FIL122

DEPARTMENT OF TEACHER EDUCATION
Mabini Street, Tagum City

Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
UNIVERSITY OF MINDANAO
Tagum College
Department of Teacher Education

BSED Program
Physically Distanced but Academically Engaged
Self-Instructional Manual (SIM) for Self-Directed Learning (SDL)
Course/Subject: FIL 122 - UGNAYAN NG WIKA, KULTURA AT LIPUNAN
Name of Teacher: SUSAN B. DIPOLOG
THIS SIM/SDL MANUAL IS A DRAFT VERSION ONLY; NOT

FOR REPRODUCTION AND DISTRIBUTION OUTSIDE OF ITS
INTENDED USE. THIS IS INTENDED ONLY FOR THE USE OF
THE STUDENTS WHO ARE OFFICIALLY ENROLLED IN THE
COURSE/SUBJECT.
EXPECT REVISIONS OF THE MANUAL.
.
Page | 1
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Table of Contents
Page
Part 1. Quality Assurance Policies and Course Outline Policies ................... 1

Part 2. Instruction Delivery
Course Coordinator’s Voice......................................................................... 4
Course Outcomes .................................................................................... 4
Week 1-3
ULO a........................................................................................................... 5
Metalanguage .................................................................................... 5
Essential Knowledge ......................................................................... 5
Self-Help ............................................................................................... 29
Let’s Check ............................................................................................... 29
Let’s Analyze .................................................................................... 31
Nutshell ............................................................................................... 32
Q&A List ............................................................................................... 33
Keywords Index .................................................................................... 34
Week 4-5
ULO a ......................................................................................................... 34
Metalanguage .................................................................................... 34
Self-Help ............................................................................................... 47
Let’s Check ............................................................................................... 48
Let’s Analyze .................................................................................... 49
Nutshell ............................................................................................... 50
Q&A List ............................................................................................... 51
Keywords Index .................................................................................... 51
Week 6-7
ULO a ......................................................................................................... 52
Metalanguage .................................................................................... 52
Self-Help ............................................................................................... 66
Let’s Check ............................................................................................... 66
Let’s Analyze .................................................................................... 67
Nutshell ............................................................................................... 68
Q&A List ............................................................................................... 69
Keywords Index .................................................................................... 69
Page | 2
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Week 8-9
ULO a ......................................................................................................... 70
Metalanguage .................................................................................... 70
Self-Help ............................................................................................... 79
Let’s Check ............................................................................................... 79
Let’s Analyze .................................................................................... 82
Nutshell ............................................................................................... 83
Q&A List ............................................................................................... 84
Keywords Index .................................................................................... 84
Part 3. Course Schedule .................................................................................... 86
Page | 3
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
BALANGKAS NG KURSO: FIL 122- UGNAYAN NG WIKA,

KULTURA AT LIPUNAN
Tagapangasiwa: SUSAN B. DIPOLOG

Sulatroniko: dipologsusan@yahoo.com
Paraan ng Konsultasyon: Online (LMS) o Tradisyonal na Paraan
(tawag, text, sulatroniko)
Selular na Telepono: 09268817681
Petsa ng Pagpapatupad: MARSO 2021
Paraan ng Pagtuturo: Online Blended Delivery
Saklaw na Panahon: 9 na Linggo
Gawain para sa Mag-aaral: Self-Directed Learning
Rekwisito: Wala
Kredit: 3
Kahingian: Hindi bababa sa 95% ng pagdalo sa lahat ng
online na sesyon
Mga Dapat Isaalang-alang Detalye
PATAKARAN/ALITUNTUNIN
Mga oras ng di-pagkikita at Ang 3 yunit na NG KURSO
kursong ito na pansariling
pagkikita na naka-online kagamitang manwal ay nakadisenyo para sa
Distance Education Delivery. Ito ay may 9 na
linggopara sa pagtuturo, mga nakatakdang
gawain ng mag-aaral, at kasama na ang mga
pagsusulit. Ito rin ay nangangailangan ng mga
oras ng di-pagkikita at pagkikita sa online na
talakayan. Ang pagkikita sa online ay mangyayari
lamang sa mga panahon na kailangan ng mga
mag-aaral na ipaliwanag ng propesor ang
paksang aralin na may kahirapan sa kanila at sa
panahon ng pinal na pagsusulit na magaganap sa
loob lamang ng dalawang oras. (Ang oras na
itatakda para sa pinal na pagsusulit ay i-aanunsyo
ng guro isang linggo bago ibibigay ang
pagsusulit).
Pagsumite ng mga Naitakdang Ang pagsumite ng mga naitakdang gawain sa sa
gawain tuwing ika-3, ika-5, ika -7 at ika-9 na linggo sa
loob ng termino. Ang ipapasang papel para sa
pagmamarka ay kailangang may pangmukhang
pahina na nakasulat ang pamagat ng
mamarkahang papel, pangalan ng course
facilitator, petsa ng pagpasa at pangalan ng mag-
Page | 1
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
aaral. Kailangang i-email ito sa facilitator.

Inaasahan din na nakapagbayad na kayo ng
inyong tuition at iba pang mga bayarin bago
ninyo ipasa ang mamarkahang Gawain. Tignan
sa huling bahagi ng modyul na ito ang
nakatakdang iskedyul ng kurso para sa
takdang panahon ng pagsumite ng mga gawain.
Pagkahuli ng Ang mga gawaing hindi naipasa sa takdang
pagpasa ng mga panahon ay magkakaroon ng pagkakaltas ng
takdang-aralin at 5puntos bawat araw. Subalit kung may balidong
mga mamarkahang rason kung bakit nahuli ay kailangang ipaliwanag
gawain sa sa pamamagitan ng liham nanagpapaliwanag at
naitakdang panahon kailangang may kalakip ng mga suportang
katibayan ng dahilan ng pagkaantala ng pagpasa
ng papel. Ito ay ibibigay sa facilitator at
kailangang aprobahan.
Pagsasauli ng mga takdang- Isasauli ang mga minarkahang gawain dalawang
aralin at mga minarkahang linggo mula ng ito ay maipasa. May mga
gawain pagkakataon na aabot sa mahigit sa dalawang
linggo ang pagsasauli ng naipasang gawain kung
ito ay may kahabaan at nangangailangan ng
mahabang panahon ng pagmamarka.
Muling Pagpasa ng Takdang- Kailangan humiling ng konsiderasyon sa course
aralin facilitator sa pamamagitan ng liham para
makapagpasa ng takdang-aralin na lumampas na
sa takdang oras dahil sa mga hindi inaasahang
pangyayari tulad ng: pagkakasakit, aksidente,
kakapusang pinansyal.
Apila para sa nakuhang Ang pagtatanong sa nakuhang marka ay iyong
marka/grado sa naipasang karapatan, subalit kailanganggawin ito sa isang
naitakdang gawain maayos naparaan. Magpasa ng isang pormal na
liham saiyong facilitator upang matugunan
angiyong apila. Sa iyong liham ilahad kung bakit
ka umaapila para sa iyong grado/marka. Kung
sakaling ito ay hindi pinahintulutan ng iyong
facilitator aymaaari mo itong idulog sa iyong
program head o sa dean of college. Ang pinal na
disisyon ay mangagaling sa dean of college.
Paraan ng Pagmamarka Mga pagsasanay/pagsusulit – 30%
1st exam (unang mahabang pagsusulit – 10%
2nd exam (ikalawang mahabang pagsusulit – 10%
3rd exam (ikatlong mahabang pagsusulit) – 10%
Final exam (pinal na pagsusulit) – 40%
Page | 2
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Ang pagpasa ng pinal na grado ay sunod parin

sa paraan at proseso ng University.
Ang paraan ng paggamit ng Ang susundin ay ang APA 6th edition na estilo
mga reperensya /
talasanggunian
Komunikasyon ng mag-aaral Ang mag-aaral ay kailangang gumawa ng
umindanao email account upang maka-access
Quipper portal. Ang course facilitator ang mag e-
enroll ng mag-aaral para ma-access ang mga
kagamitan at resources ng kurso. Lahat ng
porma ng komunikasyon tulad ng chat, pagpasa
ng mga takdang gawain, kahilingan, at iba pa ay
sa pamamagitan ng portal at iba pang mga
platform ng University.
Maaari ring ikontak ang iyong course facilitator sa
tradisyonal na paraan o sa social media kung
may kailangang isangguni. Para sa mga kaugnay
na katanungan maaari ring ikontak ang iyong
program head/ dean/ library at guidance sa
kanilang mga contact numbers.
Sa mga mag-aaral na wala pang umindanao na
account at LMS account, maaraing makipag-
ugnayan sa inyong course facilitator o program
head para sa mga karagdagang instruksyon/
panuto na dapat gawin.
Contact Details of the Dean GINA FE G. ISRAEL, EdD
Dean of College
0909-994-2314/0915-832-5092
deansofficetagum@umindanao.edu.ph
Contact Details of the Program RUSSEL J. APORBO, MEAL
Head BSED-Program Head
Mga Mag-aaral na may Students with special needs shall communicate

espesyal na pangangailangan with the Course Facilitator about the nature of his
(Students with Special Needs) or her special needs. Depending on the nature of
the need, the Course Facilitator, with the
approval of the Program Head, may provide
alternative assessment tasks or extension of the
deadline of submission of assessment tasks.
However, the alternative assessment tasks
should still be in the service of achieving the
desired course learning outcomes.
Page | 3
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Library Contact Details Claire Donayre (Chief Librarian)

Email: cvrdonayre@gmail.com/
lictagum@umindanao.edu.ph
Phone: 0927-395-1639
Well-being Welfare Support Rochen Yntig (GSTC-Head)
Held Email: chenny.yntig@gmail.com
Desk Contact Details Contact Number: 09771712622
Course Information (see/download course syllabus in the QuipperPortal)
TINIG NG TAGAPANGASIWA (CF’S VOICE)
Binabati kita sa pagkuha mo ng kursong FIL 122 na tumatalakay sa ugnayan

ng wika, kultura at lipunan at maging ang pagsusuri nito. Sa kursong ito, ikaw ay
magsasaliksik ng mga babasahing sumasalamin sa kung paano nagkakaugnay-ugnay
ang wika, kultura at lipunan na nagsisilbing daan tungo sa pagsibol ng isipan at
damdamin ng pagiging Pilipino. Nawa’y magiging makabuluhang ang iyong paglalayag
sa kursong ito.
INAASAHANG BUNGA (COURSE OUTCOME)
Layunin ng kursong ito na ikaw ay mabigyan ng pagkakataong malinang ang

iyong kabatiran tungkol sa mga katuturan ng pagkakaugnay ng wika, kultura at lipunan,
mailapat ang kaalaman sa kasalukuyang sitwasyon sa aktwal na kalagayan batay sa
estetika at pangkalahatang tungkulin, at mapayabong ang iyong kabatiran -aral tungkol
sa pagpapahalagang sosyal at moral ng mga katuturan sa pagtututo ng ugnayan sa
antas sekundarya.
Simulan na Natin!
PANGKALAHATANG PANANAW A (BIG PICTURE A)

Linggo 1-3: Mga Layuning Pampagkatuto sa Bawat Yunit (ULO):
Sa katapusan ng aralin, ikaw ay inaasahang:
a. Natutukoy ang katuturan, alituntunin, tungkulin at konsepto ng wika.
Layuning Pampagkatuto: ULOa. natutukoy ang katuturan,

alituntunin, tungkulin at konsepto ng wika Page | 4
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
PAGLINANG NG TALASALITAAN (METALANGUAGE)

Upang lubos mong maunawaan ang mahahalagang kaisipang tatalakayin sa
bahaging ito ng iyong aralin, basahin ang sumusunod na talasalitaan:
 Alituntunin. Tumutukoy sa mga batas o prinsipyo ng moralidad bilang batayan

sa kabutihan at kasamaan.
 Konsepto. Tumutukoy sa mga kaalaman, ideya at mga kahulugan ng isang
bagay.
MAHALAGANG KAALAMAN (ESSENTIAL KNOWLEDGE)

Ano ang wika?
Mayroon ka bang paniniwala sa tamang paggamit nito?
At paano mo kaya mapapahalagahan ito?
Pansinin mo ang sumusunod na pahayag ng mga manunulat at dalubwika:
Ang wika ay pinagkasunduan ng bawat isa upang lumikha ng katawagan at

kahulugang sumasagisag sa pinagmulang lah (L.K.S.).
Ang wika ay parang isang tubug na dumdepende sa hugis na kanyang

pinaglalagyan (Abueg).
Ang wika ay kumkatawan sa kung ano ang sinasabi ng isang tao at kung ano
ang kanyang pagkatao (Almario).
Ang wika ay binubuo ng mga salitang nagbibigay kamalayan at ideya batay sa

kultura at paniniwala (Mabilin).
Ang mga matatalinghagang pahayag na nabasa mo sa itaas ay mga halimbawa

kung papaano binigyang-kahulugan at katangian ng mga dalubwika at manunulat ang
wika. Ngunit para sa isang mag-aaral na katulad mo, paano mo kaya bibigyan ng
kahulugan at katangian ang wika? May pagkakaiba o pagkakatulad ba ang pagbibigay
lapat mo sa mga pahayag na ibinigay ng mga dalubwika at manunulat?
Page | 5
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Dapat mong malaman na ang bawat karunungan at penomenang may kinalaman

sa kabihasnan ng tao ay may kani-kaniyang pagpapakahulugan. KKatulad ng wika,
bagama’t napakarami ng katuturang ibinigay rito’y nagkakaroon na ng pagkakapareho
ang mga ito. Gyon pa man, ang mahalaga’y naibibigay nang wasto ang kahulugan,
kahalagahan at katangian nito. Kaya sa pagkakataong ito, hayaan mong bigyang
pagkilala natin ang wika sa ganitong pamamaraan.
Biyaya ng Dakilang Lumikha

sa Tao
May masistemang balangkas Arbitraryo at Likas na Nalilinang

batay sa kulturang kinagisnan
Gumagamit ng simbolo upang Wika Nag-uugnay ng sambayanan

magbigay kahulugan
Binubuo ng tunog, pinipili at Ang wika ay dinamiko

isinasaayos
Makapangyarihan ngunit
walang angking pagkasuperior
1. Biyaya ng Dakilag Lumikha ng Tao. Wika ang isa sa pinakamahalagang handog ng

