‫مقدمه‬

‫زبالههاي شهري از اجزاي مختلفي از جمله كاغذ و مقوا تشكيل ميشود كه كاغذ و مقوا درصد‬
‫قابل توجهي از آن را شامل ميشود بنابراين عدم توجه به كاغذ و مقوا‪ ،‬و بازيافت آن باعث هدر رفتن‬
‫سرمايه ملي (منابع اقتصادی‪ ،‬عدم وابستگی در جهت ورود خمير کاغذ) و همچنين باعث ضرر و‬
‫زيان به محيط زيست (کاهش توليد زباله و کاهش آلودگی) و از بين رفتن جنگلها ميشود كه خود‬
‫اثرات ديگري براي محيط زيست به دنبال خواهد داشت‪ .‬مصارف متنوع فرآوردههای کاغذی در امور‬
‫چ اپ و تحرير‪ ،‬بسته بندی‪ ،‬بهداشتی‪ ،‬تزئينات و دکوراسيون به نحوی روزافزون نياز به محصوالت‬
‫سلولزی را به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذير در آورده است‪ .‬در سالهاي اخير به دليل كمبود منابع‬
‫طبيعي و جلوگيري از اثرات تخريب محيط زيست‪ ،‬بازيافت كاغذ از كاغذهاي باطله‪ ،‬مورد توجه‬
‫قرار گرفته است‪ .‬کاغذ پس از مواد زائد جامد فساد پذير و قابل کمپوست دومين جز با ارزش و قابل‬
‫بازيافت زباله میباشد‪ .‬از کل کاغذ و مقوای مصرفی تقريبا ً ‪ 80‬درصد آن قابل بازيافت و استفاده‬
‫مجدد است‪.‬‬

‫کاغذ و مقوای قابل بازيافت موجود در زباله شهری عموما ً شامل روزنامه‪ ،‬کتاب‪ ،‬مجله‪،‬‬
‫کاغذهای چاپی ‪ ،‬تبليغاتی و تجاری‪ ،‬مکاتبات اداری‪ ،‬کاغذهای پرينت ‪ ،‬مقوا و کاغذ بسته بندی‬
‫می باشد‪ .‬منازل ‪ ،‬ادارات و مدارس مهمترين منابع تامين کاغذ های باطله هستند بهترين روش جمع‬
‫آوري آن‪ ،‬از درب منازل ‪ ،‬اداره ها و مدارس قبل از مخلوط شدن با بقيه پسماندها است‪ .‬تفکيک از‬
‫مبدا ‪ ،‬نخستين بار در سال ‪ 1985‬در کشور آلمان غربی سابق و آن هم در مورد دوريزهای مراکز‬
‫مسکونی صورت پذيرفت‪ .‬برای استفاده بهينه از کاغذهای باطله بعنوان الياف دست دوم‪ ،‬ضروری‬
‫است انواع کاغذها از نظر کيفيت دسته بندی شوند‪ .‬بيشتر کاغذهای باطله جمع آوری شده‪ ،‬به انواع‬
‫کاغذهای بسته بندی تبديل میشوند‪ .‬براساس گزارش سازمان بازيافت‪ ،‬ميزان بازيافت کاغذ و مقوا‬
‫در جهان در سال ‪ 2009‬حدود ‪ 181/6‬ميليون تن بوده است‪ .‬نکته قابل توجه اينکه همه روزنامه های‬
‫آمريکا از کاغذهای باطله و بازيافتی است و مطبوعات اين کشور اجازه ندارند از کاغذ نو استفاده‬
‫کنند‪ .‬همچنين تمامی ادارات دولتی در آمريکا هم اکنون موظف اند ‪ 60‬درصد از کاغذ مورد نياز خود‬
‫را از کاغذهای بازيافتی خريداری نمايند‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫فصل اول‬
‫بخش تیوریتکی‬

‫‪-1.1‬معلومات عمومی در مورد بازیافت کاغذ‬

‫بازيافت به معنی استفاده ازمواد مصرف شده برای توليد و ساخت مجدد همان کاال يا کاالی‬
‫قابل استفاده ديگر است؛ مثل ساخت کاغذ تازه از کاغذ های باطله وغير قابل استفاده‪ .‬بازيافت زباله‬
‫ها سه فايده مهم برای محيط زيست دارد‪ .‬ما به کمک بازيافت زباله در مصرف منابع طبيعی صرفه‬
‫جوی کرده ايم زيرا به جای استفاده از مواد خام برای توليد محصوالت نو از مواد بازيافتی کمک‬
‫ميکنيم‪.‬‬

‫از ديگر فوايد بازيافت؛ صرفه جوی در مصرف انرژی است‪ .‬البته برای بازيافت مواد زايد‬
‫هم نياز به مقداری انرژی است اما انرژی الزم برای بازيافت زباله خيلی کمتر از انرژی مورد نياز‬
‫برای توليدات محصوالت جديد از مواد خام است‪ .‬برای مثال ساختن المونيم از المونيم بازيافت شده‬
‫‪ 90‬فيصد انرژی کمتر از ساخت آن از سنگ معدن نياز دارد‪ .‬سومين فايده بازيافت نياز به فضای‬
‫کمتر برای دفن زباله هاست‪.‬‬

‫درگام اول برای بازيافت زباله ها بايد مواد قابل تجزيه مثل پسمانده های آشپزخانه و مواد‬
‫غذايی را از ساير زبالهه ها جدا کرده و سعی شود فقط اين مواد را در خريطه های زباله ريخته وبه‬
‫باغچه خانه ويا دهقان نزديک تان تحويل دهد واز آن کود بنام کمپوست تبديل می کند وبرای اصالح‬
‫خاک وجبران مواد غذايی از دست رفته از آن استفاده ميکند‪.‬‬

‫درمرحله بعد بايد مواد قابل بازيافت را از زباله ها جدا کنيم‪ .‬شيشه؛ کاغذ؛ پالستيک و انواع‬
‫فلزات از بهترين مواد برای بازيافت هستند‪ .‬کارخانه های کاغذ امروزی از فناوری هايی استفاده می‬
‫کنند که طی قرن ها تکامل يافته است ‪.‬اين ماده فيبری مبتنی بر سلولوز برای اولين بار حدود دو هزار‬
‫سال پيش در چين ساخته شد ‪.‬سپس کاغذ در استحکام باال تفاوتی نداشت‪ ،‬به سرعت در آب نرم شد‪،‬‬
‫تيره و خشن بود‪ .‬با گذشت زمان‪ ،‬صنعت کاغذ به سرعت توسعه يافته است و امروزه چندين صد نوع‬
‫و درجه کاغذ و مقوا را ارائه می دهد ‪ -‬از کاغذ چاپ ارزان تا کاغذ طراحی منحصر به فرد با وزن‬
‫ها‪ ،‬رنگ ها و بافت های مختلف ‪.‬در اين بررسی به تفصيل در مورد انواع کاغذ‪ ،‬فناوری ها و‬
‫تجهيزات توليد آن‪ ،‬معيارهای کيفی‪ ،‬روش های دفع و بازيافت صحبت خواهيم کرد ‪.‬بنابراين‪ ،‬اول‬
‫چيزها‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪-2.1‬بازیافت کاغذ‬
‫با توجه به مصرف روزانه کاغذ باطله در زندگی روزمره‪ ،‬در اکثر مواقع پس از‬
‫مصرف کاغذ ‪ ،‬کاغذهای باطله دور ريخته شده و استفاده دوبارهای از کاغذهای باطله نمیشود؛ در‬
‫حاليکه با بازيافت هر تن کاغذ باطله از قطع ‪ ۱۷‬اصله درخت جنگلی جلوگيری میشود‪ .‬توليد کاغذ‬
‫از کاغذ باطله نيز به دليلی ارزانی مواد اوليه کسب و کار مناسبی است که ضمن حفاظت از محيط‬
‫زيست (جلوگيری از قطع بیرويه درختان جنگلی) و اشتغال زايی سود مناسبی نيز دارد‪ .‬بازيافت‬
‫کاغذ از طريق عمليهی صورت میگيرد که کاغذهای دور ريختنی جمعآوری شده در کارخانههای‬
‫کاغذ سازی يا کارخانههای مقواسازی با کيفيت و ضخامتهای متفاوت به خمير تبديل میشوند‪.‬‬

‫شکل ‪ -1.1‬شکل دورانی از بازيافت‬

‫کاغذ و مقوا از با ارزش ترين مواد قابل بازيافت در جهان هستند ‪ .‬هر سال حدود هشت ميليون تن‬
‫کاغذ و مقوا در کشور انگلستان بازيافت می شود‪ .‬نيمی از اين مواد برای بازيافت به کارخانه های‬
‫کاغذ بريتانيا ارسال می شود ‪ ،‬در حالی که نيمی ديگر صادر می شود‪.‬‬

‫با وجود بازيافت مجدد‪ ،‬به طور متوسط در هر خانواده در انگليس هنوز هم ساالنه شش‬
‫درخت به ارزش کاغذ خود را در سطل آشغال خود دور می اندازند‪ .‬در صورتی که هر تن کاغذ‬
‫بازيافت شده معادل ‪ 17‬درخت ‪ 380 ،‬گالن روغن‪ 3،‬متر مکعب فضای دفن زباله ‪ 4000 ،‬کيلو وات‬
‫ساعت و ‪ 7000‬گالن آب ‪ ،‬انرژی ذخيره می کند‪.‬کاغذهای زباله از طريق يک عمليه خرد کردن و‬
‫خمير خرد شده بازيافت می شوند‪.‬تا مجددا به مقاطع مختلف کاغذ تبديل شوند‪ .‬موارد مربوط به‬
‫بازيافت کاغذ تا حد زيادی مربوط به از بين بردن آالينده ها و نوع اشتباه کاغذ از پسماند است‪:‬‬
‫کاغذهايی که شامل مواد افزودنی غير کاغذی مانند کاغذ بسته بندی يا کاغذ صمغ هستند‪ ،‬غالبا کيفيت‬
‫بسيار کمی برای بازيافت دارند‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫مقوا مراحل مختلف بازيافت مشابه کاغذرا پشت سر می گذارد ‪ ،‬اما برای جلوگيری از نشانه های‬
‫قهوه ای روی کاغذ جديد بايد از جريان کاغذ جدا باشد‪.‬‬

‫شکل ‪ -1.2‬سيکل دورانی بازيافت‬

‫جمع آوری و جداسازی‪ :‬کاغذ و مقوا از زباله ها جداسازی می شوند و جمع می شوندو کاغذ و مقوا‬
‫را در ظروف بزرگ بازيافت قرار می دهند ‪ .‬سپس به يک کارخانه کاغذ منتقل می شود و در آنجا‬
‫از نظر نوع و درجه بندی جداسازی می شوند‪.‬‬

‫خرد کردن و پالپ کردن‪ :‬سپس کاغذ جدا شده خرد شده و با آب و مواد کيمياوی مخلوط می شود تا‬
‫فيبرهای کاغذ را شکسته و خمير ايجاد کند ‪ ،‬که سپس از طريق صفحه ها عبور داده می شود تا‬
‫آلودگی های بزرگتر را از بين ببرد‪ .‬سپس اين ماده با خمير جديد مخلوط می شود تا به آن در استحکام‬
‫و تشکيل محصول نهايی محکمتر کمک کند‪ .‬خمير جديد مقوا حاوی تراشه های چوبی است تا ضخيم‬
‫تر شود‪.‬‬

‫فيلترينگ‪ :‬خمير کاغذ تميز سپس در يک دستگاه ريسندگی گريز از مرکز قرار می گيرد تا آلودگی‬
‫های بيشتری را جدا کند‪ -‬پالستيک ها در باالی سطح باال می روند در حالی که فلزات به پايين سقوط‬
‫می کنند‪.‬‬

‫جوهر زدايی ‪ :‬خمير را در يک دستگاه شناور قرار می دهند که در آن مواد کيمياوی و حباب هوا‬
‫قرار دارند‪ .‬سپس رنگ و لعاب و جوهر را از بين می برد و کاغذ و مقوا سفيد می شوند‪ .‬ممکن است‬
‫پراکسايد هايدروجن برای سفيد کردن خمير استفاده شود‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫اتمام ‪ :‬پالپ تميز شده با مواد توليدی جديد مخلوط شده و برای خشک شدن روی يک تسمه نقاله مسطح‬
‫و سطوح استوانه ای گرم قرار می گيرد ‪ .‬سپس از طريق ماشينی عبور می کند که قبل از عبور از‬
‫سيلندرهای بخار گرم می شود ‪ .‬بخار ايجاد شده باعث می شود آب اضافی خارج شود و رول های‬
‫طوالنی کاغذ را به وجود می آورد‪ .‬سپس ورقهای کاغذی برش داده شده‪ ،‬گرد شده و به مشاغل ارسال‬
‫می شود‪ .‬برای بازيافت مقوا نيز مراحل مشابه کاغذ را پشت سر می گذاريم ‪ ،‬فقط اينکه ‪ ،‬مقواهايی‬
‫که دارای شيارهای راه راه هستند ‪،‬به وسيله غلطک های فلزی بزرگ خرد می شوند و جداسازی می‬
‫شوند که بعدا به آنها تخته های مسطح اضافه می شود‪.‬‬

‫با استفاده از دستگاه هوشمند بازيافت در مبدا‪ ،‬ميتوان کاغذ ها را هم بازيافت کرد‪.‬‬

‫‪-3.1‬عملیه بازیافت کاغذ‬

‫حال دراين جا به عمليه های بازيافت کاغذ می پردازيم‬

‫‪ 1-3.1‬جمعآوری کاغذ باطله‬

‫استفاده از کاغذهای باطله به کارايی و تداوم سيستم جمعآوری و دسته بندی کاغذهای باطله‬
‫بستگی دارد‪ .‬خريداران کاغذ باطله‪ ،‬ضايعات کاغذ را از مکانهای مختلف مثل ادارات‪ ،‬کتابخانه ها‬
‫‪ ،‬مدارس‪ ،‬فروشگاهها‪ ،‬چاپخانهها و همينطور سطلهای زباله خريداری و جمعآوری میکنند و پس‬
‫از تفکيک و سورت کردن و بسته بندی به کارخانههای بازيافت کاغذ ارسال میکنند‪.‬‬

‫برای جمعآوری کاغذهای باطله روشهای مختلفی وجود دارد‪ .‬برای اينکه کاغذ باطله و مصرف شده‬
‫از دست مصرفکننده بدست کارخانه برسد‪ ،‬مراحل ذيل بايد طی شود‪:‬‬

‫‪ .1‬تماس خريدار با توليدکننده کاغذ باطله و هماهنگی با او‬

‫‪ .2‬جمعآوری کاغذهای باطله توسط توليد کننده کاغذ باطله‬

‫‪ .3‬جمعآوری اين کاغذها توسط خريدار‬

‫‪ .4‬جابجايی‪ ،‬دستهبندی و انتقال کاغذهای باطله به کارخانه توسط خريدار‬

‫‪-4.1‬عملیه بازیافت کاغذ باطله در کارخانه‬

‫ابتدا کاغذهای باطله وارد پالپر شده و در آن با آب مخلوط و به خمير تبديل میشود‪ .‬همچنين‬
‫در اين مرحله ضايعات درشت به وسيلهٔ يک چنگک از آن جدا میشود‪ .‬سپس در مرحله بعد پاکسازی‬

‫‪5‬‬
‫روی خمير انجام میشود تا ناخالصیهای آن گرفته شود‪ .‬در پايان اين مرحله خمير موجود شامل ‪99‬‬
‫درصد آب و ‪ 1‬درصد خمير سلولوز است! طی عمليه خمير سازی ناخالصیهای کاغذ مثل پالستيک‪،‬‬
‫منگنه‪ ،‬شن و ‪ ..‬جداسازی شده و خمير حاصل از اين دستگاه توسط پمپ روی دستگاه توليد کاغذ‬
‫ريخته میشود‪ .‬در مرحله بعد خمير به وسيلهٔ نازل ريتوری ريخته میشود‪ ،‬که با حرکت توری طی‬
‫سه مرحله عمليات‪ ،‬آب خمير گرفته میشود‪ ،‬در اين قسمت به کمک سيستم مکش‪ ،‬خمير و آب از هم‬
‫جدا میشوند‪ .‬پس از پايان مراحل آبگيری خمير وارد مرحلهٔ حرارت میشود و با عبور از روی‬
‫غلطکهای بخار داغ يا شعله گاز‪ ،‬ورقههای کاغذ را خشک میکند‪ .‬در مرحله بعد که به آرايشگاه‬
‫کاغذ معروف است از يک طرف به کاغذ نشاسته (به عنوان نگهدارنده) و از طرف ديگر به آن رنگ‬
‫اضافه میشود (برای زيبايی)‪ ،‬سپس کاغذ دوباره وارد خشک کن میشود‪( .‬کاغذ نهايی بايد حدود ‪8‬‬
‫تا ‪ ٪10‬رطوبت داشته باشد) و در پايان به صورت رولهای بزرگ پيچيده میشود و در انتها‬
‫بهصورت رول يا شيت شده آماده عرضه به بازار میباشد‪.‬‬

‫در اينجا به انواع کاغذهای باطله مناسب و نامناسب برای بازيافت و تبديل به کاغذ و مقوا اشاره‬
‫میکنيم‪.‬‬

‫‪-5.1‬بازیافت و جایگاه آن دربعضی ممالک دنیا‬

‫بازيافت کاغذ بر خالف مفهوم کنونی که با عمليه های کيمياوی وپردازش کارخانه ای تعريف‬
‫ميشود از دير باز به صورت سنتی وجود داشته سهولت خمير کردن کاغذ های باطله و شکل دهی‬
‫مجدد آن ها همواره سبب شده که تمايل به سمت بازيافت آن افزايش يابد‪ .‬از عمده ترين عوامل کاغذ‬
‫های باطله ميتوان به زباله های خانوار مدارس ادارات کاغذ های ضايعات صحافی عکاسان فوتوکاپی‬
‫ها چاپخانه ها و واحد های سازنده جعبه های مقوای وغيره اشاره نمود بررسی ها نشان می دهد‬
‫بازيافت کاغذ ها با بهره گيری از صنعت به سال ‪ 1313‬باز ميگردد‬

‫‪6‬‬
 ‫جدول ‪ -1‬بررسی ميزان بازيافت کاغذ درکشورهای مختلف‬

‫کشورهای توسعه ياقته‬ ‫کشورهای درحال توسعه‬

‫ميزان بازيافت‬ ‫نام کشور‬ ‫ميزان بازيافت‬ ‫نام کشور‬

‫‪45%‬‬ ‫امريکا‬ ‫‪31%‬‬ ‫کوريای جنوبی‬

‫‪71%‬‬ ‫آلمان‬ ‫‪26%‬‬ ‫ترکيه‬

‫‪77%‬‬ ‫هالند‬ ‫‪31%‬‬ ‫ماليزيا‬

‫‪52%‬‬ ‫جاپان‬ ‫‪21%‬‬ ‫الجزاير‬

‫‪10%‬‬ ‫ايران‬

‫‪-1.5.1‬کاغذهای مناسب برای بازیافت‬

‫روزنامه‪ ،‬مجله‪ ،‬کاغذ تحرير سفيد‪ ،‬کاغذ باطله‪ ،‬کاغذ کپی‪ ،‬پاکت نامه‪ ،‬بروشورها و آگهیهای‬
‫تبليغاتی کاغذی‪ ،‬کارتن و جعبههای مقوايی‪ ،‬کتاب ‪ ،‬کاغذ گالسه‪.‬‬

‫‪-2.5.1‬کاغذهای نامناسب برای بازیافت‬

‫کاغذ کاربن‪ ،‬کاغذ برچسب دار‪ ،‬کاغذ ديواری ‪ ،‬کاغذ المونيم‪ ،‬کاغذ سلفون دار‪ ،‬کاغذهای‬
‫روکش شده براقمراحل بازيافت کاغذ‬

‫‪-6.1‬مراحل بازیافت کاغذ‬

‫در متن زير مراحل مختلف بازيافت کاغذ را با هم بررسی خواهيم کرد‪.‬‬

‫مرحله اول ‪ :‬جمع آوری و تفکيک از مبدا است‪.‬‬

‫مرحله دوم ‪ :‬انتقال به انبار جهت تفکيک مجدد و اگر شيشه و نايلون باشد جدا شود ‪.‬‬

‫مرحله سوم ‪ :‬پرس کردن کاغذ های باطله و بارگيری و فرستادن به کارخانه می باشد ‪.‬‬

‫مرحله چهارم‪ :‬کاغذ های باطله را در ديگهای بزرگ به نام گاالندول می ريزند و اگر رنگ داشته‬
‫باشد به کمک سود و کلر رنگ زدايی می کنند‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫مرحله پنجم‪ :‬پس از رنگ زدايی با آب مواد حاصل را مخلوط می کنند و به کمک پروانه ای که در‬
‫ديگهای آب و کاغذ مخلوط شده وشيرابه ای بوجود می ايد‪.‬‬

‫مرحله ششم‪ :‬اين شيرابه را روی ميز کار به ( عرض يک متر تا طول هشت متر دارد ) پهن می کنند‬
‫تا آب اضافی از طريق منفذها به خارج برود‬

‫مرحله هفتم‪ :‬اين شيرابه و خمير بدست آمده را روی غلطکهايی پهن کرده و از خشک کن های متعدد‬
‫عبور می دهند ‪.‬‬

‫مرحله هشتم‪ :‬کاغذ بدست آمده را برش می دهند‬

‫در ادامه اين مبحث به قسمت بازيافت کاغذ ها می رسيم که همانطور که می دانيد همه ی کاغذ ها قابل‬
‫بازيافت نيستند‬

‫‪-7.1‬کاغذ های که قابل بازیافت نمی باشد‬

‫بعد از اينکه مراحل بازيافت کاغذ را ياد گرفتيم بايد بدانيم چه کاغذ هايی را نمی توان بازيافت‬
‫کرد ؟‬

‫برای اين منظور تمامی کاغذ هايی که نمی توان بازيافت کرد را برای شما قرار داديم‬

‫‪ .1‬کاغذ هايی که مصرف بهداشتی دارند مانند دستمال کاغذی ‪ ،‬دستمال توالت و…‬

‫‪ .2‬کاغذ هايی که به مواد غذايی آغشته اند مانند ‪ ،‬پاکت ساندويچ ‪ ،‬پيتزا و…‬

‫‪ .3‬کاغذ هايی که به مواد نفتی و روغنی آغشته هستند‪.‬‬

‫‪ .4‬کاغذ هايی که به مقدار فراوانی به مرکب آلوده شده باشند‪.‬‬

‫‪ .5‬کاغذ های بسيار کهنه و قديمی‬

‫‪ .6‬کاغذ های مخلوط و رنگی ‪ ،‬که خود از کاغذ های مختلف و گوناگون تشکيل شده اند‪.‬‬

‫همين طور بايد بدانيد تعداد دفعات بازيافت کاغذ محدود و حداکثر ‪ ۵‬مرتبه است ‪.‬زيرا پس از چند‬
‫مرتبه بازيافت الياف موجود در کاغذ ساختار خود را از دست می دهد‪.‬‬

‫مهم ترين روش فيزيکی در بازيافت کاغذ خرد کردن و خمير کردن است‪.‬‬

‫مهم ترين روش کيمياوی در بازيافت کاغذ افزودن مواد سفيد کننده است تا بتواند با جوهر و نوشته‬
‫های قبلی واکنش داده و آن ها را از بين ببرد‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫اگر کاغذ بازيافتی بسيار کثيف باشد و با سفيد کننده به خوبی سفيد نشود‬

‫پس از خمير کردن و افزودن مواد ضد عفونی کننده و سفيد کننده از اين خمير برای مقوا سازی‬
‫استفاده می شود‬

‫‪-8.1‬بازیافت کاغذ ها و مراحل آن‬

‫بازيافت اصوال يکی از عمليه هايی است که بسيار سود آور است؛ از اين جهت که هم به حفظ‬
‫محيط زيست کمک ميکند و هم از لحاظ اقتصادی به صرفه می باشد‪ .‬بازيافت کاغذ ها و توليد کاغذ‬
‫از کاغذ باطله همچنين به دليل ارزانی مواد اوليه کسب و کار مناسبی است که ضمن اشتغال زايی از‬
‫سود مناسبی نيز برخوردار است‪ .‬با توجه به اين مساله که در حال حاضر حجم زيادی از زباله های‬
‫شهری کاغذ است پس بازيافت اين ماده پر ارزش و پر مصرف و استفاده مجدد از آن نه تنها مانع از‬
‫قطع بی رويه درختان جنگلی ميشود بلکه هزينه تبديل الياف گياهی به کاغذ را نيز به ميزان قابل‬
‫توجهی کاهش خواهد داد‪.‬‬

‫‪-9.1‬عملیه انجام بازیافت کاغذ ها‬

‫در عمليه بازيافت کاغذ ها از فناوری های پيشرفته ای استفاده می شود که مراحل انجام آن‬
‫عمليه با توجه به اين که چه محصولی را به عنوان محصول نهايی از زباله های کاغذی در نظر گرفته‬
‫باشيم‪ ،‬متفاوت خواهد بود‪ .‬در چرخه بازيافت کاغذ عبور از مراحل خميرسازی‪ ،‬غربال گری و پاک‬
‫سازی برای تهيه مقوای نازک با کيفيت پايين ضروری است‪ ،‬اما اگر بخواهيم از کاغذهای باطله برای‬
‫تهيه کاغذ های اداری مرغوب و باکيفيت استفاده کنيم عبور از مرحله شناورسازی نيز ضروری‬
‫خواهد بود‪.‬‬

‫با توجه به نوع کاغذ باطله ای که برای بازيافت انتخاب شده‪ ،‬ممکن است مراحل ديگری نيز به اين‬
‫چرخه اضافه شود‪ .‬در نخستين مرحله از چرخه بازيافت کاغذ‪ ،‬کاغذهای باطله جمع آوری شده در‬
‫يک محلول آبکی که حاوی ذرات فيبری است غوطه ور شده و در نتيجه برخورد با تيغه هايی که در‬
‫آن محفظه در حال چرخش هستند‪ ،‬متالشی و تجزيه خواهند شد‪ ،‬در مرحله دوم ذرات و ناخالصی‬
‫های درشت از خمير حاصل جداسازی می شوند‪.‬‬

‫با عبور خمير غوطه ور در محلول آبکی از يک استوانه در حال چرخش ذرات درشت و سنگين وزن‬
‫مانند شن و ماسه و قطعات فلزی از آن جدا می شوند‪ .‬اجزای سبک تر از طريق لوله مکش از اين‬
‫محفظه خارج شده و به راحتی از ميان صافی ها می گذرند‪ ،‬اما ناخالصی های درشت تر در پشت‬
‫اين صافی ها به دام می افتند‪ .‬در مرحله بعد با تزريق هوا به داخل خمير کاغذ‪ ،‬جوهر‪ ،‬رنگ‪ ،‬چسب‬

‫‪9‬‬
‫و هر نوع پوشش ديگر که معموال آب گريز هستند به حباب های هوای موجود در اين محفظه که‬
‫توسط يک ماده کيمياوی کف زا ايجاد شده اند‪ ،‬می چسبند و به اين ترتيب اين نوع ناخالصی ها نيز‬
‫از ذرات کاغذ جدا می شود‪.‬‬

‫در اين مرحله ماده کيمياوی ديگری به خمير کاغذ افزوده می شود که با جذب ناخالصی های بسيار‬
‫کوچک امکان چسبندگی خمير کاغذ را افزايش می دهد‪ .‬در مرحله پاکسازی‪ ،‬دستگاه گريز از مرکزی‬
‫وجود دارد که ذرات را براساس کثافت آنها از هم تفکيک می کند‪ .‬خمير کاغذ با عبور از يک محفظه‬
‫فشار وارد مخزنی می شود که در آن يک همزن نصب شده است‪.‬‬

‫الياف کاغذ که در اين مرحله بسيار کوچک تر از باقيمانده ذرات جوهر يا چسب هستند به آسانی از‬
‫صافی عبور می کنند‪ .‬در آخرين مرحله از چرخه بازيافت کاغذ‪ 95 ،‬درصد ماده حاصل را آب و ‪5‬‬
‫درصد آن را الياف کاغذ تشکيل می دهند که روی يک صفحه مشبک قرار گرفته و با عبور غلتک‬
‫های بزرگ از سطح آن اين آب اضافی به تدريج از خمير کاغذ تهيه شده‪ ،‬خارج شده و ورقه های‬
‫ضخيمی از اين خمير تهيه می شود که پس از خشک شدن از آن برای تهيه کاغذ استفاده می شود‬

‫‪-10.1‬اهمیت و مزایای بازیافت کاغذ‬

‫کاهش بهره برداری از جنگل ها به دليل کاهش مصرف چوب و حفظ جنگل های با ارزش‬
‫کاهش تقاضا برای مواد اوليه غير سلولوزی (مواد کيمياوی) ودر نتيجه کاهش پساب آالينده محيط‬
‫زيست کاهش تقاضا برای انرژی که خود عمدتا از سوزاندن سوخت های فسيلی ايجاد ميشود ودر‬
‫نتيجه به کاهش گاز های گلخانه ای کمک ميکند کاهش مصرف آب و کاهش آلوده گی آب های محيطی‪.‬‬

‫مزايای محيط زيستی ناشی از بازيافت کاغذ به صورت کمی در جدول ذيل نشان داده شده است‬

‫جدول ‪ -2‬مزايای محيط زيستی بازيافت کاغذ‬

‫درصد‬ ‫مزيت محيط زيستی‬

‫‪25-75‬‬ ‫کاهش مصرف انرژی‬

‫‪75‬‬ ‫کاهش آلودگی هوا‬

‫‪30-40‬‬ ‫کاهش آلودگی آب‬

‫‪50-60‬‬ ‫کاهش مصرف آب‬

‫‪10‬‬
 ‫‪ -1.10.1‬جداسازی‪:‬‬
‫برای بازيافت موفق نياز به بازيابی تميز کاغذ میباشد‪ .‬پس شما بايد کاغذهای خود را دور‬
‫از آلودگیهايی مثل غذا‪ ،‬پالستيک‪ ،‬فلزات و ديگر زباله ها‪ ،‬که بازيافت کاغذ را مشکل می کند‬
‫نگهداری کنيد‪ .‬کاغذهای آلوده که قابل بازيافت نمیباشند بايد به کود تبديل شوند يا برای توليد انرژی‬
‫سوزانده شوند يا در زير خاک دفن شوند‪ .‬مرکز بازيافت معموال از مصرف کنندگان تقاضا می کند‬
‫که کاغذهای خود را بر حسب درجه يا نوع کاغذ جدا کنند‪ .‬مرکز بازيافت شهر می تواند به شما بگويد‬
‫که چگونه اين نوع و درجه در جامعه شما تعريف میشود‪.‬‬

