ՀՀ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն

«ՇԻՐԱԿԻ Մ. ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆԻ ԱՆՎԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ»

ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
Հումանիտար գիտություններ

(ֆակուլտետի անվանում)

Թարգմանչական գործ՝ անգլերեն – հայերեն

(մասնագիտության անվանում)

Հայոց լեզու և գրականություն

(ամբիոնի անվանում)

ԿՈՒՐՍԱՅԻՆԱՇԽԱՏԱՆՔ

Թեմա՝ Որոշիչը Էլիֆ Շաֆաքի «Ստամբուլի ընկեցիկը» վեպի հայերեն-անգլերեն

թարգմանության մեջ:
Կատարող`Բակալավրի 3-րդ կուրսի ուսանողուհի

ՄելինեԲահրիգյան _____________

(ուսանողի անուն,ազգանուն)(ստորագրություն)

Ղեկավար՝ ԱստղիկՀրաչի Հայրապետյան (բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ)

(Անուն, ազգանուն, հայրանուն, գիտական աստիճան, կոչում)

Գնահատում եմ ՝______________միավոր

(թվով,տառերով)

________________

(ղեկավարի ստորագրություն)

ԳՅՈՒՄՐԻ-2023

1
 Բովանդակություն
Ներածություն—————————————————————————————2
Գլուխ 1. Անուն խոսքի մասերով արտահայտված որոշչի թարգմանական
առանձնահատկությունները Էլիֆ Շաֆաքի «Ստամբուլի ընկեցիկը» վեպի հայերեն
տարբերակում …………………………………………………………………………..4

Գլուխ 2. Բառակապակցությամբ արտահայտված որոշչի թարգմանական

յուրահատկությունները ………………………………………………………….
ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ________________________________________________19

Օգտագործվածգրականության ցանկ__________________________________19

2
 ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
Թարգմանությունը, լինելով և՛ արվեստ, և՛ հաղորդակցման միջոց, կարևոր է
տարբերազգերի մշակութային շփման համար. բնօրինակից որևէ ստեղծագործություն
թարգմանելով` այն մատչելի է դառնում այլ մշակույթի կրողների համար, ավելին՝
երբեմն դառնում նրա մշակույթի մի մասնիկը։ Այս հարցն ավելի է կարևորվում, երբ
թարգմանության օգնությամբ հասանելի է դառնում իրար նկատմամբ ոչ
բարեկամաբար տրամադրված ժողովուրդների մշակութային, աշխարհայացքային
իրողությունները:
Թեմայի արդիականությունը: Էլիֆ Շաֆաքի «Ստամբուլի ընկեցիկը»՝
աղմկահարույց վեպիթարգմանությունը, կարծում ենք, չափազանց արդիական է
մանավանդ իր արծարծած խնդիրներով: Հայ ընթերցողը ևս պետք է կարդա և
տեղեկանա, այնպիսի նուրբ ու ցավոտ հարցի շուրջ թուրք արձակագրի
մեկնաբանությամբ ինչպիսիք են հայ-թուրքական պատմական և ժամանակակից
հարաբերությունները:
Մյուս հարցն արդեն լեզվական-թարգմանչական բնույթ է կրում. որոշիչը՝ որպես
գոյականական անդամի լրացում, ունի մի շարք դրսևորումներ, որոնց թարգմանական
վերլուծությունը կնպաստի նյութն ավեի ընկալելի և պատկերավոր դարձնելուն:
Կուրսային աշխատանքի նպատակնէուսումնասիրել որոշչի
արտահայտությունը Էլիֆ Շաֆաքի «Ստամբուլի ընկեցիկը» վեպի հայերեն-անգլերեն
թարգմանության մեջ:
Կուրսային աշխատանքի խնդիրներն են.
1. Ուսումնասիրել և համեմատել որոշչի արտահայտությունը վեպի
անգլերեն և հայերեն տարբերակներում:
2. Առանձնացնել և վերլուծել անուն խոսքի մասերով
արտահայտված որոշիչների թարգմանված տարբերակները։
3. Համեմատել որոշիչը հեղինակի անգլերեն օրինակի և թարգմանչի
հայերեն տարբերակի հետ։
4. Ուսումնասիրել թարգմանչական նրբերանգները:

3
 Կուրսային աշխատանքում կիրառվել են գիտահետազոտական հետևյալ
մեթոդները՝ սկզբնաղբյուրի ընթերցում,գրականության ուսումնասիրություն,
վերլուծություն, համեմատություն, ընդհանրացում։
Աշխատանքը կազմված է ներածությունից, երկու գլխից, եզրակացությունից և
օգտագործված գրականության ցանկից։
Ներածության մեջ ներկայացված են թեմայի արդիականությունը, նպատակն ու
խնդիրները, կիրառված մեթոդները և աշխատանքի կառուցվածքը։ Առաջին գլխում
անդրադարձել ենք անուն խոսքի մասերով արտահայտված որոշչի թարգմանական
առանձնահատկություններինԷլիֆ Շաֆաքի «Ստամբուլի ընկեցիկը» վեպի հայերեն
տարբերակում։Երկրորդ գլխումներկայացվում է բառակապակցությամբ
արտահայտված որոշչի թարգմանական յուրահատկությունները, նաև հայերեն
խոսքի մասերի համեմատությունը անգլերեն տարբերակի հետ: Եզրակացության մեջ
ամփոփվում են ուսումնասիրության արդյունքները։Գրականության ցանկում
ներկայացված են օգտագործված աղբյուրները։

4
 Գլուխ 1. Անուն խոսքի մասերով արտահայտված որոշչի
թարգմանական առանձնահատկությունները Էլիֆ Շաֆաքի «Ստամբուլի
ընկեցիկը» վեպի հայերեն տարբերակում
Որոշիչըցույցէտալիսգոյականի(=նախադասության՝գոյականովարտահայտվածո
րևէանդամի) հատկանիշը, այնէ՝որակը, որպիսությունը, չափը, քանակը1ևայլն,
օրինակ՝ «Շուրջը ծանոթ մարդ փնտրելու փոխարեն դեմքը շրջեց դեպի սև
երկինքը(ած.), հոնքերը կիտեց» (էջ 9)2:Before she was done swearing, however, she
abruptly paused, lifted her chin as if suspecting someone had called her name, but rather
than looking around for an acquaintance, she instead pouted at the smoky sky.(page
8)Այսխոսքիմասերիևնրանցտարբերխմբերիիմաստայինառանձնահատկություններից
կախված՝որոշիչներընշանակությանտեսակետիցխիստբազմազանեն:
Դրանմիանումէնաևորոշչիևորոշյալիշարահյուսականկապակցությանեղանակիտարբ
երությունըհատկանշայինիմաստարտահայտողբառախմբերիևգոյականներիդեպքում
առաջիններըորոշյալներիհետկապակցվումենուղիղձևով, առանցփոփոխության,
այսինքնառդրությամբ, իսկերկրորդներըհոլովականձևերով,
այսինքնխնդրառությամբ:Իսկ անգլերենի քերականության մեջ որոշիչը բառ կամ
բառերի մի խումբ է, որը սահմանում է, նույնացնում կամ նույնացնում է
այն անվանում կամ անվանում արտահայտություն : Նաև հայտնի է որպես prenominal
փոփոխիչ :Որոշողներ ներառում են հոդվածներ ( a, a, the ); կարդինալ թվեր ( մեկ,
երկու, երեք ) և թվային համարներ ( առաջին, երկրորդ,
երրորդ ...); ցուցադրումներ ( այսինքն, դրանք, դրանք ); partitives ( որոշ, կտոր , և
այլն); quantifiers ( առավել, բոլոր , և այլն); և իմաստային որոշիչները ( իմ, քո,
նրա,նրա, նրա, մեր, նրանց ):Որոշողներն են կառուցվածքային և ոչ
պաշտոնական բառակապակցությունների ֆունկցիոնալ տարրերը:
ԳՈՅԱԿԱՆՈՎ ԱՐՏԱՀԱՅՏՎԱԾ
ՈՐՈՇԻՉ:Որոշչիպաշտոնովհանդեսենգալիսնաևգոյականները՝ըստորումուղղական,
սեռական-տրական, բացառականևգործիականհոլովներով,
այսինքն՝բոլորհոլովներով,

