● Δραστηριότητα 15:

Ηλεκτρικό ρεύμα
Andre Marie Ampere (1775 - 1836)
Γάλλος φυσικός και κύριος θεμελιωτής του ηλεκτρομαγνητισμού και της
ηλεκτροδυναμικής. Γεννήθηκε στη Λυών. Από την παιδική του ηλικία
έδειξε κλίση προς τα φυσικομαθηματικά και τα γράμματα σημειώνοντας
μεγάλες επιτυχίες και γρήγορα κατέστη διεθνής επιστημονική
φυσιογνωμία.

Αγωγοί και μονωτές

Αγωγοί λέγονται τα υλικά που επιτρέπουν τον διασκορπισμό του ηλεκτρικού φορτίου σε
όλη τους την έκταση (σχήμα α).

Μονωτές λέγονται τα υλικά που δεν επιτρέπουν τον διασκορπισμό του ηλεκτρικού
φορτίου σε όλη τους την έκταση.

Ας συμπληρώσουμε μαζί τον πίνακα:

Υλικό Αγωγός Μονωτής

Χαλκός

Χρυσος

Σίδηρος

Πλαστικό

Γυαλί

Καουτσούκ

38
Γιατί τα μέταλλα συμπεριφέρονται ως ηλεκτρικοί αγωγοί;
● Τα εξωτερικά ηλεκτρόνια των ατόμων διαφεύγουν και
κινούνται ελεύθερα σε όλη την έκταση του μετάλλου.
(ελεύθερα ηλεκτρόνια)
● Τα άτομα του μετάλλου έχουν αποκτήσει θετικό φορτίο.
(θετικά ιόντα)
● Τα θετικά ιόντα, έχουν μεγάλη μάζα και δεν μπορούν να
κινηθούν ελεύθερα. (ιοντικό πλέγμα)

Κίνηση ελεύθερων ηλεκτρονίων

Είδαμε ότι τα ελεύθερα ηλεκτρόνια κινούνται τυχαία μέσα σε έναν αγωγό.
Πώς μπορούμε να κατευθύνουμε την κίνησή τους?
Μπορούμε να εκμεταλλευτούμε το φορτίο τους για τον παραπάνω σκοπό?
Συζητήστε ανά ζεύγη τις παραπάνω ερωτήσεις και καταλήξτε σε μία κοινή απάντηση.
Ερώτηση Τι πιστεύω εγώ Τί πιστεύει ο/η Τι αποφασίσαμε
συμμαθητής/ρια μου

Μπορούμε να
εκμεταλλευτούμε
το φορτίο τους για
τον παραπάνω
σκοπό?

Ορισμός: Ηλεκτρικό ρεύμα

39
Ηλεκτρικό ρεύμα ονομάζουμε την προσανατολισμένη κίνηση των
ηλεκτρονίων ή γενικότερα των φορτισμένων σωματιδίων.
Ο κεραυνός είναι ηλεκτρικό ρεύμα (ηλεκτρόνια) που κινούνται από τα
σύννεφα προς τη Γη.

Από ποια υλικά διέρχεται το ηλεκτρικό ρεύμα?

Oι αγωγοί επιτρέπουν τον διασκορπισμό των
φορτίων στο εσωτερικό τους, διότι έχουν ελεύθερα ηλεκτρόνια.

Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στους μονωτές, διότι δεν έχουν

ελεύθερα ηλεκτρόνια.

● Γιατί στα καλώδια των ηλεκτρικών συσκευών μας

χρησιμοποιούμε χαλκό;

● Γιατί τα καλύπτουμε με μονωτικό υλικό;

Μεταλλικοί αγωγοί
Στους μεταλλικούς αγωγούς τα σωματίδια που εκτελούν την προσανατολισμένη κίνηση
είναι τα ελεύθερα ηλεκτρόνια. Λέμε τότε ότι ηλεκτρικό ρεύμα διαρρέει τον αγωγό.

