Woda, niezwykła ciecz. Woda jest cieczą, bez której życie na Ziemi jest niemożliwe.

Wiemy, że wraz z zmianą temperatury, ciała

zmieniają swoje wymiary (czyli objętość) przy zachowaniu tej samej masy. Przykładem mogą być szyny kolejowe. Gdy się kładzie
szyny, to pozostawia się między nimi przerwę, tzw. przerwę dylatacyjną. Podczas upałów, szyny się nagrzewają (cząsteczki, z których
zbudowana jest szyna zaczynają bardziej drgać) i szyna zaczyna się wydłużać. Gdyby nie owe przerwy, to szyny napierałyby na siebie
powodując ich wyginanie (co jest skrajne niebezpieczne dla pędzącego pociągu).

Z cieczami i gazami jest podobnie. Pod wpływem działania coraz wyższych temperatur (a ściślej mówiąc przez dostarczone do nich
ciepła), ciecze i gazy zwiększają swoją objętość, ponieważ cząsteczki są coraz bardziej ruchliwe. Powoduje to, że gęstość cieczy i
gazów zależy od temperatury i im wyższa temperatura tym mniejsza gęstość.

Wyjątkiem od tego jest woda. Poniżej przedstawiono wykres gęstości wody od temperatury. Pokazano tylko mały wycinek wykresu,
który odpowiada temperaturom od 0 oC do kilku oC. Należy zwrócić uwagę na kilka rzeczy. Po pierwsze, w zakresie temperatur od 0
oC do 4 oC, gęstość wody rośnie. Po drugie, w temperaturze 4 oC, woda ma największą gęstość (właśnie ten fakt ma kolosalne
znaczenia dla życia na ziemi!). Po trzecie, powyżej temperatury 4 oC, gęstość wody maleje. Jest to nietypowe zachowanie się cieczy i
dlatego nazywa się to anomalną rozszerzalnością wody. Wpływ na to ma budowa cząsteczkowa wody.

Poniżej przedstawiono dwa rysunki. Rysunek po lewej przedstawia pewne jeziorko w czasie lata. Na dnie jeziorka panuje
temperatura około 4 oC, tuż przy powierzchni 20 oC. Rysunek po prawej przedstawia, to samo jeziorko, ale w czasie zimy.
Temperatura na dnie też wynosi około 4 oC, ale przy powierzchni -10 oC.

W lato przy tafli wody, woda będzie miała podobną temperaturę co powietrze. Im głębiej będziemy zanurzać się w wodzie, tym jej
temperatura będzie maleć, aż do temperatury około 4 oC. Woda o tej temperaturze ma większą gęstość niż woda przy powierzchni
jeziora (patrz wykres). Będzie ona zajmować dno jeziorka ze względu na prawo Archimedesa (ciało o większej gęstości niż ośrodek, w
którym się znajduje, tonie w nim).

W zimie natomiast, górna warstwa jeziora może zamarznąć. Woda przy powierzchni lodu będzie miała mniejszą gęstość niż woda o
temperaturze 4 oC, ze względu na niższą temperaturę. Oznacza to, że woda o wyższej temperaturze (czyli cieplejsza) ma tendencje
do gromadzenia się na dnie ze względu na prawo Archimedesa. Z tego powodu woda w jeziorach zamarza od góry. Lód stanowi
dobrą izolację cieplną i ciepło uwięzione w wodzie nie ucieka na zewnątrz jeziora, co zapobiega zamarznięciu całego jeziora. Ponadto
warstwy wody znajdujące się tuż przy powierzchni wody pobierają ciepło od warstw niższych, które są cieplejsze co dodatkowo
zmniejsza proces zamarzania. Zwierzęta żyjące w jeziorze mogą dzięki temu przetrwać zimę.