1
Մ. Աբեղյան, Հայոց լեզվի տեսություն, Ե. , 1965, էջ 514:
2
Այսուհետև բնագրային օրինակների էջերը նշելու ենք նախադասության կողքին:
5
բացիներգոյականից3։Հայերենումշատգոյականներանփոփոխ,
ուղղականհոլովաձևովգրվելովմիուրիշանվանվրահանդեսենգալիսորոշչիշարահյուս
ականպաշտոնով:
Այդդեպքումընդհանրապեսարտահայտելովհատկանշայիննշանակությունըգոյական
ներըկիրառվումեն.
ա) Որակականիմաստով, օրինակ՝ շիֆոնից շալեր(էջ 13):Chiffon shawls. (page 13)
Այսպեսկիրառվելով`
գոյականներնարտահայտումենորակայիննշանակություն՝հավասարվելովածականնե
րին: Բացահայտողիմաստով, երբտեսակիանունըդրվումէսեռիանվանվրա,
հատուկանունըպաշտոնի, կոչման, դիրքի, զբաղմունքի,
պարապմունքիևայլնանվանվրաուընդհակառակը:
բ)Չափուքանակիիմաստով. այսպես` կիրառվումեն
չափուքանակցույցտվողբառերըմիթվականլրացմամբ՝պատասխանելովորքա՞ն,
որչա՞փհարցերին, օրինակ՝ Երկու բաժակ մայրու ընկույզ, երեք բաժակ ծիրանի չիր,
երկու թեյի գդալ վարդի հյութ և այլն:(էջ302-303)
Two cups of cedar nuts, three cups of dried apricots, two teaspoons of rose juice. (page
301)
Չնայած դրան` հուլիս ամսի առաջին ուրբաթ օրը, հակառակ խցանմանը մայթով
վազելով, վաղուց արդեն ուշացած հանդիպմանը շտապելիս, նորից բերանը եկածն էր
ասում:(էջ 5)
Հուլիս ամիս-արտահայտված է գոյականով
Առաջին ուրբաթ օրը- առաջին-թվական, ուրբաթ-գոյական
Yet, there she was on this first Friday of July, walking on a sidewalk that flowed next to
hopelessly clogged traffic.(page 5)
This first-demonstrative pronouns

ԱԾԱԿԱՆՈՎԱՐՏԱՀԱՅՏՎԱԾՈՐՈՇԻՉ: Որոշիչնարտահայտվումէև՛ որակական,

և՛հարաբերականածականներով:

3
Մ. Աբեղյան, Հայոց լեզվի տեսություն, Ե. , 1965, էջ 515:
6
 ա)Որակականածականներովարտահայտվածորոշիչներըցույցենտալիսառարկա
ներիորակականհատկանիշներըանմիջականորեն, ուղղակիկերպով,
առանցառարկայականմիջնորդվածության: Հասկանալիէ,
որորպեսորոշիչկարողենհանդեսգալորակականածականները, ինչպես՝ «Շուրջը
ծանոթ մարդ փնտրելու փոխարեն դեմքը շրջեց դեպի սև երկինքը, հոնքերը կիտեց» :
(էջ 9):
Before she was done swearing, however, she abruptly paused, lifted her chin as if
suspecting someone had called her name, but rather than looking around for an
acquaintance, she instead pouted at the smoky sky.(page 8)
բ)Հարաբերականածականներովարտահայտվածորոշիչներըառարկաներիհատկանիշ
ներըցույցենտալիսոչթեանմիջականորենևուղղակիկերպով,
այլուրիշառարկաներիմիջնորդությամբ, ինչպես «Ճենապակե մազակալներ, մետաքսե
փոնփոններ և կոշիկներ»(էջ13):Crystal hairpins, silk pom-poms, and shoes.(page 12)
Մայթի կոտրված քարերին, բարձրակրունկ կոշիկներին, հետևից ընկած
մարդկային խզբզանքներին, խելագարի պես ազդանշանող վարորդներին, ամբողջ
աշխարհին, ժամանակին (թե ինչներին էր պետք) այս փորձանք Կոստանդնուպոլիս
քաղաքը գրավողին և դարերով իր սխալը չշտկած ամբողջ օսմանյան տոհմին ու մեկ էլ
անձրևին... այո՜, այս գրողի տարած ամառային անձրևին... ամեն մեկին առանձին-
առաևձին հայհոյում էր:(էջ5)
Մարդկային խզբզանք և օսմանյան տոհմբառակապակցություններում և՛
ահյերենում, և՛ անգլերենում ընդգծված որոշիչներն արտահայտված են
հարաբերական ածականներով:
At the broken pavement stones, at her high heels, at the man stalking her, at each and
every driver who honked frantically when it was an urban fact that clamor had no effect on
unclogging traffic, at the whole Ottoman dynasty for once upon a time conquering the city
of Constantinople, and then sticking by its mistake, and yes, at the rain . . . this damn
summer rain.(page 6)
At her high heels-possesive pronoun
At the man-definite pronoun
Every driver-pronoun

