You are on page 1of 47

KARŞILAŞTIRICILAR

(COMPARATORS)
Mantık Devreleri Tasarımı Dersi
Bahar Dönemi
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
Öğr. Gör. Abdulkadir SADAY
Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
Teknoloji Fakültesi
KARŞILAŞTIRICILAR 2

1. Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)


1. Bir Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar
2. İki Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar
3. Dört Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


KARŞILAŞTIRICILAR 3
1-Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)

• Bir Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar


• Bir bitlik 2 sayının karşılaştırılmasında 2 farklı karşılaştırma yapabiliriz.
• Ya eşit ve eşit olmama durumlarına göre karşılaştırma
• Ya da küçük, büyük ve eşit olma durumlarına göre karşılaştırma

A B A=B A≠B A B A<B A = B A>B

0 0 1 0 0 0 0 1 0
0 1 1 0 0
0 1 0 1
1 0 0 0 1
1 0 0 1
1 1 0 1 0
1 1 1 0
(A < B) = A'.B
(A = B) = (A ⊕ B)' (A = B) = (A ⊕ B)'
(A ≠ B) = A ⊕ B (A > B) = A.B'

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


KARŞILAŞTIRICILAR 4

1. Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)


1. Bir Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar
2. İki Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar
3. Dört Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


KARŞILAŞTIRICILAR 5
1-Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)

• İki Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar


A Sayısı B Sayısı Çıkışlar
Min
A1 A0 B1 B0 A<B A=B A>B

• Bir bitlik 2 sayıyı karşılaştıran devreyi 0 0 0 0 0 0 1 0

tasarlayalım
1 0 0 0 1 1 0 0
2 0 0 1 0 1 0 0

• A1 A0 bitlerinden oluşan A sayısı ile B1 B0 3 0 0 1 1 1 0 0

bitlerinden oluşan B sayısını A < B, A = B,


4 0 1 0 0 0 0 1
5 0 1 0 1 0 1 0
ve A > B durumlarına göre doğruluk 6 0 1 1 0 1 0 0
tablosunu oluşturalım 7 0 1 1 1 1 0 0
8 1 0 0 0 0 0 1
• Daha sonra bu 3 çıkışın fonksiyonlarını 9 1 0 0 1 0 0 1
Karnaugh haritası ile bulalım ve devresini 10 1 0 1 0 0 1 0

çizelim. 11 1 0 1 1 1 0 0
12 1 1 0 0 0 0 1
13 1 1 0 1 0 0 1
14 1 1 1 0 0 0 1
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
15 1 1 1 1 0 1 0
KARŞILAŞTIRICILAR 6
1-Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)

• İki Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar


• A < B fonksiyonu için
A Sayısı B Sayısı Çıkışlar
Min
A1 A0 B1 B0 A<B A=B A>B
0 0 0 0 0 0 1 0
1 0 0 0 1 1 0 0
2 0 0 1 0 1 0 0
B1 B0
3 0 0 1 1 1 0 0
A1 A0 00 01 11 10
4 0 1 0 0 0 0 1
5 0 1 0 1 0 1 0 00 0 1 1 1
6 0 1 1 0 1 0 0
7 0 1 1 1 1 0 0 01 0 0 1 1
8 1 0 0 0 0 0 1
9 1 0 0 1 0 0 1
11 0 0 0 0
10 1 0 1 0 0 1 0 10 0 0 1 0
11 1 0 1 1 1 0 0
12 1 1 0 0 0 0 1 (A < B) = A1'.B1 + A1'.A0'.B0 + A0'.B1.B0
13 1 1 0 1 0 0 1
14 1 1 1 0 0 0 1
15 1 1 1 1 0 1 0 Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
KARŞILAŞTIRICILAR 7
1-Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)

