ARİTMETİK İŞLEM

DEVRELERİ (Devam)
Mantık Devreleri Tasarımı Dersi
Bahar Dönemi
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
Öğr. Gör. Abdulkadir SADAY
Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
Teknoloji Fakültesi
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 2

1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 3
2-Çıkarıcı (Subtractor) - HATIRLATMA

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 4
2-Çıkarıcı (Subtractor) - HATIRLATMA

• 2 – Tam Çıkarıcı (Full Ci (-) xi (+) yi (-) Ci+1 Di

Subtractor)
• Şekildeki tam çıkarıcı yapısına 0 0 0 0 0
göre girişlerin alabileceği bütün 2 0 0 1 1 1
değerlere göre doğruluk
tablosunu oluşturalım. 0 1 0 0 1
• Buradaki işlem aslında 1 bitlik 0 1 1 0 0
2 sayının çıkarılması iken
önceden alınmış borç biti ile 3 2 1 0 0 1 1
bitlik bir çıkarma işlemi haline
geliyor. 2 1 0 1 1 0
• Doğruluk tablosunda bütün 1 1 0 0 0
girişlerin hesaba girerken ki
işaretleri yanlarında yazılmıştır. Prof. Dr. İsmail SARITAŞ 2 1 1 1 1 1
 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 5
2-Çıkarıcı (Subtractor) - HATIRLATMA
• 2 – Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
• Karnaugh haritalarında gruplamaları yaparken XOR yapılarına uygun bir durum
gördüğümüz için özel gruplamalar yapıyoruz.
Ci (-) xi (+) yi (-) Ci+1 Di xi yi xi yi
0 0 0 0 0 Ci 00 01 11 10 Ci 00 01 11 10
2 0 0 1 1 1 0 0 1 0 1 0 0 1 0 0
0 1 0 0 1 1 1 0 1 0 1 1 1 1 0
0 1 1 0 0
2 1 0 0 1 1 Di = Ci'.(xi'.yi + xi.yi') + Ci.(xi'.yi' + xi.yi) Ci+1 = xi'.yi + Ci.(xi'.yi' + xi.yi)
2 1 0 1 1 0
Di = Ci'.(xi ⊕ yi) + Ci.(xi ⊕ yi)' Ci+1 = xi'.yi + Ci. (xi ⊕ yi)'
1 1 0 0 0 Di = Ci ⊕ (xi ⊕ yi)
2 1 1 1 1 1 Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
 xi yi
xi yi
ARİTMETİK
Ci İŞLEM
00 01 11DEVRELERİ
10
Ci 00 01 11 10
6
2-Çıkarıcı (Subtractor)
0 0 1 0- HATIRLATMA
1
0 0 1 0 0
1 1 0 1 0
1 1 1 1 0
• 2 – Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
Di = Ci'.(xi'.yi + xi.yi') + Ci.(xi'.yi' + xi.yi)
Ci+1 = xi'.yi + Ci.(xi'.yi' + xi.yi)
Di = Ci'.(xi ⊕ yi) + Ci.(xi ⊕ yi)'
Ci+1 = xi'.yi + Ci. (xi ⊕ yi)'
Di = Ci ⊕ (xi ⊕ yi)

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 7
2-Çıkarıcı (Subtractor) - HATIRLATMA

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 8
2-Çıkarıcı (Subtractor) - HATIRLATMA

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 9
2-Çıkarıcı (Subtractor) - HATIRLATMA

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 10
2-Çıkarıcı (Subtractor) - DEVAM

• 2 – Tam Çıkarıcı (Full Subtractor) Düzenlenmiş Tam Toplayıcı

Min Ci xi yi Ci+1 Di
• Tam toplayıcı ve çıkarıcı blok şemaları
arasındaki değişimi gözlemlemek için 5 1 0 1 1 0
doğruluk tablolarında bir ilişki kuruyoruz. 4 1 0 0 0 1
Bunun için de tam toplayıcının doğruluk
7 1 1 1 1 1
tablosunu yeniden düzenliyoruz.
6 1 1 0 1 0
• Sonra bütün girişler ve çıkışlar arasındaki
farkları gözlemliyoruz. 1 0 0 1 0 1
0 0 0 0 0 0
3 0 1 1 1 0
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ 2 0 1 0 0 1
 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 11
2-Çıkarıcı (Subtractor)