7
 This damn summer rain-demonstrative pronouns

ԹՎԱԿԱՆՈՎ ԱՐՏԱՀԱՅՏՎԱԾ ՈՐՈՇԻՉ:Որոշիչնարտահայտվում

էթվականիբոլորտեսակներով: ա)Քանակականկամբացարձակթվականներովարտահ
այտվածորոշիչներըցույցենտալիսառարկաներիկոնկրետթիվը, քանակը1, ինչպես՝
«Փողոցները, սրբերի՝ չորս կողմը տարածված գերեզմանաքարերը, ամեն անկյունում
սպասող աղբակույտերը»(էջ 9): «It can’t be said that we are completely alone in this
scuffle, for the streets too are in on it, with their antediluvian names stenciled on tin
placards, and the tombstones of so many saints scattered in all directions, the piles of garbage
that wait on almost every corner, the hideously huge construction pits soon to be turned into
glitzy, modern buildings, and the seagulls».(page 9)«Միանգամից ջրով լի տաշտը նետված
կատվի ձագերի պես տասը միլիոնով անմիջապես անիմաստ կռվի ենք բռնվում
կաթիլների հետ:»(էջ 9)«Like kittens thrown into a bucketful of water, all ten million of us
put up a futile fight against the drops».(page 10)
բ)Դասականթվականներովարտահայտվածորոշիչներըցույցենտալիսառարկանե
րիթվայինկարգը, ինչպես՝ «Չնայած դրան՝ հուլիս ամսի առաջին ուրբաթ օրը »:(էջ
5)«Yet, there she was on this first Friday of July».(page 5)«Առաջին քայլը լայնածավալ
մաքրության գործողություն սկսելն էր»:«The first step was to launch a massive cleanup
operation».(page 5)
գ)Բաշխականթվականներովարտահայտվածորոշիչներըցույցենտալիսառարկա
ներիբաշխումըորոշթվայինքանակով, ինչպես՝ «Դրա փոխարեն պատերից մեկական
շրջանակ ընտրելով՝ առանձին-առանձին կենտրոնացան ճանապարհի նկարների
վրա»: (էջ 104)
«Instead, choosing one frame from the walls, they focused individually on the pictures
of the road».(page 103)
ԴԵՐԱՆՎԱՄԲԱՐՏԱՀԱՅՏՎԱԾՈՐՈՇԻՉ:Հասկանալիէ,
որդերանուններիցորոշչիպաշտոնովհանդեսենգալիսհատկանշայինիմաստարտահայ
տողդերանունները, այսինքնածականդերանունները:

1
Մ. Աբեղյան, Հայոց լեզվի տեսություն, Ե. , 1965, էջ 520:
8
Ստորևորոշչիպաշտոնկատարողտարբերտեսակներիդերանուններիմասինխոսվումէ
առանձին-առանձին:
ա) Ցուցականդերանուններիցորոշչիպաշտոնովհանդեսենգալիսայս, այդ, այն,
այսպիսի, այդպիսի, այնպիսի, նույնպիսի, այսքան, այդքան, այնքան, նույնքան,
այսչափ, այդչափ, այնչափ, նույնչափևսույն, նույն, միևնույն, մյուսդերանունները :
ինչպես՝ «Այս անգամ ոչ մի անձրևանոց-մանձրևանոց, պետք է մինչև վերջ թրջվես,
աղջի՛կս»,-հրամայեց ինքն իրեն»։(էջ 7)«Աշխարհի մյուս վայրերում անձրևը բոլորին և
ամենինչին հավանաբար բարօրություն է բերում, բերքին, բույսերին, շրջապատին,
եթե մի քիչ էլ ռոմանտիզմ ավելացնենք, հաստատ լավ է սիրահարների համար»:(էջ 5)
«In other parts of the world, a downpour will in all likelihood come as a boon for nearly
everyone and everything—good for the crops, good for the fauna and the flora, and with an
extra splash of romanticism, good for lovers».(page 5)The world-definite article, a downpour-
indefinite article
Ցուցականայս, այդ,
այնդերանուններըդրվելովգոյականներիվրաևհանդեսգալովորոշչիշարահյուսականպ
աշտոնով՝ցույցենտալիս, մատնացույցենանումառարկանըստառաջին,
երկրորդևերրորդդեմքերինկատմամբունեցածտարածականհարաբերության,
ինչպես՝այս անգամ, այնաղջիկըևայլն: Ցուցականայսքան, այդքան, այնքան,
նույնքան, այսչափ, այդչափ, այնչափ, նույնչափ
դերանուններըդրվելովգոյականներիվրաևդառնալովորոշիչ` ցույցենտալիսառաջին,
երկրորդկամերրորդդեմքերինկատմամբհարաբերությունունեցողընդհանուրհատկան
իշ, ինչպես՝ այսքան, այդքան, այնքան, նույնքան: «Ինչպե՞ս կարող էր անկախ լինել
այսքան սիրո և հետաքրքրասիրության մեջ»։(էջ 117)«How could he be independent in so
much love and curiosity?»(page 116)«Կյանքին չհավատալու և փորձանքներից
վախենալու համար իրավացիորեն այդքան պատճառ ունեցող ընտանիքին ինչպե՞ս
համոզեր, որ իր համար չանհանգստանան»։(էջ 117)«How could he convince his family,
who rightly had so much reason to not believe in life and fear trouble, not to worry about
him?»(page 116)
բ)
Որոշյալդերանուններիցորոշչիշարահյուսականպաշտոնովհանդեսենգալիսամեն,

9
ամենմի, բոլոր, յուրաքանչյուր, ողջ, ամբողջ, համայն, ամենայնդերանունները,
որոնքցույցենտալիսառարկաներիքանակականամբողջությունըկամառանձինառարկ
այիամբողջությունը, ինչպես՝ «Ամեն անձրևին փողոցի առևտրականներին նորից մի
բուռ փող ես տալիս ու անձրևանոց գնում»:(էջ 6)«She did not have an umbrella, for she
had promised herself that if she was enough of an imbecile to throw a bunch of money to yet
another street vendor for yet another umbrella, only to forget it here and there as soon as the
sun came back».(page 6)
«Ի տարբերություն Քազանջըների ընտանիքի բոլոր կանանց՝ միայն Զելիհան,
միայն նա էր, որ զգում էր՝ մի օր տղամարդ է սպանելու»:(էջ 11)«Little by little, she once
again felt that wave of adrenaline escalate in her belly, churning her stomach, accelerating
her pulse, making her sense that she, rather than any other woman in her whole family,
might someday kill a man».(page 11) any other-acts as a determiner
գ) Անորոշդերանուններիցորոշչիպաշտոնովհանդեսենգալիսինչ-որ, ինչ-ինչ,
ուրիշ, այլ, այսինչ, այնինչ, որոշ, որևէդերանունները, որոնքցույցենտալիսառարկայի
ոչորոշակի, տարտամհատկանիշ,ևմիքանիդերանունը, որըցույցէտալիսանորոշ,
բայցոչմեծքանակ, ինչպես՝ «Մտածեց, որ մարդն ինչ-որ հասցե է հարցնելու կամ
խնդրանք ունի»։«Ոչ մի տղամարդ իրեն այսքան չէր հիացրել, իհարկե, հորից բացի.
նա ուրիշ էր»։(էջ 132)«No man had admired her so much, except her father, of course. he
was different».(page 132)«Երբեմն որոշ անդամներ ցերեկվա ժամերին էին նամակ
գրում, բայց հիմնական քննարկումները տեղի էին ունենում գիշերները»։(էջ
132)«Sometimes some members wrote letters during the day, but the main discussions took
place at night».(page 133)
դ) Հարցականներիցորոշչիպաշտոնովհանդեսենգալիսո՞ր, ինչպիսի՞, որպիսի՞, ի՞նչ,
ինչքա՞ն, ինչչա՞փ, որքա՞ն, որչա՞փ, քանի՞դերանունները,
որոնքարտահայտումենհարցումառարկայիորակայինկամքանակայինհատկանիշիմա
սին, օրինակ՝ «Բայց ի՞նչ օգուտ: Մեկ է, ոչ ոք չի լսում...Հառաչեց»:(էջ 25)«But what's
the use? One thing, no one listens... He sighed».(page 2)«Ի՞նչ ցուցակ,-հարցրեց Ջևրիյե
մորաքույրը»:(էջ 180)"What list?" asked Aunt Jevriye.(page 180)

