ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Έννομες σχέσεις όλων των προσώπων φυσικών και νομικών, όταν ενεργούν ως ιδιώτες.

Υποενότητες: Γενικές Αρχές

Ενοχικό Δίκαιο
Οικογενειακό Δίκαιο
Εμπράγματο Δίκαιο
Κληρονομικό Δίκαιο

Φορέας
Ικανότητας δικαίου: Δικαιώματα Άρθρο 34 Α.Κ.
Υποχρεώσεις
ένωση προσώπων
Φυσικά πρόσωπα - Νομικά πρόσωπα επιδίωξη ορισμένου σκοπού
αυτοτελή προσωπικότητα (νομική)
τηρώντας το νόμο π.χ. δημοσιότητα
Υπάρχει μόλις γεννηθεί ζωντανό. Ακόμα και αν δεν έχει γεννηθεί και γεννηθεί ζωντανό
ανατρέχει η ικανότητα δικαίου στη στιγμή της σύλληψης του (κληρονομικό δίκαιο). Τέλος
φυσικού προσώπου με το θάνατο του.

Αφάνεια: Πολύ πιθανός ο θάνατος προσώπου:

α) είτε να εξαφανίστηκε ενώ ήταν δε κίνδυνο ζωής (πόλεμος ναυάγιο) + να παρέλθει ένα έτος
(άρθρο 41Α.Κ.)
β) είτε να απουσιάζει τουλάχιστον πέντε έτη χωρίς ειδήσεις.
Τεκμήριο θανάτου η περίπτωση αφάνειας με δικαστική απόφαση του Μονομελούς
Πρωτοδικείου σε όλα εκτός από το γάμο, για τον οποίο όμως αποτελεί λόγο λύσης.

Προστασία προσωπικότητας άρθρο 57 Α.Κ.

+ άρθρα 2 και 5 Συνταγμ. άρθρο 58 ΑΚ-> Προστασία ονόματος
άρθρο 59 ΑΚ-> δικαίωμα στα προϊόντα διανοίας

1) Αξίωση για άρση προσβολής

1
 2) Αξίωση παράλειψης στο μέλλον
3) Αξίωση αποζημίωσης
4) Αξίωση ικανοποίηση ηθικής βλάβης

Ιδρύονται με Νόμο
Νομικά πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου Λειτουργούν βάσει των ιδρυτικών Νόμων

Ιδιωτικού Δικαίου Νομικά πρόσωπα Αστικού Δικαίου

Νομικά πρόσωπα Εμπορικού Δικαίου
Σωματείο
Ίδρυμα
Α) Αστικού Δικαίου Επιτροπή Εράνων
Αστική Εταιρεία
Ο.Ε.
Ε.Ε.- συνεταιρισμός
Β) Εμπορικού Δικαίου Ε.Π.Ε.
Α.Ε.
Ι.Κ.Ε.
ΔΕΗ
Γ) Μικτής φύσης ΟΤΕ
ΕΡΤ
Αγροτική Τράπεζα
Ικανότητα δικαίου: φορέας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων
δικαιοπραξίας δική του βούληση μέσω των οργάνων του
αδικοπραξίας Ευθύνεται για πράξεις των οργάνων του:
α) όταν το όργανο δικαιοπρακτεί με την ιδιότητά του αυτή
β) μέσα στα όρια της εξουσίας του

ΣΩΜΑΤΕΙΟ: Ένωση είκοσι τουλάχιστον προσώπων με μη κερδοσκοπικό σκοπό.

Σύσταση: Με έγγραφο και απόφαση Ειρηνοδικείου, το οποίο ελέγχει μόνο την νομιμότητα, που
εγγράφεται στο βιβλίο Σωματείων.