Dakilang Lumikha sa tao sapagkat tao lamang ang pinagkalooban Niya nito.
Samakatuwid, ang wika ay sadyang pantao lamang at ito’y ibinigay na may kaakibat na
dangal at responsibilidad. Tao lamang ang may karapatan at kakayahang gumamit nito
sa pakikipagunawaan sa kapwa. Kapag ang wika ay ating ipinamansag ito’y yayabong
at mananatiling buhay.
2. May Masisitemang Balangkas. Ang lahat ng wika bago mabuo ay may sinusunod
na pagbabalangkas o estruktura. Walang wikang umiiral sa daigdig na hindi dumaan sa
masistemang pagbabalangkas, sapagkat ang wika bago gamitin at tuluyang bigkasin ay
dumaraan muna sa proseso kung paano lilikhain, bibigkasin, babaybayin at isasama sa
iba pang kasangkot sa pagpapahayag.
3. Gumagamit ng simbolo upang magbigay kahulugan. Dahil sa ang wika ay

itinuturing na komunikasyong berbal, ito ay binubuo ng mga simbolo, titik o letra upang
matandaan, maunawaan, mabasa at mabigyang-kahulugan ang mga wikang sinasalita
Page | 6
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
sa tulong na rin ng mga tunog na nagbibigay nang mabisang pagkilala sa mga salitang
tinuturan at pinakikinggan.
4. Binubuo ng tunog, pinipili at isinasaayos. Walang wika kung walang maririnig o

mapagkikilanlang tunog, ngunit hindi rin naman masasabing lahat ng tunog ay wika,
kung kaya’t ang wika ay may pinipiling mga tunog na naaakma sa kahulugan ng salita
upang maisaayos ayon sa tamang paggamit at pagpapakahulugan dito.
5. Arbitraryo at likas na nalilinang batay sa kulturang kinagisnan. Ang wika ay

likas na natututuhan at nalilinang ng bawat tao batay sa kulturang kinagisnan at
kabihasnan. Ang isang wika o salita ay iniimbento, pinamamansag at
pinagkakasunduan ng isang bagay na pinahahalagahan at binibigyang katawagan. Sa
sandaling lumaganap ang salitang likha, ito ay patuloy na malilinang hanggang sa
susunod pang henerasyon. Kapag ito ay matutuhang gamitin at bigyang
pagpapahalaga ng tao, tuluyan itong yayabong at aakma sa hinihingi ng pagkakataon
sa bawat panahon maging sa kabilang buhay man.
6. Nag-uugnay ng sambayanan. Sinsabing wika ang naging sandigan ng lahat ng

bansang naging Malaya at umunlad, sapagkat ito ang naging daan upang
mapagtagumpayan nila ang kanilang mga pagpupunyagi sa lipunan. Tooto naman ito,
dahil sa kasaysayan ng paglaya at himagsikan sa buong mundo’y wika ang naging
instrumento. Kinakailangan ng tao na lumikha ng wika upang bigyang-kahulugan ang
saloobin, simulain at alituntunin. Sapagkat kailanman ay hindi magkakaunawaan ang
sambayanan kung walang wikang tagapamagitan at wala rin bansang magiging tanyag
at iginagalang kung walang wikang magtataguyod dito.
7. Ang wika ay dinamiko. Katulad ng isang tao, ang wika ay hindi maaaring mabuhay
sa ganang sarili lamang, kailangan nitong magbago at manghiram sa iba pang wika
upang makasabay sa hinhingi ng pagkakataon sa bawat panahon. Hindi maaaring ang
wika y nakapokus at nakatalaga lamang sa naunang salitang may iisang katawagan at
kahulugan lamang. Habang patuloy na umiinog ang mundo, patuloy ring nagbabago
ang lahat ng aspekto at larangan sa lipunan kaya dahil dito, ang wika ay hindi maaaring
hindi kasangkot sa mga phenomena at pagbabagong nagaganap sa kapaligiran lalo pa
sa larangan ng teknolohiya at impormasyon.
8. Makapangyarihan ngunit walang angkin pagkasuperyor. Ang wika ang

pinakamakapangyarihang sandata at instrument sa lahat ng pagkakataon. Sa ibang
aspekto, kakikitaan ang wika ng kapangyarihan sa pamamagitan ng pagtuklas ng
Page | 7
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
karunungan o pagtalaga ng mga batas, alituntunin, patakaran at pamamansag ng mga

salita’t katawagan.
Bakit pag-aralan ang wika?
Bagama't kahit noong tayo ay bata pa lamang ay nakakaunawa at

nakakapagsalita na tayo ng mga bagay na ating naiisip ay nararapat parin itong pag-
aralan habang tayo ay lumalaki. Nang sa gayon ay mas makapagbigay ng mas
epektibo at mas malinaw na mensahe at magkaroon ng pagkakaunawaan. At bahagi ito
sa paikipag komunikasyon na ginagawa sa pang- araw-araw. At para sa may
propesyon, kapagkalaunan ay matatawag na propesyunal na mambibigkas.
Mga Dahilan Kung Bakit Dapat Pag-aralan ang Wika:
1.Upang makilala ang kalinangang Pilipino, malaman ang ating minanang yaman ng
kaisipan at taglay na katalinuhan ng lahing ating pinagmulan.
2.Upang tayo ay may marangal at dakilang tradisyon na nagsilbing patnubay sa mga
impluwensya ng ibang mga kabihasnang nanggagaling sa ibang mga bansa.
3.Upang mabatid natin ang mga kapintasan sa ating panitikan at makapagsanay upang
maiwasto ang mga ito.
4.Upang malaman ang ating mga kagalingan sa pagsulat at mapagsikapang ito ay
mapagbuti at mapaunlad.
5.Bilang mga Pilipinong mapagmahal at mapagmalasakit sa ating sariling kultura ay
dapat nating pag-aralan ang ating panitikan sapagkat tayo higit kanino man ang dapat
magpahalaga sa sariling atin.
MGA ALITUNTUNIN SA WIKANG FILIPINO
1. Patinig at Katinig
• Ang mga patinig ay ang mga alpabetong A, E, I, O, U.
• Ang mga katinig ay ang mga alpabetong B, C, D, F, G, H, J, K, L, M, N, Ñ, NG,
Page | 8
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
P, Q, R, S, T, V, X, Z.
• Ang mga mala-patinig na mga alpabeto ay W at Y.
2. Pang-ukol at Pangatnig
• Din/Rin — mga pangatnig na nagpapatungkol sa pandiwa o pang-uri sa loob ng
isang pangungusap. Ang salitang sinundan nito ang siyang susundin nitong
porma.
* Kung ang salitang susundan nito ay nagtatapos sa patinig (a, e, i, o, u), ang
gagamitin na ayos nito ay ang salitang "rin".
Halimbawa: sa 'yo rin.
* Kung ang salitang susundan nito ay nagtatapos sa katinig (b, c, d, f, g ,h, j, k, l,

m, n, ñ, ng, p, q, r, s, t, v, x, z), ang gagamitin na ayos nito ay ang salitang "din".
Halimbawa: Natapos din.
* Kung ang salitang susundan nito ay nagtatapos sa mala-patinig (W o Y), ang

gagamitin na ayos nito ay ng salitang "rin".
Halimbawa: Ikaw rin
• Dito/Rito — mga pang-ukol na salita na nagpapahayag ng direksyon ng simuno

sa pangungusap. Ang salitang sinundan nito ang siyang susundin nitong porma.
* Kung ang salitang susundan nito ay nagtatapos sa patinig (a, e, i, o, u), ang
gagamitin na ayos nito ay ang salitang "rito".
Halimbawa: Tumayo ka rito.
* Kung ang salitang susundan nito ay nagtatapos sa katinig (b, c, d, f, g ,h, j, k, l,

m, n, ñ, ng, p, q, r, s, t, v, x, z), ang gagamitin na ayos nito ay ang salitang "dito".
Halimbawa: Sumasakit dito banda.
* Kung ang salitang susundan nito ay nagtatapos sa mala-patinig (W o Y), ang
gagamitin na ayos nito ay ng salitang "rito".
Halimbawa: Ang bukang-liwayway rito ay napakaganda.
3. Mga salitang may gitling (-)

• Gagamitin ang gitling (-) kung ang salitang-ugat ay ang tinatawag na "Tambal-
Page | 9
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
salita".
Halimbawa:
Usad-pagong, pilik-mata, pikit-mata, bungang-araw, silid-aklatan, bukang-
liwayway, araw-gabi.
• Gagamitin ang gitling (-) kung ang salitang-ugat ay nasa anyo ng pandiwa o
may panlapi (nag-, mag-, pag-) at ang sinusundan na alpabeto ay nagsisimula sa
patinig (a, e, i, o, u).
Halimbawa:
nag-uumapaw, nag-aalay, mag-aaral, mag-iinit, pag-uusap, pag-amin.
• Gagamitin ang gitling (-) kung ang salitang-ugat ay nag-uumpisa sa panlaping

"taga-" at ito ay isang salitang hiram o pangngalang pantangi.
Halimbawa:
taga-Quezon, taga-Siquijor, taga-Amerika, taga-locate, taga-submit.
• HINDI ginagamitan ng gitling ang salita na may panlaping "taga-" at ang

kasunod na alpabeto ay nagsisimula sa patinig (a, e, i, o, u) at katinig (b, c, d, f,
g, h, j, k, l, m, n, ñ, ng, p, q, r, s, t, v, x, z).
Halimbawa:
Mga maling gamit: taga-utos, taga-ikot, taga-ulat, taga-ukit.
Mga wastong gamit: tagautos, tagaikot, tagaulat, tagaukit.
• Gagamitin ang gitling (-) kung ang salitang-ugat ay umuulit.

Halimbawa: araw-araw, taun-taon, gabi-gabi, buwan-buwan.
• Gagamitin ang gitling (-) kung ang salitang-ugat ay umuulit at may hulapi na "-
ng".
Halimbawa:
pulang-pula, sawang-sawa, tuwang-tuwa.
• Gagamitin ang gitling (-) kung ang salitang-ugat ay nag-uumpisa sa panlaping

"maka-" at ito ay isang salitang hiram o pangngalang pantangi.
Halimbawa:
maka-Diyos, maka-Presidente, maka-Nebraska.
Page | 10
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
• HINDI ginagamitan ng gitling ang salita na may panlaping "maka-" at ang

kasunod na alpabeto ay nagsisimula sa patinig (a, e, i, o, u) at katinig (b, c, d, f,
g, h, j, k, l, m, n, ñ, ng, p, q, r, s, t, v, x, z).
Halimbawa:
Mga maling gamit: maka-bayan, maka-banyaga, maka-bata, maka-pamilya.
Mga wastong gamit: makabayan, makabanyaga, makabata, makapamilya.
4. Pang-akop na "Na" at "Pa".

• Na — salita na ginagamit natin upang ipahayag na natapos na ng aksyon sa
loob ng pangungusap.
Maling gamit: narin, nanaman.
Wastong gamit: na rin, na naman.
• Pa — salita na ginagamit natin upang ipahayag na patuloy ang aksyon sa loob
ng pangungusap.
Maling gamit: parin, palang.
Wastong gamit: pa rin, pa lang.
Ano ang Jargon?
Pansinin ang sumusunod na termino. Kung maririnig mo ang mga ito sa isang
taong hindi mo kilala, ano agad ang iyong iisiping trabaho niya?
hearing exhibit
pleading fiscal
settlement appeal
court justice
Ang mga salitang nakatala sa itaas ay mga legal jargon. Ang jargon ay mga
tanging bokabularyo ng isang particular na pangkat ng gawain.
Kung minsan, ang mga jargon ng isang larangan ay may kakaibng kahulugan sa
karaniwan o sa ibang larangan. Pansinin ang sumusunod na salitang gamitin sa isports
na tennis at kung paano naiiba ang kahulugan ng mga ito sa karaniwan:
ace fault
Page | 11
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
breakpoint deuce
slice advantage
love rally
Ang jargon din ay lupon ng mga salita na karaniwang naririnig lamang sa isang
eksklusibong grupo. Ito ay mga salitang teknikal na hindi madaling maunawaan ng mga
nkararami, depende na lamang kung siya ay pamilyar o bahagi sa larangan ng grupo.
Narito ang ilang halimbawa ng jargon base sa iba't ibang grupo o propesyon:
Jargon ng Doktor:
 BP - Blood Pressure
 Tonsillectomy - operasyon sa tonsil
 Gastro - tiyan
 Endo - loob
 Ecto - labas
Jargon sa Information Technology:
 MB
 Surf
 Log
 ISP - Internet Service Provider
Ang Wika bilang Sistema
Ang wika ay isang sistema na mga sagisag na binubuo at tinatanggap ng

lipunan.Sa bawat pagdaan ng panahon, ang wika ay nagbabago, na kung saan ito ay
pinag-aaralan o natutunan at ginagamit sa iba’t ibang antas ng bawat tao na kabilang
sa isang pangkat o komunidad. Ito’y nakabalangkas na sistema ng mga arbitraryong
Page | 12
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
simbolo at tunog na binibigkas sa pamamagitan ng interaksyon ng isang pangkat ng

tao.
Ang wika ay isang sistema ng komunikasyong nagtataglay ng mga tunog, salita

at gramatikang ginagamit sa pakikipagtalastasan ng mga mamamayan sa isang bayan
o sa iba’t ibang uri ng gawain. Sa bawat gramatika ng isang wika ay may sistema ng
tama o angkop bilang indibidwal hanggang sa pagiging bahagi sa ating lipunan.
Ang wika ay isang sistema rin sapagkat ito’y binubuo ng magkakaugnay na

bahagi na maaaring sa anyo o kahulugan. Ang anyo ay tumutukoy sa magkakaugnay
na sistema ng mga tunog, pagbuo ng salita at mga kaayusan ng salita sa pangungusap.
May sistema ang wika. Ito ay ang palatunugan (ponolohiya, palabuuan

(morpolohiya), at palaugnayan (sintaks). MMapapatunayan din ito sa pamamagitan ng
kataga, ang gamit ng katinig at patinig sa pagbuo ng salita (PK, KP, KPK, KKP, KPKK,
KKPK, KKPKK). Gayundin ang gamit, ayos at anyo ng pangungusap (karaniwang ayos
o kabalikang ayos).
Mga alituntunin sa teorya at pagsasanay
Malinaw na ipinahahayag sa Bibliya na ang wika ay kaloob ng Diyos. Sa mga

relihiyoso, walang duda ito. Napakarami at napakasaliuot nga naman ng mga wika at
halos kung hindi man perpekto ang pagkakaayos ng mga wika sa daigdig. Walang
makagagawa nitio kung hindi ang Maylalang ng lahat. Sa Bibliya pa rin, isinasalaysay
kung paanong mula sa iisang wika, ang mga tao sa daigdig y nagkaroon ng iba’t ibang
wika. Naaalala mo pa ba ang kwento kay Babel at sa kanyang tore?
Sa huling bahagi ng ikalabindalawang siglo, ang mga iskolar ay nagsimulang

mag-usisa kung paanong ang tao ay nagkaroon ng mga wika. Dahil dito, lumitaw ang
mga sumusunod na teorya ukol sa pinagmulan ng wika:
Mga iba’t ibang mga teorya ng wika
1. Teoryang Bow-wow
Isang teoryang ginagayaang mga tunog na nililikha ng mga hayop gaya ng tahol
ng aso, tilaok ng manok, atbp.; at ng mga tunog ng kalikasan kaya ng ihip ng hangin,
patak ng ulan, atbp.
Page | 13
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
2. Teoryang Ding-dong
Itinutukoy nito ang mga sariling tunog ng lahat ng bagay sa kapaligiran tulad ng
tsug-tsug ng tren o tik-tak ng orasan.
3. Teoryang Pooh-pooh
Tinutukoy nito sa mga paggamit ng bibig, na kung saan nililikha ang mga tunog
na galing sa dala ng emosyon tulad nga saya, lungkot, galit, atbp.
4. Teoryang Ta-ra-ra Boom De Ay

Ang teoryang ito ay nagsasabi na ang wika ng tao ay galing sa mga tunog na
nilikha sa mga ritwal na nagbabagu-bago at binigyan ng ibang kahulugan katulat ng
pagsayaw, pagtatanim, atbp.
5. Teoryang Sing-song
Isang teorya na kung saan ang mga unang salita ay mahaba at musikal, at hindi
maiikling bulalas na pinaniniwalaan ng marami.
6. Teoryang Biblikal
Ito ay mula sa Biblia sa Genesis 11: 1-8 na nagsasabii na ang buong lupa ay
iisang wika at iisang mga salita,
7. Teoryang Yoo He Yo
Ayon kay A.S Diamond, ang tao ay natutong magsalita bunga ng kaniyang
puwersang pisikal.
8. Teoryang Ta-ta
Galing sa wikang Pranses, ito ay nangahulugang paalam sapagkat kapag ang
isang tao ay nagpapaalam, siya ay kumakampay ang kamay nang pataas o pababa.
9. Teoryang Mama
Tinutukoy ito sa unang sinabil ng sanggol, na dahil hindi niya masabi ang
salitang ina o ang Ingles na mother, sinabi niyang mama kapalit sa mother.
10. Teoryang Hey you!

