29/2/2016

Ενεργειακές Πηγές
& Τι είναι γαιάνθρακας (coal)
Ενεργειακές Πρώτες Ύλες

 Ιζηματογενές πέτρωμα

Κεφάλαιο 2: Γαιάνθρακες  Καύσιμο

 Σκούρου καστανού έως μαύρου χρώματος

(Ορυκτοί Άνθρακες)
 Οργανογενές (προέλευση κυρίως από φυτά)

 Οργανικό (χημική σύσταση)

Κίμων Χρηστάνης
Τομέας Ορυκτών Πρώτων Υλών
Τμήμα Γεωλογίας  Προέρχεται από την τύρφη
Πανεπιστήμιο Πατρών
christan@upatras.gr

Τι είναι τύρφη (peat) Τύρφη

 Ίζημα (χαλαρό)

 Καύσιμο

 Ανοικτού έως σκούρου καστανού χρώματος

 Οργανογενές (προέλευση)

 Οργανικό (σύσταση)

 Προέρχεται κυρίως από ελόβια φυτά

Τύρφη Πού σχηματίζεται η τύρφη

 Συσσωρεύεται (αποτίθεται) στα έλη

 Έλος με πάχος τύρφης >30 cm καλείται τυρφώνας

 Το έλος (τυρφώνας) μπορεί να είναι:

 τοπογενές ή κάτω έλος (σε τοπογραφικά χαμηλά σημεία,
τροφοδοσία με επιφανειακά και υπόγεια νερά)
 ομβρογενές ή άνω έλος (πάνω από τη μέση στάθμη της
επιφάνειας της γύρω περιοχής, τροφοδοσία αποκλειστικά με
μετεωρικά κατακρημνίσματα)

1
 29/2/2016

Πού σχηματίζονται τοπογενή έλη Τυρφογένεση

Όχθες λιμνών
Ημισεληνοειδείς λίμνες
Πεδία πλημμύρας ποταμών

Δέλτα ποταμών

Παλιές λιμνοθάλασσες

Πίσω από αμμοθίνες

Πού σχηματίζονται ομβρογενή έλη

Υδρόβια φυτά

2
 29/2/2016

Ελόβια φυτά

Scirpus Sparganium
(τοπογενές έλος) (τοπογενές έλος)

3
 29/2/2016

Διάφορα ελόφυτα Διάφορα ελόφυτα

(τοπογενές έλος) (τοπογενές έλος)

Ψαθί (Typha) Διάφορα ελόφυτα

(τοπογενές έλος) (τοπογενές έλος)

Βρύα (Sphagnum)
10 cm
(ομβρογενές έλος)

Taxodium
(τοπογενές έλος)

4
 29/2/2016

Καλοδίκι (Ήπειρος)

5 cm
Βρύα (Sphagnum)
(ομβρογενές έλος)

Καλοδίκι (Ήπειρος) Λίμνη Παμβώτιδα (Ήπειρος)

Λίμνη Παμβώτιδα (Ήπειρος) Νησί (Ν. Πέλλας)

5
 29/2/2016

Νησί (Ν. Πέλλας) Νησί (Ν. Πέλλας)

Μικρή Πρέσπα (Ν. Φλώρινας) Μικρή Πρέσπα (Ν. Φλώρινας)

Πεδίο πλημμύρας Ομβρογενής τυρφώνας

Αχέροντα Ποταμού Καναδάς
(Ήπειρος)

6
 29/2/2016

Ομβρογενής τυρφώνας Ομβρογενής τυρφώνας

Φιλλανδία Φιλλανδία

Ομβρογενής τυρφώνας Τοπογενής δασοτυρφώνας

ΒΑ Γερμανία Νότιο Calimantan, Ινδονησία

Ομβρογενής δασοτυρφώνας Εξέλιξη τυρφογένεσης στο χρόνο

Νότιο Calimantan, Ινδονησία
Άνοδος στάθμης υδροφόρου ή τεκτονική Πτώση στάθμης υδροφόρου ή τεκτονική
βύθιση περιοχής τυρφογένεσης ανύψωση περιοχής τυρφογένεσης

Συμπέρασμα: Για να σχηματιστεί στρώμα τύρφης ικανού πάχους, απαιτείται σταδιακή

άνοδος της στάθμης του υδροφόρου, που θα βρίσκεται κοντά (δηλ. σε ισορροπία, λίγο
πάνω ή λίγο κάτω) από τη στάθμη του τυρφώνα για ικανό χρονικό διάστημα

