Ntranos Kef 2

2 ¢íèñùðïò êáé ðåñéâÜëëïí
Öñïíôßäá ãéá ôï ìáêñïðñüèåóìï

Ï åéêïóôüò áéþíáò ÷áñáêôçñßóôçêå áðü óçìáíôéêÝò áëëáãÝò óôçí
áíôßëçøç ôïõ áíèñþðïõ ãéá ôï ðåñéâÜëëïí. Ôï ôÝëïò ôïõ ìÜëéóôá óõí-
äÝèçêå ìå ìéá Ýêñçîç áíçóõ÷ßáò ãýñù áðü ôéò áñíçôéêÝò åðéðôþóåéò ôçò
ôå÷íïëïãßáò óôç öýóç, óå ôïðéêÞ áëëÜ êáé óå ðáãêüóìéá êëßìáêá. Ç
ðñïóäïêßá ðïõ ãåííéÝôáé ìáæß ìå ôïí êáéíïýñéï áéþíá óôçñßæåôáé óôï üôé
ç ó÷Ýóç áíèñþðïõ-öýóçò èá äéÝðåôáé áðü ôçí ðñïóðÜèåéá ãéá ìéá
ðåñéâáëëïíôéêÜ öéëéêÞ ôå÷íïëïãéêÞ áíÜðôõîç, ïñèïëïãéêÞ äéá÷åßñéóç
ôùí öõóéêþí ðüñùí êáé óõíåéäçôÞ åðéëïãÞ áíôéëÞøåùí ãéá ôç âåëôßùóç
ôçò ðïéüôçôáò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. Åéê 2-1. Äýï åéêüíåò ìå ðïëëÜ êïéíÜ
óôïé÷åßá êáé ðïëëÝò äéáöïñÝò.Ç Ïéêï-
Ç åðßëõóç ôùí ìåãÜëùí êáé óýíèåôùí ðåñéâáëëïíôéêþí ðñïâëçìÜôùí ëïãßá óôï ðåäßï ôçò Ýñåõíáò (åðÜíù)
åíôÜóóåôáé óå ìéá ðñïïðôéêÞ ðïõ áîéïðïéåß ôçí åðéóôçìïíéêÞ ìåèïäïëïãßá êáé ç Ïéêïëïãßá ùò óôÜóç æùÞò
ôçò Ïéêïëïãßáò. (êÜôù).
Ìå ôïí üñï «ïéêïëïãßá» åííïïýìå, óõíÞèùò, ôñßá äéáöïñåôéêÜ ðñÜãìáôá:

ìéá Ýííïéá, ìéá åðéóôÞìç êáé, ïëïÝíá êáé ðåñéóóüôåñï óôéò ìÝñåò ìáò,
Ýíá ðïëéôéêïêïéíùíéêü êßíçìá. Óôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá ï Åñíóô ×Ýêåë
ðñùôï÷ñçóéìïðïßçóå ôïí üñï ïéêïëïãßá êáé óçìáôïäüôçóå Ýôóé ôçí
áíÜðôõîç ìéáò åðéóôÞìçò ðïõ Ý÷åé ùò áíôéêåßìåíï ìåëÝôçò ôïõò ðïëý-
ðëïêïõò ìç÷áíéóìïýò ìå ôïõò ïðïßïõò ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß áëëçëå-
ðéäñïýí ìåôáîý ôïõò êáé ìå ôï öõóéêü ôïõò ðåñéâÜëëïí.
74
ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ
ÁíÜëïãá ìå ôçí êëßìáêá êáé ôçí ïðôéêÞ ãùíßá ðñïóÝããéóçò ðïõ

÷ñçóéìïðïéåßôáé, ìéá ïéêïëïãéêÞ ìåëÝôç ìðïñåß íá åßíáé ðïëý ãåíéêÞ Þ
ðïëý åéäéêÞ. ¸ôóé, ìðïñåß íá ìåëåôïýìå ôçí ðïéêéëßá êáé ôéò ó÷Ýóåéò
åîÜñôçóçò ôùí åéäþí ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí óå Ýíá äÜóïò Þ
áíôßèåôá íá ðñïóðáèïýìå íá ðñïóäéïñßóïõìå ôéò äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò
åíüò åíôüìïõ ðÜíù óôï öýëëï åíüò äÝíôñïõ.
Ç Ïéêïëïãßá áðïôåëåß ßóùò ôçí åõñýôåñç áðü ôéò âéïëïãéêÝò åðéóôÞìåò,
êáëýðôïíôáò åðéóôçìïíéêÜ ðåäßá üðùò ç Âéï÷çìåßá, ç ÃåíåôéêÞ, ç Âéï-
ëïãßá ôçò ÓõìðåñéöïñÜò Þ ç Öõóéïëïãßá êáé ç ÅîåëéêôéêÞ Âéïëïãßá.
Ç ðáãêïóìéüôçôá ôïõ áíôéêåéìÝíïõ ôçò ïéêïëïãéêÞò Ýñåõíáò êáé ç ðïé-
êéëßá ôùí åðéóôçìïíéêþí ìåèüäùí äéåñåýíçóçò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé,
åðéâÜëëïõí ôç óõíåñãáóßá åðéóôçìïíéêþí êëÜäùí ïé ïðïßïé ðáñáäïóéáêÜ
äåí áðïôåëïýí ðåñéï÷Ýò ôùí âéïëïãéêþí åðéóôçìþí. Ãéá ðáñÜäåéãìá,
åðéóôÞìïíåò áðü ôï ÷þñï ôçò Ãåùëïãßáò ôùí Ìáèçìáôéêþí êáé ôçò
ÐëçñïöïñéêÞò óõíåñãÜæïíôáé ãéá íá áíáëõèåß Ýíá ïéêïëïãéêü ðñüâëçìá.
ÁëëÜ êáé ï Üíèñùðïò, ùò æùíôáíüò ïñãáíéóìüò, êáèþò êáé üëåò ïé äñá-
óôçñéüôçôÝò ôïõ, áðïôåëïýí áíôéêåßìåíï ôçò ïéêïëïãéêÞò Ýñåõíáò. Áõôüò
åßíáé ï ëüãïò ãéá ôïí ïðïßï ç ÏéêïíïìéêÞ åðéóôÞìç êáé ç ÐïëéôéêÞ Ý÷ïõí
ðïëëÜ êïéíÜ ðåäßá ìå ôçí Ïéêïëïãßá.
Óôç óõíÝ÷åéá èá åðé÷åéñÞóïõìå íá äéåñåõíÞóïõìå ïñéóìÝíåò áðü ôéò
ó÷Ýóåéò ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìåôáîý ôùí ïñãáíéóìþí êáé ôïõ öõóéêïý
ôïõò ðåñéâÜëëïíôïò êáèþò êáé ôç óõìâïëÞ ôïõ áíèñþðïõ óôç äéáôÜñáîç
ôùí ó÷Ýóåùí áõôþí êáé ôéò ðñïóðÜèåéÝò ôïõ ãéá ôçí áðïêáôÜóôáóÞ
ôïõò. Áñ÷éêÜ èá ãíùñßóïõìå ôï ôìÞìá ôïõ ðëáíÞôç ìáò ðïõ öéëïîåíåß
üëïõò ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò, äçëáäÞ, ôç âéüóöáéñá.
Åéê. 2-2. Ç Ãç åßíáé ï ìïíáäéêüò ðëá-

íÞôçò óôï çëéáêü ìáò óýóôçìá ðïõ
äéáèÝôåé âéüóöáéñá. ÁõôÞ åßíáé ìßá
åéêüíá áðü äïñõöüñï ôïõ âïñåßïõ
çìéóöáéñßïõ ôçò Ãçò
74
75
Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ
2.1. H ÂÉÏÓÖÁÉÑÁ
Ïé áóôñïíáýôåò ðïõ óôåëå÷þíïõí ôéò äéáóôçìéêÝò ðôÞóåéò, ÷Üñç óå
ðïëýðëïêá óõóôÞìáôá õðïóôÞñéîçò ôçò æùÞò ðïõ äéáèÝôåé ôï äéáóôç-
ìüðëïéï ðïõ ôïõò ìåôáöÝñåé, Ý÷ïõí, ßóùò ôï áðïêëåéóôéêü, ðñïíüìéï
ôçò åðéâßùóçò Ýîù áðü ôá üñéá ôçò âéüóöáéñáò. ¼ëïé ïé õðüëïéðïé ïñãá-
íéóìïß, ãéá íá åðéâéþóïõí, åßíáé õðï÷ñåùìÝíïé íá æïõí ìÝóá óå áõôÞí.
ÐñÝðåé äçëáäÞ, íá ìïéñÜæïíôáé Ýíá ó÷åôéêÜ ðåñéïñéóìÝíï ÷þñï ðïõ
ðåñéëáìâÜíåé ôìÞìá ôçò õäñüóöáéñáò, ôçò ëéèüóöáéñáò êáé ôçò áôìüóöáé-
ñáò. Áí èåùñÞóïõìå ôï ìÝãåèïò ôçò Ãçò üóï Ýíá ìÞëï, ôüôå ôï ðÜ÷ïò
ôçò âéüóöáéñáò áíôéóôïé÷åß óôç öëïýäá ôïõ.
Áðü ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ ìÝóá óôç âéüóöáéñá, ðáñÜãïíôåò üðùò ç
èåñìïêñáóßá, ç õãñáóßá ôïõ åäÜöïõò, ç äéáèåóéìüôçôá óå öùò Þ óå
áíüñãáíá Üëáôá ê.Ü. åìöáíßæïõí ìåãÜëåò äéáöïñÝò. Áò áíáëïãéóôïýìå
Åéê. 2-3. Ç âéüóöáéñá ùò ôìÞìá ôïõ

ðëáíÞôç Ãç
75
76
ìïíÜ÷á ðüóï äéáöÝñïõí ôÝôïéåò ðáñÜìåôñïé óôçí Ýñçìï,

óå ìéá áâáèÞ ëßìíç, óå Ýíá ïñìçôéêü ðïôÜìé Þ óå Ýíá
ëéâÜäé. Ïé ðáñÜãïíôåò áõôïß, ðïõ ÷áñáêôçñßæïíôáé ùò
áâéïôéêïß ðáñÜãïíôåò, äéáìïñöþíïõí ôï êëßìá êáé ôá
ãåùìïñöïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìéáò ðåñéï÷Þò ôçò
âéüóöáéñáò êáé Ýôóé êáèïñßæïõí óå ìåãÜëï
âáèìü, ü÷é ìüíï ôï åßäïò, áëëÜ êáé ôï ðëÞ-
èïò ôùí ïñãáíéóìþí ðïõ èá æÞóïõí óå
áõôÞ. Ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß ðïõ æïõí óå
áõôÞ ôçí ðåñéï÷Þ ÷áñáêôçñßæïíôáé ùò
âéïôéêïß ðáñÜãïíôåò, ðáñïõóéÜæïõí äå
Ýíá ðïëýðëïêï ðëÝãìá áëëçëåðéäñÜóåùí,
ôüóï ìåôáîý ôïõò, üóï êáé ìå ôïõò áâéïôé-
êïýò ðáñÜãïíôåò áõôÞò ôçò ðåñéï÷Þò.
Åî áéôßáò áõôþí ôùí óõíå÷þí áëëçëåðé-
äñÜóåùí ïé âéïôéêïß êáé ïé áâéïôéêïß ðáñÜ-
ãïíôåò ìéáò óõãêåêñéìÝíçò ðåñéï÷Þò ôçò Âéüóöáéñáò ìáæß
ìå ôçí ðåñéï÷Þ áõôÞ óõãêñïôïýí ìéá ïñãáíùìÝíç åíüôçôá,
ôï Ïéêïóýóôçìá.
Èá ðñÝðåé íá ôïíßóïõìå üôé ïé âéïôéêïß êáé ïé áâéïôéêïß
ðáñÜãïíôåò óôï ïéêïóýóôçìá óõíäÝïíôáé ëåéôïõñãéêÜ
ìÝóù åíüò åêôåôáìÝíïõ äéêôýïõ áíôáëëáãþí ýëçò êáé
åíÝñãåéáò ôï ïðïßï ïäçãåß óå áëëçëåîáñôÞóåéò ôÝôïéáò
ìïñöÞò êáé Ýêôáóçò þóôå ôï óýíïëï íá âñßóêåôáé óå ìéá
äõíáìéêÞ éóïññïðßá. Ôá ïéêïóõóôÞìáôá, äçëáäÞ, åßíáé éêáíÜ, óå êÜðïéï
âáèìü, íá áõôïñõèìßæïíôáé. ¸ôóé äéêáéïëïãåßôáé áõôü ðïõ óôçí ðñÜîç
Åéê. 2-4. ÓõãêåêñéìÝíïé áâéïôéêïß ïíïìÜæïõìå éóïññïðßá ôçò öýóçò.
ðáñÜãïíôåò êáèïñßæïõí ôï ôýðï ôçò
âëÜóôçóçò ðïõ èá öõôñþóåé óå ìéá åñùôÞóåéò - áóêÞóåéò - ðñïâëÞìáôá
ðåñéï÷Þ. ÊáôÜ ìÞêïò ôùí áêôþí ç
áëìýñá áðü ôç èÜëáóóá ðåñéïñßæåé Íá áíôéóôïé÷ßóåôå ôïõò üñïõò ðïõ âñßóêïíôáé óôçí áñéóôåñÞ óôÞëç ìå ôéò ðåñé-
ôï åßäïò ôçò âëÜóôçóçò êáé Ýôóé, ãñáöÝò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôç äåîéÜ óôÞëç:
ìüíï ïñéóìÝíá åßäç áëáôüöéëùí öõ-
ôþí åðéâéþíïõí êáé åîáðëþíïíôáé.
76
77
2.2. ÄÏÌÇ, ÏÑÃÁÍÙÓÇ ÊÁÉ ËÅÉÔÏÕÑÃÉÁ

ÔÏÕ ÏÉÊÏÓÕÓÔÇÌÁÔÏÓ
Ï âéïëïãéêüò êüóìïò ðáñïõóéÜæåé äéÜöïñá äéáäï÷éêÜ åðßðåäá ïñãÜíù-
óçò ðïõ îåêéíïýí áðü äïìÝò ðïõ ðáñáôçñïýìå ìüíï ìå ôç âïÞèåéá ôïõ
ìéêñïóêïðßïõ (ð÷ êýôôáñá, êõôôáñéêÜ ïñãáíßäéá) êáé öôÜíïõí ìÝ÷ñé
ïëüêëçñç ôç âéüóöáéñá. Ç ßäéá ç âéüóöáéñá ìðïñåß íá èåùñçèåß ùò Ýíá ¢ôïìá
ôåñÜóôéï ïéêïóýóôçìá. ¼ìùò, Ýíá ôüóï ìåãÜëï êáé ðïëýðëïêï ïéêïóý-
óôçìá äåí ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé, åýêïëá, Ýíá åíéáßï óýóôçìá ìåëÝôçò.
Áíôßèåôá, Ýíáò ìåìïíùìÝíïò ìïíïêýôôáñïò ïñãáíéóìüò ìðïñåß íá áðï-
ôåëåß Ýíá õðåñâïëéêÜ áðëü óýóôçìá þóôå íá ìç ìðïñïýí íá ìåëå-
ôçèïýí, åýêïëá óå áõôü, ïé áëëçëåðéäñÜóåéò ïñãáíéóìïý-ðåñéâÜëëïíôïò.
Óõíçèßæïõìå ëïéðüí, íá ìåëåôïýìå ùò ïéêïóõóôÞìáôá, åêåßíá ôá óõóôÞ-
ìáôá ðïõ ðáñïõóéÜæïõí êÜðïéï åíäéÜìåóï âáèìü ðïëõðëïêüôçôáò êáé
ãéá ôá ïðïßá äéáèÝôïõìå Þäç ôéò áðáéôïýìåíåò ôå÷íéêÝò áíÜëõóçò ðïõ
ìáò åðéôñÝðïõí íá êáôáíïÞóïõìå ôç ëåéôïõñãßá ôïõò.
Ðëçèõóìïß
Óôçí Ïéêïëïãßá ôá åðßðåäá âéïëïãéêÞò ïñãÜíùóçò ðïõ óõíÞèùò ìåëå-
ôïýìå åßíáé áõôÜ ðïõ óõãêñïôïýí ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß ìéáò ðåñé-
ï÷Þò: ôïõò ðëçèõóìïýò êáé ôéò âéïêïéíüôçôåò. ¼ëá ôá Üôïìá åíüò åßäïõò
ðïõ æïõí óå ìéá óõãêåêñéìÝíç ðåñéï÷Þ áðïôåëïýí Ýíáí ðëçèõóìü. Ç
ðåñéï÷Þ áõôÞ åßíáé ãíùóôÞ ùò âéüôïðïò. Ïé äéÜöïñïé ðëçèõóìïß ðïõ
æïõí óå ìéá ðåñéï÷Þ ãéá ìéá óõãêåêñéìÝíç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï êáé ïé ïðïßïé
ðáñïõóéÜæïõí ó÷Ýóåéò áëëçëïåîÜñôçóçò, óõíèÝôïõí ìßá âéïêïéíüôçôá.
¸ôóé, ìéá âéïêïéíüôçôá ìðïñåß íá áðïôåëåßôáé áðü åêáôïíôÜäåò äéáöï-
ñåôéêÝò ìïñöÝò æùÞò.
2.2.1. Ïé Áâéïôéêïß ðáñÜãïíôåò

Ïé áâéïôéêïß ðáñÜãïíôåò ìðïñïýí íá ÷ùñéóôïýí óå äýï ïìÜäåò: Âéïêïéíüôçôá
· ôéò áâéïôéêÝò ðçãÝò êáé
· ôéò ðåñéâáëëïíôéêÝò óõíèÞêåò ôçò ðåñéï÷Þò.
Ùò áâéïôéêÝò ðçãÝò ÷áñáêôçñßæïõìå ôéò áðáñáßôçôåò ãéá ôïõò æùíôáíïýò
ïñãáíéóìïýò ðñïìÞèåéåò ðïõ ðåñéëáìâÜíïõí á) êÜðïéá åîùôåñéêÞ
ðñïò ôï ïéêïóýóôçìá ðçãÞ åíÝñãåéáò (óõíÞèùò ôï çëéáêü öùò) êáé â)
áíüñãáíá õëéêÜ (Üæùôï, CO2, H20, öþóöïñï, áóâÝóôéï ê.Ü.) ðïõ åßíáé
áðáñáßôçôá ùò óõóôáôéêÜ ôçò æùíôáíÞò ýëçò.
Óôéò ðåñéâáëëïíôéêÝò óõíèÞêåò ðåñéëáìâÜíïíôáé á) ôï õðüóôñùìá
Þ ôï ìÝóï (áÝñáò, íåñü, Ýäáöïò) óôï ïðïßï æïõí ïé ïñãáíéóìïß êáé â)
óõíèÞêåò üðùò ç èåñìïêñáóßá, ç çëéïöÜíåéá, ï Üíåìïò, ç áôìïóöáéñéêÞ
ðßåóç, ç ìïñöïëïãßá ôïõ åäÜöïõò, ç äéáèåóéìüôçôá óå íåñü, ç áëáôüôçôá Ïéêïóýóôçìá
ôùí íåñþí ê.Ü.
77
78
2.2.2. Ïé âéïôéêïß ðáñÜãïíôåò óôï ïéêïóýóôçìá

Áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ãéá ôçí ëåéôïõñãßá åíüò ïéêïóõóôÞìáôïò åßíáé
ç óõíå÷Þò ôñïöïäüôçóÞ ôïõ ìå åíÝñãåéá. ÊÜèå öõóéêü ïéêïóýóôçìá äÝ-
÷åôáé êáèçìåñéíÜ åíÝñãåéá ìå ôç ìïñöÞ çëéáêÞò áêôéíïâïëßáò óå ðïóÜ
áíÜëïãá ìå ôéò ãåùãñáöéêÝò ôïõ óõíôåôáãìÝíåò êáé ôçí åðï÷Þ. ¼óïé
ïñãáíéóìïß äéáèÝôïõí ìç÷áíéóìïýò Üìåóçò áîéïðïßçóçò ôçò åíÝñãåéáò
ðïõ ôñïöïäïôåß ôï Ïéêïóýóôçìá ïíïìÜæïíôáé áõôüôñïöïé Þ ðáñáãùãïß,
åíþ üëïé ïé õðüëïéðïé ïíïìÜæïíôáé åôåñüôñïöïé êáé äéáêñßíïíôáé óå
êáôáíáëùôÝò êáé áðïéêïäïìçôÝò (Åéê. 2-5).
Ïé ðïëýðëïêåò ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìåôáîý ðáñáãùãþí
êáôáíáëùôþí êáé áðïéêïäïìçôþí äéáóöáëßæïõí ôéò áíôáëëáãÝò ýëçò êáé
åíÝñãåéáò óôï ïéêïóýóôçìá, êáèïñßæïíôáò êáé ôç äõíáìéêÞ ôïõ éóïññïðßá.
Ïé äýï êýñéåò âéïëïãéêÝò äéáäéêáóßåò ðïõ êõâåñíïýí ôéò áíôáëëáãÝò
ýëçò êáé åíÝñãåéáò åßíáé ç öùôïóýíèåóç êáé ç êõôôáñéêÞ áíáðíïÞ.
èõñï Ïé ðáñáãùãïß: ïé ïñãáíéóìïß óôï ïéêïóýóôçìá ðïõ Ý÷ïõí ôçí éêáíüôçôá

ðáñÜ ñåõíá äÝóìåõóçò ôçò çëéáêÞò åíÝñãåéáò åßíáé ôá ðñÜóéíá öõôÜ, ôá öýêç, ôá
Ý
óôçí êõáíïöýêç êáé ôá öùôïóõíèåôéêÜ âáêôÞñéá. Áõôïß äåóìåýïõí ôï 0,2-0,5%
ðåñßðïõ ôçò çëéáêÞò áêôéíïâïëßáò êáé ìå ôç ìå ôç äéáäéêáóßá ôçò öùôï-
Áðü ôï ðïëý ÷áìçëü ðïóïóôü äÝ-
óýíèåóçò ó÷çìáôßæïõí ïñãáíéêÝò ïõóßåò (óÜê÷áñá), ìåôáôñÝðïõí äçëáäÞ
óìåõóçò ôçò äéáèÝóéìçò çëéáêÞò
åíÝñãåéáò êáé ìåôáôñïðÞò ôçò óå ôç öùôåéíÞ åíÝñãåéá óå ÷çìéêÞ (Åéê. 2-6). Ôá óÜê÷áñá áõôÜ, óôç óõíÝ-
÷çìéêÞ åíÝñãåéá, êáôáíïïýìå üôé ç ÷åéá, èá ðñïóöÝñïõí ôçí áðáéôïýìåíç åíÝñãåéá ãéá ôç âéïóýíèåóç êáé
«áðüäïóç» ôçò ìç÷áíÞò ðïõ ëÝãåôáé üëùí ôùí Üëëùí ïñãáíéêþí ïõóéþí ôïõò. Ðñïúüí ôçò öùôïóýíèåóçò,
öùôïóýíèåóç åßíáé ðïëý ìéêñÞ.
Áí ìå ôç âïÞèåéá ôçò ÃåíåôéêÞò ìðï-
ñÝóïõìå íá äçìéïõñãÞóïõìå öõôÜ
ìå äéðëÜóéá öùôïóõíèåôéêÞ áðüäï-
óç, ôé óõíÝðåéåò èá åß÷å ôï åíäå÷üìåíï
áõôü ãéá ôïí ðëáíÞôç Ãç;
Åéê. 2-5. ÂáóéêÝò ó÷Ýóåéò áëëçëå-

îÜñôçóçò ìåôáîý ðáñáãùãþí, êá-
ôáíáëùôþí, áðïéêïäïìçôþí êáé
áíüñãáíùí óõóôáôéêþí óôï Ïéêï-
óýóôçìá.
78
79
Åéê 2-6. Ó÷åäéÜãñáììá êáôáíïìÞò

ôçò çëéáêÞò åíÝñãåéáò ðïõ öôÜíåé
óôç Ãç. Ôï 30% áíáêëÜôáé áðü ôá
óýííåöá, ôï íåñü êáé ôï Ýäáöïò, ôï
60% èåñìáßíåé ôç îçñÜ, ôï íåñü êáé
ôïí áÝñá. Ôï õðüëïéðï10% áðïñ-
ñïöÜôáé áðü ôïõò öùôïóõíèåôéêïýò
ïñãáíéóìïýò. Áðü ôï ôìÞìá áõôü
ìüíï ôï 2-5% ãßíåôáé ìå ôç öùôïóýí-
èåóç ïñãáíéêü õëéêü (âéïìÜæá).
üìùò, åßíáé êáé ôï ïîõãüíï, óõóôáôéêü áðáñáßôçôï ü÷é ìüíï ãéá ôçí äéêÞ
ôïõò êõôôáñéêÞ áíáðíïÞ, áëëÜ êáé áõôÞ ôùí ðåñéóóüôåñùí Üëëùí
ïñãáíéóìþí.
ÌÝñïò ôçò åíÝñãåéáò ðïõ åãêëåßåôáé óôéò ïñãáíéêÝò ôïõò ïõóßåò, êáôá-
íáëþíåôáé ãéá ôéò äéÜöïñåò ëåéôïõñãßåò ôïõò, åíþ Ýíá Üëëï ìÝñïò åßíáé
äéáèÝóéìï ãéá íá ìåôáöåñèåß ìÝóù ôçò ôñïöÞò, áñ÷éêÜ, óôá öõôïöÜãá
æþá êáé áðü åêåß óôïõò õðüëïéðïõò åôåñüôñïöïõò ïñãáíéóìïýò.
Ïé êáôáíáëùôÝò: åßíáé ôá æþá ôá ïðïßá åîáñôþíôáé åíåñãåéáêÜ, åßôå
Üìåóá (ôá öõôïöÜöá) åßôå Ýììåóá (ôá óáñêïöÜãá), áðü ôïõò ðáñáãù-
ãïýò (Åéê. 2-7). Ãéá ôï ëüãï áõôü ïíïìÜæïíôáé êáôáíáëùôÝò.
Eéê. 2-7. Ôï ãåñÜêé èá ãåõìáôßóåé ôï
Ïé áðïéêïäïìçôÝò: åßíáé óõíÞèùò ìéêñïïñãáíéóìïß, âáêôÞñéá êáé ìý- ëáãü, ï ïðïßïò ìå ôç óåéñÜ ôïõ, üóï
êçôåò (Åéê. 2-8) ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ùò ôñïöéêü õðüóôñùìá üëåò ó÷å- Þôáí æùíôáíüò ôñåöüôáí áðü öõôÜ.
äüí ôéò ïñãáíéêÝò åíþóåéò ôçò öýóçò, ôïõò íåêñïýò ïñãáíéóìïýò êáé ôá
áðïññßììáôá ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí.
¼ðùò èá äïýìå óå åðüìåíåò ðáñáãñÜöïõò, ç äñÜóç ôùí áðïéêïäïìçôþí
óôá ïéêïóõóôÞìáôá åîáóöáëßæåé ôçí áíïñãáíïðïßçóç, äçëáäÞ, ôç ìå-
ôáôñïðÞ üëùí ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí ôùí ïñãáíéóìþí óå áíüñãáíåò, Eéê. 2-8. Ôá ìáíéôÜñéá åßíáé ìéá
êáôçãïñßá ìõêÞôùí êáé áíÞêïõí
Ýôóé þóôå áõôÝò íá ìðïñïýí íá åðáíá÷ñçóéìïðïéçèïýí áðü ôïõò ðá-
óôïõò áðïéêïäïìçôÝò
ñáãùãïýò.
Ìå ôçí áíïñãáíïðïßçóç ôùí õëéêþí åðéôåëåßôáé ç áíáêýêëùóç ôüóï
ôïõ CO2 ôçò áôìüóöáéñáò üóï êáé üëùí ôùí ÷çìéêþí óôïé÷åßùí ðïõ
÷ñçóéìïðïéïýí ïé ïñãáíéóìïß óôéò âéïóõíèåôéêÝò ôïõò äéåñãáóßåò.
79
80
2.2.3. Ç ñïÞ ôçò åíÝñãåéáò óôï ïéêïóýóôçìá
Ïé áðëÝò ôñïöéêÝò áëõóßäåò êáé ôá óýíèåôá ôñïöéêÜ

ðëÝãìáôá
¼ëïé ïé ïñãáíéóìïß, æùíôáíïß Þ íåêñïß, ìðïñïýí íá áðïôåëÝóïõí ðçãÞ
ôñïöÞò ãéá Üëëïõò ïñãáíéóìïýò. Ìéá êÜìðéá ôñþåé Ýíá öýëëï, ôï
óðïõñãßôé ôñþåé ôçí êÜìðéá êáé ôï ãåñÜêé ôñþåé ôï óðïõñãßôé. ¼ôáí ôï
öýëëï, ç êÜìðéá, ôï óðïõñãßôé Þ ôï ãåñÜêé íåêñùèïýí, èá áðïôåëÝóïõí
ôñïöÞ ìå ôç óåéñÜ ôïõò ãéá ôïõò áðïéêïäïìçôÝò (Åéê. 2-9).
Ç áëëçëïõ÷ßá ôùí ïñãáíéóìþí, êáèÝíáò áðü ôïõò ïðïßïõò áðïôåëåß
ðçãÞ ôñïöÞò ãéá ôïí åðüìåíï, ïíïìÜæåôáé ôñïöéêÞ áëõóßäá êáé êáèï-
ñßæåé ôçí ðïñåßá ðïõ áêïëïõèåß ç åíÝñãåéá êáôÜ ôç ìåôáöïñÜ ôçò óôï
ïéêïóýóôçìá. (Åéê. 2-10).
Ïé êáôáíáëùôÝò, áíÜëïãá ìå ôç èÝóç ðïõ êáôÝ÷ïõí óå ìéá óõãêåêñéìÝíç
ôñïöéêÞ áëõóßäá, ÷áñáêôçñßæïíôáé ùò êáôáíáëùôÝò ðñþôçò, äåýôåñçò,
ôñßôçò Þ êáé áíþôåñçò ôÜîçò. Óôï ðñïçãïýìåíï ðáñÜäåéãìá ôï óðïõñãßôé
åßíáé êáôáíáëùôÞò äåýôåñçò ôÜîçò, åíþ óå ìéá Üëëç ôñïöéêÞ áëõóßäá,
ðïõ ôï ßäéï óðïõñãßôé èá ôñÝöåôáé ìå öõôéêïýò óðüñïõò, èá ÷áñáêôçñß-
æåôáé ùò êáôáíáëùôÞò ðñþôçò ôÜîçò.
Ïé ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò ðïõ ðáñéóôÜíïíôáé óôéò ôñïöéêÝò áëõóßäåò åßíáé
áðëÝò êáé êÜíïõí öáíåñü üôé ç ìåßùóç ôïõ ðëçèõóìïý Þ ç åîáöÜíéóç
åíüò åßäïõò óå êÜðïéï êñßêï ðñïêáëåß áíÜëïãç ìåßùóç ôïõ ðëçèõóìïý
Åéê. 2-9. Ìéá áðëÞ ôñïöéêÞ áëõóßäá
Þ åîáöÜíéóç ôùí åéäþí óôïõò åðüìåíïõò êñßêïõò ôçò áëõóßäáò. Óôç
óå Ýíá ëéâÜäé
80
81
öýóç üìùò ôÝôïéåò ìåìïíùìÝíåò áëõóßäåò ôñïöÞò åßíáé óðÜíéåò, äéüôé Åéê. 2-10 Ðáñáäåßãìáôá ôñïöéêþí
ïäçãïýí, åêôüò áðü åëÜ÷éóôåò åîáéñÝóåéò, óå áðüëõôåò ôñïöéêÝò åîáñôÞ- áëõóßäùí óôï ÷åñóáßï êáé óôï õäÜôé-
óåéò ôïõ åíüò ðëçèõóìïý áðü ôïí Üëëï. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ïé ôñïöé- íï ðåñéâÜëëïí.
êÝò áëõóßäåò äéáðëÝêïíôáé ìåôáîý ôïõò äçìéïõñãþíôáò ðéï óýíèåôåò
ó÷Ýóåéò ðïõ áðåéêïíßæïíôáé óôá ôñïöéêÜ ðëÝãìáôá (Åéê. 2-11). ¸íá ðáñÜ
óôçí Ý èõñï
öõôïöÜãï æþï, ãéá ðáñÜäåéãìá, ôñÝöåôáé ìå ðïéêéëßá öõôéêþí åéäþí åíþ ñåõíá
ôáõôü÷ñïíá áðïôåëåß èÞñáìá äéáöüñùí Üëëùí èçñåõôþí.
ÓçìáíôéêÞ óõìâïëÞ óôçí ðïëõðëïêüôçôá ôùí ôñïöéêþí ó÷Ýóåùí ðá- ÐïëëÜ æþá Ý÷ïõí ôï äéêü ôïõò «÷þ-
ñáãùãþí êáé êáôáíáëùôþí Ý÷ïõí êáé ïé åðï÷éáêÝò äéáêõìÜíóåéò ðïõ ñï». ¸íá ìÝñïò, äçëáäÞ, ôïõ ïéêïóõ-
ðáñáôçñïýíôáé óôç äéáèåóéìüôçôá óå ôñïöÞ. Ç óýóôáóç êáé ç ðïóüôçôá óôÞìáôïò áðü ôï ïðïßï ðñïìçèåý-
ïíôáé ôçí ôñïöÞ ôïõò, âñßóêïõí ôï
ôùí ðáñáãùãþí ìåôáâÜëëåôáé ðåñéïäéêÜ. Ôï ßäéï óõìâáßíåé êáé ìå ôïõò êáôáöýãéü ôïõò êáé ìÝóá óôï ïðïßï
ðëçèõóìïýò ôùí êáôáíáëùôþí. ¢ëëá æþá ìåôáíáóôåýïõí Þ åðéóôñÝöïõí áíáðáñÜãïíôáé. Ïé áíôáãùíéóôÝò óõ-
óôá ïéêïóõóôÞìáôá, åíþ Üëëá ðÝöôïõí óå ÷åéìåñßá íÜñêç Þ îõðíïýí íÞèùò äéþêïíôáé áðü ôï ÷þñï áõôü
êáé ç ðåñéï÷Þ óõ÷íÜ ïñéïèåôåßôáé á-
áðü áõôÞí.
ðü ôç ìõñùäéÜ ôïõ æþïõ. ÅîçãÞóôå
Óôç óýíèåôç áõôÞ «óêõôáëïäñïìßá» ôçò ôñïöÞò ìÝóá óôï ïéêïóýóôçìá, ãéáôß, óõíÞèùò, ôá ìåãáëýôåñá æþá
÷ñåéÜæïíôáé ìåãáëýôåñï «÷þñï».
Ý÷åé ìåãáëýôåñç ðñáêôéêÞ áîßá ãéá ôç ìåëÝôç ôùí ôñïöéêþí ó÷Ýóåùí,
81
82
Åéê. 2-11. ÐáñÜäåéãìá ôñïöéêïý