• İki Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar


• A < B fonksiyonu için
A Sayısı B Sayısı Çıkışlar
Min
A1 A0 B1 B0 A<B A=B A>B
0 0 0 0 0 0 1 0 B1 B0
1 0 0 0 1 1 0 0
2 0 0 1 0 1 0 0
A1 A0 00 01 11 10
3 0 0 1 1 1 0 0
00 1 0 0 0
4 0 1 0 0 0 0 1
5 0 1 0 1 0 1 0 01 0 1 0 0
6 0 1 1 0 1 0 0
7 0 1 1 1 1 0 0 11 0 0 1 0
8 1 0 0 0 0 0 1
10 0 0 0 1
9 1 0 0 1 0 0 1
10 1 0 1 0 0 1 0
(A = B) = A1'.A0'.B1'B0' + A1'.A0.B1'B0 +
11 1 0 1 1 1 0 0
12 1 1 0 0 0 0 1
A1.A0.B1.B0 + A1.A0'.B1.B0'
13 1 1 0 1 0 0 1
14 1 1 1 0 0 0 1
15 1 1 1 1 0 1 0 Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
KARŞILAŞTIRICILAR 8
1-Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)

• İki Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar


• A < B fonksiyonu için
A Sayısı B Sayısı Çıkışlar
Min
A1 A0 B1 B0 A<B A=B A>B
0 0 0 0 0 0 1 0
1 0 0 0 1 1 0 0
B1 B0
2 0 0 1 0 1 0 0
3 0 0 1 1 1 0 0 A1 A0 00 01 11 10
4 0 1 0 0 0 0 1
5 0 1 0 1 0 1 0 00 0 0 0 0
6 0 1 1 0 1 0 0
7 0 1 1 1 1 0 0
01 1 0 0 0
8 1 0 0 0 0 0 1
11 1 1 0 1
9 1 0 0 1 0 0 1
10 1 0 1 0 0 1 0 10 1 1 0 0
11 1 0 1 1 1 0 0
12 1 1 0 0 0 0 1 (A > B) = A1.B1' + A1.A0.B0' + A0.B1'.B0'
13 1 1 0 1 0 0 1
14 1 1 1 0 0 0 1
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
15 1 1 1 1 0 1 0
KARŞILAŞTIRICILAR 9

1. Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)


1. Bir Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar
2. İki Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar
3. Dört Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


KARŞILAŞTIRICILAR 10
1-Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)

• Dört Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar


•4 bitlik genlik karşılaştırma
entegresi 7485’tir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


KARŞILAŞTIRICILAR 11
1-Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)
• Dört Bitlik Genlik Karşılaştırıcılar
Dört bitlik büyüklük karşılaştırıcı devresi, A
girişlerine uygulanan A3A2A1A0 sayıları ile B
girişlerine uygulanan B3B2B1B0 sayılarını karşılaştırır.
Bütün bitlerde Ai ile Bi değerleri eşitse, iki sayı
birbirine eşittir. Sayıları karşılaştırma işleminde,
önce A3 ve B3 bitlerini karşılaştırır. Eğer A3 > B3 ise,
diğer bitlerin karşılaştırmasına gerek yoktur. Eğer
A3 = B3 ise, daha düşük basamak değerine sahip iki
bitin karşılaştırılmasına geçilir. Karşılaştırma
işlemine, eşit olmayan bir basamak çiftine
ulaşıncaya kadar devam edilir. A’nın ilgili hanesi
‘1’ve B’ninki ‘0’ ise A > B sonucuna, A’nın ilgili
hanesi ‘0’ ve B’ninki ‘1’ ise, A < B sonucuna varılır.
Eğer bütün basamaklardaki değerler birbirine eşitse,
A = B sonucuna ulaşılır. Karşılaştırma sonucunda
varılan karara göre ilgili çıkış ‘1’ yapılır .

