PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z NOWĄ ERĄ

BIOLOGIA – POZIOM ROZSZERZONY

STYCZEŃ 2023

ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.

 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Ogólne zasady oceniania

Ten dokument zawiera zasady oceniania oraz przykłady poprawnych rozwiązań zadań
otwartych.
W zasadach oceniania określono zakres wymaganej odpowiedzi: niezbędne elementy
odpowiedzi i związki między nimi.
Przykładowe rozwiązania zadań otwartych nie są ścisłym wzorcem oczekiwanych sformułowań.
Akceptowane są wszystkie odpowiedzi merytorycznie poprawne i spełniające warunki
zadania – również te nieprzewidziane jako przykładowe odpowiedzi w zasadach oceniania.
• Odpowiedzi nieprecyzyjne, niejednoznaczne, niejasno sformułowane uznaje się za błędne.
• Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi, z których jedna jest poprawna,
a inne – błędne, nie otrzymuje punktów za żadną z nich.
• Jeżeli informacje zamieszczone w odpowiedzi (również te dodatkowe, a więc takie, które
nie wynikają z treści polecenia) świadczą o zasadniczych brakach w rozumieniu omawianego
zagadnienia i zaprzeczają pozostałej części odpowiedzi stanowiącej prawidłowe rozwiązanie
zadania, to za odpowiedź jako całość zdający otrzymuje zero punktów.
• Rozwiązanie zadania na podstawie błędnego merytorycznie założenia uznaje się w całości
za niepoprawne.
• Rozwiązania zadań dotyczących doświadczeń (np. problemy badawcze, hipotezy i wnioski)
muszą odnosić się do doświadczenia przedstawionego w zadaniu i świadczyć o jego
zrozumieniu.
• W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda (przedstawiony tok
rozumowania), wykonanie obliczeń i podanie wyniku z odpowiednią dokładnością i jednostką.
• Każdy sposób oznaczenia odpowiedzi (podkreślenie, przekreślenie, zakreślenie, obwiedzenie
itd.) jest uznawany za wybór tej odpowiedzi.

2 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Zadanie 1. (0–2)

Wymagania egzaminacyjne 2023 i 20241

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności I. Chemizm życia.

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą
i funkcją na różnych poziomach organizacji
życia.
1. Składniki nieorganiczne. Zdający:
2) przedstawia znaczenie biologiczne
wybranych mikroelementów (Fe, I).
XI. Funkcjonowanie zwierząt.
5) Regulacja hormonalna. Zdający:
g) przedstawia rolę hormonów w regulacji
tempa metabolizmu.

Zasady oceniania
2 pkt – poprawne podkreślenie czterech określeń podanych w nawiasach.
1 pkt – poprawne podkreślenie dwóch określeń dotyczących żelaza albo dwóch określeń
dotyczących jodu.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Jony żelaza są istotnym składnikiem hemoglobiny – barwnika krwi, który u człowieka występuje
w (erytrocytach / osoczu krwi). Żelazo jest również kluczowym elementem enzymu z klasy
oksydoreduktaz (katalazy / proteinazy), który uczestniczy w reakcji rozkładu nadtlenku wodoru.
Jod wchodzi w skład tyroksyny – hormonu produkowanego przez (przysadkę / tarczycę), który
wpływa na (zwiększenie / zmniejszenie) szybkości podstawowej przemiany materii.
Zadanie 2. (0–5)
2.1. (0–2)

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności II. Komórka. Zdający:

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne
zachodzące w wybranych organizmach
i w środowisku.
6) opisuje budowę rybosomów [...];
13) wykazuje różnice w budowie komórki
prokariotycznej i eukariotycznej.
XIII. Ekspresja informacji genetycznej. Zdający:
2) opisuje proces transkrypcji [...];
5) opisuje proces translacji.

Zasady oceniania
2 pkt – poprawna ocena trzech stwierdzeń.
1 pkt – poprawna ocena dwóch stwierdzeń.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. – P, 2. – F, 3. – P.

1 Dz.U. 2022, poz. 1246.

3 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

2.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności II. Komórka. Zdający:

biologicznej oraz zjawisk i procesów 6) opisuje budowę rybosomów [...] określa ich
biologicznych zachodzących na różnych lokalizację w komórce.
poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne
zachodzące w wybranych organizmach
i w środowisku.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne zaznaczenie dwóch elementów odpowiedzi.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
A, D
2.3. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej II. Komórka. Zdający:

wiedzy do rozwiązywania problemów 6) opisuje budowę rybosomów, ich
biologicznych. Zdający: powstawanie [...].
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki
przyczynowo-skutkowe między procesami
i zjawiskami, formułuje wnioski.

Zasady oceniania
1 pkt – podanie właściwych nazw obu procesów.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Cząsteczki rRNA: transkrypcja
Białkowe składniki rybosomów: translacja / transkrypcja i translacja
2.4. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej XIII. Ekspresja informacji genetycznej. Zdający:

wiedzy do rozwiązywania problemów 7) przedstawia istotę regulacji ekspresji genów
biologicznych. Zdający: u organizmów eukariotycznych.
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki
przyczynowo-skutkowe między procesami
i zjawiskami, formułuje wnioski.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne wyjaśnienie, uwzględniające różny sposób powstawania cząsteczek rRNA
(transkrypcja; jeden gen – jedna cząsteczka rRNA) i białkowych składników rybosomu
(transkrypcja i translacja; jeden gen – jedna cząsteczka mRNA – wiele cząsteczek tego
samego białka).
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.