‫‪-2.10.1‬جمع آوری و جا به جایی‪:‬‬

‫شما ممکن است کاغذهای جداشده خود را به مرکز بازيافت محل خود تحويل دهيد يا درسطل‬
‫های بزرگی که به منظور بازيافت در سطح شهرها تعبيه شدهاند بريزيد‪ .‬اغلب فروشندگان کاغذ يا‬
‫مرکز بازيافت کاغذ ها که شما در منزل جداسازی کردهايد را جمع آوری می کنند‪ .‬در مرکز بازيافت‪،‬‬
‫کاغذهای جمع آوری شده در بسته های تنگی پيچيده می شوند و از آنجا به کارخانه های کاغذسازی‬
‫فرستاده می شوند که در آنجا به کاغذهای جديد تبديل می شوند‪.‬‬

‫‪-3.10.1‬انبار داری و ذخیره کردن‪:‬‬

‫کارگران کارخانه کاغذ سازی‪ ،‬کاميون حاوی کاغذها را تخليه کرده و آن ها را به داخل انبار‬
‫می فرستند و تا زمان الزم کاغذها در آنجا می مانندو درجات مختلفی از کاغذ مثل روزنامه ها يا‬
‫جعبه ها به طور جداگانه نگهداری می شوند؛ برای اينکه در کارخانه کاغذسازی درجات مختلفی از‬
‫کاغذ را برای توليد انواع مختلف محصوالت استفاده می شود‪ .‬هنگامی که کارخانه آماده استفاده از‬
‫کاغذ شد‪ ،‬کاغذها توسط ماشين ها باربری چنگک دار ( )‪Forklift‬از انبار به نوار نقاله های بزرگی‬
‫برده می شوند‪.‬‬

‫‪ -11.1‬محصوالت عملیه بازیافت‬

‫بيشتر کاغذهای جدا شده مجددا به کاغذ يا مقوا تبديل می شود‪ .‬با کمی استثنا قائل شدن کاغذهای‬
‫به دست آمده با همان کيفيت کاغذهای قبلی می باشند‪ .‬به طور مثال از جعبه ها برای بازيافت جعبه‬
‫استفاده می شود‪.‬کاغذهای نوشته و چاپ شده هنگامی که بازيافت میشوند از آنها برای کاغذهای کپی‬
‫استفاده می شود‪ .‬کاغذ های جدا شده می توانند برای توليد مواد ديگر نيز استفاده شوند‪ .‬به طور مثال‬
‫خمير کاغذ بازيافت شده برای کارتون های تخم مرغ يا جعبه های ميوه استفاده شوند‪ .‬از کاغذهای‬

‫‪11‬‬
‫بازيافت شده می توان به عنوان سوخت‪ ،‬عايق کردن ديوارها و سقف‪ ،‬پرکننده رنگ و يا پوشش‬
‫استفاده کرد‪.‬‬

‫‪-1.11.1‬دوباره خمیر کردن و غربال کردن‪:‬‬

‫کاغذها از طريق نوار نقاله به يک ظرف بزرگ به نام ‪ pulper‬که حاوی مواد کيمياوی و‬
‫آب است فرستاده می شوند‪ pulper .‬کاغذها را به قطعات کوچک ريز می کند‪ .‬با گرما دادن به اين‬
‫مخلوط قطعات ريز کاغذ سريعا به سلولوز تجزيه می شوند که فيبر (مواد آلی گياهی) خوانده میشود‪.‬‬
‫در نهايت‪ ،‬کاغذ به مخلوط غليظ و نرمی که ‪ pulp‬ناميده میشود تبديل می شود‪ pulp .‬از داخل ظرفی‬
‫که دارای سوراخ های گوناگونی میباشد عبور داده میشود‪ .‬غربال کننده ( )‪ Screen‬ذرات ريز‬
‫آلودگی و قطرات کوچک چسب را غربال می کند‪ .‬به اين عمليه ‪ Screening‬گفته میشود‬

‫‪-2.11.1‬پاک سازی‬
‫کارخانجات همچنين ‪ pulp‬را توسط گردش دور سيلندر مخروطی شکل تميز می کنند‪ .‬آلودگی‬
‫های سنگين به خارج از مخروط پرتاب می شوند و به انتهای سيلندر سقوط می کنند‪ .‬آلودگی های‬
‫سبکتر در مرکز مخروط جمع می شوند و از بين می روند‪ .‬به اين پروسه ‪ Cleaning‬میگويند‪.‬‬

‫‪-3.11.1‬شست و شوی خاص‬

‫گاهی اوقات ‪ pulp‬بايد دستخوش عمليه شستشوی ‪( ،Pulp‬عمليه )‪ pulp laundering‬قرار‬
‫بگيرد‪ .‬کار اين مرحله پاک کردن جوهرهای نوشته شده‪ ،‬چسب های باقيمانده و مواد چسبناک می‬
‫باشد‪ .‬کارخانه های کاغذسازی معموال از دو مرحله ‪ deinking‬متصل به هم استفاده می کنند‪ .‬ذرات‬
‫کوچک جوهر طی مرحلهای که ‪ Washing‬ناميده می شود از ‪ pulp‬شسته ميشود‪ .‬ذرات بزرگتر و‬
‫چسب ها توسط حباب های هوا طی عمليه ی که ‪ Flotation‬ناميده میشود از ‪ pulp‬جدا میشوند‪ .‬د‬
‫ر طی اين عمليه ‪ pulp‬به عنوان خوراک به ظرف بزرگی که ‪ Flotation Cell‬ناميده میشود وارد‬
‫شده و در اين ظرف هوا و مواد کيمياوی صابونی شکل که ‪ Surfactants‬ناميده میشوند به ‪pulp‬‬
‫تزريق میشوند‪ Surfactant .‬باعث میشود که جوهر و چسب از ‪ pulp‬جدا شود و به حبابهای هوا‬
‫بچسبند و در سطح شناور شوند‪ .‬حباب های هوا آغشته به جوهر در سطح مخلوط توليد کف میکنند‬
‫و از سطح مخلوط پاک میشوند‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫‪ -4.11.1‬تصفیه کردن‬
‫در طی پااليش به ‪ pulp‬ضربههای متعددی وارد میشود تا فيبرهای بازيافت شده پف کند و‬
‫آن ها برای توليد کاغذ ايدهآل شوند‪ .‬اگر ‪ pulp‬شامل تکه های بزرگ فيبر باشد‪ ،‬عمليه پااليش آن ها‬
‫را از هم جدا می کند‪ .‬اگر کاغذ به دست آمده دارای رنگ باشد‪ ،‬مواد کيمياوی رنگ بر‪ ،‬رنگ آن را‬
‫از بين میبرد‪ .‬سپس اگر نياز به توليد کاغذ سفيد باشد برای روشن تر کردن و سفيد کردن کاغذ به آن‬
‫ها آب اکسيژنه‪ ،‬دی اکسيد کلورين و يا اکسيجن داده می شود؛ به اين عمليه ‪ Bleaching‬گفته میشود‪.‬‬
‫اگر نياز به کاغذ قهوهای مثل دستمال کاغذی باشد نياز به اين برآيند نخواهد بود‪.‬‬

‫‪-12.1‬مواد اولیه تهیه کاغذ‬

‫حدود يک سوم از زمين توسط جنگل ها پوشيده شده است و بيش از يک قرن است که کاغذ‬
‫به عنوان مهم ترين ماده خام برای توليد کاغذ مورد استفاده قرار می گيرد‪ .‬چوب درختان مقدار‬
‫بسياری سلولوز دارد و به همين منظور کاغذ را از آن می سازند‪ .‬مواد اوليه توليد کاغذ از مواد‬
‫سلولوزی می باشد که از منابع مختلف تهيه می شوند‪.‬‬
‫مواد اوليه تهيه کاغذ عبارت است از ‪:‬ساقه کتان‪ ،‬شاهدانه و پنبه که الياف بلند (در حدود ‪ 2/1‬تا ‪6‬‬
‫ميلی متر) دارند‪.‬ساقه گياهی مانند گندم‪ ،‬جو‪ ،‬نی‪ ،‬کنف و …‪.‬درختان سوزنی برگ مانند کاج (با‬
‫الياف بلند) و يا با برگ پهن مانند چنار (با الياف کوتاه در حدود ‪ 5/0‬تا ½ ميلی متر)‪.‬کاغذهای‬
‫باطله و خرده های مقوای کهنه و قديمی‪.‬‬

‫الياف نيشکرماده اصلی برای توليد کاغذ تقريبا ً سلولوز می باشد که همان نمايشگر بامبو چوب‬
‫درختان پنبه و کتان نيز میتواند باشد که برای توليد کاغذ عمليه مختلف و طوالنی طی می شود بهترين‬
‫نوع کاغذ و با کيفيت ترين نوع کاغذ از چوب درختان استفاده می شود از ديگر مواد ساخت و توليد‬
‫کاغذ میتوان به آب اکسيجن گاز اوزون هايپوکلورايت سوديم نيز اشاره کرد اما اصلی ترين ماده‬
‫ساخت کاغذ همان ماده اوليه يعنی چوب نيشکر گندم پنبه و کتان ميباشد‬

‫‪-13.1‬مواد سازنده کاغذ‬

‫همانطور که قرن ها پيش‪ ،‬خمير چوب ماده اوليه اصلی برای توليد کاغذ است ‪.‬به عنوان يک‬
‫قاعده‪ ،‬از چوب خرد شده کاج‪ ،‬توس‪ ،‬صنوبر و افرا استفاده می شود ‪.‬کمتر معمول‪ ،‬بلوط‪ ،‬شاه بلوط‪،‬‬
‫سدر و ديگر گونه های با ارزش تر برای اين اهداف استفاده می شود‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫خمير چوب يک ترکيب آلی طبيعی (الياف) است که از پختن تراشه های چوب خرد شده به دست می‬
‫آيد ‪.‬سلولوز عنصر ساختاری کليدی است که ديواره سلولی گياه را تشکيل می دهد ‪.‬اين الياف دارای‬
‫انعطاف پذيری و استحکام مکانيکی بسيار بااليی است ‪.‬اين خواص به خود گياهان منتقل می شود‪.‬‬

‫در توليد کاغذ با کيفيت‪ ،‬بدون استفاده از مواد کيمياوی مختلف امکان پذير نيست ‪.‬آنها سفيدی‪ ،‬صافی‪،‬‬
‫استحکام محصول نهايی را بهبود می بخشند‪ ،‬خواص را تغيير می دهند‪ ،‬کارايی ماشين آالت کاغذ را‬
‫افزايش می دهند ‪ -‬تجهيزات اصلی برای توليد کاغذ ‪.‬در مجموع‪ ،‬بيش از ‪ 20‬معرف کيمياوی مختلف‬
‫در توليد کاغذ مدرن استفاده می شود و تعداد آنها به طور دوره ای پر می شود‪.‬‬

‫کاغذ از چه چيز ديگری ساخته شده است؟ برخی از گريدهای کاغذ و مقوا از کاغذ بازيافتی ساخته‬
‫می شوند ‪.‬بازيافت روزنامهها‪ ،‬مجالت‪ ،‬کتابها و ساير ضايعات کاغذی کهنه‪ ،‬نياز به جنگلزدايی‬
‫را کاهش میدهد‪ ،‬که بهويژه در دنيای امروز با مشکالت زيستمحيطی آن صادق است‪.‬‬

‫متأسفانه کمتر از ‪ 1‬درصد کاغذ در روسيه از کاغذ باطله توليد می شود ‪.‬در کشورهای پيشرفته‬
‫اروپايی اين رقم به ‪ 50‬درصد می رسد و درجاپان نيز حدود ‪ 65‬درصد محصوالت کاغذی جديد از‬
‫مواد بازيافتی توليد می شود‪.‬‬

‫‪-14.1‬پیدایش کاغذ با پاپیروس‬

‫به گفت ٔه تاريخ‪ ،‬مصريان باستان اولين مردمانی بودهاند که از نوعی نی شبيه بامبو به نام‬
‫پاپيروس صفحاتی میساختند و بر روی آن مینوشتند و نيز کاغذ بردی را مصريان اختراع کردند‪.‬‬
‫مردم مصر نی پاپيروس را به صورت نوارهای نازک و بسيار ظريفی کنار يکديگر قرار میدادند‬
‫و سپس به وسيل ٔه فشارها و صيقل دادن به آن به شکل ورق درمیآوردند‪.‬‬
‫سابق ٔه نوشتن به هزاران سال قبل میرسد و بشر در آغاز تمدن و ابداع خط از گل رس لوحههايی‬
‫میساخت و برای نوشتن مطالب خود استفاده میکرد؛ اين الواح با حرارت آفتاب خشک میشد و يا‬
‫با آتش میپخته است‪.‬‬
‫در ‪ 2500‬سال پيش از ميالد بود که برای ثبت و ضبط کلمات‪ ،‬مسئله نوشتن بر کاغذ مطرح گرديد‬
‫و همانطوری که اشاره شد پاپيروس را مصریها درست کردند‪ ،‬چند برگ پاپيروس را مصریها‬
‫بهم می چسبانيدهاند تا يک نوار دراز طومار مانند بدست آيد‪ .‬کاغذ پاپيروس از بهم پيوستن برگها و‬
‫پوستهٔ گياهی نی مانند به نام پاپيروس است؛ برگهای پاپيروس نسبتا ً شکننده بودند و لذا به فکر‬
‫افتادند از پوست بعضی حيوانات مثل گوسفند‪ ،‬آهو و گوساله استفاده شود‪ .‬نخستين بار در شهر‬
‫پرگاموس واقع در آسيای صغير‪ ،‬صنعتگران از پوست حيوانات با شيوههای مخصوص‪ ،‬پوستهای‬

‫‪14‬‬
‫درخشان و نازکی بدست آوردند که خيلی بادوام تر و نرمتر از پاپيروس بود و معروفترين آنها کاغذ‬
‫پرگامنت بود‪ .‬پرگامنت از نام شهر پرگاموس گرفته شده که از مراکز توليد و توزيع اين کاغذ بوده‬
‫است‪.‬‬
‫در روايات و اخبار نوشته شده است که کتاب اوستا را قبل از اسالم بر روی ‪ 12‬هزار پوست گاو‬
‫نوشتهاند که اين روايت و خبر دليل ديگری است که از قبل از اسالم در ايران‪ ،‬از پوست به جای‬
‫کاغذ استفاده میشده است‪.‬‬
‫مردمان يونان به پاپيروس‪ ،‬کارتِس )‪ (cartes‬میگفتهاند و کلمه کارتس به زبان عربی قرطاس گفته‬
‫شده است که در حقيقت همان پاپيروس است که از شهرهای واقع در دلتای مصر‪ ،‬آن را به يونان‬
‫بردهاند‪.‬‬
‫خط مصريان قديم خط هيروگليف )‪ (Hyroogleff‬بوده است که بر روی پاپيروسها نقش بسته است‬
‫و به موجب دو سند يونانی که مربوط به قرن سوم ميالدی ذکر شده در حال حاضر در موزههای‬
‫ليدن و استکهلم نگهداری میشود‬
‫چينیها نخستين مردمانی بودند که بيش از ‪ 2‬هزار سال پيش‪ ،‬کاغذهايی مانند کاغذهای امروزی‬
‫ساختند‪ .‬ايرانيان مسلمان شيوه ساختن کاغذ را در سده نخست پس از اسالم از چينیها آموختند و آن‬
‫را بهبود بخشيدند‪ .‬شهر سمرقند برای سالها بزرگترين مرکز ساختن و خريد و فروش کاغذ بود‪.‬‬
‫سپس‪ ،‬در شهرهای ديگر‪ ،‬از جمله بغداد‪ ،‬دمشق‪ ،‬قاهره‪ ،‬مراکش‪ ،‬جزيره سيسيل و شهرهای مسلمان‬
‫نشين اسپانيا‪ ،‬کارخانههای کاغذسازی به راه افتاد‪ .‬يافتههای باستانشناسی نشان میدهند که از قرن‬
‫اول ميالدی‪ ،‬در چين کاغذ وجود داشتهاست‪ .‬در سال ‪ 105‬ميالدی‪ ،‬يکی از درباريان‪ ،‬ماده جديدی‬
‫را برای امپراتور توصيف کرد که از پارچههای کهنه‪ ،‬پوست درختان‪ ،‬کنف و علف تهيه میشد‬
‫وروی آن مینوشتند‪ .‬به مرور زمان‪ ،‬شيوه تهيه کاغذ بهتر شد و ان را با الياف گياهانی مانند‬
‫خيزران میساختند‪ .‬عربها اين محصول را به اروپا بردند و در سال ‪ 1150‬ميالدی‪ ،‬غربيان‬
‫نخستين کاغذ سازی را در اسپانيا بنا کردند‪ .‬ماشين توليد انبوه کاغذ را چينیها اختراع کردند‪.‬‬
‫نخستين اسکناس نيز در سال ‪ 1024‬ميالدی در چين تهيه و مبادله شد‪.‬‬
‫ساخت کاغذ اليافی که در ساخت کاغذ بکار میرود معموالً طبيعی و شامل سلولوز است؛ و به دو‬
‫روش کيمياوی و فيزيکی است‪.‬‬
‫پيرامون واژه کاغد يا کاغذ کلمهای است فارسی و ذکر اين لغت يا «ورق» در کتب قديميه عربی‬
‫بسيار فراوان ديده میشود‪ .‬خمير کاغذ بيشتر از چوب سوزنی برگان ساخته میشود (به دليل داشتن‬
‫الياف طوالنیتر)‬
‫کاغذ يکی از فراوردههای مهم چوب است‪ .‬برای ساختن کاغذ ابتدا تنه درخت را به وسيله دستگاه‬

‫‪15‬‬
 ‫خردکن به خورده چوب تبديل میکنند‪ .‬سپس خرده چوبها را به وسيله مواد کيمياوی و روشهای‬
‫مختلف در برج پخت خمير تجزيه میکنند و از آنها الياف سلولوزی به دست میآيد که خمير کاغذ‬
‫ناميده میشود‪ .‬از درهم رفتن الياف سلولوزی و بعد از پرس آنها ورقه کاغذ ساخته میشود‪.‬‬

‫‪-15.1‬انواع کاغذ‬
‫صنعت کاغذ مدرن چند صد درجه کاغذ را ارائه می دهد ‪.‬آنها در قالب‪ ،‬کثافت‪ ،‬سفيدی‪،‬‬
‫وجود ‪ /‬عدم روشنی‪ ،‬سفتی‪ ،‬استحکام‪ ،‬بافت و تعدادی از ويژگی های ديگر متفاوت هستند ‪.‬بسته به‬
‫منطقه کاربرد‪ ،‬چندين نوع کاغذ محبوب وجود دارد‪:‬‬

‫کاغذ روزنامه ‪ -‬کاغذ کم کيفيت با کثافت کم (معموالً بيش از ‪ 50‬گرم در متر مربع) ‪.‬کاغذهای باطله‬ ‫‪‬‬

‫بازيافتی عمدتا ً به عنوان ماده اوليه برای توليد کاغذ روزنامه استفاده می شود‪.‬‬

‫تايپوگرافی ‪.‬اين يک کاغذ سفيد کم چسب است که برای چاپ کتاب‪ ،‬پوستر‪ ،‬کتابچه تبليغاتی و ساير‬ ‫‪‬‬

‫محصوالت چاپی حاوی متن و گرافيک در نظر گرفته شده است ‪.‬کثافت چنين کاغذی ‪ 300-65‬گرم‬
‫در متر مربع است‪.‬‬

‫طراحی ‪ -‬کاغذ يک پالت رنگی گسترده با بافت غير معمول ‪.‬چنين کاغذهايی را می توان برجسته‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫متاليز و ساير عناصری که به شما امکان می دهد به جلوه های بافت منحصر به فرد دست پيدا‬
‫کنيد ‪.‬کاغذ طراحی عمدتا ً برای توليد کم تيراژ محصوالت تبليغاتی‪ ،‬کارت ويزيت‪ ،‬دعوت نامه و غيره‬
‫استفاده می شود‪.‬‬

‫کاغذ بسته بندی و بسته بندی ‪.‬برای ساخت انواع بسته بندی محصوالت صنعتی‪ ،‬غذايی‪ ،‬دارويی و‬ ‫‪‬‬

‫غيره استفاده می شود‪.‬‬

‫خود چسب ‪ -‬کاغذ‪ ،‬که در يک طرف آن يک اليه چسب يکنواخت اعمال می شود ‪.‬از اين کاغذ برای‬ ‫‪‬‬

‫ساخت برچسب استفاده می شود‪.‬‬

‫کاغذ برای تکميل مواد ‪.‬برای ساخت کاغذ ديواری‪ ،‬ديوار خشک‪ ،‬شيشه سقف و ساير مصالح‬ ‫‪‬‬

‫ساختمانی و تکميلی استفاده می شود‪.‬‬

‫کاغذ و مقوا برای توليد ظروف يکبار مصرف ‪ -‬کاغذ ضخيم (‪ 300-150‬گرم در متر مربع) با لمينيت‬ ‫‪‬‬

‫که باعث افزايش مقاومت در برابر رطوبت و دمای باال می شود‪.‬‬

‫مقوا ‪.‬بسته به کاربرد‪ ،‬انواع مختلفی وجود دارد‪ :‬جعبه ای (از خمير سفيد نشده يا بازيافتی)‪ ،‬قهوه ای‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫با يک اليه پوشش داده شده و يک پوشش سفيد‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫طبی‪-‬طبی ‪ -‬کاغذ با سختی کم (معموالً بيش از ‪ 40‬گرم در متر مربع) که برای ساخت دستمال‪ ،‬حوله‬ ‫‪‬‬

‫کاغذی و دستمال توالت در نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫کاغذ جاذب (فيلتر و بالتر) ‪ -‬از سلولوز خالص تشکيل شده است و برای ساخت عناصر فيلتر‪ ،‬بالتر‬ ‫‪‬‬

‫و غيره استفاده می شود‪.‬‬

‫دستمال کاغذی نازک ترين و بسيار سبک ترين کاغذ است ‪.‬معموال نيمه شفاف ‪.‬اين نه تنها برای توليد‬ ‫‪‬‬

‫محصوالت تنباکو‪ ،‬بلکه به عنوان يک بسته بندی و مواد بالش استفاده می شود ‪.‬کثافت دستمال کاغذی‬
‫به ندرت از ‪ 25‬گرم در متر مربع بيشتر می شود‪.‬‬

‫کاغذ برای مصارف صنعتی برای ساخت آستين‪ ،‬بوش‪ ،‬غالف کابل‪ ،‬بسته بندی کارتريج‪ ،‬شابلون و‬ ‫‪‬‬

‫غيره استفاده می شود‪.‬‬

‫‪-16.1‬اندازه کاغذ‬
‫از نظر برش طبق استانداردهای مختلف طبقهبندی میشود‪ .‬يکی از مهمترين طبقهبندیهای‬
‫بينالمللی‪ ،‬استاندارد ‪ A‬است‪ .‬در اين استاندارد‪ ،‬از ‪ A0‬که بزرگترين اندازه است‪ ،‬هرچه عدد‬
‫بزرگتر میشود‪ ،‬ابعاد کاغذ نصف میگردد به طوریکه‪:‬‬

‫‪A0:84.1*118.9 cm‬‬

‫‪A1:59.4*84.1 cm‬‬

‫‪A2:42*59.4 cm‬‬

‫‪A3:29.7*42 cm‬‬

‫‪A4:21*29.7 cm‬‬

‫‪A5:14.8*21 cm‬‬

‫‪A6:10.5*14.8 cm‬‬

‫البته برشهای غيراستانداردی مثل ‪ A-1‬نيز وجود دارد‪.‬‬

‫کاغذ ‪ A4‬کاربردترين و پرمصرف ترين نوع کاغذ در ايران و ديگر نقاط دنياست‪ .‬بيشترين مصرف‬
‫کاغذ ‪ A4‬در شرکتها و ادارات میباشد که يکی از اقالم مصرفی اداری به حساب میآيد‪ ،‬در نتيجه‬
‫کيفيت نوع کاغذ و همچنين قيمت مناسب کاغذ ‪ A4‬برای مديران شرکتها و موسسات بسيار حائز‬
‫اهميت میباشد‪ .‬کيفيت باال و قيمت مناسب کاغذ موجب میگردد که يک برند‪ ،‬جايگاه ويژه ای را در‬
‫بازار کاغذ پيدا کند‪ .‬بررسیها حاکی از آن است که کيفيت باالی کاغذ با طول عمر دستگاههايی که‬

‫‪17‬‬
‫از کاغذ استفاده میکنند رابطه مستقيمی دارد‪ ،‬برای مثال میتوان گفت که دستگاه کپی‪ ،‬دستگاه پرينتر‪،‬‬
‫دستگاه فکس و ساير دستگاههايی که ماده اصلی مصرفی آنها کاغذ است طول عمر مشخصی دارند‪،‬‬
‫که قطعا ً با استفاده از کاغذهای مناسب و با کيفيت باال میتوان بيشترين استفاده را از طول عمر مفيد‬
‫دستگاه داشت‪.‬‬

‫‪-17-1‬قطع کاغذ برای کتاب‬

‫همان اندازه درازا و پهنای کتاب است‪ .‬به عبارت ديگر‪ ،‬قطع کتاب بهطور کلی اندازه درازا‬
‫در برابر پهنا (طول و عرض) هر برگ سنجيده میشود‪ ،‬يا گاهی اندازه درازا (طول) در مقابل پهنا‬
‫(عرض) جلد يک کتاب است‪.‬‬

‫تعدادی از اصطالحات بهطور معمول برای اندازه کلی (عمومی) کتابها توسط مراکز چاپ و‬
‫کتابخانهها مورد استفاده قرار میگيرند‪ .‬دليل بهوجود آمدن قطعهای مختلف برای کتاب‪ ،‬استفاده‬
‫آسانتر يا متناسب با نوع کاربرد هر کتاب بودهاست‪.‬‬

‫‪-1.17.1‬انواع قطع کتاب‬

‫اکنون رايجترين قطع برای کتاب‪ ،‬در همهجا‪ ،‬قطع وزيری است که ابعاد آن از ‪ 20 × 13‬تا‬
‫‪26 × 20‬سانتیمتر متغير است ‪.‬قطع رقعی با ابعاد ‪22 × 15‬و قطع جيبی با ابعاد × ‪11‬‬
‫‪16.5‬سانتيمتر از ديگر قطعهای رايج محسوب میشوند‪ .‬معموالً در چاپ کتابهای هنری و نفيس از‬
‫قطع رحلی و برای کتابهای کودکان از قطع خشتی استفاده میشود‪ .‬بايد توجه داشت ابعاد ذکرشده‬
‫برای هر قطع‪ ،‬تقريبی است‪ ،‬و در برخی منابع‪ ،‬اندازههای متفاوتی ارائه شدهاست‪.‬‬

‫‪-18.1‬مشخصات کاغذ‬
‫‪ ‬درجه سختی‬
‫‪ ‬تعداد در بسته‬
‫‪ ‬راه يا الياف کاغذ‬

‫‪-19.1‬کاغذ کاهی‬
‫کاغذ کاهی يا در اصطالح کاغذ روزنامه‪ ،‬کاغذی است که از تفاله چوب به دست میآيد‪ .‬به‬
‫اين صورت که از تفالههای چوب خميری درست میکنند و سپس کاغذ را از آن توليد میکنند‪ .‬کاغذهای‬
‫نخودی يا بازيافتی يا قهوهای نامهای ديگری ست که به اين کاغذ اطالق میشود‪ .‬چاپ روی کاغذ‬
‫کاهی که معموالً با چاپ افست انجام میشود‪ ،‬برای کارهای سريع مانند چاپ روزنامه مفيد است‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫ناشران معموالً از چاپگرهای ‪ 4‬رنگ و با کيفيت برای چاپ روی کاغذ کاهی استفاده میکنند که‬
‫معموالً چاپگرهای مدرن با سرعت باال هستند‪.‬‬

‫‪-20.1‬کاربردها‬
‫از اين کاغذ میتوان برای کاغذ الگو‪ ،‬پيچيدن ميوهها‪ ،‬دور نان ساندويچ يا به عنوان کاغذ‬
‫روزنامه يا حتی چرکنويس استفاده کرد اما چيزی که مهم است‪ ،‬اين است که اين کاغذ برای محيط‬
‫زيست مفيد است چون يک کاغذ بازيافتی ست يا اگر بازيافتی نباشد‪ ،‬از الياف نيشکر و پنبه در توليد‬
‫آن استفاده شدهاست؛ بنابراين باعث میشود تا تعداد درخت کمتری قطع گردد‪.‬‬

‫امروزه از اين کاغذ در صنعت چاپ و بستهبندی استفاده میشود و هنگام استفاده دور ميوه يا ساندويچ‪،‬‬
‫مانع خرابی محصول میشود‪ .‬در ضمن به حفظ بهداشت هم کمک میکند ‪.‬‬

‫اين کاغذ برای چاپ آگهیها بسيار مناسب است چون هم نازک است و هم کيفيت چاپ روی آن عالی‬
‫ست و نسبت به کاغذهای ديگر‪ ،‬هزينه کمتری دارد و مقرون به صرفه است‬

‫‪-1.20.1‬مواد به کار رفته‬

‫اين کاغذ بهطور کلی توسط يک عمليه آسياب مکانيکی انجام میشود‪ ،‬يعنی بدون عمليه‬
‫کيمياوی که اغلب برای حذف ليگنين از خمير استفاده میشود‪ .‬ليگنين باعث میشود کاغذ در معرض‬
‫هوا يا نور خورشيد شکننده و زرد شود‪ .‬بهطور سنتی‪ ،‬روزنامه از الياف استخراج شده از گونههای‬
‫مختلف چوب نرم درختان( صنوبر‪ ،‬يا کاج و…) ساخته شدهاست‪ .‬با اين حال‪ ،‬درصد قابل توجهی از‬
‫روزنامهها در جهان با الياف بازيافتی ساخته میشود که همان کاغذ کاهی است‪.‬‬

‫‪-2.20.1‬هزینه کاغذ کاهی‬

‫کاغذ کاهی ارزانترين کاغذ موجود میباشد و به همين دليل کاربرد بسيار زيادی پيدا کردهاست‪.‬‬

‫‪-3.20.1‬مصرف کاغذ کاهی‬

‫مصرف کاغذ گاهی به دليل استفاده صنايع از اينترنت در تبليغات در آمريکا و اروپا کاهش‬
‫يافتهاست ولی در آسيا بخصوص چين و هند مصرف اين کاغذ افزايش پيدا کردهاست‬

‫‪-4.20.1‬اجزای کاغذ سازی‬

‫همانطور که در باال ذکر شد‪ ،‬اجزای اصلی برای ساخت کاغذ خمير چوب‪ ،‬آب و مواد کيمياوی‬
‫است ‪.‬الياف سلولوزی از روش سنگ زنی از کاج‪ ،‬صنوبر‪ ،‬توس‪ ،‬صنوبر و ساير گونه های چوبی‬
‫به دست می آيد ‪.‬کمتر متداول است (برای توليد درجات ويژه کاغذ) از خمير پنبه استفاده می شود‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫برای ساخت کاغذ روزنامه‪ ،‬مقوا بسته بندی‪ ،‬هسته‪ ،‬قرقره‪ ،‬کاست تخم مرغ و ساير محصوالت کم‬
‫عيار‪ ،‬از کاغذ باطله استفاده می شود ‪.‬در نتيجه بازيافت‪ ،‬الياف سلولوزی از مواد بازيافتی جدا می‬
‫شوند که در معرض پاکسازی از ناخالصی ها و سفيد شدن قرار می گيرند‪.‬‬