7
 29/2/2016

Πώς από την τύρφη προκύπτουν Οι παράγοντες της ανθρακογένεσης

οι γαιάνθρακες

ελόφυτα Μητρικό υλικό

Διαγένεση - ενανθράκωση
Βιοχημική ενανθράκωση

τύρφη Ίζημα

Γεωχημική ενανθράκωση

γαιάνθρακες Ιζηματογενές πέτρωμα

Η πορεία της ενανθράκωσης Μεταβολές στο υλικό

ελόφυτα Μητρικό υλικό ελόφυτα Φυσικές μεταβολές
(οργανικός άνθρακας, καύσιμος)

Βιοχημική ενανθράκωση  Μείωση πορώδους

Διαγένεση - Ενανθράκωση

τύρφη Ίζημα τύρφη Διαγένεση - Ενανθράκωση  Αύξηση θερμαντικής ικανότητας

 Αύξηση ανακλαστικότητας βιτρινίτη

λιγνίτης Γεωχημική ενανθράκωση λιγνίτης Χημικές μεταβολές

 Μείωση υγρασίας
 Μείωση περιεκτικότητας σε Η και Ο
λιθάνθρακας Ιζηματογενή πετρώματα λιθάνθρακας  Αύξηση περιεκτικότητας σε C
 Μείωση περιεκτικότητας σε πτητικά
ανθρακίτης ανθρακίτης συστατικά

Μεταμόρφωση Μεταμόρφωση

γραφίτης Μεταμορφωμένο πέτρωμα γραφίτης Ανόργανος κρυσταλλικός στοιχειακός άνθρακας

(ανόργανος κρυσταλλικός άνθρακας, μη καύσιμος)

Στοιχειακή σύσταση γαιανθράκων Κοιτασματολογική έρευνα

Διεξάγεται με:
 Κύρια στοιχεία
 Παλαιογεωγραφικά κριτήρια
C, H, O
 Γεωτρήσεις (με γεωφυσικές διασκοπήσεις)
 Δευτερεύοντα στοιχεία
Δεν εφαρμόζονται:
N, S
 Γεωφυσικές μέθοδοι
(δεν υπάρχει διαφορά στις φυσικές ιδιότητες μεταξύ γαιανθράκων και
 Ιχνοστοιχεία ανοργάνων ιζημάτων)
όλα τα στοιχεία του περιοδικού πίνακα  Γεωχημικές μέθοδοι
(δεν δίνουν μονοσήμαντες απαντήσεις)

8
29/2/2016

9
 29/2/2016

Μέθοδοι εξόρυξης Υπόγεια εξόρυξη

 Υπόγειες μέθοδοι

ασυνεχής ή Αμερικανική
 Επιφανειακές μέθοδοι
συνεχής ή Γερμανική

 Επιτόπου καύση

Επιφανειακή ασυνεχής εξόρυξη

Επιφανειακή συνεχής εξόρυξη

Επιφανειακή συνεχής εξόρυξη

10
 29/2/2016

Επιφανειακή συνεχής εξόρυξη Επιτόπου καύση

Γαιάνθρακες στην Ελλάδα

Χρήσεις γαιανθράκων
Τοπογενείς τυρφώνες Λιγνιτικά κοιτάσματα

Παραγωγή:
 Ενέργειας (θερμότητα, ηλεκτρισμός)
 Οπτάνθρακα (κωκ)
 Ενεργού άνθρακα
 Ηλεκτροδίων
 Πετροχημικών ενώσεων
 Εκρηκτικών υλών
 Εδαφοβελτιωτικών-λιπασμάτων (τύρφη, λιγνίτης)
 Πλαστικών
 Αερίων–υγρών καυσίμων

Γαιάνθρακες & Περιβάλλον

Κύρια προβλήματα από εξόρυξη:

Σκόνη, εκρήξεις στα υπόγεια
Τεράστιες εκσκαφές στα επιφανειακά
Ταπείνωση υδροφόρου ορίζοντα

Κύρια προβλήματα από καύση:

Εκπομπή CO2 φαινόμενο θερμοκηπίου, όξινη βροχή
Εκπομπές SO2, NOx όξινη βροχή
Εκπομπές πτητικών ιχνοστοιχείων

11