4 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Przykładowe rozwiązanie
Geny kodujące rRNA występują w genomie w bardzo wielu kopiach, ponieważ rRNA powstaje
w wyniku transkrypcji, zatem do uzyskania wielu cząsteczek rRNA potrzebnych jest wiele genów.
Natomiast białka wchodzące w skład rybosomów powstają w procesie translacji / transkrypcji
i translacji, podczas którego na matrycy jednej cząsteczki mRNA może powstać wiele cząsteczek
tego samego białka. Dlatego genów kodujących białka rybosomowe jest mniej niż genów kodujących
cząsteczki rRNA.

Zadanie 3. (0–4)
3.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności I. Chemizm życia.

biologicznej oraz zjawisk i procesów 2. Składniki organiczne. Zdający:
biologicznych zachodzących na różnych 2) [...]; opisuje strukturę I-, II-, III- i IV-rzędową
poziomach organizacji życia. Zdający: białek.
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą
i funkcją na różnych poziomach organizacji
życia.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne określenie najwyższej rzędowości struktury przestrzennej RNazy A.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
struktura III-rzędowa
3.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności I. Chemizm życia.

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą
i funkcją na różnych poziomach organizacji
życia.
2. Składniki organiczne. Zdający:
4) porównuje skład chemiczny i strukturę
cząsteczek DNA i RNA, z uwzględnieniem
rodzajów wiązań występujących w tych
cząsteczkach [...].

Zasady oceniania
1 pkt – zaznaczenie poprawnej odpowiedzi.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
D

5 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

3.3. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami I. Chemizm życia.

pochodzącymi z analizy materiałów
źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
2. Składniki organiczne. Zdający:
2) [...]; opisuje strukturę I-, II-, III- i IV-rzędową
białek.
III. Energia i metabolizm.
3. Enzymy. Zdający: 2) wyjaśnia, na czym
polega swoistość substratowa enzymu
oraz opisuje katalizę enzymatyczną.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne wyjaśnienie uwzględniające wpływ zamiany kolejności stosowania substancji
denaturującej i utleniającej w probówkach 1. i 2. oraz określenie efektów ich działania
na strukturę i aktywność RNazy A w każdej probówce.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
W probówce 2. aktywność RNazy A jest dużo niższa niż w probówce 1., ponieważ w tej probówce
najpierw dodano substancję utleniającą, która spowodowała wytworzenie wiązań disiarczkowych,
co spowodowało zachowanie zdenaturowanej struktury enzymu, a następnie usunięto substancję
denaturującą, co nie zmieniło już struktury przestrzennej enzymu. Natomiast w probówce 1. najpierw
usunięto substancję denaturującą, co spowodowało renaturację / odtworzenie struktury enzymu,
a dodanie substancji utleniającej pozwoliło na odbudowę mostków disiarczkowych i uzyskanie
prawidłowej struktury białka enzymatycznego warunkującej dużo wyższą aktywność niż
w probówce 2.
3.4. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej I. Chemizm życia.

wiedzy do rozwiązywania problemów
biologicznych. Zdający:
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki
przyczynowo-skutkowe między procesami
i zjawiskami, formułuje wnioski.
2. Składniki organiczne. Zdający:
2) [...] przedstawia wpływ czynników fizycznych
i chemicznych na białko (zjawisko
[...] denaturacji).

Zasady oceniania
1 pkt – podanie dwóch substancji powodujących denaturację białka.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
(zdający powinien wymienić dwie substancje z podanych):
• stężone zasady
• stężone kwasy
• sole metali ciężkich
• stężony alkohol

6 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Zadanie 4. (0–3)
4.1. (0–2)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

II. Rozwijanie myślenia naukowego; III. Energia i metabolizm.

doskonalenie umiejętności planowania 4. Fotosynteza. Zdający:
i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń 4) wyjaśnia mechanizm powstawania ATP
oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań. w procesie chemiosmozy w chloroplaście.
Zdający:
5) ocenia poprawność zastosowanych
procedur badawczych oraz formułuje wnioski.

Zasady oceniania
2 pkt – poprawna ocena trzech stwierdzeń.
1 pkt – poprawna ocena dwóch stwierdzeń.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. – P, 2. – F, 3. – F
4.2. (0–1)

Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe

II. Rozwijanie myślenia naukowego; III. Energia i metabolizm.

doskonalenie umiejętności planowania 4. Fotosynteza. Zdający:
i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń 1) wykazuje związek budowy chloroplastu
oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań. z przebiegiem procesu fotosyntezy;
Zdający: 4) wyjaśnia mechanizm powstawania ATP
2) określa warunki doświadczenia [...]. w procesie chemiosmozy w chloroplaście.
IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej
wiedzy do rozwiązywania problemów
biologicznych. Zdający:
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki
przyczynowo-skutkowe między procesami
i zjawiskami, formułuje wnioski.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne wyjaśnienie, odnoszące się do wytworzenia gradientu protonowego w celu
wymuszenia przepływu protonów przez syntazę ATP z wnętrza tylakoidów do środowiska,
co skutkuje powstaniem ATP.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Przeniesienie tylakoidów z buforu o pH 4 do buforu o pH 8 umożliwiło wytworzenie gradientu
protonowego. Przepływ protonów zgodnie z gradientem przez syntazę ATP skutkuje powstaniem ATP
/ fosforylacją ADP.

7 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Zadanie 5. (0–2)
5.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności IV. Podziały komórkowe. Zdający:

biologicznej oraz zjawisk i procesów 12) przedstawia znaczenie cytoszkieletu w [...]
biologicznych zachodzących na różnych podziałach komórkowych [...].
poziomach organizacji życia. Zdający:
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą
i funkcją na różnych poziomach organizacji
życia.