‫توليد کنندگان از ترکيبات کيمياوی به عنوان پرکننده و چسباننده استفاده می کنند ‪.‬بنابراين‪ ،‬برای بهبود‬
‫مقاومت در برابر رطوبت و کاهش مصرف رنگ‪ ،‬عوامل اندازه گيری به توده فيبری اضافه می شود‬
‫‪ -‬اغلب سلفايد المونيم يا رزين است ‪.‬اين اجزا کامال مضر هستند‪ ،‬بنابراين کارخانه های مدرن از‬
‫استفاده از آنها به نفع پرکننده های خنثی خودداری می کنند‪.‬‬

‫برای افزايش صافی و کثافت‪ ،‬کائولن به مواد خام کاغذ اضافه می شود ‪ -‬اين يک ماده کيمياوی خنثی‬
‫است‪ ،‬بنابراين استفاده از آن بی خطر است‪ .‬کاربنات کلسيم (گچ) نيز برای همين اهداف استفاده می‬
‫شود‪ ،‬اما فقط همراه با چسب های مصنوعی استفاده می شود‪.‬‬

‫از ترکيبات رنگی با منشا آلی و معدنی برای دادن رنگ و سفيدی کاغذ استفاده می شود‪.‬‬

‫برای کاهش شفافيت‪ ،‬دای اکسايد تيتانيوم به خمير کاغذ اضافه می شود ‪ -‬اين اکسيد بی ضرر سفيد‬
‫است و همچنين به عنوان رنگدانه رنگی استفاده می شود ‪.‬وجود دای اکسايد تيتانيوم در ترکيب کاغذ‬
‫باعث افزايش مقاومت در برابر اشعه ماوراء بنفش می شود‪ ،‬کاغذ زرد نمی شود و استحکام خود را‬
‫برای مدت طوالنی حفظ می کند‪.‬‬

‫‪ -21.1‬روش وطریقه تولید‬

‫کارخانجات خمير و کاغذ به توليد کاغذ می پردازند ‪.‬عمليه توليد خود شامل چندين مرحله‬
‫متوالی است‪ ،‬بياييد به ترتيب نحوه توليد کاغذ را در نظر بگيريم‪:‬‬

‫‪ -1‬تهيه خمير کاغذ ‪.‬در اين مرحله‪ ،‬پوست از چوب جدا می شود و به الياف چوب تبديل می شود که‬
‫سفيد شده و رزين می شوند ‪.‬سپس‪ ،‬آنها ترکيب کاغذ را ترکيب می کنند و با کمک پرکننده ها و رنگ‬
‫های مختلف‪ ،‬ويژگی های جرم را بهبود می بخشند‪.‬‬

‫‪ -2‬آشپزی ‪.‬در مرحله دوم‪ ،‬پالپ با اسيدها در دمای باال درمان می شود ‪.‬مواد اوليه را در ديگها‬
‫میجوشانند تا مخلوط مايع همگنی از الياف سلولوزی به دست آيد ‪.‬در طی اين عمليه‪ ،‬سفيد کننده های‬
‫مختلف و ساير پرکننده ها به ترکيب وارد می شوند‪.‬‬

‫‪ -3‬تشکيل کاغذ بر روی دستگاه کاغذ ‪.‬محصوالت نهايی از مواد خام ساخته شده ساخته می شوند ‪.‬اين‬
‫جرم با آب رقيق می شود و با کمک پمپ ها به مش متحرک يک دستگاه بزرگ وارد می شود‪ ،‬جايی‬

‫‪20‬‬
‫که بوم شکل می گيرد ‪.‬سپس کاغذ را خشک کرده و با عبور از غلتک های فلزی دستگاه کاغذ پرس‬
‫می کنند‪.‬‬

‫‪ 4.‬قوز کردن ‪.‬کاغذ تمام شده روی يک قرقره پيچيده می شود و به شکل رول به توليد بيشتر می‬
‫رود‪.‬‬

‫واقعيت جالب‪ :‬هر مرحله در توليد کاغذ جديد به مقدار زيادی آب تميز نياز دارد ‪.‬بوم شناسان تخمين‬
‫می زنند که توليد يک ورق فرمت ‪ A4‬حدود ‪ 7‬ليتر مايع نياز دارد ‪.‬آب مصرف شده به رودخانه ها‬
‫و درياچه ها بازگردانده می شود و همراه با آن اجزای سمی که حتی در کمترين غلظت‪ ،‬تهديدی برای‬
‫همه موجودات زنده است‪.‬‬

‫‪-22.1‬تجهیزات‬
‫برای توليد کاغذ در کارخانه های مدرن از دستگاه های کاغذسازی نسل چهارم استفاده می‬
‫شود ‪.‬اين تجهيزات کامالً خودکار است و يک چرخه کامل از عمليات را انجام می دهد ‪.‬در حين کار‬
‫مداوم اين خطوط عملکردی‪ ،‬مقوا يا کاغذ مرغوب با مشخصات دلخواه از سوسپانسيون فيبری به‬
‫دست می آيد‪.‬‬

‫دو نوع خط کاغذ وجود دارد‪:‬‬

‫نوع جدول با شبکه مسطح؛‬ ‫‪‬‬

‫سيلندر با شبکه گرد‬ ‫‪‬‬

‫ماشينهای نوع دوم بيشتر مورد استفاده قرار میگيرند‪ ،‬زيرا همهکارهتر و مناسبتر برای ساخت‬
‫کاغذ از همه نوع محبوب هستند‪.‬‬

‫اين خط خود از چهار بخش تشکيل شده است که هر يک از آنها مسئوليت مرحله خود را از عمليه‬
‫فناوری را بر عهده دارد‪:‬‬

‫‪ -1‬قسمت شبکه‪ ،‬جايی که تعليق در ابتدا تغذيه می شود و در آن تار کاغذ تشکيل می شود‪.‬‬

‫‪ -2‬بخش را برای حذف رطوبت اضافی و افزايش تراکم کاغذ فشار دهيد‪.‬‬

‫‪ -3‬بلوک خشک کردن چندين سيلندر بخار گرم‪.‬‬

‫‪ -4‬بخش پايان‪ ،‬جايی که کاغذ صافی الزم را به دست می آورد و به صورت رول پيچيده می شود‬

‫‪21‬‬
 ‫‪-1.22.1‬معیارهای کیفیت‬
‫تراکم‪ :‬يکی از ويژگی های کليدی کاغذ که به صورت جرم يک متر مربع بوم بيان می‬
‫شود ‪.‬کثافت کاغذ پوشش داده شده معموالً در محدوده ‪ 70‬تا ‪ 300‬گرم بر متر مربع است ‪.‬برای‬
‫تجهيزات اداری‪ ،‬بهترين گزينه کاغذ با کثافت ‪ 80‬گرم در متر مربع است‪.‬‬

‫سفید‪ :‬اين شاخص کيفی (بصری) نزديکی رنگ ورق به رنگ سفيد مرجع را نشان می دهد ‪.‬اين‬
‫ويژگی به ويژه برای کاغذ چاپ بسيار مهم است‪ ،‬زيرا هر چه نمونه به استاندارد نزديکتر باشد‪،‬‬
‫بازتوليد رنگ در هنگام چاپ محصوالت دقيق تر است‪.‬‬

‫ضخامت‪ :‬اين پارامتر در ميکرون يا دهم (صدم) ميلی متر اندازه گيری می شود ‪.‬هرچه ورق ضخيم‬
‫تر باشد‪ ،‬شفافيت کمتری دارد ‪.‬برای کاغذ اداری با کيفيت متوسط‪ ،‬ضخامت مطلوب ‪106-104‬‬
‫ميکرون است‪.‬‬

‫صلبیت‪ :‬معيار کليدی مقاومت کاغذ در برابر تغيير شکل هنگام عبور از دستگاه کپی است ‪.‬هرچه‬
‫ورق سفت تر باشد بهتر از غلتک ها عبور می کند و احتمال گير کردن آن کمتر می شود‪.‬‬

‫صافی ‪ /‬زبری‪ :‬به اصطالح هندسه سطح يک ورق کاغذ با زبری های ماکرو و ميکرو موجود بر‬
‫روی آن تعيين می شود ‪.‬آنها نه تنها برای زبری و صافی سطح‪ ،‬بلکه برای توزيع يکنواخت جرم در‬
‫سطح منطقه نيز مسئول هستند‪.‬‬

‫کدورت‪ :‬معياری است که نشان می دهد چگونه کاغذ از نمايش تصوير چاپ شده به پشت ورق‬
‫جلوگيری می کند ‪.‬اين تنظيم به ويژه برای چاپ دورو اهميت دارد‪.‬‬

‫استحکام کششی و شکست مهمترين ويژگی مقاومت کاغذ است‪.‬‬

‫‪-23.1‬بازیافت و دفع‬
‫کاغذ باطله يک ماده با ارزش قابل بازيافت است زيرا از الياف کاغذ تشکيل شده است ‪.‬در‬
‫طول پردازش چند مرحله ای‪ ،‬فيبر از ناخالصی ها جدا شده و تحت تميز کردن عميق قرار می‬
‫گيرد ‪.‬پس از آن‪ ،‬سلولوز دوباره می تواند به عنوان ماده اوليه برای توليد کاغذ و محصوالت کاغذی‬
‫جديد استفاده شود‪.‬‬

‫چنين پردازشی را می توان چندين بار انجام داد ‪ -‬تا زمانی که فيبر آنقدر کوچک شود که ديگر ارزشی‬
‫نداشته باشد ‪.‬در اين صورت ضايعات کاغذ برای دفع نهايی ارسال می شود‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫واقعيت جالب ‪ :‬آيا تا به حال به اين فکر کرده ايد که يک مدير‪ ،‬حسابدار يا وکيل متوسط ساالنه چقدر‬
‫کاغذ خرج می کند ‪.‬به گفته فعاالن محيط زيست‪ ،‬هر کارمند اداری در سال آنقدر کاغذ خرج می کند‬
‫که توليد آن به حدود ‪ 17‬درخت بالغ نياز دارد!‬

‫اکنون که درباره توليد کاغذ بيشتر می دانيد‪ ،‬احتماالً می خواهيد ضايعات کاغذ خود را بازيافت کنيد و‬
‫شرکت ‪ Crown‬نيز به نوبه خود اطمينان حاصل می کند که مواد بازيافتی تا حد امکان بهينه مورد‬
‫استفاده قرار می گيرند‪.‬‬

‫تعامالت اساسی مواد عالوه شونده‬

‫درپروسه توليد بازيافت کاغد يکی از مرکبات بسيار مهم که در عمليه رنگ گيری استعمال‬
‫وسيع دارد اکسايد کلسيم می باشد که از تعامل اکسيجن همرای کلسيم استحصال می شود‬

‫‪2Ca + O2‬‬ ‫‪2 CaO‬‬

‫و همچنان سلفورس اسيد که از تيره گی رنگ خمير جلوگيری می کند طور ذيل بدست می آوريم‬

‫‪so2 + H2o‬‬ ‫‪H2so3‬‬

‫هايدروجن پر اکسايد که يک مرکب خيلی مهم است که برای شفاف کردن وسفيد کردن استفاده ميشود‬
‫‪1‬‬
‫‪H2O + O2‬‬ ‫‪H2O2 + O2‬‬
‫‪2‬‬

‫کلسيم کاربونيت که در مرحله لجن سازی توليد ميشود بعد از سوختاندن به اکسايد کلسيم و کاربن دای‬
‫اکسايد تجزيه ميشود‬

‫‪CaCO3‬‬ ‫‪CaO + CO2‬‬

‫‪-24.1‬اثرات محیط زیستی تولید‬

‫به طور کلی پذيرفته شده است که چوب‪ ،‬که از آن کاغذ توليد می شود‪ ،‬يک ماده اوليه‬
‫ايکالوژی مناسب برای توليد محصوالت است‪ ،‬زيرا‪ ،‬بر خالف نفت يا گاز‪ ،‬متعلق به يک منبع طبيعی‬
‫دائما قابل تکرار است ‪ .‬با اين حال‪ ،‬روش های مدرن توليد کاغذ شامل استفاده از مقدار زيادی مواد‬
‫کيمياوی برای پردازش آن است‪ ،‬بنابراين جنبه های محيطی زيستی توليد مورد بحث است ‪.‬‬

‫بر اساس سازمانهای زيستمحيطی ‪ WWF‬و ‪ ،Greenpeace‬درصد زيادی از‬

‫جنگلهايی که برداشت انجام میشود دارای تنوع بااليی از گونههای گياهی و جانوری هستند که از‬

‫‪23‬‬
‫نظر ايکالوژی ارزشمند هستند ‪.‬در طول توليد محصوالت کاغذی‪ ،‬برخی از صنايع چوب و خمير و‬
‫کاغذ‪ ،‬آلودگی زيست محيطی قابل توجهی را امکان پذير می کنند و ضايعات کاغذ پس از مصرف‬
‫بازيافت نمی شوند‪.‬‬

‫طبق گفته انجمن اکولوژی و کاغذ)‪ ، (FOP‬هر پنج م درخت روی کره زمين بايد برای توليد‬
‫کاغذ قطع شود ‪.‬در عين حال‪ ،‬جنگل ها مطابق با اصول حفظ و احيای آنها مديريت می شوند‪ ،‬اما‬
‫چوب نه تنها از جنگل های مديريت شده پايدار تامين می شود‪.‬‬

‫با وجود اين‪ ،‬طبق‪ ، FOP‬ساالنه ‪ 13‬ميليون هکتار جنگل در سراسر جهان از بين می رود و مصرف‬
‫کاغذ به سرعت در حال رشد است ‪.‬در سال ‪ ،1980‬حدود ‪ 170‬ميليون تن کاغذ در کره زمين مصرف‬
‫شد و در سال ‪ - 2017‬بيش از ‪ 423‬ميليون تن ‪.‬‬

‫خاطرنشان می شود در سال های اخير مصرف کاغذهای در نظر گرفته شده برای چاپ کتاب‬
‫يا مجالت رو به کاهش بوده است که در مورد کاغذ برای بسته بندی يا ظروف غذاخوری نمی توان‬
‫گفت ‪.‬مصرف کاغذ تا حد زيادی به دليل رشد تجارت آنالين است ‪.‬در اين حالت‪ ،‬اندازه بسته ممکن‬
‫است به طور قابل توجهی بزرگتر از محتويات آن باشد‪.‬‬

‫‪ FOP‬نگران است که تصوير نامطلوب فعلی پالستيک نيز ممکن است به افزايش مصرف کاغذ به‬
‫عنوان ماده بسته بندی کمک کند ‪.‬در همين حال‪ ،‬پالستيک قابل استفاده مجدد نسبت به کاغذ بازيافت‬
‫نشده آسيب بسيار کمتری به محيط زيست وارد می کند‪.‬‬

‫از آنجايی که کيسه های کاغذی خواربار بايد استحکام بااليی داشته باشند‪ ،‬برای ساخت آنها‬
‫از مقدار زيادی مواد اوليه استفاده می شود ‪.‬اين امر مستلزم افزايش انتشار ‪ CO2‬در طول حمل و‬
‫نقل مواد خام است ‪ .‬محققان به اين نتيجه رسيدند که توليد يک کيسه کاغذی نسبت به توليد يک کيسه‬
‫پالستيکی آسيب بيشتری به محيط زيست وارد می کند‬

‫کارشناسان توصيه می کنند که يک انتقال کامل به کاغذ حاصل از بازيافت انجام شود ‪.‬استفاده‬
‫از يک تن کاغذ باطله توليد ‪ 750‬کيلوگرم کاغذ را ممکن می سازد ‪.‬توليد يک تن کاغذ بازيافتی از‬
‫قطع شدن ‪ 20‬درخت جلوگيری می کند‪ 53 ،‬درصد در آب و ‪ 31‬درصد برق صرفه جويی می کند و‬
‫انتشار ‪ CO2‬را تا ‪ 44‬درصد کاهش می دهد‬

‫شرکت کاغذ آمريکايی ‪ Nimbus Eco‬در توليد دستمال توالت از بامبو (به سرعت تجديد پذيرترين‬
‫ماده گياهی) و ضايعات نيشکر پيشگام بود‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫کارشناسان محاسبه کرده اند که اگر هر شهروند اياالت متحده يک بار در سال يک رول کاغذ معمولی‬
‫را با آنالوگ بامبو جايگزين کند‪ ،‬از قطع شدن ‪ 470000‬درخت (ساالنه) جلوگيری می کند‬

‫در دهه ‪ ،1990‬شرکتهای ‪ FSC‬و ‪ PEFC‬سازماندهی شدند که فعاليتهای خود را به توسعه‬

‫استانداردهای جهانی برای مديريت مسئوالنه جنگل‪ ،‬استانداردهای زنجيرهای برای ترويج محصوالت‬
‫چوبی تأييد شده به بازار‪ ،‬و همچنين اعتباربخشی سازمانهای گواهی مستقل‪ ،‬توسعه و توسعه هدايت‬
‫کردند‪ .‬قوانين استفاده از عالئم تجاری ‪ FSC‬و ‪ PEFC‬و ايجاد تقاضا برای محصوالت جنگلی تاييد‬
‫شده ‪.‬فعاليت آنها منجر به کاهش حجم چوب با منشا مشکوک در توليد کاغذ شد‬

‫امروزه‪ ،‬اگر کاغذ حاوی فيبر بکر و کاغذ بازيافتی با تاييديه ‪ FSC‬باشد‪ ،‬به عنوان مخلوط ‪FSC‬‬
‫طبقه بندی می شود و زمانی که فقط ‪ ٪100‬کاغذ بازيافتی در توليد استفاده می شود‪ ،‬به عنوان ‪FSC‬‬
‫‪Recycled‬طبقه بندی می شود‪.‬‬

‫توليد کاغذ در روسيه در حال رشد است ‪.‬در سال ‪ ،2018‬توليد کاغذ ‪ 8.4‬درصد افزايش يافت و تنها‬
‫[‬
‫شد ‪.‬‬ ‫در سه ماهه اول سال ‪ 2205 ،2018‬هزار تن کاغذ توليد‬

‫‪-25.1‬کاغذ پول‬

‫از کاغذ پول در عمليه توليد اسکناس استفاده می شود ‪ .‬برای کسب درآمد از کاغذهای با عيار‬
‫باال استفاده می شود که خواص فنی و مصرفی بااليی دارد ‪.‬اساس اسکناس است و تا حد زيادی کيفيت‬
‫آن را تعيين می کند ‪.‬مهمترين نياز برای کاغذ پول مقاومت در برابر سايش است ‪.‬اين به عنوان شاخص‬
‫اصلی مشخص کننده مقاومت در برابر سايش‪ ،‬مقاومت در برابر شکستگی و پارگی در نظر گرفته‬
‫می شود که با شرايط فنی عادی می شود ‪.‬از اهميت ويژه ای برای کاغذ پول واترمارک ها هستند که‬
‫محافظت مهمی در برابر جعل هستند‬

‫نکات جالبی در مورد بازیافت زباله‬

‫‪ ‬اگر يک نفر همه کاغذ های مصرفی خود در يک سال را به مراکز بازيافت بسپارد از قطع شدن سه‬
‫درخت جلوگيری ميکند‬
‫‪ 4000 ‬کيلووات ساعت انرژی ذخيره می شود‬
‫‪ ‬از اتالف ‪ 26‬متر مکعب آب جلوگيری می شود‬
‫‪ ‬بازيافت کردن ‪ 8‬جعبه مقوای مواد غذايی ميتواند کاغذ مورد نياز يک کتاب را تامين کند‬

‫‪25‬‬
 ‫‪-27.1‬حقایق کاغذی جالب‬
‫مصرف کاغذ و مقوا در روسيه به ‪ 50‬کيلوگرم برای هر نفر در سال نزديک می شود ‪.‬اين‬
‫به طور قابل توجهی کمتر از رهبران جهان ‪ -‬فنالند (‪ 266.3‬کيلوگرم) و اياالت متحده آمريکا (‪224.6‬‬
‫کيلوگرم) است ‪.‬با اين حال‪ ،‬ساکنان هند برای هر يک ‪ 1.5‬کيلوگرم کاغذ در سال کافی است‪ ،‬در حالی‬
‫که جمعيت افغانستان و مالی تنها ‪ 100‬گرم را مديريت می کنند‪.‬‬

‫با اين حال‪ ،‬بر خالف اياالت متحده و فنالند‪ ،‬که فروش محصوالت کاغذی برای چندين سال کاهش‬
‫يافته است‪ ،‬در روسيه آنها پايدار و حتی در حال رشد هستند ‪ -‬حدود ‪ 1‬ميليون تن در ‪ 8‬سال‪.‬صنعت‬
‫روسيه با حجم توليد حدود ‪ 8‬ميليون تن به طور کامل نياز داخلی را با کاغذ و مقوا تامين می کند و‬
‫بيش از ‪ 2‬ميليون تن به خارج از کشور می فروشد و همين مقدار کاغذ وارد می شود‪.‬‬

‫‪25 .1‬کارخانه خمير و کاغذ در روسيه وجود دارد که هر محل کار ‪ 10‬شغل در صنايع مرتبط ايجاد‬
‫می کند‪.‬‬

‫‪ .2‬بريتنی گاليوان رکورد جهانی تا کردن کاغذ را دارد ‪.‬در سال ‪ ،2002‬او تنها کسی در جهان بود که‬
‫نه تنها يک نوار کاغذی را ‪ 12‬بار تا کرد‪ ،‬بلکه يک توجيه رياضی برای عمليه تا کردن دوگانه ايجاد‬
‫کرد‪.‬‬

‫‪ .3‬برای توليد ‪ 1‬تن کاغذ از مواد بازيافتی به حدود ‪ 4000‬کيلووات ساعت برق نياز است ‪.‬اين با مصرف‬
‫انرژی ساالنه يک خانواده متوسط قابل مقايسه است ‪.‬با اين حال‪ ،‬اين نصف مقدار مورد نياز برای‬
‫توليد همان مقدار کاغذ بکر است ‪.‬و انتشارات مضر در اتمسفر تا ‪ 70‬درصد کاهش می يابد ‪.‬درجاپان‬
‫تا ‪ 60‬درصد کاغذ از بازيافت ساخته می شود ‪.‬در روسيه‪ ،‬هنوز کمتر از ‪ ٪1‬است و روند صعودی‬
‫اين شاخص هنوز بسيار ضعيف است‪.‬‬

‫‪ .4‬واقعيت رشد ساالنه پايدار در مصرف کاغذ اداری با معرفی گسترده مديريت اسناد الکترونيکی و‬
‫مکاتبات از طريق ايميل با هيچ توضيح علمی قابل توضيح نيست ‪.‬رکورد مصرف آن متعلق به‬
‫مقامات‪ ،‬وکال و سرمايه داران است ‪.‬يکی از اين کارگران ساالنه ‪ 17‬تنه مخروطی را پر می کند (از‬
‫نظر درخت)‪.‬‬

‫‪ .5‬استفاده از چاپگرهايی با چاپ دو طرفه می تواند تا ‪ 35‬درصد در هزينه کاغذ اداری صرفه جويی‬
‫کند ‪.‬با اين حال‪ ،‬بيشتر کاغذ نه برای چاپ اسناد و چاپ‪ ،‬بلکه صرف بسته بندی و ظروف می شود‪.‬‬

‫‪ .6‬کاغذ از خمير چوب به دست آمده از انواع چوب تهيه می شود ‪.‬چوب های نرم سدر‪ ،‬کاج و صنوبر‪،‬‬
‫کاغذ بسته بندی خشن تر و محکم تر می کنند ‪.‬و از چوب های سخت ‪ -‬مانند بلوط يا افرا ‪ -‬کاغذ با‬

‫‪26‬‬
‫دوام کمتر‪ ،‬اما صاف برای چاپ و دفتر ‪.‬مخلوطی از چوب بلوط و کاج و فرآوری های خاص‪،‬‬
‫دستيابی به کاغذی محکم و کشسان برای چاپ کتاب را ممکن می سازد‪.‬‬

‫‪ .7‬کاغذ را می توان بدون آسيب به سالمت خورد ‪. 85‬درصد آن سلولوز است که يک کربوهيدرات‬
‫پيچيده حاوی گلوکز است ‪.‬محتوای کالری کاغذ با سيب زمينی قابل مقايسه است‪.‬‬

‫‪ .8‬کلر اولين بار در صنعت برای سفيد کردن خمير کاغذ استفاده شد ‪.‬قبل از اين‪ ،‬رنگ کاغذ خاکستری‬
‫قهوه ای بود‪.‬‬

‫‪ .9‬برش دادن خود با يک ورق کاغذ آسان است‪ ،‬زيرا ضخيم تر از تيغ نيست ‪ -‬ضخامت آن حدود ‪100‬‬
‫ميکرون است‪.‬‬

‫‪ .10‬اولين پول کاغذی در جهان در اوايل قرن نهم پس از ميالد در چين ظاهر شد ‪.‬در سال ‪ ،1769‬گردش‬
‫پول کاغذی در روسيه با فرمان امپراتور کاترين دوم معرفی شد ‪.‬امروزه پول های کاغذی جای خود‬
‫را به پول های پالستيکی داده اند ‪.‬آنها دوام بيشتری دارند ‪ -‬به جای ‪ 6‬ماه حدود ‪ 3‬سال دوام می آورند‬
‫‪ -‬بهداشتی تر و سازگارتر با محيط زيست هستند ‪.‬توليد اسکناس های پليمری به ظرفيت توليد کمتری‬
‫نياز دارد و پردازش پول های پالستيکی خارج شده از گردش بسيار آسان تر از پول کاغذی است‪.‬‬

‫‪ .11‬بيش از ‪ 400‬نوع کاغذ و مقوا در جهان وجود دارد ‪.‬از اين ميان‪ ،‬عالوه بر محصوالت چاپی و بسته‬
‫بندی های معمول‪ ،‬تعداد زي ادی کاالی مختلف توليد می کنند که شبيه کاغذ نيستند ‪.‬از جمله‪ :‬مبلمان‪،‬‬
‫ديوار خشک‪ ،‬لمينت‪ ،‬مواد عايق برای خازن های خودرو‪ ،‬فيلترهای فيبر و غيره‪.‬‬

‫‪ .12‬در همان زمان‪ ،‬تنها يک کارخانه کاغذ در کل سياره ‪ -‬کرين و شرکت (اياالت متحده آمريکا) کاغذ‬
‫استقامت را برای اسکناس های دالری توليد می کند‪.‬‬

‫‪ .13‬يک تکه کاغذ گالسه زرد رنگ چاپ شده با منوی مسافران کالس ‪ III‬کشتی تايتانيک در حراجی به‬
‫قيمت ‪ 45000‬دالر فروخته شد‪.‬‬

‫‪ .14‬برخی از کارت پستال های گردشگران در ونيز از کاغذ مخصوص به دست آمده از جلبک هايی که‬
‫در تاالب اين شهر رشد می کنند تهيه می شود ‪.‬آنها در بين گردشگران بسيار محبوب هستند‪.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫‪ -28.1‬تجهیزات اساسی دستگاه‬
‫‪-1.28.1‬مخلوط کننده )‪)Mixer‬‬
‫مخلوط کننده ها وسيله يا ميکانيزمی است که با تکان دادن يه به هم زدن چيزی را به حرکت‬
‫در می آورد همان طور که از نامش پيداست اين نوع وسيله برای مخلوط کردن مواد خام واريد شده‬
‫در رياکتور استفاده ميشود که به کمک موتور که در بيرون دستگاه قرار دارد به چرخش آغاز ميکند‬
‫و مواد موريد نظر ما که عبارتند از کاغذ های بازيافتی ؛خميرهای کيمياوی ؛خمير های ميخانيکی و‬
‫ساير الياف ها می باشد مخلوط می سازد‬

‫شکل ‪ 1-3‬مخلوط کننده ها‬

‫‪-2.28.1‬پمپ برقی (‪)electric pump‬‬

‫پمپ وسيله است که به روش ميخانيکی مايعات را جا به جا ميکند پمپ ها بر اساس ميکانيزم‬
‫جابجای سياالت به سه گروه عمده تقسيم شده است‬

‫‪ .1‬باال بر مستقيم‬
‫‪ .2‬جابجای‬
‫‪ .3‬گرانشی‬

‫پمپ ها کاربردهای فراوانی در صنعت و حتی در وسايل نقليه دارد‪ .‬مانند پمپ بنزين؛ پمپ آب خودرو‬
‫تا پمپ های بزرگ پر کردن حوضچه های تعمير کشتی تلمبه رايج وقديمی شامل تلمه باد برای باد‬
‫کردن چرخ دوچرخه موتور سيکليت يا تاير خود روهمچنان تلمبه های دستی که که يا سوخت را از‬
‫مخزن (مانند چاه آب) با مخزن های ديگر منتقل ميکند ميشود‪.‬‬

‫تعريف پمپ‪ :‬به طور کلی پمپ به وسيله گفته ميشود که انرژی ميخانيکی را از يک منبع خارجی‬
‫گرفته به سيالی که از آن عبور ميکند انتقال دهد‪ .‬در نتيجه انرژی سيال پس از خروج از پمپ افزايش‬
‫‪28‬‬
‫ميابد‪ .‬در پمپ ها تغيرات انرژی سيال همواره به صورت تغير فشار سيال مشاهده مگردد‪ .‬از پمپ ها‬
‫برای انتقال سيال به يک ارتفاع معيين يا جابجای آن در يک سيستم لوله کشی يا هايدروليک استفاده‬
‫مينمايند به عبارت کلی تر پمپ وسيله است که سياالت غير قابل تراکم از يک نقطه به نقطه ديگر‬
‫جابجا می کند‪.‬‬

‫شکل ‪ 1-4‬پمپ های برقی‬

‫‪-3.28.1‬غلتک ها)‪)Roller‬‬
‫عبارت از وسيله های هستند که از آهن و بعضی مواد ديگر ساخته ميشود که برای هموار و‬
‫صاف کردن کاغذ ودرمواريد ديگر مورد استفاده قرار ميگرد که انواع آن قرار ذيل است‪.‬‬

‫‪ .1‬غلتکهای شبکه ای‬

‫‪ .2‬غلتکهای پاچه پزی‬
‫‪29‬‬
 ‫‪ .3‬غلتکهای ارتعاشی‬
‫‪ .4‬غلتکهای کفشک دار‬
‫‪ .5‬غلتکهای فوالدی صاف‬

‫شکل ‪ 1-5‬انواع غلتکها‬

‫‪-29.1‬تشریح شیمای تکنالوژیکی دستگاه بازیافت کاغذ‬

‫استفاده از کاغذهای باطله به کارايی و تداوم سيستم جمعآوری و دسته بندی کاغذهای باطله‬
‫بستگی دارد‪ .‬در قدم نخست خريداران کاغذ باطله‪ ،‬ضايعات کاغذ را از مکانهای مختلف مثل شهرها‬
‫خانه ها ادارات‪ ،‬کتابخانه ها ‪ ،‬مدارس‪ ،‬فروشگاهها‪ ،‬پوهنتون ها‪،‬چاپخانهها ومراکز که در آنجا استفاده‬
‫کاغذ زياد است‪ .‬همينطور سطلهای زباله خريداری و جمعآوری میکنند و پس از تفکيک و سورت‬
‫کردن و بسته بندی به کارخانههای بازيافت کاغذ ارسال میکنند‪.‬‬