ðëÝãìáôïò óôï ïðïßï åìðëÝêåôáé êáé íá êáôáôÜóóïõìå ôïõò ðáñáãùãïýò êáé ôïõò êáôáíáëùôÝò óå ôñïöéêÜ
ï Üíèñùðïò. åðßðåäá, áíÜëïãá ìå ôç èÝóç ðïõ óõíÞèùò êáôáëáìâÜíïõí óôï
ôñïöéêü ðëÝãìá.
ÏéêïëïãéêÝò ðõñáìßäåò
Ïé ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò ôùí ïñãáíéóìþí ìðïñïýí íá ðáñáóôáèïýí ãñáöéêÜ
ìå ôñåéò ôñüðïõò: Þ ìå ôï åíåñãåéáêü ðåñéå÷üìåíï Þ ìå ôï áñéèìçôéêü
óýíïëï ôùí ïñãáíéóìþí Þ ìå ôç âéïìÜæá êÜèå ôñïöéêïý åðéðÝäïõ.
ÃñáöéêÝò áðåéêïíßóåéò ôÝôïéáò ìïñöÞò ïíïìÜæïíôáé ïéêïëïãéêÝò ðõñá-
ìßäåò ëüãù ôïõ ó÷Þìáôïò ðïõ åìöáíßæïõí. Ôá äéáäï÷éêÜ ôñïöéêÜ åðßðå-
äá áí óôïéâá÷èïýí ôï Ýíá ðÜíù óôï Üëëï ó÷çìáôßæïõí ìéá êëéìÜêùóç.
Ôï ôñïöéêü åðßðåäï ôùí ðáñáãùãþí áðïôåëåß ôç âÜóç êÜèå ðõñáìßäáò,
åíþ óôçí êïñõöÞ ôçò âñßóêåôáé ôï áíþôåñï åðßðåäï êáôáíáëùôþí ðïõ
óõíÞèùò åßíáé ôá ìåãÜëá óáñêïöÜãá æþá ôçò îçñÜò Þ ôïõ íåñïý, áõôÜ
Åéê. 2-12. Ðõñáìßäá ôçò åíÝñãåéáò ðïõ ïíïìÜæïõìå áíþôåñïõò èçñåõôÝò.
óå Ýíá åýêñáôï ëéâÜäé.
Ìéá ðõñáìßäá ôçò åíÝñãåéáò áðåéêïíßæåé ôï ñõèìü ìå ôïí ïðïßï ôï
åíåñãåéáêü ðåñéå÷üìåíï ôçò äéáèÝóéìçò ôñïöÞò êÜèå ôñïöéêïý åðéðÝäïõ,
ãåñÜêéá
ìåôáöÝñåôáé óôï åðüìåíï. Ôï äéðëáíü ãñÜöçìá áðåéêïíßæåé ìéá ðõñáìßäá
ößäéá åíÝñãåéáò óå Ýíá åýêñáôï ëéâÜäé ôçí Üíïéîç (Åéê. 2-12). Ðáñáôçñïýìå
ðïíôßêéá üôé ç åíÝñãåéá áðü ôï Ýíá ôñïöéêü åðßðåäï óôï åðüìåíï åëáôôþíåôáé óç-
ìáíôéêÜ. ÌåëÝôåò ôçò ñïÞò åíÝñãåéáò óå äéÜöïñïõò ôýðïõò ïéêïóõóôç-
ìÜôùí, áëëÜ êáé óôï åñãáóôÞñéï, Ýäåéîáí üôé, êáôÜ ìÝóï üñï, ìüíï ôï
10% ôçò åíÝñãåéáò åíüò ôñïöéêïý åðéðÝäïõ ìåôáöÝñåôáé óôï åðüìåíï.
ãñáóßäé
(Åéê. 2-13).
Ðïý ïöåßëïíôáé, üìùò, ïé ôåñÜóôéåò åíåñãåéáêÝò áðþëåéåò; Ïé êõñéüôåñïé
ëüãïé ãéá ôïõò ïðïßïõò óõìâáßíåé áõôü åßíáé ïé áêüëïõèïé:
82
83
Åéê. 2-13. Ìéá ãåíéêåõìÝíç ðõñáìßäá

åíÝñãåéáò ðïõ áðåéêïíßæåé ôéò åíåñãåé-
áêÝò áðþëåéåò ìåôáîý ôùí äéáäï÷é-
êþí ôñïöéêþí åðéðÝäùí.
óå Ü
ìåãÝè ëëç
õíóç
Ç èÝóç ôïõ áíèñþðïõ óôéò

ðõñáìßäåò åíÝñãåéáò
Ìüíï Ýíá ôìÞìá ôçò åíÝñãåéáò ðïõ õðÜñ÷åé óå êÜèå ôñïöéêü åðßðåäï
êáôáíáëþíåôáé õðü ôç ìïñöÞ ôñïöÞò áðü ôï åðüìåíï åðßðåäï.
Áêüìç êáé áðü ôçí ôñïöÞ ðïõ êáôáíáëþíåôáé, ìüíï Ýíá ôìÞìá ôçò
áöïìïéþíåôáé ìÝóù ôçò ðÝøçò áðü ôïõò ïñãáíéóìïýò êÜèå ôñïöéêïý
åðéðÝäïõ. Ôá Üðåðôá ôìÞìáôá ôçò ôñïöÞò áðïôåëïýí åíåñãåéáêÝò
Ï Üíèñùðïò Ý÷åé ìåéêôÞ äßáéôá ôçí
áðþëåéåò ãéá ôï óõãêåêñéìÝíï ôñïöéêü åðßðåäï ôùí êáôáíáëùôþí.
ïðïßá óõíèÝôïõí äéÜöïñá öõôÜ áëëÜ
Ïé ïñãáíéóìïß êÜèå ôñïöéêïý åðéðÝäïõ, ÷ñçóéìïðïéïýí Ýíá ôìÞìá êáé êáôáíáëùôÝò üëùí ôùí ôñïöéêþí
áðü ôç åíÝñãåéá ðïõ õðÜñ÷åé óå áõôü ãéá ôï ìåôáâïëéóìü ôïõò, ôç åðéðÝäùí. Ç äéáìüñöùóç ôçò äßáéôáò
åðçñåÜæåôáé áðü ðïëëïýò ðáñÜãï-
äéáôÞñçóç äçëáäÞ ôçò âéïëïãéêÞò ôïõò äïìÞò êáé ëåéôïõñãßáò. Ïé íôåò. Ìåôáîý áõôþí, óõãêáôáëÝãïíôáé
êáôáíáëùôÝò, ãéá ðáñÜäåéãìá, Ý÷ïõí íá êáëýøïõí ðïëýðëåõñåò êïéíùíéêïß, ïéêïíïìéêïß êáé èñçóêåõ-
åíåñãåéáêÝò áíÜãêåò ãéá ôçí êßíçóç, ôç èåñìïñýèìéóç, ôçí áíáðáñá- ôéêïß ðáñÜãïíôåò, åðï÷éáêÝò äéáöï-
ãùãÞ Þ ôç óõíôÞñçóÞ ôïõò. ÊáôÜ ôéò åíåñãåéáêÝò ìåôáôñïðÝò, Ýíá ñïðïéÞóåéò, åíþ óôéò áíåðôõãìÝíåò
÷þñåò, ðáßæïõí ñüëï áêüìç êáé ôá
ôìÞìá ôçò åíÝñãåéáò ÷Üíåôáé ãéá ôï ïéêïóýóôçìá õðü ôç ìïñöÞ êáôáíáëùôéêÜ ðñüôõðá. Ç êáôáíü-
èåñìüôçôáò (ùò áðïôÝëåóìá ôïõ äåýôåñïõ íüìïõ ôçò èåñìïäõ- çóç ôùí åíåñãåéáêþí áðùëåéþí êáôÜ
íáìéêÞò). ìÞêïò ôùí ïéêïëïãéêþí ðõñáìßäùí
Ý÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá ãéá ôçí
ÁõôÞ ç áíáðüöåõêôç åíåñãåéáêÞ áðþëåéá áðü åðßðåäï óå åðßðåäï åðéâßùóç ôïõ áíèñþðéíïõ ðëçèõ-
åîçãåß ãéáôß ôá åðßðåäá áõôÜ äåí ìðïñåß íá åßíáé áðåñéüñéóôá. Óôçí óìïý.
ðñÜîç, äéáðéóôþíïõìå üôé ôá ôñïöéêÜ åðßðåäá ôùí êáôáíáëùôþí Ç äéáôñïöÞ ìå 100kgr öõôéêÞò âéï-
ìÜæáò (ð÷ ñýæé Þ ðáôÜôåò) óôçñßæåé
óðÜíéá îåðåñíïýí ôá 4 Ýùò 6.
åíåñãåéáêÜ ôçí êáôáóêåõÞ 10 Kgr
¼óï ìåãÜëç êáé áí åßíáé ç ðïóüôçôá åíÝñãåéáò ðïõ äéáèÝôåé ìéá ïéêï- áíèñþðéíïõ éóôïý, áí êáôáíáëùèåß
áðåõèåßáò, åíþ áí ç ßäéá ðïóüôçôá
ëïãéêÞ ðõñáìßäá óôç âÜóç ôçò, äçëáäÞ óôï ôñïöéêü åðßðåäï ôùí öõôéêÞò âéïìÜæáò ðåñÜóåé óôïí Üí-
ðáñáãùãþí, ìåôÜ áðü ëßãåò «áëëáãÝò ôçò óêõôÜëçò», ç äéáèÝóéìç åíÝñ- èñùðï ìÝóù ôùí öõôïöÜãùí æþùí
ãåéá óå êÜðïéï áíþôåñï åðßðåäï êáôáíáëùôþí äåí èá åðáñêåß ãéá íá (ð÷ 10 Kgr êñÝáò áãåëÜäáò), ôï á-
ðïôÝëåóìá èá åßíáé üôé èá óôçñé÷ôåß
óôçñßîåé Ýíá åðüìåíï.
åíåñãåéáêÜ ç êáôáóêåõÞ 1 ìüíï Kgr
Ç åëÜôôùóç ôçò åíÝñãåéáò ìåôáîý ôùí äéáäï÷éêþí åðéðÝäùí åðéöÝñåé áíèñþðéíïõ éóôïý.
83
84
áíôßóôïé÷á êáé åëÜôôùóç óôïí áñéèìü êáé óôç âéïìÜæá ôùí áôüìùí áðü
1 ãåñÜêé åðßðåäï óå åðßðåäï. Ïé ðõñáìßäåò ôùí áñéèìþí áðåéêïíßæïõí áêñéâþò
áõôü. Óå Ýíá ëéâÜäé, ëüãïõ ÷Üñç, ï áñéèìüò ôùí öõôþí ðïõ óõíéóôïýí
90.000 ößäéá ôï åðßðåäï ôùí ðáñáãùãþí, åßíáé ôåñÜóôéïò áí óõãêñéèåß ìå ôïí áñéèìü
ðïíôßêéá
ôùí æþùí ðïõ æïõí óå áõôü (Åéê. 2-14) Ôï ßäéï éó÷ýåé ãéá ôá ðåñéó-
200.000
óüôåñá ôñïöéêÜ ðëÝãìáôá óôç öýóç. Êáèþò ðñï÷ùñïýìå êáôÜ ìÞêïò
1.500.000 ãñáóßäé ôùí ôñïöéêþí åðéðÝäùí áðü ôïõò ðáñáãùãïýò ðñïò ôïõò êáôáíáëùôÝò
áíþôåñçò ôÜîçò, ðáñáôçñåßôáé ìéá óôáäéáêÞ ìåßùóç ôïõ áñéèìïý ôùí
Åéê. 2-14. Ðõñáìßäá ôùí áñéèìþí óå ïñãáíéóìþí ç ïðïßá, üìùò, óõíïäåýåôáé óõíÞèùò áðü áýîçóç ôïõ ìå-
Ýíá åýêñáôï ëéâÜäé. ãÝèïõò ôïõò. Áõôü åîçãåß êáé ôï ëüãï ãéá ôïí ïðïßï ôá ðïíôßêéá óå Ýíá
÷åñóáßï ïéêïóýóôçìá åßíáé ðïëý ðåñéóóüôåñá áðü ôéò áëåðïýäåò Þ
ãéáôß óôç èÜëáóóá ïé ìáñßäåò êáé ôá ìðáñìðïýíéá åßíáé ðïëý ðåñéóóüôåñá
áðü ôïõò êáñ÷áñßåò.
ÕðÜñ÷ïõí üìùò ðåñéðôþóåéò êáôÜ ôéò ïðïßåò Ýíáò ìéêñüò áñéèìüò
ðáñáãùãþí ìå ìåãÜëï ìÝãåèïò óôçñßæåé åíåñãåéáêÜ Ýíá ðïëý ìåãÜëï
áñéèìü êáôáíáëùôþí ìéêñþí ó÷åôéêÜ äéáóôÜóåùí. Óå ìéá ôÝôïéá ðåñß-
ðôùóç, ïé ðõñáìßäåò ôùí áñéèìþí åìöáíßæïíôáé áíåóôñáììÝíåò. Óå Ýíá
2 ðïõëéÜ äáóéêü ïéêïóýóôçìá ãéá ðáñÜäåéãìá, ëßãá ìåãÜëá äÝíôñá ðñïóöÝñïõí
áñêåôÞ ôñïöÞ, éêáíÞ íá óôçñßîåé ÷éëéÜäåò Ýíôïìá êáé ëßãá åíôïìïöÜãá
ðïõëéÜ (Åéê. 2-15)
120.000 óáñêïöÜãá Ýíôïìá
150.000 öõôïöÜãá Ýíôïìá

Áí óôï ðñïçãïýìåíï ðáñÜäåéãìá äåí åß÷áìå êáôáóêåõÜóåé ôçí ðõñáìßäá
ôùí áñéèìþí áëëÜ ôçí ðõñáìßäá ôçò âéïìÜæáò ôùí ïñãáíéóìþí êÜèå
200 äÝíôñá ôñïöéêïý åðéðÝäïõ ç ìïñöÞ ðïõ èá åß÷å áõôÞ èá Þôáí äéáöïñåôéêÞ áðü
ôçí áíôßóôïé÷ç ôùí áñéèìþí. Ïé ðõñáìßäåò ôçò âéïìÜæáò áíôéðñïóù-
Åéê. 2-15. ÁíåóôñáìÝíç ðõñáìßäá ðåýïõí ðñáêôéêÜ ôï óõíïëéêü âÜñïò (âéïìÜæá) ôùí ïñãáíéóìþí êÜèå
ôùí áñéèìþí óå Ýíá åýêñáôï äÜóïò. ôñïöéêïý åðéðÝäïõ áíÜ ìïíÜäá åðéöÜíåéáò óå ìéá óõãêåêñéìÝíç ÷ñïíéêÞ
óôéãìÞ (Åéê 2-16).
Ðáñüëï ðïõ óôéò ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò ïé ðõñáìßäåò ôçò âéïìÜæáò
Åéê. 2-16. Ðõñáìßäá ôçò âéïìÜæáò ìå

ôñßá ôñïöéêÜ åðßðåäá.
84
85
Ý÷ïõí êáíïíéêÞ ìïñöÞ, ìðïñåß êÜôù áðü ïñéóìÝíåò óõíèÞêåò íá

ðñïêýøïõí áíåóôñáììÝíåò. Óôá ðåëÜãç, ëüãïõ ÷Üñç, ãíùñßæïõìå üôé
3 øÜñéá
ïé ðáñáãùãïß åßíáé ïé ìéêñïóêïðéêïß ïñãáíéóìïß ðïõ áðïôåëïýí ôï
öõôïðëáãêôüí åíþ ïé êáôáíáëùôÝò Ý÷ïõí ìåãÝèç ðïõ ðïéêßëïõí óôá 10 æùïðëáãêôüí
äéÜöïñá ôñïöéêÜ åðßðåäá áðü ôï ìéêñïóêïðéêü æùïðëáãêôüí ìÝ÷ñé ôéò
ãéãáíôéáßåò öÜëáéíåò. Ç âéïìÜæá ôùí êáôáíáëùôþí ìðïñåß åðï÷éáêÜ íá 2 öõôïðëáãêôüí
îåðåñíÜ ôç âéïìÜæá ôùí ðáñáãùãþí åðåéäÞ ôï öõôïðëáãêôüí åêåßíç ôç
óõãêåêñéìÝíç ðåñßïäï ìðïñåß ìåí íá Ý÷åé ìéêñÞ âéïìÜæá áëëÜ ç ìåãÜëç Åéê. 2-17. Ðõñáìßäá ôçò âéïìÜæáò óå
ôá÷ýôçôá áíáðáñáãùãÞò ôïõ êáëýðôåé ôéò äéáôñïöéêÝò áíÜãêåò ìåãÜëçò Ýíáí ùêåáíü (óå mg/m3 íåñïý) ìéá
âéïìÜæáò êáôáíáëùôþí. Óå ìéá ôÝôïéá ðåñßðôùóç ç ðõñáìßäá ôçò âéïìÜ- óõãêåêñéìÝíç åðï÷Þ.
æáò ðáñïõóéÜæåé áíåóôñáììÝíç ìïñöÞ (Åéê. 2-17). Áí üìùò ôý÷åé íá
÷ñçóéìïðïéÞóïõìå äåäïìÝíá áðü ôï ßäéï ïéêïóýóôçìá óå ìéá Üëëç ÷ñï-
6 øÜñéá
íéêÞ ðåñßïäï ç ðõñáìßäá ôçò âéïìÜæáò ðïõ èá êáôáóêåõÜóïõìå èá
åìöáíßæåé êáíïíéêÞ ìïñöÞ. (Åéê 2-18) 12 æùïðëáãêôüí
Ïé ðõñáìßäåò ôçò åíÝñãåéáò óå áíôßèåóç ìå áõôÝò ôùí áñéèìþí êáé ôçò 100 öõôïðëáãêôüí
âéïìÜæáò äåí ìðïñïýí ðïôÝ íá åìöáíßæïõí áíåóôñáììÝíç ìïñöÞ.
ÐñÝðåé íá õðÜñ÷åé ðÜíôïôå ðåñéóóüôåñç åíÝñãåéá óôá ÷áìçëüôåñá
Åéê. 2-18. Ðõñáìßäá ôçò âéïìÜæáò óå
ôñïöéêÜ åðßðåäá þóôå íá óôçñßæïíôáé åíåñãåéáêÜ ôá õøçëüôåñá.
Ýíáí ùêåáíü (óå mg/m3 íåñïý) ìéáí
Üëëç åðï÷Þ.
Åéê. 2-19. Óýíïøç ôùí

áðùëåéþí âéïìÜæáò êáôÜ
ìÞêïò ôùí ôñïöéêþí åðé-
ðÝäùí.
85
86
2.2.4. Ç ñïÞ ôçò ýëçò óôï ïéêïóýóôçìá:

ç
óå Üëë óç ïé âéïãåù÷çìéêïß êýêëïé
í
ìåãÝèõ
Ç åíÝñãåéá ðïõ ÷ñåéÜæåôáé êÜèå öõóéêü ïéêïóýóôçìá ðáñÝ÷åôáé óõíå÷þò
H éóôïñßá ôùí óôïé÷åßùí üðùò ï áðü ôïí Þëéï, äçëáäÞ, ìéá åîùãÞéíç êáé ðñáêôéêÜ áóôåßñåõôç ðçãÞ ôñï-
Üíèñáêáò ôï Üæùôï Þ ôï èåßï ðïõ öïäüôçóçò. Áíôßèåôá, ôá ÷çìéêÜ óôïé÷åßá ðïõ åßíáé áðáñáßôçôá ãéá ôçí
áðïôåëïýí óõóôáôéêÜ ôùí ðñùôåúíþí åêäÞëùóç ôùí öáéíïìÝíùí ôçò æùÞò âñßóêïíôáé ìüíï óôç Ãç êáé óå
Þ ï öþóöïñïò ôùí ÷ñùìïóùìÜôùí
ôùí êõôôÜñùí ÷Üíåôáé óôá âÜèç ôçò óõãêåêñéìÝíåò ðïóüôçôåò.
êïóìéêÞò åîÝëéîçò. ÊÜðïéá áðü áõôÜ
ìðïñåß íá ÷ñçóßìåõóáí ãéá ôçí äçìé-
Ç óõíÝ÷éóç ëïéðüí ôçò æùÞò åðéâÜëåé ôç äéáñêÞ áíáêýêëùóç, äçëáäÞ,
ïõñãßá ôùí ðñþôùí âáêôçñßùí óôïí ôçí åðáíá÷ñçóéìïðïßçóç ôùí ÷çìéêþí óôïé÷åßùí áðü üëåò ôéò äéáäï÷éêÝò
ðëáíÞôç ìáò åäþ êáé 3,5 äéóåêáôïì- ãåíéÝò ôùí ïñãáíéóìþí ðïõ æïõí êáé íåêñþíïíôáé ìÝóá óôç âéüóöáéñá
ìýñéá ÷ñüíéá üôáí åìöáíßóôçêå ç óõíäÝïíôáò ôï ðáñåëèüí ôçò æùÞò ìå ôï ðáñüí êáé ôï ìÝëëïí ôçò.
æùÞ, åíþ êÜðïéïé áíáãíþóôåò áõôïý
ôïõ âéâëßïõ ìðïñåß íá Ý÷ïõí óôá ÊáôÜ ôçí åðáíáëáìâáíüìåíç áõôÞ êõêëéêÞ ðïñåßá ôá äéÜöïñá ÷çìéêÜ
êýôôáñÜ ôïõò Üæùôï ðïõ óõììåôåß÷å
óôï ó÷çìáôéóìü ôùí ðñùôåúíþí óôï
óôïé÷åßá ìåôáêéíïýíôáé áðü ôï áâéïôéêü ðåñéâÜëëïí óôïõò ïñãáíéóìïýò
óþìá ôïõ ÌåãÜëïõ ÁëåîÜíäñïõ. êáé áðü åêåß, äéá ìÝóïõ ôùí ôñïöéêþí áëõóßäùí, ðÜëé óôï áâéïôéêü
Áõôü ðïõ ðñÝðåé íá êáôáíïÞóïõìå ðåñéâÜëëïí, óõíèÝôïíôáò ìå ôïí ôñüðï áõôü âéïãåù÷çìéêïýò êýêëïõò.
åßíáé üôé åíþ Ýíá ïéêïóýóôçìá äåí
ìðïñåß íá ëåéôïõñãÞóåé ÷ùñßò åíÝñ- Ïé öùôïóõíèåôéêïß ïñãáíéóìïß, äçëáäÞ, ïé ðáñáãùãïß, åíóùìáôþíïíôáò
ãåéá ç äÝóìåõóÞ ôçò áðü ôïõò ðáñá- ôá äéÜöïñá óôïé÷åßá óôï ïñãáíéêü õëéêü ðïõ óõíèÝôïõí åöïäéÜæïõí ôï
ãùãïýò ìÝóù ôçò öùôïóýíèåóçò, âéïôéêü ôìÞìá ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò ìå ôá ÷çìéêÜ áõôÜ óôïé÷åßá. Ïé êáôá-
áðáéôåß ôçí ýðáñîç èñåðôéêþí õëé- íáëùôÝò êáé ïé áðïéêïäïìçôÝò ìå ôç óåéñÜ ôïõò ðáñáëáìâÜíïõí ôá
êþí.
ðïëýðëïêá ïñãáíéêÜ ìüñéá áðü ôïõò ðáñáãùãïýò äéá ìÝóïõ ôùí
ôñïöéêþí ðëåãìÜôùí ðïõ ôïõò óõíäÝïõí. ×ñçóéìïðïéþíôáò êáé äéáóðþ-
íôáò áõôü ôï ïñãáíéêü õëéêü óå áðëÝò áíüñãáíåò ìïñöÝò ôï åðéóôñÝöïõí
óôï áâéïôéêü ôìÞìá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ãéá íá ãßíåé îáíÜ äéáèÝóéìï óôïõò
ðáñáãùãïýò êáé íá áêïëïõèçèåß ç ßäéá êõêëéêÞ ðïñåßá.
Ï ñõèìüò áíáêýêëùóçò ôùí èñåðôéêþí õëéêþí åîáñôÜôáé êáôÜ êýñéï
ëüãï áðü ôï ðïý âñßóêïíôáé ôá õëéêÜ áõôÜ óôï áâéïôéêü ðåñéâÜëëïí.
Åéê. 2-20. Ðåñßïäïé áíáêýêëùóçò ¸ôóé, ãéá ðáñÜäåéãìá, ôá óôïé÷åßá ðïõ äéáêéíïýíôáé äéá ìÝóïõ ôçò áôìü-
(óå ÷ñüíéá) ãéá ôï áôìïóöáéñéêü ïîõ-
óöáéñáò Þ ôùí íåñþí áíáêõêëþíïíôáé ðïëý ðéï ãñÞãïñá áðü åêåßíá
ãüíï, ôï íåñü, ôï CO2 êáé Üëëá ÷çìéêÜ
óôïé÷åßá. ðïõ äéáêéíïýíôáé êáé äéá ìÝóïõ ôçò ëéèüóöáéñáò (Åéê. 2-20).
Äéáêñßíïõìå äýï êáôçãïñßåò âéïãåù÷çìéêþí êýêëùí, åêåßíïõò ôùí
áåñßùí (Üíèñáêá, áæþôïõ, ïîõãüíïõ) êáé åêåßíïõò ôùí éæçìÜôùí (öùóöü-
ñïõ, èåßïõ). Óôç óõíÝ÷åéá èá ðáñáèÝóïõìå ìåñéêÜ óôïé÷åßá ãéá äýï ÷á-
ñáêôçñéóôéêïýò âéïãåù÷çìéêïýò êýêëïõò, ôïõ Üíèñáêá êáé ôïõ áæþôïõ.
Ï êýêëïò ôïõ Üíèñáêá

Ï Üíèñáêáò åßíáé Ýíá éäéáßôåñá óçìáíôéêü ÷çìéêü óôïé÷åßï ãéá ôçí åêäÞ-
ëùóç ôùí öáéíïìÝíùí ôçò æùÞò áöïý áðïôåëåß âáóéêü äïìéêü óõóôáôéêü
üëùí ôùí âéïìïñßùí. Ï êýêëïò ôïõ Üíèñáêá âáóßæåôáé óôï áÝñéï CO2
ôï ïðïßï âñßóêåôáé óå ðïëý ÷áìçëÝò óõãêåíôñþóåéò óôçí áôìüóöáéñá
(0,036% ôïõ óõíïëéêïý ôçò üãêïõ). CO2 âñßóêåôáé åðßóçò óôï õäÜôéíï
86
87
ðåñéâÜëëïí, ìáæß ìå áíèñáêéêÜ éüíôá ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôç äéÜëõóÞ

ôïõ óôï íåñü .
Ïé ðáñáãùãïß ðñïóëáìâÜíïõí ôï CO2 áðü ôçí áôìüóöáéñá (óôá
÷åñóáßá ïéêïóõóôÞìáôá) Þ ôï íåñü (óôá õäáôéêÜ ïéêïóõóôÞìáôá) êáé ìå
ôç äéáäéêáóßá ôçò öùôïóýíèåóçò ôï ìåôáó÷çìáôßæïõí óå óÜê÷áñá üðùò
åßíáé ç ãëõêüæç (C6H12O6). Ôá êýôôáñá ôùí öõôþí, ôùí æþùí êáé ôùí
ìéêñïïñãáíéóìþí ðïõ êÜíïõí áåñüâéá áíáðíïÞ, äéáóðïýí ôá óÜê÷áñá ðáñÜ
êáé ôéò Üëëåò ðïëýðëïêåò ïñãáíéêÝò åíþóåéò ôïõò åëåõèåñþíïíôáò CO2 óôçí Ý èõñï
ñåõíá
óôçí áôìüóöáéñá Þ ôï íåñü ãéá íá îáíáãßíåé áõôü äéáèÝóéìï óôïõò
ðáñáãùãïýò. Ç óýíäåóç áõôÞ, ôçò öùôïóýíèåóçò ôùí ðáñáãùãþí êáé
Áîéïðïéþíôáò ôéò ãíþóåéò óáò ãéá ôç
ôçò áåñüâéáò áíáðíïÞò ðáñáãùãþí, êáôáíáëùôþí êáé áðïéêïäïìçôþí öùôïóýíèåóç êáé ôçí êõôôáñéêÞ áíá-
óõìâÜëåé óôçí êõêëïöïñßá ôïõ Üíèñáêá óôç âéüóöáéñá êáé áðïôåëåß ðíïÞ êáôáóêåõÜóôå Ýíá áðëü äéÜ-
êýñéï ôìÞìá ôïõ óõíïëéêïý êýêëïõ ôïõ Üíèñáêá. Ôï ïîõãüíï êáé ôï ãñáììá ðïõ íá äåß÷íåé ôïõò âéïëï-
ãéêïýò êýêëïõò ôïõ õäñïãüíïõ êáé
õäñïãüíï, ôá äýï Üëëá ÷çìéêÜ óôïé÷åßá ðïõ óõììåôÝ÷ïõí óôï ó÷çìáôéóìü ôïõ ïîõãüíïõ.
ôùí óáê÷Üñùí áíáêõêëþíïíôáé åðßóçò áêïëïõèþíôáò êáôÜ âÞìá ôïí
êýêëï ôïõ Üíèñáêá.
Åéê 2-21. Ï âéïãåù÷çìéêüò êýêëïò

ôïõ Üíèñáêá
87
88
Ç êõêëïöïñßá ôïõ Üíèñáêá ðïõ ìüëéò ðåñéãñÜøáìå (ìÝóù ôùí ôñïöéêþí

áëõóßäùí êáé ôçò áíáðíïÞò) ÷áñáêôçñßæåôáé áðü êýêëïõò ìéêñÞò ó÷å-
ôéêÜ ÷ñïíéêÞò äéÜñêåéáò.
ÌåãÜëåò, üìùò, ðïóüôçôåò Üíèñáêá âñßóêïíôáé åãêëùâéóìÝíåò ãéá
åêáôïììýñéá ÷ñüíéá óôá âÜèç ôçò ãçò êáé ôùí ùêåáíþí, óôïõò ãáéÜí-
èñáêåò, ôï ðåôñÝëáéï êáé ôï öõóéêü áÝñéï êáèþò êáé óå åêôåôáìÝíåò
åíáðïèÝóåéò áóâåóôüëéèïõ. ÅéäéêÜ óôïõò ùêåáíïýò Ýíá ôìÞìá áðü ôï
CO2 ðïõ äåí ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ôç öùôïóýíèåóç ìåôáôñÝðåôáé óå
áíèñáêéêÜ éüíôá ôá ïðïßá ìå ôç óåéñÜ ôïõò óõíäõÜæïíôáé ìå ôï Ca êáé
äßíïõí áíèñáêéêü áóâÝóôéï. Áõôü áðïôåëåß ôï äïìéêü õëéêü ãéá ôá üóôñá-
êá êáé ôïõò óêåëåôïýò ôùí ðåñéóóüôåñùí èáëÜóóéùí ïñãáíéóìþí
êáèþò êáé ôïõò êïñáëëéïãåíåßò ó÷çìáôéóìïýò. Ôï ðåñéóóüôåñï áðü ôï
õëéêü áõôü, üôáí ïé ïñãáíéóìïß íåêñþíïíôáé, êáèéæÜíåé ùò ßæçìá óôá
âÜèç ôùí ùêåáíþí.
Ç êõêëïöïñßá ôïõ Üíèñáêá ìÝóù ôçò ãåùëïãéêÞò áõôÞò ïäïý åîáóöá-
ëßæåôáé áðü êýêëïõò ðïëý ìåãÜëçò ÷ñïíéêÞò äéÜñêåéáò.
Ôï CÏ2 ëåéôïõñãåß ùò èåñìïóôÜôçò ãéá ôç âéüóöáéñá. Áí ëüãù ôïõ
êýêëïõ ôïõ Üíèñáêá áðïìáêñõíèåß CO2 áðü ôçí áôìüóöáéñá, ç èåñìï-
êñáóßá ôçò Ãçò èá åëáôôùèåß. Áí áíôßèåôá óõãêåíôñùèåß ðïëý CO2 ç
èåñìïêñáóßá èá áíÝâåé.
ÅðåéäÞ, üðùò åßäáìå, ç öõóéïëïãéêÞ óõãêÝíôñùóç CO2 óôçí áôìüóöáéñá
åßíáé ÷áìçëÞ, ïðïéáäÞðïôå äéáêýìáíóç ãýñù áðü ôá åðßðåäá áõôÜ
ìðïñåß íá åðéöÝñåé ìåãÜëçò êëßìáêáò äéáôáñÜîåéò óå üëç ôç âéüóöáéñá
ðïõ èá ó÷åôßæïíôáé ìå áëëáãÝò óôï êëßìá êáé óôéò ìïñöÝò æùÞò ðÜíù
óôïí ðëáíÞôç ìáò.
Áðü ôï 1800, êáé êõñßùò ìåôÜ ôïí Â¢ðáãêüóìéï ðüëåìï, êáèþò áõîÞèç-
êáí áðüôïìá ï áíèñþðéíïò ðëçèõóìüò êáé ïé åíåñãåéáêÝò ôïõ áíÜãêåò,
ï êýêëïò ôïõ Üíèñáêá äéáôáñÜ÷ôçêå ìå äýï äéáäéêáóßåò ðïõ Ý÷ïõí ùò
êïéíü ðáñïíïìáóôÞ ôç äéï÷Ýôåõóç ðåñéóóüôåñïõ CO2 óôçí áôìüóöáéñá
áðü åêåßíïõ ðïõ ìðïñåß íá äåóìåýåôáé áðü ôç öùôïóýíèåóç êáé ôïõò
ùêåáíïýò:
· ôçí åêôåôáìÝíç ÷ñÞóç ôùí ïñõêôþí êáõóßìùí ðïõ ôñïöïäïôåß ôçí
áôìüóöáéñá ìå CO2.
· ôçí áðïäÜóùóç (õëïôüìçóç êáé ðõñêáãéÝò ôùí ôñïðéêþí êõñßùò
äáóþí) ðïõ åëáôôþíåé ôç öùôïóýíèåóç, äçëáäÞ, ôç äÝóìåõóç ôïõ
CO2 ôçò áôìüóöáéñáò áðü ôá öõôÜ.
¸ôóé ç áýîçóç ôçò óõãêÝíôñùóçò CO2 óôçí áôìüóöáéñá ðïõ êáôáãñÜ-
öåôáé ÷ñüíï ìå ôï ÷ñüíï åíôåßíåé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôï
öáéíüìåíï ôïõ èåñìïêçðßïõ, êÜôé ðïõ èá Ý÷ïõìå ôçí åõêáéñßá íá
óõæçôÞóïõìå óå åðüìåíåò åíüôçôåò.
88
89
Ï êýêëïò ôïõ Áæþôïõ