Zasady oceniania
1 pkt – podanie poprawnej nazwy struktury wraz z określeniem znaczenia polegającego
na precyzyjnym rozdziale chromosomów do komórek potomnych.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Wrzeciono kariokinetyczne, poprzez skrócenie się jego włókien następuje odciągnięcie chromatyd
/ chromosomów do biegunów komórki / komórek potomnych.
• Włókna wrzeciona kariokinetycznego, skracając się, powodują rozejście się chromatyd /
chromosomów do komórek potomnych.
5.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności IV. Podziały komórkowe. Zdający:

biologicznej oraz zjawisk i procesów 5) rozpoznaje (na schemacie, rysunku,
biologicznych zachodzących na różnych mikrofotografii) poszczególne etapy mitozy
poziomach organizacji życia. Zdający: i mejozy.
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne
zachodzące w wybranych organizmach
i w środowisku.

Zasady oceniania
1 pkt – zaznaczenie poprawnej odpowiedzi.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
D
Zadanie 6. (0–3)
6.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami III. Energia i metabolizm.

pochodzącymi z analizy materiałów 3. Enzymy. Zdający:
źródłowych. Zdający: 5) wyjaśnia wpływ czynników fizyko-
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza chemicznych (temperatury, pH [...]) na przebieg
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe. katalizy enzymatycznej [...].

8 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne określenie optymalnych wartości pH i temperatury dla egzoglukanazy.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Optymalne pH: 4
Optymalna temperatura: 50°C
6.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej VII. Grzyby. Zdający:

wiedzy do rozwiązywania problemów
biologicznych. Zdający:
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki
przyczynowo-skutkowe między procesami
i zjawiskami, formułuje wnioski.
2) przedstawia czynności życiowe grzybów:
odżywianie [...].
XVII. Ekologia.
3. Ekologia ekosystemu. Ochrona i gospodarka
ekosystemami. Zdający:
6) wyjaśnia [...] obieg materii w ekosystemie.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne podanie nazwy poziomu troficznego z wyjaśnieniem roli destuentów w obiegu
materii, polegającej na rozkładaniu martwej materii organicznej i dostarczaniu producentom /
autotrofom / roślinom prostych związków nieorganicznych niezbędnych do ich wzrostu.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Destruenci / Reducenci umożliwiają rozkład materii organicznej, co prowadzi do powstawania
związków nieorganicznych pobieranych przez producentów / autotrofy / rośliny, niezbędnych
do ich wzrostu.
6.3. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności VII. Grzyby. Zdający:

biologicznej oraz zjawisk i procesów 2) przedstawia czynności życiowe grzybów:
biologicznych zachodzących na różnych odżywianie, oddychanie i rozmnażanie.
poziomach organizacji życia. Zdający:
1) opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne podanie nazwy struktury oraz określenie odnoszące się do jej udziału
w rozmnażaniu bezpłciowym.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Nazwa struktury (zdający powinien podać jedną nazwę z podanych):
• konidium • spora
• konidiospora • zarodnik
• mitospora • zarodnik konidialny
Struktura służy do rozmnażania: bezpłciowego, ponieważ zarodnik konidialny powstaje podczas
mitozy.

9 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Zadanie 7. (0–4)
7.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności IX. Różnorodność roślin.

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą
i funkcją na różnych poziomach organizacji
życia.
1. Rośliny lądowe i wtórnie wodne. Zdający:
3) rozpoznaje tkanki roślinne na schemacie,
mikrofotografii, na podstawie opisu i wykazuje
związek ich budowy z pełnioną funkcją.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne podanie funkcji kanałów powietrznych.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Kanały powietrzne doprowadzają tlen do komórek budujących kłącze.
• Kanały powietrzne pełnią funkcję przewietrzającą.
• Kanały powietrzne zapewniają dopływ powietrza do komórek kłącza.
• Kanały powietrzne magazynują tlen wykorzystywany w metabolizmie komórek kłącza.
7.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności IX. Różnorodność roślin.

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne
zachodzące w wybranych organizmach
i w środowisku.
6. Reakcja na bodźce. Zdający:
1) przedstawia nastie i tropizmy jako reakcje
roślin na bodźce (światło, temperatura,
grawitacja, bodźce mechaniczne i chemiczne).

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne podkreślenie dwóch określeń podanych w nawiasach.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Zamykanie się i otwieranie się kwiatu lotosu orzechodajnego w ciągu doby jest przykładem
(nastii / tropizmu). Ruch ten jest (zależny / niezależny) od kierunku działania bodźca świetlnego.
7.3. (0–2)

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami V. Zasady klasyfikacji i sposoby identyfikacji

pochodzącymi z analizy materiałów
źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
organizmów. Zdający:
1) wnioskuje na podstawie analizy
kladogramów o pokrewieństwie ewolucyjnym
organizmów;
2) rozróżnia na drzewie filogenetycznym grupy
monofiletyczne, parafiletyczne i polifiletyczne [...].

10 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Zasady oceniania
2 pkt – poprawna ocena trzech stwierdzeń.
1 pkt – poprawna ocena dwóch stwierdzeń.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. – F, 2. – P, 3. – F.
Zadanie 8. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

II. Rozwijanie myślenia naukowego; IX. Różnorodność roślin. Zdający:

doskonalenie umiejętności planowania 8) przedstawia znaczenie roślin dla człowieka.
i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń
oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
3) [...] analizuje i interpretuje wyniki badań
w oparciu o proste analizy statystyczne.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawna ocena dwóch stwierdzeń.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. – P, 2. – F.
Zadanie 9. (0–2)
9.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

II. Rozwijanie myślenia naukowego; IX. Różnorodność roślin.

doskonalenie umiejętności planowania
i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń
oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
2) [...] rozróżnia próbę kontrolną i badawczą.
3. Odżywianie się roślin. Zdający:
1) określa drogi, jakimi do liści docierają
substraty fotosyntezy.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne uzasadnienie, odnoszące się do konieczności porównania wyników doświadczenia
między próbą kontrolną a badawczą.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Liść X stanowił próbę kontrolną, ponieważ nie zmodyfikowano sposobu jego funkcjonowania.
Porównanie wyników doświadczenia dla tego liścia z lewą stroną liści Y i Z pozwala na wyciągnięcie
wniosków z doświadczenia.