2
Όργανα: Συνέλευση –Διοίκηση (μονομελής ή μη)
Παύση μέλους: - Με την αποχώρησή του
- Με την αποβολή του για σπουδαίο λόγο
- Με τον θάνατό του
- Με τη διάλυσή του
- Για όποιον άλλο λόγο προβλέπει το καταστατικό
Διάλυση σωματείου: α) Αυτοδικαίως, όταν i) προβλέπεται από το Καταστατικό
ii) αν τα μέλη μείνουν κάτω των δέκα
β) Με απόφαση της συνέλευσης (με ειδική απαρτία και αυξημένη
πλειοψηφία)
γ) με απόφαση Μονομελούς Πρωτοδικείου.

ΙΔΡΥΜΑ: Περιουσία που ορίστηκε για εξυπηρέτηση ορισμένου σκοπού.

Με έκδοση π.δ. που εγκρίνει τη σύσταση ιδρύματος, αποκτά νομική προσωπικότητα από τη
δημοσίευση του π.δ. σε Φ.Ε.Κ.
Διάλυση ιδρύματος: α) Αυτοδικαίως, όπως ορίζεται στον Κανονισμό/Ιδρυτική πράξη.
β) Με π.δ. για εκπλήρωση ή παρέκκλιση από το σκοπό του.
Ενοχικό δικαίωμα: Απαίτηση μια παροχής από άλλον.
Εμπράγματο δικαίωμα: Σχέση εξουσίασης σε πράγμα έναντι όλων.
Αξίωση: Δικαίωμα να απαιτήσει κάποιος από άλλον μία πράξη ή παράλειψη->
ΠΑΡΑΓΡΑΦΕΤΑΙ.
Δικαίωμα: Η εξουσία που παρέχει το δίκαιο σε ένα πρόσωπο για την ικανοποίηση ενός
βιοτικού του συμφέροντος που κρίνεται άξιο προστασίας-> ΥΠΟΚΕΙΤΑΙ ΣΕ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ.
Ένσταση: Δικαίωμα που αντιτάσσεται και παραλύει την ενέργεια άλλου δικαιώματος.

Άσκηση Απόλαυση ωφελειών που εμπεριέχονται στο δικαίωμα

δικαιώματος Διάθεση δικαιώματος
Προστασία δικαιώματος

Κατάχρηση δικαιώματος (281 Α.Κ.)

A) Η άσκηση του δικαιώματος υπερβαίνει τα όρια που επιβάλλονται από την καλή πίστη, τα
χρηστά ήθη, τον οικονομικό και κοινωνικό σκοπό του δικαιώματος (σελίδα 104
εγχειριδίου).
3
B) Η υπέρβαση των ορίων να είναι προφανής.

Προστασία δικαιώματος σε:

Πρωτοβάθμια Δικαστήρια Ειρηνοδικεία
Πρωτοδικεία (Μονομελή -Πολυμελή)
Δευτεροβάθμια Δικαστήρια Μονομελή Πρωτοδικεία (εφέσεις κατά Ειρηνοδίκη)
Εφετείο

ΠΑΡΑΓΡΑΦΗ αξίωσης: Προτείνεται με ένσταση (άρθρο 249 ΑΚ -> Εικοσαετία

ή άρθρο 250 ΑΚ-> Πενταετία)
ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ δικαιώματος : Εξετάζεται αυτεπάγγελτα από δικαστήριο
ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑ: Η δήλωση βούλησης που κατευθύνεται στην παραγωγή εννόμου
αποτελέσματος.
Σύμβαση: Σύμπτωση δύο δηλώσεων βούλησης – με πρόταση και αποδοχή.
Αρχή ατύπου των δικαιοπραξιών: Εξαίρεση ακίνητα, σύσταση σωματείου

Έγκυρη δικαιοπραξία: Α) Ικανότητα για δικαιοπραξία

Β) Βούληση
Γ) Βούληση μη ελαττωματική
Δ) Συμφωνία βούλησης και δήλωσης
Ε) Δήλωση βούλησης
ΣΤ) Απαραίτητος τύπος
Ζ) Περιεχόμενο δικαιοπραξίας σύμφωνα με νόμο και χρηστά ήθη.