Ayon sa linggwistang si Revesz, nagmula ang wika sa mga tunog na
nagbabadya ng pagkakakilanlan (Ako!) at pagkakabilang (Tayo!). Napapabulalas din
tayo bilang pagbabadya ng takot, galit o sakit (Saklolo!). Tinatawag din itong teoryang
kontak.
11. Teoryang Coo coo
Page | 14
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Tinutukoy nito sa mga tunog na nalilikha ng mga sanggol na ginagaya ng mga

matatanda bilang pagpapangalan sa mga bagay-bagay sa paligid.
12. Teoryang Babble Lucky

Ayon sa teoryang ito, nagmula ang wika sa mga walang kahulugang bulalas ng
mga tao na nasuwertehang nakalikha at iniugnay sa mga bagay-bagay sa paligid.
13. Teoryang Hocus Pocus

Ayon kay Boree, ang pinanggalingan ng wika ay tulad ng pinanggalingan ng mga
mahikal o relihiyosong aspeto ng pamumuhay ng ating mga ninuno.
14. Teoryang Eureka!

Ayon rin kay Boree, ang ating mga ninuno ay may ideya ng pagtatakda ng mga
arbitraryong tunog upang ipakahulugan sa mga tiyak na bagay. Nang nalika ang mga
ideyang iyon, mabilis na iyong kumalat sa iba pang tao at naging kalakaran sa
pagpapangalan ng mga bagay- bagay.
MGA TUNGKULIN NG WIKA
Mahalaga ang gampaning papel ng wika sa ating buhay. Ngunit dahil lagi na
natin itong ginagamit, hindi nati gaanong naoobserbahan ang tungkulin nito. Natural na
lamang sa atin ito, tulad ng ating paghinga at paglakad. Ang pagkakaroon ng wika ay
isang katangiang ikinaiba ng tao sa mga hayop. Totoong ang mga hayop ay may
sariling paraan ng komunikasyon sa mga kapwa hayop, ngunit iba ang wika ng tao.
Sa Explorations in the Functions of Language ni M.A.K. Halliday, binibigyang-diin

niya ang pagkakategorya sa wika batay sa mga tungkuling ginagampanan nito sa ating
buhay. Ang pitong tungkulin ng wikang tinukoy niya at inilarawan sa talahanayan ay
binigyan ng mga halimbawang madalas na gamitin sa pasalita at pasulat na paraan.
TUNGKULIN NG KATANGIAN HALIMBAWA

WIKA
Pasalita Pasulat
Interaksyonal nakapagpapanatili/ Pormularyong Liham-pangkaibgan

panlipunan,
Page | 15
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
nakappapatatag ng pangungumusta,
relasyong sosyl pagpapalitan ng biro
Instrumental tumutugon sa mga Pakikiusap, pag- Liham-

pangangailangan uutos pangangalaka
Regulatori kumokontrol at Pagbibigay ng Panuto

gumagabay sa kilos o direksyon, paalala o
asal ng iba babala
Personal nakapagpapahayag ng Pormal/ di-pormal Liham sa Patnugot

sariling damdamin o na talakayan
opinyon
Imahinatibo nakapagpapahayag ng Pagsasalaysay, Akdang

imahinasyon sa paglalarawan pampanitikan
malikhaing paraan
Heuristik naghahanap ng mga Pagtatanong, Sarbey,

impormasyon/datos pakikipanayam pananaliksik
Impormatibo nagbibigay ng mga Pag-uulat, pagtuturo Ulat, pamanahong-

impormasyon/ datos papel
PAGKAKAIBA NG WIKA
Matapos ang ginawang pagtalakay ukol sa katuturan at tungkulin ng wika,

inaasahan natuing handa ka na at mayrooon ng malinaw na kaalaman sa mga wika,
sapagkat katulad ng mga sinasabi, ikaw ang pangunahing responsable sa
pagpapalaganap at pagpapamansag nito. Kaya dapat na nalalaman mo ang
pagkakaiba ng wika sa mga wikain. Sa iba’t ibang aspekto maaaring sabihin natin na
ang wika ay malaki ang pagkakaiba sa mga wikain sa puntong:
1. Ang wika ay isang malaking bahaging pangkabuuan na mas malaki kaysa sa mga
wikain dahil ang mga wikain ay maaaring tukuyin bilang mga dayalekto, bernakular o
rehiyunalismo (Tagalog, Cebuano, Tausog, Waray, Bikol at iba pa). Samantalang ang
wika ay ang wikang pambansa (Filipino) na nauunawaan sa buong kapuluan. Kung
kaya’t mas malaki o mas marami ang bilang ng porsyentong gumagamit at nagsasalita
ng wika kaysa sa mga wikain;
Page | 16
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
2. Ang wika ay kumakatawan sa kabuuan ng mga wika sa isang bansa, samantalang

ang mga wikain ang bumubuo sa wika katulad ng wikang Filipino na binubuo ng lahat
ng wika at mga wikaing umiiral sa bansa. Samakatuwid, ang mga wikain o dayalekto
ang itinuturing na mother-tongue sapagkat ito ang ating wikag kinagisnan at una ring
natutuhan, samantalang ang wika na wikang Filipino ay ikalawang wika nating
natutuhan at istandard na ginagamit natin.
3. Ang wika ang itinuturing na lingua-franca ng bansa samantalang ang mga wikain ay
mga wika sa kanayunan o katutubong wika na tumutulong upang mapaunlad at
malinang ang wika.
Pangunahing mga Isyu, Konsepto at mga Dulog
Ngayong nasa ika-21 siglo na ang kaligiran, hindi kataka-takang magkakaroon ng

papel ang pag-usan ng teknolohiya. Makikita natin ang iba’t ibang mekanismo na
maaaring gamitin sa pag-unlad ng komunikasyon para sa pagpapadali ng mga
transaksyon. Isa na rito ang text messaging.
Gamit ng TEXT
 Bahagi ito ng fashion at trends sa komunikasyon na tila status symbol na rin

 Nakapaloob dito ang kakaibang paggamit ng wika
 Mahalagang tingnan ang paraan at proseso ng pagpapadala ng mensahe
MGA KATANGIAN NG WIKA NG TEXT
Madalas gamitin ang code-switching o ang panghihiram dahil sa katangian ng

text messaging na nagmamadali at magkakaroon ng madaliang paraan sa pagsulat.
Paulit-ulit na pagpindot sa letra g telepono, mlaki ang pagbabagong nagaganap sa
pagbaybay nito.
PANSININ ANG PARAAN NG PAGTATANONG SA TEXT MESSAGING
Sa halip na isulat ang NASAAN ito’y naging ‘SAN
Ang WHERE ay naging WER
Ang WHY ay naging Y
Page | 17
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Ang WHEN ay naging WEN
Makikita rin sa representasyon ng wika sa Text Mesaging ang madalas na

pagpapalit ng ispelling, di lamang sa pamamagitan ng pagkakaltas ng patinig.
MGA HALIMBAWA:
Good morning – gd am
Good evening – gd pm
Take care – tc
good night – gdnyt
thanks – thnx
sorry – sori
siguro - cguro
MGA PANANAW AT TEORYANG LITERARI
Napakabilis ng pag-usbong ng iba’t ibang makabagong paraan sa

pagtuturo.K a a k i b a t n i t o a n g m a l a - k a b u t e n g p a g s u l p o t n g i b a ’ t i b a n g
l a p i t o d u l o g a t m g a estratehiya o pamamaraan tungo sa mabisang
pagtuturo. Ngunit, paano nga ba isinasagawa ang mabisang pagtuturo?
Masakit mang aminin o tanggapin walang sinuman ang makapagbibigay ng
tiyak na sagot sa katanungang ito. Maaagapan lamang ang kalituhang ito kung
magkakaroon ng sapat na kaalaman at pag-unawa samga lapit o dulog at
estratehiya o pamamaraan sa pagtuturo ng wika at panitikan. Ang dulog o lapit ay
isang set ng mga pagpapalagay hinggil sa kalikasan ng wika, pagkatutoat pagtuturo.
Ang pamamaraan naman o estratehiya ay tumutukoy sa

pangkalahatangsistematikong pagpaplano na binubuo ng mga hakbang batay sa
isang dulog (Anthony(1963) halaw kay Badayos, 98). Sa madaling salita, ang
estratehiya ay nakaangkla saisang natatanging dulog. Ang pagnanais na
Page | 18
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
masuri ang iba’t ibang lapit o dulog at estratehiya o pamamaraan sa

pagtuturo ng wika at panitikan ang nagtulak upang isagawa ang papel na ito.
 HUMANISMO – ipinakita na ang tao ang sentro ng mundo at binibigyang-tuon

ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao.
 IMAHISMO – binigyang-diin ang pagpili ng tiyak na salita, kalayaan sa pagpili ng

paksa, porma at ang paggamit ng mga salitang karaniwang ginagamit.
 ROMANTISISMO – nagpapakita ng pagmamahal ang tao sa kanyang kapwa,

bayan at iba pa.
 EKSISTENSYALISMO – layuning ipakita na ang tao ay may kalayaang pumili o

magdesisyon para sa kapakanan ng matrami.
 DEKONSTRUKSYON – ipinapakita na ang lenggwahe ay madalas na pabago-

bago. Ito’y paraan ng pag-aanalaisa ng tekstong batay sa ideya ng mambabasa
at hindi ng manunulat.
Si Derrida Jacques (1930), isang pilosopong Pranses ang siyang

pinagmulan ng pag-aaral ng dekonstruksyon.
 FEMINISMO – ito ay pagsusri ng panitikan at awtor mula sap unto de vista o

pananaw ng isang feminist.
 NATURALISMO – naniniwala na maaaring makilala at mapag- aralan ang

kalikasan sapagkat mayroon itong regularidad, kaisahan, at kabuuan batay sa
likas na batas nito.
 REALISMO – layon nitong ipakita ang karanasan ng tao at lipunan sa isang

makatotohanang pamamaraan.
 MARXISMO – ito ay nagagamit sa pagsusuri ng kalagayang panlipunan, pag-

uugali at motibasyon ng mga tauhan sa kwento.
 SOSYOLISMO – kilala ng pananaw na ito ang ugnayang likhang-sining at

lipunan.
 KLASISMO – ito ay paggamit ng istilo o tiyak na prinsipyo ng mga ng mga

romanong klasikong arte at panitikan.
Page | 19
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
 PORMALISMO – para sa mga pormalista, ang panulaan ay hindi panulaan dahil

lamang gumagamit ito ito ng temang tumatalkay sa kondisyon ng tao kundi dahil
sa proseso ng wika.
KAUGNAYAN NG WIKA AT LIPUNAN
Malaki ang kaugnayan ng wika sa lipunan sapagkat ito ang nagsisilbing

kaluluwa ng isang lipunan. Sa pamamagitan ng kanilang wika, nakikilala ang
kanilang mga bansa dahil ang bawat bansa ay may kani-kanilang wika. Ang wika
ay nagbabago’t umuunlad kasabay na rin nito ang pag-unlad ng mga bansa.
Malaki rin ang ugnayan ng wika at lipunan dahil kapwa nila

naiimpluwensiyahan at nahuhubog ang isa’t isa. Nahahati ang lipunan ayon sa
antas ng pamunuhay, lahi, kasarian, edad, hanapbuhay, interes at iba pang
panlipunang sukatan. Ang mga tao rin sa loob ng lipunan ay nagpapangkat-
pangkat batay sa salik na nabanggit.
May malaking ginagampanan ang wika sa ating lipunan at pamahalaan.

Kung mapapansin mo, ang mga batas ay nakasulat sa papel at ito ay maaari
nating mababasa. Hindi maipagkakailang kahit Ingles o Filipino pa man ang
nakapaloob dito ay ginagawa pa rin sa pamamagitan ng wika. Mahalaga ang
wika sapagkat nagiging gabay natin ito at nagbibigay ng kaalaman sa atin kung
ano ang tama at mali.
Mahalaga rin ang wika sa buhay ng tao at ng lipunan., gaya ito n gating
paghinga at paglakad na natural na dumadaloy gaya ng dugong bumubuhay sa
ating katawan.Isang instrumento upang lubusang maipahayag ng isang tao ang
kanyang isipan at damdaming nararmdamin habang nakikisangkot sa lipunang
kanyang ginagalawan.
ELEMENTO NG LIPUNAN
1. Tao o Mamamayan
Ang pinakamahalagang elemento ng lipunan na ang pinaka mahalagang elemento

ng lipunan na naninirahan sa isang tiyak na teritoryo o lupang sakop ng lipunan.
2. Teritoryo
Page | 20
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Lawak na nasasakupan ng lipunan at tinitirhan ng mga tao.
3. Pamahalaan
Ahensiya na nagpatupad ng mga batas at mga kautusan at nagpapahayag sa

kalooban ng lipunan.
PRESKRIPTIBISMO
Ang preskriptibismo ay ang saloobin o paniniwala na ang iba't ibang wika

ay higit na mataas sa iba at dapat na itaguyod. Kilala rin bilang prescriptivism
linguistic at puris. Ang isang masigasig na tagataguyod ng preskriptibismo ay
tinatawag na prescriptivist.
Ang isang pangunahing aspeto ng tradisyonal na gramatika,

preskriptipikasyon ay karaniwang nailalarawan sa pamamagitan ng isang pag-
aalala para sa mabuti, tamang paggamit.
Sa isang papel na inilathala sa Historical Linguistics 1995 , tinukoy ni

