Θεωρία

της
Μουσικής
Επίπεδο 1

“Η μουσική είναι η οικουμενική

γλώσσα της ανθρωπότητας”.
Χ. Γ. Λονγκφέλοου

Άκης Παύλου
 Άκης Παύλου
Θεωρία της Μουσικής, επίπεδο 1

Επιμέλεια έκδοσης:
Ιωάννα Πεττεμερίδου - Παύλου
Άννα Παύλου
Λάμπης Παύλου

Ηλεκτρονική μουσική σημειογραφία - σελίδωση:

Άκης Παύλου

Γλωσσική επιμέλεια:
Σωκράτης Νικολάου

Σχεδιασμός - καλλιτεχνική επιμέλεια:

Δώρος Κακουλλής

Copyright © Άκης Παύλου

Εκδόσεις: a.i.musiclab

Εκτύπωση: LithoCare Ltd

ISBN σειράς: 9963-8174-0-8

ISBN έκδοσης: 9963-8174-2-4

Αύγουστος 2018

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό,

ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του Άκη Παύλου. Νόμος 59/76/2004
της Κυπριακής Δημοκρατίας περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
ΠΕ Ρ ΙΕ Χ Ο Μ ΕΝΑ

ΘΕΩΡΙΑ
Εισαγωγή
Μουσική γραφή 11
Βασικά υλικά της μουσικής γραφής 11

Κεφάλαιο 1: Τα βασικά στοιχεία του ρυθμού (Στάδιο 1)

Φθογγόσημα 12
Τμήματα φθογγοσήμων 12
Χρονικές αξίες 12
Παύσεις 12
Πίνακας ονομάτων και διαμοίρασης αξιών 12
Διαστολές 13
Μέτρο 13
Κτύποι / παλμοί 13
Μετρικός οπλισμός 13
Ρυθμός 14
Ρυθμική αγωγή 14
Μετρονόμος 14
Ομαδοποίηση (ομαδοποίηση ρυθμικών σχημάτων με όγδοα) 15
Λάθη κατά την ομαδοποίηση 15

Κεφάλαιο 2: Τα βασικά στοιχεία του τονικού ύψους (Στάδιο 1)

Τονικό ύψος / τόνος 16
Φθόγγοι / νότες 16
Πεντάγραμμο 16
Κλειδιά 16
Τα ονόματα των φθόγγων 17
Τοποθέτηση του κλειδιού σολ στο πεντάγραμμο 17
Τοποθέτηση του κλειδιού φα στο πεντάγραμμο 17
Πληκτρολόγιο 18
Η θέση των φθόγγων στο πληκτρολόγιο και το πεντάγραμμο 19
Τοποθέτηση φθογγοσήμων στο πεντάγραμμο (κεφαλή φθογγοσήμων, μπαστουνάκια) 20
Τοποθέτηση παύσεων στο πεντάγραμμο 21
Ομαδοποίηση μελωδικών σχημάτων με όγδοα 21

Κεφάλαιο 3: Τα βασικά στοιχεία του ρυθμού (Στάδιο 2)

Σύζευξη ή σύνδεση διαρκείας 22
Στιγμή διαρκείας – παρεστιγμένο 23
Σύζευξη διαρκείας και παρεστιγμένο 23
Ομαδοποίηση ρυθμικών σχημάτων με παρεστιγμένο 24
Λάθη κατά την ομαδοποίηση 24

Κεφάλαιο 4: Τα βασικά στοιχεία του τονικού ύψους (Στάδιο 2)

Συνεχή διαστήματα 25
Ανιόντα και κατιόντα διαστήματα 25
Συνεχή διαστήματα και πληκτρολόγιο 25
Σημεία αλλοιώσεων (δίεση, ύφεση, αναίρεση) 26
Σωστή γραφή αλλοιώσεων 27
Τυχαία σημεία αλλοιώσεων 27
Είδη συνεχόμενων διαστημάτων (ημιτόνιο, τόνος και τριημιτόνιο) 28
Ημιτόνιο (χρωματικό ημιτόνιο, διατονικό ημιτόνιο) 28
Τόνος 29
Τριημιτόνιο 29
Πίνακας συνεχόμενων διαστημάτων 29
Βοηθητικές γραμμές 30
Οκτάβα 30
Μεταφορά μελωδίας 30
Μεταφορά κλειδιών 31

Κεφάλαιο 5: Μείζονες κλίμακες

Εισαγωγή (κλίμακα) 32
Ανιούσες και κατιούσες κλίμακες 32
Μείζονα κλίμακα 32
Φυσική κλίμακα Ντο 32
Μείζονες κλίμακες με διέσεις 33
Τύπος διέσεων 33
Η σειρά των κλιμάκων με διέσεις 33
Εύρεση οπλισμού μείζονας κλίμακας με διέσεις 34
Εύρεση μείζονας κλίμακας με διέσεις και δοσμένο τον οπλισμό 35
Μείζονες κλίμακες με υφέσεις 36
Τύπος υφέσεων 36
Η σειρά των μειζόνων κλιμάκων με υφέσεις 36
Εύρεση οπλισμού μείζονας κλίμακας με υφέσεις 37
Εύρεση μείζονας κλίμακας με υφέσεις και δοσμένο τον οπλισμό 37
Βαθμίδες της κλίμακας 38