10
 Գլուխ 2. Բառակապակցությամբ արտահայտված որոշչի
թարգմանական յուրահատկությունները
Այս փորձանք Կոստանդնուպոլիս քաղաքը գրավողին և դարերով իր սխալը
չշտկած ամբողջ օսմանյան տոհմին ու մեկ էլ անձրևին... այո՜, այս գրողի տարած
ամառային անձրևին... ամեն մեկին առանձին-առաևձին հայհոյում էր:(էջ 5)
Այս փորձանք Կոստանդնուպոլիս քաղաքը-արտահայտված է
բառակապակցությունով
Այս գրողի տարած ամառային անձրևին-արտահայտված է
բառակապակցությունով:
At the whole Ottoman dynasty for once upon a time conquering the city of
Constantinople, and then sticking by its mistake, and yes, at the rain…this damn summer
rain.(page 6)
Միանգամից ջրով լի տաշտը նետված կատվի ձագերի պես տասը միլիոնով
անմիջապես անիմաստ կռվի ենք բռնվում կաթիլների հետ:(էջ 6)Ջրով լի տաշտ-
բառակապակցությունLikekittensthrownintoabucketfulofwater,
alltenmillionofusputupafutilefightagainstthedrops. (page 6)
Զելիհան անընդհատ հայհոյում էր. Մայթի կոտրված քարերին, բարձրակրունկ
կոշիկներին, հետևից ընկած մարդկային խզբզանքներին, խելագարի պես
ազդանշանող վարորդներին(էջ 5):
Խելագարի պես ազդանշող վարորդներ-արտահայտված է դերբայական
դարձվածով:
Swearing like a trooper, hissing one profanity after another at the broken pavement
stones, at her high heels, at the man stalking her, at each and every driver who honked
frantically when it was an urban fact that clamor had no effect on unclogging traffic. (page
6)Like a trooper- indefinite article

At her high heels-possessive pronoun

11
 At the man-definite pronoun
Every driver-pronoun.
Փողոցները, սրբերի`չորս կողմը տարածված գերեզմանաքարերը, ամեն
անկյունում սպասող աղբակույտերը, մոտ ժամանակներս:
Ժամանակակից շենքերի վերածվելիք տգեղ, մեծ կառույցները ու մեկ էլ ճայերը...
(էջ 9)Չորս կողմը տարածված գերեզմանաքարեր-դերբայական դարձված«It can’t be

said that we are completely alone in this scuffle, for the streets too are in on it, with their
antediluvian names stenciled on tin placards, and the tombstones of so many saints scattered
in all directions, the piles of garbage that wait on almost every corner, the hideously huge
construction pits soon to be turned into glitzy, modern buildings, and the seagulls». (page 9).

In this scuffle-demonstrative pronouns

Their antediluvian-possesive pronoun
Every corner-pronoun
Բայց վստահ չենք, անպաշտպան այդ պահին, այդ տատանվող քավարանում:(էջ
6)But then, as the final drops reach the ground and many more perch unsteadily on the now
dustless leaves, at that unprotected moment, when you are not quite sure that it has finally
ceased raining, and neither is the rain itself, in that very interstice, everything becomes
serene.(page 6).
That unorotected- demonstrative pronouns.
Եվ մենք էլ` մազերին դեռ կաթիլներ, փողքերին` ցեխ, հայացքներում`
հոգնածություն, զարմացած նայում ենք արդեն կապտին տվող և այժմ ավելի քան
երբևէ թափանցիկ երևացող երկնքին:(էջ 6)
Թափանցիկ երևացող երկինք-դերբայական դարձվածFor one long minute, the sky

seems to apologize for the mess she has left us in. And we, with driblets still in our hair, slush
in our cuffs, and dreariness in our gaze, stare back at the sky, now a lighter shade of cerulean
and clearer than ever. We look up and can’t help smiling back. We forgive her; we always
do.(page 6)
Our hair-demonstrative pronouns
Our cuffs-demonstrative pronouns