Sharon Millar ang preskriptibismo bilang ang malay-tao na pagtatangka ng mga
gumagamit ng wika upang kontrolin ang paggamit ng wika ng iba para sa layunin
ng pagpapatupad ng mga nahahawig na kaugalian o ng pagtataguyod ng mga
pagbabago. Kasama sa karaniwang mga halimbawa ng mga tekstong
preskriptibo ang maraming (bagaman hindi lahat) estilo at mga gabay sa
paggamit, mga diksyunaryo, pagsusulat ng mga handbook, at iba pa.
A preskriptibong gramatika ay mahalagang manwal na nakatuon sa mga

konstruksyon kung saan hinati ang paggamit at naglalagay ng mga tuntunin na
namamahala sa wastong paggamit ng wika sa lipunan. Ang mga gramatika na ito
ay isang makabuluhang impluwensya sa mga saloobin ng wika sa Europa at
Amerika noong ika-18 at ika-19 siglo.
Ang preskriptibong pag-aral ng wika ay tumutukoy sa kung paano ang

tamang paggamit ng wika, mga patakaran tungkol sa istruktura ng wika at
nauukol tungkol sa pinaniniwalaan ng mga tagapawasto tungkol sa wasto at
maling paggamit ng wika.
ISTANDARDISASYON
Page | 21
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Ang istandardisasyon ay isang pamamaraan o proseso kung paano maaaring

tanggapin at gamitin ng nakararaming taong gumagamit ng wika ang isang tiyak na
talaan ng mga talasalitan o bokabularyo sa isang tiyak na disiplina ng karunungan.
Dahil sa pagbabagong nagaganap sa ating pang-araw-araw na pamumuhay,

pakikipagkalakalan, pakikipagkomunikasyon at iba pang pakikipag-ugnayan, maging sa
loob o labas ng bansa ay maraming salita o katawagan ang pumapasok sa Filipino.
KAHALAGAHAN NG ISTANDARDISASYON
1. Miiwsan ang kaguluhan sa paggamit ng mga salita o katawagan sa alin pa mang

disiplina ng karunngan.
2. Ang Filipino ay higit na uunlad at maitataas ang antas nito bilang wikang pambansa.
Mga Proseso ng Istandardisasyon at Intelektuwalisasyon ng Wika
Ano-ano ang mga palatandaan ng isang istandardisado at intelaktuwalisadong

wika? Ano-anong proseso ang kasangkot para matamo ito?
Ang dalawang batayang proseso sa pag-unlad at istandardisasyon ng wika ay

ang paglilipat ng pasalitang wika patungo sa nakasulat nitong anyo at ang leksikal na
pagpapayaman o pagpapalawak upang matamo ang intelektuwalisadong wika sa ibang
ganap na pag-unlad ng wika sa mundo.lumikha rin ang pagsulat unipormidad at
pinababagal nito ang takbo ng pagbabago ng wika. Tungkol sa impluwensiya ng
pagsulat sa istandardisasyon ng wika, sinabi ni Ferguson:
Kapag ang pasalitang wika ay nailipat sa nakasulat nitong anyo,
Naitatag nito ang unipormidad ng linggwistikong estruktura-
Ponolohikal, leksikal at sintatktikong komponent. Naitatala
Ang wika at naitatatag ang mga layunin. Katunayan, sa isang
Sa pag-unlad ng wika, mapapaliit ang dami ng language deviants
O paglihis sa wika. Gayundin, ang paggamit ng karaniwang
Tunguhin ay nagpapahintulot sa paggamit ng isang batayan
Page | 22
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Sa loob ng isang malawak na komunidad ng tagapagsalita.
Kapag nakasulat ang wika, ang mga pasalitang mga tradisyon at kultura ng isang
panlipunang grupo ay naitatala at naisasalin lampas sa mga hangganan ng espasyo at
panahon. Sa kabilang banda, namamatay ang wika at naglalaho ang kultura ng mga
tagapagsalita nito kapag ang wika ay nanatili sa pasalitang anyo nito. Maliban sa
pagrerekord at pagpreserba ng wika at kultura,
Kasabay ng pagpapaunlad sa kakayahan ng wikang magpapahayag ng mataas

na lebel na mga konsepto at proseso, pinayayaman din ng pagsulat ng wika sa
pamamagitan ng pagpapaunlad ng iba’t ibang anyong nakasulat na diskurso tulad ng
mga akdang pampanitikan at mga istandardisadong sulatin kabilang na ang sulating
pangangalakal at iba pang istandardisadong diskurso na ginagamit sa iba’t ibang
propesyon.
Ang isang istandardisadong sistema ng pagsulat ay napakahalagang

kasangkapan para sa paglinang ng pagmadlang litersi sa pamamagitan ng paglathala
ng mga aklat at iba pang nakalimbag na mga materyales. Pinadadali ng isang opisyal
na sistema ang pagsulat ang pagkatutong bumasa at sumulat. Ang maalam at
matalinong mamamayan pa naman ang pundasyon ng isang progresibong modernong
lipunan.
MONOLINGGWALISMO AT MULTILINGGWALISMO
Monolinggwalismo
Ang tawag sa pagpapatupad ng iisang wika sa bansa. IIsang wika na ginagamit

na panturo sa lahat ng larangan o asignatura. May iisang wika ding umiiral bilang wika
ng edukasyon, wika ng komersyo, wika ng negosyo, at wika ng pakikipagtalastasan sa
pang-araw- araw na buhay.
Multilinggwalismo
Ang Pilipinas ay isang bansabf multilinggwal. Mayron tayong mahigit 150 wika at
wikain kaya naman bibihirang pilipio ang monolinggwal. Karamihan sa ating mga
Pilipino ay nakakapagsalita at nakauunawa ng Filipino, Ingles at isa o higit pang wikang
katutubo o wikang kinagisnan.
Page | 23
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Dahil sa napakaraming wika na umiiral sa ating bansa, ang Pilipinas ay

maituturing na multilingguwal kaya’t nahhairapang ipairal sa atin ang sisteman ng
pagiging monolingguwal.
MGA DAYALEKTO
Bahagi ng metalinggwistik na pag-aaral ng wika ang pagkilala sa mga barayti

nito. Ang pagkakaroon ng barayti ng wika ay ipinapapaliwanag ng teoryang
sosyolinggwistik na pinagbabatayan ng ideya ng pagiging heterogenous ng wika. Ayon
sa teoryang ito, nag-uugat ang mga barayti ng wika sa pagkakaiba-iba ng mga
indibidwal at grupo, maging ng kani-kanilang tirahan, interes, gawain, pinag-aralan, at
iba pa. Samakatwid, may dalawang dimensyon ang baryalidad ng wika – ang
dimensyong heograpiko at dimensyong sosyal.
Dayalekto ang barayti ng wikag nalilikha ng dimensyong heograpiko. Tinatawag

din itong wikain sa iba pang aklat. Ito ang wikang ginagamit sa isang partikular na
rehiyon, lalawigan o pook, malaki man o maliit. Ayon sa pag-aaral ni Ernesto
Constantino, mayroong higit sa apat na raan (400) ang dayalekto na ginagamit sa
kapuluan ng ating bansa. Sa Luzon, ilan sa mga halimbawa nito ay ang Ibanag ng
Isabela at Cagayan, Ilokano ng Ilokos, Pampango ng Pampanga, Pangasinense ng
Pangasinan at Bikolano ng Kabikulan. Sa Visayas ay mababanggit ang Aklanon ng
Aklan, Kiniray-a ng Iloilo, Antique at Kanlurang Panay, Capiznon ng Hilagang-silangang
Panay at ang Cebuano ng Negros, Cebu, Bohol at iba pa. Samantala, ilan sa mga
dayalekto sa Mindanao ay ang Surigaonon ng Surigao, Tausug ng Jolo at Sulu,
Chavacano ng Zamboanga, Davaoeňo ng Davao at T’boli ng Cotabato.
Ang mga dayalekto ay makikilala hindi lamang sa pagkakaroon nito ng set ng

mga distint na bokabularyo kundi maging sa punto o tono at sa estruktura ng
pangungusap. Pnsinin na lamang natin ang pananagalog ng mga nininirahan sa iba’t
ibang lugar na gumagamit ng isang wika:
Maynila- Aba, ang ganda!
Batangas – Aba, ang ganda eh!
Bataan – Ka ganda ah!
Rizal – Ka ganda, hane!
Page | 24
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Katulad ng sa Tagalog, may mga barayti rin ang Ifugao ng Amganad, Batad at
Kianan; ang Subanon ng Tuboy-Salog, Siocon, Lapuyan at Sindangan; ang Blaan ng
oronadal at Sarangani; at ng marami pa nating dayalekto.
PAKIKIPAG-UGNAYAN SA WIKA
Kahalagahan ng wika sa ating pakikipag ugnayan sa kapwa
 Ang wika ay nagagamit bilang instrumento ng komunikasyon sa ating kapwa.
 Ginagamit ang wika upang ipahayag ang ating damdamin at saloobin sa ating kapwa
 Wika ang ginagamit sa pakikipagtalastasan at pakikipag-ugnayan ng isang tao sa lahat
ng pagkakataon.
 Ang wika ay may taglay na malalim, malawak at natatanging kaalaman at karunungan.
 Ang wika ay instrumento ng mga mag-aaral sa pagpapaunlad ng kultura at sining ng
kanilang bayan o bansa.
 Ang wika ang gamit sa pakikipag-ugnayan sa pag-aaral at sa pagtuturo sa iba. Ang
sukatan ng karunungan at katalinuhan ay kakayahan nito sa pagsasalin ng mga
natutunan sa ibang tao.
WIKANG GINAGAMIT
Ang wikang ginagamit ng iang lipunan ay maaaring sumailalim sa mga

paniniwala nito at mga karanasan. Maaari tayong hubugin n gating wika matapos natin
itong mabigyan ng kahulugan.
Ang wika ay kasangkapan sa komunikasyon at katulad ng iba pang

kasangkapan, kailangang patuloy itong ginagamit. Ang isang kasangkapang hindi
ginagamit ay nawawalan ng saysay, hindi ba? Gayon din ang wika.
Page | 25
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Ang wikang ginagamit ng isang lipunan ay maaaring sumailalim sa mga

paniniwala nito at mga karanasan. Maaari tayong hubugin n gating wika matapos natin
itong mabigyan ng kahulugan.
WIKA AT KASARIAN
Ayon kay Tannen, ang mga babae at lalaki ay pinapalaki sa magkaibang kultura,
ito ang dahilan kaya ang komunikasyon sa pagitan nila ay naging Cross-cultural na
komunikasyon. Ito ay tinatawag na Genderlect.
Ang teoryang Genderlect ay tungkol sa kaibahan sa pakikipagtalastasan ng lalaki
at ng babae at kung ano ang maaaring gawin para pag ugnayin ang dalawang estilo.
Anim na kaibahan ng lalaki at babae sa pagsasalita
Page | 26
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Page | 27
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
BILINGGWALISMO
Mula kamusmusan at sa pagkamulat ng ating kaisipan tayo ay may likas na

salita o wikang nakagisnan. Ito ay ang mga wikang katutubo ng kung tawagin ng
marami ay inang wika o unang wika.
Ang wikang Ito ay ang madalas na ginagamit natin sa loob ng ating tahanan lalo na sa
pakikipag-usap sa ating mga pamilya o di naman kaya ay sa mga kaibigan.
KAHULUGAN NG BILINGGWALISMO
Sa ating araw-araw na pakikisalamuha sa ating kapwa, tayo ay natututo ng iba

pang uri ng wika o salita. Ayon sa mga pag-aaral, ang bawat indibidwal ay may isa o
dalawang lenggwahe na natutunan o nadedebelop. Ito ang kanilang nagiging gabay at
sandata upang masigurado ang isang maayos na pakikipagtalastasan sa loob o labas
man ng ating bansa.
Ang bilinggwalismo ay ang paggamit ng dalawang uri ng lenggwahe o wika. Mula

sa partikular na rehiyon o probinsiya na ating kinabibilangan tayo ay may sariling
dayalektong ginagamit sa loob ng ating tahanan.
Pagtungtong naman natin sa paaralan ay may mga wikang tinturo ang ating mga
guro tulad na lamang ng Ingles. Mga wikang natutunan at nadedebelop nating gamitin
sa pakikipag-usap natin sa ating mga kaeskwela at mga guro.
Binigyan ni Bloomfield ng simpleng depinisyon ang bilinggwalismo, aniya, ito ay

ang pagkakaroon ng magkasintulad na gamit at kontrol ng dalawang magkaibang wika
na ginagamit ng isang individwal. Samantala, ayon naman kay Diebold, inilarawan niya
ang bilinggwalismo bilang pangunahing mga yugto ng pagkakaroon ng kontak ng
dalawang wika.
Sa asignatura ng mga primarya at sekondaryang antas ng mga mag- aaral,

isinabatas ng gobyerno ang paggamit ng Billingwal na Patakaran ng Edukasyon o ang
BPE. Ingles at Pilipino ang pangunahing wika na ginagamit, ngunit may mga bago na
ring kurikulum na kung saan ang mga texto ng mgaaklat at iba pang uri ng babasahin
ay nilimbag na gamit ang bilinggwalismo na uri ng wika.
Maging sa pagtuturo at pakikipagtalastasan ng mga guro sa kanilang mga

estudyante ay pinalalaganap na rin nila ang paggamit ng bilinggwalismo. Ito ay sa
Page | 28
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
kadahilanang mas madali nilang maipaunawa o ipaintindi ang mga bagay

na mahirap maintindihan ng ibang mag-aaral sa wikang Ingles. Sa kabilang dako may
mga mag-aaral din naman na mas mabilis silang umintindi sa wikang Ingles.
Sa ating pang araw-araw na gawain sa buhay, dito man o sa iba pang parte ng
mundo, napakahalaga sa atin ang may kaalaman ng iba pang uri ng wika bukod pa sa
ating sariling gamit. Walang masama kung matuto man tayo ng iba pang global na
salita.
TULONG SA SARILI (SELF-HELP) Maaaring sumangguni sa resorses sa ibaba

upang higit na maunawaan ang aralin:
Fromkin, V., Rodman, R. and Hyams, N. (2010). An Introduction to Linguistics. Philippines:

ESP Printers,Inc.
Mooney etal. (2011). Language, Society & Power: Routledge, London
Mestherie etal. (2009). Introducing Sociolinguisitcs: Edinburgh University Press, Edinburgh
SUKATIN (LET’S CHECK)

Ngayong natapos mo nang basahin at pag-aralan ang iyong aralin, sukatin ang
sariling kakayahan sa tulong ng gawain sa ibaba.
Gawain A . Sagutin ang sumusunod na mga katanungan:
1. Ano ang wika?

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
2. Bakit dapat pag-aaralan ang wika?
Page | 29
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
3. Paano mo mapahahalagahan ang ating wika?

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Gawain B.
Isulat ang iba’t ibang tungkulin ng wika. Isulat ang sagot sa mga bilog.
Page | 30
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Tungkulin
ng Wika
SURIIN (LET’S ANALYZE)

Upang lalo mong maunawaan ang katuturan at kahalagahan ng araling ito,
mabuting gawin ang nasa ibaba.
Gawain C. Sagutin ang sumusunod na mga katanungan.

1. Paano nagkakaugnay ang wika at lipunan?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Page | 31
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
2. Sa iyong palagay, lubos bang nabibigyang- halaga ang kaugnayan ng dalawa?

Patunayan.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
1. Paano nagkakaiba ang monolinggwalismo sa multilinggwalismo?