• 2 – Tam Çıkarıcı (Full Tam Çıkarıcı Düzenlenmiş Tam Toplayıcı

Subtractor) Min Ci (-) xi (+) yi (-) Ci+1 Di Min Ci xi yi Ci+1 Di

• Tam çıkarıcının blok 0 0 0 0 0 0 5 1 0 1 1 0

şemasını tam toplayıcı 1 2 0 0 1 1 1 4 1 0 0 0 1

üstünden 2 0 1 0 0 1 7 1 1 1 1 1
gerçekleştirirsek, Ci ve 3 0 1 1 0 0 6 1 1 0 1 0
yi girişleri ile Ci+1 4 2 1 0 0 1 1 1 0 0 1 0 1
çıkışı tam toplayıcının 5 2 1 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0
tersidir. 6 1 1 0 0 0 3 0 1 1 1 0
7 2 1 1 1 1 1 2 0 1 0 0 1
Ters Aynı Ters Ters Aynı Ters Aynı Ters Ters Aynı
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 12
2-Çıkarıcı (Subtractor)

• Tam çıkarıcının tam toplayıcı bok şeması üstünden gerçekleştirilmiş hali

şekildeki gibidir. Tam toplayıcının blok şemasına eklenmiş baloncuklar
tersleme işlemini ya da 0-aktif giriş ve çıkışları gösterir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 13

1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 14
2-Çıkarıcı (Subtractor)

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 15
2-Çıkarıcı (Subtractor)

• 3 – Paralel Çıkarıcı (Parallel

Subtractor)
• Birden fazla bitte sayıların
çıkarılmasıyla yapılan çıkarma
işlemini gerçekleştiren devreye
paralel çıkarıcı denir ve tam
çıkarıcıların arka arkaya
bağlanmasıyla oluşan devredir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 16
2-Çıkarıcı (Subtractor)

• 3 – Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)

• Birden fazla bitte sayıların çıkarılmasıyla yapılan çıkarma işlemini gerçekleştiren
devreye paralel çıkarıcı denir ve tam çıkarıcıların arka arkaya bağlanmasıyla oluşan
devredir. Şekildeki devre 4-bitlik Paralel Çıkarıcı devresidir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 17

1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 18
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)

• Tam toplayıcı 2 yarım toplayıcı ve 1 VEYA kapısından oluşur

• Tam çıkarıcı ise 2 yarım çıkarıcı ve 1 VEYA kapısından oluşur.
• Yarım Toplayıcı ile yarım çıkarıcı arasındaki fark ise VE kapısına gelen
girişlerden birinin terslenmiş olmasıdır.
• Tam çıkarıcıda da VE kapılarının girişleri terslenmiştir. Yani tam çıkarıcıının
tam toplayıcıya göre farkı 2 tane inverter’a ya da DEĞİL (NOT) kapısına sahip
olmasıdır.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 19
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)

• Aşağıdaki şekilde solda Tam Toplayıcı, sağda ise Tam Çıkarıcı devreleri
bulunmaktadır.
• Buna göre Toplayıcıda ilk VE’ye giren xi girişi iken Çıkarıcıda ilk VE’ye giren
xi’nin tersidir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 20
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)

• Hem tam toplayıcı hem de tam

çıkarıcının VE kapılarına girişleri ayrı
birer fonksiyon gibi düşünürsek Toplayıcı
için F = x, Çıkarıcı için F = x’ çıkar.
• Buna göre ekstra bir E yetki girişi ile
devrenin toplama ve çıkarma yapmasına
karar verirsek VE kapılarının girişindeki
DEĞİL kapısı yerine başka bir kapı
gelebilir.
• E’nin 0 ve 1 olmasına göre toplama veya
çıkarma işlemi yaptıralım.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 21
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)

• E’nin 0 ve 1 olmasına göre toplama veya çıkarma işlemi yaptıralım.

• İstersek E = 0 iken toplama, E = 1 iken çıkarma
• Ya da E = 0 iken çıkarma, E = 1 iken toplama yapacak şekilde DEĞİL kapısının yerine
gelecek kapıyı belirleyebiliriz.
E x F E x F
0 0 0 0 0 1
Toplama F=x Çıkarma F = x'
0 1 1 0 1 0
1 0 1 1 0 0
Çıkarma F = x' Toplama F=x
1 1 0 1 1 1
F=E⊕ x F = (E ⊕ x)'
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 22
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)

• İki durumu da incelediğimizde birinde XOR kapısı

birinde XNOR kapısı gerektiğini görebiliriz.
• İki girişli kapı entegrelerinde genel olarak 4 kapı E x F
bulunmaktadır. Hem toplayıcı hem de çıkarıcının 0 0 0
devrelerinde XOR kapıları olduğu için XNOR için Toplama
0 1 1
F=x
ayrı bir entegre daha eklemek yerine XOR
entegresinin kullanılmamış 2 kapısını kullanmak 1 0 1
Çıkarma F = x'
devremizin baskı devresini büyütmeyecektir. O 1 1 0
yüzden E = 0 iken toplama, E = 1 iken çıkarma F=E⊕ x
işlemini yaptırdığımız durumu kullanmak daha
avantajlıdır.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 23
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)

• Tam Toplayıcı / Çıkarıcı devresini çizdiğimizde devre şekildeki gibi ortaya çıkar.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 24
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)