Α) Ανίκανοι: Ανήλικοι κάτω των δέκα ετών

- Όσοι δεν έχουν συνείδηση των πράξεών τους (αλκοόλ, ναρκωτικά)
-Ανήλικοι 10-14 ετών αν αποδειχθεί ότι δεν διέκριναν
-Κωφάλαλος

ΥΠΟΒΟΛΗ ΣΕ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ με δικαστική απόφαση

Πλήρως ικανοί για δικαιοπραξία: Ενήλικοι 18 ετών

4
Πλήρως ανίκανοι για δικαιοπραξία:
α) Ανήλικοι έως 10 ετών
β) Άτομα σε πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση

Β) ΒΟΥΛΗΣΗ πλάνη - παράδειγμα σελίδα 152-153 εγχειριδίου

απάτη - παράδειγμα σελίδα 155 εγχειριδίου
απειλή - παράδειγμα σελίδα 158 εγχειριδίου
Ασκείται εντός 2 ετών από τότε που έλαβε γνώση.

Γ) Εικονικότητα: Η δήλωση βούλησης που γίνεται με γνώση του δηλούντα ότι δεν
ανταποκρίνεται στην πραγματική του βούληση. π.χ. σελ. 161 εγχειριδίου

Δ) Δήλωση βούλησης: εξωτερίκευση της βούλησης. Μονομερής μη απευθυντέα π.χ.

διαθήκη, σύσταση ιδρύματος.

Στάδιο διαπραγματεύσεων π.χ. σελ.167 εγχειρίδιο

Ε) ΣΥΜΒΑΣΗ Στάδιο προσυμφώνου
Στάδιο κατάρτισης
Πρόταση- Αποδοχή - π.χ. σελ.169 εγχειριδίου

ΣΤ) Τήρηση τύπου - Επιβάλλεται από το νόμο-> συστατικός τύπος

- Αλλιώς αρχή ατύπου των δικαιοπραξιών

Ζ) Σύμφωνα με νόμο και χρηστά ήθη: Αλλιώς άκυρη (άρθρο 174 ΑΚ) π.χ. σελ 175
εγχειριδίου.

Αισχροκερδής δικαιοπραξία: π.χ. σελίδα 176=Εκμετάλλευση κουφότητος-ανάγκης-απειρίας

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΣΗ
Ο αντιπρόσωπος προβαίνει σε δήλωση βούλησης στο όνομα και για λογαρισμό άλλου
(αντιπροσωπευουμένου) μέσα στα όρια αντιπροσώπευσης.

5
Προϋποθέσεις: α) Δήλωση βούλησης γάμο
β) Δεκτική αντιπροσώπευσης: ΟΧΙ για αναγνώριση τέκνου- διαθήκη
υιοθεσία
γ) Στο όνομα άλλου προσώπου (του αντιπροσωπευόμενου) - π.χ. σελ 208
εγχειριδίου
δ) Ο αντιπρόσωπος αρκεί να είναι περιορισμένα ικανός για δικαιοπραξία.
ε) Ο αντιπρόσωπος να έχει εξουσία αντιπροσώπευσης
στ) Η δήλωση βούλησης να είναι εντός των ορίων της αντιπροσώπευσης

ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΤΗΤΑ
Η εξουσία αντιπροσώπευσης που παρέχεται με μονομερή δικαιοπραξία. Συμβολαιογραφικός
τύπος για ακίνητα.

Λόγοι παύσης πληρεξουσιότητος:

α) Πάροδος χρονικού διαστήματος
β) Πλήρωση διαλυτικής αίρεσης π.χ. σελ. 206 εγχειριδίου
γ) Κατάρτιση δικαιοπραξίας, για την οποία αυτή χορηγήθηκε
δ) Ανάκληση πληρεξουσιότητας
ε) Λήξη έννομης σχέσης, π.χ. σύμβαση εργασίας σελ. 207 εγχειριδίου
στ) Θάνατος αντιπροσωπευόμενου ή πληρεξουσίου
ζ) ανικανότητα αντιπροσωπευόμενου ή πληρεξουσίου
η) παραίτηση πληρεξουσίου (βλέπε παράδειγμα σελίδα 209 εγχειριδίου)