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
TANDAAN (IN A NUTSHELL)

Sa bahaging ito, kailangan mong ipahayag kung ano ang iyong natutuhan hinggil
sa araling iyong napag-aralan sa yunit na ito. Gawin ang nasa ibaba.
Direksyon: Bigyang katuturan ang sumusunod na mga salita:
Page | 32
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Preskriptibismo
Istandardisasyon
Dayalekto
Jargon
Genderlect
Blinggwalismo
TANONG-SAGOT (Q & A LIST): Sa bahaging ito ikaw ay maaaring magtala ng mga

tanong o mga isyu. Maaari mong ilagay ang mga tanong mo sa LMS o sa iba pang
paraan na maipapaabot mo sa iyong facilitator. Matapos mong makuha ang tugon ay
isulat itosa bahagi ng talahanayan sa ibaba.
Page | 33
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Mayroon ka bang mga katanungan o klaripikasyon?
MgaTanong/Isyu Mga Tugon/Sagot
1.
2.
3.
4.
5.
Mga Susing Salita
Monolinggwaslimo Multilinggwalismo Preskriptibismo

Genderlect istandardisasyon Teorya
Dayalekto Bilinggwalismo Sistema
PANGKALAHATANG PANANAW B (BIG PICTURE B)

Sa katapusan ng bawat yunit, ikaw ay inaasahang:
a. Nasusuri ang katuturan at mga dahilan sa pagbabago ng kultura.
Layuning Pampagkatuto: ULO a. nasusuri ang katuturan at mga

dahilan sa pagbabago ng kultura

Page | 34
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
 Kultura. Tumutukoy sa mabisang kasangkapan sa pambansang

pagkakaisa dahil dito naipapahayag ang tunay na diwa ng
pakikipagkapwa
 Norms. Tumutukoy ito sa mga asal, kilos, o gawi na binuo at nagsisilbing

pamantayan sa isang lipunan. Ang mga norm ang nagsisilbing batayan ng mga
ugali, aksyon, at pakikitungo ng isang indibiduwal sa lipunang kaniyang
kinabibilangan
KAHULUGAN NG KULTURA
Sa paksang ito, tatalakayin natin kung ano ang tinatawag na kultura at kung saan
ito nakikita.
Ang kultura ay ang pagsalin-salin ng mga tradisyon ng isang grupo ng tao o

komyunidad. Sa Pilipinas naman, ang kultura ay pinaghalong mga tradisyon,
paniniwala, at pamumuhay ng mga dayuhang sumakop at ang mga katutubong Pilipino.
Ayon kina Andersen at Taylor (2007), ang kultura ay isang kumplikadong sistema
ng ugnayan na nagbibigay-kahulugan sa paraan ng pamumuhay ng isang grupong
panlipunan o isang lipunan sa kabuuan.
Ang kultura ay tumutukoy sa kahulugan at paraan ng pamumuhay na

naglalarawan sa isang lipunan (Mooney, 2011).
Ang mga awit, sining, kasabihan, kagamitan, at mga selebrasyon ay ilan rin sa
mga bagay-bagay na bumubuo ng tinatawag natin na “kultura“. Ang lahat ng lugar sa
mundo ay may kani-kanilang kultura. Ito ang nag sisilbing pagkakakilanlan ng isang
lugar.
ELEMENTO NG KULTURA
1. Kaugalian (Norms) – mga asal, gawi o kilos na naging pamatayan ng isang

indibidwal kung paano siya gagalaw sa lipunan.
Page | 35
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
APAT NA URI NG NORMS
 Folkways
- Ito ay ang pangkalahatang batayan ng normal na pagkilos ng mgatao sa
isang lipunan.
 Mores
- Ito ay mas mahigpit na batayan ng kilos, kung saan natutukoy ang
moralidad ng isang tao sa lipunang kanyang ginagalawan.
 Taboos
- Ang taboos naman ay ang paglabag sa mga mores, kung saan ang
moralidad ng isang tao ay hindi angkop sa dapat na kilos.
 Batas
- Ito naman ang batayan ng kilos na ipinatupad ng kinauukulan para sundin
ng mga mamamayan. Ito ay kalimitang pormal at nakasulat sa
konstitusyon.
2. Pagpapahalaga (Values)
Tumutukoy naman ito sa pamantayan ng lipunan kung ano ang mga

gawaing katanggap-tanggap at ano ang mga kilos na hindi kanais-nais.
Basehan din ito sa kung ano ang tama at mali, at kung anong mga kilos
ang mabuti at nararapat.
3. Paniniwala (Beliefs)
Ito ay ang mga pananaw, ideya o kaisipan na tinatanggap sa lipunan

bilang totoo.
2. Simbolo (Symbol)
Ito’y maaring mga materyal na bagay na nagbibigay ng kahulugan. Maaari
rin itong paggamit ng di-berbal na kumunikasyon.
3. Wika (Lenggwahe)
Ang wika ang pinakamabisang paraan ng komunikasyon. Ang wika
ay maaring nasa anyo ng sulat o bigkas.
4. Relihiyon (Religion)
Ang relihiyon ay ang paniniwala at pananalig ng mga tao sa mga ispiritwal
na bagay, tao, o pangyayari, partikular na sa mga Diyos.
Page | 36
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
DALAWANG URI NG KULTURA
May dalawang uri ng Kultura, ito ang “Materyal” at “Di-Materyal“.
Ang materyal na kultura ay hango sa tradisyonal at mga nililikhang mga bagay-

bagay ng etinikong grupo. Ito ay nahahawakan at konkreto. Samantala, ang di-materyal
ay hindi na hahawakan ngunit nakikita sa mga gawain o ugali ng mga tao sa isang
grupo.
MATERYAL
 Kasangkapan
 Pananamit
 Pagkain
 Tirahan
DI-MATERYAL
 Edukasyon
 Kaugalian
 Gobyerno
 Paniniwala
 Relihiyon
 Sining/Siyensya
 Pananalita
Karamihan sa kultura ng Pilipino ay nakuha mula sa mga Espanyol na sumakop

sa bansa. Subalit, kahit matagal ang pagsakop nila sa Pilipinas, ang kulturang Pilipino
ay patuloy pa ring makikita.
Halimbawa lamang nito ang bayanihan o ang pagtulong sa kapwa. Isa rin dito
ang malaking pagpapahalaga ng Pilipino sa pamilya.
KAHALAGAHAN NG KULTURA
 Nagkakaroon ng pagkakakilanlan ang isang pangkat ng mga tao.
 Napagbubuklod nito ang isang lugar at bagbubunga ito ng pagkakaisa.
 Sa pamamagitan ng kultura, naipapakita ng mga tao ang kanilang mga talento.
Page | 37
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
 Binubuo nito ang ating pagkatao
 Nagkakaroon tayo ang kaalaman sa ating kasaysayan at nakaraan.
PAGPIGIL SA KULTURA
8 Tips kung paano Pigilan o harapin ang paninibago sa Kultura
 Unawain
Karaniwang nakakaranas ng pagkabigla sa kultura kapag naninirahan sa

ibang bansa. Iyon ang dahilan kung bakit ito ay kapaki-pakinabang upang
maunawaan kung bakit nakakaramdam ng pagkabalisa.
 Tanggapin at Iangkop
Ang pag-unawa nito ay makatutulong sa iyo upang mas maging mahusay

sa pakikitungo. Maaaring pagtagumpayan ang pagkabigla sa kultura kapag
tinanggap mo at iniangkop sa isang dayuhang kultura.
 Matuto at maging Bukas isip
Alamin hangga't maaari ang tungkol sa iyong patutunguhan. Habang

natututo ka at naging bukas ang pag-iisip mas madali mong maunawaan ang
mga pagkakaiba, tingnan ang mga bagay mula sa ibang pananaw at sa gayon ay
umangkop. Ang pag-aaral ng ilang mga pangunahing salita sa lokal na wika ay
nakakatulong din ng marami.
 Positibong Saloobin
Upang makakuha ng higit sa iyong karanasan, siguraduhin na mag-focus

sa lahat ng mga positibong aspeto sa halip ng pagkakaroon ng negatibongng
pag-iisip. Gumugol ng oras sa mga taong may positibong pag-iisip, magsaya at
pakiramdam ang magagandang nginig.
 Touch Base with Home
Mabuti na manatiling nakikipag-ugnayan sa pamilya at mga kaibigan sa

bahay. Ngunit tandaan, kung ginugugol mo ang lahat ng iyong oras na
nakakonekta sa kanila mas ginawa pa ntong komplekado ang sitwasyon, Kaya,
kalimutan ang iyong telepono nang ilang sandali at pumunta sa paggalugad.
Page | 38
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
 Huwag Ihambing
Makakakita ka ng mga pagkakaiba sa lahat ng lugar ngunit subukan

upang maiwasan ang paghahambing ng mga iyon sa iyong sariling bansa. Hindi
ito makakatulong sa iyo na manirahan. Sa halip, tingnan ang mga pagkakaiba
bilang isang pagkakataon upang malaman ang tungkol sa isang bagong kultura
at lumaki bilang isang tao.
 Manatiling aktibo
Magsimula ng isang bagong libangan at tamasahin ang mga bagay na

hindi mo maaaring gawin sa bahay. Subukan ang mga aktibidad na pinapaboran
ng mga lokal, kumain ng pagkain, hanapin ang mga nakatagong mga hiyas ng
bansa .
 Galugarin
Pumunta sa mga bagong lugar at tuklasin ang mga paligid. Makakatulong

ito sa iyo upang mapahalagahan ang iyong bagong tahanan at makakakuha ka
ng maraming mga hindi mabibili ng salapi na karanasan. Dahil ito ay isang beses
sa isang buhay na karanasan - tangkilikin ito Habang mayroon kang
pagkakataon.
PAANO AT BAKIT NAGBABAGO NG KULTURA
Bakit hindi maiwasan ang pagbabago ng kultura ng Pilipinas? Globalisasyon,

Kultura, at Kamalayang Pilipino ang ibang mga dahilan kung bakit pabago-bago ang
kultura ng Pilipinas. Hindi natin ito maiwasan dahil sa bawat paglipas ng panahon,
nadaragdagan ang kaalaman ng mga Pinoy. Lahat ng kultura ay natutunan, ngunit hindi
lahat na bagay na natutunan ay kultura. Ang kultura ay pinaghalong impluwensiya ng
mga katutubong tradisyon at mga kultura ng mga unang mangangalakal at mananakop
nito noon. Ang kultura natin ay hindi lang nagbabago, ito rin ay nadadagdagan.
Ang Kultura ng Pilipinas ay orihinal pero mayroong pinagkkuhanan. Ang

pananakop ng mga Kastila sa Pilipinas, sa pamamahala ng Mehiko, na tumagal ng
mahigit 333 taon, ay may malaking kontribusyon sa Kultura ng Pilipinas. Ang Wikang
Pilipino, na mas kadalasang kilala bilang Tagalog, ay maraming hiniram na salita galing
Kastila. Karamihan sa mga pinagdiriwang na mga tradisyon ay magkahalong Kristiyano,
Page | 39
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Pagano, at iba pang lokal na seremonya. Bilang halimbawa, bawat taon, ang mga
bayan sa buong bansa, ay nagsasagawa ng malalaking Pista, nagpapaalala sa mga
Santong Patron ng mga bayan, barangay, o ng mga distrito. Ang mga Pista ay
kadalasang may patimpalak sa katutubong pagsayaw, at sa ibang lugar ay mayroon
pang sabungan. Ang mga ganitong tradisyon ay ginaganap din sa mga bansang
nasakop ng mga Kastila. Sa katimugang bahagi ng bansa na karamihan ay mananalig
Islam ay nagdiriwang din ng kanilang mga tradisyon at nakagawian.
Sa bawat yugto ng ating kasaysayan, ang ating kultura ang siyang nagbuklod at
gumabay sa ating mga Pilipino. Simula sa madugong pakikipaglaban sa Mactan, sa
masidhing pakikibaka ng mga Katipunero, sa matapang na pagtuligsa ng mga
Propaganidsta, sa pakikipagsagupaan ng mga HUKBALAHAP, sa pagsalungat sa
diktatoryal na pamamahala ni Marcos sa ating pagtutulungan upang mabigyan ng mas
maayos na buhay ang mga nasalanta ng Bagyong Yolanda, hanggang sa patuloy pag-
iimbestiga sa pork barrel ay namayani pa rin ang kulturang ang layunin ay ang
kabutihan ng mga mamamayan. Mapalad tayo dahil ang kulturang ito ay nanatiling
buhay sa puso ng bawat Pilipino. Mga halimbawa ng ating kultura ay.
Ang mga Pilipino ay Maka-Diyos. Ang pagiging maka-Diyos ay likas na sa ating

mga Pilipino. Ang linggo-linggong pagsisimba, pagdiriwang ng mga kapistahan bilang
pasasalamat, pag-awit ng mga religious songs, at pamumuhay ng naayon sa salita ng
Diyos ay ilan sa mga tradisyong patunay ng kulturang ito. Ito ang dahilan kung bakit
hindi tayo sumusuko sa anumang hamon ng buhay. Ito ang nagbibigay sa atin ng
katapangan na bumangon at magsimula muli. Ito ang dahilan kung bakit mayroon
tayong mga ngiti sa mukha. Ito ay nagsisilbing tanglaw sa panahon ng karimlan. Ang
ating pananalig ay ang nagpapatibay at nagbubuklod sa ating mga Pilipino
Bawat bansa ay may kani-kanilang pinaniniwalaan o nakagawiang gawain na

ipinamana ng kani-kanilang mga ninuno. Ang Pilipinas ay tinaguriang mayaman sa iba’t
ibang larangan sa kultura at isa sa mga bansang kinikilala ang kulturang nagmula sa
ating mga ninuno . Naimpluwensyahan tayo ng ating mga ninuno kaya ito’y ating
ginagamit sa pang-araw-araw na pamumuhay. Dahil din sa pag-usbong ng
modernisasyon natuto na tayong tumanggap ng kulltura ng iba. Gaya nalang ng
paghangga natin sa ibang bansa at pag gaya natin sa mga kultura nila. Hindi man natin
masasabi na kultura na agad natin ito, ngunit sa paglipas ng panahon unti –unti narin ito
nadedeklara na kultura na ng Pilipinas.
Page | 40
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
KULTURANG PILIPINO: NOON AT NGAYON
NOON: HARANA
Noong araw, karaniwan na sa mga taga-nayon ang makarinig ng tinig ng binata

habang hinaharana ang dalagang kanyang sinisinta.
NGAYON: TEXTMATE O CHATMATES
Page | 41
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Ngayon, normal na lamang sa mga kabataan maging sa mga nakakatanda na

gustong manligaw sa mga gusto nila ay sa pamamagitan ng chat o text.
NOON: MGA BATANG MASUNURIN AT MAGALANG
NGAYON: KILL JOY NA AT NAPAG IWANAN NA NG TEKNOLOHIYA ANG

MAGULANG
Karamihan sa mga kabataan hindi na nakikinig sa kanilang mga magulang.
Page | 42
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
NOON: MARIA CLARA ANG MGA KABABAIHAN
Noon, ang dalagang Pilipina ay likas na mayumi, mahinhin, iginagalang at

marunong gumalang at higit sa lahat hindi babastusin.
NGAYON: KARAMIHAN SA MGA BABAE AY LIBERATED NA
Page | 43
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Dala na rin ng modernisasyon, nauubliga ang mga kabataang babae na

makipag-laro sa mga kalalakihan o makipag inuman.
NOON: STREET GAMES
Noon, ang mga kabataan ay kadalasang gumagawa ng masayang mga alaala at

karanasan sa kalye habang nilalaro ang piko, chinese garter, katsoy, trumpo at iba pa.
NGAYON : VIDEO GAMES
Page | 44
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Kompyuter,tablet, selfon na ang kalaro ng mga kabataan. Labis na katabaan ang

magiging resulta nito.
NOON: BUO ANG PAMILYA KAPAG KUMAKAIN
Page | 45
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Ang kompletong pamilya sa hapagkainan sa tuwing kumakain ay isa sa magandang

kaugalian ng mga Pilipino. Ang masayang kwentuhan ay isa sa mga dala nito
NGAYON: PYSICALLY PRESENT BUT MENTALLY ABSENT SA HAPAGKAINAN
Unti-unting namamatay ang totoong diwa ng komunikasyon sa pamilya dahil

mula kay tatay, nanay, ate at kuya, at bunso ay di maiwan-iwan ang telepono at iba
pang gadyet kahit sa harap na ng hapag-kainan.
WIKANG PANLAHAT
1946-(Batas Kommonwelt Blg.570)

Nagproklama na ang wikang pambansa ay tatawaging wikang Pilipino
1954- proklamasyon Blg. 12 - Paglagda ni Pang. Magsaysay sa Linggo ng Wika
1959- Kautusang Tagapagpaganap

Isinagawa ang mga paliha korespondensiya opisyal sa wikang pambansa.
1973-Pagtakda ng konseptul na wika na iaayon sa panlahat.
Page | 46
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
EBOLUSYON NG WIKA
1897- Saligang Batas ng Biak-na-Bato
- Pagtalaga ng wikang Tagalog bilang opisyal na wika ng mga Pilipino.