‫مواد خام بعد از طی مراحل فوق داخل پلپ ميکسر می گردد بعد از مخلوط نمودن مواد خام در مخلوط‬
‫کننده مواد خمير های کاغذی (خمير های کيمياوی ) ؛خميرهای ميخانيکی وبعضی الياف های ديگر‬
‫وارد مرحله ديگر ميشود که درآن مرحله غربال کردن صورت ميگيرد موادهای اضافی وغير مفيد‬

‫‪30‬‬
‫توسط غربال گرفته ميشود و بعد ازغربال کردن مواد اوليه داخل دستگاه عالوه کننده بيوسيد ميشود‬
‫بيوسيد ها دسته از مواد کيمياوی يا ميکرو اورگانيزم ها هستند که برای نابودی هرگونه‬
‫ميکرواورگانيزم های مضر به کار برده ميشود که به ان باکتريا کش نيز گفته ميشود‪.‬‬

‫بعد ازازبين بردن مواد مضر و بيکاره آن مواد اوليه به مرحله شفاف سازی و همچنان برای‬
‫سفيد کردن وبلند بردن کيفيت به دستگاه خالص سازی ويا ميتوان گفت به دستگاه تصفيه کننده راه پيدا‬
‫ميکند که در اين جا برای شفاف سازی و سفيد کردن از مرکبات بنام هايدروجن پراکسايد ‪،‬کلورين‬
‫دای اکسايد دای اکسايد تيتانيم استفاده ميگردد هدايت می گردد‪ .‬آب های پسماند که در جريان عمليه‬
‫استفاده ميشود به مخزن ويا تانکرهای جداگانه انتقال پيدا ميکند و در آن مخرن ها لجن فعال ته نشين‬
‫می شود وفرکشن های سبک توسط پمپ برقی به مخزن ديگر انتقال پيدا ميکند وبرای تصفيه به‬
‫جاهای ديگر انتقال پيدا ميکند‪.‬‬

‫بعد از آن خميرهای کاغذی به غلتک های فلزی گرم شده انتقال پيدا ميکند که درين مرحله‬
‫کاغذ های صاف وهموار ميشود وهمچنان خشک نيز ميشود وبه رول های مقوای پيچانده ميشود وبعد‬
‫از آن به مرحله آرايشگاه ميروند و کاغذ ها طبق سايز های مختلف قطع ميشود وبسته بندی ميشود‬
‫وبه بازار عرضه ميشود‬

‫البته شرح اين عمليه مختصر است و در عمل وضعيت بسيار پيچيده تر است‬

‫‪31‬‬
‫‪ -1‬ليفتراک (انتقال دهنده )‪ -2،‬کاغذ های بازيافتی‪-3،‬مخلوط کننده (ميکسر)‪ -4،‬غربال‪ -5 ،‬دستگاه عالوه‬
‫کننده بيوسيد‪ -6،‬دستگاه تصفيه کننده (خالص کننده )‪ -7 ،‬غلطک های فلزی گرم شده ‪ -8 ،‬رول (ميله‬
‫که در دور آن کاغذ ميپيچد ‪-9،‬فاز تخليه‪ -12،10 ،‬مخزن (جای که آبهای پسماند جمع ميشود)‪-13،‬‬
‫ذخيره گاه لجن فعال‬

‫‪32‬‬
 ‫بخش دوم‬
‫محاسبات تکنالوژیکی‬
‫‪-1.2‬بیالنس مادی عملیه‬
‫با استفاده از اندازه گيری ماده دخولی وماده خروجی در يک سيستم مقدار ماده به دست می‬
‫آيد که بدون استفاده از اين تخنيک به دست آوردن آن غير ممکن يا دشوار است‪ .‬برای طراحی واحداث‬
‫يک کار خانه جديد الزم است که مواد خام دخولی به کار خانه ومحصوالت خروجی مشخص باشند‬
‫برای برسی اقتصادی طرحی مقدار محصوالت خروجی با نوشتن بيالنس مادی به دست می آيد ضمنا‬
‫غلظت و کيفيت محصوالت خروجی به نياز بازار بستگی دارد‪ .‬به اين ترتيب بدون در نظر گرفتن‬
‫سرمايه گذاری اوليه می توان طرح را به صورت ابتدايی بررسی نمود‪ .‬در مراحل بعد الزم است که‬
‫ابعاد دستگاههای مختلف کارخانه مشخص شود‪ .‬ابعاد اکثر دستگاههای مورد استفاده در صنايع‬
‫کيمياوی به جريان دخولی وابسته است بنا براين الزم است جريان جريان های ورودی و خروجی از‬
‫همه دستگاه مشخص باشد و اين کار با استفاده از بيالنس مادی امکان پذير است گاهی اوقات ممکن‬
‫است يک کارخانه برای چندين سال مورد بهره برداری قرار گرفته باشد اما به علت نيازبه محصوالت‬
‫جديد الزم است تغييراتی در کارخانه ايجاد گردد‪ .‬در اين حالت طرح های پيشنهادی برای توليد‬
‫محصوالت جديد ابتدا بيالنس مادی شده سپس دستگاه های جديد طراحی شوند‪ .‬همچنين برخی اوقات‬
‫دريک فرايند توليد الزم است مشخصات يک جريان را بدست آوريم اما روی اين جريان هيچگونه‬
‫دستگاهی برای انداره گيری مشخصات جريان وجود نداشته باشد در چنين شرايطی با استفاده از‬
‫جريا ن های قبل ازين جريان و اعمال بيالنس مادی ميتوان مشخصات جريان مورد نظر را محاسبه‬
‫نمود‪ .‬کارخانه های توليد مواد کيمياوی معموال دارای مواد زايد ميباشد و در اکثر مواريد واريد محيط‬
‫زيست ميشود مطابق قوانين حفاظت از محيط ريست دفع مواد زايد با شرايط و غلظت خاصی به‬
‫محيط صورت گرفته به نحوی که کمترين تاثير ممکن را بروی موجودات ايکوسيستم ها داشته باشد‪.‬‬

‫‪∑(𝐺1 + 𝐺2) = ∑(𝐺3 + 𝐺4) … … … … … … .1‬‬

‫درمعادله بيالنس مادی (‪)G1+G2‬عبارت از مواد خام (‪ )G3+G4‬محصوالت حاصل از عمليه ميباشد‬
‫𝑛𝑜𝑡‬
‫‪ 50000‬مواد خام به ريکتور انجام ميدهيم‬ ‫محاسبه را نظر به دخول‬
‫𝑟𝑎𝑒𝑦‬

‫در محاسبه ارقام ذيل وجود دارد‬

‫‪ 365‬روز‬ ‫مجموعه روزها در يک سال‬

‫‪33‬‬
 ‫‪ 345‬روز‬ ‫تعداد روزهای کاری‬

‫‪345*24=8280h‬‬ ‫تعداد ساعت های کاری‬

‫𝑛𝑜𝑡‬ ‫‪50000∗1000‬‬ ‫𝑔𝑘‬
‫‪50000‬‬ ‫=‬ ‫‪= 6038.64 ℎ‬‬ ‫مقدار دخول مواد به کيلوگرام بر ساعت‬
‫𝑟𝑎𝑒𝑦‬ ‫‪345∗24‬‬

‫𝑔𝑘‬
‫‪8280h*6038.64‬‬ ‫‪=49999939k‬‬ ‫در يک سال مقدار دخول مواد به کيلوگرام‬
‫‪ℎ‬‬

‫‪1.86atm‬‬ ‫فشار در برج‬

‫𝑔𝑘‬
‫‪ 6038.64‬است ‪.‬‬ ‫مقدارمواد خام که داخل عمليه ميشود‬
‫‪ℎ‬‬

‫که عبارتند از کاغذ بازيافتی؛ خمير کيمياوی؛ خميرميخانيکی؛ وساير الياف ها ميباشد‬

‫‪-1.1.2‬محاسبه دخول مواد خام‬

‫مواد خام که در عمليه داخل ميشود در جدول ذيل درج شده است‬

‫فیصدی‪٪‬‬ ‫کمپننت مواد خام‬ ‫شماره‬

‫‪46‬‬ ‫کاغذهای بازيافتی‬ ‫‪1‬‬

‫‪34‬‬ ‫خمير کيمياوی‬ ‫‪2‬‬

‫‪11‬‬ ‫خمير ميخانيکی‬ ‫‪3‬‬

‫‪9‬‬ ‫ساير الياف ها‬ ‫‪4‬‬

‫‪6038.64‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪46∗6038.64‬‬ ‫𝑔𝑘‬

‫=‬ ‫=𝑥=‬ ‫‪x =2777.77‬‬
‫‪ℎ‬‬
‫𝑥‬ ‫‪46‬‬ ‫‪100‬‬

‫‪6038.64‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪34∗6038.64‬‬ ‫𝑔𝑘‬

‫=‬ ‫=‪= x‬‬ ‫‪x=2053.13‬‬
‫𝑥‬ ‫‪34‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪ℎ‬‬

‫‪6038.64‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪11∗6038.64‬‬ ‫𝑔𝑘‬

‫=‬ ‫=‪x‬‬ ‫‪x=664.25‬‬
‫𝑥‬ ‫‪11‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪ℎ‬‬

‫‪6038.64 100‬‬ ‫‪9∗6038.64‬‬ ‫𝑔𝑘‬

‫=‬ ‫=‪x‬‬ ‫‪x=543.47‬‬
‫𝑥‬ ‫‪9‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪ℎ‬‬

‫‪34‬‬
 ‫جدول )‪ )2-2‬نتيجه مواد محاسبات دخول مواد در يک ساعت‬

‫𝒈𝒌‬
‫مقدار‬ ‫فیصدی‪٪‬‬ ‫کمپننت مواد اولیه‬ ‫شماره‬
‫𝒉‬

‫‪2777.77‬‬ ‫‪46‬‬ ‫کاغذ های بازيافتی‬ ‫‪1‬‬

‫‪2053.13‬‬ ‫‪34‬‬ ‫خمير کيمياوی‬ ‫‪2‬‬

‫‪664.25‬‬ ‫‪11‬‬ ‫خمير ميخانيکی‬ ‫‪3‬‬

‫‪543.47‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ساير الياف ها‬ ‫‪4‬‬

‫‪6038.62‬‬ ‫‪100‬‬ ‫مجموعه‬ ‫‪5‬‬

‫محاسبات در يک سال‬

‫‪1h =2777.77‬‬

‫‪8280h =x‬‬ ‫‪x=8280*2777.77 x=22999935.6kg‬‬

‫‪1h =2053.13‬‬

‫‪8280h x‬‬ ‫‪x=8280*2053.13‬‬ ‫‪x=16999916.4kg‬‬

‫‪1h =664.25‬‬

‫‪8280h =x‬‬ ‫‪x=8280*664.25‬‬ ‫‪x=5499990kg‬‬

‫‪1h‬‬ ‫‪=543.47‬‬

‫‪8280h‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x=8280*543.47‬‬ ‫‪x=4499931.6kg‬‬

‫‪35‬‬
 ‫جدول )‪ )3-2‬نتيجه محاسبات دخول مواد در يک سال‬

‫مقدار‪kg‬‬ ‫فيصدی‪٪‬‬ ‫کمپننت مواد اوليه‬ ‫شماره‬

‫‪22999935.6‬‬ ‫‪46‬‬ ‫کاغذ های بازيافتی‬ ‫‪1‬‬

‫‪16999916.4‬‬ ‫‪34‬‬ ‫خمير کيمياوی‬ ‫‪2‬‬

‫‪5499990‬‬ ‫‪11‬‬ ‫خمير ميخانيکی‬ ‫‪3‬‬

‫‪4499931.6‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ساير الياف ها‬ ‫‪4‬‬

‫‪49999773.6‬‬ ‫‪100‬‬ ‫مجموعه‬ ‫‪5‬‬

‫‪-2.1.2‬محاسبات خروجی مواد‬

‫در نتيجه محصوالت خروجی با فيصدی های ذيل بدست می آيد‬

‫فيصدی‪٪‬‬ ‫کمپننت مواد‬ ‫شماره‬

‫‪63.567‬‬ ‫کاغذ‬ ‫‪1‬‬

‫‪36.420‬‬ ‫آب‬ ‫‪2‬‬

‫محاسبات مواد خروجی در يک ساعت‬

‫‪6038.64 100%‬‬ ‫‪63.567∗6038.64‬‬ ‫𝑔𝑘‬
‫=‬ ‫=‪x‬‬ ‫‪x=3838.58‬‬
‫𝑥‬ ‫‪63.567‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪ℎ‬‬

‫‪6038.64 100%‬‬ ‫‪36.420∗6038.64‬‬ ‫𝑔𝑘‬

‫=‬ ‫=‪x‬‬ ‫‪x=2199.27‬‬
‫𝑥‬ ‫‪36.420‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪ℎ‬‬

‫‪36‬‬
 ‫جدول( ‪ )5-2‬محاسبات مواد خروجی در يک ساعت‬

‫𝑔𝑘‬
‫مقدار‬ ‫فيصدی‪%‬‬ ‫کمپننت‬ ‫شماره‬
‫‪ℎ‬‬

‫‪3838.58‬‬ ‫‪63.567‬‬ ‫کاغذ‬ ‫‪1‬‬

‫‪2199.27‬‬ ‫‪36.420‬‬ ‫آب‬ ‫‪2‬‬

‫‪6037.85‬‬ ‫‪100‬‬ ‫مجموعه‬ ‫‪3‬‬

‫محاسبات مواد خروجی در يک سال‬

‫‪1h‬‬ ‫‪= 3838.58‬‬

‫‪8280h‬‬ ‫‪= x‬‬ ‫‪x=3838.58*8280h‬‬ ‫‪x=31783442.4kg‬‬

‫‪1h‬‬ ‫=‬ ‫‪2199.27‬‬

‫‪8280h = x‬‬ ‫‪x=2199.27*8280h‬‬ ‫‪x=18209955.6kg‬‬

‫محاسبات ضایعات دریک سال‪:‬‬

‫نظر به قانون عمومی بيالنس ها مقدار مواد خام يا دخولی مساوی ميشود به ضايعات جمع در‬
‫مقدار محصول مورد نظر می باشد که نظر به اين قانون مقدار ضايعات عبارتند از مقدارمحصول‬
‫منفی مواد خام که در عمليه به مصرف می رسد‬

‫مقدارمحصول – مقدار مواد خام = ضايعات مورد نظر در پروسه توليد‬

‫مقدار ضايعات – مواد خام در عمليه = مقدار مجموعی محصول‬

‫جدول( ‪ )6-2‬نتيجه محاسبه مواد خروجی در يک سال‬

‫مقدار‪kg‬‬ ‫فيصدی‪٪‬‬ ‫کمپننت‬ ‫شماره‬

‫‪31783442.4‬‬ ‫‪63.567‬‬ ‫کاغذ‬ ‫‪1‬‬

‫‪18209955.6‬‬ ‫‪36.420‬‬ ‫آب‬ ‫‪2‬‬

‫‪37‬‬
 ‫‪0.0077‬‬ ‫‪0.77‬‬ ‫ضايعات درپروسه‬ ‫‪3‬‬

‫‪49993397.40‬‬ ‫‪100‬‬ ‫مجموعه‬ ‫‪4‬‬

‫تمام قيمت های مربوطه که در نتيجه محاسبات تکنالوژيکی بدست آمده است عبارت از بيالنس مقدار‬
‫مواد دخولی وبيالنس مقدار مواد خروجی در عمليه بازيافت کاغذ ميباشد تمام قيمت های بدست امده‬
‫در يک سال را هم از مواد دخولی وهم از مواد خروجی در جدول نهای يعنی جدول )‪ )7-2‬درج‬
‫مينمايم که بيالنس مادی مقدار مواد دخولی و خروجی در مدت زمان يکسال در نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫جدول)‪ )7-2‬محاسبه نهای بيالنس مادی‬

‫اجزای مواد دخولی در عملیه‬

‫مقدار‪kg‬‬ ‫فيصدی‪٪‬‬ ‫بيالنس بيالنس‬

‫‪22999935.6‬‬ ‫‪46‬‬ ‫کاغذ بازيافتی‬

‫‪16999916.4‬‬ ‫‪34‬‬ ‫خمير کيمياوی‬

‫‪5499990‬‬ ‫‪11‬‬ ‫خمير ميخانيکی‬

‫‪4499931.6‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ساير الياف ها‬

‫‪49999773.6‬‬ ‫‪100‬‬ ‫مجموعه‬

‫اجزای مواد خروجی در عملیه‬

‫مقدار‪kg‬‬ ‫فيصدی‪٪‬‬ ‫گزارش بيالنس‬

‫‪31783442.4‬‬ ‫‪63.567‬‬ ‫کاغذ‬

‫‪18209955.6‬‬ ‫‪36.420‬‬ ‫آب‬

‫‪49999773.6‬‬ ‫‪100‬‬ ‫مجموعه‬

‫‪38‬‬
 ‫‪-2.2‬محاسبه بیالنس حرارتی‬
‫بيالنس حرارتی متشکل از حرارت دخولی؛ حرارت خروجی وضايعات حرارت ميباشد که‬
‫به اساس بيالنس مادی مصرف بخارات؛ آب و ساير ناقلين حرارت محاسبه می گردد که دارای‬
‫فورمول ذيل ميباشد‬

‫‪∑(𝑄1 + 𝑄2) = ∑(𝑄3 + 𝑄4) +‬‬

‫‪𝑄𝑤……………………………………………..2‬‬

‫‪ -Q1,Q2‬عبارت از حرارت دخولی‬

‫‪ -Q3,Q4‬عبارت از حرارت خروجی‬

‫‪ -Qw‬عبارت از مقدار ضايعات حرارت ميباشد‬

‫‪-1.2.2‬دریافت مقدار حرارت دخول‬

‫مقدار حرارت که به سيستم نظر به مقدار مواد ودرجه حرارت داخل يا خارج ميشود نظربه‬
‫فورمول ذيل بدست می آيد‬

‫‪Q1=m*Cp*t………………………………………………………3‬‬

‫مقدارحرارت کاغذ بازيافتی‬

‫𝑔𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬
‫‪Q1=m*Cp* t= 2777.77‬‬ ‫‪*1.34‬‬ ‫‪*353k=1313940.76‬‬
‫‪ℎ‬‬ ‫𝑘∗𝑔𝑘‬ ‫‪ℎ‬‬

‫مقدار حرارت خمير کيمياوی‪:‬‬

‫𝑔𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬
‫‪Q2=m*Cp*t = 2053.13‬‬ ‫‪∗2.43‬‬ ‫‪*353k=1761154.38‬‬
‫‪ℎ‬‬ ‫𝑘∗𝑔𝑘‬ ‫‪ℎ‬‬

‫مقدار حرارت خمير ميخانيکی‪:‬‬

‫𝑔𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬
‫‪Q3=m*Cp*t = 664.25‬‬ ‫‪*2‬‬ ‫‪*353k=468960.5‬‬
‫‪ℎ‬‬ ‫𝑘∗𝑔𝑘‬ ‫‪ℎ‬‬

‫‪39‬‬
 ‫مقدار حرارت ساير الياف ها‪:‬‬
‫𝑔𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬
‫‪Q4=m*Cp*t =543.47‬‬ ‫‪* 1.34‬‬ ‫‪*353k=257072.17‬‬
‫‪ℎ‬‬ ‫𝑘∗𝑔𝑘‬ ‫‪ℎ‬‬

‫مجموعه دخول حرارت ‪:‬‬

‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬
‫‪Qin=Q1+Q2+Q3+Q4=1313940.76 +1761154.38 +468960.5 +257072.17‬‬
‫‪ℎ‬‬ ‫‪ℎ‬‬ ‫‪ℎ‬‬ ‫‪ℎ‬‬

‫=‬
‫𝑗𝑘‬
‫‪Qin =3801127.81‬‬
‫‪ℎ‬‬

‫جدول( ‪ )8-2‬محاسبه حرارت دخولی‬

‫𝑗𝑘‬
‫مقدار حرات به‬ ‫کمپننت مواد‬ ‫شماره‬
‫‪ℎ‬‬

‫‪1313940.76‬‬ ‫مقدار حرارت کاغذ بازيافتی‬ ‫‪1‬‬

‫‪1761154.38‬‬ ‫مقدار حرارت خمير کيمياوی‬ ‫‪2‬‬

‫‪468960.5‬‬ ‫مقدار حرارت خمير ميخانيکی‬ ‫‪3‬‬

‫‪257072.17‬‬ ‫مقدار حرارت ساير الياف ها‬ ‫‪4‬‬

‫‪3801127.81‬‬ ‫مجموعه مقدار حرارت دخولی‬ ‫‪5‬‬

‫‪-2.2.2‬دریافت مقدار حرارت خروجی‬

‫مقدار حرارت برای آب‬

‫𝑔𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬

‫‪Q1=m*Cp*t=3838.58‬‬ ‫‪* 2.2‬‬ ‫‪*353k =2981041.22‬‬
‫‪ℎ‬‬ ‫𝑘‪𝑘𝑔.‬‬ ‫‪ℎ‬‬

‫مقدار حرارت برای خمير سلولوزی‬

‫𝑔𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬
‫‪Q2=m*Cp*t=2199.27‬‬ ‫‪* 0.77‬‬ ‫‪*353k=597783.57‬‬
‫‪ℎ‬‬ ‫𝑘∗𝑔𝑘‬ ‫‪ℎ‬‬

‫‪40‬‬
 ‫مجموعه حرارت که در نتيجه خروج محصول مصرف می شود‪:‬‬
‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬
‫‪Qout=Q1+Q2=2981041.22‬‬ ‫‪+ 597783.57‬‬ ‫‪=3578824.79‬‬
‫‪ℎ‬‬ ‫‪ℎ‬‬ ‫‪ℎ‬‬

‫‪-3.2.2‬مقدار ضایعات حرارتی‬

‫‪Qw=∑ 𝑄𝑖𝑛 − ∑ 𝑄𝑜𝑢𝑡…………………………………………5‬‬
‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬ ‫𝑗𝑘‬
‫‪Qw=3801127.81‬‬ ‫‪- 3578824.79 = 222303.02‬‬
‫‪ℎ‬‬ ‫‪ℎ‬‬ ‫‪ℎ‬‬

‫جدول )‪ )9-2‬محاسبه حرارت دخولی‬

‫𝑗𝑘‬
‫مقدار حرارت به‬ ‫کمپننت مواد‬ ‫شماره‬
‫‪ℎ‬‬

‫‪2981041.22‬‬ ‫مقدار حرارت دخولی کاغذ‬ ‫‪1‬‬

‫‪597783.57‬‬ ‫مقدار حرارت آب‬ ‫‪2‬‬

‫‪222303.02‬‬ ‫ضايعات حرارتی‬ ‫‪3‬‬

‫‪3860115.3‬‬ ‫مجموعه حرارت خروجی‬ ‫‪4‬‬

‫نتيجه گيری‪ :‬حاصل جمع ضايعات حرارتی به محيط جمع حرارت مقدار محصول يا حرارت که در‬
‫نتيجه خروج محصوالت انتقال ميکند مساوی به حرارت دخولی مواد ميشود ‪.‬‬

‫ضايعات حرارتی به محيط ‪+‬حرارت خروجی=حرارت دخولی‬

‫‪3860116.3=3578824.79 + 222303.02 =>3860116.3 = 3860116.3‬‬

‫‪41‬‬
 ‫‪ -4.2.2‬تعین اندازه های دستگاه اساسی (مخلوط کننده)‬

‫‪ -1.4.2‬تعیین قطر مخلوط کننده‬

‫جهت دریافت اندازه قطر دستگاه از فورمول ذیل استفاده صورت می گیرد‪.‬‬

‫‪4 F‬‬
‫‪D‬‬
‫‪‬‬

‫در اینجا ‪ F‬مقطع مخلوط کننده می باشد که از فورمول ذیل دریافت می گردد‪.‬‬

‫=‪F‬‬

‫مساحت مقطع مخلوط کننده توسط فورمول فوق بدست می آید که برای دریافت آن سرعت‬
‫بخارات و حجم بخارات در مخلوط کننده باید محاسبه گردد ‪.‬‬

‫براي دریافت حجم بخـــارات در مخلوط کننده باید وزن مالیكولي مواد خام محاسبه گــــــردد‪.‬كه‬
‫توسط فورمول ذیل دریافت مي گردد ‪:‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪tcp‬درجه حرارت متوسط میباشد‬

‫‪t cp  80C‬‬ ‫‪P  1.86atm‬‬ ‫‪ P‬فشار ‪.‬‬

‫‪GC  6038 .64 g‬‬ ‫مقدار ماده خام ‪.‬‬

‫‪h‬‬

‫‪M C  60  0.3t cp  0.001t cp‬‬

‫‪2‬‬

‫‪M C  60  0.3  222  0.001  222 2  60  66.6  49.284‬‬

‫‪Mc =90.4‬‬

‫‪42‬‬
 ‫‪6038.64‬‬ ‫‪80+273‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪Vn‬‬ ‫* ‪* 22.4‬‬ ‫*‬ ‫*‬
‫‪90.4‬‬ ‫‪273‬‬ ‫‪1.86‬‬ ‫‪3600‬‬

‫‪Vn =66.79 * 22.4 * 1.29 * 0.53 * 0.00027‬‬

‫‪= 0.2761‬‬

‫‪ K = 750‬قيمت‬ ‫در نظر گرفته می شود ‪:‬‬

‫‪Pn‬از رابطه ذيل بدست می آيد‪:‬‬

‫‪6038.64‬‬
‫= ‪Pn‬‬
‫‪𝑉∗3600‬‬

‫‪Pn =6038.64/0.2761*3600‬‬

‫‪Pn=6.075‬‬

‫‪0.305‬‬ ‫‪850−6.075‬‬
‫√* ‪U = 3600 *k‬‬ ‫‪6.075‬‬

‫‪U =0.000084*750*11.79‬‬

‫‪U =0.74‬‬

‫‪0.2761‬‬
‫=‪F‬‬ ‫‪0.74‬‬

‫‪F =0.37‬‬

‫قطر به اساس معادله ذیل دریافت می گردد ‪:‬‬

‫‪ : F‬مساحت مقطع عرضی‬

‫‪43‬‬
 ‫‪ :π‬عدد ثابت که قيمت آن (‪ )3.14‬ميباشد ‪.‬‬

‫‪4 F‬‬ ‫‪4  0.37‬‬ ‫‪1.48‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.471  0.68m‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3.14‬‬ ‫‪3.14‬‬

‫‪D  1m‬‬

‫‪- 2.4.2‬تعین ارتفاع مخلوط کننده‪:‬‬

‫‪H=0.5+4=4.5‬‬

‫‪H=4.5‬‬

‫‪44‬‬
 ‫بخش سوم‬

‫بخش محاسبات میخانیکی‬

‫هدف از محاسبات میخانیکی عبارت از دریافت اندازه های پرزه جات دستگاه و ماشین‬
‫های بوده که باید محکمیت (استحکام) ‪ ،‬مدت کار الزم آن را تأمین نماید‪.‬همچنان تعین قدرت مورد‬
‫نیاز میخانیزم های مختلف از جمله اهداف این محاسبات است‪ .‬بخش ها و پرزه جات ذیل دستگاه‬
‫های کیمیاوی تحت درجه محاسبات میخانیکی قرار میگیرد‪ .‬بدنه ها ‪ ،‬سرپوش ها ‪ ،‬قعرها ‪ ،‬تحکیم‬
‫سوراخ در جدار دستگاه های ‪ ،‬پنجره شبکه ها ‪ ،‬نل های تعویض دهنده حرارت ‪ ،‬بشقاب ها برج ‪،‬‬
‫اتصاالت فالنسی ‪ ،‬چوری دار ‪ ،‬پرزه جات محکم کننده ‪ ،‬اتکا های دستگاه ها ساختمان ها ی مخلوط‬
‫کننده وغیره‪.‬‬

‫دستگاه های کیمیاوی ونفتی‪ -‬کیمیاوی تحت فشار های اتموسفیری ‪ ،‬فشار اضافی داخلی ‪،‬‬
‫تحت خأل و فشار های خارجی کار میکند‪ .‬همچنان در میدان سرباز و تحت تأثیر بار های زلزله و‬
‫باد قرار دارد‪ .‬در محاسبات باید وزن مجموع بارها در نظر گرفته شود و محاسبه محکمیت دستگاه‬
‫ها خصوصا ً برج ها باید وزن زینه ها و محیط های خارجی متکی به برج ها و دیگر تجهیزات‬
‫کمکی در نظر گرفته شوند‪ .‬در محاسبات میخانیکی عناصر دستگاه ها که دارای حفاظت ضد فلز‬
‫خورده گی میباشد مثالً‪ :‬رابر ‪ ،‬مواد پالستیکی ‪ ،‬پوشش های زیبائی ‪ ،‬دفاعی وغیره موجودیت آنها‬
‫در نظر گرفته نمیشود‪ .‬برای دستگاه های فوالدی دوقشره که دارای عین ضریب انبساط خطی اقشار‬
‫) توصیه میگردد‪ .‬که به عین فورمول ها محاسبه گردند که دستگاه های یک‬ ‫اند ( مثالً‬
‫قشره محاسبه میگردد و بحیث ضخامت مجموعی فلز دو قشره در نظر گرفته میشود‪ .‬اگر ضریب‬
‫های حرارتی انبساط اقشار ( در وقت انتخاب و استفاده از ساختمانهای ستندرتی و نورماتیزه شده‬
‫مختلف باشند تنها اگر ضخامت قشر اساسی یعنی مواد فوالد کاربن دار به حیث‬
‫ضخامت محاسبوی جدار در نظر گرفته میشود درینصورت عالوه گی به خاطر فلز خورده گی در‬
‫نظر گرفته نمیشود‪ .‬در وقت انتخاب و استفاده از ساختمانهای ستندرتی و نورماتیزه شده در طرح‬
‫دستگاه ها محاسبه امتحانی میتواند انجام داده میشود‪.‬‬

‫هدف این محاسبات عبارت از تعین فشار و یا تشنج مجاز که دستگاه میتواند آنرا تحمل کند‬
‫میباشد اگر تشنجات مواد معلوم باشد درینصورت آنرا با تشنج مجاز و ذخیره محکمیت مجاز عین‬
‫ماده مقایسه میکنند‪ .‬سند اساسی محاسبات دستگاه ها نظر به محکمیت عبارت از ستندرت های ذیل‬

‫‪45‬‬
‫نام این ستندرد ( ظروف و دستگاه ها ‪ ،‬نورم ها و میتود های‬ ‫میباشد‪.‬‬
‫محاسبه در محکمیت ) میباشد‪ .‬این ستندرد قیمت ها و فرمول های اساسی محاسبوی برای تعین‬
‫نمودن محکمیت دستگاه ها و پرزه جات آنها داده است‪.‬‬