Ôï áÝñéï Í2, ç ðéï Üöèïíç ìïñöÞ áæþôïõ, áðïôåëåß ôï 78% ôïõ üãêïõ
ôïõ áôìïóöáéñéêïý áÝñá åíþ åßíáé åðßóçò Üöèïíï óôç èÜëáóóá êáé óôá
ãëõêÜ íåñÜ. Èá ìðïñïýóå ëïéðüí, êÜðïéïò íá éó÷õñéóôåß, åðéðüëáéá,
üôé ç ÷ñçóéìïðïßçóç áæþôïõ áðü ôïõò ïñãáíéóìïýò ãéá ôéò áíÜãêåò ôïõò
ìÝóá áðü ôéò ôåñÜóôéåò äåîáìåíÝò ôïõ áÝñá Þ ôùí íåñþí èá Þôáí ìéá
ðïëý áðëÞ äéáäéêáóßá. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá üìùò, åëÜ÷éóôåò ìüíï
êáôçãïñßåò ïñãáíéóìþí åßíáé óå èÝóç íá äåóìåýóïõí Üæùôï óôç ìïñöÞ
áõôÞ êáé íá ôï ÷ñçóéìïðïéÞóïõí Üìåóá (áæùôïäåóìåõôéêÜ âáêôÞñéá êáé
êõáíïöýêç).
Ïé ìéêñïïñãáíéóìïß áõôïß ìåôáôñÝðïõí ôï áÝñéï Üæùôï ôçò áôìüóöáéñáò
óå áììùíßá ìå ìéá äéáäéêáóßá ðïõ ïíïìÜæåôáé áæùôïäÝóìåõóç.
ÏñéóìÝíá âáêôÞñéá ôïõ åäÜöïõò, ìå ìéá äéáäéêáóßá ðïõ ïíïìÜæåôáé
íéôñïðïßçóç, ìåôáôñÝðïõí ôçí áììùíßá óå Üëëåò áæùôïý÷åò åíþóåéò,
ïé ïðïßåò ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí Üìåóá áðü ôïõò áõôüôñïöïõò Åéê. 2-22. Ï âéïãåù÷çìéêüò êýêëïò
ïñãáíéóìïýò (ð.÷. íéôñéêÜ Üëáôá). ¸ôóé ôï Üæùôï åíóùìáôþíåôáé óôá ôïõ áæþôïõ
89
90
ëç
óå Üë íóç
õ
ìåãÝè âéïìüñéá ôùí öõôþí (íïõêëåïôßäéá êáé áìéíïîÝá, ôá äïìéêÜ óõóôáôéêÜ
ôùí íïõêëåúêþí ïîÝùí êáé ôùí ðñùôåúíþí). ÌÝóù ôùí ôñïöéêþí
Óå ìéêñÝò ðïóüôçôåò, ï êýêëïò ôïõ ó÷Ýóåùí ðïõ áíáðôýóóïíôáé óôï ïéêïóýóôçìá, ôï Üæùôï ôùí ïñãáíéêþí
áæþôïõ ôñïöïäïôåßôáé êáé áðü áæù-
ôïý÷åò åíþóåéò ðïõ ó÷çìáôßæïíôáé
åíþóåùí ðåñíÜåé óôïõò êáôáíáëùôÝò êáé óôïõò áðïéêïäïìçôÝò. Ïé
óôçí áôìüóöáéñá ìå ôïõò êåñáõíïýò áðïéêïäïìçôÝò ìåôáôñÝðïõí ôá ïñãáíéêÜ ìüñéá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí Üæùôï
êáèþò êáé áðü ôçí çöáéóôåéáêÞ ðÜëé óå áììùíßá. ÁëëÜ êáé ïé êáôáíáëùôÝò åëåõèåñþíïõí Üìåóá ôçí
äñáóôçñéüôçôá áììùíßá ìÝóù ôùí ïýñùí ôïõò õðü ôç ìïñöÞ ïõñßáò Þ ïõñéêïý ïîÝïò.
Ôá áðüâëçôá ôùí åñãïóôáóßùí, ç ¼ðùò áíáöÝñèçêå êáé ðñïçãïõìÝíùò, ôá íéôñïðïéÜ âáêôÞñéá ôïõ
÷ñçóéìïðïßçóç áæùôïý÷ùí ëéðá-
óìÜôùí óôéò êáëëéÝñãåéåò êáé ïé
åäÜöïõò èá ìåôáôñÝøïõí êáé áõôÞ ôçí áììùíßá óå Üëëåò áæùôïý÷åò
öùôïïîåéäþóåéò óôçí áôìüóöáéñá åíþóåéò ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ðÜëé áðü ôá öõôÜ.
ðÜíù áðü ôéò ìåãÜëåò ðüëåéò ðïõ èá
óõæçôÞóïõìå óå åðüìåíåò åíüôçôåò, ÌÝñïò ôïõ áæþôïõ ðïõ âñßóêåôáé óôï Ýäáöïò Þ óôá íåñÜ õðü ôç ìïñöÞ
áðïôåëïýí ôç óõíåéóöïñÜ ôïõ íéôñéêþí éüíôùí áðïäåóìåýåôáé êáé åðéóôñÝöåé óôçí áôìüóöáéñá õðü ôç
áíèñþðïõ óôçí ôñïöïäüôçóç ôïõ ìïñöÞ áÝñéïõ áæþôïõ (Í2). ÁõôÞ ç óõíïëéêÞ ðïñåßá ïíïìÜæåôáé áðïíé-
êýêëïõ ôïõ áæþôïõ.
ôñïðïßçóç êáé ðñáãìáôïðïéåßôáé ìå ôç äñÜóç ìéáò Üëëçò êáôçãïñßáò
áíáåñüâéùí ìéêñïïñãáíéóìþí, ôùí áðïíéôñïðïéþí âáêôçñßùí.
ÓõíïðôéêÜ ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé óôïí êýêëï ôïõ áæþôïõ óõíôåëïýíôáé
ôñåéò áëëçëïóõíäåüìåíåò äéáäéêáóßåò ðïõ êÜèå ìéá ôïõò äéáóöáëßæåôáé
áðü ôç äñÜóç äéáöïñåôéêþí ïìÜäùí âáêôçñßùí. Ç áæùôïäÝóìåõóç, ç
íéôñïðïßçóç êáé ç áðïíéôñïðïßçóç.
Îå÷ùñéóôü åíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé ìéá êáôçãïñßá âáêôçñßùí ðïõ æåé
óõìâéoôéêÜ óôïõò êïíäýëïõò ôùí ñéæþí ôùí øõ÷áíèþí öõôþí (ìðéæÝëéá,
êïõêéÜ, ôñéöýëëé) êáé ìåôáôñÝðåé ôï Üæùôï (Í2) óå áîéïðïéÞóéìåò áðü ôá
öõôÜ áæùôïý÷åò åíþóåéò. Ôá öõôÜ ÷ñçóéìïðïéïýí ôéò åíþóåéò áõôÝò ãéá
Åéê. 2-23. Åîïãêþìáôá óôéò ñßæåò ôç óýíèåóç ôùí áìéíïîÝùí êáé ôùí íïõêëåïôéäßùí ôïõò åíþ Ýíá ìéêñü
ôùí øõ÷áíèþí öõôþí ðïõ öéëïîå- ôìÞìá ðáñáìÝíåé óôï Ýäáöïò ãéá íá ÷ñçóéìïðïéçèåß áðü Üëëá öõôÜ. Ïé
íïýí ôá áæùôïäåóìåõôéêÜ âáêôÞñéá. ãåùñãïß ãíùñßæïõí åìðåéñéêÜ üôé áí åíáëëÜóóïõí ôéò êáëëéÝñãåéåò óéôç-
ÓõìðåñÜóìáôá áðü ôç ìåëÝôç ôùí âéïãåù÷çìéêþí êýêëùí
¼ëïé ïé âéïãåù÷çìéêïß êýêëïé åìöáíßæïõí êÜðïéá êïéíÜ áðïéêïäüìçóçò ðáßæïõí ôï óçìáíôéêüôåñï ñüëï óôç ëåéôïõñãßá
÷áñáêôçñéóôéêÜ: ôùí âéïãåù÷çìéêþí êýêëùí.
· Áí êáé ç äéáêßíçóç ôùí óõóôáôé- · Ïé âéïãåù÷çìéêïß êýêëïé õðïãñáì-
êþí ôïõò åìöáíßæåé êõêëéêÞ ìïñöÞ, ìßæïõí ìéá ðïëý âáóéêÞ êáé èåìåëéþäç
ç ôñïöïäüôçóÞ ôïõò óå óõóôáôéêÜ ïéêïëïãéêÞ áñ÷Þ. ÊÜèå ïñãáíéóìüò
óôçñßæåôáé áðïêëåéóôéêÜ óôç ñïÞ óôçñßæåé ôçí åðéâßùóç ôïõ óå Üëëïõò
ôçò åíÝñãåéáò ìÝóá óôá ïéêïóõóôÞ- ïñãáíéóìïýò. Áêüìç êáé ïé ôå÷íïëï-
ìáôá ç ïðïßá üìùò åìöáíßæåé ìç ãéêÜ áíåðôõãìÝíåò áíèñþðéíåò êïé-
êõêëéêÞ ìïñöÞ. íùíßåò åîáñôïýí ôçí åðéâßùóÞ ôïõò
· Ôï áâéïôéêü ðåñéâÜëëïí áðïôåëåß áðü ôá öõôÜ êáé ôïõò ìéêñïïñãá-
ôçí âáóéêÞ äåîáìåíÞ ôùí ÷çìéêþí íéóìïýò. ×ùñßò áõôÜ äåí èá ëåéôïõñ-
óôïé÷åßùí óôïí áÝñá ôá íåñÜ êáé ãïýóáí ïé âéïãåù÷çìéêïß êýêëïé êáé
ôï Ýäáöïò. ç æùÞ ìÝóá óôç âéüóöáéñá èá óôá-
ìáôïýóå. Áõôü áðïôåëåß Ýíáí áðü
· Ç åßóïäïò ôùí óôïé÷åßùí áõôþí ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò ïé Âéï-
óôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò
ëüãïé áíçóõ÷ïýí áðü ôïí áõîáíüìåíï ñõèìü åîáöÜíéóçò
ðñïûðïèÝôåé ó÷åäüí ðÜíôïôå ôçí äñÜóç ôùí ðáñáãùãþí.
äéáöüñùí åéäþí öõôþí êáé æþùí åîáéôßáò ôçò áíèñþðéíçò
· Ïé ìéêñïïñãáíéóìïß, êõñßùò âáêôÞñéá êáé ìýêçôåò, ìÝóù ôçò äñáóôçñéüôçôáò.
90
91
ñþí ðïõ Ý÷ïõí áõîçìÝíåò áðáéôÞóåéò óå áæùôïý÷åò åíþóåéò ìå øõ÷áí-

èÞ ðïõ åìðëïõôßæïõí ôï Ýäáöïò ìå ôéò åíþóåéò áõôÝò, åîïéêïíïìïýí
êáôáíÜëùóç ëéðáóìÜôùí ðïõ ðåñéÝ÷ïõí íéôñéêÜ Üëáôá.
2.2.5. ÐáñÜãïíôåò ðïõ ñõèìßæïõí ôá ìåãÝèç

ôùí ðëçèõóìþí óôá ïéêïóõóôÞìáôá
Ïé ìåëÝôåò ðïõ äéåîÜãïõí ïé Âéïëüãïé óôá ïéêïóõóôÞìáôá Ý÷ïõí
êáôáäåßîåé üôé ôá ìåãÝèç ôùí ðëçèõóìþí óôç öýóç, äéáìïñöþíïíôáé êáé
ñõèìßæïíôáé áðü ôïõò âéïôéêïýò ðáñÜãïíôåò (Üëëïé ðëçèõóìïß) üóï êáé
áðü ôïõò áâéïôéêïýò (êëßìá, ýðáñîç èñåðôéêþí áëÜôùí, äéáèåóéìüôçôá
óå öùò êôë.). Ïé öõóéêïß ðëçèõóìïß óõììåôÝ÷ïõí ôáõôü÷ñïíá óå ôÝóóå-
ñåéò âáóéêÝò ó÷Ýóåéò ìÝóá óôï ïéêïóýóôçìá, ìå áðïôÝëåóìá ôá ìåãÝèç
ôïõò óôï ÷þñï êáé óôï ÷ñüíï íá áðïôåëïýí «óõìâéâáóìü» üëùí áõôþí
ôùí ó÷Ýóåùí (Åéê. 2-24).
· Åðßäñáóç ôùí áâéïôéêþí ðáñáãüíôùí. ¼ðùò åßäáìå óå ðñï-
çãïýìåíåò åíüôçôåò, ïé áâéïôéêïß ðáñÜãïíôåò êáèïñßæïõí óå ìåãÜëï
âáèìü ôï ðïóü ôçò åíÝñãåéáò êáé ôùí áíüñãáíùí óõóôáôéêþí ðïõ
ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí áðü ôïõ öõóéêïýò ðëçèõóìïýò.
· Áíôáãùíéóìüò ìåôáîý ðëçèõóìþí äéáöïñåôéêþí åéäþí. ÊÜèå
Åéê. 2-24 ÁðëïõóôåõìÝíï ìïíôÝëï

ôïõ óõóôÞìáôïò ðëçèõóìüò-ðåñé-
âÜëëïí. ÊÜèå öõóéêüò ðëçèõóìüò
óõììåôÝ÷åé óå ôÝóóåñåéò ôýðïõò
ó÷Ýóåùí:
1. Åðßäñáóç ôùí áâéïôéêþí ðáñá-
ãüíôùí.
2. Áíôáãùíéóìüò ìåôáîý åéäþí.
3. Ó÷Ýóåéò èçñåõôÞ - èçñÜìáôïò.
4. Áíôáãùíéóìüò ìÝóá óôï åßäïò.
91
92
ðëçèõóìüò äñá áíôáãùíéóôéêÜ ìå ðëçèõóìïýò Üëëùí åéäþí ôïõ

ßäéïõ ôñïöéêïý åðéðÝäïõ ìå áõôüí, ùò ðñïò ôçí ôñïöÞ ðïõ åßíáé
äéáèÝóéìç.
· Ó÷Ýóåéò èçñåõôÞ - èçñÜìáôïò. ÊÜèå ðëçèõóìüò áðïôåëåß ôñïöÞ
ãéá êÜðïéïí Þ êÜðïéïõò Üëëïõò ðëçèõóìïýò Üëëùí åéäþí. Ç ðßåóç
ðïõ áóêåß ï ðëçèõóìüò èçñåõôÞò ðÜíù óôïí ðëçèõóìü èÞñáìá óå
ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò åßíáé êáèïñéóôéêüò ðáñÜãïíôáò ãéá ôï ìÝãåèïò
ôïõ ðëçèõóìïý ôïõ èçñÜìáôïò ðïõ ïé äéáêõìÜíóåéò ôïõ ìå ôç óåéñÜ
ôïõò ñõèìßæïõí ôïí ðëçèõóìü ôïõ èçñåõôÞ (Åéê. 2-25). Áí, ãéá ðáñÜ-
äåéãìá, áõîçèåß ï ðëçèõóìüò-èÞñáìá, èá áõîçèåß êáé ï ðëçèõóìüò-
èçñåõôÞò. Áõôü üìùò èá Ý÷åé ùò åðáêüëïõèï íá ìåéùèåß áíôßóôïé÷á
ï ðëçèõóìüò-èÞñáìá êáé êáô´ åðÝêôáóç íá ìåéùèåß êáé ç äõíáôüôçôá
åðéâßùóçò ôùí íÝùí áðïãüíùí ôïõ èçñåõôÞ.
· Áíôáãùíéóìüò ìÝóá óôïí ðëçèõóìü. Ï áíôáãùíéóìüò ìåôáîý
ôùí áôüìùí ôïõ ßäéïõ ôïõ ðëçèõóìïý, ëüãïõ ÷Üñç ìåôáîý èçëõêþí
êáé áñóåíéêþí áôüìùí, íåáñþí êáé ìåãáëýôåñùí óå çëéêßá êëð.,
åðçñåÜæåé ôï ìÝãåèïò áõôïý ôïõ ðëçèõóìïý.
Ãßíåôáé ëïéðüí öáíåñü üôé üëïé ïé ðëçèõóìïß ôùí ïñãáíéóìþí óôç öýóç
ðáßæïõí êÜðïéï ñõèìéóôéêü ñüëï ãéá ôç óõíïëéêÞ ëåéôïõñãßá êáé éóïññïðßá
ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò óôï ïðïßï áíÞêïõí.
Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ êÜðïéï åßäïò ïñãáíéóìïý åéóá÷èåß óôï ïéêïóýóôçìá
Þ áöáéñåèåß áðü áõôü, ðáñïõóéÜæïíôáé áëõóéäùôÝò áëëáãÝò óå ïëüêëç-
ñï ôï ïéêïóýóôçìá. ÔÝôïéåò äéáôáñÜîåéò ôçò éóïññïðßáò ðñïêáëïýíôáé
Åéê. 2-25 Áõîïìïéþóåéò ôùí ðëç- óÞìåñá óõ÷íÜ áðü ôéò åðåìâÜóåéò ôïõ áíèñþðïõ.
èõóìþí ôïõ áóðñïðüäáñïõ ëáãïý
êáé ôïõ ëýãêá. Ôá äåäïìÝíá ðñïÝñ- Ç åðéêÞñõîç ôïõ ëýêïõ ãéá ðáñÜäåéãìá ùò âëáâåñïý æþïõ ïäÞãçóå
÷ïíôáé áðü ôïí êáíáäéêü ïßêï ãïýíáò óôçí åîáöÜíéóç ôïõ áðü ðïëëÜ äÜóç, ïðüôå áõîÞèçêå ôüóï ðïëý ï
Hudson Bay. Áõôü åßíáé Ýíá áðü ôá áñéèìüò ôùí åëáöéþí ôïõ äÜóïõò ðïõ õðåñâüóêçóáí ôá öõôÜ, ìÝ÷ñé
ðïëëÜ êëáóóéêÜ ðáñáäåßãìáôá ðåñéï- êáé ôïõò öëïéïýò ôùí äÝíôñùí. ¸ôóé, åíþ ïé ëýêïé åîïíôþèçêáí, ãéá íá
äéêþí áõîïìåéþóåùí óôïõò ðëçèõ-
ðñïóôáôåõèïýí ôá åëÜöéá, ôåëéêÜ ç áðïõóßá ôïõò áðü ôï äÜóïò äåí
óìïýò èçñåõôÞ - èçñÜìáôïò.
92
93
ùöÝëçóå ôá åëÜöéá ðïõ áíôéìåôþðéóáí ìå ôç óåéñÜ ôïõò Ýëëåéøç ôñïöÞò

êáé êßíäõíï åîáöÜíéóçò. Ï ëýêïò Þôáí áðáñáßôçôïò ãéá ôç âéïëïãéêÞ óå Ü
ìåãÝè ëëç
éóïññïðßá ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò ôïõ äÜóïõò êáé äåí Ýðñåðå íá èåùñçèåß õíóç
âëáâåñü æþï.
Åðßóçò êáé Üëëá æþá, ðïõ üìùò èåùñïýíôáé âëáâåñÜ, üðùò ôï ôóáêÜ-
ëé, åßíáé óôçí ïõóßá áðáñáßôçôá ãéá ôç âéïëïãéêÞ éóïññïðßá äéáöüñùí
ïéêïóõóôçìÜôùí, ðáñüëï ðïõ êÜðïôå áðü Ýëëåéøç ôñïöÞò õðï÷ñåþ-
íïíôáé íá áíáæçôÞóïõí ôá èçñÜìáôÜ ôïõò ìåôáîý ôùí æþùí ðïõ åêôñÝ-
öåé ï Üíèñùðïò (Åéê. 2-26).
2.2.6. ÏéêïëïãéêÞ äéáäï÷Þ

Äéáðéóôþóáìå óôéò ðñïçãïýìåíåò ðáñáãñÜöïõò üôé ïé ïñãáíéóìïß óôá
ïéêïóõóôÞìáôá áëëçëåðéäñïýí ôüóï ìåôáîý ôïõò üóï êáé ìå ôï áâéïôéêü
ðåñéâÜëëïí. Ïé åíáëëáãÝò ôùí åðï÷þí, óå üóá ïéêïóõóôÞìáôá óõì-
âáßíïõí, ðñïêáëïýí êáé áõôÝò äéáêõìÜíóåéò óôá ìåãÝèç êáé óôç óýóôá-
óç ôùí ðëçèõóìþí ôùí âéïêïéíïôÞôùí.
ÅðéäñÜóåéò ôÝôïéïõ ôýðïõ äåí ðñïêáëïýí óõíÞèùò ìüíéìåò áëëáãÝò
Åéê. 2-26 Ìå óðáóìÝíï ôï Ýíá
óôç óýóôáóç êáé óôçí ïñãÜíùóç ôùí ïéêïóõóôçìÜôùí. Áõôü óõìâáßíåé Üêñï áðü ðõñïâïëéóìü, ìåôá-
åðåéäÞ üëá ôá öõóéêÜ ïéêïóõóôÞìáôá äéáèÝôïõí, ìÝóá óå ïñéóìÝíá üñéá, öÝñèçêå ôá ×ñéóôïýãåííá óôï
ìç÷áíéóìïýò áõôïñýèìéóçò ôçò äïìÞò êáé ôùí ëåéôïõñãéþí ôïõò. ¸íá ÊÝíôñï Ðåñßèáëøçò Üãñéùí Æþùí
äÜóïò Þ Ýíá ëéâÜäé ðïõ ðáñáìÝíïõí óôáèåñÜ óå ìåãÜëåò ÷ñïíéêÝò êáé Ðïõëéþí óôçí Áßãéíá, Ýíá
ðåñéüäïõò áðïôåëïýí êáëÜ ðáñáäåßãìáôá ôçò äñÜóçò áõôþí áêñéâþò èçëõêü ãÝñéêï ôóáêÜëé áðü ôçí
ôùí ìç÷áíéóìþí áõôïñýèìéóçò. ðåñéï÷Þ ôçò Ëáêùíßáò. Åßíáé áðü
ôá ðëÝïí áðåéëïýìåíá Üãñéá
ÄéáôáñÜîåéò ìåãÜëçò êëßìáêáò êáé äéÜñêåéáò óôï áâéïôéêü ðåñéâÜëëïí èçëáóôéêÜ ôçò ÷þñáò ìáò. Óôéò
ìðïñåß, áíôßèåôá, íá åðéöÝñïõí ìüíéìåò ìåôáâïëÝò óôç óýíèåóç êáé ôçí ðåñéóóüôåñåò ðåñéï÷Ýò ôçò Åë-
ïñãÜíùóç ôùí âéïêïéíïôÞôùí. Ïé áëëáãÝò ðïõ óõíôåëÝóôçêáí óôéò ëÜäáò öáßíåôáé üôé Ý÷åé åêëåßøåé
âéïêïéíüôçôåò ôùí ïéêïóõóôçìÜôùí êáôÜ ôçí åðï÷Þ ôùí ðáãåôþíùí ó÷åäüí ïëïêëçñùôéêÜ. Ïé ôåëåõ-
ðñïóäéïñßæïõí ßóùò ìå áêñáßï ôñüðï ôï ìÝãåèïò êáé ôç äéÜóôáóç ôÝ- ôáßïé âéþóéìïé ðëçèõóìïß âñßóêï-
ôïéùí äéáôáñÜîåùí. ¸íáò, ðïëý ðéï äéáäåäïìÝíïò óôéò ìÝñåò ìáò, ðá- íôáé ðëÝïí óôçí Ðåëïðüííçóï
üðïõ êáé áíáöÝñåôáé þò ôïðéêÞ
ñÜãïíôáò ðïõ ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé ìüíéìåò áëëáãÝò óôá ïéêïóõóôÞìáôá
ðïéêéëßá (ìùñáÀôéêï ôóáêÜëé)
åßíáé ïé ðõñêáãéÝò. Ç öùôéÜ óôï ðÝñáóìá ôçò äåí åîáöáíßæåé ìüíï ìåãÜ- êáèþò êáé óå ìéá ìéêñÞ ìüíï
ëï ðëÞèïò áðü æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò áëëÜ êáé ìå ôéò äñáìáôéêÝò ìå- ðåñéï÷Þ ôïõ ÍÝóôïõ êáé ôçò
ôáâïëÝò ðïõ åðéöÝñåé óôï áâéïôéêü ôìÞìá ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò áëëÜæåé ÓÜìïõ.
óçìáíôéêÜ ôá äåäïìÝíá åðéâßùóçò ôùí âéïêïéíïôÞôùí. ¸ôóé ìðïñåß ìå [31/12/98 - Ï ÔÕÐÏÓ]
ôá íÝá äåäïìÝíá íá áíáðôõ÷èïýí ðëçèõóìïß ïñãáíéóìþí ðïõ áðïõ-
óßáæáí áðü ôç óýíèåóç ôùí âéïêïéíïôÞôùí ðñéí ôï ðÝñáóìá ôçò öùôéÜò.
¼ôáí óõìâáßíïõí ìåãÜëåò áëëáãÝò óôá ïéêïóõóôÞìáôá, Þ üôáí äçìé-
ïõñãïýíôáé íÝá ïéêïóõóôÞìáôá, üðùò, ëüãïõ ÷Üñç, ìåôÜ áðü ìéá çöáé-
óôåéáêÞ Ýêñçîç óå ìéá ðåñéï÷Þ Þ áêüìç ìåôÜ áðü ôï ó÷çìáôéóìü åíüò
íçóéïý ùò åðáêüëïõèïõ êÜðïéáò óåéóìéêÞò äñáóôçñéüôçôáò, ðáñáôç-
93
94
Åéê. 2-27. ÐáñÜäåéãìá ïéêïëïãéêÞò

äéáäï÷Þò êáôÜ ôï ïðïßï Ýíáò åãêá-
ôáëåéìÝíïò áãñüò ìåôáôñÝðåôáé óôá-
äéáêÜ óå äÜóïò.
ñåßôáé áñ÷éêÜ Ýíáò åðïéêéóìüò áðü óõãêåêñéìÝíåò êáôçãïñßåò ïñãáíéóìþí

(óõíÞèùò ëåé÷Þíåò). Ïé ðñþôïé áõôïß Üðïéêïé ìåôáâÜëëïõí óôáäéáêÜ, ìå
ôçí ðáñïõóßá ôïõò áëëÜ êáé ôç âéïëïãéêÞ ôïõò äñÜóç, ôï öõóéêü ðåñé-
âÜëëïí (åðéöÝñïõí áëëáãÝò óôï ÷þìá, óôç èåñìïêñáóßá ôïõ åäÜöïõò,
óôçí õãñáóßá êáé óå Üëëïõò öõóéêï÷çìéêïýò ðáñÜãïíôåò). Ç óõóóþ-
ñåõóç ôÝôïéùí ìåôáâïëþí åõíïåß óõíÞèùò ôçí åãêáôÜóôáóç íÝùí ïìÜ-
äùí ïñãáíéóìþí ðïõ åßôå óõíõðÜñ÷ïõí ìå ôïõò áñ÷éêïýò äçìéïõñãþíôáò
ïëïÝíá ðéï ðïëýðëïêåò êáé óýíèåôåò âéïêïéíüôçôåò, åßôå áíôéêáèéóôïýí
êÜðïéïõò áðü áõôïýò óôç ÷ñïíéêÞ ðïñåßá åîÝëéîçò ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò.
Ç öõóéêÞ áõôÞ ðïñåßá óõíå÷ßæåôáé ðñïò ìéá äéáñêþò áõîáíüìåíç
äïìéêÞ ðïëõðëïêüôçôá, äçëáäÞ, ìåãáëýôåñç ðïéêéëüôçôá ðëçèõóìþí
êáé óôáèåñüôçôá óôçí éóïññïðßá ôùí ó÷Ýóåùí ìåôáîý ôïõò, ìÝ÷ñéò üôïõ
94
95
ïé âéïêïéíüôçôåò ðïõ áðáñôßæïõí ôá ïéêïóõóôÞìáôá öôÜóïõí óå ìéá

äõíáìéêÞ éóïññïðßá ìåãáëýôåñçò óôáèåñüôçôáò. Ôï öáéíüìåíï ôçò óôá-
äéáêÞò áëëáãÞò ôçò óýíèåóçò ôùí âéïêïéíïôÞôùí ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé
áðü áýîçóç ôçò äïìéêÞò ôïõò ðïëõðëïêüôçôáò, ïíïìÜæåôáé ïéêïëïãéêÞ
äéáäï÷Þ. Ç äéáäï÷Þ êáôáëÞãåé óå ïéêïóõóôÞìáôá ìå ðéï óôáèåñÞ
ìïñöÞ ôá ïðïßá èá ðáñáìåßíïõí óôçí êáôÜóôáóç áõôÞ ãéá ìåãÜëåò óõ-
íÞèùò ÷ñïíéêÝò ðåñéüäïõò (ôåëéêü óôÜäéï Þ óôÜäéï ôçò ïéêïëïãéêÞò ùñé-
ìüôçôáò).
ÏéêïëïãéêÞ äéáäï÷Þ ðáñáôçñåßôáé, ìåôáîý Üëëùí, óå ðïôÜìéá, óå ðáñá-
ëßåò ìå áììüëïöïõò, óå åãêáôáëåéìÝíïõò áãñïýò, óå äáóéêÝò ðåñéï÷Ýò
ðïõ õëïôïìÞèçêáí Þ áðïôåöñþèçêáí.
Ôá ïéêïóõóôÞìáôá ðïõ âñßóêïíôáé óå áõôü ôï ôåëéêü óôÜäéï óõíèÝôïíôáé
áðü âéïêïéíüôçôåò éäéáßôåñá ðëïýóéåò óå åßäç ïñãáíéóìþí, ôá ôñïöéêÜ
ðëÝãìáôá ôùí ïðïßùí ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü õøçëü âáèìü ïñãÜíùóçò,
ðïëõðëïêüôçôáò êáé óôáèåñüôçôáò. Ãßíåôáé äçëáäÞ ìéá ðïëý êáëÞ åêìå-
ôÜëëåõóç ôçò ýëçò êáé ôçò åíÝñãåéáò óôá ïéêïóõóôÞìáôá Ýôóé þóôå áõôÜ
íá «÷ùñïýí» ôï ìÝãéóôï äõíáôü ðëÞèïò áðü äéáöïñåôéêïýò ðëçèõóìïýò.
Åéê. 2-28. ÐáñÜäåéãìá ïéêïëïãéêÞò
ÐáñÜëëçëá, Ý÷åé äéáðéóôùèåß üôé üôáí ôá ïéêïóõóôÞìáôá öôÜíïõí óå
äéáäï÷Þò êáôÜ ôï ïðïßï ìßá áâáèÞò
áõôü ôï óôÜäéï, áíôéóôÝêïíôáé êáëýôåñá óå ðáñÜãïíôåò äéáôÜñáîçò, åßôå ëßìíç «êáôáðßíåôáé» óôáäéáêÜ áðü ôï
öõóéêïýò, åßôå ðñïåñ÷üìåíïõò áðü ôçí ðáñÝìâáóç ôïõ áíèñþðïõ. äÜóïò ðïõ ôçí ðåñéâÜëëåé.
Óôçí ðñÜîç, ôá ðåñéóóüôåñá ïéêïóõóôÞìáôá óÞìåñá äÝ÷ïíôáé Ýììåóá
Þ Üìåóá êÜðïéáò ìïñöÞò áíèñùðïãåíåßò åðåìâÜóåéò. Ïé Üíèñùðïé
áðïôåëïýí áíáðüóðáóôï óõóôáôéêü ôçò âéüóöáéñáò êáé èá Þôáí ïõôï-
ðéêÞ ïðïéáäÞðïôå èåþñçóç ôùí ïéêïóõóôçìÜôùí ÷ùñßò íá ëçöèåß
õðüøç áõôÞ ç ðáñÜìåôñïò.
Ïé äõíáôüôçôåò ðáñÝìâáóçò ôïõ áíèñþðïõ üìùò óôá ïéêïóõóôÞìáôá
äéáöÝñïõí ðïëý áðü åêåßíåò ôùí õðüëïéðùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí.
Óôçí åðüìåíç åíüôçôá èá óõæçôÞóïõìå ôï ìÝãåèïò êáé ôçí ïéêïëïãéêÞ
óçìáóßá ôùí äéáöïñþí áõôþí.
óå Ü
ìåãÝè ëëç
õíóç
ÄáóéêÝò ðõñêáãéÝò êáé ïéêïëïãéêÞ äéáäï÷Þ

ÏéêïëïãéêÞ äéáäï÷Þ óõíôåëåßôáé ðïëý óõ÷íÜ óôç ÷þñá ìáò ðõñêáãéÝò ìðïñåß íá áíáêüøïõí ôçí ðïñåßá ðñïò ôçí áðïêá-
ìåôÜ áðü ôéò êáëïêáéñéíÝò ðõñêáãéÝò ðïõ áðïôåöñþíïõí, ôÜóôáóç êáé ôï ïéêïóýóôçìá íá ìçí åðáíÝëèåé ôåëéêÜ óôçí
óõíÞèùò, ôåñÜóôéåò åêôÜóåéò ðåõêïäÜóïõò. Ç öùôéÜ óôï ðÝ- ðñïçãïýìåíç êáôÜóôáóç éóïññïðßáò.
ñáóìÜ ôçò ðñïêáëåß ìåãÜëç ïéêïëïãéêÞ êáôáóôñïöÞ, áëëÜ ç Óåéóìïß êáé ïéêïëïãéêÞ äéáäï÷Þ
ôñÜðåæá óðåñìÜôùí ôïõ åäÜöïõò óõìâÜëëåé åíåñãÜ óôç ãñÞ- ¸÷åé äéáðéóôùèåß üôé ðÜíù áðü 1.000 óåéóìïß áðü áõôïýò
ãïñç Ýíáñîç ôçò öõóéêÞò áíáãÝííçóçò ôïõ äÜóïõò êáé ôçò ðïõ óõìâáßíïõí êÜèå ÷ñüíï óôç Ãç Ý÷ïõí éó÷ý éêáíÞ ãéá íá
áðïêáôÜóôáóçò ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò. ðñïêáëÝóïõí óçìáíôéêÝò áíáêáôáôÜîåéò óôï ðåñéâÜëëïí,
Óõ÷íÜ üìùò ç ðáñÝìâáóç ôïõ áíèñþðïõ Þ ïé áëåðÜëëçëåò þóôå íá îåêéíÞóåé êÜðïéá ïéêïëïãéêÞ äéáäï÷Þ.
95
96
ðåñßëçøç
F Ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß äçìéïõñãïýí áëëçëåðéäñþíôáò óýíèå- êáôÜ ìÞêïò ôùí ôñïöéêþí åðéðÝäùí óôá ïéêïóõóôÞìáôá êáèþò
ôá åðßðåäá âéïëïãéêÞò ïñãÜíùóçò. Ïé äéÜöïñïé ðëçèõóìïß óå ìåôáöÝñåôáé êáé ÷Üíåôáé ç åíÝñãåéá ìÝóù ôùí ôñïöéêþí ðëåãìÜ-
Ýíá âéüôïðï ðïõ âñßóêïíôáé óå óõíå÷Þ áëëçëåîÜñôçóç óõíèÝôïõí ôùí.
ôéò âéïêïéíùíßåò. Ç ìåëÝôç ôïõ ôñüðïõ ìå ôïí ïðïßï ïé êïéíùíßåò Fôá äéÜöïñá ÷çìéêÜ óôïé÷åßá ìåôáêéíïýíôáé áðü ôï áâéïôéêü
ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí áëëçëåðéäñïýí ìå ôá áíüñãáíá ðåñéâÜëëïí óôïõò ïñãáíéóìïýò êáé áðü åêåß, äéá ìÝóïõ ôùí
óõóôáôéêÜ ìéáò ðåñéï÷Þò, áðïôåëåß áíôéêåßìåíï ôçò Ïéêïëïãßáò. ôñïöéêþí áëõóßäùí, ðÜëé óôï áâéïôéêü ðåñéâÜëëïí, óõíèÝôïíôáò
ìå ôïí ôñüðï áõôü âéïãåù÷çìéêïýò êýêëïõò.
F Ôï ïéêïóýóôçìá, åßíáé Ýíá óýóôçìá ìåëÝôçò ðïõ áðïôåëåßôáé
áðü ôï óýíïëï ôùí âéïôéêþí ðáñáãüíôùí (öõôÜ, æþá, ìéêñïïñãá- F Ôá ìåãÝèç ôùí ðëçèõóìþí óôç öýóç äéáìïñöþíïíôáé êáé
íéóìïß) êáé ôùí áâéïôéêþí ðáñáãüíôùí (ðåñéâáëëïíôéêÝò óõíèÞêåò ñõèìßæïíôáé ôüóï áðü âéïôéêïýò, üóï êáé áðü áâéïôéêïýò
êáé áíüñãáíá õëéêÜ) ìéáò ðåñéï÷Þò, óå óõíå÷Þ áëëçëåðßäñáóç. ðáñÜãïíôåò. Ïé éóïññïðßåò óõ÷íÜ äéáôáñÜóóïíôáé áðü ôç
äñáóôçñéüôçôá ôïõ áíèñþðïõ êáé ïé åîáöÜíéóç êÜðïéïõ ðëçèõó-
F Ïé ðáñáãùãïß,äçëáäÞ ïé öùôïóõíèåôéêïß ïñãáíéóìïß, óôç- ìïý ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé óçìáíôéêü ðáñÜãïíôá äéáôÜñáîçò.
ñßæïõí åíåñãåéáêÜ äéÜöïñá åðßðåäá êáôáíáëùôþí ìÝóá óôá
FÔï öáéíüìåíï ôçò óôáäéáêÞò áëëáãÞò ôçò óýíèåóçò ôùí
ïéêïóõóôÞìáôá. Ïé áðïéêïäïìçôÝò (ôá âáêôÞñéá êáé ïé ìýêçôåò)
âéïêïéíïôÞôùí ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áýîçóç ôçò äïìéêÞò
áðïéêïäïìïýí ôïõò ïñãáíéóìïýò ðïõ íåêñþíïíôáé êáèþò êáé ôá
ôïõò ðïëõðëïêüôçôáò, ïíïìÜæåôáé ïéêïëïãéêÞ äéáäï÷Þ. Ç äéá-
áðïññßììáôá ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí.
äï÷Þ êáôáëÞãåé óå ïéêïóõóôÞìáôá ìå ðéï óôáèåñÞ ìïñöÞ ôá
F Ïé ðõñáìßäåò áñéèìþí, âéïìÜæáò êáé åíÝñãåéáò ðáñéóôÜíïõí ïðïßá èá ðáñáìåßíïõí óôçí êáôÜóôáóç áõôÞ ãéá ìåãÜëåò óõíÞ-
ó÷çìáôéêÜ ôéò ìåãÜëåò åíåñãåéáêÝò áðþëåéåò ðïõ ðáñáôçñïýíôáé èùò ÷ñïíéêÝò ðåñéüäïõò.
åñùôÞóåéò - áóêÞóåéò
.
- ðñïâëÞìáôá
1. Íá óõìðëçñùèïýí ôá êåíÜ ìå ôïõò óùóôïýò üñïõò: 3. Ôïðïèåôåßóôå óôéò êáôÜëëçëåò èÝóåéò ôá ðéï êÜôù
Óôçí Ïéêïëïãßá, ôá åðßðåäá âéïëïãéêÞò ïñãÜíùóçò óõóôáôéêÜ åíüò ïéêïóõóôÞìáôïò:
ðïõ óõíÞèùò ìåëåôïýìå åßíáé áõôÜ ðïõ óõãêñïôïýí ïé Âéïôéêïß ðáñÜãïíôåò ÊáôáíáëùôÝò
æùíôáíïß ïñãáíéóìïß ìéáò ðåñéï÷Þò: ôïõò ÁðïéêïäïìçôÝò Áíüñãáíá õëéêÜ
_____________ êáé ôéò _____________. ¼ëá ôá ÅíÝñãåéá Áâéïôéêïß ðáñÜãïíôåò
Üôïìá åíüò åßäïõò ðïõ æïõí óå ìéá óõãêåêñéìÝíç
ðåñéï÷Þ áðïôåëïýí Ýíáí _____________. Ç ðåñéï÷Þ
áõôÞ åßíáé ãíùóôÞ ùò __________. Ïé äéÜöïñïé ðëç-
èõóìïß ðïõ æïõí óå ìéá ðåñéï÷Þ ìéá óõãêåêñéìÝíç
÷ñïíéêÞ ðåñßïäï êáé ïé ïðïßïé ðáñïõóéÜæïõí ó÷Ýóåéò
áëëçëïåîÜñôçóçò, óõíèÝôïõí ìßá ____________.
2. ¸íá ïéêïóýóôçìá ìðïñåß íá ðåñéãñáöåß ùò:

á. Ýíá óôáèåñü ðåñéâÜëëïí
â. ç éóïññïðçìÝíç óõíýðáñîç äéáöïñåôéêþí åéäþí 4. ¼ëá ôá ðáñáêÜôù åßíáé ðáñáäåßãìáôá áâéïôéêþí
óå Ýíá ðåñéâÜëëïí ðáñáãüíôùí åêôüò áðü:
ã. ç áëëçëåðßäñáóç ìåôáîý ðáñáãùãþí, êáôá- á. öùò
íáëùôþí êáé áðïéêïäïìçôþí óå Ýíá ðåñéâÜëëïí â. äéáèåóéìüôçôá óå íåñü
ä. ìéá öõóéêÞ åíüôçôá ç ïðïßá áðïôåëåßôáé áðü ã. èåñìïêñáóßá
âéïôéêÜ êáé áâéïôéêÜ óôïé÷åßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ä. ðåóìÝíá öýëëá
å. ôßðïôå áðü ôá ðáñáðÜíù å. ðïéüôçôá åäÜöïõò
96
97
åñùôÞóåéò - áóêÞóåéò - ðñïâëÞìáôá

5. Óå ôß äéáöÝñåé ç âéïêïéíüôçôá áðü ôï ïéêïóýóôçìá; 12. ÐåñéãñÜøôå ôéò ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò óå Ýíá ïéêïóýóôçìá
ðïõ ãíùñßæåôå.
6. ¼ëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß äéáêñßíïíôáé óå äýï
ìåãÜëåò êáôçãïñßåò áíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï áîéïðïßçóçò 13. Óå Ýíá ôñïðéêü äÜóïò õðÜñ÷ïõí ðïëëÜ åßäç ìõêÞôùí
ôçò çëéáêÞò åíÝñãåéáò. ôá ïðïßá áíáðôýóóïíôáé ðÜíù óå Ýíá óçðüìåíï
á) ÊáôïíïìÜóôå áõôÝò ôéò êáôçãïñßåò, êïñìü äÝíäñïõ. Ïé ìýêçôåò áõôïß ìðïñïýí íá ÷áñá-
â) Óõíïøßóôå ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ êÜèå ìéáò êôçñéóôïýí ùò:
áð´áõôÝò á. áðïéêïäïìçôÝò
ã) áíáöÝñåôå ôñßá ðáñáäåßãìáôá ïñãáíéóìþí ãéá êÜèå â. ðáñáãùãïß
êáôçãïñßá. ã. áõôüôñïöïé
ä. êáôáíáëùôÝò
7. Ðïéï áðü ôá ðáñáêÜôù åßíáé êáôáíáëùôÞò ðñþôçò å. ôßðïôå áðü ôá ðáñáðÜíù
ôÜîçò;
á. ÅëÝöáíôáò 14. Ôï ðáñáêÜôù äéÜãñáììá áðåéêïíßæåé Ýíá ôñïöéêü
â. ÃÜôá ðëÝãìá.
ã. ÏîéÜ
ä. ÍéôñïâáêôÞñéá
å. Øýëëïò
8. Ç óùóôÞ óåéñÜ ôùí ïñãáíéóìþí ìéáò ôñïöéêÞò áëõóßäáò

åßíáé:
á. ðïíôéêüò, ðñÜóéíï öõôü, ößäé, ãåñÜêé
â. ðïíôéêüò, ößäé, ðñÜóéíï öõôü, ãåñÜêé
ã. ðñÜóéíï öõôü, ðïíôéêüò, ößäé, ãåñÜêé
ä. ðñÜóéíï öõôü, ãåñÜêé, ößäé, ðïíôéêüò
å. ãåñÜêé, ðñÜóéíï öõôü, ößäé, ðïíôéêüò
9. Ãéáôß ãéá Ýíá öõóéêü ïéêïóýóôçìá ç Ýííïéá ôñïöéêü

ðëÝãìá ðåñéãñÜöåé êáëýôåñá ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ðáñÜ á. ×ñçóéìïðïéþíôáò ôï äéÜãñáììá, äþóôå Ýíá
ç Ýííïéá ôñïöéêÞ áëõóßäá; ðáñÜäåéãìá ãéá êáèÝíá áðü ôá åðüìåíá:
- ¸íáí ðáñáãùãü
10. Óå ìéá ôñïöéêÞ áëõóßäá óå Ýíá ëéâÜäé - Ôñåéò êáôáíáëùôÝò äåýôåñçò ôÜîçò
á. üëïé ïé êáôáíáëùôÝò åßíáé êáôáíáëùôÝò ðñþôçò â. ÕðïèÝóôå üôé üëá ôá êïõíÝëéá ðåèáßíïõí áðü ìéá
ôÜîåùò áóèÝíåéá. Ôé åðßðôùóç èá åß÷å áõôü ôï ãåãïíüò óå äýï
â. ïé êáôáíáëùôÝò ðñþôçò ôÜîåùò ôñÝöïíôáé ìå Üëëïõò ðëçèõóìïýò ôïõ ôñïöéêïý ðëÝãìáôïò;
öùôïóõíèåôéêïýò ïñãáíéóìïýò
ã. ïé êáôáíáëùôÝò ðñþôçò ôÜîåùò ôñÝöïíôáé ìå 15. Ïé áößäåò åßíáé ìéêñÜ Ýíôïìá ôá ïðïßá æïõí óå
íåêñÞ ïñãáíéêÞ ýëç ìåãÜëïõò áñéèìïýò êáé ôñÝöïíôáé ðÜíù óå ïñéóìÝíá
ä. ïé êáôáíáëùôÝò äåýôåñçò ôÜîåùò ôñÝöïíôáé ìå öõôÜ. ¢ëëá Ýíôïìá, ïé ðáó÷áëßôóåò, ôñÝöïíôáé ìå
öùôïóõíèåôéêïýò ïñãáíéóìïýò áößäåò. Ðïéï áðü ôá ðáñáêÜôù äéáãñÜììáôá áíôé-
óôïé÷åß óå ìéá «ðõñáìßäá áñéèìþí» ãéá áõôÞ ôçí
11. Óå ìéá ïéêïëïãéêÞ ðõñáìßäá åíÝñãåéáò ôï ìåãáëýôåñï ôñïöéêÞ áëõóßäá;
ðïóü åíÝñãåéáò õðÜñ÷åé óôï ôñïöéêü åðßðåäï ôùí :
á. êáôáíáëùôþí äåýôåñçò ôÜîçò
â. êáôáíáëùôþí ðñþôçò ôÜîçò
ã. áðïéêïäïìçôþí
ä. ðáñáãùãþí
å. êáôáíáëùôþí ôñßôçò ôÜîçò
á â ã ä
97
98
16. Ïé ôñïöéêÝò áëõóßäåò Ý÷ïõí ìéêñü ìÞêïò. Ðïéïò åßíáé ï åðßðåäï óôï Üëëï óå Ýíá õäÜôéíï ïéêïóýóôçìá.
êýñéïò ëüãïò ãéá áõôü;
á. Ç öùôïóýíèåóç åßíáé ìç áðïäïôéêÞ äéáäéêáóßá
â. Ç áíáêýêëùóç ôùí èñåðôéêþí õëéêþí óå Ýíá
ïéêïóýóôçìá åßíáé áñãÞ
ã. Ç åíÝñãåéá ÷Üíåôáé óå êÜèå êñßêï êõñßùò ìå ôç
ìïñöÞ èåñìüôçôáò
ä. Ç áðïéêïäüìçóç åßíáé ðïëý áñãÞ äéáäéêáóßá
å. ÕðÜñ÷åé ëßãç ôñïöÞ
17. ÅíôÜîôå ôïõò ïñãáíéóìïýò ðïõ áíáöÝñïíôáé ðéï êÜôù

óå äéÜãñáììá åíüò ôñïöéêïý ðëÝãìáôïò êáé ÷áñáêôç-
ñßóôå ôï ôñïöéêü åðßðåäï óôï ïðïßï áíÞêåé êáèÝíáò
áðü áõôïýò. á. Óå ôé ìïñöÞ ìåôáöÝñåôáé ç åíÝñãåéá áðü ôï Ýíá
ÅëÜöé ÖõôïöÜãï Ýíôïìï åðßðåäï óôï Üëëï óôï äéÜãñáììá;
ÂáêôÞñéï ôïõ åäÜöïõò ÁñÜ÷íç â. Ôé ðïóïóôü ôçò åíÝñãåéáò ôùí óáñêïöÜãùí ðåñíÜåé
ÈÜìíïò Óðïõñãßôé óôá ìåãÜëá óáñêïöÜãá;
Ëýêïò ÃåñÜêé ã. Ðñïôåßíåôå ôñåéò ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò «÷Üèçêå»
Ëáãüò Óêáíôæü÷ïéñïò ç õðüëïéðç åíÝñãåéá.
×åëþíá
22. ÊáôÜ ôïõò âéïãåù÷çìéêïýò êýêëïõò ðáñáôçñïýìå:
18. Ïé ëýêïé êáé ôá ëéïíôÜñéá óõ÷íÜ èåùñåßôáé üôé áíÞêïõí á. Êõêëïöïñßá ôùí èñåðôéêþí õëéêþí áðü ôïõò
óôï ßäéï ôñïöéêü åðßðåäï åðåéäÞ êáé ïé äýï: ïñãáíéóìïýò óôçí áôìüóöáéñá
á. ÔñÝöïíôáé ìå êáôáíáëùôÝò ðñþôçò ôÜîçò â. ÌåôáöïñÜ ôùí èñåðôéêþí õëéêþí óôï Ýäáöïò
â. Áöïìïéþíïõí ôï 10% ôçò åíÝñãåéáò ôçò ôñïöÞò ã. Áðþëåéá èñåðôéêþí õëéêþí ãéá ôï ïéêïóýóôçìá
ôïõò ä. Ðåñéïñéóìü óôá ìåãÝèç ôùí ðëçèõóìþí ôùí
ã. Æïõí óå ÷åñóáßá ïéêïóõóôÞìáôá ïñãáíéóìþí ðïõ ïöåßëåôáé óôç ìéêñÞ óõãêÝí-
ä. ÁíÞêïõí óôá ìåãÜëá èçëáóôéêÜ ôñùóç ïñéóìÝíùí èñåðôéêþí õëéêþí
å. ÊáíÝíá áðü ôá ðáñáðÜíù å. ¼ëá ôá ðáñáðÜíù
19. Áðü ôï óõíïëéêü ðïóü ôçò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé 23. Ôá äåäïìÝíá ôïõ ðáñáêÜôù ðßíáêá áöïñïýí ôïí
áðü Ýíá ôñïöéêü åðßðåäï óôï åðüìåíï, ðåñßðïõ ôï êýêëï ôïõ Üíèñáêá óôç âéüóöáéñá (Ïé ôéìÝò åßíáé óå
10%: äéóåêáôïììýñéá ôüíïõò Üíèñáêá ôï ÷ñüíï).
á. êáôáíáëþíåôáé êáôÜ ôçí êõôôáñéêÞ áíáðíïÞ ôùí ×ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôç öùôïóýíèåóç
ïñãáíéóìþí óôç îçñÜ 120
â. ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôç êáôáóêåõÞ éóôþí Åëåõèåñþíïíôáé ìå ôçí áíáðíïÞ ôùí öõôþí
ã. ÷Üíåôáé õðü ôç ìïñöÞ èåñìüôçôáò êáé ôùí æþùí 60
ä. ÷Üíåôáé õðü ôç ìïñöÞ ðåñéôôùìÜôùí Åëåõèåñþíïíôáé áðü ôçí áðïéêïäüìçóç óôç îçñÜ 60
å. êáíÝíá áðü ôá ðáñáðÜíù ÊáôáóôñïöÞ äáóþí 2
Êáýóç ïñõêôþí êáõóßìùí 5,5
Åãêëùâßæïíôáé óôïõò ùêåáíïýò
20. Ðüôå ÷Üíåôáé ðåñéóóüôåñç åíÝñãåéá óå Ýíá ïéêï-
áðü ôçí áôìüóöáéñá 100
óýóôçìá; ¼ôáí ïé ïñãáíéóìïß ôïõ äåýôåñïõ ôñïöéêïý Åëåõèåñþíïíôáé óôçí áôìüóöáéñá
åðéðÝäïõ ôñÝöïíôáé áðü áõôïýò ôïõ ðñþôïõ Þ üôáí ïé áðü ôïõò ùêåáíïýò 98
ïñãáíéóìïß ôïõ ôñßôïõ ôñïöéêïý åðéðÝäïõ ôñÝöïíôáé Åãêëùâßæïíôáé óôá âÜèç ôùí ùêåáíþí ùò ßæçìá 2
áðü áõôïýò ôïõ äåýôåñïõ; Äéêáéïëïãåßóôå ôçí áðÜíôçóÞ
óáò. á) Ó÷åäéÜóôå Ýíá äéÜãñáììá ñïÞò ôïõ Üíèñáêá ðïõ íá
âáóßæåôáé óôá ðáñáðÜíù äåäïìÝíá
21. Ôï ðáñáêÜôù äéÜãñáììá äåß÷íåé ôçí åíÝñãåéá (óå â) Âñåßôå ìéá ìáèçìáôéêÞ ó÷Ýóç ðïõ íá åêöñÜæåé ôï
kJ m-2 Ýôïò-1) ç ïðïßá «ðåñíÜåé» áðü ôï Ýíá ôñïöéêü
98
99
éóïæýãéï ôïõ Üíèñáêá óôçí áôìüóöáéñá ìå âÜóç ôá áðÜíôçóç)

äåäïìÝíá áõôÜ á. Áëëçëåðßäñáóç áâéïôéêþí ðáñáãüíôùí.
ã) Õðïëïãßóôå ôï óõíïëéêü éóïæýãéï ôïõ Üíèñáêá óôçí â. Áíôáãùíéóìüò ìåôáîý åéäþí.
áôìüóöáéñá êáé ó÷ïëéÜóôå ôçí ïéêïëïãéêÞ óçìáóßá ã. Ó÷Ýóç èçñåõôÞ - èçñÜìáôïò.
ôïõ áðïôåëÝóìáôïò. ä. Áíôáãùíéóìüò ìÝóá óôï åßäïò.
å. ÊáíÝíá áðü ôá ðáñáðÜíù
24. Óõæçôåßóôå ìå Ýíá óõììáèçôÞ óáò ôïõò ìç÷áíéóìïýò
ñïÞò ôçò ýëçò êáé ôçò åíÝñãåéáò ìÝóá óôá 28. Íá óõìðëçñùèïýí ìå ôéò êáôÜëëçëïõò ëÝîåéò ôá êåíÜ
ïéêïóõóôÞìáôá êáé áðáíôÞóôå óôéò ðáñáêÜôù ôùí ðáñáêÜôù ðñïôÜóåùí.
åñùôÞóåéò. á. ôá öõóéêÜ ïéêïóõóôÞìáôá äéáèÝôïõí, ìÝóá óå ïñéóìÝíá
á) Ðïéá ç óõììåôï÷Þ ôùí âéïôéêþí ðáñáãüíôùí óôïõò üñéá, ___________ ___________ ôçò äïìÞò êáé ôùí
ìç÷áíéóìïýò áõôïýò; ëåéôïõñãéþí ôïõò
â) Ðïéá ñïÞ åìöáíßæåé êõêëéêÞ ìïñöÞ êáé ðïéá ãñáììéêÞ; â. Ïé åíáëëáãÝò ôùí åðï÷þí óå üóá ïéêïóõóôÞìáôá
óõìâáßíïõí, ðñïêáëïýí äéáêõìÜíóåéò óôá ìåãÝèç êáé
25. ×áñáêôçñßóôå ìå (Ó) ôéò óùóôÝò êáé (Ë) ôéò ðáñáêÜôù óôç óýóôáóç ôùí ðëçèõóìþí ôùí âéïêïéíïôÞôùí.
ðñïôÜóåéò ãéá ôïõò âéïãåù÷çìéêïýò êýêëïõò: ÅðéäñÜóåéò ôÝôïéïõ ôýðïõ ðñïêáëïýí óõíÞèùò
á. ôá óôïé÷åßá ðïõ äéáêéíïýíôáé äéá ìÝóïõ ôçò ________ áëëáãÝò óôç óýóôáóç êáé ôçí ïñãÜíùóç
áôìüóöáéñáò Þ ôùí íåñþí áíáêõêëþíïíôáé ðïëý ðéï ôùí ïéêïóõóôçìÜôùí
ãñÞãïñá áðü åêåßíá ðïõ äéáêéíïýíôáé äéá ìÝóïõ ôçò ã. Ôï öáéíüìåíï ôçò óôáäéáêÞò áëëáãÞò ôçò óýíèåóçò
ëéèüóöáéñáò. ôùí âéïêïéíïôÞôùí ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áýîçóç
â. Ìå ôç óýíäåóç ôçò öùôïóýíèåóçò ôùí ðáñáãùãþí ôçò äïìéêÞò ôïõò ðïëõðëïêüôçôáò, ïíïìÜæåôáé
êáé ôçò áíáðíïÞò ôùí êáôáíáëùôþí åîáóöáëßæåôáé ï _________ ___________.
êýêëïò ôïõ Üíèñáêá óôç Âéüóöáéñá.
ã. Ï êýêëïò ôïõ áæþôïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé ìå ôñåéò 29. Óôï ðáñáêÜôù äéÜãñáììá öáßíåôáé ç áýîçóç ôçò
áëëçëïóõíäåüìåíåò äéáäéêáóßåò ðïõ êÜèå ìéá ôïõò óõãêÝíôñùóçò ôïõ CO2 óôçí áôìüóöáéñá ìåôáîý ôùí
äéáóöáëßæåôáé áðü ôç äñÜóç äéáöïñåôéêþí ïìÜäùí åôþí 1968 êáé 1990.
âáêôçñßùí. Ôçí áæùôïäÝóìåõóç, ôç íéôñïðïßçóç êáé
ôçí áðïíéôñïðïßçóç.
ä. Ï áåñéóìüò ôùí åäáöþí (óêÜëéóìá, üñãùìá ê.ëð)
åìðïäßæåé ôçí áðïíéôñïðïßçóç, äçëáäÞ åìðïäßæåé ôéò
áðþëåéåò áæþôïõ áðü ôï Ýäáöïò ðñïò ôçí áôìüóöáéñá.
26. Íá åîçãÞóåôå ãéáôß óå Ýíá ïéêïóýóôçìá:

á. Ç âéïìÜæá ôùí êáôáíáëùôþí ìðïñåß åðï÷éáêÜ íá
åßíáé ìåãáëýôåñç áðü ôç âéïìÜæá ôùí ðáñáãùãþí.
â. Ïé ðõñáìßäåò åíÝñãåéáò äåí ìðïñïýí íá åìöáíßæïõí
áíåóôñáìÝíç ìïñöÞ.
ã. Ïé äáóéêÝò ðõñêáãéÝò ìðïñïýí íá ïäçãÞóïõí óå
ïéêïëïãéêÞ äéáäï÷Þ.
á. Åîçãåßóôå ôïõò êõñéüôåñïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ ïäÞãçóáí
ä. Ï ðëçèõóìüò åíüò èçñåõôÞ åîáñôÜôáôáé áðü ôï ìÝ-
óôçí áýîçóç áõôÞ.
ãåèïò ôïõ ðëçèõóìïý ôïõ èçñÜìáôüò ôïõ.
â. Åîçãåßóôå ôéò åôÞóéåò ðåñéïäéêÝò äéáêõìÜíóåéò (áðü
÷åéìþíá óå êáëïêáßñé) óôç óõãêÝíôñùóç ôïõ CO2.
27. Ç ó÷Ýóç ëýêïõ-åëáöéïý ìÝóá óå Ýíá ïéêïóýóôçìá
ðåñéãñÜöåôáé êáëýôåñá ùò: (åðéëÝîôå ôç óùóôÞ
99
100
2.3. Ç ÁÕÎÇÓÇ ÔÏÕ ÁÍÈÑÙÐÉÍÏÕ ÐËÇÈÕÓÌÏÕ

Ï áíèñþðéíïò ðëçèõóìüò ðïõ óôï óýíïëü ôïõ áñéèìåß ðåñßðïõ 6
äéóåêáôïììýñéá Üôïìá, áõîÜíåé óôéò ìÝñåò ìáò ìå ñõèìü ðåñßðïõ 1,8%
ôï ÷ñüíï (óôïé÷åßá ôïõ 1998). Ç áýîçóç áõôÞ ÷áñáêôçñßæåôáé ùò åêèå-
ôéêÞ (Åéê. 2-29).
Åéê. 2-29. ÅîÝëéîç ôïõ ðáãêüóìéïõ
ðëçèõóìïý óõíïëéêÜ êáèþò êáé ôùí
äýï åðéìÝñïõò äéáöïñåôéêþí ïìÜäùí
(áíåðôõãìÝíåò êáé áíáðôõóóüìåíåò
÷þñåò).
¸÷ïõí õðÜñîåé óôï ðáñåëèüí Üëëåò äýï öÜóåéò åêèåôéêÞò áýîçóçò ôïõ
ðëçèõóìïý, ÷ùñßò üìùò íá åêôéìÜôáé üôé êÜðïéá áðü áõôÝò åðçñÝáóå
ïõóéáóôéêÜ ôá óçìåñéíÜ äåäïìÝíá. Ç ðñþôç óõíäÝåôáé ìå ôçí åðï÷Þ
Åéê. 2-30. ÌåôáâïëÝò óôïõò ñõèìïýò
ðïõ ï Üíèñùðïò Üñ÷éóå íá êáôáóêåõÜæåé ôá ðñþôá åñãáëåßá åíþ ç
ãåííÞóåùí êáé èáíÜôùí óôéò áíåðôõã-
ìÝíåò (äçìïãñáöéêÞ ìåôÜâáóç) êáé äåýôåñç óçìåéþèçêå 10.000 ÷ñüíéá ðñéí, äçëáäÞ, ôçí åðï÷Þ ðïõ ïé
óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò. ðñüãïíïß ìáò Üñ÷éóáí íá êáëëéåñãïýí ôç ãç êáé íá äçìéïõñãïýíôáé ïé
ðñþôïé ïéêéóìïß. Óôç óçìåñéíÞ åêèåôéêÞ öÜóç ðëçèõóìéáêÞò Ýêñçîçò
âñéóêüìáóôå áðü ôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá, ìå ôçí áõãÞ ôçò âéïìç÷áíéêÞò
åðáíÜóôáóçò.
Ï ñõèìüò áýîçóçò äéáöÝñåé áðü ÷þñá óå ÷þñá

Ïé ÷þñåò ôçò Åõñþðçò, ç Ñùóßá, ç âüñåéïò ÁìåñéêÞ êáé ç Éáðùíßá,
÷áñáêôçñßæïíôáé ùò ïé ðñþôåò ðåñéï÷Ýò ôïõ ðëáíÞôç ìáò ðïõ ðÝñáóáí
ôï êáôþöëé ôçò åêâéïìç÷Üíéóçò. Óôéò áíåðôõãìÝíåò áõôÝò ÷þñåò ï ðëç-
èõóìüò äéðëáóéÜóôçêå óôçí ðåñßïäï 1850 1950.
Áõôü, êáôÜ êýñéï ëüãï, ïöåßëåôáé ü÷é ôüóï óôçí áýîçóç ôïõ ñõèìïý ôùí
ãåííÞóåùí, üðùò åíäå÷ïìÝíùò èá íüìéæå êáíåßò, üóï óôç óõññßêíùóç
ôïõ ñõèìïý èáíÜôùí, áðïôÝëåóìá ôçò ðñïüäïõ óôï ÷þñï ôçò éáôñéêÞò
êáé ôçò ãåíéêüôåñçò êïéíùíéêïïéêïíïìéêÞò âåëôßùóçò.
¼ìùò, ôç ìåßùóç ôïõ ñõèìïý èáíÜôùí óôéò ðéï ðÜíù ÷þñåò, áêïëïýèçóå
êáé ìéá áíôßóôïé÷ç ìåßùóç ôïõ ñõèìïý ãåííÞóåùí ìå áðïôÝëåóìá ïé
áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò, íá åìöáíßæïõí êáôÜ ôá ôåëåõôáßá 50 ÷ñüíéá åëÜ-
÷éóôç ìüíï ðëçèõóìéáêÞ áýîçóç (Åéê. 2-30). Ç óýãêëéóç óôç ìåßùóç
ôùí äýï áõôþí ñõèìþí ÷áñáêôçñßæåôáé ùò äçìïãñáöéêÞ ìåôÜâáóç.
100
101
×þñåò üðùò ç ãåéôïíéêÞ ìáò Éôáëßá, áëëÜ êáé ç Óïõçäßá, ç Äáíßá, ç

Ïõããáñßá êáé ç Ãåñìáíßá äåí áõîÜíïõí ðëçèõóìéáêÜ, áëëÜ áíôßèåôá óå Ü
ìåãÝè ëëç
êÜðïéåò áðü áõôÝò åìöáíßæïõí ìåßùóç ôïõ ðëçèõóìïý ôïõò ôá ôåëåõôáßá õíóç
÷ñüíéá. Óôéò ÇÐÁ, ðáñüëï ðïõ ï ñõèìüò ãåííÞóåùí Ý÷åé ðñáêôéêÜ åîé-
óùèåß ìå ôï ñõèìü èáíÜôùí, êÜôé ðïõ èá ïäçãïýóå óå ìçäåíéêÞ ðëçèõ- Ç ãåííçôéêüôçôá, ç èíçóéìüôçôá êáé
óìéáêÞ áýîçóç (óôáèåñüôçôá), ôï ñåýìá ìåôáíÜóôåõóçò ðïõ õðÜñ÷åé ôï ñåýìá ìåôáíÜóôåõóçò åßíáé ïé
ðáñÜìåôñïé ðïõ äéáìïñöþíïõí ôçí
áêüìç äçìéïõñãåß ìéêñÝò áõîçôéêÝò ôÜóåéò ðïõ üìùò äåí îåðåñíïýí ôï
ðëçèõóìéáêÞ ìåôáâïëÞ ìéáò ÷þñáò
ìÝóï üñï ôùí áíåðôõãìÝíùí ÷ùñþí. óôçí ðïñåßá ôïõ ÷ñüíïõ êáé ôç
óýíèåóÞ ôçò êáôÜ çëéêßåò êáé öýëï.
Ðþò, üìùò, åìöáíßæåôáé ç êáôÜóôáóç óôéò ëåãüìåíåò Ïé áðïãñáöÝò ôïõ ðëçèõóìïý, ðïõ
áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò êáé óôéò ÷þñåò ôïõ ôñßôïõ ãßíïíôáé ðåñéïäéêÜ, Ý÷ïõí óêïðü ôç
êüóìïõ; óõëëïãÞ êáé åðåîåñãáóßá ôùí
óôïé÷åßùí ðïõ èá ðñïêýøïõí Ïé
Óôéò ðåñéóóüôåñåò ÷þñåò ôçò Áóßáò, ôçò ÁöñéêÞò êáé ôçò ËáôéíéêÞò
äçìïãñÜöïé ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå ôç
ÁìåñéêÞò, ç èíçóéìüôçôá õðï÷þñçóå êáé åêåß áéóèçôÜ, êõñßùò ìåôÜ ôïí ìåëÝôç ôùí ìåôáâïëþí ôùí ðëçèõ-
Â¢ðáãêüóìéï ðüëåìï, ÷Üñç óôçí åéóáãüìåíç áðü ôéò áíáðôõãìÝíåò ÷þ- óìéáêþí ðáñáìÝôñùí, ìåôáîý Üëëùí,
ñåò éáôñéêÞ ôå÷íïãíùóßá. Äåí óõíÝâç üìùò ôï ßäéï êáé ìå ôï ñõèìü ãåí- óõíçèßæïõí íá áðåéêïíßæïõí ãñáöéêÜ
ôçí êáôáíïìÞ ôïõ ðëçèõóìïý êáôÜ
íÞóåùí, ï ïðïßïò óå áíôßèåóç ìå üôé óõíÝâç óôéò áíáðôõãìÝíåò ÷þñåò,
çëéêßåò êáé öýëï.Ôá óõìðåñÜóìáôá
áêïëïýèçóå ìéá áíåîÝëåãêôç áíïäéêÞ ðïñåßá ìå äñáìáôéêÜ ãéá ôïõò ðïõ åîÜãïíôáé áðü ôéò áíáëýóåéò
ëáïýò êïéíùíéêÜ êáé ïéêïíïìéêÜ åðáêüëïõèá. ôïõò ÷ñçóéìåýïõí óå ôïìåßò üðùò,
ç ïéêïíïìßá (åíåñãüò ðëçèõóìüò),
Ï åôÞóéïò ñõèìüò áýîçóçò ôïõ ðëçèõóìïý óôéò ÷þñåò áõôÝò Ýöôáóå ç ðïëéôéêÞ (ðüóïé íÝïé øçöïöüñïé
óôç äåêáåôßá ôïõ 1960 ôï 2,4%. Ïé óõíôïíéóìÝíåò ðñïóðÜèåéåò ôïõ èá åíôá÷ôïýí óôï åêëïãéêü óþìá),
ç êïéíùíéêÞ ðñüíïéá (ðïóïóôü
ÏÇÅ ôçò UNISEF êáé Üëëùí äéåèíþí êáé åèíéêþí öïñÝùí Ý÷ïõí ùò
óõíôáîéïäïôïýìåíùí óå ó÷Ýóç ìå ôï
óôü÷ï ôç ìåßùóç ôïõ ðïóïóôïý áõôïý óôï 1,8% óôá áìÝóùò ðñïóå÷Þ ðïóïóôü åñãáæïìÝíùí) ê.Ü.
÷ñüíéá. Áîßæåé ðÜíôùò åäþ íá óçìåéþóïõìå üôé ðÜíù áðü ôá 2/3 ôïõ
óõíïëéêïý ðëçèõóìïý ôïõ ðëáíÞôç ìáò ðñïÝñ÷åôáé óÞìåñá áðü áõôÝò
Ðëçèõóìüò êáôÜ çëéêßá êáé öýëï (óå

åêáôïìýñéá) ãéá äýï äçìïãñáöéêÜ
äéáöïñåôéêÝò ÷þñåò, ôçí Éôáëßá (áñé-
óôåñÜ) êáé ôç Íéãçñßá (äåîéÜ)
Ðßí. 2-1 ÄçìïãñáöéêÜ óôïé÷åßá áðü

äéÜöïñåò áíôéðñïóùðåõôéêÝò ÷þñåò
ãéá ôçí äåêáåôßá 1980-1990 [ Óôïé÷åßá
ôïõ Population Reference Bureau
Inc. 1991 World Population Data
Seet êáé ôïõ U.S Bureau of the
Census, International Data Base]
101
102
ôéò ÷þñåò êáé ïðïéáäÞðïôå ìåôáâïëÞ óôá ðëçèõóìéáêÜ äåäïìÝíá ôïõò

èá åðçñåÜóåé óçìáíôéêÜ ôçí ðáãêüóìéá åéêüíá.
Ç áýîçóç ôïõ áíèñþðéíïõ ðëçèõóìïý ïäçãåß áíáðüöåõêôá óå ðïëý
Ýíôïíåò ðåñéâáëëïíôéêÝò ðéÝóåéò, åîáíôëåß ìå ãñÞãïñïõò ñõèìïýò ôïõò
ãÞéíïõò ðüñïõò êáé êÜíåé ïëïÝíá êáé ðéï ðåñßðëïêç ôçí êïéíùíéêï-
ïéêïíïìéêÞ ïñãÜíùóç.
Óå áíôßèåóç ìå ôç ãåíéêÞ áíôßëçøç ðïõ åðéêñáôåß óÞìåñá, üôé ôï ìåãÜëï
ðñüâëçìá åßíáé ï áíåîÝëåãêôïò ñõèìüò áýîçóçò ôïõ ðëçèõóìïý ôùí
÷ùñþí ôïõ ôñßôïõ êüóìïõ, ïé åðéóôÞìïíåò ðñïóðáèþíôáò íá åêôéìÞóïõí
ôï ðñüâëçìá óõíïëéêÜ, äéáðéóôþíïõí ðùò ïé ðåñéâáëëïíôéêÝò ðéÝóåéò
ðñïÝñ÷ïíôáé êõñßùò áðü ôéò ðåñéï÷Ýò ôïõ ðëáíÞôç ìå ôç ìéêñüôåñç ðëç-
èõóìéáêÞ áýîçóç, åêåß äçëáäÞ üðïõ Þ áíÜðôõîç êáé ç áõîçìÝíç êáôá-
íÜëùóç ôùí ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðçãþí ïäçãåß óå ðïëý õøçëÜ
ðïóïóôÜ ñýðáíóçò êáé äéáôÜñáîçò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò.
Ïé ðåñéâáëëïíôéêÝò åðéðôþóåéò äåí ìåôñïýíôáé óÞìåñá ìüíï ìå âÜóç
ôï ìÝãåèïò åíüò ðëçèõóìïý áëëÜ (êõñßùò) êáé ìå âÜóç ôçí êáôáíÜëùóç
ôùí ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðçãþí êáé ôùí åíåñãåéáêþí áðïèåìÜôùí êá-
èþò êáé ôç ñýðáíóç ðïõ äçìéïõñãåßôáé áíÜ êÜôïéêï óôïí ðëçèõóìü.
Ìðïñïýìå ëïéðüí íá äéáêñßíïõìå äýï ôýðïõò ðñïâëçìÜôùí ðïõ
ó÷åôßæïíôáé ìå ôïí õðåñðëçèõóìü. Ï ðñþôïò, ÷áñáêôçñéóôéêüò ôùí
áíåðôõãìÝíùí ÷ùñþí, ó÷åôßæåôáé ìå ôçí õðåñêáôáíÜëùóç ôùí ðëïõôï-
ðáñáãùãéêþí ðçãþí åíþ ï äåýôåñïò, ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôéò áíáðôõó-
óüìåíåò ÷þñåò êáé ôïí ôñßôï êüóìï, ó÷åôßæåôáé ìå áõôÞ êáèáõôÞ ôçí
ðëçèõóìéáêÞ Ýêñçîç êáé ôá åðáêüëïõèÜ ôçò.
Ï áíèñþðéíïò ðëçèõóìüò êáé ôï ìÝëëïí