1935- (Artikulo XIV, seksyon #3 ng Saligang Batas)
Ang Kongreso ay gagawa ng hakbang tungo sa pagkakaroon ng iisang

wikang pambansa na ibabatay sa isa sa mga umiiral na wika.
1936 - (Batas Komonwealth Blg. 184)

Hinirang ni Pangulong Manuel L. Quezon ang Wikang Tagalog.
1937 - (Kautusang Tagapagpalaganap Blg. 134)
Paghahayag na ang Tagalog ang magiging wikang batayan ng wikang pambansa.
1986- (Kautusang tagapagpaganap Blg.17)

Nilagdaan ni Pang. Corazon Aquino nalikha ang LWP na pumalit sa SWP.
1987- Kautusang Pangkagawaran Blg.25
Pagtatatag ng isang komisyon ng pambansang wikang Filipino.
1991- Btas Republika 7104 Agosto 14
Naitatag ang KWF.
TALAAN NG MGA SALITAAN
SWP- Surian ng Wikang Pambansa

LWP- Linangan ng Wikang Pambansa
KWF- Komisyon sa Wikang Filipino

Mestherie et al. (2009). Introducing Sociolinguisitcs: Edinburgh University Press, Edinburgh,

Fromkin, V., Rodman, R. and Hyams, N. (2010). An Introduction to Linguistics. Philippines: ESP
Printers,Inc.,
Iraki, (2005). Language and Culture – A Perspective
Lebaron, (2003). Culture and Conflict
Chand, (2016). Cultural Change: Main Factors and Causes of Cultural Change
Velupillai, V. ( 2012). Introduction to linguistic typology. Retrieve from
http://ebookcentral.proquest.com
Page | 47
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591

sariling kakayahan sa tulong nga gawain sa ibaba.
Gawain A
Sa pamamagitan ng Clustering, ibigay ang hinihinging kaisipan na may kaugnayan sa

salitang kultura. Isulat sa kahon ang sagot.
KULTURA
Gawain B. Gamit ang T-tsart, ilahad kung ano-ano ang mga sanhi ng pagbabago ng
kultura at paano ito haharapin.
Page | 48
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Paano nagbabago? Bakit nagbabago?

Paano haharapin?

Gawain A.
Ipaliwanag ang apat na uri ng Norms. Isulat ang iyong sagot sa katabi nitong kahon.
Page | 49
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591

Katuturan Paliwanag
1. Kultura
(Andersen at
Taylor)
2.Kultura
(Mooney)
3.Kaugalian
4.Folkways
5.Mores
6.Taboos
Page | 50
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
7. Batas
8.Pagpapahalag
a
9.Paniniwala
TANONG-SAGOT (Q&A LIST): Sa bahaging ito ikaw ay maaaring magtala ng mga

1.
2.
3.
4.
5.
Mga Susing Salita

Kultura Norms komunidad
Paniniwala Materyal folkways
Pagpapahalaga Di-materyal saloobin
Page | 51
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
PANGKALAHATANG PANANAW C (BIG PICTURE C)

a. Nasusuri ang wika at ang iba’t ibang kaugnayan nito.
Layuning Pampagkatuto: ULOa. Nasusuri ang wika at ang iba’t

ibang kaugnayan nito.

 Nasyonalismo. Tumutukoy sa ideya at kilusan na itinaguyod ang interes ng tiyak

na bansa lalo na sa layuning magkaroon at manatiling ang soberanya ng bansa
na higit sa isang bayan.
 Norms. Tumutukoy sa pagiging batayan ng mga ugali, aksyon at pakikitungo ng

isang indibidwal sa lipunang kanyang kinabibilangan.
WIKA AT MGA DISKURSONG PANGKULTURAL AT PANLIPUNAN
Wika at Ideolohiya
Ang ideolohiya ito ay galing sa salitang ideya na naglalayong magpaliwanag sa

tungkol sa daigdig. Isang Sistema ng kalipunan ng mga ideya.
Si Destutt De Tracy ang unang nagpakilala sa salitang ideolohiya.
Kung titingnan ang wika bilang isang idoelohiya- maaring magkaroon ng iba’t-
ibang pagpapakahulugan, pagtingin, pag-unawa at karanasan dahil may kaniya-
kaniyang posisyon at papel ang indibidwal sa lipunang kanyang ginagalawan at
kinabibilangan.
Page | 52
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
1. Ideolohiyang pangkabuhayan- nakapaloob dito ang mga karapatang

makapagnegosyo, mamsukan, at magpatayo ng trabaho.
2. Ideolohiyang pampolitika- ito ay mga pangunahing prinsipyoong political at

batayan ng kapangyarihang political.
3. Ideolohiyang panlipunan- tumutukoy ito sa pagkakapantay-pantay ng mga

mamamayan sa tingin ng batas at iba pang pangunahing aspeto ng pamumuhay.
WIKA AT URING PANLIPUNAN
Ang uring panlipunan, kauriang panlipunan, o klaseng panlipunan (Ingles: social

class) ay isang pangkat ng mga diwa o konsepto sa mga agham
panlipunan at teoriyang pampolitika na nakatuon sa paligid ng mga modelo o huwaran
ng paghihiwalay-hiwalay na panglipunan o istratipikasyong panlipunan kung saan ang
mga tao pinagpangkat-pangkat sa isang pangkat ng mga kategorya o kauriang
panlipunan na panghirarkiya o pangkatayuan.
Subalit, mayroong hindi pagkakasundu-sundo hinggil sa pinaka mainam na

kahulugan ng katagang "uri" o "klase", ang kataga ay may iba't ibang mga kahulugang
pangdiwa o pangkonsepto. Sa karaniwang pananalita, ang katagang "uring
panlipunan", ay karaniwang kasingkahulugan ng "uring sosyo-ekonomiko," na may ibig
sabihing: "mga taong mayroong magkakatulad na katayuan o kalagyang panlipunan,
Page | 53
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
pangkabuhayan o pang-ekonomiya, at pang-edukasyon," iyong katulad ng "ang uring

manggagawa"; "ang bumabangong uri propesyunal.
WIKA AT NASYONALISMO
Nasyonalismong Konserbatibo (1860-1880)
• Pinangungunahan ng mga propagandalista.

• Namulat ng mga Pilipino na may kabihasnan at may sariling wika tayo bago
masakop.
• LA LIGA FILIPINA- ito ay isa sa mga pinaka prominenting propagandang
naglalayong putulin ang pang-aapi ng mga kastila sa mga Pilipino.
Page | 54
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Nasyonalismong Radikal
• Wikang Tagalog ang nagging simbolo ng samahan.

• Buhay parin ang nasyonalismong konserbatibo sa mga ilustrado at principalia.
• Tagalog ang nagging opisyal na wika sa konstitusyon ng Biak Na bato noong
Nobyember 1, 1897
• Ayon kay Teodoro Agoncillo Tagalog ang pambansang wika dahil ang Pilipino ay
TAGA-ILOG.
• Nang ilathala ang Kalayaan dumamai ang kasapi ng Katipunan.
Nasyonalismong Integral (1898)
• Pinagsamang Nasyonalismong Konserbatibo at Radikal.

• Lumakas ang nasyonalismo nang matalo ang Mga Kastila at labanan nang mga
Pilipino ang Amerikano.
• Ginawa ng ilustrados ang konstitusyon ng 1899 ngunit dahil wala silang tiwala sa
Tagalog bilang wika, pansamantalang wikng kastila ang gagamitin.
WIKA AT KASARIAN
Ayon kay Tannen, ang mga babae at lalaki ay pinapalaki sa magkaibang kultura,
ito ang dahilan kaya ang komunikasyon sa pagitan nila ay naging Cross-cultural na
komunikasyon. Ito ay tinatawag na Genderlect.
Page | 55
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
• Jesus Federico Hernandez- iprinisenta niya ang Pasok sa Banga ( wika ng mga
bakla) sa sawikaan 2010 noong July 29, 2010.
BEKIMON
• Ito ang salita ng mga bakla ( gay lingo)
• Mula sa “beki” na ibig sabihin ay bakla at “mon” na ibig sabihin ay monster.
WIKA AT KAPANGYARIHAN
• Wika ang prominenteng behikulo ng pag-hahatid ng mga mensahe , positibo

man o negatibo.
• Wika ay isang armas na panggapi sa kala-ban o kaya’y sandata upang lumaya .
• Wika ay hindi lamang instrumento ng komunikasyon ito rin ay sagisag ng
pagkakakilanlan.
• Kasangkapan sa paglaya at instrumento sa pang-aalipin o dominasyon .
DALAWANG URI NG KAPANGYARIHAN NG WIKA
1. Impluwensiyal
2. instrumental
Page | 56
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
1. Kultura – ang wika ay makakatulong sa isang kultura dahil ito ang

nagpapabuklod-buklod sa isang mamamayan.
2. Politika- ang wika ay maaring makakatulong sa isang politiko lalo na sa panahon
ng kampanya.
3. Advertising- maaring maraming pagpapakahulugan ngunit iisa lang gusting
ipahiwatig dahil sa wika.
4. Media – ang wika ay nakakatulong sapagkat maari nitong gawin ang mga tao na
magkaroon ng kamalayan sa lipunan.
1. Batas- ang wika ay makakatulong sa isang batas upang mas maintindihan ng

mga tao kung ano ang mga batas na dapat sundin.
2. Edukasyon- sa larangan ng edukasyon ang wika ang pinakapangunahing gamit
upang maintindihan ng mga mag-aaral ang mga bagay na dapat na matutunan.
3. Business- ang wika ang ginagamit upang makipagkalakaran sa iba’t-ibang
aspeto ng pagnenegosyo upang mas madali na ang pakikipag-usap sa ibang
kalakalan.
4. Pamamahala- sa pamamagitan ng wika mas madaling maipahayag o ipaalam
ng tagapamahala ang kanyang gustong maipatupad na tuntunin.
Page | 57
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
WIKA AT MGA INSTITUSYONG PILIPINO
a) Wika at Kulturang Popular
Nagmula sa dalawang salita na “KULTURA” na aktibidad ng

sangkatauhan o ang kaparaanan ng mga tao sa buhay at “POPULAR” na
tanyag, kilala, bantog, sikat
Skrip – mula sa saltang latin na “ scribere” na nangangahuluhang sumusulat

-nasusulat na mga salita ng dula, pelkula o mensahng pinaparating
Mga uri
Screen play – ginagamit sa pelikula o palabras sa telebisyon
Play writing – ginagamit sa live na dula
Audio drama - ginagamit sa dulang panradyo
News script – ginagamit ito sa pagbabalita.
Novelty song – tinatangkilik ng samahang pilipino ito bilang anyo ng opm o ( orginal
pinoy music
5 pinoy novelty songs
 JOEY DE LEON (ITAKTAK MO, 2007)
 VHONG NAVARRO (PAMELA ONE,2004)
 BAYANI AGBAYANI ( OTSO-OTSO, 2004)
 WILLIE REVILLEME (WOWOWEE THEMESONG, 2005)
 SEXBOMB GIRLS (SPAGHETTI SONG ,2000)
5 pinoy novelty songs
 JOEY DE LEON (ITAKTAK MO, 2007)
 VHONG NAVARRO (PAMELA ONE,2004)

Page | 58
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
 BAYANI AGBAYANI ( OTSO-OTSO, 2004)
 WILLIE REVILLEME (WOWOWEE THEMESONG, 2005)
 SEXBOMB GIRLS (SPAGHETTI SONG ,2000)
PICK UP LINES – Nakakakuha ito ng interes ng mga nakiking dahil sa mga malikhain
nitong mga salita at kahulugan.
 - binansagan bilang “ BANAT”
HUGOT LINES – karaniwang nagmula sa linya ng ilang tauhan sa pelikula o telebisyon

na nagmarka sa isipan ng mga manonood.
Page | 59
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
FLIPTOP – pagtatalong oral na isinasagawa nang pa- rap
Page | 60
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
WIKA AT POLITIKA
 wika ay nagsisilbing instrument ng pagkontrol sa kamay ng mga

makapangyarihan, instrumento naman ng pakikibagay o pag iwas at pag tutol sa
parte ng mga biktima ng kapangyarihan
• Madalas gamitin ang pambansang wika sa usaping politikal ( constantino, 2005)
 Ang wika ay humahati sa mga tao (Rondolf David)
MGA SULIRANING KINAKAHARAP
 walang maayos na programa ang pamahalaan tungkol sa paggamit ng wikang

Filipino
 kakulangan sa pulitika will ng mga mambabatas
 mga intelektwal na tao, sikat at may mataas na katayuan sa lipunan ay hindi
sanay sa paggamit ng wikang Filipino
WIKA AT KABABAIHAN
MGA KATAWAGAN SA KABABAIHAN
 babae
 kababaihan
 ginang/ gining
 Binibini/ dalaga
 batang babae
 dalagita/ dalaginding
 ali/ ale
 aling
KARAHASANG LABAG SA BATAS
• Karahasang pisikal
• Karahasang sekswal
• Karahasang sikolohikal
• Pinansyal na pang-aabuso.
Page | 61
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Karapatan ng kababaihan ay lakas ng kababaihan at ng bayan
 ARTIKULO II. Seksyon 7. patakaran ng estado

 ARTIKULO X III. Seksyon 3. Katarungang panlipunan at mga karapatang pantao
 ARTIKULO 3. Deklarasyon ng pangunahing patakaran
 ARTIKULO 132. PASILIDAD PARA SA KABABAIHAN
 ARTIKULO 133. MATERNITY LEAVE BENEFITS
 ARTIKULO 135. DISCRIMINATION PROHIBITION
Narito ang 8 palatandaan ng mga Palatandaan ng Wika ng Babae sa Katawan

sa aspeto ng Pag-akit
 MUKHA
 CONTACT NG MATA
 BIBIG
 BUHOK
 MGA BAGAY
 MGA DAMIT
 PAGHAWAK
WIKA AT LGBT
"Ang wika ay karaniwang ginagamit ng ilang grupo ng tao na kumakatawan sa

isang lahi tungo sa pag-ukit ng isang malaya at maunlad na pagkakaisa, damdamin at
adhikain ng bawat isa (Tanawan, 2004).
Ano ang LGBT?
Ito ay ang inisyal na nagsasamang tumutukoy sa mga taong LESBIYAN, BAKLA,