Κεφάλαιο 6: Τα βασικά στοιχεία του ρυθμού (Στάδιο 3)

Μεγέθη μέτρων (διμερή, τριμερή, τετραμερή μέτρα) 39
Δυνατοί και αδύνατοι κτύποι του μέτρου 39
Θέση και άρση 39
Ελλιπές μέτρο ή ανάκρουση 40

Κεφάλαιο 7: Τα βασικά στοιχεία του τονικού ύψους (Στάδιο 3)

Εναρμόνιοι φθόγγοι 41
Ταυτοφωνία 41
Εναρμόνιες κλίμακες 42
Κύκλος των μειζόνων κλιμάκων 42

Κεφάλαιο 8: Γενικές οδηγίες εκτέλεσης

Όροι που αφορούν την ταχύτητα 43
Όροι που αφορούν τη δυναμική 43
Όροι που αφορούν το στυλ και άλλα 43
Μουσικά σύμβολα 44

ΑΣΚΉΣΕΙΣ 47 - 93

Βιβλιογραφία 94
 Εισαγωγή 11

Προσπαθώντας να ορίσουµε τη µουσική, θα µπορούσαµε να πούµε ότι είναι η τέχνη και η επιστήµη, η οποία
οργανώνει τους ήχους και έχει σκοπό τη µεταβίβαση συναισθηµάτων σε κάθε ακροατή. Με τη µουσική
µπορούµε να εκφραστούµε, να ξεκουραστούµε, να επιλύσουµε προβλήµατα κ.τ.λ.

Μουσική γραφή
Όπως όλες οι γλώσσες αποδίδονται στο χαρτί µε γραφή, έτσι και η µουσική έχει τον δικό της τρόπο γραφής,
ο οποίος ονοµάζεται σηµειογραφεία. Σκοπός της είναι η απεικόνιση του ύψους και της διάρκειας του ήχου.

Βασικά υλικά της μουσικής γραφής

Τα κυριότερα υλικά της µουσικής γραφής ενός δυτικοευρωπαϊκού µουσικού κειµένου είναι:

Πεντάγραµµο (staff) ====

Διαστολές (bar lines)

Μέτρο (bar)

2
Μετρικός οπλισµός (time signature) 4

Κλειδί του σολ (treble clef) &

Κλειδί του φα (bass clef)

?

Φθογγόσηµα (note shapes) ‰, Œ

 Τα βασικά στοιχεία του ρυθμού στάδιο 1 15

Ομαδοποίηση
Στη µουσική γραφή συναντάµε οµάδες των δύο ή και περισσότερων φθόγγων. Αυτό µας βοηθά να διακρίνουµε
µε ευκολία τους κτύπους µέσα στο µέτρο. Η οµαδοποίηση γίνεται σε φθόγγους που έχουν αξία µικρότερη του
τετάρτου και εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τον µετρικό οπλισµό.

Ομαδοποίηση ρυθμικών σχημάτων με όγδοα

Οµαδοποίηση ογδόων µε µετρικό οπλισµό 2/4 και 3/4:

42 œj œ œ œ
j j j j j j j
Χωρισμένα œ œ œ œ œ œ
Ομαδοποιημένα 42 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

3 j j j j j j j j j j j j j j
4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
43 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

Οµαδοποίηση ογδόων µε µετρικό οπλισµό 4/4:

44 j j j j j j j j j j j j j j j j j j
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
4
4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

Λάθη κατά την ομαδοποίηση

2 j
✔ ✔ ✘
4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
3
✔ ✔ ✘
4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

Στο µέτρο 4/4 η οµαδοποίηση αποφεύγεται στη µέση του µέτρου

(µεταξύ δεύτερου και τρίτου κτύπου).

44 ✔ ✘
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
 Τα βασικά στοιχεία του ρυθμού στάδιο 2 23

Στιγμή διαρκείας - παρεστιγμένο (dot-dotted note)

Eίναι µία τελεία, η οποία τοποθετείται δεξιά από την κεφαλή των φθογγοσήµων ή των παύσεων και έχει
την ιδιότητα να τους προσθέτει το µισό της αρχικής τους αξίας. Αυτή η τελεία µαζί µε το φθογγόσηµο
σχηµατίζει το παρεστιγµένο.

Ó. = Ó + Œ = Œ + Œ + Œ
Œ. = Œ + ‰ = ‰ + ‰ + ‰
Ô. = Ô + ‰ = ‰ + ‰ + ‰
Το παρεστιγµένο ισοδυναµεί µε τρία φθογγόσηµα ή παύσεις της αµέσως µικρότερης αξίας, έξι της επόµενης
µικρότερης αξίας κ.ο.κ.