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


KARŞILAŞTIRICILAR 12
1-Genlik Karşılaştırıcılar (Magnitude Comparators)
• Dört Bitlik Genlik KarşılaştırıcıllarıBağlantısı
Dört bitten daha büyük sayıların karşılaştırılması için, iki veya daha
fazla sayıda dört bitlik karşılaştırıcı kaskat şeklinde bağlanabilir. İki
karıştırıcının kaskat şeklinde bağlanması durumunda, düşük
basamaklı bitleri karşılaştıran devre çıkışları, yüksek basamakları
karşılaştıran devrenin ilgili girişlerine Şekildeki gibi bağlanır. Bu
bağlantı ile, 8 bitlik iki sayının karşılaştırılması işlemi
gerçekleştirilebilir. Sekiz bitin karşılaştırılması işleminde, kaskat
girişlerin değerlerine bakılmaksızın yüksek değerli dört bit
karşılaştırılır. Yüksek değerlikli bitlerin eşit olması durumunda,
düşük değerli dört biti karşılaştıran entegrenin çıkışının uygulandığı
kaskat girişleri değerlendirilerek, 8 bitin karşılaştırılması sonucunu
veren çıkışlarda karşılaştırma sonucu okunur. Büyüklük
karşılaştırıcılar, bilgisayarlarda (mikroişlemcili sistemlerde) adres
kod çözücü devrelerin bir parçası olarak kullanılır. Bu kullanımda,
bir karşılaştırıcı bilgisayarın merkezi işlem biriminin ürettiği adres
kodu ile bellekte bulunan adresin kodunu karşılaştırır. Karşılaştırılan
kodlar eşitse, istenilen işlemi yapmak üzere ilgili devreyi aktif hale
getirir. Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER -
DEMULTİPLEXER
Mantık Devreleri Tasarımı Dersi
2019-2020 Bahar Dönemi
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
Arş. Gör. Esra KAYA
Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
Teknoloji Fakültesi
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 14

1. Multiplexer (Veri Seçiciler)


2. Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)
3. Boolean Fonksiyonlarının Multiplexer ile Gerçekleştirilmesi
4. Multiplexer – Demultiplexer Uygulamaları

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 15

1. Multiplexer (Veri Seçiciler)


2. Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)
3. Boolean Fonksiyonlarının Multiplexer ile Gerçekleştirilmesi
4. Multiplexer – Demultiplexer Uygulamaları

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 16
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)

• Multiplexer devresi, bir çok giriş hattındaki bilgilerden birisini seçerek


sadece uygun olan birini çıkışa aktaran devredir. Bir giriş hattının seçilmesi,
seçme bitleri ile kontrol edilmektedir. Multiplexer kısaca MUX olarak bilinir.
• Seçme girişinin 10’luk tabandaki değeri hangi giriş indisine denk geliyorsa o
girişteki veri çıkışa aktarılır.
• Multiplexer’a Türkçe karşılığı olan Çoklayıcı da denebilir ancak yaptığı işlem
bazında Veri Seçici tabiri daha uygundur.
• Genel olarak yapısında 2^n tane giriş, n tane select bit (seçme biti), 1 tane
de çıkış vardır.
• Multiplexer lar genelde 2^n X 1 MUX olarak adlandırılırlar.
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 17
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)
• Mux devre yapımında NMOSFET’ler kullanılır. Aşağıdaki şekil a’da NMOS sembolü verilmiştir. Vin giriş, Vout
çıkışı Vg kapı girişi ile kontrol edilir. Tek yönlü bir kapıdır. Vg girişine mantık 0 (GND) ve mantık 1 (Vcc)
sinyalleri uygulanır. Vg girişine mantık 0 uygulandığında N1 pasiftir. Vg girişine mantık 1 uygulandığında N2
aktiftir ve Vin ikilik bilgisi Vout çıkışına aktarılır.
• Şekil b’de iki NMOS kapı kullanılarak bir MUX devresi evde edilir. A ve B bilgi girişleridir. S seçici girişidir. S
seçici girişine mantık 1 uygulandığında N1 aktif olur ve A ikilik bilgisi Z çıkışına aktarılır. N2 pasiftir. S seçici
girişi mantık 0 olduğunda N2 kapısı aktif olur ve B ikilik bilgisi Z çıkışına aktarılır.

a) NMOS Yapısı b) 2 X 1 MUX un NMOS Devresi c) 2 X 1 MUX Devresinin Blok Şeması


Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 18
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)

• 2 X 1 MUX
• 2^1 girişi, 1 seçme girişi ve 1 çıkışa sahip MUX

Data S F
D0 0 D0
D1 1 D1
F = D0.S' + D1.S
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 19
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)