BISEKSUWAL, at mga TRANSGENDER.
GAY LINGO
Ang swardspeak o gay lingo o mga wikang bekimon ay isang patagong wika o
salitang balbal na agmula sa englog ( pagpapalit ng wika ng tagalog- English) na
ginagamit ng ilang mga homoseksuwall sa pilipinas.
Page | 62
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Nagsimula ang gay lingo sa Pilipinas noong dekada 60 upang itago sa lipunan
ang kanilang mga kwento (Ruth, 2008)
RENERIO ALBA (2006)
Ang gay lingo ay ginagamit ng mga homosekswal upang itago ang kanilang mga
usapan tungkol sa mga maseselang bagay para maprotektahan ang mga tao sa
kanilang paligid na hindi sanay sa ganitong paksa.
(MAGTIBAY C.L. et. Al. 2015)
Ang mga bagong lengwahe tulad ng gay lingo ay Malaki ang dulot sa
kalagayang pang wika
Ayon kay Miko Santos, ang gay lingo ang naging sandata nila upang makamit
nila ang kalayaan at karapatan na kanilang inaasam. Ito ang naging simbolo ng
kanilang paglaban sa lipunang nais silang burahin, ang lipunang naging mapanghusga
sa kanilang pagkatao (Santos,2007)
WIKA AT RELIHIYON
Ano ang Relihiyon? Isang institusyong panlipunan na kumikilala sa pag-iral ng

mga supernatural at banal na bagay sa daigdig at kinapapalooban ng konseptong
Diyos. Itinuturing ding isang insturmento ng muling pagbabalik-loob sa Diyos sa
pamamagitan ng mga kumbensiyonal na gawain at ritwal na nakaiimpluwensiya sa pag-
iral ng isang indibidwal at sa kanyang paniniwala at pagpapahalaga sa mga bagay.
Ang wika ng relihiyon ay non-cognitive. Ito ay itinuturing na walang katuturan,

hindi lohikal, ekspresyon o isa lang itong asersiyon. Ang tinutukoy kasi dito ay isang
bagay na maaaring hindi paniwalaan, laging pinagtatalunan o isang bagay na mahirap
katigan o pasubalihan. Sa kaguluhang ito, idinadahilan naman na ang Diyos na
tinutukoy dito ay hindi paksang katuwiran kundi pananampalataya. Dahil sa pagiging
abstrakto nito pumapaloob ang relihiyon sa konsepto ng pilosopiya na metapisika.
MGA KATANGIAN NG WIKA NG RELIHIYON
Ang mga simpleng salita ay naiiba at lumawak ang kahulugan kapag

ginamit sa konteksto ng relihiyon.
Page | 63
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
SALITA ORDINARYONG GAMIT PANRELIHIYON
Limitadong pagmamahal ng Walang pasubaling

tao pagmamahal ng Diyos
pag-ibig
paghihirap Paghihirap ng tao sa buhay Sakripisyo ni Hesus sa krus
pagtitiis Pagtitiis ng tao sa mga Pagtitiis ni Hesus sa

kaganapan sa buhay pagpapahirap sa Kanya
kaligtasan Kaligtasan mula sa Kaligtasang buhat ng

aksidente paniniwala kay Hesus
Ligaya Pagiging masaya Pagiging Masaya sa gitna

ng kahirapan
kayamanan Material Eternal
WIKA NG RELIHIYON BILANG SENYAS O SIMBOLO
 Naiimpluwensiyahan, napaniwala at nakontrol tayo ng wika ng relihiyon dahil sa

katangian nitong senyas at simboliko.
 Ang mga ito ang nagiging instrument para makapag-isip, makapagpaalala at
makapagpapamuni sa pinagmulan ng kasaysayan ng kaligtasan.
 Nakatutulong sa biswal ng mga mananampalataya:
o kulay
Page | 64
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
WIKA AT ISPORTS
May papel ang wika sa pag-uugnayan ng mga tao sa loob ng komunidad at

lipunan. Nalilikha ang wika dahil sa pangangailangan na mag-ugnayan ang mga tao
tungo sa pagbubuklod at paglikha at pag-unlad bilang isang komunidad o lipunan.
Mahalaga ang wika sa larangang Isports dahil ito ay intrumento ng

Komunikasyon upang magkaunawaan o magkaintindihan tungo sa hangaring
maipanalo ang laro. Kung walang wika hindi magiging maayos ang pakikipagtunggali ng
mga manlalaro dahil hindi malinaw ang mga konsepto ng kanilang gagawin. Ito rin ang
ngsisilbing daan sa kanilang komunikasyon upang sila’y magkaintindihan upang
maipahiwatig ang kanilang saloobin at ideya tungkol sa isang laro tungo sa hangaring
maipanalo ito.
Ang ugnayan ng wika sa isports ay napakahalaga rin. Dito makikita ang

pagkakaisa ng bawat tao sa paligid, kaya naman napakalaking bahagi ng wika sa
larangan ng isports. Ito’y nagsisilibing susi upang magkakaunawaan ang atleta kung
paano ang kilos na gagawin upang magwagi sa laro.
Page | 65
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591

Mooney etal. (2011). Language, Society & Power: Routledge, London,

Mestherie et al. (2009). Introducing Sociolinguisitcs: Edinburgh University Press, Edinburgh,
Fromkin, V., Rodman, R. and Hyams, N. (2010). An Introduction to Linguistics. Philippines: ESP
Printers,Inc.,
Iraki, (2005). Language and Culture – A Perspective
Lebaron, (2003). Culture and Conflict
Chand, (2016). Cultural Change: Main Factors and Causes of Cultural Change
Velupillai, V. ( 2012). Introduction to linguistic typology. Retrieve from
http://ebookcentral.proquest.com

Gawain A.
Chunking the Data.Direksyon:lpaliwanag ang apat na impluwensyal na kapangyarihan

ng wika. Isulat ang sagot sa loob ng kahon.
Page | 66
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591

Gawain B. Sagutin ang sumusunod na katanungan.
1. Ano ang ideolohiya?

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
2. Paano nagkakaugnay-ugnaya ang wika at reliiyon? Ang wika at kasarian?

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Gawain C. Direksyon. Gamit ang Venn Diagram, Paghambingin ang tatlong uri ng
nasyonalismo.
Page | 67
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Gawain D. Ilahad ang mga dahilan ng pagiging makapangyarihan ng wika. Isulat ito sa
loob ng mga bilog.
Dahilan bakit ang wika

ay makapangyarihan

Page | 68
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Gawain. Chain Technique. Gamit ang kadena ng kaalaman, e-organisa ang mga
ideyang iyong naiintindihan sa tinalakay.

1.
2.
3.
4.
5.
Mga Susing Salita
ideolohiya Panlipunan sandata

pamapanitikan Kabuhayan Kultura
pangkabuhayan prominente impluwensya
Page | 69
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
PANGKALAHATANG PANANAW D (BIG PICTURE D)

a. Nasusuri ang iba’t ibang anggulo ng panitikan.
Layuning Pampagkatuto: ULOa. Nasusuri ang iba’t ibang anggulo

ng panitikan.

bahaging ito ng iyong aralin, basahin ang mga sumusunod na talasalitaan:
 Panunuring pampanitikan. Isang malalim na paghimay sa mga akdang

pampanitikan sa pamamagitan ng pagalalat ng isang dulog ng krtisismo
para sa mabisang pag-unawa sa mga malilikhaing manunulat at katha.
 Panitikan. Tumutukoy sa mga panulat na nagpapahayag ng mga
karanasan, damdamin, kaisipan, o kwento ng isang tao. Ito ay maaring
batay sa katotohanan o gawa-gawa lamang para sa isang layunin.

BATAYANG KAALAMAN HINGGIL SA PANUNURING PAMPANITIKAN
Panitikan hinggil sa kahirapan
Ang kahirapan ay tumutukoy sa kalagayan o katayuan ng isang tao na walang

isang halaga ng mga pag-aaring materyal o salapi.
Page | 70
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
MGA SANHI AT BUNGA NG KAHIRAPAN
1. Kakulangan sa Edukasyon
Page | 71
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Mga pangunahing dahilan:
 Kakulangan sa panustos
 Malayo sa tinitirhan
 Tinatamad, walang interes, mababang grado
3. Paglaganap ng krimen
Ayon sa Ohio State University, may ugnayan ang umeploymant at ang

paglaganap ng krimen.
Ang dahilan kung bakit lumalaganap ang krimen sa tuwing tumataas ang
umeployment rate ay dahil sa pagiging desperado ng mga taong nanangailangan
ng panustos upang mabuhay.
Page | 72
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
4. Korapsyon
Ang epekto ng korapsyon sa kahirapan ay matindi at personal sapagkat

ipinagkakait nito sa mahihirap ang karapatang mapagbuti ang katayuan nila sa
buhay.
5. Unemployment at Underemployment
Page | 73
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
UNDEREMPLOYMENT
Ito ang pagkakaroon ng trabaho na kaunti ang bayad o kaunti ang oras ng
pagtratrabaho na nagtutulak sa isang tao upang humanap ng dagdag-kita o
dagdag na trabaho.
Ito rin ang pagkakaroon ng trabaho na hindi angkop sa kurso o kaya

naman pagiging overqualified.
Pagresolba sa Kahirapan
Isa sa mga isinusulong ni Pangulong Duterte mula sa kanyang 10-point

economic agenda ay ang mabisang pagsugpo sa kahirapan ng bansa, ngunit tila
hindi pa rin nararamdaman ng mga mamamayan ang mga bunga ng nasabing
plano.
PANITIKAN HINGGIL SA KARAPATANG PANTAO
Page | 74
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Konsepto, Batayan At Uri Ng karapatang Pantao
Ang karapatang pantao ay nahahati sa dalawa: karapatang pang indibidwal at

pangkatan.
1. Ang mga karapatang pang-indibidwal ay ang mga karapatang sibil, pulitikal,

pangkabuhayan, panlipunan at pangkultural.
2. Ang mga karapatang pangkatan naman ay ang karapatan sa pagpapaunlad ng
kabuhayan, lipunan, at kultural.
Panitikan hinggil sa isyung pangmanggagawa, pangmagsasaka at

pambansa
Kahulugan at Kahalagahan ng Karapatang Pantao
 Karapatan ng tao na matugunan ang kanyang mga pangangaylangan upang siya

ay mabuhay nang may dignidad bilang tao.
 Ang karapatang pantao ay ang mga karapatan na tinatamasa ng tao sa
sandaling siya ay isilang.
 Ang pagkakamit ng tao ng mga pangangailangan niya tulad ng pagkain, damit,
bahay, edukasyon at iba pang pangangailangan ay nangangahulugan na
nakamit niya ang kanyang karapatan.
Ang karapatang pantao ay nahahati sa karapatan bilang indibidwal at pangkatan.
1. Indibidwal o personal na karapatan. Ito ay ang mga karapatan na pag-aari ng

mga indibidwal na tao para sa pagunlad ng sariling pagkatao at kapakanan. Ang
mga karapatang ito at ang sibil o pulitikal ng karapatan, ang panlipunan,
pangkabuhayan, ay kultural na karapatan.
a. Karapatang Panlipunan. Ito ay ang mga karapatan upang mabuhay ang tao sa
isang lipunan at upang isulong ang kanyang kapakanan.
b. Karapatang Kultural. Ito ang mga karapatan ng taong lumahok sa buhay kultural
ng pamayanan at magtamasa ng siyentipikong pag-unlad ng pamayanan.
c. Karapatang Pangkabuhayan. Ito ang mga karapatan ukol sa pagsusulong ng
kabuhayan at disenteng pamumuhay.
Page | 75
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
2. Panggrupo o Kolektibong karapatan. Ito ang mga karapatan ng tao ng

bumuo ng pamayanan upang isulong ang panlipunan. Pangkabuhayan, at
pangkultural ng pag-unlad sa pamamagitan ng paggamit ng kanilang likas na
kayamanan at pagsusulong ng malusog na kapaligiran.
Mga Artikulo sa Saligang-Batas ng Pilipinas na kinilala sa karapatang

Pantao
Ang karapatang pantao ng mga pilipino ay maliwanag na nakasulat sa

Saligang-Batas ng 1987, sa dokumentong ito, ang mga karapatang pantao ay
nasa BII of Rights (Art.III); Pagboto (Art V); Deklarasyon ng mga Prinsipyo at
Patakaran ng mga Estado (Art II); Katarungang Panlipunan at Karapatang
Pantao (Art XIII); Pambansang Ekonomiya at Patrimonya (Art XI); Edukasyon,
Agham at Teknolohiya, Sining, Kultura at Isports (Art XIV).
Ang mga karapatang pantao na nasusulat sa Deklarasyon ng mga

prinsipyo at patakaran ng Estado (Art II) .
• Papahalagahan sa dignidad ng isang tao at paggarantiya ng buong respeto sa

karapatang pantao.
• Pagkilala sa karapatan ng pamilya at pagpapalakas ng pamilya .
• Pagsulong at pagbigay proteksyon sa pisikal, moral, ispiritwal, panlipunang
kapakanan ng mga kabataan.
• Pantay-pantay ng karapatan sa harap ng batas ng mga kababaihan at
kalalakihan.
• Proteksyonsa karapatang pangkalusugan at balanse at malinis na kapaligiran ng
tao.
• Pagsulong ng kalayaan at pag-unlad ng tao.
• Pagkilala at pagsulong ng mga karapatan ng mga pamayanan kultural.
• Kalayaan laban sa pananakit at malupit, di-makatao at nakakababang-uri ng
pagtrato at kaparusahan.
• Pakilala sa tao sa harap ng batas.
• Pantay na protekyon sa harap ng batas.
• Epektibong paraaan panghukuman laban sa paglabag sa karapatang pantao.
• Kalayaan sa walang dahilang pag-aaresto, detensyon, at pagpapalayas sa
sariling bansa.
Page | 76
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Karapatang Mabuhay
• Walang sinuman ang dapat kitlan ng buhay nang hindi makatwiran.

