KOLEKCIJA TRAJKOVIĆ

Profilisani nalazi savremene umetnosti

Kada je u beogradskom Umetničkom Paviljonu Cvijeta Zuzorić maja 2010, javno predstavljena
postavka umetničkih dela iz Kolekcije Trajković, u sledećim danima trajanja izložbe pažljivi
posetioci imali su višestruk izazov. Taj izazov kretao se pre svega u prepoznavanju odabranih
dela izuzetnih umetničkih domašaja iz Kolekcije, i sagladavanju njihovih poetičkih odlika, ali i u
otkriću svojevrsnog programskog autorskog stava njihovih vlasnika. Slavica i Daniel Trajković iz
Beograda imali su već dvodecenijsko iskustvo u pronalaženju i kreranju zbirke, a potom i
narastajuće kolekcije odabranih ostvarenja koja su težištem pripadala umetnosti nastajaloj u
Srbiji i u bivšoj Jugoslaviji. Inženjerske profesije porodice Trajković dopunjuje i zajednička
strast u sakupljanju i proučavanju likovne umetnosti. U tekstu 'Prvih dvadeset godina' koji je
poslužio i kao kratki uvod za objavljenu monografije Kolekcije u vlastitom izdanju, Daniel
Trajković je istakao: “Po kolekciji se može videti koliko je vlasnik hrabar, koliko mu je stalo i
koliko veruje u svoju kolekciju, ili možda, da li ga jedino interesuje materijalna vrednost
kolekcije i prestiž koji tako odabrana kolekcija privremeno donosi. Kolekicja Trajković je svoj
definivan oblik i sadržaj i, što je najvažnije svoju dobru i pravu meru dobila kada se moja
supruga Slavica pridružila avanturi nejnog stavranja. Tako je Kolekcija Trajković posldnjih
deset godina dobial svoj konačan izgled.” I zaista, i izložba u Paviljonu kao pregled odabranih
dela, ali i reprodukcije u monografiji odale su starstveno odmeravanje umetničkih dela i
autorskih preokupacija, gde se, što su i posetioci izložbe i čitaoci knjige mogli da uoče
naslojavanje ili akumulacija sasvim daleko od istančanog procesa dosluha i života sa umetnosti u
duhu vremena ili njemu uprkos. Izložba je ponudila izbor u slikarska dela i odrednicu
konceptualna umetnosti uvrstivši pritom najznačajnija autorska imena muzejskog profila, dok
su skulpture, radovi na papiru, kao i druge slike i ostali umetnički rezultati sastavni deo
objavljene knjige i moguće deo obimnog i pažljiv sakupljanog privatnog fundusa bliskog
muzejskom depou.
U Kolekciji se javljaju višestruke umetničke teme i izražajne orijentacije, a pogotovo kada se
postave uvidi višedecenijskog pristupa, sagledavanja, izbora i sakupljanja koje Kolekcija
Trajković zauzima. Fenomeni likovnih izmena, specifičnosti ličnosti doslednih umetničkih
stavova i segmenti njihovog traganja imaju otvorenu aktuelnost u kojima se zakoni logike u
likovnoj kompoziciji, materijalnosti, rukopisima pokazuju kao određenja vremena neizvesnosti,
kolebljivosti, redefinisanja, komentara i svakako na marginama sloma modernističkih utopija,
neizbežnih ličnih zanosa, kao i traganja za dejstvujućim i neretko incidentnim vidom
prodornosti. Zajednički imenitelj tih usmerenja i za toliko različite generacije njihovih
stvaralaca je prevrednovanje, bilo vidova likovnog, društvenog i ličnog statusa.
Kroz prevrednovanje opre svega umetnosti liberalnih godina bivše federacoje kroz stvaralačku
putanju eksperimenata s likovnim, ali i jezičkim modelima odnosa prema individualnosti i
slobodi prema društvu, u umetnosti nastajaloj , mahom od sredine šezdesetih godina terba
pronaći najmarkantniju putanju kolekiocje. Taj duh eksperimenta, kao da je znalački
sagledavan i u delima umetnika koji su u srpskoj i jugoslovenskoj umetnosti pripadali
nastojanjima iskoračenja i vlastite rukopisne avanture. Od grafika Mihaila S. Petrova preko
dela Olge Jevrić ili Miodraga B. Protića (u različitim fazama) ulazi se u svojevrstan likovni