11 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

9.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

II. Rozwijanie myślenia naukowego; IX. Różnorodność roślin.

doskonalenie umiejętności planowania 3. Odżywianie się roślin. Zdający:
i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń 1) określa drogi, jakimi do liści docierają
oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań. substraty fotosyntezy.
Zdający:
4) odnosi się do wyników uzyskanych przez
innych badaczy.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne zaznaczenie dwóch elementów odpowiedzi.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
B3
Zadanie 10. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami XI. Funkcjonowanie zwierząt.

pochodzącymi z analizy materiałów
źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
1. Podstawowe zasady budowy
i funkcjonowania organizmu zwierzęcego.
Zdający:
1) rozpoznaje tkanki zwierzęce na schemacie,
mikrofotografii, na podstawie opisu [...].

Zasady oceniania
1 pkt – wybór zdjęcia B oraz podanie poprawnego przykładu narządu człowieka, w którym występują
mięśnie gładkie.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Zdjęcie: B
Narząd: • ściana żołądka • ściana pęcherza moczowego • ściany tętnic lub żył
Uwaga!
Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych, np. „ściany naczyń krwionośnych”, ponieważ naczynia
włosowate nie są zbudowane z komórek mięśniowych, nie mają tkanki mięśniowej gładkiej.
Zadanie 11. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami XI. Funkcjonowanie zwierząt.

pochodzącymi z analizy materiałów
źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
2. Porównanie poszczególnych czynności
życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur
odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
7) Poruszanie się. Zdający:
d) analizuje budowę szkieletu wewnętrznego
(na schemacie, modelu, fotografii) jako wyraz
adaptacji do środowiska i trybu życia.

12 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne rozstrzygnięcie oraz uzasadnienie odnoszące się do jednej cechy przedstawionego
szkieletu będącej przystosowaniem do życia w środowisku wodnym.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Rozstrzygnięcie: szkielet należy do ssaka wodnego.
Uzasadnienie: dobrze rozwinięte przednie kończyny przypominające kształtem płetwy, które ułatwiają
przemieszczanie się w wodzie.
Zadanie 12. (0–2)
12.1. (0–1)

Wymagania ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności XI. Funkcjonowanie zwierząt.

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
5) przedstawia i wyjaśnia zależności między
organizmami oraz między organizmem
a środowiskiem.
III. Posługiwanie się informacjami
pochodzącymi z analizy materiałów
źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
2. Porównanie poszczególnych czynności
życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur
odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
8) Pokrycie ciała i termoregulacja. Zdający:
c) przedstawia przykłady sposobów regulacji
temperatury ciała u zwierząt endotermicznych
[...].

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne uzupełnienie całej tabeli.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie

Zjawisko fizyczne Oznaczenie

promieniowanie cieplne 1
parowanie wody 3
konwekcja 2
przewodzenie ciepła 4

12.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności XI. Funkcjonowanie zwierząt.

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą
i funkcją na różnych poziomach organizacji
życia.
2. Porównanie poszczególnych czynności
życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur
odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
8) Pokrycie ciała i termoregulacja. Zdający:
a) przedstawia różne rodzaje pokrycia ciała
zwierząt i podaje ich funkcje.

13 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne podanie innej funkcji włosów niż funkcja termoizolacyjna.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Odbieranie bodźców dotykowych.
• Pełnią funkcję narządu zmysłu dotyku.
Zadanie 13. (0–5)
13.1. (0–2)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności X. Różnorodność zwierząt. Zdający:

biologicznej oraz zjawisk i procesów 3) wymienia cechy pozwalające na rozróżnienie
biologicznych zachodzących na różnych ryb [...]; na podstawie tych cech identyfikuje
poziomach organizacji życia. Zdający: organizm jako przedstawiciela jednej z tych
1) opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy. grup.

Zasady oceniania
2 pkt – poprawne podanie cech morfologicznych: jednej wspólnej oraz trzech cech różniących konika
morskiego i płoć.
1 pkt – poprawne podanie trzech cech morfologicznych: jednej wspólnej oraz dwóch cech różniących
konika morskiego i płoć.
1 pkt – poprawne podanie trzech cech morfologicznych różniących konika morskiego i płoć.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Cecha wspólna:
• obecność płetw piersiowych
• obecność płetwy grzbietowej
Cechy różniące:
• Konik morski ma ciało pokryte kostnymi płytkami, a płoć – łuskami.
• U konika morskiego nie występuje płetwa ogonowa, a u płoci płetwa ta jest obecna.
• Konik morski, w odróżnieniu od płoci, nie ma płetw brzusznych.
• Konik morski może wykonywać ruchy głową, a płoć – nie.
13.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami XVII. Ekologia.

pochodzącymi z analizy materiałów
źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
3. Ekologia ekosystemu. Ochrona i gospodarka
ekosystemami. Zdający:
5) określa zależności pokarmowe
w ekosystemie na podstawie analizy
fragmentów sieci pokarmowych; przedstawia
zależności pokarmowe w biocenozie w postaci
łańcuchów pokarmowych.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne podanie łańcucha pokarmowego, w którym konik morski jest konsumentem
II rzędu.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.