‫چهار تیوری اساسی محکمیت وجود دارد‬

‫‪ -1‬تخریب وقتی در دستگاه صورت میگیرد که تشنج نورمال از تشنج بحرانی زیادتر شود‬
‫عمده است‪.‬‬ ‫‪ ،‬نظر به این تیوری تشنج نورمال‬

‫‪ -2‬تخریب زمانی در دستگاه صورت میگیرد که تشنج مجاز مماسی از تشنج بحرانی مماسی زیادتر‬
‫‪ ،‬نظر به این تیوری تشنج مماسی عمده است‪.‬‬ ‫شود‬

‫تخریب زمانی در دستگاه صورت میگیرد که تأثیر مجموعی تشنجات نورمال و مماسی بزرگتر‬

‫‪.‬‬ ‫از تشنجات بحرانی نورمال و مماسی‬

‫‪ -3‬تیوری انرژیتکی این تیوری بنام تیوری انرژیتکی محکمیت یاد میگردد ‪ ،‬نظر به این تیوری‬
‫تخریب زمانی در دستگاه صورت میگیرد که انرژی پوتانشیل که از اثر تشنجات نورمال و مماسی‬
‫در دستگاه بوجود می آیدبزرگترازانرژی پوتانشیل تشنجات بحرانی آنها گردد‪.‬‬

‫‪ -4‬فوالد های کاربنی و لگیر شده ساختمان مواد پالستیکی بوده و تابع قانون هوک میباشد از تمام‬
‫تیوری های محکمیت کاملتر از همه تیوری چهارم انرژیتیکی است‪.‬‬

‫برای محاسبه دستگاه ها نظر به محکمیت و پایداری دانستن ترتیب محاسبات و انتخاب کمیت های‬
‫محاسبوی که در فورمول شامل اند الزم میباشد‪.‬‬

‫‪ -1.3‬پارامترهای اساسی محاسبوی‬

‫درجه حرارت محاسبوی‬

‫درجه حرارت مستقیما ً در فورمول های محاسبوی شامل نبوده ‪ ،‬اما دانستن آن برای دریافت‬
‫مشخصات محکمی مواد الزم می باشد‪ .‬درجه حرارت محاسبوی مواد جدار دستگاه مساوی به‬
‫حرارت محیط که با جدار به تماس است ‪ ،‬گرفته می شود‪ .‬در صورت موجودیت عایق در دستگاه‬
‫حرارت محاسبوی مساوی به حرارت سطح عایق ایکه با جدار به تماس است با عالوه نمودن‬
‫گرفته می شود ‪ .‬در صورتی که دستگاه توسط شعله باز و یا گرم کننده برقی باز و هم چنان توسط‬
‫و یا زیادتر از آن گرم شود ‪ ،‬درجه حرارت محاسبوی مساوی به‬ ‫گازات داغ تا حرارت‬

‫‪46‬‬
‫گرفته می‬ ‫اما نه کمتر از‬ ‫حرارت محیط که با جدار به تماس است ‪ ،‬با اضافه نمودن‬
‫شود‪.‬‬

‫فشار محاسبوی‬

‫فشاری که در فورمول های محاسبوی ضخامت جدار دستگاه ها و ظروف در محکميت و‬

‫پايداری شامل است بنام فشار محاسبوی ياد گرديده و قاعدتا ً عبارت از فشاری کاری ميباشد‪ .‬به حيث‬
‫فشار کاری اعظمی که در صورت جريان نورمال عمليۀ تکنالوژی بوجود می آيد محسوب ميگردد‬
‫اگر دستگاه پر از مايع باشد در اثنای تعين نمودن فشار محاسبوی الزم است که فشارهايدروليکی نيز‬
‫فشار اضافی گازی زياد شود‪ .‬در ضمن‬ ‫در نظر گرفته شود البته در حالت های که کميت آن از‬
‫در وقت تأخير باز شدن والو‬ ‫در بعضی مواد خيلی حساس ازدياد احتمالی فشار کاری به اندازه‬
‫احتياطی در نظر گرفته ميشود ‪ ،‬برای دستگاه های که در موجوديت مواد انفجاری و زهری قوی يا‬
‫مواد زود مفر فعاليت دارند فشار محاسبوی را بلند تر از فشار کاری به اندازه‬
‫قبول ميکنند ‪ ،‬فشار محاسبوی را در دستگاه های که برای نگهداری و تصفيه محيط های احتراقی و‬
‫‪ -‬درج گرديده است‪.‬‬ ‫انفجاری و گازات مايع بکار ميبرند در جدول‬
‫جدول ( ‪ -) 7‬فشار های محاسبوی در دستگاه ها‬
‫برای عناصريکه فضاهای دارای فشار های مختلف ر‬
‫فشار محاسبوی ‪ P‬به‬ ‫فشار کاری محيط ( ‪ ) PC‬به‬

‫‪0.01‬‬ ‫گاز مايع بدون فشار‬

‫‪0.06‬‬

‫‪0.1‬‬

‫‪ 1.2 PC‬اما نه کمتر از‪0.3‬‬

‫‪1.6‬‬ ‫امونيا‬

‫‪0.8‬‬ ‫انهايدرايد سلفر‬

‫‪7.6‬‬ ‫کاربن دای اکسايد‬

‫‪47‬‬
‫ا از هم جدا ميسازند‪ .‬طور مثال در دستگاه های با پيراهن ها با پوشش های گرم کننده به حيث فشار‬
‫محاسبوی الزم است تا هر فشار بطور جداگانه يا فشاری که ضخامت بيشتر جدار عنصر مورد‬
‫محاسبه را می طلبد قبول شود‪.‬‬

‫هر گاه تأثير همزمان فشار ها تأمين ميشود درينصورت اجرای محاسبات در تفاوت فشارهای‬
‫مجاز دانسته ميشود‪.‬‬

‫تحت نام فشار امتحانی در ظروف يا دستگاه ها بايد فشاری دانسته شود که تحت آن آزمايش جهت‬
‫کنترول اطمينانيت ‪ ،‬بی خطری و قابليت کار آنها صورت می گيرد‪ .‬فشار امتحانی درصورت آزمايش‬
‫)‪ -‬تعين‬ ‫هايدروليکی که به طور وسيع در ماشين سازی کيمياوی بکار می رود به کمک جدول (‬
‫می گردد‪.‬‬

‫جدول (‪ -)8‬فشار امتحانی آزمایش هایدرولیکی‬

‫فشار امتحانی آزمایش هایدرولیکی به‬ ‫فشار محاسبوی به‬

‫اما نه کمتر از‬ ‫خأل‬

‫‪0.2‬‬ ‫تا‬ ‫از‬

‫اما نه کمتر از‬ ‫از‪ 0.07‬تا ‪0.05‬‬

‫اما نه کمتر از‬ ‫بلند تر از ‪0.5‬‬

‫‪ -‬تشنج مجاز تحت درجه حرارت‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ -‬تشنج مجاز تحت‬ ‫نوت‪ -:‬در جدول فوق ‪،‬‬

‫‪ -‬فشار خارجی که باالی دستگاه که تحت خأل تأثير وارد ميکند‪.‬‬ ‫کاری ‪،‬‬

‫تشنجات مجاز‬

‫تشنج که تحت آن کار بی خطر دستگاه ها بدون مصرف اضافی موار ساختمانی تأمين ميگردد‬
‫بنام تشنج مجاز ياد ميشود‪ .‬تشنج مجاز تابع خواص ميخانيکی مواد خصلت بار و شرايط کاری دستگاه‬
‫بوده و توسط فورمول ذيل محاسبه ميگردد‪.‬‬

‫‪48‬‬
 ‫دراينجا‪-:‬‬

‫بوده که تحت آن نظر‬ ‫تشنج مجاز نورماتيف تحت درجه حرارت محاسبوی جدار به‬

‫به مواد ساختمانی پرزه جات تحت محاسبه از جدول ها گرفته ميشود‪.‬‬
‫ضريب تصحيح بوده که شرايط کار دستگاه را در نظر می گيرد‪ .‬برای مواد ساختمانی دستگاه ‪ζ-‬‬
‫هائيکه حرارت جدار آنها منفی اند قبول صورت استفاده از مواديکه در جدول تشنجات مجاز نورماتيف‬
‫ارايه نشده باشد و يا در صورت استفاده از جدول های تشنجات مجاز نورماتيف به ترتيب ذيل دريافت‬
‫ميگردد‪.‬‬

‫و برای فوالد های لگير‬ ‫اگر حرارت محاسبوی جدار برای فوالد های کاربنی از‬
‫تجاوز نکند درينصورت به حيث تشنج‬ ‫و برای فوالد های زياد لگير شده از‬ ‫شده از‬
‫مجاز نورماتيف از دو قيمت ذيل کمتر آن انتخاب ميشود‪.‬‬

‫دراينجا‪:‬‬

‫به ترتيب قيمت های اصغری حد محکميت و حد سياليت تحت درجه حرارت محاسبوی‪.‬‬ ‫و‬

‫‪ -‬به ترتيب ضريب های ذخيره محکميت نظر به حد سياليت ميباشد‪.‬‬

‫جدول(‪ -)9‬ضريب های اصالحی مربوط به تشنج مجاز نورماتيف‬

‫کتگوری خطر حد علظت مجاز حد پائينی قابليت درجه حرارت اصغری ضريب‬
‫اشتغال خود به خودی تصحيح ‪ζ‬‬ ‫نظر به نورم های انفجار به‬ ‫مواد کيمياوی‬
‫صحی به‬

‫کمتراز‬ ‫کمتراز‬ ‫کمتراز‬

‫‪49‬‬
 ‫بيشتراز‬ ‫بيشتراز‬ ‫بيشتراز‬

‫اگر حرارت محاسبوی جدار از قيمت های بند (‪ )1‬تجاوز نکند به حيث تشنج مجاز نورماتيف‬
‫از دو قيمت ذيل کمتر آنرا قبول می کنيم‪.‬‬

‫دراينجا‪-:‬‬

‫‪ -‬قيمت متوسط حد محکميت دراز مدت ‪ 100‬هزار ساعت تحت درجه حرارت محاسبوی‬
‫‪ -‬ضريب ذخيره محکميت نظر به حد محکميت دراز مدت است‪ .‬برای شرايط آزمايش‬
‫هايدروليکی ظروف و دستگاه ها از فوالدهای زياد لگير شده استفاده ميشود تشنج مجاز را از فورمول‬
‫ذيل تعين ميکنيم‪.‬‬

‫دراينجا‪-:‬‬

‫را تشکيل ميدهد)‬ ‫‪ -‬قيمت شرطی حد سياليت ( تشنج که تحت آن باقی مانده طويل شدن‬
‫و‬

‫است‪.‬‬

‫به‬ ‫مودول ارتجاعیت طولی‬

‫سختی مواد و قابليت استاده گی آنرا در مقابل تغير شکل مشخص ميسازد‪ .‬قيمت محاسبوی‬
‫مودول ارتجاعيت طولی برای فوالد های کاربنی و زياد لگير شده به ارتباط با درجه حرارت در‬
‫جدول ( ‪ ) 4.3‬درج گرديده است‪.‬‬

‫‪50‬‬
 ‫جدول(‪ - )10‬مودول ارتجاعيت طولی‬

‫تحت درجه حرارت ذيل به‬ ‫فوالد‬

‫کاربن‬
‫ی‬

‫زياد‬
‫لگيرشده‬

‫تحت درجه حرارت ذيل به‬ ‫فوالد‬

‫کاربن‬
‫ی‬

‫زياد‬
‫لگيرشده‬

‫ضریب محکمیت بخیه ولدنگ‬

‫درفورمول محاسبه ظروف و دستگاه های دارای بخيه ولدنگ در محکميت ضريب محکميت‬
‫شامل ميگردد اين ضريب نسبت محکميت اتصال ولدنگ را بر محکميت مواد‬ ‫بخيه ولدنگ‬
‫ساختمانی اساسی ( ورقه مکمل ) نشان ميدهد‪ .‬قيمت ضريب محکميت مربوط به ساختمان بخيه (‬
‫اتصال ) و طريقه ولدنگ کاری ميباشد‪.‬‬

‫ولدنگ کاری اتوماتيک نسبت به ولدنگ کاری دستی و ولدنگ کاری دو طرفه نسبت به يک طرفه‬
‫بهتر است‪.‬‬

‫‪51‬‬
 ‫ها‬ ‫جدول (‪ - )11‬ضريب محکميت بخيه ولدنگ برای ظروف و دستگاه‬

‫در صورت طول بخيه ولدنگ قابل‬ ‫شکل بخيه ولدنگ‬

‫کنترول‬

‫نوک به نوک دو طرفه يک لخت به طريقه‬

‫اتوماتيک‬

‫نوک به نوک از ميخ دو طرفه يک لخت‬

‫دستی‬

‫نوک به نوک يک طرفه با اليه‬

‫سربه سر‬

‫نوک به نوک يک طرفه اتوماتيک يا نيمه‬

‫اتوماتيک‬

‫نوک به نوک يک طرفه دستی‬

‫جدول (‪ - )12‬ضريب محکميت بخيه های ولدنگ برای ظروف و دستگاه ها از تيتان‬

‫شکل بخيه ولدنگ‬

‫نوک به نوک دو طرفه اتوماتيک به همرای فلوس ولدنگ کاری دستی در‬
‫محيط آرگون‬

‫سر به سر دو طرفه اتوماتيک و دستی در محيط آرگون‬

‫سر به سر ولدنگ کاری نه يک لخت‬

‫نوک به نوک بخيه های يک طرفه در محيط آرگون‬

‫‪52‬‬
 ‫عالوه گی به ضخامت محاسبوی عناصر ساختمانی‬

‫درصورت محاسبه ظروف و دستگاه ها بايد عالوه گی ‪ C‬به ضخامت محاسبوی عناصر‬
‫ساختمانی در نظر گرفته ميشود ضخامت مکمل جدار عناصر ظروف و عناصر دستگاه ها از فورمول‬
‫ذيل تعين ميشود‪.‬‬

‫دراينجا‪-:‬‬

‫‪ -‬ضخامت محاسبوی جدار عنصر ظروف و دستگاه‬

‫عالوه گی به ضخامت محاسبوی از رابط ذيل بدست می آيد‪.‬‬

‫دراينجا‪-:‬‬

‫عالوه گی به خاطر فلز خورده گی‪.‬‬

‫تفاوت منفی از ضخامت ورقه فلز‪.‬‬

‫عالو گی تکنالوژيکی است‪.‬‬

‫عالوه گی به خاطر فلز خورده گی مساوی به سرعت فلز خورده گی به ملی متر فی سال‬
‫( معموالً ‪ 10- 12‬سال ) می باشد‪.‬‬ ‫ضرب در مدت فعاليت دستگاه‬

‫سرعت فلز خورده گی را از کتاب های رهنما يا از آزمايش البراتواری تعين ميکنند‪ .‬عالوه گی‬
‫است‬ ‫به خاطر فلز خورده گی را معموالً ‪1-2 mm‬که مطابق به سرعت‬
‫قبول می نمايد‪ .‬در صورت تماس دو طرفه با محيط فلز خورده گی بايد افزايش يابد‪.‬‬

‫‪53‬‬
‫عالوه گی تکنالوژيکی جبران نازک شدن جدار عناصر فلز ظرف يا دستگاه را در عمليات‬
‫تکنالوژيکی ‪ ،‬قالب کردن ‪ ،‬خم کردن نلها وغيره پيش بينی می کنند‪.‬‬

‫را در حالت های در نظر ميگيرند که قيمت مجموعی آنها از‬ ‫عالوه گی های‬
‫ضخامت نومينال ورقه فلز تجاوز کند‪.‬‬

‫ارقام اولیه‬

‫‪D =1000mm‬‬ ‫قطر دستگاه‬

‫ارتفاع دستگاه‬

‫‪T=80C‬‬ ‫درجه حرارت داخل دستگاه به‬

‫‪p=1.86atm =0.5Mpas‬‬ ‫فشار در دستگاه به‬

‫مواد ساختمانی دستگاه‬

‫تشنج مجاز نورماتیف تحت حرارت محاسبوی‬

‫ضریب بخیه ولدنگ‬

‫ضریب تصحیح کار دستگاه‬

‫عالوگی به ضخامت محاسبوی‬

‫بدنه استوانه ای جدار نازک لشم را که تحت بار فشار اضافی‬ ‫به‬ ‫ضخامت مکمل‬
‫داخلی قرار دارد به کمک فرمول ذیل محاسبه می گردد ‪:‬‬

‫‪54‬‬
 ‫‪.‬‬

‫‪D‬‬
‫‪S‬‬

‫شکل(‪ )6‬بدنه استوانی‬

‫را به کمک فرمول ذیل تعیین می کنیم‪.‬‬ ‫فشار اضافی داخلی مجاز‬

‫تشنج ای که جدار دستگاه باید تحمل کند مساوی است به ‪:‬‬

‫‪55‬‬
 ‫‪ -7.1.3‬محاسبه ضخامت جدار قعر بیضوی‪:‬‬

‫شکل(‪ )7‬قعروسرپوش بیضوی‬

‫‪ H‬ارتفاع انحنایی قعر‪.‬‬

‫ارتفاع قسمت‬ ‫‪h‬‬

‫ضخامت جدار قعرهای نیم کره وبیضوی را به کمک فورمول های ذیل محاسبه می نمایند‪.‬‬

‫فشار اضافی داخلی مجاز ازمعادله ذیل بدست می آید‪:‬‬

‫بوده که ‪ R=D‬برای قعر های بیضوی با‬ ‫درین افاده ها شعاع انحنا درقلعه قعر‬
‫‪ H=0.25D‬و‪ R=0.5D‬برای قعرهای نیم کره با ‪ H=0.5D‬می باشد‪.‬‬

‫ضخامت جدار قعر‪-:‬‬

‫‪56‬‬
‫‪R=0.5*1000=500‬‬

‫‪H=0.5*1000=500‬‬

‫فشاراضافی داخلی مجاز‪-:‬‬

‫‪ -8.1.3‬محاسبه تحکیم سوراخ دریچه بدنه استوانه ای برج با قطر‪d=600mm‬‬

‫شکل ( ‪ )8‬تحکیم سوراخ دریچه استوانه ای‬

‫بیشترین قطر سوراخ (اما نه زیاد تر از‪) 75‬که نیازبه تحکیم اضافی نداردتوسط فورمول های‬
‫ذیل تعیین می گردد‪.‬‬

‫در صورت که‬

‫در صورت که‬

‫‪57‬‬
 ‫پس داریم که‪.‬‬

‫در اینجا‪–S :‬ضخامت حقیقی بدنه به ‪mm‬‬

‫’‪-S‬ضخامت محاسبوی بدنه به ‪mm‬‬

‫‪-D‬قطر دستگاه ‪mm‬‬

‫مساحت مقطع حلقه استحکامی از شرایط ذیل تعیین میگردد‪.‬‬

‫‪-F‬مساحت عمومی قابل جبران‬

‫‪-‬مساحت مقطع بدنه استوانه ای یا قعر که در تحکیم سهم میگیرد‪.‬‬

‫‪-‬مساحت مقطع عرضی شتوسر که در تحکیم سهیم است‪.‬‬

‫‪-‬مساحت مقطع بخیه ولدنگ سهیم در تحکیم که از روی نقشه تعیین میشود‪.‬‬

‫‪-‬مساحت مقطع حلقه استحکامی‪.‬‬

‫‪58‬‬
 ‫عرض حلقه‬

‫ارتفاع محاسبوی شتوسر‬

‫ضخامت محاسبوی شتوسر‬

‫ضخامت حقیقی شتوسرنظربه طرح ساختن میباشد‪.‬‬

‫ضخامت حلقه استحکامی‪:‬‬

‫‪59‬‬
‫از محاسبه دیده میشود که ضخامت حلقه زیاد است از این رو بهتر است که عرض آن نیز زیاد‬
‫قبول می نمایم‪ ،‬در این صورت عرض آن‪:‬‬ ‫گردد‪ .‬ضخامت حلقه را‬

‫‪60‬‬
 ‫بخش چهارم‬
‫اتوماتیزیشن‬
‫اتوماتيزيشن عمليات تکنالوژيکی يکی از فکتورهای مهم جهت بلند بردن بهره برداری‬
‫کار(مولديت کار) و بهترساختن شرايط کار بشمار می رود‪ .‬تمامی فابريکات موجوده قابل اعمار به‬
‫يک درجه معين توسط وسايل اتوماتيزيشن مجهز می گردند‪.‬در حال حاضر تمايل عمومی رشد و‬
‫انکشاف فابريکات صنعتی عبارت از اتوماتيزيشن آنها می باشد‪ ،‬يعنی اداره نمودن عمليه توليدی بدون‬
‫مداخله انسان ‪.‬برای اتوماتيزيشن هر عمليه يک تعداد وسايل تخنيکی الزم بوده که عمده ترين آنها‬
‫قرار ذيل اند ‪:‬‬

‫‪ ‬وسايل برای بدست آوردن معلومات راجع به جريان يافتن پروسه تکنالوژيکی ‪.‬‬
‫‪ ‬وسايل برای تبديل نمودن معلومات‪.‬‬
‫‪ ‬ساختمان ها برای تهيه نمودن سيگنال های اداره نمودن‪.‬‬
‫‪ ‬ساختمان های اجراکننده‪.‬‬
‫‪ ‬سا`ختمان های بالکی ساختن اتوماتيک ‪ ،‬سيگناليزيشن دفاعی‪.‬‬

‫اتوماتيزيشن بلند رفتن ظرفيت توليدی‪ ،‬کار و پايين آوردن ارزش ذاتی محصوالت را تامين‬
‫نموده و تعداد پرسونل کاری را کم می سازد‪ .‬همزمان با بهترساختن شرايط کاری باعث بهترساختن‬
‫کيفيت محصوالت حاصله گرديده‪ ،‬ظرفيت توليدی تجهيزات را زياد ساخته‪ ،‬بوجود آمدن مواد‬
‫بيکاره و مدفوعات توليدی را کم ساخته‪ ،‬خطر کار را پايين آورده و مؤثريت اجرائات عمليات‬
‫تکنالوژيکی را زياد می سازد‪ .‬در فابريکات کيمياوی يک قسمت دستگاه ها را پمپ ها‪ ،‬کمپريسورها‪،‬‬
‫برج های ابسوربر و ديسوربر‪ ،‬تعويض دهنده های حرارت‪ ،‬يخچال کانديساتورها‪ ،‬ذخيره ها وغيره‬
‫تشکيل ميدهد‪.‬‬

‫‪ - 1.4‬کنترول وتنظیم پارامترهای اساسی عملیه دستگاه بازیافت کاغذ‬

‫اداره عمليات تکنالوژيکی فابريکه بازيافت کاغذ از يک مرکز واحد به نام اتاق اداره مرکزی‬
‫(‪ ) CPU‬و يا اتاق فرمان صورت می گيرد‪ ،‬که وظيفه آن بر قرار ساختن رژيم تکنالوژيکی نورمال‬
‫عمليه می باشد‪ .‬شيمای اتوماتيزيشن عمليه تنظيم اتوماتيک پارامترهای اساسی را انجام داده که تامين‬
‫کننده ثبات رژيم تکنالوژيکی مورد نظر‪ ،‬دادن سيگنال و آالرم در هنگام برهم خوردن شديد رژيم‬

‫‪61‬‬
‫کاری دستگاه ها و برقرار ساختن حالت بی خطر برای آنها می باشد‪ .‬در اينجا به برخی از پارامتر‬
‫ها را بررسی ميکنيم‪.‬‬

‫‪ 2-4‬تنظیم و کنترول پارامترهای اساسی‬

‫پارامتر های که مورد کنترول و اندازه گريری قرارمی گيرد عبارت است از‪:‬‬

‫‪ -1‬درجه حرارت‬

‫‪ -2‬ارتفاع سطح‬

‫‪ -3‬فشار‬

‫‪ -4‬مصرف‬

‫‪ -5‬کيفيت‬

‫‪ -1.2.4‬درجه حرارت‬
‫درجه حرارت عبارت از درجه گرمی ماده می باشد‪ .‬يعنی درجه حرارت کميت است که حالت‬
‫حرارتی جسم را مشخص می سازد‪ .‬ازنقطه نظر اساسات ماليکولی درجه حرارت انرژی داخلی جسم‬
‫يعنی انرژی پوتنسيلی و کنتيکی اتم ها و ماليکول های آنرا تامين می کند‪ .‬درجه حرارت يکی از مهم‬
‫ترين پ ارامتر های است که عمال تمام خواص جسم را تعين می کند که چنين خواص فزيکی مواد‬
‫مانند‪ ،‬کثافت‪ ،‬فشار بخارات‪ ،‬لزجيت وغيره تابع حرارت اند‪ .‬درجه حرارت باالی خواص کيمياوی‬
‫مواد نيز تاثير بسيار زياد دارد‪ ،‬باالی قابليت انحالل آنها درمحلل های مختلف‪ ،‬باالی قابليت تعاملی‬
‫آنها وغيره ‪ .‬معلوم است که با ازدياد درجه حرارت سرعت تعامالت کيمياوی زياد ميگردد‪.‬‬

‫بنابر آن اندازه گيری درجه حرارت و امکان مراعات نمودن دقيق و تنظيم آن يکی از مهم ترين‬
‫شرايط اجرای هر عمليه تکنالوژی کيمياوی می باشد‪ .‬مراعات نمودن اين شرايط نه تنها پروسه عمليه‬
‫را تعين می کند بلکه اجرای بی خطری خود عمليه را نيز تامين می نمايد‪ .‬برای آنکه قيمت حرارت‬
‫اندازه شونده را از نظر مقدار ارزيابی نمايم الزم است واحد اندازه گيری آن را وضع نمايم‪ .‬وضع‬
‫نمودن واحد اندازه گيری حرارت با وضع کردن سيکل حرارتی ارتباط دارد‪ .‬درحال حاضر استعمال‬
‫دو نوع سيکل حرارتی مشوره داده می شود‪ .‬سيکل حرارتی مطلقه ترموديناميکی و سيکل حرارتی‬
‫عملی بين المللی واحد اندازه گيری‪ .‬درجه حرارت در سيکل عملی بين المللی درجه سانتی گريد می‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪62‬‬
‫آالت اندازه گيری درجه حرارت ترمو مترها‪ ،‬جفت های حرارتی‪ ،‬ترمومترمقاومت‪ ،‬پيرومتر‬
‫های تشعشعی و غيره می باشد‪.‬‬

‫واحدات انداره گيری برای درجه حرارت در سيکل حرارتی مطلقه ترموديناميکی درجه کالوين‬
‫ودرسيکل حرارتی عملی بين المللی درجه سانتی گراد ميباشد‪ .‬در بعضی کشورها از سيکل حرارتی‬
‫فارنهايت به پيمانه وسيع استفاده ميگردد‪.‬‬

‫‪-2.2.4‬ارتفاع سطح‬
‫دراجرای بسياری عمليات تکنالوژيکی بخصوص در تکنالوژی کيمياوی بصورت مداوم‬
‫الزم می افتد تا مقدار محصوالت مايع در ظرف های مختلف‪ ،‬دستگاه ها‪ ،‬برج ها وغيره تعين گردد‪.‬‬
‫درين صورت اکثرا چنين تعين نمودن ها بطريقه تعين ارتفاع سطح مايع مناسب تر و ساده تراست‪،‬‬
‫که با دانس تن آن به آسانی ميتوانيم هم حجم و هم کتله مايعی را که در ظرف قراردارد معلوم کنيم‪.‬‬
‫آالت اندازه گيری ارتفاع سطح بنام سطح سنج ها ياد می گردد‪ .‬انواع سطح سنج ها عبارت اند از‬
‫سطح سنج های ميخانيکی‪ ،‬سطح سنج ها پيزو ميتری‪ ،‬سطح سنج های برقی‪ ،‬سطح سنج های راديو‬
‫اکتيوتی ميباشد‪.‬‬

‫واحداساسی اندازه گيری ارتفاع سطح درسيستم بين المللی متر ميباشد‪.‬‬

‫‪-3.2.4‬فشار‬
‫يکی از مهم ترين پارامترهای که باالی جريان عمليات کيمياوی تاثير وارد می کند فشار می‬
‫باشد‪ .‬فشار کميت هست که توسط نسبت قوه عامل که بر واحد مساحت عمل می کند اندازه می شود‪.‬‬

‫فشار يک کميت دارای واحد است واز جمله کميت های است که دارای واحد مشتق می باشد‪ .‬برای‬
‫مناسب بودن فشار را به چند نوع تقسيم ميکنند‪ ،‬فشارمطلق‪ ،‬فشاراتموسفيری‪ ،‬فشاراضافی‪ ،‬فشارباقی‬
‫مانده و فشارخالئی‪ .‬برای اندازه گيری آالت مختلف نظربه حدود سيکل موجوده فشار استفاده می‬
‫گردد‪ ،‬اين آالت عبارت است از‪ :‬آالت مايعی برای اندازه گيری فشار که حدود سيکل انداز ه گيری‬
‫آن محدود بوده‪ ،‬آالت ديفرميشنی برای اندازه گيری فشار که حدود سيکل انداز ه گيری فشار اين آله‬
‫اتموسفير می باشد‪ ،‬مانو مترهای پيستونی که حدود سيکل اندازه گيری اين آله‬
‫اتموسفيرمی باشد و آالت برقی که برای اندازه گيری فشار های بلند تر از‬
‫اتموسفير بکار می رود‪ .‬واحدات اندازه گيری فشارعبارت اند از؛ پاسکال‪،‬اتموسفير‪،‬ملی مترستون‬
‫سيماب‪ ،‬ملی مترستون آب وبارميباشد‪.‬‬

‫‪63‬‬
 ‫‪ 4.2.4‬مصرف‬
‫برعالوه اندازه گيری درجه حرارت و فشار در اجرای عمليه های کيمياوی اهميت بزرگ را‬
‫همچنان اندازه گيری مصرف مواد تعامل کننده دارد‪ .‬مصرف عبارت از کتله يا حجم ماده که از هر‬
‫مقطع نل ناقل درواحد وقت عبور ميکند‪ .‬مصرف را ميتوانيم به واحد کتلوی يا واحد حجمی اندازه‬

‫ارايه ميگردد‪ .‬االت اندازه‬ ‫و مصرف کتلوی به‬ ‫نماييم‪.‬در سيستم بين المللی مصرف حجمی به‬

‫گيری مصرف بنام سطح سنج ها ياد ميگردد‪ .‬درجاتی که مصرف سنج ها نشان ميدهد عبارت از‬
‫قيمت لحظوی يا جاری مصرف است‪ .‬برای تعيين مصرف مجموعی ميتر ها استعمال ميشود‪.‬انواع‬
‫مصرف سنج ها عبارت است از مصرف سنج های اختالف ثابت فشار ‪ ,‬مصرف سنج های اختالف‬
‫متغير فشار ومصرف سنج های الکترو مقناطيسی‪.‬‬