• Tam toplayıcı ve çıkarıcı blok şemaları arasındaki değişimi gözlemlemek için

doğruluk tablolarında ilişki kurup, Tam toplayıcının blok şeması üstünden tam
çıkarıcıyı gerçekleştirmiştik. Tam toplayıcıda Ci ve Yi girişlerine ve Ci+1 çıkışına
DEĞİL kapısı bağlanmasıyla Tam çıkarıcı elde ediliyordu.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 25
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)

• Yine burada da bir E yetki girişi ile hem toplayıcı hem de çıkarıcı devresi yapmak
istiyorsak toplayıcıda Yi kısa devre bağlanılırken çıkarıcıda Yi ters bağlanılıyor. Daha
önce yaptığımızın aynısı E = 0 iken toplamada F = Yi, E = 1 iken çıkarmada F = Yi’
yaparsak DEĞİL kapılarının yerine XOR kapısı gelir.
E x F
0 0 0
Toplama F=x
0 1 1
1 0 1
Çıkarma F = x'
1 1 0
F=E⊕ x
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 26
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)

• Ci giriş değeri düzenlenmiş doğruluk tablosundan görüldüğü üzere ters bağlantı yapılması
gerekiyor. Biz E yetki girişini direk Ci’ye bağladığımızda zaten toplamada 0 iken çıkarmada
1 olacağı için terslenmiş gibi olur. O yüzden bu giriş için XOR’a gerek yoktur. Ci+1 de işlemin
toplama ve çıkarma olmasına göre değişeceği için bu çıkış için de XOR’a gerek yoktur.
Düzenlenmiş Tam Toplayıcı
Min Ci xi yi Ci+1 Di
5 1 0 1 1 0
E x F
4 1 0 0 0 1 0 0 0
7 1 1 1 1 1
Toplama F=x
0 1 1
6 1 1 0 1 0
1 0 0 1 0 1 1 0 1
Çıkarma F = x'
0 0 0 0 0 0 1 1 0
3 0 1 1 1 0
F=E⊕ x
2 0 1 0 0 1
Ters Aynı Ters Ters Aynı

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 27

1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 28
4-Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)

• Birden fazla bitte sayıları toplayıp çıkaran devreye paralel toplayıcı/çıkarıcı denir
ve tam toplayıcıların arka arkaya bağlanması ve Yi girişine XOR kapısının
bağlanmasıyla oluşan devredir. Şekildeki devre 4-bitlik Paralel Toplayıcı devresidir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 29

1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 30
5-Çarpma Devresi

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 31
5-Çarpma Devresi

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 32
5-Çarpma Devresi

AB’

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 33
5-Çarpma Devresi

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 34
5-Çarpma Devresi

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 35
5-Çarpma Devresi

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 36
5-Çarpma Devresi

• Çarpma devresi normal herhangi bir kombinasyonel devrenin Min A1 A0 B1 B0 Q3 Q2 Q1 Q0

tasarımı olarak düşünülebilir. Böyle bir devreye örnek olarak 0 0 0 0 0 0 0 0 0

1 0 0 0 1 0 0 0 0
2 bitlik 2 sayının çarpımı devresini gerçekleştirelim. 2 0 0 1 0 0 0 0 0
• Burada A1A0 sayısı ile B1B0 sayısı çarpılmaktadır. İki sayının 3 0 0 1 1 0 0 0 0
da alabileceği maksimum değer 9 olacağı ve 9’u binary 4 0 1 0 0 0 0 0 0

olarak 4 bit ile yazabildiğimiz için çıkışları 4 bit olarak 5 0 1 0 1 0 0 0 1

6 0 1 1 0 0 0 1 0
ayarlıyoruz. A1A0 ve B1B0 beraber toplam 16 farklı 7 0 1 1 1 0 0 1 1
kombinasyona sahip olduğu için doğruluk tablosu yandaki 8 1 0 0 0 0 0 0 0
gibi oluşur. 9 1 0 0 1 0 0 1 0
10 1 0 1 0 0 1 0 0
• A ve B sayıları 10’luk tabanda 0, 1, 2, 3 değerlerini alırken 11 1 0 1 1 0 1 1 0
• A x B nin değerleri 10’luk tabanda 0, 1, 2, 3, 4, 6 ve 9 12 1 1 0 0 0 0 0 0
değerlerini alır. 13 1 1 0 1 0 0 1 1
14 1 1 1 0 0 1 1 0
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
15 1 1 1 1 1 0 0 1
 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 37
5-Çarpma Devresi