14 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Przykładowe rozwiązanie
fitoplankton → zooplankton / drobne skorupiaki planktonowe → konik morski
13.3. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami XVII. Ekologia.

pochodzącymi z analizy materiałów
źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
3. Ekologia ekosystemu. Ochrona i gospodarka
ekosystemami. Zdający:
3) przedstawia adaptacje drapieżników,
pasożytów i roślinożerców do zdobywania
pokarmu.
4) przedstawia adaptacje obronne ofiar
drapieżników, żywicieli pasożytów oraz
zjadanych roślin.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne wyjaśnienie znaczenia kamuflażu i opisanie, na czym polega kamuflaż u zwierzęcia
innego niż konik morski.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Kamuflaż umożliwia zamaskowanie się w środowisku w celu zwiększenia szansy na uniknięcie ataku
drapieżnika / zaskoczenie potencjalnej ofiary.
• Patyczaki – upodabniają się kształtem ciała i kolorem do gałęzi roślin.
• Kameleon – zmienia kolory swojej skóry w zależności od barw środowiska, w którym przebywa.
• Modliszka – upodabnia się do źdźbeł traw, wśród których żyje.
13.4. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe

VI. Rozwijanie postawy szacunku wobec
przyrody i środowiska. Zdający:
1) rozumie zasadność ochrony przyrody.
XVIII. Różnorodność biologiczna, jej zagrożenia
i ochrona. Zdający:
4) uzasadnia konieczność stosowania różnych
form ochrony przyrody, w tym Natura 2000;
5) uzasadnia konieczność współpracy
międzynarodowej (CITES, Konwencja
o Różnorodności Biologicznej, Agenda 21)
dla ochrony różnorodności biologicznej.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne podanie przykładu międzynarodowych działań na rzecz ochrony bioróżnorodności,
do których dołączyła Polska.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Natura 2000
• Agenda 21
• Program „Człowiek i Biosfera”
• Konwencja o różnorodności biologicznej

15 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Zadanie 14. (0–3)

14.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

II. Rozwijanie myślenia naukowego; VI. Bakterie. Zdający:

doskonalenie umiejętności planowania 2) przedstawia czynności życiowe bakterii:
i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń odżywianie [...].
oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
1) określa problem badawczy [...].

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne sformułowanie problemu badawczego odnoszącego się do wpływu żelaza na liczbę
komórek lub podziały komórkowe badanych bakterii.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Wpływ żelaza Fe(II) / BPDS na liczbę podziałów komórek bakterii L. rhamnosus
oraz S. Typhimurium.
• Wpływ żelaza Fe(II) / BPDS na podział komórek bakterii L. rhamnosus oraz S. Typhimurium.
• Czy Fe(II) / BPDS wpływa na liczbę podziałów / podziały komórek u badanych bakterii?
Uwaga!
Nie uznaje się odpowiedzi dotyczących wpływu żelaza na stopień zmętnienia hodowli bakteryjnej
L. rhamnosus oraz S. Typhimurium.
14.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

II. Rozwijanie myślenia naukowego; VI. Bakterie. Zdający:

doskonalenie umiejętności planowania
i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń
oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
4) odnosi się do wyników uzyskanych przez
innych badaczy.
2) przedstawia czynności życiowe bakterii:
odżywianie (chemoautotrofizm, fotoautotrofizm,
heterotrofizm); oddychanie beztlenowe
(denitryfikacja, fermentacja) i tlenowe;
rozmnażanie.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne rozstrzygnięcie oraz uzasadnienie odnoszące się do malejącego zmętnienia hodowli
bakteryjnej wraz ze wzrostem stężenia BPDS.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Rozstrzygnięcie: S. Typhimurium
Uzasadnienie:
• W hodowli S. Typhimurium im wyższe jest stężenie BPDS, który wiąże Fe(II), tym mniejszy jest
stopień zmętnienia hodowli bakteryjnej / tym mniejsza jest liczebność bakterii.
• W hodowli S. Typhimurium im mniejsza jest dostępność Fe(II), tym mniejsza jest liczba komórek
bakterii.

16 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

14.3. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności VI. Bakterie. Zdający:

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne
zachodzące w wybranych organizmach
i w środowisku.
4) przedstawia znaczenie bakterii w przyrodzie
i dla człowieka [...].
XI. Funkcjonowanie zwierząt.
1) Odżywianie się. Zdający:
c) przedstawia rolę [...] organicznych
składników pokarmowych w odżywianiu
człowieka, w szczególności [...] błonnika,
witamin.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawna ocena dwóch stwierdzeń.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. – F, 2. – P.
Zadanie 15. (0–5)
15.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności XI. Funkcjonowanie zwierząt.

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne
zachodzące w wybranych organizmach
i w środowisku.
2. Porównanie poszczególnych czynności
życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur
odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
6) Regulacja nerwowa. Zdający:
b) przedstawia działanie synapsy chemicznej
[...].

Zasady oceniania
1 pkt – uzupełnienie schematu w poprawnej kolejności.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie

6 2 7 3 5 4 1

15.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności XI. Funkcjonowanie zwierząt.

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne
zachodzące w wybranych organizmach
i w środowisku.
2. Porównanie poszczególnych czynności
życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur
odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
6) Regulacja nerwowa. Zdający:
b) [...] podaje przykłady tych
neuroprzekaźników.

17 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Zasady oceniania
1 pkt – zaznaczenie poprawnej odpowiedzi.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
B
15.3. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej XI. Funkcjonowanie zwierząt.

wiedzy do rozwiązywania problemów
biologicznych. Zdający:
2) przedstawia opinie i argumenty związane
z omawianymi zagadnieniami biologicznymi.
2. Porównanie poszczególnych czynności
życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur
odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
6) Regulacja nerwowa. Zdający:
b) przedstawia działanie synapsy chemicznej,
uwzględniając rolę przekaźników chemicznych;
podaje przykłady tych neuroprzekaźników.