Ψευδοαντιπρόσωπος (άρθρο 229 ΑΚ): Δικαιοπραξία, που καταρτίζεται από

ψευδοαντιπρόσωπο, τότε μόνο δεσμεύει τον αντιπροσωπευόμενο, όταν αυτός την εγκρίνει
(βλέπε παράδειγμα σελίδα 211 εγχειριδίου)

ΕΝΟΧΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ (= Δίκαιο των συμβάσεων)

Α) Αρχή αυτονομίας ιδιωτικής βούλησης: ελευθερία συμβάσεων (361 ΑΚ)
άτυπο δικαιοπραξιών (158 ΑΚ)
Σύμβαση προσχώρησης- αναγκαστική σύμβαση π.χ. ΔΕΗ, τράπεζες.
Β) Αρχή καλής πίστης= Συναλλακτική ευθύτητα και εντιμότητα
Γ) Αρχή της εύνοιας προς τον οφειλέτη (ασθενέστερο μέρος)
6
Δ) Αρχή της ευθύνης προσυμβατική ευθύνη (από διαπραγμάτευση)
συμβατική ευθύνη
ευθύνη από αδικοπραξία (914ΑΚ)
ευθύνη από αδικαιολόγητο πλουτισμό (904 ΑΚ)

Αντικειμενική ευθύνη Του νομικού προσώπου για τις πράξεις των οργάνων (άρθρο 71ΑΚ)
Ευθύνη από πρόστηση (922ΑΚ)
Ευθύνη κατόχου ζώου για ζημία σε τρίτο (924 ΑΚ)
Ευθύνη εργοδότη για εργατικό ατύχημα

ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Ι. Παράνομη Συμπεριφορά

ΙΙ. Υπαιτιότητα
- Άμεσος δόλος: Ο δράστης επεδίωξε το παράνομο αποτέλεσμα π.χ. σελίδα 276
εγχειριδίου
- Ενδεχόμενος δόλος: Προέβλεψε το παράνομο αποτέλεσμα ως δυνατό και το αποδέχθηκε
- Βαριά αμέλεια: Η συμπεριφορά του δράστη απέχει ασυνήθιστα πολύ απο τη μέση
συμπεριφορά ανθρώπου.
- Ελαφρά αμέλεια: Ο δράστης δεν επιδεικνύει τη συμπεριφορά που καταβάλλει στις
συναλλαγές ο μέσος επιμελής άνθρωπος

ΠΡΟΣΤΗΣΗ: Όταν ένα πρόσωπο (προστήσας) χρησιμοποιεί με τη θέληση του άλλο

ενδιάμεσο πρόσωπο (προστηθέντα) για διεξαγωγή υποθέσεων του. Ευθύνεται ο προστήσας
για κάθε πταίσμα του προστηθέντα.
α) Κατά την εκπλήρωση της παροχής (π.χ. σελίδα 278 και 280 εγχειριδίου)
β) Χρησιμοποίηση ενδιάμεσου προσώπου με τη βούληση του υπευθύνου.
γ) Η ζημία να οφείλεται πάντα σε πταίσμα του προστηθέντα.

Μερική εκπλήρωση παροχής (βλ. σελίδα 308 εγχειριδίου)

7
 Τόπος εκπλήρωσης παροχής
α) από τη δικαιοπραξία (π.χ. σελίδα 311 εγχειριδίου)
β) από τις περιστάσεις
γ) Αν δεν είναι χρηματική παροχή καταβάλλεται στον τόπο, όπου ο οφειλέτης είχε την
κατοικία του κατά τη γένεση της ενοχής. Αν δεν είναι χρηματική παροχή, το χρέος είναι
άρσιμο στον τόπο κατοικίας/επαγγελματική στέγη του οφειλέτη (π.χ. σελίδα 312
εγχειριδίου)
δ) Αν η παροχή είναι χρηματική καταβάλλεται το χρέος στον τόπο, όπου ο δανειστής έχει
την κατοικία του κατά το χρόνο της καταβολής.