• Oluşan doğruluk tablosuna B1 B0 B1 B0

A1 A0 00 01 11 10 A1 A0 00 01 11 10
göre bütün çıkışlar için ayrı 00 0 0 0 0 00 0 0 0 0
ayrı karnaugh haritaları 01 0 0 0 0 01 0 0 1 1
oluştururuz. 11 0 0 1 0
11 0 1 0 1
Min A1 A0 B1 B0 Q3 Q2 Q1 Q0
10 0 1 1 0
10 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 0 0 0 1 0 0 0 0 Q1 = A1.A0'.B0 + A1.B1'.B0 + A1'.A0.B1 + A0.B1.B0'
2 0 0 1 0 0 0 0 0 Q3 = A1.A0.B1.B0 Q1 = A1.B0.(A0' + B1') + A0.B1.(A1' + B0')
3 0 0 1 1 0 0 0 0
4 0 1 0 0 0 0 0 0 B1 B0 B1 B0
5 0 1 0 1 0 0 0 1 A1 A0 00 01 11 10
A1 A0 00 01 11 10
6 0 1 1 0 0 0 1 0 00 0 0 0 0
7 0 1 1 1 0 0 1 1 00 0 0 0 0
8 1 0 0 0 0 0 0 0
01 0 0 0 0
11 0 0 0 1
01 0 1 1 0
9 1 0 0 1 0 0 1 0
10 1 0 1 0 0 1 0 0 10 0 0 1 1 11 0 1 1 0
11 1 0 1 1 0 1 1 0 10 0 0 0 0
12 1 1 0 0 0 0 0 0
13 1 1 0 1 0 0 1 1 Q2 = A1.A0'.B1 +A1.B1.B0'
14 1 1 1 0 0 1 1 0 Q2 = A1.B1.(A0' + B0') Q0 = A0.B0
15 1 1 1 1 1 0 0 1 Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 38

1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 39
6-Örnek

• Soru 1: İki bitlik 2 sayıyı toplayıp, sonucun karesini alan devreyi paralel toplayıcı, kod
çözücü (decoder) ve mantık kapılarını kullanarak tasarlayınız.
• Cevaba geçerken 2 bitlik 2 sayıyı toplayan devre aslında 2 tane Tam toplayıcı blok
şemasının arka arkaya bağlanmış halidir. Ancak karesini alan sonuçları bulmamız için
doğruluk tablosunu oluşturmamız gerekmektedir.
• 2 bitlik 2 sayı 0 ile 3 değerleri arasında değişir ve 2 sayının da toplamı 0 ile 6 arasında
değişir. Yani 2 bitlik 2 sayı toplam 4 bit ve 16 kombinasyon oluşturmasına rağmen 16
kombinasyonun hepsini yazmaya gerek yoktur. Çünkü kare alma işleminde sadece 0 ile 6
arasındaki değerlerin karesi alınmaktadır ve bunlar giriş olarak kullanılacağı için toplam 7
sonuç karışık olarak oluşturmak yeterlidir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 40
6-Örnek

• 2 bitlik 2 sayıyı da toplarken 1 bit 1 bit toplama yapmaya gerek yok, çıkışı direk 10’luk
tabandaki toplam sonucun binary hali olarak düşünebiliriz.
• Buna göre oluşan doğruluk tablosu şekildeki gibidir.
A1 A0 B1 B0 c2 S1 S0 Q5 Q4 Q3 Q2 Q1 Q0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 1
1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0
1 1 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 1
1 0 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0
1 1 1 0 1 0 1 0 1 1 0 0 1
1 1 1 1 1 1 0 1 0 0 1 0 0
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 41
6-Örnek

• 2 bitlik 2 sayıyı toplayıp,

sonucun karesini alan devre
de aşağıdaki şekildedir.

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 42
6-Örnek

• Soru 2: İki bitlik 2 sayıyı çıkarıp, sonucun 10’luk tabandaki değerinin karesini alan devreyi
paralel toplayıcı, kod çözücü (decoder) ve mantık kapılarını kullanarak tasarlayınız.
• İpucu: Çıkarma işlemini çözerken 2 bitlik 2 sayının çıkarması sonucu minimum -3
maksimum 3 olacaktır. -3 ün binary sonucu ise 2’nin tümleyeni (komplementi) şeklinde
oluşacaktır.

A1 A0 B1 B0 c2 S1 S0 Sayı Q5 Q4 Q3 Q2 Q1 Q0
0 0 1 1 1 0 1 -3 ? ? ? ? ? ?
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
1 1 0 0 0 1 1 3 0 0 1 0 0 1

Prof. Dr. İsmail SARITAŞ

 ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 43

• KAYNAKLAR
• Ekiz, H., 2010. Mantık devreleri: (Sayısal elektronik). 2 ed. Değişim,
9789758289134.
• Mano, M.M.R., Ciletti, M.D., 2012. Digital Design. 5 ed. Pearson Education,
9780133072709.
• Tocci, R., Widmer, N., Moss, G., 2016. Digital Systems. 12 ed. Pearson
Education, 9780134220147.