‫ارايه ميگردد‪.‬درتکنالوژی‬ ‫ومصرف کتلوی به‬ ‫درسيستم بين المللی مصرف حجمی به‬

‫کيمياوی برای اندازه گيری مصرف اکثراواحدات اندازه گيری ذيل بکارميرود‪:‬‬

‫‪...‬‬

‫‪ -3.4‬کنترول وتنظیم پارامترهای اساسی در عملیه بازیافت کاغذ‬

‫در اجرای عمليات مختلف تکنالوژيکی در صنايع کيمياوی نکته بيسار مهم تعين کيفيت و ترکيب‬
‫محصوالت نهايی و مابينی و همچنان مواد خام اولی مهم می باشد‪ .‬تعيين ترکيب و کيفيت مواد مختلف‬
‫توسط اناليزاتور های مختلف صورت ميگيرد‪ .‬مثال تعين ترکيب گازات بکمک اناليزاتور های گازات‬
‫صورت می گيرد‪ .‬اناليزاتورهای گازات عبارت از اناليزاتور های اپتيکی صوتی‪ ،‬اناليزايتورهای‬
‫ترموکاندکتومتری و وکتومتری گراف ها می باشند‪.‬‬

‫در اينجا ما تنظيم و کنترول پارامتر های اساسی عمليه دستگاه بازيافت کاغذ را در نظرميگريم‪.‬‬

‫پارامترهای اساسی که مورد تنظيم وکنترول قرارگرفته اند عبارت انداز‪.‬‬

‫‪64‬‬
 ‫‪ -1.3.4‬تنظیم مصرف در لین دخولی‬
‫مصرف درلين دخولی وابسته به ثابت نگهداشتن ظرفيت تصفيوی معين فابريکه يعنی ثابت‬
‫نگهداشتن مقدارکاغذ های بازيافتی وآب وارد شده به فابريکه ازذخيره و مخزن ذخيره آب وخميرهای‬
‫ميخانيکی درصورت عدم تنظيم درجه حرارت در لين دخولی امکان بهم خوردن عمليه وتصفيه نشدن‬
‫کامل گازموجود بوده و به خاطر تنظيم مصرف در دخولی متذکره دوره‪ 1-1,2,3,4,5‬در نظر گرفته‬
‫شده است دوره متشکل از عنصر حساس ‪، PX-1‬فرستنده تبديل کننده اولی نشان دهنده ‪،PЭD‬آله‬
‫تنظيم کننده ‪، ПP2-5‬سيگنال گرفته شده در فرستنده سيگنال برقی به سيگنال هوای فشرده شده تبديل‬
‫و به آله دومی انتقال يافته و کنترول می شود‪.‬‬

‫شکل(‪ - )9‬دوره تنظيم مصرف درلين دخولی‬

‫ج‬

‫‪ -2.3.4‬تنظیم ارتفاع سطح در مخلوط کننده‬

‫تنظيم ارتفاع سطح در مخلوط کننده؛ به خاطر تنظيم ارتفاع سطح متذکره دوره ‪- 1,2,3,4,5‬‬
‫‪ ،‬فرستنده با تبديل‬ ‫‪ 13‬در نظر گرفته شده است ‪.‬دوره متشکل از عنصر حساس شنا کننده‬
‫ميخانيزم اجرا کننده را باز و بسته می نمايد‪،‬‬ ‫‪ ،‬تنظيم کننده های متناسب و‬ ‫کننده اولی‬
‫می باشد‪ .‬سيگنال توسط شنا کننده گرفته شده در فرستنده سيگنال برقی به سيگنال هوايی فشرده شده‬
‫انتقال می يابد‪ .‬از آله دومی سيگنال به تنظيم کننده فرستاده شده که در‬ ‫تبديل و به آله دومی‬
‫آنجا با قيمت داده شده ارتفاع سطح مقايسه و به اندازه عدم مطابقت سيگنال اداره کننده را تهيه نموده‬
‫و به ميخانيزم اجراکننده می فرستند‪ .‬سيگنال اداره کننده ميخانيزم اجراکننده را باز و بسته می نمايد‪،‬‬
‫والو می باشد‪.‬‬

‫‪65‬‬
‫سيگنال توسط شنا کننده گرفته شده در فرستنده سيگنال برقی به سيگنال هوايی فشرده شده تبديل‬
‫و به آله دومی سيستم هوايی سطح سنج بدون سيکل با انتقال برقی يا هوايی انتقال می يابد‪ .‬از آله دومی‬
‫سيگنال به تنظيم کننده فرستاده شده که در آنجا با قيمت داده شده ارتفاع سطح مقايسه و به اندازه عدم‬
‫مطابقت سيگنال اداره کننده را تهيه نم وده و به ميخانيزم اجراکننده می فرستند‪ .‬سيگنال اداره کننده‬
‫ميخانيزم اجراکننده را باز و بسته می نمايد‪ .‬ودليل کنترول وتنظيم آن عبارتند از‪:‬زياد شدن وکم فشار‬
‫هايدروليکی در دستگاه‪،‬زياد شدن وياکم حجم مواد در داخل دستگاه‪،‬دربعضی موارد کم شدن ويا زياد‬
‫شدن حجم مواد درداخل دستگاه باعث افزايش درجه حرارت وفشار شده که امکان انفجار در داخل‬
‫دستگاه را زياد ميسازد‪.‬‬

‫شکل (‪ - )10‬سيستم تنظيم ارتفاع سطح در مخلوط کننده‬

‫‪-3.3.4‬تنظیم فشار در پمپ برقی‬

‫فشار در پمپ مربوط به مقدار مايع ميباشد که از قسمت باالی مخزن خارج ميگردد‪ .‬برای‬
‫تنظيم فشار بايد مقدار آب را کنترول کنيم‪ .‬به خاطر تنظيم فشار متذکره دوره ‪- 11.1.2.3.4.5‬‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬آله اولی‬ ‫درنظر گرفته شده است ‪ ،‬دوره متشکل از عناصر حساس‬
‫می باشد‪ .‬سيگنال توسط آخذه فشار گرفته شده‬ ‫و ميخانيزم اجراکننده‬ ‫تنظيم کننده‬

‫‪66‬‬
‫انتقال می يابد‪ ،‬از آله‬ ‫در فرستنده سيگنال برقی هوای فشرده شده تبديل و به آله دومی‬
‫دومی سيگنال به تنظيم کننده فرستاده شده که درآنجا با قيمت داده شده‪ ،‬فشار مقايسه و به اندازه عدم‬
‫مطابقت سيگنال اداره کننده را تهيه نموده و به ميخانيزم اجرا کننده ميفرستد‪ ،‬سيگنال اداره کننده‬
‫ميخانيزم اجرا کننده را باز و بسته می نمايند‪.‬واگر فشار در دستگاه کنترول نشود درين صورت رژيم‬
‫عمليه برهم خورده بطورمثال دستگاهی که در فشار بلند کار ميکند کم شده فشار باعث شده که عمليه‬
‫انجام نشود‪.‬واگرعمليه تحت فشار کم کارميکند درآن صورت زياد شدن فشارباعث انفجار در دستگاه‬
‫می شوند‪.‬‬

‫شکل (‪ - )11‬سيستم تنظيم فشار پمپ برقی‬

‫‪-4.3.4‬تنظیم در جه حرارت در ریاکتور‬

‫تنظيم درجه حرارت در رياکتور؛ تنظيم درجه حرارت وابسته به مقدار حرارت است که در‬
‫قسمت باالی رياکتور داخل می شود‪ .‬بخاطر تنظيم درجه حرارت متذکره دوره ‪12 -1,2,3,4,5‬در‬
‫نظرگرفته شده است ‪.‬‬

‫‪ ،‬فرستنده با تبديل کننده ‪ ، TP  10‬آله دومی ‪BMD‬‬ ‫دوره متشکل از عنصرحساس‬

‫می باشد‪ ،‬سيگنال توسط‬ ‫و ميخانيزم اجرا کننده‬ ‫و تنظيم کننده متناسب‬
‫جفت حرارتی گرفته شده در فرستنده سيگنال برقی به سيگنال هوايی فشرده شده تبديل و به آله دومی‬

‫‪67‬‬
‫‪ BMD‬انتقال می يابد‪ .‬از آله دومی سيگنال به تنظيم کننده فرستاده شده که در آنجا با قيمت داده شده‬
‫درجه حرارت مقايسه و به اندازه عدم مطابقت سيگنال اداره کننده را تهيه نموده و به ميخانيزم اجرا‬
‫کننده می فرستند‪ .‬سيگنال اداره کننده ميخانيزم اجراکننده را باز و بسته می نمايد‪.‬‬

‫شکل (‪ - )12‬سيستم تنظيم درجه حرارت در رياکتور‬

‫‪68‬‬
 ‫‪-5.3.4‬جدول اتوماتيزيشن و سگناليزيشن عمليه‬

‫آالت کنترول و اندازه گيری اتوماتزيشن‬

‫حدود اندازه گيری`‬ ‫ميخانيزم اجرا کننده‬ ‫پارامتر ها‬

‫فرستنده آله اولی آله دومی تنظيم کننده‬ ‫دوره‬ ‫موقعيت دستگاه‬
‫عنصرحساس‬ ‫شماره‬

‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪1-‬‬
‫‪5m‬‬ ‫‪BO‬‬ ‫‪ЭPC-59‬‬ ‫‪BMD‬‬ ‫‪TXK‬‬ ‫‪1,2,3,4,‬‬ ‫مخلوط کننده‬ ‫‪1‬‬
‫‪5‬‬ ‫ارتفاع سطح‬

‫‪2-‬‬
‫‪3m‬‬ ‫‪BO‬‬ ‫‪ЭPC-59‬‬ ‫‪BMD‬‬ ‫‪TXK‬‬ ‫‪1,2,3,4,‬‬ ‫غربال‬ ‫مصرف‬ ‫‪2‬‬
‫‪5‬‬

‫‪3-‬‬
‫‪80°C‬‬ ‫‪BO‬‬ ‫‪ЭPC-59‬‬ ‫‪BMD‬‬ ‫‪TXK‬‬ ‫‪1,2,3,4,‬‬ ‫عالوه کننده بيوسيد‬ ‫مصرف‬ ‫‪3‬‬
‫‪5‬‬

‫‪69‬‬
 ‫‪4-‬‬
‫‪4m‬‬ ‫‪BO‬‬ ‫‪ЭPC-59‬‬ ‫‪BMD‬‬ ‫‪TXK‬‬ ‫‪1,2,3,4,‬‬ ‫خالص کننده‬ ‫ارتفاع سطح‬ ‫‪4‬‬
‫‪5‬‬

‫‪5-‬‬
‫‪80°C‬‬ ‫‪BO‬‬ ‫‪ЭPC-59‬‬ ‫‪BMD‬‬ ‫‪TXK‬‬ ‫‪1,2,3,4,‬‬ ‫خالص کننده‬ ‫مصرف‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬

‫‪6-‬‬
‫‪6m‬‬ ‫‪BO‬‬ ‫‪ЭPC-59‬‬ ‫‪BMD‬‬ ‫‪TXK‬‬ ‫‪1,2,3,4,‬‬ ‫مخزن يا ذخيره گاه‬ ‫ارتفاع سطح‬ ‫‪6‬‬
‫‪5‬‬

‫‪7-‬‬
‫‪80°C‬‬ ‫‪BO‬‬ ‫‪ЭPC-59‬‬ ‫‪BMD‬‬ ‫‪TXK‬‬ ‫‪1,2,3,4,‬‬ ‫پمپ برقی‬ ‫مصرف‬ ‫‪7‬‬
‫‪5‬‬

‫‪8-‬‬
‫تنظيم درجه‬
‫‪80°C‬‬ ‫‪BO‬‬ ‫‪ЭPC-59‬‬ ‫‪BMD‬‬ ‫‪TXK‬‬ ‫‪1,2,3,4,‬‬ ‫مخلوط کننده‬ ‫‪8‬‬
‫حرارت‬
‫‪5‬‬

‫‪9-‬‬
‫کنترول‬
‫‪80°C‬‬ ‫‪BO‬‬ ‫‪ЭPC-59‬‬ ‫‪BMD‬‬ ‫‪TXK‬‬ ‫‪1,2,3,4,‬‬ ‫رول مقوای‬ ‫‪9‬‬
‫کيفيت‬
‫‪5‬‬

‫‪70‬‬
 ‫‪10-‬‬
‫درجه‬
‫‪80°C‬‬ ‫‪BO‬‬ ‫‪ЭPC-59‬‬ ‫‪BMD‬‬ ‫‪TXK‬‬ ‫‪1,2,3,4,‬‬ ‫مخلوط کننده‬ ‫‪10‬‬
‫حرارت‬
‫‪5‬‬

‫‪71‬‬
 ‫بخش پنجم‬
‫تخنیک بی خطر‬
‫میدانیم که مطالعه مسائل بهره برداری مصون از دستگاه های تولیدی ‪،‬بهترنمودن شرایط‬
‫کاری‪ ،‬علل واتخاذ تدابیر جهت جلوگیری از م صمومیت ‪ ،‬حریق ‪،‬انفجار وسائر حوادث ناگوار موضوع‬
‫ومصونیت کار راتشکیل میدهند‪ .‬دانستن وسائل مربوط به تخنیک بیخطر وراهای حل‬
‫ُ‬ ‫تخنیک بیخطر‬
‫انها از اهمیت خاص برخوردار است زیرا عملیات تولیدی عواقب ناگواری را در هنگام تولید ببار‬
‫میاورند ‪.‬‬

‫درهنگام طرحریزی موسسات صنعتی وتولیدی جهت تعین وترتیب لوازم ها وقواعد مربوط به‬
‫ومصونیت کار در محوطه فابریکه ومواضع کاری الزم است تا معلومات دقیق وقابل‬
‫ُ‬ ‫تخنیک بیخطر‬
‫اطمنان راجع به خصوصیات عملیات تکنالوژیکی (خصوصیات تعامالت کیمیاوی ‪،‬خواص مواد خام‬
‫ومحصوالت تعامل از لحاظ حریق وانفجار ) وخطرات ناشی از آنها ‪ ،‬خطرات ناشی ازعملیات کمکی‬
‫وپروسه های میخانیکی ‪ ،‬قابل اطمنان نبودن میخانیزم های باال کننده پرنمودن وخالی نمودن ظروف‬
‫ودستگاه های که محتوی آنها دارای خواص انفجاری واحتراقی باشند ‪،‬داشته باشیم ‪ .‬با رعایت دقیق‬
‫قواعد ‪ ،‬مقررات ودستورلعمل های تخنیک بیخطر ومصونیت کار میتوان از یک طرف از وقوع حوادث‬
‫ناگوار جلوگیری بعمل اورد وازجانب دیگر شرایط کار را بهبود بخشید ‪.‬‬

‫برای اینکه قواعد تخنیک بیخطر درفابریکات وکارخانه ها بصورت حتمی عملی گردد ‪،‬درهردولت‬
‫قوانین مخصوص بوجود میاید که به اساس ان مقررات کار مصون درفابریکات صنعتی تعین میگردد‬
‫‪ .‬دراین قسمت پروژه دیپلوم که جهت مصونیت کار وتامین رژیم بیخطر سیستم تولید عایق رطوبتی‬
‫(ایزوگام) اختصاص داده شده ‪ ،‬به صورت مختصر ابتدا خطرات اساسی موجود درسیستم تولیدی‬
‫‪،‬خواص مواد که درتولید بکار برده میشود ‪ ،‬قسمت های تولید که ازلحاظ حریق وانفجار خطر دارند ‪،‬‬
‫مطالبات تخنیکی ازتجهیزات وسامان آالت که بیخطری کار را تامین مینماید وسائیل دفاع انفرادی‬
‫کارکنان ‪ ،‬وسائیل خاموش ساختن حریق وهمچنان محاسبه روشنای گنجانیده شده است‪.‬‬

‫‪ ‬پارامترهای خطرناک در عملیه (خطرات اساسی تولید بازیافت کاغذ)‪.‬‬

‫‪72‬‬
 ‫‪ ‬موا د زهری در عملیه طرحریزی شده‪.‬‬

‫‪ ‬مطالبات تخنیکی از تجهیزات و سامان آالت بخاطر تامین بی خطری گاز‪.‬‬

‫(محکمیت تخنیکی و حرارتی ‪ ،‬مقاومت در مقابل زنگ زدگی ‪ ،‬نفوذ ناپذیری تجهیزات )‬

‫‪ ‬وسایل دفاع انفرادی کارکنان ‪.‬‬

‫‪ ‬وسایل و طرق خاموش ساختن حریق ‪.‬‬

‫‪ ‬تهویه در عملیه طرحریزی شده (مفهوم تهویه ‪ ،‬انواع تهویه و غیره ‪).....‬‬

‫‪ ‬بی خطری برق در عملیه و کمک های اولیه در صورت برق گرفتگی‪.‬‬

‫‪ ‬روشنایی تولید و محاسبه ان‪.‬‬

‫‪ ‬خطر حریق و انفجار در عملیه (تشکیل محیط های خطرناک از نقطه نظر حریق و انفجار ‪ ،‬منابع‬
‫اشتعال مواد قابل حریق ‪ ،‬حدود غلظت های انفجاری مواد اولیه ‪ ،‬تقسیم بندی تعمیرات و دستگاه ها نظر‬
‫به خواص حریق و انفجار)‪.‬‬

‫‪ -1.5‬پارامتر های خطرناک درصنایع کیمیاوی‬

‫خطرات اساسی در صنایع کیمیاوی قرار ذیل اند‪:‬‬

‫‪ -1‬موجودیت سطوح گرم جریان بخار تیز درصورت احتراق و تیزاب ها که باعث سوختگی‬
‫های حرارتی وکیمیاوی می گردند‪ .‬نظر به این علت ‪ 37%‬حاالت ناگوار رخ میدهد‪.‬‬

‫‪ -2‬خطرات میخانیکی که باعث ایجاد صدمات میخانیکی میگردند‪ .‬صدمات میخانیکی ‪14%‬‬
‫تمام حاالت ناگوار را تشکیل میدهند‪.‬‬

‫‪ -3‬موجودیت گازات مضره‪ ،‬مواد زهری و محلول های زهری که باعث ایجاد مسمومیت می‬
‫گردند‪ .‬این حوادث ‪ 13%‬حاالت ناگوار را تشکیل میدهند‪.‬‬

‫‪ -4‬موجودیت جریان های برق که باعث ایجاد صدمات وحوادث برق میگردند‪ .‬این حادثات‬
‫‪ 11%‬تمام حاالت ناگوار را تشکیل میدهند‪.‬‬

‫‪73‬‬
‫‪ -5‬سائر خطرات مانند افتادن ازارتفاع‪،‬حادثات ترافیکی درداخل فابریکه وغیره که ‪25%‬‬
‫حوادث را تشکیل میدهند‪.‬‬

‫‪ -2.5‬مواد زهری در فابریکه‬

‫‪-1.2 5‬نایتروجن‬
‫نایتروجن از نگاه فیزیولوژی گازی است عاطل ‪ ،‬غلظت آن در هوا زیادتراز ‪ ( 82%‬نسبت‬
‫کم شدن اکسیجن ) خفقان را به بار می آورد‪.‬‬

‫‪ -2.2.5‬كاربن مونواكساید (‪)CO‬‬

‫كاربن مونو اكسا ید یك گاز مضر براي اورگا نیزم انسان مي باشد در صورت تنفس آن از رسیدن‬
‫اكسیجن به خون جلوگیري مي گردد كه آسیب دیده را در آن صورت به هواي آزاد انتقال داده و یا آنرا‬
‫باالي بالشت اكسبجن استراحت داده ‪ ،‬دفا ع از كاربن مونو اكساید در موقع كار توسط ماسك ضد گاز‬
‫با رنگ سرخ قطي مثمر باشد ( داراي مارك ‪.) M‬‬

‫‪ -3.2.5‬هایدروجن سلفاید (‪)H2S‬‬

‫هایدروجن سفاید گازي است با بوي غیر مطلوب كه درغلظت هاي كم آن این بوي احسا س مي‬
‫گردد‪.‬ولي غلظت هاي زیاد این گاز حس شامه انسان را فلج ساخته كه در نتیجه بوي هایدروجن سلفاید‬
‫راحس كرده نمي تواند از این رو خطر مسمومیت بیشتر مي گردد‪.‬‬

‫در صورتي كه غلظت هایدروجن سلفاید در هوا ) ‪ (1 g m 3‬باشد باالي انسان به صورت نا‬
‫گهاني تاثیر وارد مي كند‪.‬در غلظت هاي كم هایدروجن سلفاید باالي غشاي مخاطي چشم تا ثیر وارد مي‬
‫كند‪.‬كه موجب اشك ریزي و ترشار نور مي گردد‪.‬از غلظت هاي زیاد هایدروجن سلفاید باالي سیستم‬
‫عصبي انسان تا ثیر وارد مي كرده و باعث سر گچي و استفراق مي گردد‪.‬‬

‫در هنگام مسمومیت آسیب دیده باید از ساحه خطرناك كشیده شده اكسیجن داده شده و طبیب‬
‫خواسته شود‪.‬تا آمدن طبیب به آسیب دیده تنفس مصنوعي نیز اجرا كردد‪ .‬حدود غلظت هاي هایدروجن‬
‫سلفاید ) ‪ (0 / 09 g M 3‬اگر تا دیگر گازات هایدروكاربني مخلوط باشد حد غلظت مجاز آن‬
‫) ‪ (3 M 2 M 3‬است‪.‬‬

‫‪74‬‬
 ‫مواد زهری در عملیه طرحریزی شده قرار ذیل اند‪:‬‬

‫‪ -1‬موجودیت اکسیجن مخلوط‪ ،‬اکسیجن – هوا و مواد درگیرنده ممکن باعث‪ ،‬حریق و مشتعمل شدن‬
‫مواد در گیرنده لباس و موها گردند‪.‬‬

‫‪ -2‬نایتروجن از نگاه فزیولوژی گازیست عاطل‪ ،‬غلظت آن در هوا زیاد ترا از ‪( 82%‬نسبت کم شدن‬
‫اکسیجن) خفقان را به بار میآورد‪.‬‬

‫‪ -3‬موجودیت محصوالت مایع تجزیه هوا (هوای مایع غنی شده از اکسیجن‪ ،‬نایتروجن و اکسیجن) که‬
‫دارای حرارت پائین می باشد امکان یخ زده گی یک قسمت از بدن انسان از قبیل روی‪ ،‬دست‪ ،‬پاها و‬
‫غیره جاه ها دارد‪.‬‬

‫‪ -4‬موجودیت نایتروجن و کاربن تتراکلوراید امکان بوجود آوردن خفگی و مسمومیت را دارند‪.‬‬

‫‪ -5‬موجودیت محلول سودیم هایدروکساید امکان بوجود آوردن سوختگی کیمیاوی در چشم‪ ،‬روی‪ ،‬دست‬
‫و غیره را دارد‪.‬‬

‫‪ -6‬موجودیت فشار امکان دارد سبب انفجار اپرات ها‪ ،‬نل های انتقالی و جراحت گردد‪.‬‬

‫‪ -7‬موجودیت بخار‪ ،‬کاندنسات و قسمت تجهیزات ممکن باعث سوختن قسمت از بدن انسان گردد‪.‬‬
‫‪-8‬موجودیت پنبه شیشه ئی ممکن باعث مریضی چشم ها و تحریک مجرای تنفسی گردد‪.‬‬

‫‪ -9‬موجودیت قسمت های متحرک و دور خورنده و میخانیزم های بار بردار ممکن باعث جراحت های‬
‫میخانیکی گردند‪.‬‬

‫‪ -3.5‬مطالبات تخنیکی از تجهیزات وسامان آالت به خاطر تامین بیخطری‬

‫تجهیزات میخانیکی تکنالوژیکی در صورت محکمیت ناکافی مواد تخریب قرار می گیرند‪.‬در‬
‫صورت شکستگی های ماشین آالت و دستگاه ها اکثرا ً سانحه ها و حاالت ناگوار همراه می باشد‪.‬‬

‫برای بهره برداری بیخطر تجهیزات کیمیاوی محکمیت میخانیکی ‪ ،‬حرارتی ‪ ،‬نفوذ ناپذیری و‬
‫ثبات کیمیاوی انها اهمیت خاص دارند ‪.‬‬

‫محکمیت میخانیکی عبارت از مقاومت مواد ‪ ،‬پرزه جات و ساختمان است که تحت تاثیر بارهای‬
‫خارجی در مقابل تخریب از خود نشان می دهد‪ .‬دستگاه های عملیات کیمیاوی درمعرض فشار یا ضربات‬

‫‪75‬‬
‫هایدرولیکی ‪ ،‬سائیده شدن سطوح در وقت حرکت ذرات جامد ‪ ،‬تاثیر حرکت ‪ ،‬تاثیرات تخریب مواد‬
‫مختلف کیمیاوی قرارمی گیرند‪.‬‬

‫در وقت ساختمان دستگاه ها باید مواد انتخاب گردد که تضیقات کاری دستگاه از حد محکمیت‬
‫انها کمتر باشد تا در موقع بلند رفتن تصادفی فشار موجب تخریب دستگاه نگردد‪.‬‬

‫در وقت ساختمان دستگاه ها در نظر گرفته می شود که تمام پرزه جات انها ذخیره محکمیت‬
‫تساوی را داشته باشد ولی بعضی اوقات یکی از پرزه جات دستگاه را قصدا ً ضعیف تر می سازند تا در‬
‫صورت ازدیاد تضعیف انها این پرزه تخریب گردد و خودی دستگاه سالم بماند‪.‬‬

‫در صنایع کیمیاوی زنگ زدگی یکی از عوامل ممکنه سانحه ‪ ،‬انفجار ‪ ،‬شکستن و تخریب‬
‫تجهیزات به شمار می رود‪ .‬عملیات فلز خوردگی به مشکل تفکیک گردیده در فلزات و الیاژ های مختلف‬
‫بصورت غیر یکنواخت جریان یافته و تابع درجه حرارت ‪ ،‬فشار محیط موجودیت رطوبت و مواد بطی‬
‫کننده و یا تسریع کننده فلز خوردگی می باشد‪.‬‬

‫نفوذ ناپذیری دستگاه ها و کمیونیکیشن برای کار بیخطر دستگاه ها اهمیت خاص دارد‪.‬زیرا از‬
‫طریق ساختمان های تحکیم یافته تابع اندازه ها و خصوصیت غیر تحکیمات ‪ ،‬فشار در داخل و خارج‬
‫دستگاه ها و هم چنان خواص فزیکو کیمیاوی محیط کاری می باشد‪.‬‬

‫در محل اتصال پرزه جات متحرک با پرزه های غیر متحرک همیشه درزهای وجود دارند که‬
‫از طریق انها می تواند مایعات و یا گازات نفوذ نماید‪.‬از این رو برای مواد خطرناک تجهیزات و‬
‫کمونیکیشن را به صورت ولدینگ با تعداد کمی اتصاالت باز شونده تهیه می نمایند‪.‬‬

‫‪ -4.5‬دفاع اعضای تنفسی از گرد‬

‫درصورت کارهای کم مدت با مواد مولد گرد ریسپراتور های ضد گرد استعمال می گردد‪.‬‬
‫طرز کار ریسپارتور طور است که ذرات بسیار کوچک در موقع عبور در داخل پیچاپیچ مجراها گرفته‬
‫شده و درجدارهای این مجراهای باقی میماند‪ .‬به حیث فلترها در ریسپراتور می تواند به شکل نوار از‬
‫ململ و یا پنبه تهیه گردد‪ .‬این نوع ریسپراتور ساده بوده ولی قابلیت دفاعی آن آنقدر زیاد نیست‪ .‬زیرا‬
‫این نوع ریسپراتور باالی روی و خصوصا در موضع بینی محکم نمی چسپد و در جاهایی که محکم‬
‫بسته نمی شود گرد عبور می کند‪.‬‬

‫‪76‬‬
‫رسپراتور نواری می تواند در صورت کار کم مدت در مواضعی که گرد زیاد نباشد استعمال‬
‫ریسپراتور ها با صفحه های انحنایی بیشتر موثر بوده یعنی انی نوع ریسپراتور های باالی‬ ‫گردد‪.‬‬
‫روی محکم بسته می گردند‪ .‬در این نوع ریسپراتور بین صفحه ها نسج مخصوص کیمیاوی که دارای‬
‫قابلیت جذب نمودن مقدار زیاد گرد باشد گرشته می شود‪ .‬نقص این ریسپراتور این است که استعمال آن‬
‫در محیط با رطوبت زیاد غیر مجاز است‪ .‬در این نوع رسپراتور و قتی که کار گر در موقع تنفس‬
‫احساس مقاومت کند‪ ،‬فلتر الیافی تعویض می گردد‪.‬‬

‫نوع دیگر رسپراتور عبارت ازریسپراتور و الودار می باشد‪ .‬در صورت کار طویل المدت در‬
‫محیط گرد آلود از این نوع ریسپراتور و الودار استفاده می شود‪ .‬این نوع رسپراتور متشکل است از‬
‫نیمه ماسک رابری ‪ ،‬قطی فلتر کننده دو والو تنفسی و بند های محکم کردن ماسک به سر‪ .‬داخل قطی‬
‫فلتر کننده فلتر مخصوص نسجی قرار دارد که گرد را جذب می نماید‪ .‬در وقت تنفس والو باز گردیده‬
‫هوا از فلتر عبور نموده داخل نقاب می گردد‪ .‬در وقت خارج شدن تنفس هوای استعمال شده از طریق‬
‫والو های خروجی خارج می گردد‪ .‬در این نوع ریسپراتور معموال دو والو باری خروج تنفس ( هوای‬
‫تنفس شده) و جود دارد‪ .‬ریسپراتور ضد گرد دارای موثریت بیشتر توده‪ ،‬چنانچه یکی از مار کهای این‬
‫ریسپراتور یعنی‪ Ш 62-Ф‬به انداز ‪ 99.9%‬گرد را توسط فلتر های خود جذب می کند‪ .‬این نوع‬
‫ریسپراتور در وقت کارهای ثقیل و در صورت غلظتهای زیاد گرد استعمال می شود‪.‬‬

‫رسپراتور نوع ‪ y-2k‬در صورت کارهای دارای ثقلت متوسط و غلظتهای متوسط گرد و‬
‫ریسپاتور نوع ‪ y-2k‬دارای وزن‬ ‫ریسپراتورلیپستوک برای استفاده یک مرتبه به کار برده می شوند‪.‬‬
‫کم بوده نقاب نیمه آن از مواد فلتر کننده نرم (از اقشار پولیی ایتیلنی ) پر گردیده است که خواص بهتر‬
‫صحی ریسپراتور را تامین می کند‪ .‬این نوع ریسپراتور دارای دو دارای دو والو در سطح جانبی داخلی‬
‫جهت تنفس هوای دخولی و یک والو در قسمت جلوگیری برای خروجی تنفس می باشد‪ .‬این نوع‬
‫ریسپراتور نیز ‪ 99.9%‬گرد هوای تنفس شوده را درخود جذب می کند‪.‬‬

