BCD

Decimal Binary BCD

• İkili kodlanmış onluk (Binary 0 0000 0000
Coded Decimal), sayısal 1 0001 0001
sistemlerde kullanılan bir sayı 2 0010 0010
sistemidir. 3 0011 0011
4 0100 0100
• Özellikle, saat devreleri gibi ikili
5 0101 0101
olarak işlenen sayıların onluk 6 0110 0110
olarak gösterilmesi gereken 7 0111 0111
durumlarda tercih edilir. 8 1000 1000
9 1001 1001
• Tablo, ikilik sayılar ile BCD
10 1010 0001 0000
sayılar arasındaki farkı 11 1011 0001 0001
göstermektedir. 12 1100 0001 0010
• BCD’de her bir onluk basamak 4- 13 1101 0001 0011
bit ile gösterilir. 14 1110 0001 0100
15 1111 0001 0101
• 1010 ‘dan 1111’ e kadar olan ikilik
sayılar BCD’de kullanılmaz.
BCD

1000 0011 0101 1001 BCD sayısını onluk karşılığı nedir?

8000 4000 2000 1000 800 400 200 100 80 40 20 10 8 4 2 1

8000 + 200 +100 + 40 + 10 + 8 +1 = 835910

Gray kodu
Decimal Binary Gray code
• Gray kodu, basamak ağırlığı 0 0000 0000
olmayan bir koddur. 1 0001 0001
2 0010 0011
• Sayıların sıralı artışlarında yada 3 0011 0010
azalışında sadece bir bit değişim 4 0100 0110
olur. 5 0101 0111
6 0110 0101
• Sayılarda basamak değeri 7 0111 0100
olmadığından, aritmetik işlemlerin 8 1000 1100
olduğu yerlerde kullanılması 9 1001 1101
10 1010 1111
mümkün değildir. 11 1011 1110
• Sütun esasına göre çalışan 12 1100 1010
cihazlardaki hatayı azalttığından, 13 1101 1011
14 1110 1001
giriş / çıkış birimlerinde ve 15 1111 1000
ADC’lerde tercih edilirler.
 Gray kodu
• Enkoder, Gray kodunun kullanıldığı tipik bir örnektir.
• 3 adet IR gönderici/alıcı, şaftın posizyonunu kodlamak için
kullanılır.
• Soldaki enkoder ikilik sıralama kullanmakta ve bu durumda 3 bit
değişimi olabilmektedir. Sağdaki enkoder ise gray kodunu
kullamakta ve her konum değişimi için sadece 1 bit
değişmektedir.

İkilik Sıra
Gray kod sırası
İkili Toplama

İkili toplama kuralları

0+0=0 Toplam= 0, elde = 0

0+1=0 Toplam= 1, elde = 0
1+0=0 Toplam= 1, elde = 0
1+1=10 Toplam= 0, elde = 1

Eğer önceki toplamalar nedeniyle bir giriş eldesi varsa

kurallar aşağıdaki gibidir.
1 + 0 + 0 = 01 Toplam= 1, elde = 0
1 + 0 + 1 = 10 Toplam= 0, elde = 1
1 + 1 + 0 = 10 Toplam= 0, elde = 1
1 + 1 + 1 = 10 Toplam = 1, elde= 1
İkili Toplama

00111 ve 10101 sayılarını toplayınız ve 10 luk sayı

sisteminde gösteriniz.

0111
00111 7
10101 21
11100 = 28
İkili Çıkarma

İki çıkarma için kurallar

0-0=0
1-1=0
1-0=1
1 0 - 1 = 1 (1 borç var)
00111 sayısını 10101 sayısından çıkaralım ve onlu sayı
sisteminde de gösterelim.
111
10101
/ / / 21
00111 7
01110 = 14
1’e tümleyen

Ikili bir sayının 1 tümleyeni rakamların terslenmesi ile

bulunur.( Tüm 0’lar 1, tüm 1’ler ise 0 yapılır.)

Örneğin 11001010 sayısının 1’e tümleyeni

00110101

Sayısal devrelerde 1’e tümleyen DEĞİL kapıları ile alınır.

1 1 0 0 1 0 1 0

0 0 1 1 0 1 0 1
2’nin tümleyeni

İkilik bir sayının 2’ye tümleyeni, O sayının 1’e tümleyenin

LSB bitine 1 eklenmesi ile bulunur.

Örneğin 11001010
00110101 (1’e tümleyen)
2’ye tümleyeni bulmak için; +1
1 1 0 0 1 0 1 0 00110110 (2’ye tümleyen)
1

0 0 1 1 0 1 0 1
Input bits
Carry
Adder
in (add 1)
Output bits (sum)

0 0 1 1 0 1 1 0
İşaretli ikilik sayılar

• İşaretli ikilik sayıların gösterimi bir kaç farklı yöntem ile

olabilir. Bütün yöntemlerde MSB biti işareti gösteren
bittir.
• Bilgisayarlar işaretli sayıları göstermek için 2’ye
tümleyen aritmetiği kullanır. Bu yöntemde pozitif sayılar
klasik ikilik formda gösterilirken (işaret biti 0) negatif
sayılar 2’ye tümleyen olarak gösterilir (işaret biti 1).

Örneğin, + 58, 8-bit olarak yazılırsa ;

00111010 (true form).
İşaret bit Ağırlık bitleri
İşaretli ikilik sayılar

Negatif sayılar ilgili sayının 2’ye tümleyeni alınarak

yazılır.

-58 = 11000110 (Tümleyen)

İşaret biti Ağırlık bitleri

Negatif sayıların değerlerini hesaplamanın kolay yolu işaret bitinin

değerini -128 (8-bit sayı için) kabul etmek ve geri kalan 1’lerin
ağırlıklarını -128 ile toplamaktır.

Basamak ağırlıkları : -128 64 32 16 8 4 2 1.

1 1 0 0 0 1 1 0
-128 +64 +4 +2 = -58
İşaretli sayılar ile Aritmetik işlemler

İşaretli sayılarda 2’ye tümleyen aritmetiği toplama ve

çıkarma işlemlerini kolaylaştırmaktadır.

Toplama için kural : İki işaretli sayıyı topla ve oluşan

eldeyi önemseme. Sonuç işaretli bir sayıdır.
Örnekler:

00011110 = +30 00001110 = +14 11111111 = -1

00001111 = +15 11101111 = -17 11111000 = -8
00101101 = +45 11111101 = -3 1 11110111 = -9
-128+64+32+16+8+4+0+1
Elde önemsiz
 İşaretli sayılar ile Aritmetik işlemler

Çıkarmanın kuralı : Çıkan sayının 2’ye tümleyinini al ve

çıkarılan sayı ile topla. Oluşan son eldeyi önemseme. Sonuç
işaretli sayıdır.

00011110 (+30) 00001110 (+14) 11111111 (-1)

- 00001111 –(+15) - 11101111 –(-17) - 11111000 –(-8)

Çıkanın 2’ye tümleyeni ve çıkarılan ile toplanması

00011110 = +30 00001110 = +14 11111111 = -1
11110001 = -15 00010001 = +17 00001000 = +8
1 00001111 = +15 00011111 = +31 1 00000111 = +7
Elde önemsiz Elde öenmsiz