• 2 X 1 MUX
• 2 X 1 MUX’a ait devre ve blok şeması şekildeki gibidir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 20
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)

• 4 X 1 MUX
• 2^2 girişi, 2 seçme girişi ve 1 çıkışa sahip MUX

Data S1 S0 F
D0 0 0 D0
D1 0 1 D1
D2 1 0 D2
D3 1 1 D3
F = D0.S1'.S0' + D1.S1'.S0 +
D2.S1.S0' + D3.S1.S0
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 21
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)

• 4 X 1 MUX
• 4 X 1 MUX’un devresi VE ve VEYA kapıları ile gerçekleştirilebildiği gibi, VEDEĞİL ve
girişleri 0 – aktif VEYA kapısı ile de gerçekleştirilebilir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 22
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)

• 4 X 1 MUX
• 4 X 1 MUX’a ait devre ve blok şeması şekildeki gibidir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 23
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)

• 8 X 1 MUX Data S2 S1 S0 F
• 2^3 girişi, 3 seçme D0 0 0 0 D0
girişi ve 1 çıkışa sahip D1 0 0 1 D1
MUX’un doğruluk D2 0 1 0 D2
tablosu, fonksiyonu ve D3 0 1 1 D3
blok şeması şekildeki D4 1 0 0 D4
gibidir. D5 1 0 1 D5
D6 1 1 0 D6
D7 1 1 1 D7
F = D0.S2'.S1'.S0' + D1.S2'.S1'.S0 +
D2.S2'.S1.S0' + D3.S2'.S1.S0 +
D4.S2.S1'.S0' + D5.S2.S1'.S0 +
D6.S2.S1.S0' + D7.S2.S1.S0
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 24
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)

• 8 X 1 MUX

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 25
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)

• 16 X 1 MUX

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 26
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)
• 4 X 1 MUX kullanarak 8 X 1 MUX elde edilmesi
• Eğer elimizde 4 X 1 MUX’lar var ise ancak benim yapacağım işlemde 8 X 1 MUX kullanılması gerekiyorsa 2
tane 4 X 1 MUX kullanarak yapabiliriz.
• A, B, C seçme girişlerinden herhangi birisini yetki girişi kullanarak bu işlemi gerçekleştirebiliriz.
• Yetki girişi 1-aktif ise yetki girişinin 0 olduğu değerlere ait dataların bulunduğu MUX’a yetki terslenerek
gider.
• Yetki girişi 0-aktif ise yetki girişinin 1 olduğu değerlere ait dataların bulunduğu MUX’a yetki terslenerek
gider.
• A’yı yetki olarak seçiyorsak A’nın 0 olduğu D0, D1, D2, D3 bir MUX’a, A’nın 1 olduğu D4, D5, D6, D7 diğer
MUX’a gider.
• B’yi yetki olarak seçiyorsak B’nin 0 olduğu D0, D1, D4, D5 bir MUX’a, B’nin 1 olduğu D2, D3, D6, D7 diğer
MUX’a gider.
• C’yi yetki olarak seçiyorsak C’nin 0 olduğu D0, D2, D4, D6 bir MUX’a, C’nin 1 olduğu D1, D3, D5 D7 diğer
MUX’a gider.
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 27
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)
• A’yı yetki olarak seçiyorsak A’nın 0 olduğu D0, D1, D2, D3 bir MUX’a, A’nın 1 olduğu D4, D5, D6, D7 diğer
MUX’a gider.
• B’yi yetki olarak seçiyorsak B’nin 0 olduğu D0, D1, D4, D5 bir MUX’a, B’nin 1 olduğu D2, D3, D6, D7 diğer
MUX’a gider.
• C’yi yetki olarak seçiyorsak C’nin 0 olduğu D0, D2, D4, D6 bir MUX’a, C’nin 1 olduğu D1, D3, D5 D7 diğer
MUX’a gider. Data A B C F Data A B C F Data A B C F
D0 0 0 0 D0 D0 0 0 0 D0 D0 0 0 0 D0
D1 0 0 1 D1 D1 0 0 1 D1 D1 0 0 1 D1
D2 0 1 0 D2 D2 0 1 0 D2 D2 0 1 0 D2
D3 0 1 1 D3 D3 0 1 1 D3 D3 0 1 1 D3
D4 1 0 0 D4 D4 1 0 0 D4 D4 1 0 0 D4
D5 1 0 1 D5 D5 1 0 1 D5 D5 1 0 1 D5
D6 1 1 0 D6 D6 1 1 0 D6 D6 1 1 0 D6
D7 1 1 1 D7 D7 1 1 1 D7 D7 1 1 1 D7