‫‪77‬‬
 ‫‪ -5.5‬وسایل دفاع انفرادی کارگران‬
‫وسایل انفرادی حفاظت برای کارکنان عبارت از ماسک ضد گاز‪ ،‬عینک های دفاعی‪ ،‬البسه‬
‫وکفش مخصوص می باشد‪ .‬تمام وسایل ارگانیزم کارکنان را از مواد مضر وخطرناک که باعث‬
‫مسمومیت و از دست دادن قوه باصره ویا از دست دادن جلد از سبب سوختگی می گردد ‪ ،‬حفظ می‬
‫دارد‪ .‬برای این که اعضای تنفسی را از مواد مضره حفاظت نمایم ماسک های ضد گاز را مورد استفاده‬
‫قرار می دهند ‪ .‬ماسک های ضد گاز ارگانیزم انسان را یعنی اعضای تنفسی آن را از تاثیر بخارات‬
‫مضر حفاظت نماید ‪ .‬رسپراتورها از گرد حفاظت می نماید‪ .‬ماسک های ضد گاز نظر به پرنسیپ‬
‫حفاظت به فلتر کننده وعایق کننده تقسیم می شوند‪ .‬بکمک ماسک ضد گاز فلتر کننده بخارات تنفس شونده‬
‫بصورت مقدماتی فلتر وپاک شده وبعدا ً از طریق آن تنفس می گردد‪ .‬ماسک ضد گاز عایق کننده با‬
‫تفاوت از فلتر کننده تمام اعضای تنفسی انسان را از تاثیر مواد مضر حفاظت می نماید‪.‬‬

‫‪-1.5.5‬استفاده از وسایل حفاظت فردی‬

‫در صورتيكه روش هاي كنترلي انجينری در جلوگيري از گرد و غبار سيليکان دای اکسايد در‬
‫محيط كار اثر بخش نباشد يا ماهيت كار ايجاب نمايد‪ ،‬از وسايل حفاظت فردي يه عنوان آخرين روش‬
‫كنترلي استفاده خواهد شد‪ .‬اين وسايل براي كار با گرد و غبار سيليکان دای اکسايد عبارتند از‪:‬‬

‫‪ ‬لباس كار يكسره و بدون درز و جيب‪.‬‬

‫‪ ‬ماسک تنفسي فيلتر دار كامل صورت يا نيمه صورت‪.‬‬
‫‪ ‬ماسک هاي تنفسي با توجه به نوع كار و ميزان غلظت گرد و غبار سيليکان دای اکسايد توسط انجينيران‬
‫بهداشت حرفه اي انتخاب مي شوند‪ .‬اين نوع ماسكها معموالً به صورت يک فيلتره يا دو فيلتره با کارآمد‬
‫حفاظت باال و در شكل هاي مختلف مشاهده مي شود مثل ماسک نيمه صورت كه روي صورت قرار مي‬
‫گيرد و دهان و بيني را مي پوشاند و ماسک كامل صورت كه روي صورت قرارمي گيرد و عالوه بر‬
‫دهان و بيني چشمها را نيز مي پوشاند يا نوعي از ماسک كه همراه با لباس يكسره روي سر قرار مي‬
‫گيرد و عالوه بردهان‪ ،‬بيني و چشم‪ ،‬مو و سر را به طوركامل مي پوشاند و معموالً درعمليات‬
‫سندبالستينگ در مقياس بزرگ كاربرد دارد‪.‬‬

‫‪78‬‬
‫‪ ‬از بين ماسک هاي تنفسي فيلتردار ماسک تنفسي ساده از نوع پنبه اي معروف به‪ N95‬به دليل کارآمد‬
‫باال‪ ،‬فراوان بودن‪ ،‬مقرون به صرفه بودن و همچنين سبک و راحت بودن براي اغلب ائروسلها از جمله‬
‫ذرات سيليکان دای اکسايد توصيه مي شود‪.‬‬

‫شکل(‪ - )13‬انواع ماسک تنفسی ‪N 95‬‬

‫‪ -2.5.5‬راهنمای استفاده از ماسک تنفسي ‪N 95‬‬

‫اين نوع ماسكها به طور عام به تصفيه كننده هاي ذرات معروف هستند وعالمت"‪ "N‬خالصه‬
‫عبارت‪ "Not resistent to oil‬به معناي عدم مقاومت در مقابل ذرات روغنيي بوده و عالمت ‪" 95‬‬
‫"يعني اين نوع فيلترداراي كارآيي ‪ 55‬درصد جهت جلوگيري از ذرات مي باشد و عالمت‪ " 99‬و ‪" 100‬‬
‫"نيز کارآمد فيلترها را در حد‪ 99‬و ‪ 100‬در صد بيان مي نمايد‪ .‬اين نوع فيلترها برای ذرات درحد ‪0.3‬‬
‫ميكرون يا بيشتر كاربرد دارد و عالوه برحفاظت در مقابل ميكروب هاي بيماريزا برای حفاظت در مقابل‬
‫ديگر ائروسلها مثل ذرات سيليکان دای اکسايد داراي اثر بخشي خوب مي باشيد برای استفاده از ماسيک‬
‫تنفسي به مراحل ذيل توجه شود‪.‬‬

‫‪ ‬ماسک را روي كف دست قرار داده به نحوي كه قطعه فلزي مربوط به بيني با نوک انگشتان‬

‫دست لمس شوند و بندهاي كشي آن آزادانه در زير دست آويزان باشد‪.‬‬

‫‪ ‬ماسک را روي صورت و زير چانه قرارداده تا قطعه فلزي بيني به طرف باال باشد‪ .‬يكي ازبند های کشی‬
‫را روي سر و ديگري را پشت گردن و پايين تراز گوش قرار دهيد‪.‬‬
‫‪ ‬انگشتان دست را روي قطعه فلزي بيني ماسک قرار داده و كمي فشار دهيد و سپس بندهاي كشي را روي‬
‫سر و ديگري را پشت گردن و پايين تراز گوش قرار دهيد‪.‬‬

‫‪79‬‬
‫‪ ‬براي آزمايش کارآمد ماسک ابتدا دو دست را بطور كامل روي ماسک قرار داده و نفس مي كشيم‪ ،‬ماسک‬
‫قدري به طرف داخل فرو خواهد رفت و برعكس با بازدم ماسک به طرف‬

‫بيرون برآمدگي خواهد داشت‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬

‫شکل(‪ -)14‬مراحل پوشاندن ماسک ‪ N 95‬به روی صورت‬

‫‪ -6.5‬وسایل وطریق خاموش ساختن حریق‬

‫طرق خاموش ساختن حریق عبارت اند از ‪:‬‬

‫‪ -1‬طریق پائین آمدن درجه حرارت مواد محل مورد حریق ‪.‬‬

‫‪ -2‬قطع نمودن رسید آکسیجن به موضع حریق ‪.‬‬

‫طریقه بسیارمعمولی خاموش ساختن حریق عبارت از آب می باشد ‪ .‬همچنان حریق را توسط‬
‫محلول های مختلف بعضی نمکیات و محلول سودا خاموش می نمایند ‪.‬‬

‫آب و محلول های آبی در موارد ذیل باید استعمال گردد‪:‬‬

‫‪ -1‬برای خاموش ساختن حریق گازات ‪.‬‬

‫‪ -2‬برای خاموش ساختن تجهزات برقی که تحت ولتاژ کار می نمایند‪.‬‬

‫برای کم ساختن غلظت اکسیجن ویا برای قطع کردن جریان اکسیجن به موضع حریق قف را استعمال‬
‫می کنند ‪ .‬به طوری مثال دریک دستگاه حریق صورت میگیرد دراین موقع قف را داخل دستگاه می‬
‫سازند که تمام سطح مواد حریق را اشغال کند و باعث جلوگیری رسیدن اکسیجن به سطح مواد حریق‬
‫گردد ‪.‬‬

‫‪80‬‬
‫دادن قف بصورت غیر وقفه ای تا موقع که حریق خاموش شده باشد صورت می گیرد ‪ .‬درعمل‬
‫همیشه طریقه مرکب خاموش ساختن حریق مورد استفاده قرار گرفته یعنی اگر کدام تانک تیل حریق‬
‫گردد همزمان بداخل تانک قف میدهند وتانک را از خارج توسط آب سرد می سازند‪ .‬برعالوه اینکه‬
‫بعضی از گازات‪ ،‬مبالئیل‪ ،‬امونیا‪ ،‬سیم برق و تجهیزات خطر حریق کاربن مونواکساید و مارکهای ضد‬
‫حریق قف کننده ‪ DП–3‬و ‪ DП–5‬استفاده می گردد‪.‬‬

‫آله ضد حریق کاربن دای اکساید عبارت از بالون فوالدی معمولی مملو از کاربن دای اکساید‬
‫می باشد‪ .‬در گردن بالون والو بسته کننده با نل سیلفونی به طول ‪ 3-1‬متر قرار دارد که باز نمودن والو‬
‫مذکور مواد ضد حریق باالی منبع حریق به فشار پاشان می شود‪.‬‬

‫بالون های تولید کننده قف دارای دسته جهت باز کردن والو می باشد و در داخل بالون تیزاب و‬
‫محلول القلی وجود دارد ‪ .‬در صورت باز نمودن والو تیزاب با القلی مخلوط شده و در نتیجه تعامل قف‬
‫تولید می شود‪ .‬عالوه بر آن برای خاموش ساختن حریق ریگ و دیگر مواد نیز استفاده می گردد‪.‬‬

‫‪ -7.5‬منابع اشتعال مواد قابل حریق‪:‬‬

‫منابع اشتعال مواد قابل حريق عبارتنداز ‪:‬‬

‫‪ -1‬منابع حرارتی اشتعال یعنی جرقه ‪ ،‬آتش باز وسطوح داغ ‪.‬‬

‫جرقه در نتيجه ضربه ويا اصطکاک مواد غيرفلزی با يکديگرويا درنتيجه چارچ های برقی بوجود‬
‫می ايد ‪.‬برای جلوگيری از توليد جرقه در محيط های خطرناک انفجاری و احتراقی االت فلزی را توسط‬
‫مس می پوشانند ‪.‬آتش باز در فابريکات درنتيجه ولدينگ کاری در اطراف داش ها و درمواقع سگرت‬
‫کشيدن بوجود می آيد وبرای جلوگيری ا ز آن بايد برای سگرت کشيدن محل مخصوص در نظر گرفته‬
‫شود ‪ ،‬درمحل ولدنگ کاری نبايد گازات وبخارات قابل احتراق نفوذ کند داش ها را بايد طوری قرار داد‬
‫که از برج ها و رياکتورها دور باشد که در اثرباد شعله آن نبايد به آالت خطرناک نزديک شود ‪ .‬ک‬
‫دراين صورت توسط ديوارها از آالت ديگر جدا می گردد‪.‬در قسمت سطوح داغ بايد گفت که در اثرازدياد‬
‫درجه حرارت جدار رياکتورمی تواند حريق بوجود آيد که آن را بايد عايق کاری کرد‬

‫‪81‬‬
 ‫‪ -2‬منابع برقی يعنی منابع برق ستاتيکی و صاعقه‪.‬‬

‫برق ستاتيکی معموال در اثر پرکردن و خالی کردن مخزن های بنزين ‪ ،‬جريانهای باز بنزين با هوا باعث‬
‫بوجود آمد ن چارج های برق ستاتيکی می گردد که درنتيجه اتصال به زمين می توان آن را از بين‬
‫برد‪.‬درصورت بوجود آمدن چاچ های منفی ومثبت برقی در هوا در مواقع رعدوبرق صاعقه به ميان می‬
‫آيد که اين را نيز می توان در نتيجه اتصال به زمين ا زبين برد و از منبع احتراقی آن جلوگيری کرد‬
‫‪.‬انفجار در دستگاههای توليدی زمانی بوجود می آيد که موا د انفجاری از حدود غلظت های مجاز خود‬
‫در هوا تجاوز کند ‪ ،‬برای جلوگيری از آن بايد دراتاق ها و محالت ايکه گازات انفجاری قراردارند بادپکه‬
‫موجود باشد و به وسايل اطفائيه مجهز باشد‬

‫‪ -8.5‬منابع حریق‪:‬‬
‫منابع اشتعال را می توان به سه دسته تقسيم نمود‪:‬‬

‫‪)1‬منابع حرارتی‬

‫‪ )2‬منابع برقی‬

‫‪ )3‬منابع کيمياوی‬

‫منابع حرارتی اشتعال می توانند شعله باز‪ ،‬جرقه و يا قوس برقی‪ ،‬جرقه هايی که در صورت‬
‫اصطکاک و يا ضربه بوجود آمده ‪ ،‬ذرات ناسوخته محروقات مخلوط محروقاتی با درجات حرارت بلند‬
‫(در صورت عمليات کيمياوی تشکيل گرديده )‪ ،‬سطوح داغ و غيره باشند‪ .‬همچنان عمليات کيمياوی و‬
‫ميکروبيولوزيکی که تحت درجات حرارت عادی در ماده با آزاد شدن حرارت صورت گرفته‪ ،‬نيزمی‬
‫توانند به حيث منبع حريق به شمار آيد ‪.‬‬

‫درصورت عمليات کيمياوی که در ماده جريان يافته حريق صرف وقتی ممکن بوده که ماده‬
‫متذکره در تماس با مواد داغ قرار داشته باشد‪ .‬در صورت عمليات ميکروبيولوژيکی حريق صرف در‬
‫حالت رخ ميدهد که مواد داغ به حيث محيط تغذيوی برای فعاليت حياتی ميکروارگانيزمها به کار برده‬
‫شود‪.‬‬

‫انرژی سيستم برای تعامل احتراق کافی‬

‫ِ‬ ‫اشتعال سيستمهای داغ صرف وقتی امکانپذير بوده که مقدار‬
‫باشد‪.‬سطوح داغ عبارت از همان سطوح اندکه درجه حرارت آنها بلندتر از درجه حرارت اشتعال باشند‪.‬‬

‫‪82‬‬
‫مروج ترين منبع حرار تی اشتعال عبارت از جرقه های برقی می باشند‪ .‬قابليت اشتعال کننده‬
‫جرقه ها تابع حجم اصغری گاز است که می تواند تا درجه حرارت اشتعال گرم گردد‪ .‬جرقه در نتيجه‬
‫ضربه و اصطکاک مواد فلزی با يکديگر و يا در نتيجه چارجهای برقی توليد می گردد‪ .‬برای جلوگيری‬
‫از توليد جرقه د ر محيطهای خطرناک انفجاری و احتراقی اوال تمام افزار و آالت فلزی کار توسط مس‬
‫می پوشانند‪.‬‬

‫ثانيا افزار متذکره را توسط روغن چرب ميکنند‪ .‬ثالثا اينکه فرش اين مواضع نبايد از سنگ ساخته شده‬
‫باشد بلکه بايد چوبی و يا رابری باشد‪ .‬همچنان دراين صورت کارگران بايد از کفشهايی که دارای ميخهای‬
‫چوبی و يا مسی بوده‪ ،‬استفاده نمايند‪ .‬زيرا ميخهای فازات ديگر باعث توليد جرقه می گردند‪ .‬برای اينکه‬
‫جرقه برقی توليد نگردد الزم است تدابير ذيل اتخاذ گردد‪.‬‬

‫‪ -1‬نبايد از هاديها ی برقی بدون عايق پوشی بهره برداری صورت گيرد‪.‬‬

‫‪ -2‬اتصاالت هاديهای برقی بايد محکم و غير قابل حرکت باشند‪.‬‬

‫‪ -3‬چراغهای مصون از نقطه نظر حريق و انفجار و تجهيزات برقی مصون مورد استفاده قرار گيرند‪.‬‬

‫‪ -4‬از لين و يا دوره برقی نبايد مصرف کننده های ديگر استفاده کنند‪.‬‬

‫‪ -5‬ترميم هاديها‪ ،‬تجهيزات و تمام سامان برقی تنها بايد توسط برق صورت گيرد‪.‬‬

‫‪ -9.5‬تهویه در عملیه طرح ریزی شده (مفهوم و انواع تهویه)‬

‫تهویه تولیدی به منظور خارج ساختن هوایی چتل از محالت کاری و داخل کردن هوای‬
‫تازه در آنجا و همچنان به خاطر جلوگیری از ایجاد غلظت های انفجاری در نظر گرفته می شود ‪ .‬زیرا‬
‫در غیر آن ممکن است در محل کار غلظت های انفجاری به وجود آید‪ .‬در عملیه تولیدی خصوصا ً در‬
‫پمپ خانه‪ ،‬کمپرسور خانه و ‪ цпy‬از تهویه مصنوعی مرکب کار می گیرند همچنان در این اتاق ها‬
‫سیستم تهویه ساحوی نیز مد نظر گرفته می شود‪ .‬تهویه تولیدی باید خواست های ذیل را برآورده سازد‪.‬‬
‫‪ -1‬باید غلظت مواد احتراقی در مخلوط چوش شونده پائین تر از حد انفجار باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬تهویه باید غلظت حد نهایی اتاق ها را نگه دارد‪.‬‬

‫‪ - 3‬برای چاالنی بادپکه باید از موتور برقی با چاالن کننده مصئون از نقطه نظر انفجار مجهز بوده‬
‫استفاده شود‪.‬‬

‫‪83‬‬
‫‪ -4‬برای جلوگیری از تشکیل جرقه در صورت اصطحکاک و یا ضربه بدنه روتر بادپکه از فلزات‬
‫رنگه ساخته شود‪.‬‬

‫‪ -5‬حجره تهویه وی یعنی اتاقی که در آن بادیکه ها گذاشته می شود باید مجهز به مواد غیر احتراقی‬
‫بوده و از اتاق های تولیدی بکلی جدا باشد‪.‬‬

‫‪ -6‬از دستگاه های تهویه باید به صورت مداوم کنترول و مراقبت شود‪.‬‬

‫‪ -10.5‬بی خطری برق‬

‫جریان برق باالی ارگانیزم انسان آسیب دیده گی شدیدی را به با رمی آورد و بعضا ً منجر به‬
‫مرگ می گردد‪ .‬از این رو تمام کارکنان و پرسونل فابریکات باید یک سلسله مقررات و قواعد تخنیک‬
‫امنیتی را بدانند‪ .‬زیرا در فابریکات تجهیزات برقی یعنی پمپ ها و کمپریسورها با ولتاژ بلند( ‪δ360‬‬
‫)کار می نماید که از لحاظ تخنیکی خطرناک می باشد ‪ .‬بنا ً کارکنان فابریکه باید مقررات ذیل را خوب‬
‫و دقیق مراعات نمایند ‪.‬‬

‫‪-1‬تمام وسایل برقی باید تحت لزوم معین بکار انداخته شود‪.‬‬

‫‪-2‬تمام قسمت های که در تجهیزات برقی از آن برق عبور می کند باید عایق پوشی گردد‪.‬‬

‫‪-3‬از قسمت های غیر عبور شونده برق باید به هیچ صورت جریان برق گذشتانده نشود‪.‬‬

‫‪-4‬دستگاه های برقی باید دارای سیگنال دهنده گان و خاموش کننده گان اتوماتیک جریان برق در‬
‫مواقع خطرناک باشد‪.‬‬

‫‪-5‬دستگاه های برقی باید توسط اتصال به زمین حفاظتی ویا توسط سیم قطع شدن حفاظتی باشد‪.‬‬

‫‪-6‬درهنگام ترمیم باید از دستگاه برق قطع گردد‪.‬‬

‫‪-7‬با آالت و دستگاه های برقی باید تنها شخص موظف کارنماید‪.‬‬

‫کمک های اولیه به آسیب دیده در صورت صدمات برقی‪:‬‬

‫کمک های اولیه قبل از داکتر از دو مرحله تشکیل گردیده است‪ :‬آزاد ساختن آسیب دیده از‬
‫تأثیر جریان و انجام دادن کمک طبی به آن‪.‬‬

‫‪84‬‬
 ‫‪-1‬آسیب دیده را از تأثیر جریان برق می توان به چندین طریقه آزاد ساخت‪:‬‬

‫‪ ‬قطع کردن قسمت های مربوط دستگاه های برقی‪.‬‬

‫‪ ‬در صورت ممکن نبودن طریقه اول جریان برق را به کمک تبری که دارای دسته چوبی است می‬
‫توان لین برق دارای ولتاژ تا ‪ 1000B‬را قطع نمود‪.‬‬

‫‪ ‬و یا اینکه با گرفتن از کاالی آسیب دیده را از قسمت هادی برق دستگاه دور ساخت و یا توسط چوب‬
‫خشک لین برق را دور انداخت‪.‬‬

‫‪-2‬کمک طبی به آسیب دیده‪:‬‬

‫‪ ‬هرگاه آسیب دیده با هوش باشد ولی قبل از این بیهوش بود و یا اینکه مدت زیاد تحت ولتاژ قرار داشت‬
‫آن را فورا ً به مرکز صحی انتقال داده و به آن کمک طبی مکمل انجام داده شود‪.‬‬

‫‪ ‬در صورتی که مریض بیهوش بوده اما تنفس داشته باشد‪ ،‬الزم است تا آسیب دهده را به احتیاط باالی‬
‫دوشک نرم قرار داده‪ ،‬لباس آن را کشیده و به آن دخول هوای تازه را تأمین نمود‪ ،‬به روی آن آب پاش‬
‫داده شخص را مورد تنفس مصنوعی قرار داده و به داکتر اطالع داده شود‪ .‬در این صورت آسیب دیده‬
‫را قبل از معاینه داکتر باید به سرویس صحی انتقال ننمود‪.‬‬

‫‪ ‬در صورت نبودن عالیم زنده گی ‪ -‬تنفس‪ ،‬صدا و ضربان قلب نباید آسیب دیده را فوت تلقی نمود و تا‬
‫حاضر شدن داکتر به آن تنفس مصنوعی داد‪.‬‬

‫‪ ‬تنفس مصنوعی عموما ً توسط دو نفر انجام می شود‪ .‬یکی از آن ها قلب آسیب دیده را مساژ (مالش)‬
‫داده که این عمل در یک دقیقه ‪ 10‬مرتبه تکرار می شود‪ .‬شخص دومی عمل تنفس دهن به دهن را در‬
‫هر دقیقه نه کمتر از ‪ 10‬مرتبه انجام می دهد‪.‬‬

‫‪ -11.5‬روشنائی درعملیه تولیدیی‬

‫روشنائی در موسسات صنايع کيمياوی اهميت زياد دارد‪ .‬زيرا روشنائی به نورم الزمه از‬
‫خستگی کارگران می کاهد که در نتيجه بازدهی کار زياد کارگران می کاهد که در نتيجه بازدهی کار‬
‫زياد شده و کيفيت محصوالت بلند رفته خطر آسيب ديده گی کمتر شده و کارگران ميتواند در شرايط بهتر‬
‫به کارهای توليدی ادامه دهند‪ .‬مشخصه روشنائی از نقط نظر حفظ الصحه توسط مفهوم ليوکس‬

‫‪85‬‬
‫ارايه ميگردد‪ .‬ليوکس عبارت از روشنائی ميباشد که از کدام منبع نور به فاصله يک متر و به شدت‬
‫روشنائی شمع بين المللی مساحت يک متر مربع بصورت عمودی می افتد‪.‬‬

‫سيستم های تنوير ميتواند طبيعی ويا مصنوعی باشد‪.‬‬

‫در سيستم های تنوير طبيعی روشنائی الزمه از طريق کلکين ها ويا از طريق مجراهای تنفسی‬
‫تأمين ميگردد‪ .‬تنوير مصنوعی ميتواند عمومی ويا موضعی باشد و همچنان ميتواند تنوير مصنوعی مرکب‬
‫باشد‪.‬‬

‫روشنائی مصنوعی توسط چراغ ها تأمين ميگردد‪ .‬در اتاق های خطرناک انفجاری (پمپ خانه‬
‫ها‪ ،‬کمپريسور خانه ها و غيره) روشنی دهنده های مخصوص ضد انفجاری استعمال ميگردد‪ .‬همچنان در‬
‫اتاق های توليدی خصوصا ً در پمپ خانه ها و کمپريسورخانه ها تنوير سانحوی وجود دارد‪ .‬اين تنوير‬
‫در موقع استفاده ميگردد که تنويرعادی نظر به عوارض خاموش گردد‪.‬‬

‫تنوير سانحوی دراينصورت با الکل جدا ميسازند‪ .‬تنوير سانحوی در موارد الزم است که امکان قطع شدن‬
‫روشنائی عادی در حالت ناگوار و آسيب ديده گی وجود داشته باشد‪.‬‬

‫‪ 12.5‬محاسبه روشنایي در پمپ خانه‬

‫مقصد از محاسبه روشنائی عبارت از دریافت قابلیت تنویر اصغری تنویر کننده و تعیین تعداد چراغ‬
‫ها میباشد‪.‬قابليت تنوير اصغری نظر به فورمول ذيل محاسبه ميگردد‪.‬‬

‫دراينجا‪:‬‬

‫تعداد چراغ ها‬

‫)‪.‬‬ ‫جريان نوری يک چراغ به ليومين (‬

‫ضريب استفاده جريان نوری‪ :‬عبارت از نسبت جريان نوری که باالی مساحت کاری می افتد بر‬
‫) ‪ ،‬بهر اندازه که رنگ‬ ‫محموع جريان نوری که توسط روشن دهنده ها داده ميشود (‬
‫ديوارها و سقف اطاق روشن باشد فاصله بين سقف و فرش کمتر باشد به همان اندازه قيمت ‪ U‬بيشتر‬
‫است‪.‬‬

‫‪86‬‬
‫‪ -Z‬عبارت از ضريب تصحيح روشن دهنده ميباشد‪ .‬مفهوم اين ضريب عبارت از نسب قابليت تنوير يک‬
‫روشن دهنده بر قابليت تنوير متوسط مجموع روشن دهنده ها دريک اتاق ميباشد به هر اندازه که ارتفاع‬
‫سقف اتاق زياد باشد به همان اندازه قيمت ‪ Z‬کمتر باشد قبول گرديده که در صورت ارتفاع سقف اتاق‬
‫و‬ ‫و اضافه تر از آن قيمت ضريب در حدود ( ‪ ) 0.75‬و درصورت ارتفاع کمتر از آن يعنی‬
‫ميباشد پس نوشته کرده می توانيم‪-:‬‬ ‫کمتر از آن قيمت اين ضريب اعظمی‬

‫عبارت از ضريب ذخيره بوده و مربوط به شفافيت اتموسفير ميباشد‪ .‬در اتاق های که با محوطه های‬
‫‪ .‬در صورت رنگ روشن قيمت‬ ‫گرد رها ميگردد ضريب ذخيره مساويست به‬
‫است‪.‬‬ ‫و در صورت گرد که دارای رنگ تاريک باشد‬

‫عبارت از مساحت تنوير شونده ميباشد‪.‬‬

‫محاسبه را برای دريافت اتاق پمپ خانه انجام ميدهيم‪:‬‬

‫ارقام اولیه‪:‬‬

‫تعداد چراغ های که برای تنوير پمپ خانه ضرورت است پيدا می کنيم پس درينصورت اولتر از همه‬
‫طول و عرض پمپ خانه را بايد پيدا کرد در شکل ذيل پمپ ها در پمپ خانه رسم گرديده و نظر به آن‬
‫عرض و طول آنرا پيدا می کنيم‪.‬‬

‫طول عمومی پمپ خانه مساويست به‪-:‬‬

‫عرض پمپ خانه مساويست به‪-:‬‬

‫‪87‬‬
 ‫در فرمول های فوق‪:‬‬

‫طول عمومی پمپ خانه به‬

‫فاصله بين پمپ ها که مساويست به‬

‫که مساوی به‬ ‫‪ -‬فاصله بين پمپ و ديوار پمپ خانه در جهت طول عمودی به‬

‫‪ -‬فاصله بين ديوار پمپ خانه و پمپ در امتداد عرض پمپ خانه که مساويست به‬

‫‪ -‬عبارت از فاصله بين پمپ خانه در امتداد عرض پمپ خانه که مساويست به‬

‫قبول ميکنيم‪.‬‬ ‫طول يک پمپ که آنرا‬

‫عرض پمپ که مساويست به‬

‫باگذاشتن اين قيمت ها در فرمول های فوق طول و عرض پمپ خانه را طوری ذيل دريافت می کنيم‪.‬‬

‫همچنان عرض پمپ خانه مساويست به‪:‬‬

‫بنابرآن مساحت پمپ خانه مساويست به ‪:‬‬

‫است‪.‬‬ ‫و ارتفاع آويزان شدن چراغ ها‬ ‫ارتفاع اتاق‬

‫‪88‬‬
‫‪ -1‬چون محيط از نقط نظر حريق و انفجار خطرناک است چراغ ها با سيستم داغ شونده انتخاب ميکنيم‪.‬‬

‫‪ -2‬قابليت تنوير اصغری پمپ خانه را نظر به جدول راهنما دريافت ميکنيم که‪-:‬‬

‫‪ 3‬مشخصات چراغ را انتخاب ميکنيم‪.‬‬

‫و‬ ‫است‪ .‬پس برای ضريب های‬ ‫چون رنگ پمپ خانه تاريک ميباشد و ارتفاع چراغ‬

‫به اساس اين شرايط قيمت های ذيل را استفاده می کنيم‪.‬‬

‫تعداد المپ ها را از فرمول ذيل بدست می آوريم که ‪:‬‬

‫قيمت های دريافت شده را در فرمول فوق وضع نموده داريم که‪:‬‬

‫عدد در نظر می گيريم چون بايد به دو قطار بيايد‪.‬‬ ‫تعداد گروپ ها را‬

‫‪89‬‬
‫شکل (‪ -)15‬نصب کردن گروپ ها‬

‫‪90‬‬
 ‫بخش ششم‬
‫محاسبات اقتصادی‬
‫علم اقتصاد وضع اقتصادی و پدیده های مختلف اقتصادی یک جامعه را مورد مطالعه و بررسی‬
‫قرار میدهد که تمام پیشرفت ها و کارها در هر صنعت که باشد تابع اقتصاد و مسایل اقتصادی است‪.‬‬

‫بعضی اوقات چنین اتفاق می افتد که یک فابریکه با سرمایه خیلی هنگفت شروع به فعالیت نموده‬
‫ولی در اثر محاسبه غلط اقتصادی با و جودیکه دارای مفاد خوبی هم باشد‪ ،‬به رکود مواجه شده است‬
‫ولی در مقابل مؤسساتی که با وجود داشتن سرمایه کوچک ولی با طرح محاسبات اقتصادی درست و‬
‫مدیریت خوب به مدارج عالی و ترقی دست یافته است پس برای ما الزم است تا در پهلوی محاسبه‬
‫تخنیکی و تکنالوژیکی هر پروژه صنعتی باید محاسبه اقتصادی آنرا نیز انجام دهیم‪.‬‬

‫این بخش پروژه درارتباط به محاسبه اقتصادی عملیۀ بازیافت کاغذ با ظرفیت تولیدی‬
‫‪ 50000 T⁄year‬می باشد که در آن مسایل ذیل مورد بررسی قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪ -1‬محاسبۀ تعداد کارگران و مزد شان‪.‬‬