¼ëá ôá óôïé÷åßá ðïõ äéáèÝôïõìå óõíçãïñïýí óôï üôé ï ñõèìüò áýîçóçò
ôïõ áíèñþðéíïõ ðëçèõóìïý èá åîáêïëïõèÞóåé ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá íá
åßíáé èåôéêüò (Åéê. 2-31). ¸íáò åðéðüëáéïò ðáñáôçñçôÞò èá éó÷õñéóôåß,
åíäå÷ïìÝíùò, üôé ï ñõèìüò åôÞóéáò áýîçóçò ðåñßðïõ 1,8% ðïõ áíáöÝ-
ñáìå ðéï ðÜíù äåí öáßíåôáé íá åßíáé ìåãÜëïò. ¼ìùò áõôü ôï 1,8% Ý÷åé
èõñï
ðáñÜ ñåõíá ðñïóèåôéêÞ åðßðôùóç, áêñéâþò üðùò ôï åðéôüêéï óå Ýíáí ôñáðåæéêü
Ý
óôçí ëïãáñéáóìü. Ìå áõôü ôï ñõèìü áýîçóçò ï ðëçèõóìüò ôïõ ðëáíÞôç ìáò
èá äéðëáóéáóôåß óå 40 ðåñßðïõ ÷ñüíéá. Ç ðåñßïäïò áõôÞ ïíïìÜæåôáé
Ìðïñïýìå åýêïëá íá õðïëïãßóïõìå ÷ñüíïò äéðëáóéáóìïý ôïõ ðëçèõóìïý.
ôï ÷ñüíï äéðëáóéáóìïý åíüò ðëç-
èõóìïý, (÷þñáò, ðåñéï÷Þò, ïìÜäáò ¼ìùò ï ðëáíÞôçò ìáò Ý÷åé Ýíá óôáèåñü ìÝãåèïò. ×þñïò, íåñü, êáëëéåñ-
êñáôþí) äéáéñþíôáò ôçí áñéèìçôéêÞ ãÞóéìåò åêôÜóåéò ðïõ óÞìåñá êáëýðôïõí ôï 10% ôçò åðéöÜíåéáò ôçò
ôéìÞ ôïõ ðëçèõóìïý ìå ôçí áñéèìç-
îçñÜò, áðáéôïýìåíá õëéêÜ êáé ïñõêôÜ êáýóéìá åßíáé ðåñéïñéóìÝíá.
ôéêÞ ôéìÞ ôïõ ñõèìïý åôÞóéáò áýîç-
óçò. Âñåßôå ôï ÷ñüíï äéðëáóéáóìïý ÊÜðïéá óôéãìÞ óôï ìÝëëïí ïé áíÜãêåò ôïõ äéáñêþò áõîáíüìåíïõ ðëç-
ôïõ ðëçèõóìïý äéáöüñùí ÷ùñþí èõóìïý èá ðñïóåããßóïõí Ýíá Þ ðåñéóóüôåñá áðü ôá üñéá áõôÜ. Åßíáé
êáé óõæçôåßóôå ôï áðïôÝëåóìá. áðëþò èÝìá ÷ñüíïõ.
102
103
Åéê. 2-31. Ñõèìüò åôÞóéáò áýîçóçò

ôïõ ðëçèõóìïý óå äéÜöïñåò ðåñéï-
÷Ýò ôçò Ãçò (óôïé÷åßá ôïõ 1990).
óå Üë
ìåãÝèõ ëç
íóç
¢ëëùóôå Þäç áðü ôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá ï âñåôôáíüò ïéêïíïìïëüãïò
ÌÜëèïõò åß÷å ìå áñêåôÞ óáöÞíåéá äéáôõðþóåé ôçí Üðïøç üôé åíþ ïé Ôá ðñïãñÜììáôá ïéêïãåíåéáêïý
äéáôñïöéêÝò êáé ïé Üëëåò ðëïõôïðáñáãùãéêÝò ðçãÝò óôïí ðëáíÞôç ìáò ðñïãñáììáôéóìïý ìåëåôþíôáé óôéò
ëåðôïìÝñåéÝò ôïõò, óõíÞèùò, áðü
áõîÜíïíôáé ìå áñéèìçôéêÞ ðñüïäï, ï áíèñþðéíïò ðëçèõóìüò áõîÜíåôáé ôå÷íïêñÜôåò ôùí áíåðôõãìÝíùí ÷ù-
ìå ãåùìåôñéêÞ (åêèåôéêÞ) ðñüïäï. Äåí åßíáé ôõ÷áßï ôï ãåãïíüò üôé ç ñþí ïé ïðïßåò âñßóêïíôáé óå äçìï-
Üðïøç áõôÞ áðïôÝëåóå óå ìåãÜëï âáèìü ôç èåùñçôéêÞ áöåôçñßá ãéá ôç ãñáöéêÞ ìåôÜâáóç êáé ìÜëëïí
äéáôýðùóç áðü ôïí ÊÜñïëï Äáñâßíï ìåñéêÜ ÷ñüíéá áñãüôåñá ôçò áíôéìåôùðßæïõí ôá ðñïâëÞìáôá áðü
åíôåëþò áíôßèåôç ïðôéêÞ ãùíßá.
èåùñßáò ôçò öõóéêÞò åðéëïãÞò.
Ç èåùñßá áõôÞ åß÷å ùò áíôéêåßìåíï ôç ìåëÝôç ôùí öõóéêþí ðëçèõóìþí
ôùí öõôþí êáé ôùí æþùí ìÝóá óôá ïéêïóõóôÞìáôá îåêéíþíôáò áðü ôç
äéáðßóôùóç üôé êáôÜ êáíüíá ïé ðëçèõóìïß áõôïß ðáñáìÝíïõí óôáèåñïß
óå áñéèìïýò áôüìùí ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ åðåéäÞ óôç öýóç ç
ìåãÜëç óõíÞèùò áíáðáñáãùãÞ áíôéóôáèìßæåé ôïõò ðïëëáðëïýò êéí-
äýíïõò. Óôïõò áíèñþðïõò áíôßèåôá ôï óýíçèåò ðñüôõðï åßíáé ëßãïé
áðüãïíïé áíÜ æåõãÜñé ãïíÝùí(1-2 áðüãïíïé óôéò áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò
êáé 5-6 áðüãïíïé óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò áíôßóôïé÷á).
Ï ÷áìçëüò áõôüò ñõèìüò áíáðáñáãùãÞò ôïõ áíèñþðïõ áíôéóôáèìßæåôáé
áðü áõîçìÝíï ÷ñüíï ðñïóôáôåõüìåíçò áíÜðôõîçò ôùí íåáñþí áôüìùí.
Ïé êßíäõíïé åîÜëëïõ ãéá ôçí åðéâßùóç ôùí áðïãüíùí êÜèå áôüìïõ
ìåéþíïíôáé óôáäéáêÜ êáèþò ïé êïéíùíßåò ìáò ãßíïíôáé ïëïÝíá êáé ðéï
ðñïçãìÝíåò ôå÷íïëïãéêÜ áëëÜ êáé ðéï ïñãáíùìÝíåò óôïõò ôïìåßò ðñü-
Ðáñüëï ðïõ ç åöáñìïãÞ ðñïãñáì-
íïéáò êáé êïéíùíéêÞò åõáéóèçóßáò. ÁðïôÝëåóìá üëùí áõôþí åßíáé üôé ìÜôùí ðåñéïñéóìïý ôùí ãåííÞóåùí
êÜèå ãåíéÜ áíôéêáèßóôáôáé áðü ìéá ìåãáëýôåñç, ãåãïíüò ðïõ êáèéóôÜ ôïí óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò åßíáé
áíèñþðéíï ðëçèõóìü îå÷ùñéóôü ðñüôõðï äéáñêþò áõîáíüìåíïõ ðëç- äýóêïëç, ãéáôß Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç
èõóìïý æùíôáíþí ïñãáíéóìþí ðÜíù óôïí ðëáíÞôç ìáò. ìå êïéíùíéêÜ ðñüôõðá êáé èñçóêåõ-
ôéêÝò ðåðïéèÞóåéò äéáöïñåôéêÜ áðü
Áí üìùò áõôüò ï ðëçèõóìüò äéðëáóéáóôåß óôá åðüìåíá 40 ÷ñüíéá èá áõôÜ ôùí áíåðôõãìÝíùí ÷ùñþí, Ý÷åé
ðëÝïí áñ÷ßóåé íá áðïäßäåé êáñðïýò.
áðáéôïýíôáé äéðëÜóéá áðïèÝìáôá ôñïöÞò êáé åíÝñãåéáò ãéá íá äéáôçñçèåß
103
104
Åéê. 2-32. Ðïëëïß ðéóôåýïõí üôé Ýóôù ôï óçìåñéíü åðßðåäï æùÞò ôï ïðïßï üìùò óå ðáãêüóìéá âÜóç
õðÜñ÷åé áñêåôÞ ôñïöÞ ãéá üëïõò ìáò êñßíåôáé ÷áìçëü (Åéê. 2-32). Ðïëëïß áìöéóâçôïýí áí ç áíèñùðüôçôá èá
ðÜíù óôç Ãç. Ôï ðñüâëçìá åßíáé üôé åßíáé óå èÝóç, ôá ðñïóå÷Þ ëßãá ÷ñüíéá, íá ðáñÜãåé ôá áðáéôïýìåíá Ýóôù
áõôÞ äåí êáôáíÝìåôáé ïìïéüìïñöá. ôñüöéìá ãéá ôçí åðéâßùóç.
Óôéò öôù÷Ýò ÷þñåò ìåãÜëåò ðïóü-
ôçôåò áðü ôç ëéãïóôÞ ôñïöÞ ÷Üíïíôáé Èá ìðïñÝóåé ç åðéóôÞìç ìå ôçí áíÜðôõîç ôçò âéïôå÷íïëïãßáò íá
ãéáôß äåí õðÜñ÷åé ç êáôÜëëçëç õðï- áðáëýíåé ôï ðñüâëçìá Ýëëåéøçò ôñïöþí; Èá ìðïñÝóåé íá áíáðôýîåé ï
äïìÞ ãéá íá äéáôçñçèåß (ôñùêôéêÜ, Üíèñùðïò ôéò áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò (çëéáêÞ åíÝñãåéá, áéïëéêÞ
åðçäçìßåò åíôüìùí, Ýëëåéøç áðïèç- åíÝñãåéá, ãåùèåñìßá ê.Ü.) þóôå íá ìåéþóåé ôçí åîÜñôçóÞ ôïõ áðü ôéò ìç
êåõôéêþí ÷þñùí ìå øýîç, êëð). Ç áíáíåþóéìåò; Èá ðñïóôåèïýí óôçí õðçñåóßá ìáò íÝåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò
ðåßíá êáé ç öôþ÷åéá åßíáé åðßóçò óõí-
ðïõ ç áîéïðïßçóç êáé åêìåôÜëëåõóÞ ôïõò èá ãßíåôáé ìå ãíþìïíá ôï
äåäåìÝíåò ìå ôçí Üíéóç êáôáíïìÞ ôïõ
ðáãêüóìéïõ ðëïýôïõ. Áñêåôïß åðéóôÞ- óåâáóìü óôï ðåñéâÜëëïí; Èá êáôáöÝñïõìå, ôÝëïò, íá ìïéñáóôïýìå åé-
ìïíåò êáé ðïëéôéêïß õðïóôçñßæïõí üôé ñçíéêÜ êáé áñìïíéêÜ ôï óðßôé ìáò, äçëáäÞ, ôïí ðëáíÞôç Ãç;
óôéò ðëïýóéåò ÷þñåò ïé Üíèñùðïé ÁõôÝò êáé ðïëëÝò Üëëåò åñùôÞóåéò ãýñù áðü ôç ìåëëïíôéêÞ áíÜðôõîç
ðïõ óõíÞèùò Ý÷ïõí ìåãÜëåò ðñïóù-
èá ðõêíþíïõí êáèþò ôá áðïèÝìáôá ôñïöÞò êáé åíÝñãåéáò èá ëéãï-
ðéêÝò áíÜãêåò êáé áõîçìÝíåò ðñïóäï-
êßåò ãéá ôï åðßðåäï æùÞò ôïõò êÜíïõí
óôåýïõí.
ìéêñü áñéèìü áðïãüíùí, áêñéâþò Áò åëðßóïõìå üôé ïé ðïëéôéêïß ôïõ áýñéï ðïõ èá êëçèïýí íá ðÜñïõí ôéò
ãéá íá éêáíïðïéçèïýí ïé áíÜãêåò êáé äýóêïëåò áðïöÜóåéò, äçëáäÞ ç ãåíéÜ ôùí óçìåñéíþí ìáèçôþí, èá Ý÷åé
ïé ðñïóäéêßåò áõôÝò. Óôéò ÷þñåò ôïõ
ðåñéóóüôåñåò ãíþóåéò óôïõò ôïìåßò ôçò Âéïëïãßáò êáé ìåãáëýôåñç ðåñé-
ôñßôïõ êüóìïõ óõìâáßíåé áêñéâþò ôï
áíôßèåôï.
âáëëïíôéêÞ åõáéóèçôïðïßçóç áðü ôçí ðñïçãïýìåíç ãåíéÜ.
104
105
óå Ü
ìåãÝè ëëç
õíóç
Ç ðñÜóéíç åðáíÜóôáóç
ÊÜèå âñÜäõ, ïöåßëïõìå íá ðñïâëÝðïõìå óôï ôñáðÝæé ðïõ Ç áäõíáìßá ôçò ðñÜóéíçò åðáíÜóôáóçò íá êáëýøåé óÞìåñá ôéò
óôñþíïõìå, ôñïöÞ ãéá 270.000 êáéíïýñéïõò êáëåóìÝíïõò. äéáñêþò áõîáíüìåíåò áðáéôÞóåéò ãéá ôñïöÞ ïöåßëåôáé êáé óå
Áõôïß áíôéðñïóùðåýïõí ôçí ðáãêüóìéá çìåñÞóéá áýîçóç äéÜöïñïõò Üëëïõò ëüãïõò êõñéüôåñïé áðü ôïõò ïðïßïõò åßíáé:
ôïõ áíèñþðéíïõ ðëçèõóìïý. Ôï 1944 ï Áìåñéêáíüò Ãåùðü-
íïò Íüñìáí Ìðüñëáãê, ï ïðïßïò áñãüôåñá ôéìÞèçêå ìå ôï · Ç åêìåôÜëëåõóç ôùí åäáöþí ðïõ ìðïñïýí íá êáëëéåñãçèïýí
âñáâåßï Íüìðåë ãéá ôçí åéñÞíç (1970), ðÞãå óôï Ìåîéêü, ìå Ý÷åé öôÜóåé óå ïñéáêü óçìåßï. Ç ìåôáôñïðÞ Üëëùí åäáöþí óå
Åéê. Å1 ÓõíïëéêÞ ðáãêüóìéá ðáñáãùãÞ äçìçôñéáêþí óå åêáô. ôüíïõò áíÜ Ýôïò (á) êáé (â) ðáñáãùãÞ äçìçôñéáêþí
ðïõ áíáëïãåß êáôÜ ìÝóï üñï óå êÜèå Üôïìï óå êéëÜ áíÜ Ýôïò ãéá ôçí ðåñßïäï 1950 Ýùò 1995
óêïðü íá óõìâÜëëåé óôç âåëôßùóç ôçò ðáñáãùãÞò ôùí êáëëéåñãÞóéìá ðñïûðïèÝôåé åßôå ôåñÜóôéåò åðåíäýóåéò óå ôå÷íï-
óéôçñþí óôç ÷þñá áõôÞ. Ôï Ìåîéêü áíôéìåôþðéæå ôçí ðåñßï- ëïãßá êáé õðïäïìÞ (üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá Üñäåõóç åñçìéêþí
äï åêåßíç ìåãÜëá ðñïâëÞìáôá óôçí ðáñáãùãÞ, ç ïðïßá Þôáí åêôÜóåùí) åßôå áíõðïëüãéóôï ðåñéâáëëïíôéêü êüóôïò ãéá ôç
êáôÜ ðïëý ìéêñüôåñç ôùí óõíå÷þò áõîáíüìåíùí áíáãêþí âéüóöáéñá (áðïøßëùóç ôùí ôñïðéêþí äáóþí êáé ìåôáôñïðÞ
ôïõ ðëçèõóìïý. ôïõò óå êáëëéåñãÞóéìç ãç Þ óå ëéâÜäéá)
Ï Ìðüñëáãê êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ áîéïðïéþíôáò ôçí · Ïé åêôÜóåéò ïé ïðïßåò óÞìåñá êáëëéåñãïýíôáé Ý÷ïõí öôÜóåé
ôå÷íïëïãßá êáé äéáóôáõñþíïíôáò äéÜöïñåò ðïéêéëßåò óéôáñéïý êáé áõôÝò óôï üñéï ôçí áðüäïóÞ ôïõò. Ç åíôáôéêÞ êáëëéÝñãåéá
ìå ôéò ôñïðéêÝò åã÷þñéåò ðïéêéëßåò, óõíÝâáëáí ìÝóá óå ëßãá ìå Ýíá ìüíï óõíÞèùò åßäïò öõôïý (ìïíïêáëëéÝñãåéá), áðáéôåß
÷ñüíéá ü÷é ìüíï íá êáëõöèïýí ïé áíÜãêåò ôçò ÷þñáò óå ôçí êáôáíÜëùóç ìåãÜëùí ðïóïôÞôùí áðü ÷çìéêÜ ëéðÜóìáôá
óéôÜñé áëëÜ êáé íá ãßíåé ôï Ìåîéêü åîáãùãéêÞ ÷þñá óôïí ôïìÝá êáé ðáñáóéôïêôüíá (åíôïìïêôüíá êáé æéæáíéïêôüíá) ãéá íá äéá-
áõôü. Ôï åã÷åßñçìá áõôü åðåêôÜèçêå êáé óå Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôçñçèåß ôï õøçëü åðßðåäï ðáñáãùãéêüôçôáò ðïõ ÷áñáêôçñßæåé
ôïõ Tñßôïõ êüóìïõ êáé Ýôóé ìÝ÷ñé ôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ ôçí ðñÜóéíç åðáíÜóôáóç.
1960, ÷þñåò ìå ñáãäáßá ðëçèõóìéáêÞ áýîçóç êáé ìåãÜëá
· Ç ðñÜóéíç åðáíÜóôáóç áðáéôåß õøçëÞ åêâéïìç÷Üíéóç ôçò
ðñïâëÞìáôá óôçí åîáóöÜëéóç ôñïöÞò, üðùò ç Éíäßá, ôï Ðá-
ãåùñãßáò (÷ñÞóç áãñïôéêþí ìç÷áíçìÜôùí, óõóôçìÜôùí áõôü-
êéóôÜí, ç Êßíá, ïé Öéëéððßíåò êáé üëç ç ËáôéíéêÞ ÁìåñéêÞ ôñé-
ìáôçò Üíôëçóçò íåñïý êáé Üñäåõóçò ê.Ü.) êáèþò åðßóçò êáé
ðëáóßáóáí ôçí ðáñáãùãÞ ôïõò ü÷é ìüíï óå äçìçôñéáêÜ áëëÜ
óõíÝíùóç ìåãÜëùí åêôÜóåùí ãçò êÜôù áðü ôçí ßäéá êåíôñéêÞ
êáé óå ñýæé. Ç ìåèïäïëïãßá êáé ôá åðéôåýãìáôá ðïõ ðñïÝêõøáí
äéá÷åßñéóç. ÁõôÜ üìùò ìå ôç óåéñÜ ôïõò ðñïûðïèÝôïõí ïéêïíï-
áðü ôï åã÷åßñçìá ôïõ Ìðüñëáãê óôï Ìåîéêü áíáöÝñïíôáé ùò
ìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò äïìÝò ðïõ äåí åßíáé åýêïëï íá äçìéïõñãç-
ðñÜóéíç åðáíÜóôáóç êáé Ýäùóáí åíôõðùóéáêÜ áðïôåëÝ-
èïýí óôéò ÷þñåò ôïõ Ôñßôïõ Êüóìïõ.
óìáôá óôéò äåêáåôßåò ðïõ áêïëïýèçóáí.
Ç óõíå÷éæüìåíç üìùò áýîçóç ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëçèõóìïý · Ïé ëáïß ôùí ÷ùñþí ôçò ÁöñéêÞò üðïõ óÞìåñá ðáñáôçñïýíôáé
åðáíáöÝñåé ôï åñþôçìá ôçò åîåýñåóçò ôñüðùí þóôå íá ïé ìåãáëýôåñåò áíáêïëïõèßåò ìåôáîý ôçò ðëçèõóìéáêÞò áýîçóçò
ðáñá÷èåß áêüìá ðåñéóóüôåñç ôñïöÞ. ÊáôÜ ôá ôåëåõôáßá êáé åêåßíçò ôçò ðáñáãùãÞò ôñïöÞò äåí óôçñßæïõí ðáñáäïóéáêÜ
÷ñüíéá, ðáñüëï ðïõ óå áðüëõôåò ôéìÝò ç óõíïëéêÞ ðáñáãùãÞ ôç äéáôñïöÞ ôïõò ôüóï ðïëý óå äçìçôñéáêÜ êáé ñýæé üðùò ïé
äçìçôñéáêþí êáé áëéåõìÜôùí óõíå÷ßæåé íá áõîÜíåé, ïé ðïóüôç- ëáïß ôçò Áóßáò. ¸ôóé ç ôå÷íïãíùóßá ðïõ áíáðôý÷èçêå êáôÜ ôçí
ôåò ðïõ áíáëïãïýí óå êÜèå êÜôïéêï ôïõ ðëáíÞôç ìáò ìåéþ- ðñÜóéíç åðáíÜóôáóç äåí ìðïñåß íá åöáñìïóôåß åýêïëá óôçí
íïíôáé óôáèåñÜ, (Åéê. Å1) ÁöñéêÞ êáé íá êáëýøåé ôéò áíÜãêåò ôùí ÷ùñþí ôçò.
105
106
ðåñßëçøç
F Ï áíèñþðéíïò ðëçèõóìüò ðïõ óôï óýíïëü ôïõ áñéèìåß ãñáöéêÞò ìåôÜâáóçò. Ç ðñüâëåøç üôé áí óõíå÷éóôåß ï
ðåñßðïõ Ýîé äéóåêáôïììýñéá Üôïìá, áõîÜíåé óôéò ìÝñåò ìáò ìå óçìåñéíüò ñõèìüò áýîçóçò èá äéðëáóéáóôåß ï ðáãêüóìéïò
ñõèìü ðåñßðïõ 1,8% ôï ÷ñüíï. Ç ìåãÜëç áýîçóç ÷áñáêôçñßæåé ðëçèõóìüò ìÝ÷ñé ðåñßðïõ ôï 2050, èÝôåé óïâáñÜ åñùôÞìáôá
ôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò êáé áõôÝò ôïõ ôñßôïõ êüóìïõ, åíþ ùò ðñïò ôá áðïèÝìáôá ôñïöÞò êáé åíÝñãåéáò.
ïé áíáðôõãìÝíåò ÷þñåò âñßóêïíôáé óôï óôÜäéï ôçò äçìï-
1. Ðïéåò åßíáé ïé óçìáíôéêüôåñåò áéôßåò ðïõ êáèüñéóáí ôéò 6. Áò õðïèÝóïõìå üôé äýï ãõíáßêåò ãåííÞèçêáí ôçí ßäéá
ìåãÜëåò ðëçèõóìéáêÝò ìåôáâïëÝò ðïõ óõíÝâçóáí ÷ñïíéÜ. ¸êáíáí ç êÜèå ìéá äýï äßäõìåò êüñåò ùò ôá
óôéò áíèñþðéíåò êïéíùíßåò áðü ôçí åìöÜíéóÞ ôïõ ìïíáäéêÜ ðáéäéÜ ôïõò. Ç ðñþôç ãõíáßêá (Á) ôá ãÝííçóå
áíèñþðïõ ìÝ÷ñé êáé óÞìåñá; óå çëéêßá 18 åôþí åíþ ç Üëëç óå çëéêßá 36 åôþí. ÊÜèå
êüñç ôïõò áðÝêôçóå êáé áõôÞ ìå ôç óåéñÜ ôçò äßäõìåò
2. Äþóôå ìåñéêÜ óôïé÷åßá ðïõ íá óõíçãïñïýí õðåñ ôïõ êüñåò óôçí ßäéá çëéêßá ðïõ ôéò åß÷å áðïêôÞóåé êáé ç
ïôé ï áíèñþðéíïò ðëçèõóìüò Ý÷åé õðåñâåß ôç ìçôÝñá ôïõò. ¼ëåò ïé ìçôÝñåò ðåèáßíïõí óå çëéêßá 72
«÷ùñçôéêüôçôá» ôçò Ãçò. åôþí.
á. ðüóïõò óõíïëéêÜ áðïãüíïõò Ý÷åé áöÞóåé ç Ãõíáßêá Á
3. Áðü ôï 1970 ðáñáôçñåßôáé ìéá ðôþóç ôïõ ñõèìïý üôáí ðåèÜíåé êáé ðüóïõò ç ãõíáßêá Â;
ãåííÞóåùí óôéò ÇÐÁ. Ãéá ôß ðáñüëá áõôÜ ï ðëçèõóìüò â. êáôáóêåõÜóôå ãéá ôéò ãõíáßêåò Á êáé Â, áðü Ýíá
óå áõôÞ ôç ÷þñá óõíå÷ßæåé íá áõîÜíåé; äéÜãñáììá ðïõ íá äåß÷íåé ôçí áýîçóç ôïõ «ðëç-
èõóìïý» ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå êÜèå ìßá áðü áõôÝò.
4. Ç äçìïãñáöéêÞ ìåôÜâáóç óõó÷åôßæåôáé ìå: ã. óõãêñßíåôå ôïõò ñõèìïýò áýîçóçò ôùí äýï «ðëç-
á. ôï ìïñöùôéêü åðßðåäï ôïõ ãõíáéêåßïõ ðëçèõóìïý èõóìþí»
â. ôç âåëôßùóç ôçò áãñïôéêÞò ðáñáãùãÞò
ã. ôçí âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç 7. Áðü ðïéïõò ðáñÜãïíôåò êáèïñßæåôáé ôï ìÝãåèïò ôïõ
ä. ôç âåëôßùóç ôùí óõíèçêþí õãåééíÞò êáé äéáôñïöÞò áíèñþðéíïõ ðëçèõóìïý. Ðïéïé áðü áõôïýò äåí ó÷å-
å. ôç âåëôßùóç ôçò éáôñéêÞò ðåñßèáëøçò ôßæïíôáé ìå ôá ìåãÝèç ôùí ðëçèõóìþí ôùí Üëëùí
æùíôáíþí ïñãáíéóìþí;
5. ¼ëåò ïé ðéï êÜôù ðáñÜìåôñïé áõîÞèçêáí, ùò óõíÝðåéá
ôçò áãñïôéêÞò åðáíÜóôáóçò, åêôüò áðü: (êõêëþóôå ôç
óùóôÞ áðÜíôçóç)
á. Ôï ìÝãåèïò ôïõ áíèñþðéíïõ ðëçèõóìïý
â. Ç ðïéüôçôá ôçò äéáôñïöÞò ôïõ áíèñþðïõ
ã. ç ñýðáíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò
ä. ï ñõèìüò êáôáóôñïöÞò ôùí äáóþí
å. Ç äéÜâñùóç ôïõ åäÜöïõò
106
107
2.4. Ç ÅÐÉÄÑÁÓÇ ÔÏÕ ÁÍÈÑÙÐÏÕ

ÓÔÁ ÏÉÊÏÓÕÓÔÇÌÁÔÁ
Ï Üíèñùðïò áñ÷éêÜ åîáóöÜëéæå ôçí ôñïöÞ ôïõ áðü ôï ðåñéâÜëëïí
êõíçãþíôáò äéÜöïñá æþá êáé óõëëÝãïíôáò êáñðïýò, óðüñïõò, ñßæåò
êáé Üëëá öõôéêÜ ìÝñç. Ðñéí áðü 10.000 ðåñßðïõ ÷ñüíéá Üñ÷éóå íá
êáëëéåñãåß äéÜöïñá öõôÜ êáé íá åîçìåñþíåé æþá åßôå ãéá ôç äéáôñïöÞ ôïõ
(ðñüâáôï, êáôóßêá, áãåëÜäá ê.Ü.) åßôå ãéá äéÜöïñåò åñãáóßåò (óêýëïò,
Üëïãï, êáìÞëá ê.Ü.). Ç êáëëéÝñãåéá ôùí öõôþí åðÝôñåøå óôïí Üíèñùðï
íá ìç ìåôáêéíåßôáé ðïëý ãéá ôçí åîåýñåóç ôçò ôñïöÞò ôïõ êáé Ýôóé
äçìéïõñãÞèçêáí ïé ðñþôïé ïéêéóìïß. ¹äç ï Üíèñùðïò ãíþñéæå áðü ðéï
ðáëéÜ ôç ÷ñÞóç ôçò öùôéÜò.
Ïé åðåìâÜóåéò ôïõ áíèñþðïõ óôï ðåñéâÜëëïí äåí ðñïêáëïýóáí
óçìáíôéêÝò áëëáãÝò óå áõôü, ãéáôß ïé ðëçèõóìïß Þôáí ìéêñïß êáé ôá
åñãáëåßá ðñùôüãïíá. Ìå ôçí áðïéêïäüìçóÞ ôïõò ôá ðåñéôôþìáôá êáé
ôá äéÜöïñá Üëëá õëéêÜ åðÝóôñåöáí åýêïëá ôéò áíüñãáíåò ïõóßåò óôï
ðåñéâÜëëïí áðü ôï ïðïßï åß÷áí áöáéñåèåß.
Ç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç Üñ÷éóå ôï 19ï áéþíá, üôáí ï Üíèñùðïò
÷ñçóéìïðïßçóå ãéá ðñþôç öïñÜ èåñìéêÞ åíÝñãåéá óôéò ìç÷áíÝò åóùôå-
ñéêÞò êáýóçò åðéöÝñïíôáò áëëáãÝò óôï ðåñéâÜëëïí ôïõ. ÁõôÞ ïäÞãçóå
óôç ÷ñçóéìïðïßçóç ëéãüôåñùí ÷åñéþí óôçí áãñïôéêÞ æùÞ êáé ðåñéóóü-
ôåñùí ÷åñéþí óôç âéïìç÷áíßá. ¸ôóé ðáñáôçñÞèçêå ìéá óïâáñÞ ìåôá-
êßíçóç áãñïôéêþí ðëçèõóìþí ðñïò ôéò âéïìç÷áíéêÝò ðåñéï÷Ýò êáé
êõñßùò óôéò ðüëåéò.
Ç ìåôáêßíçóç áõôÞ õðÞñîå ç áöåôçñßá óçìáíôéêþí ïéêïíïìéêþí êáé
êïéíùíéêþí ìåôáó÷çìáôéóìþí ïé ïðïßïé óõíåôÝëåóáí ìåôáîý Üëëùí êáé
óôç äçìéïõñãßá ïéêïëïãéêþí ðñïâëçìÜôùí.
Ïé ðçãÝò åíÝñãåéáò áñ÷éêÜ Þôáí ôï îýëï, ï ãáéÜíèñáêáò êáé Üëëïé ïñõ- Åéê. 2-34. Ïé áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò
êôïß Üíèñáêåò åíþ ï 20üò áéþíáò ÷áñáêôçñßóôçêå áðü ôç ãåíéêåõìÝíç Ý÷ïõí ôç «ìåñßäá ôïõ ëÝïíôïò» óôéò
÷ñÞóç ôïõ ðåôñåëáßïõ, ôçí ðáñáãùãÞ ðõñçíéêÞò åíÝñãåéáò êáé êõñßùò åêðïìÝò CO2.
ôçí ôåñÜóôéá áýîçóç ôùí åíåñãåéáêþí áíáãêþí êáé ôçí áëüãéóôç åêìå-
ôÜëëåõóç üëùí ôùí ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðçãþí.
¸ôóé óÞìåñá ç áíèñùðüôçôá êáôáíáëþíåé ôåñÜóôéåò ðïóüôçôåò õäñïãï-
íáíèñÜêùí (ïñõêôÜ êáýóéìá) ðïõ ç êáýóç ôïõò åìðëïõôßæåé óõíå÷þò
ôçí áôìüóöáéñá ìå CO2. Ôá óôïé÷åßá öáíåñþíïõí üôé ç óõãêÝíôñùóç
CO2 óôçí áôìüóöáéñá êáôÜ ôá ôåëåõôáßá 30 ÷ñüíéá áõîÞèçêå êáôÜ
20 25%. Óå åðüìåíåò ðáñáãñÜöïõò èá ìåëåôÞóïõìå ôéò åðéðôþóåéò
ôçò áýîçóçò áõôÞò (öáéíüìåíï ôïõ èåñìïêçðßïõ). Ó÷åäüí ôï 50% ôïõ
óõíïëéêïý CO2 ðïõ óõóóùñåýåôáé êÜèå ÷ñüíï ôçí áôìüóöáéñá, ëüãù
ôçò áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò, ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïí áíåðôõãìÝíï
âïññÜ (Åéê. 2-34). ÐñÜãìáôé, ç êáôáíÜëùóç åíÝñãåéáò áðü ôéò áíå-
107
108
Åéê. 2-35. Ç óõíïëéêÞ êáôáíÜëùóç

åíÝñãåéáò óôïí ôñßôï êüóìï êáôÜ ôá
ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1980 Þôáí 15
ðåñßðïõ öïñÝò ìéêñüôåñç áðü ôçí á-
íôßóôïé÷ç ôùí áíåðôõãìÝíùí ÷ùñþí.
ðôõãìÝíåò ÷þñåò åßíáé óôéò ìÝñåò ìáò êáôÜ ðïëý õøçëüôåñç áðü üôé
óôïí ôñßôï êüóìï (Åéê. 2-35).
Åäþ êáé ëßãá ÷ñüíéá Üñ÷éóå íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ðñþôç öïñÜ ç
ðõñçíéêÞ åíÝñãåéá êõñßùò ãéá ôçí ðáñáãùãÞ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò. Ãéá
ðïëëïýò ïé êßíäõíïé ðïõ åìöáíßæåé ç ÷ñÞóç ôçò ðõñçíéêÞò åíÝñãåéáò
åßíáé êáôÜ ðïëý ðåñéóóüôåñïé áðü ôá ïöÝëç ðïõ ðñïêýðôïõí, åíþ äåí
åßíáé ëßãïé åêåßíïé ðïõ èåùñïýí, áíôßèåôá, üôé ç ÷ñÞóç ôçò ðõñçíéêÞò
åíÝñãåéáò óå ìéá ôå÷íïëïãéêÜ ðñïçãìÝíç êáé ìå áîéüðéóôïõò êáíüíåò
áóöáëåßáò êïéíùíßá, äåí äçìéïõñãåß ïîõìÝíá ðåñéâáëëïíôéêÜ ðñïâëÞìáôá
(Åéê. 2-36).
Åéê. 2-36. Áåñïöùôïãñáößá ðïõ

áðåéêïíßæåé üôé áðÝìåéíå áðü ôïí áíôé-
äñáóôÞñá óôï Chernobyl ôñåéò ìÝñåò
ìåôÜ ôï áôý÷çìá (29 Áðñéëßïõ 1986).
Ôï ìåãáëýôåñï ðõñçíéêü áôý÷çìá
óôçí éóôïñßá ôçò áíèñùðüôçôáò ðïõ
åß÷å ôïõëÜ÷éóôïí 35 íåêñïýò äçìéïýñ-
ãçóå óïâáñÝò ðñïõðïèÝóåéò êáñêß-
íïõ óå áíáñßèìçôï áñéèìü áíèñþðùí
ôçò ãýñù ðåñéï÷Þò.
108
109
Ç áðåéëÞ íÝùí ðõñçíéêþí áôõ÷çìÜôùí, ç áðïèÞêåõóç ôùí ðõñçíéêþí