• Walang sinuman ang maging biktima ng pananakit, di makataong pagtrato o
pagparusa, maging alipin o biktima ng di makatwirang aresto at pagkakakulong.
• Sinumang inaresto ay dapat mabigyan ng impormasyon hinggil sa dahilan ng
pag-aresto.
• Karapatan ng tao na ibahagi at paunlarin ang kanilang likas na kayamanan.
• Karapatan ng bawat isa na maghanapbuhay, magkaroon ng makatao at
makatarungang kondisyon sa trabaho.
PANITIKAN HINGGIL SA KASARIAN
KONSEPTO NG KASARIAN
Samantalang ang GENDER naman ay tumutukoy sa mga panlipunan ng

gampanin, kilos, at gawain na itinatakda ng lipunan para sa mga babae at lalaki.
Ang konsepto ng gender at sex ay magkaiba.
Ang SEX ay tumutukoy sa kasarian

• Kung lalaki o babae .Ito rin ay maaaring tumykoy sa gawain ng babae at lalaki na
ang layunin ay reproduksiyon ng tao.
Ang sa World Health Organization (2014). Ang SEX ay tumutukoy sa biyolohikal at

pisyolohikal na katangian na nagtatakda ng pagkakaiba ng babae sa lalaki.
Page | 77
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
• Ang kasarian pagkakilanlan ay kaugnay ng pakiramdam ng isang tao tungkol sa

sarili, at ang karamdaman ng pagiging lalaki o babae.
• Ang kasarian pagkakilanlan ng isang tao ay naiiba mula sa kanyang sekswal na
oryentasyon, na siya rin ay protektado sa ilalim ng alintuntunin.
• Ang kasarian pagkakilanlan ng mga tao ay maaaring naiiba mula sa kanilang
kasarian na itinakda nang sila’y ipinanganak, at maaring kabilang dito ang:
Trans: Ang mga tao na ang karanasan sa buhay ay nabubuhay ng mahigit sa isang
kasarian. Maaaring kabilang dito ang mga tao na nakilanlan na transsexual, at mga tao
na naglalarawan sa kanilang mga sarili nasa isang “ kasarian isprekto ” o nakatira sa
labas ng mga kategoriya ng “ lalaki ” o “babae ”
Transsexual: Ang mga tao na kinikilala bilang isang kasarian nang sila’y ipinanganak,
pero na kumikilala sa kanilang sarili nang naiiba.
Intersex: Ang mga tao na hindi madaling uri-uriin bilang “ lalaki ” o “ babae ” , batay sa
kanilang pangkatawang katangian sa kapanganakan o pagkatapos ng pagkababae o
pagkalalaki.
Crossdresser: Isang tao na, dahil sa damdamin at sikolohiya kagalingan ay nagbibihis

sa mga kasuotang karaniwang kaugnay ng “ kabilang ” kasarian.
Page | 78
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Trans: Isang pangkalahatang salitya na ginagamait upang ilarawan ang mga indibidwal
na, sa iba’t-ibang grado, hindi tumutugma sa karaniwang inalalarawan ng lipunan bilang
isang lalaki o babae.
Diskriminasyon at Panliligalig
Ang diskriminasyon dahil sa kasarian pagkakilanlan ay anumang kilos batay sa

kasarian ng isang tao, may intensyon man o wala, na nagpapahirap sa isang tao o
grupo at hindi sa mga iba, o na hindi nagbibigay o naglilimit ng pagkuha sa mga
benepisyo na makukuha ng ibang mga miyembro ng lipunan.
Ang panliligalig ay isang anyo ng diskriminasyon. Kabilang dito ang mga puna,
mga biro, pambabastos, o kilos o kasarian pagkakilanlan.

Cruz, R. (1996). Mga piling diskursosawika at lipunan

Tumangan, A. P. (2015). Panitikan ng pilipinas. Pateros, Manila: Grandbooks Publishing Inc.
Villafuerte (2000). Panunuring Pampanitikan. Mutya Publishing House.

Gawain A. Ilahad ang tagapagtaguyod ng kahirapan.
Page | 79
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Page | 80
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Gawain B. Magbigay ng limang halimbawa ng karapatang pantao. Iapaliwanag ito
Page | 81
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591

Gawain B. Sagutin nang maigi ang kasunod na mga katanungan:
1. Ano-ano ang mga karapatang dapat maangkin ng tao?
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
2. Gaano kalaki ang epekto ng korapsyon sa paghihirap ng mga Pilipino?

Patunayan
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
3. Bakit nananatiling palasak ang krimen sa bansa?

____________________________________________________________
____________________________________________________________
___________________________________________________________
Page | 82
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
____________________________________________________________
____________________________________________________________
___________________________________________________________
Sa puntong ito, ihayag ang iyong saloobin kung ano ang iyong natutuhan sa araling ito
sa pamamagitan ng isang talata.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Page | 83
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591

MgaTanong/ Mga Tugon/Sagot

Isyu
1
.
2
.
3
.
4
.
5
.
Mga Susing Salita
Panunuring pampanitikan diskriminasyon karapatan

kahirapan panliligalig panlipunan
krimen kasarian pamayanan
Page | 84
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Appendices
Pagsasagawa ng talata 5 4 3 2 1
NILALAMAN
 pagsunod sa uri at anyong

hinihingi
 lawak at lalim ng pagtatalakay
BALIRALA
 wastong gamit ng wika/salita

 baybay, bantas, estruktura ng mga
pangungusap
ORGANISASYON
 lohikal na pagkakaayos/daloy ng
mga idea
 pagkakaugnay ng mga idea
Pagsulat ng Komposisyon 5 4 3 2 1
ANYO
 pagsunod sa uri at anyong hinihingi o

ipinasusulat
BALIRALA
 wastong gamit ng wika, bantas, baybay

PAGKAMALIKHAIN
 katangi-tanging estilo sa pagsusulat

NILALAMAN
 lawak at lalim ng pagtatalakay sa paksa
Page | 85
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
COURSE SCHEDULES
This section calendars all the activities and exercises, including readings and
lectures, as well as the time for making assignments and doing other requirements, in a
programmed schedule, by days and weeks, to help you in SDL pacing, regardless of the
mode of delivery (OBD or DED). Note: reading assignments can be calendared for
3 days or for a week with performance tasks (essay or reflection paper).
Activity Date Where to Submit
Big Picture A
ULOa: Let’s Check Activities March 19, 2021 CC’s E-mail
ULOa: Let’s Analyze Activities March 24, 2021 CC’s E-mail
ULOa: In a Nutshell Activities March 26, 2021 LMS
ULOa: Question & Answer List March 29, 2021 LMS
First Exam March 31, 2021 LMS
Big Picture B
ULOa: Let’s Check Activities April 7, 2021 CC’s E-mail
ULOa: Let’s Analyze Activities April 9, 2021 CC’s E-mail
ULOa: In a Nutshell Activities April 12, 2021 LMS
ULOa: Question & Answer List April 14, 2021 LMS
Second Exam April 16, 2021 LMS
Big Picture C
ULOa: Let’s Check Activities April 21, 2021 CC’s E-mail
ULOa: Let’s Analyze Activities April 23, 2021 CC’s E-mail
ULOa: In a Nutshell Activities April 26, 2021 LMS
ULOa: Question & Answer List April 28, 2021 LMS
Third Exam April 30, 2021 LMS
Big Picture D
ULOa: Let’s Check Activities May 5, 2021 CC’s E-mail
ULOa: Let’s Analyze Activities May 7, 2021 CC’s E-mail

Page | 86
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
ULOa: In a Nutshell Activities May 10, 2021 LMS
ULOa: Question & Answer List May 12, 2021 LMS
Final Exam May 14, 2021 LMS
Online Code of Conduct
(1) All teachers/Course Facilitators and students are expected to abide by an honor code of
conduct, and thus everyone and all are exhorted to exercise self-management and self-regulation.
(2) Faculty members are guided by utmost professional conduct as learning facilitators in
holding OBD and DED conduct. Any breach and violation shall be dealt with properly under
existing guidelines, specifically on social media conduct (OPM 21.15) and personnel discipline
(OPM 21.11).
(3) All students are likewise guided by professional conduct as learners in attending OBD or
DED courses. Any breach and violation shall be dealt with properly under existing guidelines,
specifically in Section 7 (Student Discipline) in the Student Handbook.
(4) Professional conduct refers to the embodiment and exercise of the University’s Core Values,
specifically in the adherence to intellectual honesty and integrity; academic excellence by giving
due diligence in virtual class participation in all lectures and activities, as well as fidelity in
doing and submitting performance tasks and assignments; personal discipline in complying with
all deadlines; and observance of data privacy.
(5) Plagiarism is a serious intellectual crime and shall be dealt with accordingly. The University
shall institute monitoring mechanisms online to detect and penalize plagiarism.
(6) All borrowed materials uploaded by the teachers/Course Facilitators shall be properly
acknowledged and cited; the teachers/Course Facilitators shall be professionally and personally
responsible for all the materials uploaded in the online classes or published in SIM/SDL
manuals.
(7) Teachers/Course Facilitators shall devote time to handle OBD or DED courses and shall
honestly exercise due assessment of student performance.
(8) Teachers/Course Facilitators shall never engage in quarrels with students online. While
contentions intellectual discussions are allowed, the teachers/Course Facilitators shall take the
Page | 87
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
higher ground in facilitating and moderating these discussions. Foul, lewd, vulgar and
discriminatory languages are absolutely prohibited.
(9) Students shall independently and honestly take examinations and do assignments, unless
collaboration is clearly required or permitted. Students shall not resort to dishonesty to improve
the result of their assessments (e.g. examinations, assignments).
(10) Students shall not allow anyone else to access their personal LMS account.
Students shall not post or share their answers, assignment or examinations to others to further
academic fraudulence online.
(11) By handling OBD or DED courses, teachers/Course Facilitators agree and abide by all the
provisions of the Online Code of Conduct, as well as all the requirements and protocols in
handling online courses.
(12) By enrolling in OBD or DED courses, students agree and abide by all the provisions of the
Online Code of Conduct, as well as all the requirements and protocols in handling online
courses.
Monitoring of OBD and DED
(1) The Deans, Asst. Deans, Discipline Chairs and Program Heads shall be responsible
in monitoring the conduct of their respective OBD classes through the Blackboard LMS.
The LMS monitoring protocols shall be followed, i.e. monitoring of the conduct of
Teacher Activities (Views and Posts) with generated utilization graphs and data.
Individual faculty PDF utilization reports shall be generated and consolidated by
program and by college.
(2) The Academic Affairs and Academic Planning & Services shall monitor the conduct
of LMS sessions. The Academic Vice Presidents and the Deans shall collaborate to
conduct virtual CETA by randomly joining LMS classes to check and review online the
status and interaction of the faculty and the students.
(3) For DED, the Deans and Program Heads shall come up with monitoring instruments,
taking into consideration how the programs go about the conduct of DED classes.
Consolidated reports shall be submitted to Academic Affairs for endorsement to the
Chief Operating Officer.
Course prepared by:
SUSAN B. DIPOLOG
Page | 88
Davao del Norte
Telefax: (084) 655-9591
Course Coordinator/Faculty
Course reviewed by:
RUSSEL J. APORBO, MEAL

BSED Program Head
Approved by:
GINA FE G. ISRAEL, EdD

Dean of College
Page | 89

FIL122

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

FIL122

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DEPARTMENT OF TEACHER EDUCATION

Mabini Street, Tagum City

Department of Teacher Education

Physically Distanced but Academically Engaged

Self-Instructional Manual (SIM) for Self-Directed Learning (SDL)

Course/Subject: FIL 122 - UGNAYAN NG WIKA, KULTURA AT LIPUNAN

Name of Teacher: SUSAN B. DIPOLOG

THIS SIM/SDL MANUAL IS A DRAFT VERSION ONLY; NOT

Part 1. Quality Assurance Policies and Course Outline Policies ................... 1

Part 3. Course Schedule .................................................................................... 86

BALANGKAS NG KURSO: FIL 122- UGNAYAN NG WIKA,

Tagapangasiwa: SUSAN B. DIPOLOG

aaral. Kailangang i-email ito sa facilitator.

Ang pagpasa ng pinal na grado ay sunod parin

Mga Mag-aaral na may Students with special needs shall communicate

Library Contact Details Claire Donayre (Chief Librarian)

Course Information (see/download course syllabus in the QuipperPortal)

TINIG NG TAGAPANGASIWA (CF’S VOICE)

Binabati kita sa pagkuha mo ng kursong FIL 122 na tumatalakay sa ugnayan

INAASAHANG BUNGA (COURSE OUTCOME)

Layunin ng kursong ito na ikaw ay mabigyan ng pagkakataong malinang ang

PANGKALAHATANG PANANAW A (BIG PICTURE A)

Layuning Pampagkatuto: ULOa. natutukoy ang katuturan,

PAGLINANG NG TALASALITAAN (METALANGUAGE)

 Alituntunin. Tumutukoy sa mga batas o prinsipyo ng moralidad bilang batayan

MAHALAGANG KAALAMAN (ESSENTIAL KNOWLEDGE)

Mayroon ka bang paniniwala sa tamang paggamit nito?

At paano mo kaya mapapahalagahan ito?

Pansinin mo ang sumusunod na pahayag ng mga manunulat at dalubwika:

Ang wika ay pinagkasunduan ng bawat isa upang lumikha ng katawagan at

Ang wika ay parang isang tubug na dumdepende sa hugis na kanyang

Ang wika ay binubuo ng mga salitang nagbibigay kamalayan at ideya batay sa

Ang mga matatalinghagang pahayag na nabasa mo sa itaas ay mga halimbawa

Dapat mong malaman na ang bawat karunungan at penomenang may kinalaman

Biyaya ng Dakilang Lumikha

May masistemang balangkas Arbitraryo at Likas na Nalilinang

Gumagamit ng simbolo upang Wika Nag-uugnay ng sambayanan

Binubuo ng tunog, pinipili at Ang wika ay dinamiko

1. Biyaya ng Dakilag Lumikha ng Tao. Wika ang isa sa pinakamahalagang handog ng

3. Gumagamit ng simbolo upang magbigay kahulugan. Dahil sa ang wika ay

4. Binubuo ng tunog, pinipili at isinasaayos. Walang wika kung walang maririnig o

5. Arbitraryo at likas na nalilinang batay sa kulturang kinagisnan. Ang wika ay

6. Nag-uugnay ng sambayanan. Sinsabing wika ang naging sandigan ng lahat ng

8. Makapangyarihan ngunit walang angkin pagkasuperyor. Ang wika ang

karunungan o pagtalaga ng mga batas, alituntunin, patakaran at pamamansag ng mga

Bakit pag-aralan ang wika?

Bagama't kahit noong tayo ay bata pa lamang ay nakakaunawa at

Mga Dahilan Kung Bakit Dapat Pag-aralan ang Wika:

MGA ALITUNTUNIN SA WIKANG FILIPINO

* Kung ang salitang susundan nito ay nagtatapos sa katinig (b, c, d, f, g ,h, j, k, l,

* Kung ang salitang susundan nito ay nagtatapos sa mala-patinig (W o Y), ang

• Dito/Rito — mga pang-ukol na salita na nagpapahayag ng direksyon ng simuno

* Kung ang salitang susundan nito ay nagtatapos sa katinig (b, c, d, f, g ,h, j, k, l,

3. Mga salitang may gitling (-)

• Gagamitin ang gitling (-) kung ang salitang-ugat ay nag-uumpisa sa panlaping

• HINDI ginagamitan ng gitling ang salita na may panlaping "taga-" at ang

• Gagamitin ang gitling (-) kung ang salitang-ugat ay umuulit.

• Gagamitin ang gitling (-) kung ang salitang-ugat ay nag-uumpisa sa panlaping

• HINDI ginagamitan ng gitling ang salita na may panlaping "maka-" at ang

4. Pang-akop na "Na" at "Pa".

Ano ang Jargon?

Jargon sa Information Technology:

Ang Wika bilang Sistema