12
 Our gaze-demonstrative pronouns
Մինչ Ռոզը կարմիր լույսի տակ կանգնած՝ նվագակցում էր ձայնապնակից եկող
երգին:(էջ 56)Ձայնապնակից եկող երգին-բառակապակցություն
While standing at a red light, Rose hummed along to a song from a record player.(page
56)
Մուսթաֆան իր գնած մի քանի բանը դրեց գանձապահի առաջ. Կալամատա
ձիթապտուղ, սառեցված սպանախով պիցցա, պահածո սնկի ապուր, պահածո
սոուսով հավի ապուր և պահածո լապշայի ապուր:(էջ 53)Mustafa put the few things he
bought in front of the cashier. Kalamata Olives, Frozen Spinach Pizza, Canned Mushroom
Soup, Canned Chicken Soup, and Canned Noodle Soup. (page 6)
Երեխան բաց վարդագույն գծերով ու մանուշակագույն կոճակներով
զարդարված վառ կանաչ զգեստ էր հագել:(էջ 53)The child wore a bright green dress with
pale pink stripes and purple buttons .(page 56) Չէր մոռացել անգամ ճամփի
տոպրակով հնդկական ընկույզով լոխում առանձնացնելու մասին:(էջ 52)
He didn't even forget to separate a bag of cashew nuts. (page 56)Ռոզն արագ, կտրուկ
շրջվեց ու դուրս եկավ Էթնիկ ուտելիքների միջանցքից:(էջ 49)Rose made a quick, sharp
turn and walked out of the Ethnic Food aisle. (page 50) Շվարած Մեծ տատիկը՝
համրիչը ձեռքին, գլխին՝ նամազի գլխաշորը, գորգին կպած:(էջ 145)
Հետադաս ծավալուն որոշիչThe great grandmother in a state of mourning, with a
hammer in her hand, a prayer scarf on her head, clinging to the carpet.(page
144)Հիմնականում կոստյում էին հագնում՝ դարչնագույն, սև կամ մոխրագույն՝
զսպվածության, համեստության և ռազմատենչության գույները:(էջ 159)Հետադաս
ծավալուն որոշիչThey generally wore a suit of brown, black, or gray—the colors of
restraint, modesty, and belligerence.(page 158)
ԴԵՐԲԱՅԱԿԱՆ ԴԱՐՁՎԱԾՈՎԱՐՏԱՀԱՅՏՎԱԾՈՐՈՇԻՉ: Հայերենի
հարակատար, ենթակայական ու ապառնի երկրորդ (իք) դերբայները գործողության
նշանակությունը համատեղելով հատկանշային նշանակության հետ՝ զանգվածաբար
հանդես են գալիս որոշչի շարահյուսական պաշտոնով: Այս բառախմբերի բայական,
այն է՝ կերպային ժամանակային իմաստների հետ կապված հարակատար,
ենթակայական և ապառնի դերբայներով արտահայտված որոշիչները ցույց են տալիս

13
կատարված, կատարվող և կատարելի գործողությունները որպես առարկայի
հատկանիշներ:Եվ մենք էլ` մազերին դեռ կաթիլներ, փողքերին` ցեխ, հայացքներում`
հոգնածություն, զարմացած նայում ենք արդեն կապտին տվող և այժմ ավելի քան
երբևէ թափանցիկ երևացող երկնքին:(էջ 6)And we, with driblets still in our hair, slush in
our cuffs, and dreariness in our gaze, stare back at the sky, now a lighter shade of cerulean
and clearer than ever.(page 5)Our hair-demonstrative pronouns, Our cuffs-demonstrative
pronouns, Our gaze-demonstrative pronouns