Zasady oceniania
1 pkt – określenie, że neuroprzekaźnik nie jest związkiem steroidowym wraz z poprawnym
uzasadnieniem uwzględniającym błonową lokalizację receptorów.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Przedstawiony na ilustracji neuroprzekaźnik nie jest związkiem steroidowym, ponieważ oddziałuje
z receptorem znajdującym się na powierzchni komórki / błony komórki postsynaptycznej, co jest
charakterystyczne dla związków białkowych.
15.4. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności II. Komórka. Zdający:

biologicznej oraz zjawisk i procesów 3) rozróżnia rodzaje transportu do i z komórki
biologicznych zachodzących na różnych ([...] endocytoza i egzocytoza).
poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne
zachodzące w wybranych organizmach
i w środowisku.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne zaznaczenie dwóch elementów odpowiedzi.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
B2

18 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

15.5. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej XI. Funkcjonowanie zwierząt.

wiedzy do rozwiązywania problemów
biologicznych. Zdający:
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki
przyczynowo-skutkowe między procesami
i zjawiskami, formułuje wnioski.
2. Porównanie poszczególnych czynności
życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur
odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
6) Regulacja nerwowa. Zdający:
k) przedstawia wybrane choroby układu
nerwowego (depresja [...]) [...].

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne wykazanie wpływu leków antydepresyjnych na zwiększenie stężenia
neuroprzekaźnika, uwzględniające zahamowanie jego wychwytu ze szczeliny synaptycznej.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Leki antydepresyjne blokują transporter neuroprzekaźników, odpowiedzialny za wychwytywanie
neuroprzekaźnika ze szczeliny synaptycznej. Jeśli neuroprzekaźniki nie mogą być pobrane
ze szczeliny synaptycznej, powoduje to zwiększenie ich stężenia.
• Leki antydepresyjne hamują wychwyt zwrotny neuroprzekaźnika przez zmniejszenie aktywności
transportera neuroprzekaźnika, co skutkuje wyższym stężeniem neuroprzekaźnika w szczelinie
synaptycznej.
Zadanie 16. (0–4)
16.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności XI. Funkcjonowanie zwierząt.

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne
zachodzące w wybranych organizmach
i w środowisku.
2. Porównanie poszczególnych czynności
życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur
odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
1) Odżywianie się. Zdający:
c) przedstawia rolę nieorganicznych
i organicznych składników pokarmowych
w odżywianiu człowieka, w szczególności [...],
witamin.

Zasady oceniania
1 pkt – zaznaczenie poprawnej odpowiedzi.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
D

19 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

16.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności XIV. Genetyka klasyczna.

biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne
zachodzące w wybranych organizmach
i w środowisku.
1. Dziedziczenie cech. Zdający:
2) przedstawia dziedziczenie jednogenowe,
dwugenowe i wielogenowe (dominacja pełna,
dominacja niepełna, kodominacja,
współdziałanie dwóch lub większej liczby
genów).

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne wykazanie podłoża biochemicznego dziedziczenia dominującego, uwzględniające
niewystarczającą ilość enzymu CYP2C9 syntetyzowanego przy braku jednego z dwóch
prawidłowych alleli.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Nadwrażliwość na warfarynę dziedziczy się dominująco, ponieważ wystarczy tylko jeden allel
CYP2C9*, aby ujawniła się ona u osób wykazujących tę cechę.
• Nadwrażliwość na warfarynę dziedziczy się dominująco, ponieważ wykazują ją heterozygoty.
• Aby ujawniła się nadwrażliwość na warfarynę wystarcza tylko jeden zmutowany allel genu
CYP2C9, a więc jest to dziedziczenie dominujące.
16.3. (0–2)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami XIV. Genetyka klasyczna.

pochodzącymi z analizy materiałów
źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
1. Dziedziczenie cech. Zdający:
1) zapisuje i analizuje krzyżówki
(w tym krzyżówki testowe) oraz określa
prawdopodobieństwo wystąpienia określonych
genotypów i fenotypów oraz stosunek
fenotypowy w pokoleniach potomnych, w tym
cech warunkowanych przez allele wielokrotne.

Zasady oceniania
2 pkt – poprawne wykonanie krzyżówki oraz poprawne określenie prawdopodobieństwa urodzenia
nadwrażliwego na warfarynę chłopca.
1 pkt – poprawne wykonanie krzyżówki i błędne określenie prawdopodobieństwa urodzenia
nadwrażliwego na warfarynę chłopca.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania

CYP2C9 CYP2C9*

CYP2C9 CYP2C9 CYP2C9 CYP2C9 CYP2C9*

CYP2C9* CYP2C9 CYP2C9* CYP2C9* CYP2C9*

20 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Odpowiedź:
• Prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z nadwrażliwością na warfarynę wynosi 75%, z czego
połowę stanowić będą chłopcy – 37,5%.
• Prawdopodobieństwo urodzenia chłopca z nadwrażliwością na warfarynę wynosi 37,5%.
Zadanie 17. (0–4)
17.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami XII. Wirusy – pasożyty molekularne. Zdający:

pochodzącymi z analizy materiałów 5) wyjaśnia mechanizm odwrotnej transkrypcji
źródłowych. Zdający: i jego znaczenie w namnażaniu retrowirusów.
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne wykazanie, że u wirusa SARS-CoV-2 nie występuje cecha charakterystyczna
dla retrowirusów.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Na żadnym etapie cyklu namnażania SARS-CoV-2 nie występuje DNA. Natomiast retrowirusy
wytwarzają DNA na jednym z etapów cyklu namnażania. Dlatego można wykluczyć,
że SARS-CoV-2 jest retrowirusem.
• Na żadnym etapie cyklu namnażania SARS-CoV-2 nie występuje odwrotna transkryptaza.
Natomiast u retrowirusów enzym ten jest obecny. Dlatego można wykluczyć, że SARS-CoV-2
jest retrowirusem.
• Na żadnym etapie cyklu namnażania SARS-CoV-2 nie zachodzi odwrotna transkrypcja. Natomiast
retrowirusy przeprowadzają odwrotną transkrypcję na jednym z etapów cyklu namnażania.
Dlatego można wykluczyć, że SARS-CoV-2 jest retrowirusem.
17.2. (0–2)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności XIV. Genetyka klasyczna.

biologicznej oraz zjawisk i procesów 2. Zmienność organizmów. Zdający:
biologicznych zachodzących na różnych 5) przedstawia rodzaje mutacji genowych
poziomach organizacji życia. Zdający: oraz określa ich skutki.
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą
i funkcją na różnych poziomach organizacji
życia.

Zasady oceniania
2 pkt – poprawne określenie wpływu mutacji na białko kodowane przez gen N oraz na białko
kodowane przez gen ORF9b.
1 pkt – poprawne określenie wpływu mutacji na białko kodowane przez gen N.
1 pkt – poprawne określenie wpływu mutacji na białko kodowane przez gen ORF9b.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.

21 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

Przykładowe rozwiązania
Białko kodowane przez gen N:
• przedwczesne zakończenie syntezy białka.
• przedwczesne zakończenie syntezy białka na reszcie proliny.
• zmiana kodonu CAA kodującego glutaminę na kodon UAA oznaczający STOP.
Białko kodowane przez gen ORF9b:
• brak konsekwencji dla sekwencji aminokwasowej.
• zmiana kodonu CCC kodującego prolinę na kodon CCU, który również koduje prolinę.
17.3. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

V. Pogłębianie znajomości uwarunkowań XII. Wirusy – pasożyty molekularne. Zdający:

zdrowia człowieka. Zdający: 6) przedstawia drogi rozprzestrzeniania się
1) planuje działania prozdrowotne. i zasady profilaktyki chorób człowieka
wywoływanych przez wirusy ([...] grypa [...]).

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne podanie trzech działań profilaktycznych.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• częste wietrzenie pomieszczeń
• noszenie maseczek ochronnych
• unikanie dużych zbiorowisk ludzi
• dezynfekcja rąk
• dezynfekcja powierzchni przedmiotów
• zasłanianie ust i nosa podczas kaszlu i kichania
Zadanie 18. (0–4)
18.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej XIV. Genetyka klasyczna.

wiedzy do rozwiązywania problemów 1. Dziedziczenie cech. Zdający:
biologicznych. Zdający: 5) wyjaśnia istotę dziedziczenia
2) przedstawia opinie i argumenty związane pozajądrowego.
z omawianymi zagadnieniami biologicznymi.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne podanie argumentu przemawiającego za mitochondrialnym dziedziczeniem zespołu
MELAS.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Wszystkie dzieci kobiety chorującej na zespół MELAS również są chore.
• MELAS dziedziczy się w linii żeńskiej.
• Chorzy ojcowie mają zdrowe dzieci.

22 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

18.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności II. Komórka. Zdający:

biologicznej oraz zjawisk i procesów 9) przedstawia argumenty przemawiające
biologicznych zachodzących na różnych za endosymbiotycznym pochodzeniem
poziomach organizacji życia. Zdający: mitochondriów i chloroplastów.
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą
i funkcją na różnych poziomach organizacji
życia.

Zasady oceniania
1 pkt – podanie jednego poprawnego argumentu przemawiającego za endosymbiotycznym
pochodzeniem mitochondrium.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Rybosomy występujące w mitochondriach strukturą i masą cząsteczkową / stałą sedymentacji
przypominają rybosomy prokariotyczne.
• W mitochondriach jest obecna kolista cząsteczka DNA podobnie jak w komórkach
prokariotycznych.
• W mitochondriach DNA nie jest związany z białkami histonowymi, tak samo jak w komórkach
bakterii.
• Obecność dwóch błon otaczających mitochondrium, które przypominają budową błony komórek
prokariotycznych.
• Nowe mitochondria w komórce powstają w wyniku podziału mitochondriów już istniejących.
18.3. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej II. Komórka. Zdający:

wiedzy do rozwiązywania problemów
biologicznych. Zdający:
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki
przyczynowo-skutkowe między procesami
i zjawiskami, formułuje wnioski.
8) opisuje budowę mitochondriów [...].
III. Energia i metabolizm.
5. Pozyskiwanie energii użytecznej biologicznie.
Zdający:
1) wykazuje związek budowy mitochondrium
z przebiegiem procesu oddychania
komórkowego.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne wyjaśnienie, uwzględniające obniżenie wydajności syntezy białek
mitochondrialnych, spowodowane brakiem jednego rodzaju tRNA, co wpływa negatywnie
na działanie łańcucha oddechowego w mitochondriach.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Gen MT-TL1 koduje tRNA niezbędny w procesie translacji zachodzącej w mitochondrium. Brak
jednego rodzaju tRNA utrudnia syntezę białek tworzących kompleksy białkowe mitochondrialnego
łańcucha oddechowego, co skutkuje zmniejszeniem wydajności syntezy ATP w tym organellum.