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 28
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)
• Yetki girişi 1-aktif ise yetki girişinin 0 olduğu değerlere ait dataların bulunduğu MUX’a yetki terslenerek
gider.
• Yetki girişi 0-aktif ise yetki girişinin 1 olduğu değerlere ait dataların bulunduğu MUX’a yetki terslenerek
gider.
• A’yı yetki olarak seçiyorsak A’nın 0 olduğu D0, D1, D2, D3 bir MUX’a, A’nın 1 olduğu D4, D5, D6, D7 diğer
MUX’a gider.
Data A B C F
D0 0 0 0 D0
D1 0 0 1 D1
D2 0 1 0 D2
D3 0 1 1 D3
D4 1 0 0 D4
D5 1 0 1 D5
D6 1 1 0 D6
D7 1 1 1 D7
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 29
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)
• B’yi yetki olarak seçiyorsak B’nin 0 olduğu D0, D1, D4, D5 bir MUX’a, B’nin 1 olduğu D2, D3, D6, D7 diğer
MUX’a gider.

Data A B C F
D0 0 0 0 D0
D1 0 0 1 D1
D2 0 1 0 D2
D3 0 1 1 D3
D4 1 0 0 D4
D5 1 0 1 D5
D6 1 1 0 D6
D7 1 1 1 D7

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 30
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)
• C’yi yetki olarak seçiyorsak C’nin 0 olduğu D0, D2, D4, D6 bir MUX’a, C’nin 1 olduğu D1, D3, D5 D7 diğer
MUX’a gider.

Data A B C F
D0 0 0 0 D0
D1 0 0 1 D1
D2 0 1 0 D2
D3 0 1 1 D3
D4 1 0 0 D4
D5 1 0 1 D5
D6 1 1 0 D6
D7 1 1 1 D7

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 31
1-Multiplexer (Veri Seçiciler)
• 4 X 1 MUX kullanarak 16 X 1 MUX elde edilmesi
Data A B C D F
D0 0 0 0 0 D0
D1 0 0 0 1 D1
D2 0 0 1 0 D2
D3 0 0 1 1 D3
D4 0 1 0 0 D4
D5 0 1 0 1 D5
D6 0 1 1 0 D6
D7 0 1 1 1 D7
D8 1 0 0 0 D8
D9 1 0 0 1 D9
D10 1 0 1 0 D10
D11 1 0 1 1 D11
D12 1 1 0 0 D12
D13 1 1 0 1 D13
D14 1 1 1 0 D14
D15 1 1 1 1 D15 Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 32

1. Multiplexer (Veri Seçiciler)


2. Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)
3. Boolean Fonksiyonlarının Multiplexer ile Gerçekleştirilmesi
4. Multiplexer – Demultiplexer Uygulamaları

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 33
2-Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)

• Demultiplexer, multiplexerin tersi işlemini yapar. Demultiplexer’ın


Türkçe karşılığı Azaltıcı’dır. Demux bir kaynaktan bir bilgiyi alır ve
belli bir desen uyarınca birkaç tane çıkış hattına dağıtır. Bilgiyi değişik
yerlere dağıtılabildiği için bu devreye aynı zamanda «Veri Dağıtıcılar»
adı da verilebilir.
• Seçme girişinin 10’luk tabandaki değeri hangi çıkış indisine denk
geliyorsa girişteki veri seçilen çıkışa aktarılır.
• Genel olarak yapısında 1 tane giriş, n tane select bit (seçme biti), 2^n
tane de çıkış vardır.
• Demultiplexer lar genelde 1 X 2^n DEMUX olarak adlandırılırlar.
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 34
2-Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)