‫‪ -2‬محاسبۀ مخارج مواد خام‪ ،‬انرژی برق وغیره‪.‬‬

‫‪ -3‬برآورد جامع فابریکه‪.‬‬

‫‪ -4‬ارزش ذاتی محصول‪ ،‬مفاد‪ ،‬سطح مفیدیت ‪،‬جبران سرمایه و مؤلدیت‪.‬‬

‫هدف از اجرای این پروژه عبارت از آشنا شدن با بر آورد یک تولید صنعتی و محاسبۀ مثمریت آن‬
‫می باشد‪.‬‬

‫نخست از همه تعداد کارگران را تعیین نموده که تعداد تجهیزات را (‪ )6‬عدد و نورم افراد اداره‬
‫کننده را به هر تجهیز نظر به مشوره استاد رهنما (‪ )2‬قبول میکنیم‪ .‬بعد از تعیین تعداد کارگران‪ ،‬مزد‬
‫شان را با استفاده از جدول مزد تعرفوی کارمندان دولت و اجیران دریافت نموده و ضمایم دیگر را‬
‫باالی آن عالوه نموده و مزد مجموعی ساالنه تمام کارگران را دریافت میکنیم‪.‬‬

‫بعد از دریافت مزد مجموعی الزم است تا مخارج مواد مختلف مصرفی درین پروسه را دریافت‬
‫نمایئم که این را در جدول (‪ )5.6‬ترتیب میدهیم‪.‬‬
‫‪91‬‬
‫بعد از دریافت مزد و مخارج برآورد جامع تولید را انجام میدهیم برای این کار بیمه صحی را به‬
‫اندازه )‪ (5 − 6 %‬درنظر می گیریم بعد از دریافت جامع تولید در جدول (‪ ) 6.6‬قیمت حاصل شده ‪،‬‬
‫قیمت تمام شد مجموعی بدست می آید‪.‬‬

‫که در صورت ضرورت بعداز تقسیم کردن آن باالی مقدار مجموعی محصول قیمت فی واحد محصول‬
‫بدست می آید‪ .‬در ضمن از حاصل تفریق قیمت فروش و قیمت تمام شد میتوان مقدار مفاد را بدست‬
‫آورد وسطح مفیدیت یک شاخص عمده نشان دهنده نتیجه عملیه میباشد که از نسبت مفاد برقیمت تمام شد‬
‫بدست می آید‪.‬‬

‫همچنان می توانیم مؤلدیت افراد را نیز دریافت نمائیم که مؤثریت کار افراد را در تولید نشان‬
‫میددهد یعنی نشان میدهد که هر فرد به طور اوسط به چه اندازه در تولید سهم گرفته است و از نگاه‬
‫مبلغ پولی حاصل شده از بابت فروش سهیم است‪.‬‬

‫بعداز دریافت شاخص های فوق آنها را در جدول (‪ )7.6‬درج میکنیم که جدول متذکره نشان‬
‫دهنده تمام شاخص های تخنیکی – اقتصادی عملیه میباشد‪.‬‬

‫‪ -1.6‬محاسبۀ تعداد کارگران و مزد مجموعی آنها‬

‫برای دریافت تعداد کارگران از فرمول ذیل استفاده میشود‪.‬‬

‫‪N = C ∗ n ∗ S ∗ 1.09 … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . ..‬‬ ‫)‪(1.6‬‬

‫در فورمول فوق داریم که‪:‬‬

‫‪ −N‬مقدار مجموعی پرسونل‪.‬‬

‫‪ −C‬تعداد تجهیزات مساوی است به ‪6‬‬

‫‪−n‬نورم افراد اداره کننده که دراینجا ‪ 2‬تعیین گردیده است‪.‬‬

‫‪ −S‬تعداد شفت های کار در یک شبانه روز که مساوی به ‪ 3‬می باشد‪.‬‬

‫‪ -1.09‬عبارت از ضریب است که برای کارگران که رخصت گرفته اند و یا به علت مریضی باالی‬
‫کار حاضرنیستند در نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫‪N = 6 ∗ 2 ∗ 3 ∗ 1.09 = 39.24 ≈ 39 person‬‬

‫‪N = 39 person‬‬
‫‪92‬‬
 ‫تعداد کارگران انجنیری – تخنیکی )‪ (8 − 10 %‬تعداد مجموعی کارگران در نظر گرفته میشود‪.‬‬

‫‪10 ∗ 39‬‬
‫=‪a‬‬ ‫‪= 3.9 ≈ 4 person‬‬
‫‪100‬‬
‫تعداد پرسونل فنی در حدود )‪ (5 − 8 %‬تعداد مجموعی پرسونل یا کارگران را تشکیل میدهد‪.‬‬

‫‪5 ∗ 39‬‬
‫=‪b‬‬ ‫‪= 1,9 ≈ 2 person‬‬
‫‪100‬‬
‫متباقی کارمندان عبارت از پرسونل پائین رتبه می باشد‪.‬‬

‫)‪f = N − (a + b) … … … … … … … … … … … … … … … … … … (2,6‬‬

‫‪f = 39 − (4 + 2) = 39 − 6‬‬

‫‪f = 33 person‬‬

‫مزد تعرفوی ماهانه برای کارمندان مختلف از جدول رتبه و معاشات اخذ میگردد که برای‬
‫انجنیران )‪ ،(20400 Af‬برای پرسونل فنی )‪ (6200 Af‬و برای پرسونل پائین رتبه )‪(5400 Af‬‬
‫می باشد‪.‬‬

‫برای دریافت مزد مجموعی ساالنه از فورمول ذیل کار می گیریم‪.‬‬

‫دستمزد ساالنه = دستمزد تعرفوی ماهانه ∗ تعداد کارگران ∗ تعداد ما ها ه‬

‫برای انجنیران‪:‬‬

‫‪12 ∗ 3 ∗ 20400 = 734400Af‬‬

‫برای پرسونل فنی‪:‬‬

‫‪12 ∗ 2 ∗ 6200 = 148800Af‬‬

‫برای کارگران‪:‬‬

‫‪12 ∗ 22 ∗ 5400 = 1425600 Af‬‬

‫ارقام بدست آمده را در جدول (‪ -)14‬وضع نموده و قیمت ساالنه آنها را بدست می آوریم‪.‬‬

‫‪93‬‬
 ‫جدول (‪ -)14‬دست مزد پالنیزه شده کارگران و کارمندان‬

‫میزان‬
‫پرداخت‬ ‫میزان پرداخت‬ ‫تعداد‬
‫جمع کل‬ ‫کتگوری کارمندان‬
‫تعرفوی‬ ‫تعرفوی ماهانه‬ ‫کارگران‬ ‫شماره‬
‫دستمزد‬
‫ساالنه یک‬ ‫یک کارمند‬ ‫شامل بست‬
‫کارمند‬

‫‪734400‬‬ ‫‪244800‬‬ ‫‪20400‬‬ ‫‪4‬‬ ‫کارمندان انجنیری‬ ‫‪1‬‬

‫‪148800‬‬ ‫‪74400‬‬ ‫‪6200‬‬ ‫‪2‬‬ ‫پرسونل فنی‬ ‫‪2‬‬

‫‪1425600‬‬ ‫‪64800‬‬ ‫‪5400‬‬ ‫‪33‬‬ ‫پرسونل پائین رتبه‬ ‫‪3‬‬

‫‪2308800‬‬ ‫_‬ ‫_‬ ‫_‬ ‫جمع کل‬ ‫‪4‬‬

‫‪ -2.6‬محاسبه مخارج مواد خام‪ ،‬مواد سوخت وغیره‬

‫ظرفیت تولیدی ساالنه محصوالت عبارت از‪:‬‬

‫‪Kg⁄‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪G = 6038.64‬‬ ‫‪hr = 50000 ⁄year‬‬
‫تعداد روزهای کاری مساوی به ‪ 345‬روز در نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫نورم مصرف مواد مختلف را نظر به مشوره استاد رهنما و موارد عمل آن تعیین می کنیم که مصرف‬
‫مواد مختلف برای این عملیه قرار جدول ذیل بدست می آید‬

‫‪94‬‬
 ‫جدول ( ‪ - ) 15‬نورم مصرف مواد مختلف‬

‫مصرف‬ ‫واحد اندازه گیری‬ ‫اقالم مورد ضرورت‬ ‫شماره‬

‫‪2777.77‬‬ ‫𝑔𝑘‬ ‫کاغذهای بازیافتی‬ ‫‪1‬‬

‫‪2053.13‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫خمیر کیمیاوی‬ ‫‪2‬‬

‫‪664.25‬‬ ‫𝑔𝐾‬ ‫خمیر میخانیکی‬ ‫‪3‬‬

‫‪543.47‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫سایر الیاف ها‬ ‫‪4‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪kw/h‬‬ ‫انرژی برق‬ ‫‪5‬‬

‫‪30‬‬ ‫‪M3/h‬‬ ‫آب که دوران میکند‬ ‫‪6‬‬

‫با استفاده از نورم مصرف مواد مختلف میتوان نیازمندی مجموعی هر کدام آنها را دریافت نمود‪.‬‬

‫نیاز مندی ساالنه هرکدام از اقالم مصرفی عبارت است از‪:‬‬

‫کاغذ بازیافتی‪ :‬نیازمندی ساالنه کاغذ بازیافتی با مصرف ‪ 2777.77‬کیلوگرام درساعت عبارت است‬
‫از‪:‬‬

‫‪𝐾𝑔⁄‬‬
‫‪2777.77 × 24 × 345 = 22999935.6‬‬ ‫𝑟𝑎𝑒𝑦‬

‫خمیر کیمیاوی‪ :‬نیازمندی ساالنه با نورم مصرف‪ 2053.13‬کیلوگرام درساعت‪:‬‬

‫𝑟𝑎𝑒𝑦‪2053.13 × 24 × 345 = 16999916.4𝑘𝑔/‬‬

‫خمیر میخانیکی‪ :‬نیازمندی ساالنه با نورم مصرف‪ 664.25‬کیلوگرام درساعت‪:‬‬

‫‪𝐾𝑔⁄‬‬
‫‪664.25 × 24 × 345 = 5499990‬‬ ‫𝑟𝑎𝑒𝑦‬

‫سایر الیاف ها‪ :‬نیازمندی ساالنه با نورم مصرف‪ 543.47‬کیلوگرم درساعت‪:‬‬

‫𝑟𝑎𝑒𝑦‪543.47 × 24 × 345 = 4499931.6𝑘𝑔/‬‬

‫‪95‬‬
 ‫انرژی برق ‪:‬نیازمندی ساالنه با نورم مصرف ‪ 10‬کیلووات درساعت ‪:‬‬

‫𝑟𝑎𝑒𝑦‪10 × 24 × 345 = 82800 𝑘𝑤⁄‬‬

‫آب که دوران میکند ‪:‬نیازمندی ساالنه با نورم مصرف ‪30‬مترمکعب درساعت ‪:‬‬

‫𝑟𝑎𝑒𝑦‪30 × 24 × 345 = 248400 𝑚3⁄‬‬

‫ارزش مجموعی مواد‬

‫برای دریافت ارزش مجموعی مواد مختلف می توان قیمت فی تن واحد محصول را ضرب‬
‫نیازمندی ساالنه آن نمائیم‪.‬‬

‫‪ :‬ارزش مجموعی مواد = قیمت واحد محصول × نیازمندی ساالنه‬ ‫یعــــــــــــنی‬

‫قیمت واحد محصول را نظر به قیمت روز بازار و موارد عمل آن تعیین می کنیم که قیمت مواد مختلف‬
‫برای این عملیه قرار جدول ذیل می باشد‪.‬‬

‫جدول (‪ -) 16‬قیمت فی واحد محصول‬

‫قیمت فی واحد‬
‫واحد اندازه‬ ‫اقالم مورد‬
‫محصول به‬ ‫شماره‬
‫گیری‬ ‫ضرورت‬
‫افغانی‬

‫‪7‬‬ ‫𝑔𝐾‬ ‫کاغذ بازیافتی‬ ‫‪1‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫خمیر کیمیاوی‬ ‫‪2‬‬

‫‪6‬‬ ‫𝑔𝐾‬ ‫خمیر میخانیکی‬ ‫‪3‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫سایر الیاف ها‬ ‫‪4‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪Kw‬‬ ‫انرژي برق‬ ‫‪5‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫آب که دوران میکند‬ ‫‪6‬‬

‫‪96‬‬
 ‫بنا ًء با استفاده از جدول فوق می توان ارزش مجموعی مواد را قرار ذیل دریافت نمود‪.‬‬

‫𝑓𝐴‪22999935.6 ∗ 7 = 160999549.2‬‬ ‫کاغذ بازیافتی‪:‬‬

‫𝑓𝐴‪16999916.4 ∗ 5 = 84999582‬‬ ‫خمیر کیمیاوی‪:‬‬

‫‪5499990 * 5 =32999940Af‬‬ ‫خمیر میخانیکی‬

‫𝑓𝐴‪4499931.6 ∗ 5 = 22499658‬‬ ‫سایرالیاف ها ‪:‬‬

‫𝑓𝐴‪82800 ∗ 10 = 828000‬‬ ‫انرژی برق ‪:‬‬

‫𝑓𝐴‪248400 ∗ 1 = 248400‬‬ ‫آب که دوران میکند ‪:‬‬

‫با استفاده از نورم مصرف مواد مختلف ‪ ،‬نیازمندی مجموعی و قیمت فی واحد محصول می توان‬
‫مخارج مواد اولیه را قرار جدول ذیل بدست آورد‪.‬‬

‫جدول (‪ - ) 17‬مخارج مواد اولیه‬

‫‪97‬‬
 ‫فی ارزش مجموعی‬ ‫قیمت‬ ‫مصرف‬ ‫واحد اندازه مصرف‬ ‫نام گذاری‬ ‫شماره‬
‫واحد‬ ‫مجموعی‬ ‫درساعت‬ ‫گیری‬
‫محصول‬

‫‪7‬‬ ‫‪16999549.2‬‬ ‫‪2777.77‬‬ ‫‪𝐾𝑔/ℎ‬‬ ‫کاغذ بازیافتی‬ ‫‪1‬‬

‫‪118996844.4‬‬

‫‪424997910‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪84999582‬‬ ‫‪2053.13‬‬ ‫‪𝑘𝑔⁄ℎ‬‬ ‫خمیر کیمیاوی‬ ‫‪2‬‬

‫‪197999640‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪32999940‬‬ ‫‪664.25‬‬ ‫‪𝐾𝑔/ℎ‬‬ ‫خمیرمیخانیکی‬ ‫‪3‬‬

‫‪112498290‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪22499658‬‬ ‫‪543.47‬‬ ‫‪kw⁄‬‬ ‫سایر الیاف ها‬ ‫‪4‬‬

‫‪ℎ‬‬

‫‪8280000‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪828000‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪Lit/h‬‬ ‫انرژی برق‬ ‫‪5‬‬

‫‪248400‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪248400‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪𝐾𝑔/ℎ‬‬ ‫آب دوران کننده‬ ‫‪6‬‬

‫‪863021084.4‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫مجموع‬ ‫‪7‬‬

‫‪2308800‬‬ ‫مجموع مزد‬ ‫‪8‬‬

‫‪115440‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫بیمه صحی‬ ‫‪9‬‬

‫‪68930000‬‬ ‫فوند اساسی‬ ‫‪10‬‬

‫‪93437532.44‬‬ ‫استهالک‬ ‫‪11‬‬

‫‪61668771.4‬‬ ‫قیمت تمام شد‬ ‫‪12‬‬

‫شعبوی‬

‫‪1020551628.2‬‬ ‫قیمت تمام شد‬ ‫‪13‬‬

‫ارزش ذاتی‬

‫‪51027581.4‬‬ ‫مصارف غیر‬ ‫‪14‬‬

‫فابریکاتی‬

‫‪510275.8‬‬ ‫مصارف غیر‬ ‫‪15‬‬

‫تولیدی‬

‫‪98‬‬
 ‫‪3002500000‬‬ ‫قیمت تمام شد‬
‫‪16‬‬
‫کل‬

‫‪ -3.6‬مصارف عمومی بهره برداری‬

‫‪61000000 Af‬‬ ‫‪ ‬ارزش تجهیزات‪:‬‬

‫‪ ‬تعمیرات‪ :‬به اندازه ‪ 10%‬از ارزش تجهیزات گرفته می شود‪.‬‬
‫‪61000000‬‬ ‫‪100%‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪10%‬‬ ‫‪X= 6100000 AF‬‬
‫‪ ‬ترانسپورتیشن‪ :‬به اندازه ‪ 2%‬از ارزش تجهیزات گرفته می شود‪.‬‬
‫‪61000000‬‬ ‫‪100%‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪2%‬‬ ‫‪X= 1220000 AF‬‬
‫‪ ‬مصارف تحویلخانه‪ :‬به اندازه ‪ 1%‬از ارزش تجهیزات گرفته می شود‪.‬‬
‫‪61000000‬‬ ‫‪100%‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪X= 610000 AF‬‬

‫‪68930000 AF‬فوند اساسی‪ :‬مجموع اقالم فوق‪.‬‬

‫جدول(‪ -)18‬مصارف عمومى بهره بردارى‬

‫قیمت بر حسب‬ ‫مصارف عمومى بهره‬ ‫شماره‬

‫نورم‬
‫افغانى‬ ‫بردارى‬

‫‪61000000‬‬ ‫تجهیزات‬ ‫‪1‬‬

‫‪6100000‬‬ ‫‪10%‬ارزش تجهیزات‬ ‫تعمیرات‬ ‫‪2‬‬

‫‪1220000‬‬ ‫‪2%‬ارزش تجهیزات‬ ‫ترانسپورتیشن‬ ‫‪3‬‬

‫‪99‬‬
 ‫‪610000‬‬ ‫‪1%‬ارزش تجهیزات‬ ‫مصارف تحویل خانه‬ ‫‪4‬‬

‫‪68930000‬‬ ‫جمع موارد کل‬ ‫فوند اساسى‬ ‫‪5‬‬

‫‪ -4.6‬برآورد جامع مصارف پالنیزه شده‬

‫‪ -1‬بیمه صحی به اندازه )‪ (5 − 6 %‬مجموع مزد در نظر گرفته میشود‪.‬‬

‫‪2308800 ∗ 5‬‬
‫𝑓𝐴‪= 115440‬‬
‫‪100‬‬
‫‪2308800 − 115440 = 2297260‬‬

‫‪ -2‬استهالک وسایل در انتروال )‪ (10 ÷ 12 %‬ازمجموع مصارف مواد اولیه‪ ،‬مزد کارگران‬
‫‪،‬فونداساسی وبیمه صحی گرفته میشود ‪.‬‬

‫‪934375324.4 ∗ 10‬‬
‫𝑓𝐴‪= 93437532.44‬‬
‫‪100‬‬
‫مصارف شعبوی (مصارف تولیدی) مساوی است به اندازه ‪ 6 %‬مجموعه دستمزد ‪ ،‬مخارج مواد‬
‫اولیه ‪ ،‬بیمه صحی ‪،‬فوند اساسی و استهالک ‪.‬‬

‫‪(1027812856.84) ∗ 6‬‬
‫𝑓𝐴 ‪= 61668771.4‬‬
‫‪100‬‬
‫ارزش ذاتی متشکل است از حاصل جمع مجموع دستمزد ‪ ،‬مخارج مواد اولیه ‪ ،‬بیمه صحی ‪،‬‬
‫استهالک و مصارف تولیدی‪.‬‬

‫‪61668771.4+958882856.8 = 1020551628.2𝐴𝑓.‬‬

‫مصارف غیر فابریکاتی مساوی است به اندازه ‪ 5 %‬از ارزش ذاتی‪.‬‬

‫‪1020551628.2 ∗ 5‬‬
‫𝑓𝐴‪= 51027581.4‬‬
‫‪100‬‬
‫مصارف غیر تولیدی به اندازه ‪ 1 %‬مصارف غیر فابریکاتی درنظر گرفته می شود ‪.‬‬

‫‪100‬‬
‫‪51027581.4 ∗ 1‬‬
‫𝑓𝐴‪= 510275.8‬‬
‫‪100‬‬
‫جدول ( ‪ - ) 19‬برآورد جامع مصارف پالنیزه شده‪:‬‬

‫فیصدی نظر به جمع کل‬ ‫مجموع مصارف‬ ‫شماره فهرست اقالم‬

‫‪3.96‬‬ ‫‪118996844.4‬‬ ‫کاغذ بازیافتی‬ ‫‪1‬‬

‫‪14.1‬‬ ‫‪424997910‬‬ ‫خمیر کیمیاوی‬ ‫‪2‬‬

‫‪6.59‬‬ ‫‪197999640‬‬ ‫خمیر میخانیکی‬ ‫‪3‬‬

‫‪3.74‬‬ ‫‪112498290‬‬ ‫سایر الیاف ها‬ ‫‪4‬‬

‫‪0.27‬‬ ‫‪8280000‬‬ ‫انرژی برق‬ ‫‪5‬‬

‫‪0.0082‬‬ ‫‪248400‬‬ ‫آب دوران کننده‬ ‫‪6‬‬

‫‪0.076‬‬ ‫‪2308800‬‬ ‫مزد مجموعی‬ ‫‪7‬‬

‫‪0.0038‬‬ ‫‪115440‬‬ ‫بیمه صحی‬ ‫‪8‬‬

‫‪2.29‬‬ ‫‪68930000‬‬ ‫فوند اساسی‬ ‫‪16‬‬

‫‪31.1‬‬ ‫‪934375532.4‬‬ ‫استهالک‬ ‫‪17‬‬

‫قیمت تمام شد‬

‫‪2.05‬‬ ‫‪61668771.4‬‬ ‫‪18‬‬
‫شعبوی‬

‫قیمت تمام شد‬

‫‪33.9‬‬ ‫‪1020551628.2‬‬ ‫‪19‬‬
‫(ارزش ذاتی)‬

‫‪101‬‬
 ‫غیر‬ ‫مصارف‬
‫‪1.6‬‬ ‫‪51027581.4‬‬ ‫‪20‬‬
‫فابریکاتی‬

‫غیر‬ ‫مصارف‬
‫‪0.01‬‬ ‫‪510275.8‬‬ ‫‪21‬‬
‫تولیدی‬

‫قیمت تمام شد‬

‫‪100‬‬ ‫‪3002500000‬‬ ‫‪22‬‬
‫کل‬

‫‪ -5.6‬ارزش ذاتی محصول‬

‫قیمت تمام شد کل را تقسیم بر مقدار ظرفیت تولیدی ساالنه می کنیم‪.‬‬

‫‪3002500000‬‬ ‫𝑓𝐴‬
‫‪= 60050.18‬‬
‫‪50000‬‬ ‫𝑇‬
‫‪60050.18‬‬ ‫𝑓𝐴‬
‫‪= 60.050‬‬
‫‪1000‬‬ ‫𝑔𝐾‬

‫‪ -6.6‬مفاد‬

‫اگر قیمت فروش را به 𝑔𝑘‪ 80 𝐴𝑓/‬قبول کنیم پس مفاد از فروش فی واحد کاغذ چنین بدست می‬
‫آید‪.‬‬

‫𝑔𝑘‪80 − 60 = 20 𝐴𝑓/‬‬

‫در ضمن مقدار حاصل شده از فروش تمام کاغذ تولید شده درطول سال را نیز به کمک فورمول‬
‫ذیل دریافت می کنیم‪.‬‬

‫‪4000000000 − 3002500000 = 997500000‬‬

‫‪102‬‬
 ‫‪ - 7.6‬سطح مفیدیت‬
‫برای دریافت سطح مفیدیت تولید از فورمول ذیل استفاده می نمایم‪.‬‬

‫𝑏‬
‫=𝑅‬ ‫‪∗ 100‬‬ ‫)‪(3.6‬‬
‫𝑝‬

‫‪20‬‬
‫=𝑅‬ ‫‪∗ 100 = 33.3%‬‬
‫‪60‬‬
‫در فورمول فوق‪:‬‬

‫‪ -R‬سطح مفیدیت‬

‫‪ -b‬مفاد از فروش‬

‫‪ -p‬قیمت تمام شد‬

‫‪ -8.6‬مؤلدیت‬
‫مؤلدیت افراد را از نگاه محصول تولید شده و از نگاه مبلغ بدست آمده محاسبه می نمائیم که طور‬
‫ذیل محاسبه میگردد‪.‬‬

‫𝐺‬
‫=𝑖‬ ‫)‪(4.6‬‬
‫𝑁‬
‫‪50000‬‬
‫=𝑖‬ ‫𝑛𝑜𝑠𝑟𝑒𝑝‪= 1282.05 𝑇⁄‬‬
‫‪39‬‬
‫جبران سرمایه مساوی است به قیمت تمام شد مجموعی تقسیم مفاد ازفروش‬

‫‪3002500000‬‬
‫𝑦‪=3‬‬
‫‪997500000‬‬

‫‪80 ∗ 1000 ∗ 50000 = 4000000000‬‬ ‫قیمت مجموعی فروش‬

‫‪103‬‬
‫جدول ( ‪ -) 20‬شاخص های تخنیکی – اقتصادی فابریکه تولید کاغذ های بازیافتی‬

‫مقدار‬ ‫واحد اندازه‬ ‫شاخص ها‬ ‫شماره‬

‫گیری‬

‫‪50000‬‬ ‫تن فی سال‬ ‫ظرفیت تولیدی ساالنه‬ ‫‪1‬‬

‫‪345‬‬ ‫روز‬ ‫تعداد روز های کاری‬ ‫‪2‬‬

‫‪39‬‬ ‫نفر‬ ‫تعداد مجموعی پرسونل‬ ‫‪3‬‬

‫‪3‬‬ ‫شفت‬ ‫رژیم کاری‬ ‫‪4‬‬

‫‪3.0‬‬ ‫ملیارد افغانی‬ ‫قیمت تمام شد محصول‬ ‫‪5‬‬

‫‪4.0‬‬ ‫ملیارد افغانی‬ ‫قیمت مجموعی فروش‬ ‫‪6‬‬

‫‪997.5‬‬ ‫میلیون افغانی‬ ‫مفاد کل از فروش‬ ‫‪7‬‬

‫‪1282.05‬‬ ‫تن فی نفردرسال‬ ‫مؤلدیت‬ ‫‪8‬‬

‫‪3‬‬ ‫سال‬ ‫جبران سرمایه‬ ‫‪9‬‬

‫‪33.3‬‬ ‫فیصد‬ ‫سطح مفیدیت‬ ‫‪10‬‬

‫‪80‬‬ ‫افغانی‬ ‫قیمت فروش فی کیلو گرام‬ ‫‪11‬‬

‫‪104‬‬
 ‫نتیجه گیری و پیشنهادات‬
‫طوریکه میدانیم افغانستان از باعث جنگ های داخلی در طول این چهار دهه ازلحاظ صنعت‪،‬‬
‫پیشرفت چندان نداشته وتاسیس فابریکات دربخش تولید کاغذ در افغانستان ودرین عرصه سرمایه گذاری‬
‫نگردیده است‪.‬‬

‫بنآ پروژه که ترتیب گردیده است از محاسبات اقتصادی آن چنین نتیجه گیری میشود که پروژه‬
‫دیپلوم طرح ریزی دستگاه بازیافت کاغذ از لحاظ اقتصادی کامأل مؤثر بوده که سطح مفدیت آن )‪(33.3‬‬
‫فیصد بوده و جبران سرمایه آن (‪ )3‬سال میباشد بنا ً طرح ریزی دستگاه بازیافت کاغذ از نگاه اقتصادی‬
‫دارای موثریت واهمیت زیادی اقتصادی در اقتصاد کشور میباشد‪ .‬بنا ً چنین پیشنهاد میشود که اعمارهم‬
‫چو فابریکات مشکالت مردم را ازنگاه کمبود و قیمت بودن کاغذ مرفوع ساخته و از وارد کردن کاغذ‬
‫ازخارج جلوگیری نموده وبه اقتصاد کشور درین زمینه کمک نموده وباعث پیشرفت اقتصاد کشور‬
‫میگردد‪ ،‬وهم چنان باعث بلند رفتن سطح مفیدیت اقتصاد ملی کشورمیگردد‪ ،‬اجرای طرح این پروژه‬
‫نتیجه گیری خوبي همراه دارد ومیتوان فابریکه را درشرایط فعلی درکشور احداث کرد‪ ،‬که کشورما‬
‫ضرورت عاجل به بازسازی داشته و که چنین فابریکات تاسیس گردد ‪ ،‬ومشکالت مناطق مختلف کشور‬
‫را از لحاظ کمبود کاغذ مرفوع ساخته وباعث پیشرفت کشور ما میشود‪.‬‬

‫‪105‬‬
 ‫مآخذ‬
‫‪ -1‬الشینکورا ومحمد معصوم رهنمای میتودیک پروژه های صنفی مضامین سازماندهی‪ ،‬پالن گذاری‬
‫واداره موسسات برای رشته های تکنالوژی کیمیاوی پولی تخنیک کابل ‪.1358‬‬

‫‪ -2‬ایشکلدین ‪،‬نور محمد زمانی محاسبات تکنالوژیکی درتصفیه دومی نفت پولیتخنیک ‪.1358‬‬

‫‪ -3‬پوهاند دوکتوراسرارالدین گلزاد تکنالوژی وتجهیزات درتصفیه مواد عضوی پوهنتون پولی تخنیک‬
‫کابل‪.1394‬‬

‫‪ -4‬سایت انترنیتی کتاب ناک )‪2014 (www. Ketabnak.com‬‬

‫‪ -5‬شاه محمد بسمل اساسات تخنیک بی خطر ومصونیت کار در صنایع کیمیاوی پولی تخنیک کابل‬
‫‪.1358‬‬

‫‪ -6‬کریلوف ی‪ .‬ف وپوهنمل میرسکندر شاه اتوماتیک واتوماتیزیشن عملیات تولیدی پولی تخنیک کابل‬
‫‪.1358‬‬

‫‪ -7‬نایب خیل ‪ ،‬استاشوف و‪.‬م تکنالوژی وتجهیزات در تصفیه مواد عضوی مجموعه مسایل وتمرینات‬
‫در تکنالوژی تصفیه نفت وگاز پولی تخنیک کابل ‪. 1358‬‬

‫‪8- Chavel, A.,Lefebvre,G., “Monomers for polyamide synthesis in‬‬

‫‪Petrochemical Processes2”, Editions Technip Paris, 1989, p. 233 &287.‬‬

‫‪9- E,-Shashi-menon-Gas-pipline-Hadraulics-CRC-Pr‬‬

‫‪10- http://www.fibersource.com/f-tutor/nylon.htm‬‬

‫‪11-‬‬ ‫‪Independent‬‬ ‫‪statistics‬‬ ‫‪& analysis.‬‬ ‫‪U.S.‬‬ ‫‪Energy Information‬‬

‫‪administration. http://www.eia.gov.‬‬

‫‪12- John A. Beavers and Neil G. Thompson (2006), Oil and Natural Gas‬‬

‫‪13- www.alberta1call.com‬‬

‫‪14- www.Frayand.com‬‬

‫‪15- www.proja.com‬‬

‫‪106‬‬
107