ΧΡΟΝΟΣ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ

α) από τη δικαιοπραξία
β) από τις περιστάσεις (βλ. σελίδα 313 εγχειριδίου)
γ) Αμέσως (323ΑΚ) (βλ. σελίδα 314 εγχειριδίου)

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΠΙΣΧΕΣΗΣ (άρθρο 325 ΑΚ)

α) Ληξιπρόθεσμη αξίωση του δανειστή
β) Ληξιπρόθεσμη ανταξίωση του οφειλέτη
γ) Συνάφεια των ως άνω αξιώσεων (π.χ. σελίδα 315 και 316 εγχειριδίου)

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Α) ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ
Υπαίτια: Ολική-> τότε ο οφειλέτης πρέπει να αποκαταστήσει τη ζημία του δανειστή
Μερική-> τότε ο οφειλέτης καταβάλει αποζημίωση για το αδύνατο μέρος (βλέπε
π.χ. σελίδα 321).
Ανυπαίτια: Ολική-> τότε ο οφειλέτης πρέπει:
α) να ειδοποιήσει αμέσως το δανειστή
β) Να αποδώσει στο δανειστή το περιελθόν (π.χ. σελίδα 322)
Μερική-> τότε ο οφειλέτης ειδοποιεί το δανειστή και του καταβάλει το
περιελθόν (σελίδα 323)

8
Β) ΥΠΕΡΗΜΕΡΙΑ ΟΦΕΙΛΕΤΗ (340-342 ΑΚ)
α) Έγκυρη ενοχική σχέση
β) Δυνατή παροχή
γ) Ληξιπρόθεσμη παροχή (να έχει παρέλθει ο χρόνος εκπλήρωσής της)
δ) Απαιτητή παροχή (να μην υπόκειται σε αναβλητική ένσταση- βλ. σελίδα 324)
ε) Όχληση (δεν απαιτείται να έχει συμφωνηθεί ορισμένη μέρα)
στ) Υπαιτιότητα οφειλέτη

Συνέπειες Υποχρέωση εκπλήρωσης παροχής

Αποζημίωση (π.χ. σελ. 326) -> θετική ζημία-διαφυγόν κέρδος και τόκοι
υπερημερίας

Γ) Η ΠΛΗΜΜΕΛΗΣ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ ΠΑΡΟΧΗΣ (βλ. σελίδα 328 εγχειριδίου)

Υπαίτια-> οφείλει την προσήκουσα εκπλήρωση παροχής και αποζημίωση δανειστή
Ανυπαίτια-> οφείλει προσήκουσα εκπλήρωση παροχής ΟΧΙ αποζημίωση

Δ) ΥΠΕΡΗΜΕΡΙΑ ΔΑΝΕΙΣΤΗ
α) Προσφορά παροχής από οφειλέτη
β) Παροχή δυνατή
γ) Παροχή πραγματική
δ) Προσφορά προσήκουσα (βλ. σελίδες 330 και 331 εγχειριδίου)
ε) Μη αποδοχή προσφοράς

Συνέπειες: α) Μείωση ευθύνης οφειλέτη μόνο για δόλο και βαριά αμέλεια
β) Ο οφειλέτης ζητά από το δανειστή ό,τι χρεώθηκε επιπλέον (π.χ. μεταφορικά) ή
καθετί που πλήρωσε για φύλαξη και συντήρηση.

ΔΩΡΕΑ Δωρητής = παροχή αντικειμένου χωρίς αντάλλαγμα

Δωρεοδόχος
Απαιτείται συμβολαιογραφικό έγγραφο, εκτός από δωρεά κινητού που ολοκληρώνεται με
την παράδοση του πράγματος στο δωρεοδόχο.
Ανάκληση δωρεάς ανά πάσα στιγμή για λόγους αχαριστίας.