23 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

18.4. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej III. Energia i metabolizm.

wiedzy do rozwiązywania problemów
biologicznych. Zdający:
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki
przyczynowo-skutkowe między procesami
i zjawiskami, formułuje wnioski.
5. Pozyskiwanie energii użytecznej biologicznie.
Zdający:
5) porównuje drogi przemiany pirogronianu
w fermentacji alkoholowej, mleczanowej
i w oddychaniu tlenowym.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne wyjaśnienie przyczyny podwyższonego stężenia mleczanu u osób chorujących
na zespół MELAS, uwzględniające konieczność pozyskiwania ATP w procesie fermentacji
mleczanowej.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• Stężenie mleczanu u osób chorujących na zespół MELAS zwiększa się, ponieważ zmniejszona
produkcja ATP w mitochondriach powoduje zwiększenie intensywności procesu fermentacji
mleczanowej, której produkt – mleczan przenika do osocza.
• U osób zdrowych glukoza jest rozkładana podczas glikolizy, a produktami tego procesu są
m.in. ATP i pirogronian. W warunkach tlenowych dalszy metabolizm pirogronianu, odbywa się
na drodze tlenowej, co umożliwia uzyskanie większej ilości ATP. U osób chorych zmniejszenie
wytwarzania ATP w mitochondriach powoduje, że metabolizm pirogronianu przebiega na szlaku
fermentacji. Produktem fermentacji jest mleczan, którego stężenie we krwi wzrasta.
Zadanie 19. (0–2)
19.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

II. Rozwijanie myślenia naukowego; XV. Biotechnologia. Podstawy inżynierii

doskonalenie umiejętności planowania
i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń
oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
2) określa warunki doświadczenia [...].
genetycznej. Zdający:
3) przedstawia narzędzia wykorzystywane
w biotechnologii molekularnej ([...] enzymy
restrykcyjne) i określa ich zastosowania.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne określenie, uwzględniające selekcję bakterii zawierających wektor.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Bakterie zawierające taki wektor będą oporne na antybiotyk, co umożliwia selekcję tylko tych bakterii,
które pobrały wektor.

24 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

19.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami XV. Biotechnologia. Podstawy inżynierii

pochodzącymi z analizy materiałów genetycznej. Zdający:
źródłowych. Zdający: 4) przedstawia istotę technik stosowanych
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza w inżynierii genetycznej ([...] elektroforeza DNA
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe. [...]).

Zasady oceniania
1 pkt – zaznaczenie poprawnej odpowiedzi.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
A
Zadanie 20. (0–3)
20.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej XVI. Ewolucja. Zdający:

wiedzy do rozwiązywania problemów 1) przedstawia podstawowe źródła wiedzy
biologicznych. Zdający: o mechanizmach i przebiegu ewolucji.
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki
przyczynowo-skutkowe między procesami
i zjawiskami, formułuje wnioski.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne podanie dwóch cech E. coli jako organizmu modelowego.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
E. coli jest organizmem modelowym, ponieważ (zdający powinien podać dwie cechy z podanych):
• ma niewielkie wymagania pokarmowe.
• można łatwo prowadzić jej hodowlę.
• rozmnaża się wyłącznie bezpłciowo.
• jej komórki mają niewielkie rozmiary.
• jej komórki maja niewielki, haploidalny genom.
• wykazuje się szybkim tempem wzrostu i rozwoju.
• można u niej zaobserwować zajście każdej mutacji (oprócz letalnej).
• jej komórki szybko się dzielą.

25 z 26
 Próbny egzamin maturalny z Nową Erą
Biologia – poziom rozszerzony

20.2. (0–1)

Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności XVI. Ewolucja. Zdający:

biologicznej oraz zjawisk i procesów 1) przedstawia podstawowe źródła wiedzy
biologicznych zachodzących na różnych o mechanizmach i przebiegu ewolucji;
poziomach organizacji życia. Zdający: 3) przedstawia rodzaje zmienności i wykazuje
6) wykazuje, że różnorodność organizmów jest znaczenie zmienności genetycznej w procesie
wynikiem procesów ewolucyjnych. ewolucji.
IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej
wiedzy do rozwiązywania problemów
biologicznych. Zdający:
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki
przyczynowo-skutkowe między procesami
i zjawiskami, formułuje wnioski.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne wyjaśnienie, uwzględniające częste podziały komórkowe w porównaniu z innymi
organizmami / haploidalność bakterii oraz wpływ tych właściwości na szybkie tempo ewolucji
tej bakterii.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
• E. coli dzieli się w ciągu doby kilka razy / ok. 7 razy, co oznacza, że przed każdym podziałem
następuje replikacja DNA, podczas której mogą pojawić się mutacje spontaniczne. Tempo
ewolucji E. coli jest więc duże, a to daje możliwość zaobserwowania jej efektów w stosunkowo
krótkim czasie.
• Bakterie E. coli są haploidalne, a tempo ich podziałów jest duże. To zwiększa szansę na zajście
mutacji, a każda mutacja, z wyjątkiem mutacji letalnej, się ujawnia. Daje to możliwość
zaobserwowania efektów mutacji i tempa ewolucji w stosunkowo krótkim czasie.
20.3. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe

III. Posługiwanie się informacjami III. Energia i metabolizm.

pochodzącymi z analizy materiałów
źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza
informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
5. Pozyskiwanie energii użytecznej biologicznie.
Zdający:
2) analizuje na podstawie schematu przebieg
glikolizy, reakcji pomostowej i cyklu Krebsa,
wyróżnia substraty i produkty tych procesów.

Zasady oceniania
1 pkt – poprawne zaznaczenie dwóch elementów odpowiedzi.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca wymagań za 1 pkt albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
A3

26 z 26