• 1 X 2 DEMUX
• 1 girişi, 1 seçme girişi ve 2^1 çıkışa sahip DEMUX
Data S F1 F0
D 0 0 D
D 1 D 0
F0 = D.S'
F1 = D.S
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 35
2-Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)

• 1 X 2 DEMUX
• 1 X 2 DEMUX’a ait devre ve blok şeması şekildeki gibidir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 36
2-Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)

• 1 X 4 DEMUX
• 1 girişi, 1 seçme girişi ve 2^2 çıkışa sahip DEMUX
Data S1 S0 F3 F2 F1 F0
D 0 0 0 0 0 D
D 0 1 0 0 D 0
D 1 0 0 D 0 0
D 1 1 D 0 0 0
F0 = D.S1'.S0' F1 = D.S1'.S0
F2 = D.S1.S0' F3 = D.S1.S0
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 37
2-Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)

• 1 X 4 DEMUX
• 1 X 4 DEMUX’a ait devre ve blok şeması şekildeki gibidir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 38
2-Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)

• Diğer Demultiplexer’lar da aynı şekilde doğruluk tabloları ve


devreleriyle oluşturulabilir.
• Aynı zamanda aynı MUX mantığında olduğu gibi seçme girişlerini yetki
girişi olarak kullanarak 1 X 4 DEMUX’tan 1 X 8 DEMUX, ve 1 X 4
DEMUX’tan 1 X 16 DEMUX , 1 X 8 DEMUX’tan 1 X 16 DEMUX
oluşturulabilir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 39

1. Multiplexer (Veri Seçiciler)


2. Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)
3. Boolean Fonksiyonlarının Multiplexer ile Gerçekleştirilmesi
4. Multiplexer – Demultiplexer Uygulamaları

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 40
3-Boolean Fonksiyonlarının Multiplexer ile Gerçekleştirilmesi

• Doğruluk Tablosu, Boolean Fonksiyonu Ya da Minterm ve Maxterm’leri verilmiş bir


fonksiyonu mantık kapıları veya kod çözücü(decoder) devrelerini kullanmak yerine MUX’lar
kullanarak da yapabiliriz. Bu işlem aşağıdaki sıralama ile yapılmaktadır.
1. Değişkenlerden bir tanesi veri girişi olarak kullanılır, diğerleri seçme girişi olarak kullanılır.
2. Veri girişi olarak kullanacağımız değişkenin 0 ve 1 olduğu değerler için «değişkenin değili» ve
«değişkenim kendisi» olmak üzere 2 ayrı satır oluştururuz. Bu iki satırda bulunan sütunlar
bizim veri girişlerimizi verecektir.
3. Veri girişi olan değişkenin 0 olduğu minterm leri bir satıra, 1 olduğu minterm leri diğer
satıra yazarız.
4. Fonksiyonun 1 olduğu mintermleri yuvarlak içine alırız.
5. Sütunları kontrol ederiz. Eğer bir sütunda bir tane yuvarlak var ise veri girişi ait olduğu
satırdaki veri değişkeninin değerine eşittir. Eğer hiç yuvarlak yok ise veri girişi 0’dır. Eğer 2
yuvarlak var ise veri girişi 1’dir.
6. 3 değişkenli bir fonksiyon için 4 X 1 MUX, 4 değişkenli bir fonksiyon için 8 X 1 MUX gereklidir.
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 41
3-Boolean Fonksiyonlarının Multiplexer ile Gerçekleştirilmesi

• Bu işlemi bir örnek üzerinde gösterecek olursak, F(A, B, C) = Σ ( 1, 3, 5, 6) fonksiyonunu


MUX kullanarak gerçekleştirelim.
• İlk önce doğruluk tablosunu oluşturduğumuz fonksiyonu hem A, hem B, hem de C değişkenlerini ayrı
ayrı veri girişi olarak kullanarak soruyu çözelim.
Min A B C F
0 0 0 0 0 D0 D1 D2 D3
1 0 0 1 1
2 0 1 0 0 A' 0 1 2 3
3 0 1 1 1
4 1 0 0 0 A 4 5 6 7
5 1 0 1 1
6 1 1 0 1 0 1 A A'
7 1 1 1 0 Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 42
3-Boolean Fonksiyonlarının Multiplexer ile Gerçekleştirilmesi