9
ΠΩΛΗΣΗ Πωλητής Είναι άτυπη σύμβαση εκτός αν ορίζει άλλως ο νόμος
Αγοραστής

Υποχρεώσεις πωλητή
α) Να μεταβιβάσει την κυριότητα
β) Να παραδώσει το πράγμα χωρίς πραγματικό ελάττωμα (π.χ. το αμάξι δεν έχει φρένα) και
με τις συνομολογημένες ιδιότητες (π.χ. εξαιρετική μόνωση).
Υποχρεώσεις αγοραστή: Να καταβάλει το τίμημα
Ευθύνη πωλητή για πραγματικό ελάττωμα: Ο αγοραστής δύναται εναλλακτικά:
-Να μειώσει το τίμημα
-Να απαιτήσει χωρίς επιβάρυνση τη διόρθωση ή αντικατάσταση
-Να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση ΑΛΛΩΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ, ΕΚΤΟΣ ΑΝ υπάρχει
ανεπιφύλακτη παραλαβή.

ΜΙΣΘΩΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ
Εκμισθωτής- Μισθωτής – Μίσθιο- Μίσθωμα
Άτυπη κατάρτιση –Υποχρεώσεις μερών
Μίσθωση αορίστου χρόνου λύεται με καταγγελία.

ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Εργαζόμενος-Εργοδότης-Μισθός
Εξαρτημένης εργασίας σελίδα 384 εγχειριδίου
Ανεξάρτητων υπηρεσιών
Σύμβαση εργασίας λύεται με καταγγελία

ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΟΥ
Εργολάβος-Εργοδότης-Αμοιβή
Άτυπη σύμβαση εκτός αν είναι δημόσιο έργο.
Αποσκοπεί στο αποτέλεσμα της εργασίας και όχι στην εργασία καθεαυτή, όπως η σύμβαση
εργασίας.

ΜΕΣΙΤΕΙΑ
Εντολέας- Μεσίτης- Αμοιβή –Μεσολάβηση ή υπόδειξη ευκαιρίας
10
ΕΝΤΟΛΗ
Εντολοδόχος-Εντολέας-Χωρίς αμοιβή

ΔΑΝΕΙΟ
Δανειστής- Οφειλέτης (σελίδα 393 Ορισμός)
Έντοκο- Άτοκο
Άτυπη σύμβαση και παράδοση χρημάτων ή πραγμάτων

ΧΡΗΣΙΔΑΝΕΙΟ
Χρήστης-χρησάμενος- Χρήση χωρίς αντάλλαγμα- Απόδοση πράγματος στη λήξη
- Άτυπη σύμβαση και παράδοση πράγματος
- Στο δάνειο ο οφειλέτης πρέπει να επιστρέφει άλλα πράγματα της αυτής ποιότητας και
ποσότητας, στο χρησιδάνειο πρέπει να επιστρέφει το ίδιο το χρησιδανεισμένο πράγμα.
-Ενώ στο χρησιδάνειο η χρήση πράγματος παραχωρείται χωρίς αντάλλαγμα, στη μίσθωση
πράγματος παραχωρείται με αντάλλαγμα.

ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ
Θεματοφύλακας από παρακατάθεση κινητό πράγμα για φύλαξη και προς απόδοση, όποτε
του ζητηθεί.
Άτυπη σύμβαση και παράδοση πράγματος.
Χωρίς αμοιβή, εκτός αν άλλως συμφωνηθεί.

ΕΓΓΥΗΣΗ
Ο εγγυητής αναλαμβάνει έναντι του δανειστή την ευθύνη ότι θα καταβληθεί η οφειλή του
πρωτοφειλέτη.
Χωρίς να απαιτείται η συναίνεση του πρωτοφειλέτη.
Έγγραφο ιδιωτικό ή συμβολαιογραφικό.
Ένσταση διζήσεως--> να καταβάλει πρώτα ο πρωτοφειλέτης.

Χαρ. Ε. Αποστολόπουλος

11