áðïâëÞôùí, Þ ï ôñüðïò ðáñïðëéóìïý ôùí ßäéùí ôùí ðõñçíéêþí åñãï-
óôáóßùí ðïõ êëåßíïõí ôïí åíåñãü êýêëï æùÞò ôïõò, åßíáé ìåñéêÜ áðü
ôá èÝìáôá ðïõ áðïôåëïýí, ðÜíôùò, áíôéêåßìåíï Ýíôïíïõ ðñïâëçìáôéóìïý
óå äéåèíÝò åðßðåäï.
Ñýðáíóç: ôï áíôßôéìï
ôïõ óýã÷ñïíïõ ðïëéôéóìïý
Äéáðéóôþóáìå üôé ç ìåãÜëç áýîçóç ôïõ áíèñþðéíïõ ðëçèõóìïý êáôÜ
ôá ôåëåõôáßá éäßùò ÷ñüíéá áëëÜ êáé ç ìåãÜëç ôå÷íïëïãéêÞ ðñüïäïò åöï-
äéÜæåé ôéò êïéíùíßåò ìå ìÝóá ðïõ ìðïñåß íá ðñïêáëÝóïõí óôï ðåñéâÜëëïí
ìåãÜëçò êëßìáêáò ìåôáâïëÝò.
ÊÜèå ìåôáâïëÞ óôá ðïéïôéêÜ Þ óôá ðïóïôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ áÝñá,
ôùí íåñþí Þ ôïõ åäÜöïõò ÷áñáêôçñßæåôáé ùò ñýðáíóç. Ïé ðáñÜãïíôåò
ðïõ åõèýíïíôáé ãéá ôéò ìåôáâïëÝò áõôÝò ó÷åôßæïíôáé åßôå ìå ïñéóìÝíåò
÷çìéêÝò ïõóßåò åßôå ìå ïñéóìÝíåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò ïé ïðïßåò äéï÷åôåýïíôáé
óôï ðåñéâÜëëïí êáé ïíïìÜæïíôáé ñõðáíôÝò.
Ïé ðåñéóóüôåñïé ñõðáíôÝò åßíáé óôåñåÝò, õãñÝò Þ áÝñéåò ÷çìéêÝò ïõóßåò.
Ï èüñõâïò, ïñéóìÝíåò áêôéíïâïëßåò Þ ìåãÜëá ðïóÜ èåñìüôçôáò ÷áñá-
êôçñßæïíôáé åðßóçò ùò ñõðáíôÝò. Ïé ñõðáíôÝò ìðïñåß íá ðñïÝñ÷ïíôáé
áðü öõóéïëïãéêÝò äéáäéêáóßåò (üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ùò áðïôÝëåóìá
çöáéóôåéáêþí åêñÞîåùí) Þ óõíçèÝóôåñá áðü ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôïõ
áíèñþðïõ, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá, áðü ôçí êáýóç ôùí ïñõêôþí êáõóß-
ìùí Þ ôïõ Üíèñáêá. Áí ç ñýðáíóç äçìéïõñãåß óôï ðåñéâÜëëïí ìåôáâï-
ëÝò ôÝôïéåò þóôå íá áíáðôýóóïíôáé ìéêñïïñãáíéóìïß ðïõ åßíáé ðáèïãüíïé
ãéá ôçí õãåßá ôïõ áíèñþðïõ, ôüôå èåùñïýìå üôé õðÜñ÷åé ìüëõíóç.
Óôéò åðüìåíåò ðáñáãñÜöïõò èá óõæçôÞóïõìå ôéò åðéðôþóåéò ôçò
áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò óôçí ðïéüôçôá ôïõ áôìïóöáéñéêïý áÝñá,
ôïõ õäÜôéíïõ ðåñéâÜëëïíôïò, ôïõ åäÜöïõò, êáèþò åðßóçò êáé óôçí ðïé-
êéëüôçôá ôçò ÷ëùñßäáò êáé ôçò ðáíßäáò.
2.4.1. ÁôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç: Öýóç êáé ðñïÝëåõóç

ôùí êõñéïôÝñùí ïõóéþí ðïõ ôçí ðñïêáëïýí
Ç ñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò åßíáé áðïôÝëåóìá ðïóïôéêÞò ìåôáâïëÞò
ôçò óõãêÝíôñùóçò êÜðïéïõ Þ êÜðïéùí áðü ôá öõóéïëïãéêÜ óõóôáôéêÜ
ôçò, åßôå ðïéïôéêÞò ìåôáâïëÞò ðïõ ïöåßëåôáé óôçí åßóïäï óôçí áôìüóöáéñá
óõóôáôéêþí îÝíùí ðñïò áõôÞ (üðùò ñáäéåíåñãÜ óôïé÷åßá, ïñãáíéêÝò
óõíèåôéêÝò åíþóåéò êôë.), åßôå áêüìç áðïôÝëåóìá óõíäõáóìïý ðïóïôéêþí
êáé ðïéïôéêþí ìåôáâïëþí.
Ìïëïíüôé ç áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç ãßíåôáé áðü ôïí êáèÝíá åýêïëá
áíôéëçðôÞ, åßíáé ðïëý äýóêïëç ç åðéóôçìïíéêÞ ôçò áíÜëõóç êáé ôåêìç-
ñßùóç. Êáé ôïýôï ãéáôß ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ ôçí ðñïêáëïýí äåí ðáñáìÝíïõí
109
110
Åéê. 2-37. ÊáôáíïìÞ ôùí êõñéïôÝñùí

ïõóéþí ðïõ ðñïêáëïýí áôìïóöáé-
ñéêÞ ñýðáíóç êáé ïé óçìáíôéêüôåñåò
ðçãÝò ðñïÝëåýóçò ôïõò (ôá äåäïìÝíá
áöïñïýí óôéò ÇÐÁ ãéá ôï 1997).
óôáèåñïß áëëÜ ìåôáâÜëëïíôáé áíÜëïãá ìå äéÜöïñïõò óõíôåëåóôÝò üðùò

ïé ìåôåùñïëïãéêÝò óõíèÞêåò, ç ôïðïãñáößá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ê.Ü.
ÅðéðëÝïí, ôï ðñüâëçìá ãßíåôáé áêüìá ðéï ðåñßðëïêï áðü ôï ãåãïíüò
üôé ðïëëÝò ïõóßåò ðïõ äéï÷åôåýïíôáé óôçí áôìüóöáéñá ùò áðïôÝëåóìá
ôçò áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò, ÷ùñßò áñ÷éêÜ íá åßíáé ôïîéêÝò, áíôéäñïýí
ìåôáîý ôïõò êáé ìåôáôñÝðïíôáé óå ïõóßåò åðéêßíäõíåò êáé ôïîéêÝò ãéá ôïõò
ïñãáíéóìïýò.
Ðáñáäåßãìáôïò ÷Üñç, ôï SO2 ïîåéäþíåôáé óôçí áôìüóöáéñá óå SO3 êáé
áíôéäñþíôáò ìå ôïõò õäñáôìïýò ìåôáôñÝðåôáé óå H2SO4. Ôï ßäéï
óõìâáßíåé êáé ìå ôá ïîåßäéá ôïõ áæþôïõ ðïõ, áíôéäñþíôáò ìå ôá ðñï-
úüíôá ôçò áôåëïýò êáýóçò ôùí õäñïãïíáíèñÜêùí óôéò ìç÷áíÝò åóù-
ôåñéêÞò êáýóçò, ðáñÜãïõí ïõóßåò ðïëý ðéï ôïîéêÝò áðü ôéò áñ÷éêÝò.
Äýï åßíáé ïé êõñéüôåñåò êáôçãïñßåò ïõóéþí ðïõ ðñïêáëïýí áôìïóöáéñéêÞ
ñýðáíóç: áÝñéåò ïõóßåò êáé óôåñåÜ óùìáôßäéá (ðïõ óõíÞèùò ïíïìÜæïíôáé
áerosols). Ïé áÝñéåò ïõóßåò áíôéðñïóùðåýïõí ôï 90% ôçò ìÜæáò ôùí
îÝíùí ïõóéþí ðïõ ìðáßíïõí óôçí áôìüóöáéñá, åíþ ôá óôåñåÜ óùìáôßäéá
ìüíï ôï õðüëïéðï 10%.
Ç Åéêüíá 2-37 äßíåé ôçí êáôáíïìÞ ôùí êõñéïôÝñùí ïõóéþí ðïõ ðñï-
êáëïýí áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç êáé ôéò óçìáíôéêüôåñåò ðçãÝò ðñïÝëåõóÞò
ôïõò. Öáßíåôáé êáèáñÜ ï êáèïñéóôéêüò ñüëïò ôçò êáýóçò ôùí õäñïãï-
íáíèñÜêùí óôç äçìéïõñãßá ôçò áôìïóöáéñéêÞò ñýðáíóçò.
ÔÝóóåñéò ìåãÜëåò êáôçãïñßåò ðñïâëçìÜôùí ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí áôìï-
óöáéñéêÞ ñýðáíóç: Ôï öùôï÷çìéêü íÝöïò óôá áóôéêÜ êõñßùò êÝíôñá,
ðïõ äçìéïõñãåß áíáðíåõóôéêÜ êáé Üëëá ðñïâëÞìáôá õãåßáò óôïí Üí-
èñùðï, ôï öáéíüìåíï ôïõ èåñìïêçðßïõ ðïõ ïäçãåß óå óôáäéáêÞ Üíïäï
ôçò ìÝóçò èåñìïêñáóßáò ôïõ ðëáíÞôç, ç êáôáóôñïöÞ ôçò áóðßäáò üæï-
íôïò êáé ç üîéíç âñï÷Þ (Åéê. 2-38).
110
111
Åéê. 2-38. Ôá ôÝóóåñá ìåãÜëá ðñï-

âëÞìáôá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôç ñýðáí-
óç ôçò áôìüóöáéñáò. Öáßíåôáé êáèáñÜ
ç óõìâïëÞ ôçò êáýóçò ôùí ïñõêôþí
êáõóßìùí óôç äçìéïõñãßá êáé óõíôÞ-
ñçóç ôùí ðñïâëçìÜôùí áõôþí.
Ôï öùôï÷çìéêü íÝöïò êáé ïé êßíäõíïé ãéá ôçí õãåßá ôùí

êáôïßêùí óôá áóôéêÜ êÝíôñá
ÐÜíù áðü ôá áóôéêÜ êÝíôñá êáé áíÜëïãá ìå ôç ãåùìïñöïëïãßá êÜèå
ðåñéï÷Þò, ï áÝñáò äÝ÷åôáé êáèçìåñéíÜ ìåãÜëåò óõãêåíôñþóåéò êáõóá-
åñßùí (áõôïêßíçôá, êåíôñéêÝò èåñìÜíóåéò, âéïìç÷áíßá, áðïôåöñùôÞñéá
íïóïêïìåßùí êáé êáýóç áðïññéììÜôùí) êáèþò êáé áðü óêüíç êáé
áéèÜëç. ¼ôáí, ìÜëéóôá, ïé óõíèÞêåò åõíïïýí ôç èåñìïêñáóéáêÞ áíá-
óôñïöÞ, ï èåñìüò êáé ãåìÜôïò áðü áÝñéïõò ñõðáíôÝò êáé óôåñåÜ óùìá-
ôßäéá áÝñáò, åãêëùâßæåôáé ðÜíù áðü ìéá ðåñéï÷Þ êáé äçìéïõñãåß Ýíá
åõäéÜêñéôï öùôï÷çìéêü íÝöïò ìÝóá óôï ïðïßï æïýìå, áíáðíÝïõìå (ðåñß-
ðïõ 20.000 áíáðíïÝò ôï åéêïóéôåôñÜùñï) êáé êéíïýìáóôå (Åéê. 2-39).
Åéê. 2-39. Ï èåñìüò áÝñáò ðÜíù
áðü ôçí ðüëç áíåâáßíåé óõíÞèùò óå
õøçëüôåñá óôñþìáôá êáé øý÷åôáé
(åðÜíù äéÜãñáììá). Óå ìéá èåñìï-
êñáóéáêÞ áíáóôñïöÞ (êÜôù äéÜãñáì-
ìá) ï èåñìüò áÝñáò ðáãéäåýåôáé áðü
ôçí øõ÷ñüôåñç áÝñéá ìÜæá ôùí ãýñù
âïõíþí êáé ôõëßãåé ôçí ðüëç óáí ìéá
êïõâÝñôá ìç åðéôñÝðïíôáò óôïõò
áÝñéïõò ñõðáíôÝò íá äéáöýãïõí óôçí
áôìüóöáéñá.Óå ôÝôïéåò ðåñéðôþóåéò
ïé êÜôïéêïé ôùí ðüëåùí ìïéÜæïõí ìå
ôï øÜñé óôç ãõÜëá, üðïõ ôï íåñü
åßíáé ìïëõóìÝíï.
111
112
Ïé êõñéüôåñïé áÝñéïé ñõðáíôÝò ôçò áôìüóöáéñáò ðïõ ðñïêáëïýí ðñï-

ç
óå Üëë óç âëÞìáôá õãåßáò óôïí Üíèñùðï åßíáé:
í
ìåãÝèõ Ìïíïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá: åßíáé ï ðéï äéáäåäïìÝíïò ñõðáíôÞò ôçò
áôìüóöáéñáò. ÊÜôù áðü öõóéïëïãéêÝò óõíèÞêåò âñßóêåôáé óôïí áÝñá
¸÷åé õðïëïãéóôåß üôé ç ðáñáìïíÞ åðß
ïêôþ þñåò óå áôìüóöáéñá ðïõ ðåñé-
óå óõãêåíôñþóåéò ðïëý ÷áìçëÝò, ðïõ õðïëïãßæïíôáé ðåñßðïõ óå
Ý÷åé 80 ppm CÏ (óõíÞèçò óõãêÝí- 0,1 0,2 ppm (ìÝñç óôï åêáôïììýñéï). ÐáñÜãåôáé öõóéïëïãéêÜ áðü ôçí
ôñùóç óå óõíèÞêåò êõêëïöïñéáêÞò çöáéóôåéáêÞ äñÜóç, áðü ïñéóìÝíåò æõìþóåéò, çëåêôñéêÝò åêêåíþóåéò
óõìöüñçóçò óå ìéá ìåãáëïýðïëç) êáé ðõñêáãéÝò äáóþí.
éóïäõíáìåß ìå áðþëåéá 0,5 Kg áßìá-
ôïò. Ôá ôåëåõôáßá üìùò ÷ñüíéá ïé ìç÷áíÝò åóùôåñéêÞò êáýóçò ìå ôçí
áëìáôþäç åîÜðëùóÞ ôïõò åëåõèåñþíïõí êáôÜ ôç ëåéôïõñãßá ôïõò
ôåñÜóôéåò ðïóüôçôåò CO. ¸ôóé óôéò áóôéêÝò ðåñéï÷Ýò, ïé óõãêåíôñþóåéò
CO óå þñåò êõêëïöïñéáêÞò áé÷ìÞò ìðïñåß íá îåðåñÜóïõí ôá 300 ppm.
Óå ôÝôïéåò óõãêåíôñþóåéò ôï CO åßíáé éäéáßôåñá åðéêßíäõíï ãéá ôïí
ïñãáíéóìü. ¼ôáí åíþíåôáé ìå ôçí áéìïóöáéñßíç áíôéêáèéóôÜ ôï ïîõãüíï
ôï ïðïßï êÜôù áðü öõóéïëïãéêÝò óõíèÞêåò ìåôáöÝñåôáé áðü áõôÞí.
¸ôóé ìåéþíåôáé ç ðñïóöïñÜ ïîõãüíïõ óôá êýôôáñá ìå áðïôÝëåóìá íá
áõîÜíåé ï êáñäéáêüò êáé ï áíáðíåõóôéêüò ñõèìüò ãéá íá ôçí áíôéóôáèìßóåé.
¢ôïìá ìå êáñäéáêÜ êáé áíáðíåõóôéêÜ íïóÞìáôá åßíáé éäéáßôåñá åõáßóèçôá
óå ôÝôïéåò êáôáóôÜóåéò.
Ðñüóöáôá áíáêáëýöèçêå üôé áêüìç êáé óôï íüôéï çìéóöáßñéï, ïé óõãêå-
íôñþóåéò CÏ, êõñßùò ëüãù ôçò êáôáóôñïöÞò ôùí äáóþí, ðëçóéÜæïõí
ôéò áíôßóôïé÷åò ôïõ áíåðôõãìÝíïõ êáé áóôéêïðïéçìÝíïõ ÂïññÜ.
Äéïîåßäéï ôïõ èåßïõ: Óçìáíôéêüò ñõðáíôÞò ôçò áôìüóöáéñáò ðïõ ðñï-

Ýñ÷åôáé êáôÜ êýñéï ëüãï êáé áõôüò áðü ôçí êáýóç õäñïãïíáíèñÜêùí
áðü ôéò ìç÷áíÝò åóùôåñéêÞò êáýóçò, êáèþò êáé áðü ôç ÷çìéêÞ âéïìç÷áíßá.
×ùñßò áìöéâïëßá äçìéïõñãåß óïâáñÜ áíáðíåõóôéêÜ ðñïâëÞìáôá (÷ñüíéï
Üóèìá, âñïã÷ßôéäá, åìöýóçìá).
Óôï SO2 ïöåßëåôáé áêüìá êáé ç äéÜâñùóç ôùí ìáñìÜñéíùí ìíçìåßùí êáé
ÁèÞíá ç ìßá, ÁèÞíá êáé ç Üëëç áãáëìÜôùí. Ìå ôï ó÷çìáôéóìü èåééêïý ïîÝïò, ôï ìÜñìáñï (áíèñáêéêü
áóâÝóôéï) ìåôáôñÝðåôáé óå ãýøï (Ýíõäñï èåééêü áóâÝóôéï) ðïõ Ý÷åé
ìéêñÞ óêëçñüôçôá êáé êáôáôñþãåôáé åýêïëá.
Ôá ïîåßäéá ôïõ áæþôïõ: Ôï ìïíïîåßäéï (ÍÏ) êáé ôï äéïîåßäéï ôïõ áæþôïõ

(ÍÏ2) âñßóêïíôáé êÜôù áðü öõóéïëïãéêÝò óõíèÞêåò óå ìéêñÝò óõãêåíôñþ-
óåéò óôçí áôìüóöáéñá. Ïé ìç÷áíÝò åóùôåñéêÞò êáýóçò Ý÷ïõí óõìâÜëëåé
óôçí ìåãÜëç áýîçóç ôùí óõãêåíôñþóåùí áõôþí ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá.
Óôá áóôéêÜ êÝíôñá óå þñåò êõêëïöïñéáêÞò áé÷ìÞò ç óõãêÝíôñùóç ôïõ
ÍÏ2 îåðåñíÜ ôá 0,1 ppm óôçí áôìüóöáéñá. Óå ôÝôïéåò óõãêåíôñþóåéò
ôï ÍÏ2 ðñïêáëåß åñåèéóìü óôá ìÜôéá ôïõ áíèñþðïõ êáé áíáðíåõóôéêÜ
ðñïâëÞìáôá. Óôá öõôÜ áíáóôÝëëåôáé ç öùôïóõíèåôéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
112
113
Ôï öáéíüìåíï ôïõ èåñìïêçðßïõ

êáé ç áýîçóç ôçò ìÝóçò èåñìïêñáóßáò ôçò Ãçò.
Ïé áõîçìÝíåò ðïóüôçôåò CÏ2 ðïõ äéï÷åôåýïíôáé óôçí áôìüóöáéñá ëüãù
êõñßùò ôçò êáýóçò ôïõ ðåôñåëáßïõ, áëëÜ êáé áñêåôïß áðü ôïõò ñõðáíôÝò
ôçò áôìüóöáéñáò (äéïîåßäéï ôïõ áæþôïõ, ìåèÜíéï, ÷ëùñéïöèïñéùìÝíïé
õäñïãïíÜíèñáêåò) ôåßíïõí íá ðáñåìðïäßóïõí ôçí áðïâïëÞ èåñìüôçôáò
áðü ôç ãç óôï äéÜóôçìá (Åéê. 2-40).
Ôï öáéíüìåíï áõôü ïíïìÜæåôáé öáéíüìåíï ôïõ èåñìïêçðßïõ ãéáôß
ìïéÜæåé ìå ôç óõìðåñéöïñÜ ðïõ Ý÷åé ôï äéáöáíÝò ðñïóôáôåõôéêü êÜëõì-
ìá óôï èåñìïêÞðéï ôï ïðïßï áöÞíåé ôéò áêôßíåò ôïõ Þëéïõ íá äéåéóäýóïõí,
áëëÜ åìðïäßæåé ôçí áðïâïëÞ ôçò èåñìüôçôáò ç ïðïßá ðáãéäåýåôáé óôï
åóùôåñéêü ðñïêáëþíôáò ìå ôïí ôñüðï áõôü ôçí Üíïäï ôçò èåñìïêñáóßáò
Ïé ìåëÝôåò êáôáãñÜöïõí ìéá óôáäéáêÞ Üíïäï ôçò ìÝóçò èåñìïêñáóßáò Åéê. 2-40. Ôï öáéíüìåíï ôïõ èåñìïêç-
ôçò Ãçò êáôÜ ôá ôåëåõôáßá ðåíÞíôá ÷ñüíéá ç ïðïßá ðåñß ôï 2020 ðñï- ðßïõ ïöåßëåôáé óôï üôé óõóóùñåýïíôáé
âëÝðåôáé íá åìöáíßóåé ìéá äéáöïñÜ áðü ôçí áíôßóôïé÷ç ôéìÞ ôïõ 1950 óôçí áôìüóöáéñá ïñéóìÝíá áÝñéá ðïõ
ôïõëÜ÷éóôïí êáôÜ 0,5 °C (Åéê. 2-41). åíþ åðéôñÝðïõí óôçí çëéáêÞ áêôéíï-
âïëßá íá äéåéóäýåé, ðáãéäåýïõí ôç
ÐïëëÜ åñåõíçôéêÜ éäñýìáôá êáé äéåèíåßò áñìüäéïé öïñåßò ðñïâëÝðïõí èåñìüôçôá óôçí áôìüóöáéñá.
üôé áí óõíå÷éóôïýí ïé óçìåñéíïß ñõèìïß ÷ñçóéìïðïßçóçò ôùí ïñõêôþí
êáõóßìùí, ôï 2050, ç äéáöïñÜ áõôÞ èá öèÜóåé ôïõò 5 °C.
Ïé ïéêïëïãéêÝò óõíÝðåéåò åíüò ôÝôïéïõ åíäå÷ïìÝíïõ èá åßíáé óïâáñüôáôåò.
Èá Ý÷ïõìå áñ÷éêÜ óçìáíôéêÞ Üíïäï ôçò åðéöÜíåéáò ôçò èÜëáóóáò, ëüãù
ôçò ôÞîçò ôùí ðÜãùí óôïõò ðüëïõò áëëÜ êáé ëüãù ôçò ãåíéêüôåñçò
äéáóôïëÞò ôùí õäÜôéíùí ìáæþí (áò èõìçèïýìå üôé ôï íåñü äéáóôÝëëåôáé
ìå ôçí Üíïäï ôçò èåñìïêñáóßáò). ÐïëëÝò êáé ìåãÜëåò ðáñáèáëÜóóéåò
ðüëåéò èá óêåðáóôïýí áðü íåñü êáé ôåñÜóôéåò êáëëéåñãÞóéìåò åêôÜóåéò
Åéê. 2-41. ÌåôáâïëÝò óôç ìÝóç åôÞóéá

èåñìïêñáóßá ôçò Ãçò óôï äéÜóôçìá
1860-1990 (ìáýñç ãñáììÞ). Ç êßôñéíç
ðåñéï÷Þ áíÜìåóá óôéò äýï êáìðýëåò
áíôéðñïóùðåýåé ôéò äéáöïñåôéêÝò
åêôéìÞóåéò (áéóéüäïîåò - áðáéóéüäï-
îåò) ôùí åðéóôçìüíùí ãéá ôçí ðïñåßá
ôçò óõíå÷éæüìåíçò áýîçóçò ôùí
ôéìþí ôçò èåñìïêñáóßáò ôçò Ãçò ìÝ÷ñé
ôï 2050.[Óôïé÷åßá áðü ôçí Áêáäçìßá
Åðéóôçìþí êáé ôï ÊÝíôñï ãéá ôçí
ðáñáêïëïýèçóç ôçò áôìüóöáéñáò,
ôùí ÇÐÁ]
113
114
Åéê. 2-42. ÄéáãñáììáôéêÞ áðüäïóç

ôïõ öáéíïìÝíïõ ôïõ èåñìïêçðßïõ
êáôÜ ôï ïðïßï ç ìÝóç áýîçóç ôçò
èåñìïêñáóßáò ôçò Ãçò óõó÷åôßæåôáé
ìå ôá ðïóïóôÜ óõììåôï÷Þò ôùí
«áåñßùí ôïõ èåñìïêçðßïõ» (CO 2
ìåèÜíéï, ïîåßäéá ôïõ áæþôïõ êáé CFCs
-÷ëùñïöèïñÜíèñáêåò) áðü ôï 1950
ìå ðñüâëåøç Ýùò ôï 2020.
èá ÷áèïýí. Ç ãåíéêüôåñç áëëáãÞ óôï êëßìá èá ìåôáôïðßóåé ôéò æþíåò

êáëëéÝñãåéáò ðñïò ôïõò ðüëïõò, åêåß äçëáäÞ ðïõ ôá åäÜöç äåí åßíáé
êáôÜëëçëá ãéá ôï óêïðü áõôü.
Óôçí Åéêüíá 2-42, öáßíåôáé êáèáñÜ üôé ôï CO2 åõèýíåôáé ôïõëÜ÷éóôïí
êáôÜ 50% ãéá áõôÞ ôçí ðñïâëåðüìåíç Üíïäï ôçò èåñìïêñáóßáò. Ç
áíÜãêç, óõíåðþò, ãéá ôçí áíáèåþñçóç ôçò ÷ñçóéìïðïßçóçò ôïõ ðå-
ôñåëáßïõ êáé ôçí áíôéêáôÜóôáóÞ ôïõ áðü åíáëëáêôéêÝò ðçãÝò åíÝñãåéáò,
üðùò åßíáé ôï öõóéêü áÝñéï, êñßíåôáé åðéôáêôéêÞ. Ôá Ýñãá õðïäïìÞò óôç
÷þñá ìáò ãéá ôç ìåôáöïñÜ êáé äéÜèåóç ôïõ öõóéêïý áåñßïõ áðü ôç
Ñùóßá, áðïôåëïýí óôï ðëáßóéï áõôü Ýñãá ðñþôçò ðñïôåñáéüôçôáò.
¹ðéåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò, èá óõìâÜëëïõí åðßóçò óôçí åëÜöñõíóç ôçò
áôìüóöáéñáò áðü åêðïìðÝò áåñßùí ðïõ åõèýíïíôáé ãéá ôï öáéíüìåíï
ôïõ èåñìïêçðßïõ. ÐñÝðåé âÝâáéá íá óçìåéþóïõìå üôé ç ìáæéêÞ êáôá-
óôñïöÞ ôùí äáóþí ðïõ èá óõæçôÞóïõìå óå åðüìåíåò ðáñáãñÜöïõò
óõìâÜëåé êáé áõôÞ óôçí åðéäåßíùóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò, áöïý ïé äáóéêÝò
ðõñêáãéÝò åëåõèåñþíïõí ìåãÜëåò ðïóüôçôåò CO2 óôçí áôìüóöáéñá êáé
ôáõôü÷ñïíá ÷Üíïíôáé öõôÜ ðïõ èá äÝóìåõáí áõôü ôï CO2 ãéá ôç
öùôïóýíèåóÞ ôïõò.
Ç åîáóèÝíéóç ôçò «áóðßäáò üæïíôïò»

Óôç óôñáôüóöáéñá, óå ýøïò ðåíÞíôá ðåñßðïõ ÷éëéïìÝôñùí ðÜíù áðü
ôçí åðéöÜíåéá ôçò èÜëáóóáò, õðÜñ÷åé Ýíá óôñþìá üæïíôïò ðÜ÷ïõò 20
ðåñßðïõ ÷éëéïìÝôñùí ðïõ ïíïìÜæåôáé áóðßäá üæïíôïò. Ôï óôñþìá
áõôü åõèýíåôáé ãéá ôçí áðïññüöçóç ôïõ ìåãáëýôåñïõ ôìÞìáôïò ôçò
õðåñéþäïõò áêôéíïâïëßáò ôïõ Þëéïõ.
Ç õðåñéþäçò áêôéíïâïëßá ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé êáñêßíï ôïõ äÝñìáôïò
óôïí Üíèñùðï, íá óõìâÜëëåé óôç äçìéïõñãßá êáôáññÜêôç óôá ìÜôéá êáé
íá åîáóèåíÞóåé ôï áìõíôéêü óýóôçìá ãéá ôá ðáèïãüíá ìéêñüâéá. Åßíáé
114
115
åðßóçò äéáðéóôùìÝíï üôé ç õðåñéþäçò áêôéíïâïëßá êáôáóôñÝöåé ìáæéêÜ

ôï öõôïðëáãêôüí êáé ôéò ðñïíýìöåò ôùí øáñéþí óôïõò ùêåáíïýò, ìå
óçìáíôéêÝò åðéðôþóåéò óôç ñïÞ ôçò åíÝñãåéáò êáé óôç äéáèåóéìüôçôá óå
ïîõãüíï óôá ïéêïóõóôÞìáôá.
Óôéò áñ÷Ýò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1980 ïé ðñþôåò óõóôçìáôéêÝò ìåôñÞóåéò
óôç óôñáôüóöáéñá Ýäåéîáí ìéá äñáìáôéêÞ åîáóèÝíéóç ôçò óôéâÜäáò ôïõ
üæïíôïò êõñßùò ðÜíù áðü ôçí ÁíôáñêôéêÞ, åíþ óôá åðüìåíá ÷ñüíéá ôï
ßäéï öáéíüìåíï åìöáíßóôçêå êáé ðÜíù áðü ôï Âüñåéï ðüëï (ôñýðá ôïõ
üæïíôïò) Åéê. 2-43. Ïé ìåôñÞóåéò óÞìåñá êáôáãñÜöïõí ôçí åðÝêôáóç
ôïõ öáéíïìÝíïõ ðñïò ôïí éóçìåñéíü.
Ôï ðñüãñáììá ãéá ôï ðåñéâÜëëïí (UNEP) ôïõ ÏÇÅ ðñïâëÝðåé üôé êÜèå
ìåßùóç ôçò óõãêÝíôñùóçò ôïõ üæïíôïò êáôÜ 10 ðïóïóôéáßåò ìïíÜäåò Åéê. 2-43. Ï äïñõöüñïò Nimbus 7
áíôéóôïé÷åß óå 300.000 íÝåò ðåñéðôþóåéò êáñêßíïõ ôïõ äÝñìáôïò óå ôçò NASA êáôáãñÜöåé ôçí åëÜôôùóç
ðáãêüóìéï åðßðåäï. ôïõ üæïíôïò ðÜíù áðü ôçí Áíôáñ-
êôéêÞ áðü ôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ
Ç êáôáóôñïöÞ ôïõ üæïíôïò ïöåßëåôáé óôçí åëåõèÝñùóç áôüìùí ×ëùñßïõ 1970. Ç ôñýðá ôïõ üæïíôïò åßíáé ç
(Cl) óôç óôñáôüóöáéñá. ¸íá Üôïìï ÷ëùñßïõ ìðïñåß íá äéáóðÜóåé ëåõêÞ ðåñéï÷Þ óôï êÝíôñï ôçò åéêü-
100.000 ìüñéá üæïíôïò (Ï3). Ôï ÷ëþñéï ðñïÝñ÷åôáé êõñßùò áðü ôïõò íáò.
÷ëùñéïöèïñéùìÝíïõò õäñïãïíÜíèñáêåò (CFCs), üðùò ôï öñÝïí, ðïõ
÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå øõêôéêÝò åãêáôáóôÜóåéò êáé äåõôåñïãåíþò ùò
ðñïùèçôéêÜ óå óðñÝé (åíôïìïêôüíá, áñþìáôá êôë.)
Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ãßíïíôáé ðñïóðÜèåéåò ãéá áíôéêáôÜóôáóç ôùí
÷ëùñéïöèïñéùìÝíùí õäñïãïíáíèñÜêùí ìå Üëëåò ÷çìéêÝò åíþóåéò ðïõ
äåí ðñïêáëïýí êáôáóôñïöÞ ôïõ üæïíôïò. ¹äç ðïëëÜ ôÝôïéá ðñïúüíôá
êõêëïöïñïýí óôçí áãïñÜ. Ìå ôç óõíèÞêç ôïõ Ìüíôñåáë ôï 1987,
ðïëëÝò ÷þñåò äåóìåýôçêáí íá óôáìáôÞóïõí ôçí ðáñáãùãÞ êáé ÷ñÞóç
÷ëùñéïöèïñéùìÝíùí õäñïãïíáíèñÜêùí áðü ôï Ýôïò 2000. Óôéò ÇÐÁ
êáé óôïí ÊáíáäÜ áõôÞ ç áðüöáóç õëïðïéÞèçêå Þäç áðü ôï 1995. Åéê. 2-44. Ïé åðéðôþóåéò ôçò üîéíçò
âñï÷Þò óå ðåõêïäÜóïò.
Ç üîéíç âñï÷Þ êáé ïé åðéðôþóåéò ôçò óôá ïéêïóõóôÞìáôá
Ç êáýóç ïñãáíéêþí õëéêþí ðïõ ðåñéÝ÷ïõí èåßï êáé Üæùôï, Ý÷åé ùò
áðïôÝëåóìá ôçí ðáñáãùãÞ áåñßïõ SO2 êáé ïîåéäßùí ôïõ áæþôïõ ðïõ
ìåôáôñÝðïíôáé óôçí áôìüóöáéñá óå èåééêü êáé íéôñéêü ïîý áíôßóôïé÷á.
ÁõôÜ ìå ôç âñï÷Þ äéßóôáíôáé óå éüíôá èåééêÜ Þ íéôñéêÜ êáé óå éüíôá
õäñïãüíïõ. Ïé äéáëõìÝíïé áõôïß ñõðáíôÝò ìåôáöÝñïíôáé ìå ôá áÝñéá
ñåýìáôá êáé áðïôßèåíôáé ìå ôç âñï÷Þ óôç âëÜóôçóç êáé óôï Ýäáöïò Þ
óôéò ëßìíåò ùò üîéíåò Þ ïîéíéóìÝíåò åíþóåéò õðü ìïñöÞ áåñßùí Þ
óùìáôéäßùí (Åéê. 2-44).
Ôï öáéíüìåíï áõôü, ôçò ìåôáöïñÜò êáé åíáðüèåóçò üîéíùí ñõðáíôþí
ìå ôç âïÞèåéá ôçò âñï÷Þò óôá åäÜöç êáé ôéò ëßìíåò, ïíïìÜæåôáé üîéíç
âñï÷Þ. Ç üîéíç âñï÷Þ åßíáé ðáñÜãïíôáò äéáôÜñáîçò ôüóï ôùí ÷åñóáßùí
üóï êáé ôùí õäáôéêþí ïéêïóõóôçìÜôùí. ÓõãêåêñéìÝíá ãéá ôéò ëßìíåò,
115
116
Ý÷åé õðïëïãéóôåß üôé åíáðüèåóç èåßïõ ìåãáëýôåñç áðü 0,5 gr/m2 åðé-
öÜíåéáò íåñïý ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé óçìáíôéêÝò êáôáóôñïöÝò óôï
ïéêïóýóôçìá. ÁíÜëïãá öáéíüìåíá ðáñáôçñïýíôáé ôüóï óôá äÜóç ôçò
Åõñþðçò üóï êáé ôïõ ÊáíáäÜ ôá ïðïßá ðëÞôôïíôáé áðü ôçí üîéíç âñï÷Þ
ðïõ ó÷çìáôßæåôáé ìå ôç ìåôáöïñÜ ñõðáíôþí áðü ôéò åêôåôáìÝíåò
âéïìç÷áíéêÝò æþíåò ôçò ÊåíôñéêÞò Åõñþðçò êáé ôùí áíáôïëéêþí áêôþí
ôùí ÇÐÁ áíôßóôïé÷á. ÁõôÜ ôá öáéíüìåíá «äéáêñáôéêÞò» ñýðáíóçò
ðñïêáëïýí äõóåðßëõôá ðñïâëÞìáôá, ü÷é ìüíï ïéêïëïãéêÜ, áëëÜ êáé
åöáñìïãÞò ôïõ äéåèíïýò äéêáßïõ.
ÁÝñéá üðùò ôï SO2 Ý÷ïõí Üìåóåò óõíÝðåéåò ôüóï óôéò âéïôéêÝò üóï êáé
óôéò áâéïôéêÝò ðáñáìÝôñïõò ôùí ïéêïóõóôçìÜôùí. ÓõãêåêñéìÝíá, ïé
ðáñáãùãïß ðñïóëáìâÜíïõí óôá öýëëá ôïõò ôï áÝñéï ôï ïðïßï óå
ìåãÜëåò óõãêåíôñþóåéò ìðïñåß íá äéáôáñÜîåé Þ íá áíáóôåßëåé åíôåëþò
ôç ëåéôïõñãßá ôçò öùôïóýíèåóçò. Åßíáé äõíáôüí åðßóçò íá äéáôáñá÷èåß
ôï ðåñéâÜëëïí ôùí ñéæþí ëüãù ìåôáâïëÞò ôùí äéáèÝóéìùí èñåðôéêþí
õëéêþí ôïõ åäÜöïõò ðïõ ìå ôçí óõíôåëïýìåíç áëëáãÞ ôçò ïîýôçôáò
åëåõèåñþíïíôáé êáé äéá÷Ýïíôáé ôïîéêÝò ïõóßåò áðü ôï Ýäáöïò.
2.4.2. Ç ñýðáíóç ôùí íåñþí