• F(A, B, C) = Σ ( 1, 3, 5, 6)

Min A B C F
0 0 0 0 0 D0 D1 D2 D3
1 0 0 1 1
2 0 1 0 0 B' 0 1 4 5
3 0 1 1 1
4 1 0 0 0 B 2 3 6 7
5 1 0 1 1
6 1 1 0 1 0 1 B B'
7 1 1 1 0

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 43
3-Boolean Fonksiyonlarının Multiplexer ile Gerçekleştirilmesi

• F(A, B, C) = Σ ( 1, 3, 5, 6)

Min A B C F
0 0 0 0 0 D0 D1 D2 D3
1 0 0 1 1
2 0 1 0 0 C' 0 2 4 6
3 0 1 1 1
4 1 0 0 0 C 1 3 5 7
5 1 0 1 1
6 1 1 0 1 C C C C'
7 1 1 1 0

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 44
3-Boolean Fonksiyonlarının Multiplexer ile Gerçekleştirilmesi

• Bu sefer F(A, B, C) = Σ ( 1, 2, 4, 5) fonksiyonu ayrı bir tablo


oluşturmadan direk doğruluk tablosundan da Min A B C F Data
gerçekleştirebiliriz. Bunun için en uygun veri girişi değişkeni
0 0 0 0 0
C’dir. C
• Doğruluk tablosundan da görüldüğü üzere A ve B yi seçme 1 0 0 1 1
girişi olarak kullanıyoruz. A ve B nin 00 olduğu yer D0, 01 2 0 1 0 1
olduğu yer D1, 10 olduğu yer D2 ve 11 olduğu yer D3 ü C'
oluşturacak. 3 0 1 1 0
• Ayrılan 4 bölüm için C ve F’nin değişimi karşılaştırılıyor. İlk 4 1 0 0 1
bölümde C ile F aynı olduğu için veri girişi C, ikinci bölümde 1
C ile F ters olduğu için veri girişi C’, üçüncü bölümde C ne 5 1 0 1 1
olursa olsun F = 1 olduğu için veri girişi 1, son bölümde C ne 6 1 1 0 0
olursa olsun F = 0 olduğu için veri girişi 0 bulunur. 0
7 1 1 1 0
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 45

1. Multiplexer (Veri Seçiciler)


2. Demultiplexer (Veri Dağıtıcılar)
3. Boolean Fonksiyonlarının Multiplexer ile Gerçekleştirilmesi
4. Multiplexer – Demultiplexer Uygulamaları

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ


MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 46
4-Multiplexer – Demultiplexer Uygulamaları
• Güvenlik Görünütüleme Sistemi
• Bir fabrikada kullanılan güvenlik
görüntüleme sisteminde, çok sayıda
kapıya bağlı olarak çalışan açık /
kapalı anahtarlar bulunmaktadır. Her
bir kapı ile bir anahtarın durumu
kontrol edilmekte ve anahtarın
durumu LED’ler ile
görüntülenmektedir. LED’ler güvenlik
biriminin bulunduğu uzak bir noktada
görüntüleme paneline
yerleştirilmiştir. Şekil’de yapılması
istenen, 8 kapının kullanıldığı
güvenlik görüntüleme sistemi
prensip şeması görülmektedir. Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
MULTİPLEXER - DEMULTİPLEXER 47

• KAYNAKLAR
• Ekiz, H., 2010. Mantık devreleri: (Sayısal elektronik). 2 ed. Değişim,
9789758289134.
• Mano, M.M.R., Ciletti, M.D., 2012. Digital Design. 5 ed. Pearson Education,
9780133072709.
• Tocci, R., Widmer, N., Moss, G., 2016. Digital Systems. 12 ed. Pearson
Education, 9780134220147.

You might also like