Αγωγιμότητα
Τα ηλεκτρόνια δεν κινούνται με την ίδια ευκολία σε όλους τους αγωγούς, για παράδειγμα,
σ’ ένα χάλκινο σύρμα κινούνται ευκολότερα απ’ ό,τι σ’ ένα σιδερένιο σύρμα ίδιων
διαστάσεων. Λέμε ότι ο χαλκός είναι καλύτερος αγωγός από τον σίδηρο.
Στην πραγματικότητα ακόμα και μέσα στους μονωτές τα ηλεκτρόνια κινούνται, αλλά με
πολύ μεγαλύτερη δυσκολία απ’ όση στους αγωγούς Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι οι
μονωτές διαθέτουν ελάχιστα ελεύθερα ηλεκτρόνια.
Ορισμένα υλικά, όπως για παράδειγμα το πυρίτιο και το γερμάνιο, κάτω από ορισμένες
συνθήκες συμπεριφέρονται άλλοτε ως αγωγοί και άλλοτε ως μονωτές. Αυτά τα υλικά τα
ονομάζουμε ημιαγωγούς.

40
 ● Δραστηριότητα 16:
Ηλεκτρικό ρεύμα
Προσανατολισμένη κίνηση των ελεύθερων ηλεκτρονίων
Πώς θα θέσουμε σε προσανατολισμένη κίνηση τα ελεύθερα ηλεκτρόνια ώστε
να έχουμε ηλεκτρικό ρεύμα? Απαιτείται ενέργεια για την κίνηση των
ηλεκτρονίων? Ποιος θα την προσφέρει?
Συζητήστε ανά ζεύγη τις παραπάνω ερωτήσεις και καταλήξτε σε μία κοινή
απάντηση.

Ερώτηση Τι πιστεύω εγώ Τί πιστεύει ο/η Τι αποφασίσαμε

συμμαθητής/ρια μου

Απαιτείται
ενέργεια για την
κίνηση των
ηλεκτρονίων?
Ποιος θα την
προσφέρει?

41
Ηλεκτρική πηγή (μπαταρία)
Σε κάθε ηλεκτρική πηγή υπάρχουν δύο αντίθετα
ηλεκτρισμένες περιοχές τις οποίες ονομάζουμε
ηλεκτρικούς πόλους. Συνδέουμε κάθε πόλο μιας ισχυρής
ηλεκτρικής πηγής με μια μεταλλική πλάκα και μεταξύ των
πλακών τοποθετούμε ένα ηλεκτρικό εκκρεμές.
Παρατηρούμε ότι το σφαιρίδιό του αποκλίνει. Μεταξύ
των πόλων της ηλεκτρικής πηγής δημιουργείται ηλεκτρικό
πεδίο.

Τι συμβαίνει στο εσωτερικό μεταλλικού σύρματος όταν αυτό συνδεθεί με μια μπαταρία;
Τα ελεύθερα ηλεκτρόνια ενός μεταλλικού αγωγού κινούνται τυχαία
προς κάθε κατεύθυνση.
Συνδέοντας τους δύο πόλους της μπαταρίας με σύρμα, δημιουργείται
ηλεκτρικό πεδίο, οπότε στα ελεύθερα ηλεκτρόνιά του ασκείται
ηλεκτρική δύναμη.
Τα ηλεκτρόνια κινούνται από τον αρνητικό προς τον θετικό πόλο και
στον μεταλλικό αγωγό εμφανίζεται προσανατολισμένη κίνηση
ηλεκτρονίων, δηλαδή ηλεκτρικό ρεύμα.
Η μπαταρία είναι μια ηλεκτρική πηγή.

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________

Δεξιότητες

*Προσεκτική παρατήρηση για την αναγνώριση προβλημάτων ( Δεξιότητες κριτικής σκέψης)

-Οι μαθητές να διαβάζουν, να αναλύουν και να χρησιμοποιούν σωστά το περιεχόμενο μίας
εκφώνησης (να κατανοούν τα δεδομένα και πως θα τα χρησιμοποιήσουν)

42
 ● Δραστηριότητα 17:
Ένταση ηλεκτρικού ρεύματος
Παρακολουθήστε την προσομοίωση του ηλεκτρικού
ρεύματος μέσα σε έναν αγωγό.