Ç åðéâßùóç ôïõ áíèñþðïõ óôç ãç åßíáé óõíäåäåìÝíç ìå ôçí ðïéüôçôá
êáé ôç äéáèåóéìüôçôá ôùí áðïèåìÜôùí íåñïý. Ôüóï ôá åðéöáíåéáêÜ íåñÜ
Åéê. 2-45. Ç Ãç öùôïãñáöçìÝíç óôéò ëßìíåò êáé ôá ðïôÜìéá, üóï êáé ôá õðüãåéá íåñÜ ìå ôïí õäñïöüñï
áðü ôïõò áóôñïíáýôåò ôïõ Ápollo 13, ïñßæïíôá, áëëÜ êáé ïé ôåñÜóôéåò õäÜôéíåò áðïèÞêåò ôùí ùêåáíþí,
150.000 Êm ìáêñéÜ. Ôá ôåñÜóôéá êéíäõíåýïõí áðü ðïëëïýò ðáñÜãïíôåò ðïõ äçìéïõñãïýí ñýðáíóç.
áðïèÝìáôá íåñïý åßíáé áõôÜ ðïõ Äéåèíåßò ïñãáíéóìïß, üðùò ç UNESCO, óõíäÝïõí ôçí åðéâßùóç ôïõ
êÜíïõí ôïõò áóôñïíáýôåò íá ôçí áíèñþðïõ óôï ãáëÜæéï ðëáíÞôç ìå ôç äéáèåóéìüôçôá óå ðüóéìï íåñü.
áðïêáëïýí ãáëÜæéï ðëáíÞôç. Äõóôõ- H õðÝñìåôñç áýîçóç ôïõ áíèñþðéíïõ ðëçèõóìïý êáé ç óõóóþñåõóç
÷þò, ðÜíù áðü ôï 97% áõôþí ôùí
ôïõ óå ìåãÜëá áóôéêÜ êÝíôñá äçìéïýñãçóå ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ
õäÜôéíùí áðïèåìÜôùí åßíáé áêáôÜë-
ëçëï ùò ðüóéìï ãéá ôïí áíèñùðï. ó÷åôßæïíôáé ìå ôç äéÜèåóç ôùí áóôéêþí êõñßùò ëõìÜôùí óôéò ðåñéï÷Ýò
Êáôáëáâáßíïõìå ëïéðüí ðüóï ðïëýôé- áõôÝò. Ç «åýêïëç» ëýóç åßíáé ç äéï÷Ýôåõóç ôùí ëõìÜôùí ìÝóù ôïõ
ìï åßíáé ôï ëéãïóôü ðïõ áðïìÝíåé. áðï÷åôåõôéêïý äéêôýïõ ðñïò ôç èÜëáóóá, ôá ðïôÜìéá êáé ôéò ëßìíåò.
Ç áíïñãáíïðïßçóç üìùò ôïõ ôåñÜóôéïõ áõôïý üãêïõ ïñãáíéêïý öïñôßïõ
ðïõ äéï÷åôåýåôáé êáèçìåñéíÜ êáé ìðïñåß óôçí ðåñßðôùóç ìåãÜëùí
áóôéêþí êÝíôñùí íá áíôéðñïóùðåýåé åêáôïììýñéá êõâéêÜ ìÝôñá ëõìÜôùí,
ðñïûðïèÝôåé ôçí êáôáíÜëùóç óçìáíôéêþí ðïóïôÞôùí ïîõãüíïõ óôá
õäÜôéíá ïéêïóõóôÞìáôá áðü ôïõò áðïéêïäïìçôÝò. Ç êáôáíÜëùóç üìùò
ôïõ ïîõãüíïõ ãéá ôï óêïðü áõôü ôï ïðïßï âñßóêåôáé óå ðåñéïñéóìÝíåò
óõãêåíôñþóåéò óôá õäÜôéíá ïéêïóõóôÞìáôá, äçìéïõñãåß óïâáñÜ ðñïâëÞ-
ìáôá óôá øÜñéá êáé óôïõò Üëëïõò ïñãáíéóìïýò ðïõ ôï ÷ñçóéìïðïéïýí
ãéá ôçí áíáðíïÞ ôïõò. ¸ôóé ïé ïñãáíéóìïß áõôïß ðåèáßíïõí áðü áóöõîßá
ðñïóèÝôïíôáò ìå ôç óåéñÜ ôïõò íÝï ïñãáíéêü öïñôßï ðïõ ðñÝðåé íá
áíïñãáíïðïéçèåß áðü ôïõò áðïéêïäïìçôÝò.
116
117
Ðïëý óõ÷íÜ ðáñáôçñåßôáé ôï öáéíüìåíï íá ìçí ðñïëáâáßíïõí ïé áðïé-

êïäïìçôÝò íá áðïéêïäïìÞóïõí ôï ïñãáíéêü öïñôßï ðáñïõóßá ïîõãüíïõ,
ïðüôå áñ÷ßæïõí ôçí áðïéêïäüìçóç êÜôù áðü áíáåñüâéåò óõíèÞêåò
áðïäßäïíôáò äéÜöïñá ôåëéêÜ ðñïúüíôá ìåôáîý ôùí ïðïßùí êáé ôï Ç2S,
ðïõ ðñïêáëåß ôç ãíùóôÞ äõóïóìßá óå ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò üðùò óå êëåé-
óôïýò êüëðïõò Þ áâáèåßò ëßìíåò.
Óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò, ç ñýðáíóç ôùí íåñþí äåí ó÷åôßæåôáé ìå ôçí Ýë-
ëåéøç ôïõ áðáñáßôçôïõ ïîõãüíïõ ãéá ôçí áíïñãáíïðïßçóç ôïõ ïñãáíéêïý Åéê. 2-46. Ç êñáõãÞ áãùíßáò ôçò
ðÜðéáò ðïõ äåí èá ìðïñÝóåé íá
öïñôßïõ áðü ôïõò áðïéêïäïìçôÝò.
îáíáðåôÜîåé êáé èá ðåèÜíåé óôéò
ÐïëëÝò ÷çìéêÝò ïõóßåò ðïõ ðáñÞãáãå ï Üíèñùðïò ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá åðüìåíåò þñåò áâïÞèçôç, ìÝóá óôçí
äåí áíïñãáíïðïéïýíôáé áðü ôïõò áðïéêïäïìçôÝò, ãéáôß áðëïýóôáôá ïé êçëßäá ôïõ ðåôñåëáßïõ êÜðïõ óôá
ôåëåõôáßïé äåí «ãíùñßæïõí» íá ôéò áðïéêïäïìïýí. ÔÝôïéåò óõíèåôéêÝò âïñåéïäõôéêÜ ðáñÜëéá ôçò Ãáëëßáò,
äåí ÷ñåéÜæåôáé åðéðëÝïí ó÷üëéá.
ïõóßåò üðùò ôá ÷çìéêÜ åíôïìïêôüíá, ôá æéæáíéïêôüíá, ôá ðëáóôéêÜ êôë.,
äåí áðïéêïäïìïýíôáé êáé Ýôóé óõóóùñåýïíôáé óôï ðåñéâÜëëïí Þ ðåñíïýí
óôéò ôñïöéêÝò áëõóßäåò êáôáëÞãïíôáò óôéò áíþôåñåò âáèìßäåò ôùí
êáôáíáëùôþí óå ó÷åôéêÜ ìåãÜëåò óõãêåíôñþóåéò.
Ç áðüññéøç óôåñåþí õëéêþí óôá ðïôÜìéá óôéò ëßìíåò êáé óôéò èÜëáóóåò
Ý÷åé åðßóçò äõóìåíåßò åðéðôþóåéò êáé ðñïêáëåß õðïâÜèìéóç ôïõ ðåñé-
âÜëëïíôïò. ÊáôáóôñÝöïíôáé ïé ÷þñïé áíáðáñáãùãÞò ôùí øáñéþí êáé
ìåéþíåôáé ç ðáñáãùãÞ ïñãáíéêþí ïõóéþí áðü ôïõò áõôüôñïöïõò
ïñãáíéóìïýò åðåéäÞ åëáôôþíåôáé ç äéáýãåéá ôïõ íåñïý êáé ðáñåìðïäßæåôáé
Ýôóé ç äéåßóäõóç ôïõ öùôüò ðïõ åßíáé áíáãêáßï ãéá ôç öùôïóýíèåóç.
Ç ñýðáíóç ìå ðåôñåëáéïåéäÞ åßíáé äõíáôüí íá åðéöÝñåé ìåßùóç ôùí
ïñãáíéóìþí, ãéáôß áõôÜ áðü ôç ìßá ðáñåìðïäßæïõí ôç äéåßóäõóç ôïõ
ïîõãüíïõ óôï íåñü êáé áðü ôçí Üëëç ðñïêáëïýí êáôáóôñïöÝò óôïí
ðõèìÝíá áðü ôçí êáèßæçóç äéáöüñùí óõóôáôéêþí ôïõò.
Ðáñüëï ðïõ ôï ðåôñÝëáéï åßíáé âéïáðïéêïäïìÞóéìï õëéêü, ç ÷áìçëÞ
ðåñéåêôéêüôçôá ôïõ íåñïý ôçò èÜëáóóáò óå èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ äåí
åðéôñÝðåé ôçí áíÜðôõîç ìåãÜëùí óõãêåíôñþóåùí ðëçèõóìþí âáêôçñßùí
þóôå íá äéåõêïëýíåôáé ç äéáäéêáóßá áðïéêïäüìçóÞò ôïõ. Ïé åêôåôáìÝíåò
êçëßäåò ðåôñåëáßïõ ðïõ ó÷çìáôßæïíôáé ìåôÜ áðü íáõÜãéá äåîáìåíü-
ðëïéùí êáé öôÜíïõí óôéò áêôÝò äçìéïõñãïýí ìåãÜëá ðñïâëÞìáôá. Ï
èÜíáôïò ðïëëþí õäñüâéùí ðïõëéþí ðïõ ðáãéäåýïíôáé óôï áñãü
ðåôñÝëáéï ðïõ åðéðëÝåé, áðïôåëåß ìßá ìüíï ðôõ÷Þ ôçò êáôáóôñïöÞò
(Åéê. 2-46).
Ôï ðñüâëçìá ôçò ñýðáíóçò ôùí íåñþí åßíáé éäéáßôåñá Ýíôïíï óå
êëåéóôÝò èÜëáóóåò, ìå ìéêñÞ äõíáôüôçôá áíáíÝùóçò ôùí íåñþí, üðùò
óôç Ìåóüãåéï, ãéáôß óå áõôÞí åêâÜëïõí ðïôáìïß ðïõ ðåñíïýí áðü ðïë-
ëÝò ðåñéï÷Ýò ìå Ýíôïíç âéïìç÷áíéêÞ äñáóôçñéüôçôá êáé áêüìá äéüôé ôá
ðáñÜëéÜ ôçò åßíáé ðõêíïêáôïéêçìÝíá êáé óõ÷íÜ ÷ùñßò êáôÜëëçëá áðï-
÷åôåõôéêÜ óõóôÞìáôá.
117
118
Åõôñïöéóìüò
Óôá íåñÜ öôÜíïõí ìåãÜëåò ðïóüôçôåò áóôéêþí áðïâëÞôùí ðëïýóéùí
óå åíþóåéò ôïõ öùóöüñïõ êáé ôïõ áæþôïõ. Ôá ëéðÜóìáôá åðßóçò ðåñé-
Ý÷ïõí óå ìåãÜëï ðïóïóôü íéôñéêÜ êáé öùóöïñéêÜ Üëáôá êáé üóá áðü
áõôÜ äåí áöïìïéþíïíôáé áðü ôá öõôÜ ðáñáóýñïíôáé ìå ôá íåñÜ ôçò
âñï÷Þò, óôéò ëßìíåò óôá ðïôÜìéá êáé óôéò èÜëáóóåò. ÅðïìÝíùò, óôá
õäÜôéíá áõôÜ ïéêïóõóôÞìáôá äçìéïõñãïýíôáé éäáíéêÝò óõíèÞêåò ãéá ôçí
Åéê. 2-47. Äåßãìáôá åõôñïöéóìïý óôéò õðåñáýîçóç ôùí õäñüâéùí öõôþí êáé ôïõ öõôïðëáãêôïý åðåéäÞ ôá
ëßìíåò ôùí Éùáííßíùí (åðÜíù) êáé
èñåðôéêÜ áõôÜ óõóôáôéêÜ áðïôåëïýí óõíÞèùò ðåñéïñéóôéêü ðáñÜãïíôá
Êåñêßíçò (êÜôù)
ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôùí ðáñáãùãþí.
Ç áýîçóç ôùí ðëçèõóìþí ôùí õäñüâéùí öùôïóõíèåôéêþí ïñãáíéóìþí
ïäçãåß óå áíÜëïãç áýîçóç ôùí êáôáíáëùôþí êáé ôùí áðïéêïäïìçôþí
êáé êáôÜ óõíÝðåéá óå áýîçóç ôùí áðáéôÞóåþí ôïõò ãéá ïîõãüíï þóôå
íá êáëõöèïýí ïé áíÜãêåò ôçò áíáðíïÞò ôïõò.
Óôç óõíÝ÷åéá, ïé áðïéêïäïìçôÝò èá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí üëï ó÷åäüí ôï
äéáëõìÝíï óôï íåñü ïîõãüíï ãéá íá áíïñãáíïðïéÞóïõí ôç íåêñÞ öõôéêÞ
êõñßùò âéïìÜæá ðïõ èá óõóóùñåõèåß, ãåãïíüò ðïõ ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé
ôï èÜíáôï Üëëùí ïñãáíéóìþí áðü Ýëëåéøç ïîõãüíïõ.
Åðßóçò, ç õðåñáýîçóç ôùí ðáñáãùãþí (êáëáìéþí, öõêþí ê.Ü) óôçí
åðéöÜíåéá ôïõ íåñïý, åëáôôþíåé ôçí åßóïäï ôïõ öùôüò óôá êáôþôåñá
óôñþìáôá, ãåãïíüò ðïõ ìåéþíåé Þ êáé áíáóôÝëëåé ôç öùôïóýíèåóç êáé
åðïìÝíùò ôçí ðáñáãùãÞ ïîõãüíïõ êÜôù áðü ôçí åðéöÜíåéá. ¸ôóé,
äåõôåñïãåíþò, äçìéïõñãåßôáé áêüìç ìåãáëýôåñï ðñüâëçìá Ýëëåéøçò
ïîõãüíïõ ãéá ôá øÜñéá ðïëëÜ áðü ôá ïðïßá ïäçãïýíôáé óå áóöõîßá.
¼ëá ôá ðáñáðÜíù öáéíüìåíá ðïõ ïöåßëïíôáé óôç óõóóþñåõóç
èñåðôéêþí áëÜôùí, êõñßùò óôéò ëßìíåò êáé óôá ðïôÜìéá, ÷áñáêôçñßæïíôáé
ìå ôïí üñï åõôñïöéóìüò êáé óõíäÝïíôáé ìå ôçí õðÝñìåôñç áýîçóç ôùí
ðáñáãùãþí.
Ôá áðïôåëÝóìáôá ôïõ åõôñïöéóìïý öáßíïíôáé êáèáñÜ óå áñêåôÝò ëßìíåò
ôçò ÷þñáò ìáò, ìå ôç óõíå÷Þ åðÝêôáóç ôùí êáëáìéþí êáé Üëëùí
õäñüâéùí öõôþí, áðü ôéò ü÷èåò ðñïò ôï åóùôåñéêü ôïõò (Åéê. 2-47),
êáèþò åðßóçò êáé óå ïñéóìÝíïõò êëåéóôïýò êüëðïõò, üðùò ï Ðáãáóç-
ôéêüò, ìå ôçí åðï÷éêÞ õðåñâïëéêÞ áýîçóç ôïõ öõôïðëáãêôïý, ç ïðïßá
ðñïêáëåßôáé ëüãù ôçò ìåôáöïñÜò ëéðáóìÜôùí áðü ôéò ãýñù êáëëéåñ-
ãïýìåíåò åêôÜóåéò.
Óå áâáèåßò ëßìíåò Þ êëåéóôïýò êüëðïõò üðïõ ç áíáíÝùóç óå ïîõãüíï
åßíáé áñãÞ, ï åõôñïöéóìüò Ý÷åé êáé ìéá Üëëç äõóìåíÞ óõíÝðåéá: ìå ôç
ìåßùóç ôïõ ïîõãüíïõ åõíïåßôáé ç áíáåñüâéá äéÜóðáóç ðïõ ùò ôåëéêÜ
ðñïúüíôá äåí Ý÷åé ôï Ç2Ï êáé ôï CO2, áëëÜ Üëëåò åíþóåéò üðùò ôï õäñü-
èåéï óôï ïðïßï ïöåßëåôáé ç ÷áñáêôçñéóôéêÞ äõóïóìßá.
118
119
ÂéïëïãéêÞ ìåãÝèõíóç
¸÷åé äéáðéóôùèåß üôé ïé óõíèåôéêÞò ðñïÝëåõóçò ïõóßåò äåí ìåôáâïëßæïíôáé
ìÝóá óôïõò ïñãáíéóìïýò, äçëáäÞ äåí áëëÜæïõí Þ äåí äéáóðþíôáé áðü
ôï âéïôéêü ôìÞìá ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò êáé êõñßùò áðü ôïõò áðïéêïäïìçôÝò.
Êáèþò ëïéðüí, êáôÜ ìÞêïò ôùí ôñïöéêþí áëõóßäùí ðáñáôçñåßôáé åëÜô-
ôùóç ôçò âéïìÜæáò ëüãù ôùí áðùëåéþí åíÝñãåéáò, ç ó÷åôéêÞ óõãêÝ-
íôñùóç áõôþí ôùí ìç âéïäéáóðþìåíùí ïõóéþí áõîÜíåé, ãéáôß ðåñéÝ÷ïíôáé
óå üëï êáé ìéêñüôåñç ðïóüôçôá âéïìÜæáò, Þ áñéèìü áôüìùí. ¸ôóé ç óõó-
óþñåõóÞ ôïõò óôïõò êáôáíáëùôÝò áíþôåñçò ôÜîçò ìðïñåß íá áðï-
äåé÷èåß åðéâëáâÞò ãéá áõôïýò.
¸íá ÷çìéêü åíôïìïêôüíï ãéá ðáñÜäåéãìá, ðáñáóýñåôáé áðü ôá ðïôÜìéá
ðñïò ôéò ëßìíåò Þ ôç èÜëáóóá êáé ðåñíÜåé óå ìéêñÝò óõãêåíôñþóåéò óôï
öõôïðëáãêôüí. ÅðåéäÞ ôï æùïðëáãêôüí ôñÝöåôáé ìå ìåãÜëåò ðïóüôçôåò
öõôïðëáãêôïý ãéáõôü âñßóêïõìå óå áõôü ðïëý ìåãáëýôåñç óõãêÝíôñùóç
ôïõ åíôïìïêôüíïõ. Ôá øÜñéá, ðïõ åíåñãåéáêÜ óôçñßæïíôáé óôï æùïðëáã-
êôüí, èá Ý÷ïõí áêüìç ìåãáëýôåñç óõãêÝíôñùóç ôïõ åíôïìïêôüíïõ.
Óôïõò êáôáíáëùôÝò áíþôåñçò ôÜîçò ç óõãêÝíôñùóç ôïõ åíôïìïêôüíïõ
áíÜ ìïíÜäá âéïìÜæáò èá åßíáé ôåëéêÜ ðïëëáðëÜóéá ôçò áíôßóôïé÷çò óôï
öõôïðëáãêôüí, ôüóç ðïõ ìðïñåß íá åßíáé ôïîéêÞ ãéá êÜðïéåò ëåéôïõñãßåò
ôïõò ìå áðïôÝëåóìá íá äçìéïõñãåßôáé ðñüâëçìá ãéá ôçí åðéâßùóÞ ôïõò.
Óôá õäñüâéá ðïõëéÜ, ãéá ðáñÜäåéãìá, åðçñåÜæåôáé ï ìåôáâïëéóìüò ôïõ
áóâåóôßïõ êáé ôá êåëýöç ôùí áõãþí ôïõò óðÜæïõí åýêïëá, ìå áðï-
ôÝëåóìá íá ìåéþíåôáé ï áñéèìüò ôùí áðïãüíùí óôá åßäç áõôÜ.
2.4.3. Ç ñýðáíóç ôùí åäáöþí

Åíþ ôï 1950 ìüíï ôï 20% ôïõ ðëçèõóìïý ôïõ ðëáíÞôç æïýóå óå
áóôéêÝò ðåñéï÷Ýò, óÞìåñá õðïëïãßæåôáé üôé ôï áíôßóôïé÷ï ðïóïóôü
îåðåñíÜ ôï 50%. Ïé ðüëåéò óõíåðþò åðåêôåßíïíôáé ìå ãïñãïýò ñõèìïýò
åéò âÜñïò ôùí öõóéêþí ïéêïóõóôçìÜôùí ðïõ åêôïðßæïõí (êáëëéåñãÞóéìåò
åêôÜóåéò, äáóéêÝò ðåñéï÷Ýò êëð). ÓõæçôÞóáìå óå ðñïçãïýìåíåò ðáñáãñÜ-
öïõò ôéò êýñéåò åðéðôþóåéò ôçò ðëçèõóìéáêÞò Ýêñçîçò êáé ôçò ôåñÜóôéáò
áóôéêïðïßçóçò óôá õäÜôéíá ïéêïóõóôÞìáôá êáé óôçí áôìüóöáéñá. ÁëëÜ
êáé ôï Ýäáöïò, êõñßùò ãýñù áðü ôéò ìåãÜëåò ïéêéóôéêÝò ðåñéï÷Ýò, äÝ÷å-
ôáé ìéá ïëïÝíá êáé ìåãáëýôåñç ðßåóç ùò áðïôÝëåóìá ôçò áíèñþðéíçò
äñáóôçñéüôçôáò, ðïõ åêöñÜæåôáé ìå ôç äéï÷Ýôåõóç ôùí áðïññéììÜôùí,
ôç äéÜâñùóç, ôçí åñçìïðïßçóç êáé ôçí õðïâÜèìéóç êáé êáôáóôñïöÞ
ôùí äáóþí.
Ôá áðïññßììáôá, ôá ôïîéêÜ êáé ðõñçíéêÜ áðüâëçôá

Áí áíáëïãéóôïýìå ðüóï ãñÞãïñá ãåìßæåé êáèçìåñéíÜ ï êÜäïò óêïõðéäéþí
óå êÜèå íïéêïêõñéü óôçí ÁèÞíá, óôç Èåóóáëïíßêç êáé óå êÜèå áóôéêÞ
ðåñéï÷Þ óôç ÷þñá ìáò, ìðïñïýìå åýêïëá íá êáôáíïÞóïõìå ôï ìÝãåèïò
119
120
ôïõ ðñïâëÞìáôïò ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôç äéï÷Ýôåõóç üëïõ áõôïý ôïõ

ôåñÜóôéïõ üãêïõ óêïõðéäéþí óôïõò ÷þñïõò ðïõ ðñïâëÝðïíôáé ãéá ôï
óêïðü áõôü.
ÌåëÝôåò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò õðïëïãßæïõí üôé ç ìÝóç ðáñáãùãÞ
óôåñåþí áðïññéììÜôùí áíÜ êÜôïéêï åßíáé 1,5Kgr ôçí çìÝñá. Ôñåéò
çìÝñåò áðåñãßáò ôùí óõíåñãåßùí ôïõ ÄÞìïõ ìéáò ìåãÜëçò ðüëçò
áñêïýí ãéá íá óõóóùñåõôïýí åêáôïíôÜäåò ôüíïé óêïõðéäéþí óôïõò
äñüìïõò. Ôï ðñüâëçìá óõíåðþò åßíáé õðáñêôü êáé ç Üíáñ÷ç áíôéìå-
ôþðéóÞ ôïõ ùò óÞìåñá åêôüò áðü ôçí õðïâÜèìéóç ôùí åäáöþí óôéò
ðåñéï÷Ýò ðïõ Ý÷ïõìå ìåôáôñÝøåé óå ÷ùìáôåñÝò, äçìéïõñãåß áëõóéäùôÝò
åðéðôþóåéò óå ðïëëïýò Üëëïõò ôïìåßò. Áñêåß ìüíï íá áíáöÝñïõìå ôç
óõììåôï÷Þ ôïõò óôçí áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç áðü ôçí êáýóç ôùí
áðïññéììÜôùí óôéò ÷ùìáôåñÝò, ôç äéï÷Ýôåõóç ôïîéêþí ïõóéþí óôï
ç Ýäáöïò ìå åðáêüëïõèï ôçí õðïâÜèìéóç êáé ìüëõíóç ôïõ õäñïöüñïõ
óå Üëë óç ïñßæïíôá, Þ ôÝëïò ôçí áéóèçôéêÞ áëëïßùóç ôïõ ôïðßïõ êáé ôç äõóïóìßá.
í
ìåãÝèõ
Åßíáé áëÞèåéá, êáé ïé ìåëÝôåò ôï õðïãñáììßæïõí, üôé ìéá ðåñéóóüôåñï
ÊáôÜ ôçí êáýóç ôùí áðïññéìÜôùí «ïéêïëïãéêÞ óõìðåñéöïñÜ» óå áôïìéêü åðßðåäï èá ìðïñïýóå íá ïäç-
åêëýåôáé ìåôáîý Üëëùí êáé äéïîßíåò. ãÞóåé óå åíôõðùóéáêÞ ìåßùóç ôùí ïéêéáêþí ôïõëÜ÷éóôïí áðïññéììÜôùí
Ìéá ïõóßá éäéáßôåñá ôïîéêÞ, áêüìç êáé
ðïõ ðáñÜãïõìå êáèçìåñéíÜ.
óå ðïëý ìéêñÝò óõãêåíôñþóåéò, ãéá
üëïõò ôïõò ïñãáíéóìïýò. Óå ïëïÝíá êáé ðåñéóóüôåñåò ðüëåéò áíáðôýóóïíôáé óÞìåñá ïé äïìÝò
åêåßíåò ðïõ äéåõêïëýíïõí ôïí ðïëßôç óôçí ðñïóðÜèåéá áíáêýêëùóçò
ðïëëþí õëéêþí üðùò ôï ãõáëß, ôï ÷áñôß êáé ôï áëïõìßíéï.
ÓôáäéáêÜ ï êåíôñéêüò ó÷åäéáóìüò ïäçãåß óôç äçìéïõñãßá, ìåôÜ áðü
ç åìðåñéóôáôùìÝíåò åäáöïëïãéêÝò êáé ðåñéâáëëïíôéêÝò ìåëÝôåò, ×þñùí
óå Üëë óç ÕãåéïíïìéêÞò ÔáöÞò ÁðïññéììÜôùí (×ÕÔÁ) óôçí ðåñéöÝñåéá ôùí ðü-
í
ìåãÝèõ
ëåùí ïé ïðïßïé ðáñÜëëçëá èá ðåñéëáìâÜíïõí ìïíÜäåò äåõôåñïãåíïýò
äéáëïãÞò êáé åðåîåñãáóßáò ôùí áíáêõêëïýìåíùí õëéêþí. Ìå ôïí ôñüðï
ÑáäéåíåñãÜ áðüâëçôá ìðïñåß íá áõôü èá ðåñéïñéóôïýí ôá óôåñåÜ áðüâëçôá ðïõ áíôß íá åíôáöéÜæïíôáé
ðñïÝñ÷ïíôáé êáé áðü ÷þñïõò íïóï-
êïìåßùí êáé åñåõíçôéêþí Þ äéáãíù- üðùò ãéíüôáí ðáëéÜ (÷ùìáôåñÝò) èá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí ðáñáãùãÞ
óôéêþí êÝíôñùí. Óå ôÝôïéåò ðåñéðôþ- åíÝñãåéáò ìå ôçí áðïôÝöñùóç Þ ôç æýìùóç ðïõ áêïëïõèåß. Ôï õðüëåéì-
óåéò öñïíôßæïõìå þóôå ôá éóüôïðá ìá ôçò åðåîåñãáóßáò áõôÞò èá ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò ëßðáóìá.
ðïõ ÷ñçóçìïðïéïýíôáé êáé áöÞíïõí
ôá áðüâëçôá áõôÜ íá Ý÷ïõí ðïëý Éäéáßôåñç ìíåßá ðñÝðåé íá ãßíåé ãéá ôá âáñÝá ìÝôáëëá êáé ôá ðõñçíéêÜ
ìéêñü ÷ñüíï çìéæùÞò. áðüâëçôá. ÂáñÝá ìÝôáëëá üðùò ï õäñÜñãõñïò, ôï êÜäìéï, ôï íéêÝëéï,
Äåí åßíáé ôõ÷áßï ôï ãåãïíüò ïôé óôéò ôï âçñýëëéï êáé ðïëëÜ Üëëá áðïôåëïýí ìüíéìç áðåéëÞ ãéá ôçí õãåßá
åîåôÜóåéò ìå óðéíèçñïãñÜöçìá
÷ñçóéìïðïéåßôáé ôï ñáäéåíåñãü
ôïõ áíèñþðïõ. Óõóóùñåýïíôáé ìå ôç äéáäéêáóßá ôçò âéïëïãéêÞò ìåãÝ-
Ôå÷íÞôéï, ôï ïðïßï Ý÷åé ÷ñüíï èõíóçò óå äéÜöïñïõò éóôïýò êáé üñãáíá ôïõ áíèñþðïõ êáé åõèýíïíôáé
çìéæùÞò ëßãåò þñåò. ¸ôóé, ç ñáäéå- ãéá ðïëëÝò áóèÝíåéåò.
íÝñãåéá ðïõ åêðÝìðåôáé, ðåñéïñßæåôáé
÷ñïíéêÜ, ìüíï êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Áò ðñïóðáèÞóïõìå íá ôï Ý÷ïõìå áõôü êáôÜ íïõ êÜèå öïñÜ ðïõ
åîÝôáóçò ôïõ áóèåíïýò, ÷ùñßò íá ÷ñåéÜæåôáé íá áëëÜîïõìå ôéò ìðáôáñßåò óå êÜðïéá áðü ôéò ðïëëÝò
õðÜñ÷åé êßíäõíïò ãéá ôï ðåñéâÜëëïí
óõóêåõÝò ðïõ êáèçìåñéíÜ ÷ñçóéìïðïéïýìå. Ðåôþíôáò ôéò ðáëéÝò óôá
áðü ôá áðüâëçôá ðïõ ðñïêýðôïõí.
óêïõðßäéá, óõìâÜëëïõìå óôç ñýðáíóç ôïõ åäÜöïõò ìå âáñÝá ìÝôáëëá.
120
121
Ôá ïöÝëç ðïõ èá ðñïêýøïõí ãéá üëïõò ìáò áðü ôçí ðñïóðÜèåéá áíá-
êýêëùóçò ôÝôïéùí õëéêþí, åßíáé ðïëý ìåãÜëá.
Ôá ðõñçíéêÜ áðüâëçôá ðåñéëáìâÜíïõí ñáäéåíåñãÜ õëéêÜ ðïõ ìðïñåß
íá åßíáé åðéêßíäõíá ãéá ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá. Áñêåß íá èõìçèïýìå üôé ïé
ðåñéóóüôåñïé ðõñçíéêïß áíôéäñáóôÞñåò ÷ñçóéìïðïéïýí ôï ðëïõôþíéï
(238Pu) ðïõ ÷ñåéÜæåôáé 200.000 ÷ñüíéá ãéá íá ìåßíåé ôï ìéóü.
Ðéí. 2-2. ÅíäåéêôéêÝò ôéìÝò Ýíôáóçò

2.4.4. Ï èüñõâïò êáé ïé ïéêïëïãéêÝò ôïõ åðéðôþóåéò äéáöüñùí Þ÷ùí óå decibel.
Ïé Üíèñùðïé óôá áóôéêÜ êÝíôñá Ý÷ïõí áðü êáéñü óõíåéäçôïðïéÞóåé üôé
ü èüñõâïò ðïõ ðñïÝñ÷åôáé êõñßùò áðü ôçí äéáñêþò áõîáíüìåíç
êõêëïöïñßá ôùí ï÷çìÜôùí, ôç âéïìç÷áíéêÞ äñáóôçñéüôçôá, Þ ôçí áýîç-
óç ôùí áåñïìåôáöïñþí, äçìéïõñãåß ìéá êáéíïýñéá ìïñöÞ õðïâÜèìéóçò
ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ðïõ ôçí ïíïìÜæïõìå ç÷ïñýðáíóç.
Ç Ýêèåóç ôïõ áíèñþðïõ óå õøçëÝò ôéìÝò èïñýâïõ, óýìöùíá ìå ìåëÝôåò ðáñÜ
ðïõ Ý÷ïõí ãßíåé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá, ïäçãåß óå ðñïâëÞìáôá õãåßáò üðùò óôçí Ý èõñï
ñåõíá
ç äéáôÜñáîç ôïõ ýðíïõ, ôï Ýëêïò ôïõ óôïìÜ÷ïõ êáé ç õðÝñôáóç. Ãéá ôï
ëüãï áõôü ëáìâÜíåôáé ìÝñéìíá þóôå êáôÜ ìÞêïò ôùí ìåãÜëùí ïäéêþí
Ôï äõôéêü ôìÞìá ôçò ÌõôéëÞíçò á-
áîüíùí êáé ôùí áõôïêéíçôïäñüìùí ðïõ äéáó÷ßæïõí êáôïéêçìÝíåò ðïôåëåß, ßóùò, Ýíá óõãêåêñéìÝíï ðá-
ðåñéï÷Ýò, íá ôïðïèåôïýíôáé åéäéêÜ ìåëåôçìÝíåò êáôáóêåõÝò (ðåôÜóìáôá) ñÜäåéãìá åñçìïðïßçóçò ðïõ óõíôå-
ðïõ äñïõí ùò ç÷ïðáãßäåò. Áíôßóôïé÷ï ñüëï ðáßæåé êáé ç ðõêíÞ âëÜóôç- ëåßôáé óôéò ìÝñåò ìáò. Åßíáé éäéáßôåñá
óç ðïõ áðïññïöÜ óå ìåãÜëï âáèìü ôï èüñõâï. åíäéáöÝñïí íá ìåëåôçèïýí ïé êïéíù-
íéêïïéêïíïìéêÝò áéôßåò ðïõ óõíÝâáë-
ëáí óôç äéáäéêáóßá áõôÞ.
2.4.5. Ç äéÜâñùóç ôïõ åäÜöïõò
êáé ç åðÝêôáóç ôçò åñÞìïõ
¸÷åé õðïëïãéóôåß üôé óå ðáãêüóìéá êëßìáêá, ï Üíåìïò êáé ç âñï÷Þ
ìåôáöÝñïõí ðñïò ôç èÜëáóóá ôåñÜóôéåò ðïóüôçôåò åðéöáíåéáêïý åäÜ- Åéê. 2-48. ÁõôÞ ç óðçëáéïãñáößá
öïõò ôï ÷ñüíï, áðü ôéò êáëëéåñãïýìåíåò åêôÜóåéò. Áí óõíå÷éóôåß ç äéÜ- âñßóêåôáé óôá íïôéïáíáôïëéêÜ âïõíÜ
ôçò åñÞìïõ ôçò Áëãåñßáò. Ç äçìéïõñ-
âñùóç ôïõ åäÜöïõò ìå áõôïýò ôïõò ñõèìïýò êáôÜ ôá ðñïóå÷Þ ÷ñüíéá,
ãßá ôçò õðïëïãßæåôáé ãýñù óôï 3000
èá ìåéùèåß óçìáíôéêÜ ç ãïíéìüôçôá ôùí åäáöþí êÜôé ðïõ èá åðéöÝñåé ð× êáé áíáðáñéóôÜ âïóêïýò ìå ôï
ôçí áíÜãêç ãéá ïëïÝíá êáé ìåãáëýôåñç ÷ñÞóç ëéðáóìÜôùí áðü ôïí êïðÜäé ôïõò. Ôé êáëýôåñåò áðïäåßîåéò
Üíèñùðï. Óôçí ÅëëÜäá, ç êáôáóôñïöÞ ôùí äáóþí áðü ðõñêáãéÝò êÜèå èÝëïõìå ãéá ôç ãïíéìüôçôá ôùí åäá-
êáëïêáßñé óõìâÜëëåé ìåôáîý Üëëùí êáé óôçí åðéôÜ÷õíóç áõôïý ôïõ öáé- öþí ó´åêåßíá ôá ÷ñüíéá;
íïìÝíïõ ôçò äéÜâñùóçò ôïõ åäÜöïõò êáé óôçí ðåñéïñéóìÝíç óõãêñÜôçóç
ôïõ íåñïý ôçò âñï÷Þò.
Ç ìïíïêáëëéÝñãåéá, ç õðåñâüóêçóç êáé ãåíéêüôåñá ç áëüãéóôç
åêìåôÜëëåõóç ôùí åäáöþí ïäçãåß óõ÷íÜ óôçí åñçìïðïßçóç, äçëáäÞ,
óôç óôáäéáêÞ ìåôÜðôùóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò óå åñçìéêïý ôýðïõ ïéêï-
óýóôçìá ìå ðáíôåëÞ Ýëëåéøç âëÜóôçóçò êáé õãñáóßáò óôï öôù÷ü óå
ïñãáíéêü õëéêü Ýäáöïò. ÌáæéêÞ åñçìïðïßçóç ðáñáôçñåßôáé ôá ôåëåõôáßá
ðåíÞíôá ÷ñüíéá óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ óõíïñåýïõí ìå ôï íüôéï ôìÞìá ôçò
åñÞìïõ óôç Óá÷Üñá, ðåñéï÷Ýò ðïõ êáôÜ ôï ðáñåëèüí Þôáí áñêåôÜ ãü-
íéìåò. (Åéê. 2-48)
121
122
2.4.6. Ç êáôáóôñïöÞ ôùí äáóþí