program formalnih i sadržnskih, postupaka preobražaja likovne kompozicije, teksture,
materijalnosti i objektne umetnosti koja će se kroz pionire i protagoniste Konceptualne
umetnosti ustaliti kao najdominantniji pravac posleratne neo-avangarde. Anegdotski načini
kolekcionraksih domašaja i potrage, kao i razmene i trgovine čine impozantni vremenski traspon
autorksih imena uključuju prevratne ličnosti tog preobražavajućeg pravca ideje liberalizacije,
generisanja iskustva i likovnog prograsmkog jezika, pre svega u markantnim opusima,
zastupljenim u Kolekciji koje sa više dela čine Radomir Damnjanović Damnjan, Predrag
Nešković, Đorđe Ivačković i Dušan Otašević. U tonskom i bojenom traganju za kompleksnošću
zacrtanog iskustva rana dela Neše Paripovića, ali i kasniji razvijoreni opusi Bore Iljovskog ili
Koste Bogdanovića, učiniće da se po senzibilitetu izbora i pravcu organizacije samog likovnog
dela prepozna zajednički imenitelj.
Posebno mesto , po broju primera i dovršenostio približenoj muzejskom fundusiu čine dela
autora iz Vojvodine od Jožefa Ača i Pala Petrika sa delima u enformelu i izvesnoj poznoj
nadrealnoj atmosferi teksture i materije, do jezičkih i procesualnih dela nastalih u jeku
konceptualne umetnosti. Verzije dokumentacije land art nastojanja i crtačkih i jezičkih prkosnih
stavova o društvu koje sačinjavaju Slavko Matković i Balint Szombathy, odaju radikalnu
estetizaciju načela odgovarajuću savremenim kretanjima na globalnoj umetničkoj sceni
sedamdesetih i osamdesetih godina. Slike velikog formata iz osamdesetih i početka devedesetih
godina Marije Dragojlović, Nade Alavanje ili Živka Griozdanića Gere poseduju dosledno
zamišljen tematski i realizacijski status kao dela koja refereira na kulturološke fenomene i
tradicionalna civilizacijska polazišta. Posebno mesto, uz mnoge primere drugih umetnika u
medijima skulpture i slike (Mrdjan Bajić, Mileta Prodanović, Jelena Trpković, Uroš Đurić,
Dragan Jelenković, Dragoslav Krnajski), zauzimaju dela Dušana Otaševića. Otaševićev opus s
prikupljenim delima od slikanih objekata iz sredine šezesetih godina do tematskih celina kao što
su 'Tronoška erminija' i drugih postavki a ovog umetnika i posle dvehiljadite godine pregledno
ga izdvajaju kao stvaraoca izazovnih, duhovitih i istovremeno kontemplativnih celina izmedju
slike i objekta i multikolorisanih pasaža u kompoziciji koja se i svojim etičkim angažmanom
odredjuje pšrema svim vodećim pitanjima savremenog društva, nasledja i stvaralačkog procesa.
Kroz raspon svojih različitosti, Kolekcija Trajković nastaje shodno opredeljenju ka svakom
odabranom individualnom pristupu, i to u akciji spontane kolekcionarske odluke. Pokušaj da se
entitet umetničkog dela, ili kompoziciona svojstava odrede na takav način, ubrajaju se u kao
sagledavanje osobenog tretmana spram zapostavljenosti savremene umetnosti u okruženju.
Paradoks takve spontane težnje nije reflektovanje poriva već svojevrsno zaposlenje na teorijskoj
shematizaciji rasute umetnosti, ponikle u aspektima zajedničke regionalne svakodnevice. Putanja
tog zbira više stotina primera u različitim formatima, tehnikama i medijima iskazuje sudbina
postojanja razmenljiva sa slobodom duha i artefaktima umetnosti, ugradjenim u etapne faze
poimanja savremene kulture.
Tematske – horizontalne i istoriografske – vertikalne odrednice su neizostavni i korisni
posrednik, premda se dela Kolekcije Trajković iz Beograda ukazuju i kao simptomi modifikacija
istraživačkih preispitivanja i vitalnosti suočenja sa postupcima preobražaja i eksperimenta
široke oblasti vizuelne umetnosti.

Nikola Šuica

///////////