14
 ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ
ՈւսումնասիրելովորոշիչներըՇաֆաքի վեպում և Մադոյանի կատարած
թարգմանությունում, կարելիէհանգելհետևյալ եզրակացություններին՝
1. Մի շարք հայերեն որոշիչներ ունեն իրենց համարժեքը
անգլերենում և դրանք ապացույց են այն բանի, որ տարբեր լեզուներ և
մշակույթներ հիմնված են համընդհանուր գիտակցական մակարդակի վրա:
2. Չնայած համընդհանուրի մի մասը լինելուն, յուրաքանչյուր լեզու
ժողովրդական մշակույթի, հոգեբանության, փիլիսոփայության,
աշխարհայացքի հայելին է, ունի հատկություններ, որոնք հատուկ են միմիայն
իրեն և այդ լեզվում արտացոլվող մշակույթին: Հետևաբար կարելի է ասել, որ
մշակութային տարբերությունը հանգեցնում է այն բանին, որ մի շարք
որոշիչների միավորների թարգմանություններ գործնականում անհնարին են
դառնում և այդ որոշիչների իմաստը գոնե մասամբ թարգմանող լեզվում
ներմուծելու համար թարգմանչին օգնության է հասնում որոշիչների
թարգմանության նկարագրողական մեթոդը:
3. Հայերենումորոշիչը բառակապակցությունում ունի
կետադրություն, անգլերենում նույնպես կա:

15
 ՕԳՏԱԳՈՐԾՎԱԾԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆՑԱՆԿ
Գրքեր
1. Ասատրյան Մ.Ե., Ժամանակակից Հայոց լեզու, (շարահյուսություն.
ներածություն, բառակապակցություն, պարզ նախադասություն), ԵՊՀ
հրատարակչություն, Երևան, 1987, 360 էջեր:
2. Անգլերեն-հայերենբառարան։ Հ.Ա. ԱսմանգուլյանեւՄ.Ի.
Հովհաննիսյան։«Հայաստան» հրատարակչություն, Երեւան, 1984, 684 էջեր:
3. Մ. Աբեղյան, Երկեր, հատոր Զ, Հայոց լեզվի տեսություն, Երևան, 1965թ, ՀՍՍՀ
ԳԱ հրատ., 822էջեր:
4. Բադիկյան Խ., Հայոց լեզվի շարահյություն, Հեղինակային հրատարակություն,
Երևան, 2003, 264էջեր:
5. ՆազարյանԱ. Հ., Հ. Գ. Բաղդասարյան Թարգմանաբանական ուսումնական
ձեռնարկ, ԵՊՀ հրատարակչություն, Երևան, 2008, 400 էջեր:
6. Թարգմանության տեսական և գործնական հարցեր գիտական հոդվածների
ժողովածու, ԵՊՀհրատարակչություն 2011, Երևան, 413 էջեր:

Ինտերնետայինպաշարներ
1. ՀասմիկՄկրտչյան Երևանի պետական համալսարան
http://ysu.am/science/hy/Hasmik-Maysuryan
2. Գեղարվեստական թարգմանություն և գեղարվեստական
համարժեքություն Սեդա
ԳաբրիելյանԵրևանիպետականհամալսարանhttp://www.ysu.am/files/1-
1560152760-.pdf
3. http://www.nayiri.com/search?dt=HY_EN&query=
%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%AB%D5%B9&l=hy_LB
4. https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%AB
%D5%B9

5. https://gisher.org/araspelnery-vipergery-dicarany-gir-ou-

gitoutyouny-t53128.html

16
 6. https://www.bookbrowse.com/excerpts/index.cfm/book_number/

1944/the-bastard-of-istanbul (Ակտիվ են 23.02.2023-ի դրությամբ)

Օգտագործված գրականության ցանկ

Գրքեր
7. Ասատրյան Մ.Ե., Ժամանակակից Հայոց լեզու, ԵՊՀ հրատարակչություն,
Երևան, 1987, 360 էջեր:
8. Անգլերեն-հայերենբառարան։ Հ.Ա.ԱսմանգուլյանեւՄ.Ի.
Հովհաննիսյան։«Հայաստան» հրատարակչություն, Երեւան, 1984, 684 էջեր:
9. Բադիկյան Խ., Հայոց լեզվի շարահյություն, Հեղինակային հրատարակություն,
Երևան, 2003, 264էջեր: 1
10. Թարգմանության տեսական և գործնական հարցեր գիտական հոդվածների
ժողովածու, ԵՊՀհրատարակչություն 2011, Երևան, 413 էջեր:

Ինտերնետայինպաշարներ
7. https://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/2001-2011/
papoyan_shrahusutyun_2003.pdf
8. https://ru.scribd.com/document/
355929858/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC
%D5%B5%D5%A1%D5%B6-%D5%B3%D5%A5%D5%BA
%D5%A8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%A8
9. http://detective.gumer.info/anto/christie_8_2.pdf
10. https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%BF
%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%AC

17
18