Πώς θα μπορούσαμε να μετρήσουμε το ηλεκτρικό

ρεύμα?
https://www.seilias.gr/index.php?
option=com_content&task=view&id=595&Itemid=32&catid=18

Ένταση ηλεκτρικού ρεύματος

Ένταση (I) του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει έναν αγωγό ονομάζουμε τον λόγο
(κλάσμα) του φορτίου (q) που διέρχεται από μια διατομή του αγωγού σε χρονικό διάστημα
(t) προς το χρονικό διάστημα.

όπου q=N*e
Όσα περισσότερα ηλεκτρόνια διέρχονται από μια κάθετη διατομή του αγωγού σε
ορισμένο χρόνο, τόσο περισσότερο φορτίο θα περνάει από αυτήν και τόσο ισχυρότερο θα
είναι το ηλεκτρικό ρεύμα.
Φορά του ηλεκτρικού ρεύματος
● Το ηλεκτρικό ρεύμα έχει ορισμένη φορά.
● Τα ελεύθερα ηλεκτρόνια (αρνητικά φορτισμένα) κινούνται από τον αρνητικό προς
τον θετικό πόλο της μπαταρίας.
● Η φορά κίνησης των ηλεκτρονίων σ’ έναν μεταλλικό αγωγό είναι η πραγματική
φορά του ηλεκτρικού ρεύματος.
● Η φορά κίνησης των θετικών φορτίων σ’ έναν αγωγό ονομάζεται συμβατική φορά
του ηλεκτρικού ρεύματος.

Μονάδα της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος

Στο Διεθνές Σύστημα Μονάδων (S.I.) η ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος είναι θεμελιώδες
μέγεθος και μονάδα μέτρησής της είναι το
1 Ampere (1 A) (Αμπέρ)
1 Coulomb=1 Ampere · 1 second ή 1 C=1 A · 1 s

43
Ένα Coulomb είναι το φορτίο που διέρχεται κάθε δευτερόλεπτο από μια διατομή ενός
αγωγού που διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα έντασης 1 Ampere. To 1 A δεν είναι
αμελητέα ποσότητα για τον ανθρώπινο οργανισμό και μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο!
Όργανα μέτρησης έντασης ηλεκτρικού ρεύματος
Τα όργανα που χρησιμοποιούμε για να μετράμε την ένταση του
ηλεκτρικού ρεύματος ονομάζονται αμπερόμετρα.
Για να μετρήσουμε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που
διέρχεται από έναν αγωγό, παρεμβάλλουμε το αμπερόμετρο, έτσι
ώστε το προς μέτρηση ρεύμα να διέλθει μέσα από αυτό. Αυτός ο
τρόπος σύνδεσης του οργάνου λέγεται σύνδεση σε σειρά.

https://www.youtube.com/watch?v=BHK7opeeAYM

Αποτελέσματα του ηλεκτρικού ρεύματος

● Θερμικά: θερμοσίφωνας, ηλεκτρική κουζίνα, θερμοσυσσωρευτές
● Ηλεκτρομαγνητικά: ηλεκτρομαγνητικοί γερανοί, αυτόματοι διακόπτες, κεφαλές
εγγραφής ήχου και εικόνας, τρένα μαγνητικής ανύψωσης, ηλεκτροκινητήρες,
ηλεκτρικά ψυγεία, μίζα αυτοκινήτου
● Χημικά: ηλεκτρικές μπαταρίες, συσσωρευτές ηλεκτρικής ενέργειας, παρασκευή
χημικών στοιχείων (Να, Η, Al)
● Φωτεινά: λαμπτήρας πυράκτωσης, λαμπτήρας φθορισμού

44