Ó Œ ‰ Ù
„. 3xÓ 6xŒ 12 x ‰ 24 x Ù

Ó. 3xŒ 6x‰ 12 x Ù

Œ. 3x‰ 6xÙ

‰. 3xÙ

Σύζευξη διαρκείας και παρεστιγμένο

Συνηθίζεται Δεν συνηθίζεται

44 ˙ . œ ˙ œ œ

2 j
4 œ. œ œ œ œ

24 œj œ œ
j
œ œ œ œ
ΑΣΚ Ή Σ Ε Ι Σ
 48 Kεφάλαιο 1
Τα βασικά στοιχεία του ρυθμού
Στάδιο 1

Τμήματα φθογγοσήμων
Βλ. σελ. 12
Άσκηση Άσκηση
1: Να σηµειώσετε
Άσκηση 1: σωστό ή σωστό
1: Να σηµειώσετε λάθος δίπλα απόδίπλα
ή λάθος τις πιο
απόκάτω εξισώσεις.
τις πιο κάτω εξισώσεις.

œ +α⏐ =œ Œ+ ⏐ = Œ ε w + ⏐ +w j+ ⏐=+ ;j = ;
w +β⏐ =w Ó+ ⏐ = Ó στ w + ⏐ +w j+ ⏐=+ Ójj = Ój
œ +γ⏐ +œ r+ = R R w + ⏐ =w ⏐+w⏐ = ⏐w
⏐ +Œ r
=Œ ζ

œ +δ⏐ +œ +r =
⏐ +xr
= x η œ + ⏐ +œ j+ ⏐= +;j = ;

Πίνακας ονομάτων και διαμοίρασης αξιών

Άσκηση Άσκηση
2: Να συµπληρώσετε
Άσκηση τον πιο κάτω
2: Να συµπληρώσετε
2: πίνακα,
τον πιο κάτωόπως το παράδειγµα.
πίνακα, όπως το παράδειγµα.

Όνοµα αξίας
Όνοµα αξίας Φθογγόσηµο
ΦθογγόσηµοΠαύση Παύση

τέταρτο crotchet q g

quaver

δέκατο έκτο
 58 Kεφάλαιο 2

Τοποθέτηση φθογγοσήμων στο πεντάγραμμο

Βλ. σελ. 20-21

Άσκηση
Άσκηση 9:9: Να τοποθετήσετε τα µπαστουνάκια στη σωστή κατεύθυνση, ώστε να δηµιουργήσετε αξίες τετάρτων,
όπως το παράδειγµα.

œ œ œ œ
q œ œ
œ œ

Άσκηση 10: Να τοποθετήσετε τα µπαστουνάκια στη σωστή κατεύθυνση, ώστε να δηµιουργήσετε αξίες ογδόων,
Άσκηση 10:
όπως το παράδειγµα.

œ œ œ
E œ œ œ œ
œ

Ομαδοποίηση μελωδικών σχημάτων με όγδοα

Άσκηση
Άσκηση 11: Να οµαδοποιήσετε τα πιο κάτω µελωδικά σχήµατα.

j œ j œj œ œ
1
2
& 4 œj œ œ 2 & 42 œ J œj 3
3 œ
&4J œ J

2 2 3
&4 &4 &4

œ j j 3 j j
& 42 J œJ œ œ & 4 œ œj œ œ Jœ 2
& 4 œJ j œ
œ
4 5 6

& 42 & 43 & 42

94 Βιβλιογραφία

Ελληνική:
Αμαραντίδης, Α. (1990). Το τονικό μουσικό σύστημα: η θεωρία της μουσικής. Αθήνα.
Kennedy, M. (1985). Λεξικό μουσικής της Οξφόρδης. τόμ. I. Αθήνα.
Κουτούγκος, Μ. (1988). Βάσεις για τη Μουσική (θεωρία). Αθήνα.
Michels, U. (1997). Άτλας της Μουσικής, τόμ. I. Αθήνα.
Michels, U. (1997). Άτλας της Μουσικής, τόμ. II. Αθήνα.
Πυργιώτης, Δ. (2003). Θησαυρός μουσικών κλιμάκων. Αθήνα.
Πυργιώτης, Δ. (2000). Μουσική θεωρία και πρακτική. Αθήνα.
Χαραλάμπους, Α. (2007). Η θεωρία της μουσικής. Αθήνα.
Χριστοφίλου, Ι. (1985). Θεωρία της Μουσικής. Αθήνα.
Χρυσοβέργη, Μ. (1997). Λεξικό της Μουσικής γλώσσας. Αθήνα.

Ξενόγλωσση:
Gerou, T. & Lusk, L. (1996). Music Notation. Los Angeles.
Latham, A. (2002). The Oxford Companion to music. New York.
Taylor, E. (2008). Music theory in practise. London.
Taylor, E. (1999). First step in Music theory. London.
Taylor, E. (1989). The AB guite to Music theory, part Ι. London.
Wilkinson, R. & Chen M. (1992). ABC of theory. Singapore.
Ying Υing, N. (2007) Music theory for young musicians. Malaysia.
Ying Υing, N. (2007) Music theory for young children. Malaysia