ç
óå Üëë óç êáé ç ðñïôåñáéüôçôá äéÜóùóçò
í
ìåãÝèõ ôïõ ôñïðéêïý äÜóïõò
Ï êáèÝíáò ìáò ãíùñßæåé ðïëý êáëÜ ôç óçìáóßá ôïõ äÜóïõò óôç æùÞ
Óôá äÜóç ôçò Åõñþðçò áðáíôþíôáé êáé óôç äéáôÞñçóç ôçò ïéêïëïãéêÞò éóïññïðßáò. ÖõëëÜäéá ìå åíçìåñùôéêü
500 ðåñßðïõ åßäç äÝíäñùí. Óå 100
ìüíï óôñÝììáôá ôñïðéêïý äÜóïõò
õëéêü, ðëçñïöïñßåò óôá ó÷ïëéêÜ âéâëßá, Üñèñá óôïí ôýðï, ìáò õðåíèõ-
áðáíôþíôáé ðÜíù áðü 750 åßäç ìßæïõí ôçí ðïëýðëåõñç óõìâïëÞ ôïõ äÜóïõò óôç æùÞ ìáò. Ôüðïò
äÝíôñùí. Óôç ÍéêáñÜãïõá áñéèìïýí áíáøõ÷Þò, êáôáöýãéï æþùí, ãåíåôéêÞ ôñÜðåæá öõôþí êáé Üëëùí
ðÜíù áðü 1.200 åßäç ðïõëéþí. Óôç áðåéëïýìåíùí ìå åîáöÜíéóç åéäþí, ðçãÞ ïîõãüíïõ åßíáé ìåñéêÝò ìüíï
÷þñá ìáò, áðü ôéò ðëïõóéüôåñåò
óôçí Åõñþðç óå ïñíéèïðáíßäá, ï áðü ôéò ðáñáìÝôñïõò ðïõ ìáñôõñïýí üôé ç êáôáóôñïöÞ ôùí äáóþí
áíôßóôïé÷ïò áñéèìüò åßíáé ðåñßðïõ ïäçãåß óå ïéêïëïãéêÞ õðïâÜèìéóç ìåãÜëçò êëßìáêáò.
300 åßäç.
Ðáñüëá áõôÜ ï ñõèìüò áðïäÜóùóçò óå ðáãêüóìéá êëßìáêá åßíáé
ìåãÜëïò. Õðïëïãßæåôáé üôé ìéá äáóéêÞ Ýêôáóç ìåãáëýôåñç áðü ôçí çðåé-
ñùôéêÞ ÅëëÜäá ÷Üíåôáé, ãéá äéÜöïñåò áéôßåò, êÜèå ÷ñüíï áðü ôïí ðëáíÞ-
ôç ìáò. Óôï ÷ñüíï, äçëáäÞ, ðïõ ÷ñåéÜæåóáé ãéá íá äéáâÜóåéò áõôÞ ôçí
ðáñÜãñáöï Ý÷åé Þäç êáôáóôñáöåß ìéá Ýêôáóç ðïõ áíôéóôïé÷åß óå 40
ðåñßðïõ óôñÝììáôá äÜóïõò.
Ìå ôïõò ìåãáëýôåñïõò áíáëïãéêÜ ñõèìïýò êáôáóôñÝöïíôáé äõóôõ÷þò
ôá ôñïðéêÜ äÜóç óôïí Áìáæüíéï êáé óôá ãåùãñáöéêÜ ðëÜôç ãýñù áðü
ôïí éóçìåñéíü ãåíéêüôåñá (Åéê. 2-49). Ôá ôñïðéêÜ äÜóç åßíáé ðïëý ðëïõ-
óéüôåñá óå ìïñöÝò æùÞò êáé åìöáíßæïõí õøçëüôåñç ðñùôïãåíÞ ðáñáãù-
ãéêüôçôá áðü ôá äÜóç ôùí åõêñÜôùí æùíþí üðùò åêåßíá ôçò Åõñþðçò
êáé ôçò Âüñåéáò ÁìåñéêÞò. Ç êáôáóôñïöÞ ôùí äáóþí óôïõò ôñïðéêïýò
åðéöÝñåé åðïìÝíùò ìéá óçìáíôéêÞ åëÜôôùóç ôçò âéïëïãéêÞò ðïéêéëüôçôáò
ôïõ ðëáíÞôç ìáò.
Åéê. 2-49. ÄéÜíïéîç äñüìùí óôïí

ðõñÞíá ôïõ ôñïðéêïý äÜóïõò óôïí
Áìáæüíéï. Åíüò êáêïý, ìýñéá Ýðïíôáé.
122
123
¸÷åé õðïëïãéóôåß üôé, óôá åðüìåíá 30 ÷ñüíéá, Ýíá åêáôïììýñéï ðåñßðïõ

åßäç öõôþí êáé æþùí èá áíÞêïõí óôçí êáôçãïñßá ôùí áðåéëïýìåíùí ìå
åîáöÜíéóç åéäþí áí óõíå÷éóôåß ìå ôïõò óçìåñéíïýò ñõèìïýò ç êáôáóôñï-
öÞ ôïõ ôñïðéêïý äÜóïõò.
ÁñêåôÝò áðü áõôÝò ôéò ìïñöÝò æùÞò äåí Ý÷ïõí áêüìç ìåëåôçèåß êáé
óõíåðþò ðñáêôéêÜ èá áðïôåëïýóáí íÝá åßäç ãéá ôçí åðéóôÞìç. ÓÞìåñá
ãíùñßæïõìå üôé 5.000 ðåñßðïõ åßäç öõôþí êáé æþùí ÷Üíïíôáé êÜèå
÷ñüíï (14 åßäç ôçí çìÝñá) ëüãù ôçò ôñïðéêÞò áðïäÜóùóçò. ¸ôóé ÷éëéÜ-
äåò ìïñöÝò æùÞò èá åîáöáíéóôïýí óôéò ðñïóå÷åßò äåêáåôßåò áðü ôïí
ðëáíÞôç ìáò ÷ùñßò ðïôÝ êáíåßò íá Ý÷åé ðñïëÜâåé íá ðåñéãñÜøåé Þ íá
ïíïìÜóåé áñêåôÝò áðü áõôÝò.
Ôï ôñïðéêü äÜóïò êáôáóôñÝöåôáé ãéá äýï êõñßùò ëüãïõò ðïõ ó÷åôßæïíôáé
Üìåóá ìå ôéò êïéíùíéêÝò êáé ïéêïíïìéêÝò áíÜãêåò ôùí áíåðôõãìÝíùí
÷ùñþí. Åéê. 2-50. Öõôåßåò ìå êáïõôóïõêü-
äåíôñá óôç Ìáëáéóßá õøþíïíôáé
· Ç ôñïðéêÞ îõëåßá åßíáé Ýíá åîáéñåôéêü õëéêü ãéá ôçí åðßðëùóç ôçò óÞìåñá óå ðåñéï÷Ýò ðïõ ðáëéÜ õðÞñ-
áóôéêÞò êáôïéêßáò óôéò ÷þñåò ôïõ áíåðôõãìÝíïõ ÂïññÜ. ÷å ôñïðéêü äÜóïò. ¸íá åîáéñåôéêü
· Ïé êõâåñíÞóåéò ôùí ÷ùñþí ãýñù áðü ôïí Áìáæüíéï, ãéá íá áíôéìåôù- ðáñÜäåéãìá åðéôõ÷çìÝíçò äéá÷åßñç-
óçò êáé ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò ðïõ
ðßóïõí âñá÷õðñüèåóìá ôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá ôùí êáôïßêùí,
ðñïóìåôñÜ ôï ðåñéâáëëïíôéêü êüóôïò.
åðéôñÝðïõí ôçí Üíáñ÷ç ìåôáôñïðÞ ôïõ äÜóïõò óå ÷ïñôïëéâáäéêÝò Ç ïéêïíïìéêÞ áðüäïóç áðü ôéò åîáãù-
åêôÜóåéò ãéá âüóêçóç. ¸ôóé ïé ÷ùñéêïß ìðïñïýí íá áõîÞóïõí ôï åéóü- ãÝò ôïõ êáïõôóïýê åßíáé ìåãÜëç, åíþ
äçìÜ ôïõò åîÜãïíôáò ôåñÜóôéåò ðïóüôçôåò âïäéíïý êõñßùò êñÝáôïò ðáñÜëëçëá ôï ðåñéâÜëëïí ü÷é ìüíï
óôéò ìåãÜëåò áëõóßäåò åóôéáôïñßùí ôïõ áíåðôõãìÝíïõ ÂïñÜ. Ç óõíå- äåí õðïâáèìßæåôáé, áëëÜ áíôßèåôá
÷Þò ðßåóç ãéá áíÜðôõîç ôçò êôçíïôñïößáò, óå óõíäõáóìü ìå ôçí ðñïóôáôåýåôáé êáé ôï Ýäáöïò áðü
Ýëëåéøç íïìïèåôçìÝíïõ éäéïêôçóéáêïý êáèåóôþôïò ãéá ôç äáóéêÞ ãç, äéÜâñùóç, áöïý ôá äÝíôñá áõôÜ
ïäçãåß óå äéáñêÞ ìåôáôñïðÞ ïëïÝíá êáé ìåãáëýôåñùí íÝùí åêôÜóåùí Ý÷ïõí åîßóïõ ðõêíü öýëëùìá ìå ôá
äÜóïõò óå áãñïýò, ÷Üñáîç äñüìùí ãéá ôç äéåõêüëõíóç ôùí ìåôáöï- äÝíôñá ôïõ ôñïðéêïý äÜóïõò ðïõ
áíôéêáôÝóôçóáí.
ñþí ðïõ åðéâÜëëïõí ïé åîáãùãÝò ôùí ðñïúüíôùí. ÔåëéêÜ, ôï ìåãá-
ëýôåñï åñãïóôÜóéï ðáñáãùãÞò ïîõãüíïõ ôïõ ðëáíÞôç ìáò ìåôáôñÝ-
ðåôáé óå ìéá áðÝñáíôç ðñùôüãïíç êôçíïôñïöéêÞ ìïíÜäá.
Ï Ýíôïíïò ðñïâëçìáôéóìüò óå åðßðåäï äéåèíþí ïñãáíéóìþí, êõâåñ-
íÞóåùí áëëÜ êõñßùò åõáéóèçôïðïéçìÝíùí ïìÜäùí ôïõ ðëçèõóìïý ôùí
÷ùñþí ðïõ æïõí áðü ôï äÜóïò ôïõ Áìáæïíßïõ, áëëÜ êáé ãåíéêüôåñá ôá
äÜóç ôùí ôñïðéêþí, èåùñåßôáé, áðü ôïõò ðéï áéóéüäïîïõò, üôé èá åðé-
âñáäýíåé ôï ñõèìü ôçò óõíôåëïýìåíçò êáôáóôñïöÞò óôá ðñïóå÷Þ ÷ñü-
íéá. Êõñßùò üìùò èá äçìéïõñãÞóåé ðñïõðïèÝóåéò ãéá ìéá ðåñéâáëëïíôéêÜ
ðéï ïñèïëïãéêÞ äéá÷åßñçóç ôïõ ôñïðéêïý äÜóïõò (Åéê. 2-50).
2.4.7. Ïé áëëáãÝò óôï ðåñéâÜëëïí

èÝôïõí óå êßíäõíï ôç âéïëïãéêÞ ðïéêéëüôçôá
Ïé áëëáãÝò óôçí áôìüóöáéñá, ôï íåñü êáé ôï Ýäáöïò, ìáæß ìå ôçí
êáôáóôñïöÞ ôùí âéïôüðùí ðïõ êÜíåé ï Üíèñùðïò óôçí ðñïóðÜèåéá
123
124
ôïõ ãéá ðåñéóóüôåñåò êáëëéåñãÞóéìåò åêôÜóåéò êáé ãéá ìåãáëýôåñç

ïéêéóôéêÞ êáé ôå÷íïëïãéêÞ áíÜðôõîç (êáôïéêßåò, ìåôáëëåßá, âéïìç÷áíßåò)
åðçñåÜæïõí äõóìåíþò ôç ÷ëùñßäá êáé ôçí ðáíßäá ôïõ ðëáíÞôç ìáò. Ç
âëáâåñÞ áõôÞ åðßäñáóç óôïõò ïñãáíéóìïýò åðåêôåßíåôáé åðßóçò êáé ìå
ôçí óõ÷íÜ áëüãéóôç êáé êïíôüöèáëìç åêìåôÜëëåõóç ôçò öýóçò, ìå ôï
õðåñâïëéêü êõíÞãé, ôçí õðåñâïëéêÞ áëéåßá, ôçí åêôåôáìÝíç õëïôïìßá êáé
ôçí åíôáôéêÞ óõëëïãÞ öõôþí (áñùìáôéêþí Þ öáñìáêåõôéêþí). ¸ôóé, ôá
ôåëåõôáßá ÷ñüíéá, ðïëëÜ åßäç ïñãáíéóìþí åîáöáíßóôçêáí, åíþ Üëëá
êéíäõíåýïõí íá åîáöáíéóôïýí (ãáëÜæéá öÜëáéíá, ôßãñçò, äéÜöïñá åßäç
ðôçíþí ê.Ü.)
Óôç ÷þñá ìáò, ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü éäéáßôåñá ðëïýóéá ÷ëùñßäá êáé
ðáíßäá, 100 ðåñßðïõ åßäç ðïõëéþí âñßóêïíôáé õðü ôçí áðåéëÞ ôçò åîá-
öÜíéóçò. Ðïëý ÷áñáêôçñéóôéêÜ åßäç, üðùò ï áãñéüãáëïò êáé ç ÷áìùôßäá,
ï áñãõñïðåëåêÜíïò, ïé áåôïß êáé áñêåôÜ åßäç ãåñáêéþí, ðáñáôçñïýíôáé
óðÜíéá ðëÝïí êáé ðÜíôùò óå ïëïÝíá êáé ëéãüôåñåò ãåùãñáöéêÝò ðåñéï-
÷Ýò. Ç äéÜóùóç ôçò ìåóïãåéáêÞò öþêéáò ðïõ ïé ðëçèõóìïß ôçò áñéè-
ìïýí ßóùò ëéãüôåñá áðü 1.000 Üôïìá óôï Áéãáßï ðÝëáãïò ìáæß ìå ôïõò
ðëçèõóìïýò ôçò èáëÜóóéáò ÷åëþíáò êõñßùò óôï Éüíéï áðïôåëåß óôü÷ï
ðñþôçò ðñïôåñáéüôçôáò ãéá ôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç.
Óôï óçìåßï áõôü áîßæåé íá ãßíåé ìéá áíáöïñÜ óôï ñüëï ôùí âïôáíéêþí
Åéê. 2-51. (åðÜíù) Ôï ÐÜíôá ôçò êáé æùïëïãéêþí êÞðùí. Ó´áõôÝò ôéò ðåñßðïõ 230 «êéâùôïýò ôïõ Íþå»
Êßíáò êáé ï åëÝöáíáôáò ôçò ÁöñéêÞò óôçí Åõñþðç êáé óôç Â. ÁìåñéêÞ äéáôçñïýíôáé åêáôïíôÜäåò óðÜíéá êáé
áíÞêïõí óôá êáôåîï÷Þí áðåéëïýìåíá áðåéëïýìåíá åßäç öõôþí êáé æþùí ðïõ èá ìðïñÝóïõí íá áðïôåëÝóïõí
ìå åîáöÜíéóç åßäç æþùí. (êÜôù) ôï âéïãåíåôéêü äõíáìéêü ãéá ôçí áíáóýóôáóç ôùí ðëçèõóìþí óôç öýóç.
ÌåñéêÜ áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ åßäç
ôçò åëëçíéêÞò ÷ëùñßäáò êáé ðáíßäáò Ôá ðåñéóóüôåñá ðñïãñÜììáôá áíáðáñáãùãÞò êáé åðáíåéóáãùãÞò óôç
ðïõ âñßóêïíôáé óå Üìåóï êßíäõíï öýóç äéáöüñùí åéäþí Ý÷ïõí ìÝ÷ñé ôþñá åðéôõ÷Þ áðïôåëÝóìáôá (ï
åîáöÜíéóçò. Ç èáëÜóóéá ÷åëþíá, ôï åõñùðáúêüò âßóïíáò, ï ëýãêáò, ç áãñéü÷çíá ôçò ×áâÜçò êáé ßóùò ôï
ñïäüäåíäñï ôçò ÌõôéëÞíçò êáé ïé ÐÜíôá).
ëáããüíåò óôéò ü÷èåò ôçò ÌéêñÞò ÐñÝ-
óðáò.
124
125
ðåñßëçøç
F Ç äéïãêïýìåíç êáôáíÜëùóç åíÝñãåéáò êõñßùò áðü ôéò ÐïëëÝò ÷çìéêÝò ïõóßåò ðïõ ðáñÞãáãå ï Üíèñùðïò ôá ôåëåõôáßá
áíáðôõãìÝíåò ÷þñåò êáôÜ ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ðïõ ðñïÝñ÷åôáé ÷ñüíéá äåí áíïñãáíïðïéïýíôáé áðü ôïõò áðïéêïäïìçôÝò,
áðü ôçí êáýóç ïñõêôþí êáõóßìùí, åëåõèåñþíåé óôçí ãéáôß áðëïýóôáôá ïé ôåëåõôáßïé äåí «ãíùñßæïõí» íá ôéò
áôìüóöáéñá CO2. Áõôü ìáæß ìå Üëëåò ïõóßåò ðïõ ëÝãïíôáé áðïéêïäïìïýí. ÔÝôïéåò óõíèåôéêÝò ïõóßåò üðùò ôá ÷çìéêÜ
áÝñéïé ñõðáíôÝò óõíèÝôïõí ôï ðïëýðëïêï ðñüâëçìá ôçò åíôïìïêôüíá, ôá æéæáíéïêôüíá, ôá ðëáóôéêÜ êôë., äåí
áôìïóöáéñéêÞò ñýðáíóçò. Ç áýîçóç ôçò ìÝóçò èåñìïêñáóßáò áðïéêïäïìïýíôáé êáé Ýôóé óõóóùñåýïíôáé óôï ðåñéâÜëëïí Þ
ôçò ãçò ðïõ åßíáé áðïôÝëåóìá ôùí óõãêåíôñþóåùí CO2 êáé ðåñíïýí óôéò ôñïöéêÝò áëõóßäåò êáôáëÞãïíôáò óôéò áíþôåñåò
ôùí áåñßùí ôïõ èåñìïêçðßïõ óêéáãñáöåß ìåãÜëïõò êéíäýíïõò âáèìßäåò ôùí êáôáíáëùôþí óå ó÷åôéêÜ ìåãÜëåò óõãêåíôñþ-
ãéá ôï ìÝëëïí ôçò áíèñùðüôçôáò. Ôï ßäéï óõìâáßíåé ìå ôçí óåéò.
êáôáóôñïöÞ ôçò ðñïóôáôåõôéêÞò áóðßäáò ôïõ üæïíôïò êáé ôçí
Ôá öáéíüìåíá ðïõ ïöåßëïíôáé óôç óõóóþñåõóç èñåðôéêþí
üîéíç âñï÷Þ óå ïñéóìÝíåò ãåùãñáöéêÝò ðåñéï÷Ýò ôçò Åõñþðçò
áëÜôùí, êõñßùò óôéò ëßìíåò êáé óôá ðïôÜìéá, ÷áñáêôçñßæïíôáé
êáé ôçò Â. ÁìåñéêÞò.
ìå ôïí üñï åõôñïöéóìüò êáé óõíäÝïíôáé ìå ôçí õðÝñìåôñç
F H õðÝñìåôñç áýîçóç ôïõ áíèñþðéíïõ ðëçèõóìïý êáé ç áýîçóç ôùí ðáñáãùãþí óôá ïéêïóõóôÞìáôá áõôÜ.
óõóóþñåõóç ôïõ óå ìåãÜëá áóôéêÜ êÝíôñá äçìéïýñãçóå
Ç êáôáóôñïöÞ ôùí ôñïðéêþí äáóþí ðïõ óõíôåëåßôáé ìå
ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôç äéÜèåóç ôùí áóôéêþí
ãïñãïýò ñõèìïýò óôéò ìÝñåò ìáò èÝôïõí óå Üìåóï êßíäõíï ôç
êõñßùò ëõìÜôùí óôéò ðåñéï÷Ýò áõôÝò. Ç «åýêïëç» ëýóç åßíáé
âéïëïãéêÞ ðïéêéëüôçôá óôïí ðëáíÞôç áëëÜ áðïôåëåß
ç äéï÷Ýôåõóç ôùí ëõìÜôùí ìÝóù ôïõ áðï÷åôåõôéêïý äéêôýïõ
ôáõôü÷ñïíá áðåéëÞ ãéá ôç äéáôÜñáîç óôçí éóïññïðßá ôïõ
ðñïò õäÜôéíïõò áðïäÝêôåò.
ïîõãüíïõ êáé ôïõ CO2 ôçò áôìüóöáéñáò.
1. Ðïéï áðü ôá ðáñáêÜôù èåùñåßôáé áðïôÝëåóìá ôçò óôéò óýã÷ñïíåò êïéíùíßåò. Ðáñüëá áõôÜ, ç åêâéï-
êáôáóôñïöÞò ôùí äáóþí; ìç÷Üíéóç Ý÷åé åðéöÝñåé áíõðïëüãéóôá ïöÝëç ãéá ôéò
á. Ç áýîçóç ôçò óõãêÝíôñùóçò ôïõ CO2 óôçí êïéíùíßåò áõôÝò. ÊáôáãñÜøôå áõôÜ ðïõ êáôÜ ôç ãíþìç
áôìüóöáéñá óáò åßíáé ôá óçìáíôéêüôåñá.
â. Ç áýîçóç ôïõ ñõèìïý äéÜâñùóçò ôùí åäáöþí
ã. Ï áõîçìÝíïò êßíäõíïò áðü ôéò ðëçììýñåò óôá 4. Èåùñåßôáé üôé ç áãñïôéêÞ åðáíÜóôáóç óõìðßðôåé ìå
ðåäéíÜ ìéá áðü ôéò éäéáßôåñá óçìáíôéêÝò öÜóåéò áýîçóçò ôïõ
ä. ¼ëá ôá ðáñáðÜíù áíèñþðéíïõ ðëçèõóìïý. Ðïéá áðü ôá ðáñáêÜôù äåí
áðïôåëïýí ðáñÜãïíôåò ðïõ åõèýíïíôáé ãéá ôçí áýîçóç
2. Ç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç óõíåôÝëåóå óôçí áýîçóç áõôÞ;
ôùí ðéï êÜôù ðáñáìÝôñùí åêôüò áðü: á. Ôá áðïèÝìáôá ôñïöÞò áõîÞèçêáí êáé óõãêåíôñþ-
á. Ôç ÷ñÞóç ôùí ïñõêôþí êáõóßìùí èçêáí ãýñù áðü ôïõò êáôáõëéóìïýò ôïõ áíèñþ-
â. Ôç ñýðáíóç ôùí íåñþí ðïõ Þôáí äå äéáèÝóéìá üëï ôï ÷ñüíï.
ã. Ôçí áýîçóç ôïõ ñõèìïý ãåííÞóåùí ôïõ áíèñþ- â. Ôçí ðåñßïäï áõôÞ ôá êïéíùíéêÜ ðñüôõðá ïäÞãç-
ðéíïõ ðëçèõóìïý óáí óôçí åãêáôÜëåéøç ðïëëþí ìåèüäùí
ä. Ôç ñýðáíóç ôïõ áÝñá áíôéóýëëçøçò
å. Ôç ìåãÜëç åðÝêôáóç ôùí ðïëåïäïìéêþí óõãêñï- ã. Ç ðñüïäïò óôçí ÉáôñéêÞ ïäÞãçóå óôçí áýîçóç
ôçìÜôùí ôçò ìÝóçò äéÜñêåéáò æùÞò
ä. Ïé Üíèñùðïé óõãêÝíôñùóáí ðïëëÜ áãáèÜ êáé
3. Óôçí åíüôçôá áõôÞ äüèçêå Ýìöáóç óôá ðåñéâáëëïíôéêÜ Þèåëáí íá êÜíïõí ðïëëïýò áðïãüíïõò ãéá íá
ðñïâëÞìáôá ðïõ åßíáé áðïôÝëåóìá ôçò åêâéïìç÷Üíéóçò ôïõò ôá êëçñïäïôÞóïõí
125
126

5 Ìéá ëßìíç ìå Ýíôïíá öáéíüìåíá åõôñïöéóìïý õðåñðëçèõóìüò, ç ñýðáíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò êáé ç
÷áñáêôçñßæåôáé áðü: õðåñåêìåôÜëëåõóç ôùí ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðçãþí
á. ÌåãÜëç óõãêÝíôñùóç ïñãáíéêïý õëéêïý åðçñåÜæåé áñíçôéêÜ ôç âéïðïéêéëüôçôá.
â. ÌåãÜëç óõãêÝíôñùóç õäñüâéùí öõôþí 14. Ðïéïé åßíáé ïé óçìáíôéêüôåñïé ëüãïé ãéá ôïõò ïðïßïõò
ã. ÌåãÜëåò óõãêåíôñþóåéò äéáëõìÝíïõ óôï íåñü Ï2 èåùñåßôáé üôé ç êáôáóôñïöÞ ôùí ôñïðéêþí äáóþí
ä. ÌéêñÞ óõãêÝíôñùóç äéáëõìÝíùí óôï íåñü áðïôåëåß Ýíá áðü ôá ïéêïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá ðñþôçò
èñåðôéêþí áëÜôùí ðñïôåñáéüôçôáò;
å. ÌéêñÝò óõãêåíôñþóåéò áåñüâéùí âáêôçñßùí
15. Ôï 1935, ïñéóìÝíïé åðéóôÞìïíåò ðñüôåéíáí üôé ç
6. ÏíïìÜóôå ôïõò êõñéüôåñïõò ñõðáíôÝò ôçò áôìüóöáéñáò åîÜðëùóç ôçò åñÞìïõ èá ìðïñïýóå íá ðåñéïñéóôåß áí
êáé åîçãåßóôå ôá ðñïâëÞìáôá õãåßáò ðïõ äçìéïõñãåß öõôåõüôáí ìéá äáóéêÞ æþíç ãýñù áðü ôç Óá÷Üñá.
êáèÝíáò áðü áõôïýò óôïí Üíèñùðï. á. ÅîçãÞóôå ìå ðïéïõò ôñüðïõò ôÝôïéá ðñïãñÜììáôá
äåíäñïöýôåõóçò èá ìðïñïýóáí íá ùöåëÞóïõí
7. Ðïéïé åßíáé ïé êõñéüôåñïé ñõðáíôÝò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ðåñéï÷Ýò ôçò õðïóá÷Üñéáò æþíçò.
ôçí êáýóç ôùí ïñõêôþí êáõóßìùí; â. Ðïéåò èá Þôáí ïé äõóêïëßåò ãéá ôçí õëïðïßçóç åíüò
ôÝôïéïõ ðñïãñÜììáôïò ðïõ èá åß÷å ùò óêïðü íá
8. Ôá áõôïêßíçôá åõèýíïíôáé ãéá ôç ìéóÞ ðåñßðïõ ðåñéïñéóôåß ç åîÜðëùóç ôçò Óá÷Üñáò;
ðïóüôçôá ñõðáíôþí ðïõ åéóÝñ÷ïíôáé êáèçìåñéíÜ óôçí
áôìüóöáéñá. ÐñïóðÜèçóå íá êáôáãñÜøåéò ôéò ðéèáíÝò 16. Ôï öáéíüìåíï ôïõ èåñìïêçðßïõ èåùñåßôáé üôé ïöåßëåôáé
åíáëëáêôéêÝò ëýóåéò óôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôïõ á. óôçí áõîçìÝíç çëéáêÞ áêôéíïâïëßá ôá ôåëåõôáßá
áõôïêéíÞôïõ ùò ìåôáöïñéêïý ìÝóïõ óôçí ðåñéï÷Þ ÷ñüíéá
üðïõ êáôïéêåßò. â. óôçí áýîçóç ôùí öõôþí ëüãù öùôïóýíèåóçò
ã. óôç ìåßùóç ôïõ åðéðÝäïõ ôïõ äéïîåéäßïõ ôïõ
9. Ðïéá åßíáé ôá óçìáíôéêüôåñá áÝñéá ôïõ èåñìïêçðßïõ; Üíèñáêá ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá
Ó÷ïëéÜóôå ôéò ðéèáíÝò åðéðôþóåéò áðü ôçí áýîçóç ôçò ä. óôçí åðáíáðïññüöçóç ôçò çëéáêÞò èåñìüôçôáò
ìÝóçò åôÞóéáò èåñìïêñáóßáò ôçò Ãçò. áðü ôç ãç
10. Ìå ðïéï ôñüðï ïé ÷ëùñïöèïñÜíèñáêåò (CFCs) 17. ÐåñéãñÜøôå ôï öáéíüìåíï ôçò âéïëïãéêÞò ìåãÝèõíóçò.
åðçñåÜæïõí ôç óõãêÝíôñùóç ôïõ üæïíôïò óôçí
áôìüóöáéñá: 18. ÐåñéãñÜøôå ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí
áðïäÜóùóç ôùí ôñïðéêþí äáóþí.
11. Åðé÷åßñçóå íá öôéÜîåéò Ýíáí êáôÜëïãï ï ïðïßïò íá
ðåñéÝ÷åé êáèçìåñéíÝò äéáäéêáóßåò óôéò ïðïßåò óõì- 19. ÐåñéãñÜøôå ôéò áéôßåò êáé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ ó÷åôß-
ìåôÝ÷åéò êáé êáôÜ ôéò ïðïßåò ðñïêáëåßôáé Ýêëõóç CO2 æïíôáé ìå ôçí êáôáóôñïöÞ ôçò óôéâÜäáò ôïõ üæïíôïò.
óôçí áôìüóöáéñá. ÓõæÞôçóå ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò
ìðïñåßò íá ðåñéïñßóåéò êÜðïéåò áðü ôéò äéáäéêáóßåò 20. ÐåñéãñÜøôå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ç áíèñþðéíç
áõôÝò. åðÝìâáóç óå Ýíá ïéêïóýóôçìá ìðïñåß íá åðçñåÜóåé
ôï öõóéêü áíôáãùíéóìü êáé ôç öõóéêÞ èÞñåõóç,
12. Ðïéåò åßíáé ïé êõñéüôåñåò áéôßåò äçìéïõñãßáò ôïõ äßíïíôáò äýï ðáñáäåßãìáôá ãéá ôï êáèÝíá.
öáéíïìÝíïõ ôçò üîéíçò âñï÷Þò;
21. ÊáôÜ ìÞêïò ôùí ôñïöéêþí åðéðÝäùí ðáñáôçñåßôáé
13. Áðáñßèìçóå ôïõò êõñéüôåñïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò åëÜôôùóç ôçò âéïìÜæáò áðü ôïõò ðáñáãùãïýò ðñïò
èåùñåßò üôé åìåßò ïé Üíèñùðïé ïöåßëïõìå íá ðñïóôá- ôïõò êáôáíáëùôÝò áíþôåñçò ôÜîçò. Ôáõôü÷ñïíá
ôåýóïõìå ôç üóï ôï äõíáôüí ìåãáëýôåñç âéïðïéêéëüôçôá ðáñáôçñåßôáé óõóóþñåõóç ïñéóìÝíùí åðéâëáâþí
ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí óôç Ãç. ÅîÞãçóå ãéáôß ï ïõóéþí. Íá åîçãçèåß ôï öáéíüìåíï.
126
127
2.5. ÁÍÔÉÌÅÔÙÐÉÓÇ ÐÑÏÂËÇÌÁÔÙÍ

ÐÏÕ ÁÖÏÑÏÕÍ ÓÔÏ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ
Ï óåâáóìüò êÜèå ìïñöÞò æùÞò êáé ãåíéêÜ ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò

ùò óõíüëïõ, áðïôåëåß áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ãéá ìéá ïìáëÞ äéáâßùóç
ôïõ áíèñþðïõ óôç Ãç. Ç äéáôÞñçóç ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò ðñïû-
ðïèÝôåé ôç ìáêñïðñüèåóìá ðñïãñáììáôéóìÝíç, óõíåôÞ äéá÷åßñéóç
üëùí ôùí ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðçãþí ìéáò ðåñéï÷Þò (öõóéêþí êáé
ðïëéôéóôéêþí) êáé ôçí ôáõôü÷ñïíç äéáóöÜëéóç ôïõò.
Ç ðñïóðÜèåéá ãéá äéáôÞñçóç êáé ðñïóôáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò,
ðáñüëï ðïõ öáßíåôáé üôé ìåñéêÝò öïñÝò áíôéóôñáôåýåôáé ôá óõìöÝñïíôá
ïñéóìÝíùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí, Þ áðïôåëåß ôñï÷ïðÝäç ãéá ôçí ïéêïíïìéêÞ
áíÜðôõîç, åíôïýôïéò åßíáé áíáãêáßá ãéá ôï ãåíéêüôåñï óõìöÝñïí ôïõ
êïéíùíéêïý óõíüëïõ. ÓÞìåñá üëï êáé ðåñéóóüôåñïé Üíèñùðïé êáôáíïïýí
êáëýôåñá ôçí áíáãêáéüôçôá ðñïóôáóßáò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò.
Ç åöáñìïãÞ ôùí ìÝôñùí, åêåß ðïõ Ýãéíå óõóôçìáôéêÜ, ü÷é ìüíï óõíÝôåéíå
óôçí Üìâëõíóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò, áëëÜ äçìéïýñãçóå ôéò ðñïûðïèÝóåéò
ãéá ìéá ïñèïëïãéêüôåñç êáé ðéï Þðéá ïéêïíïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ áíÜðôõîç. Åéê. 2-53. Âéüôïðïé ôçò ÅëëÜäáò ìå
ðïëý ìåãÜëç ïéêïëïãéêÞ óçìáóßá êáé
Ç óýíáøç äéåèíþí óõìâÜóåùí ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí áðåéëïýìåíùí éäéáßôåñï öõóéêü êÜëëïò (áñéóôåñÜ).
ìïñöþí æùÞò, ï âéïëïãéêüò êáèáñéóìüò ôùí ëõìÜôùí, ç ÷ñçóéìïðïßçóç Ìåñéêïß áðü áõôïýò ðñïóôáôåýïíôáé
ôçò âéïôå÷íïëïãßáò óôçí õðçñåóßá ôçò áðïññýðáíóçò, áðïôåëïýí ìå- óÞìåñá áðü äéåèíåßò óõìâÜóåéò
ñéêÜ áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêüôåñá ðáñáäåßãìáôá õëïðïßçóçò ôçò äéåèíïýò ðñïóôáóßáò. Ìå êüêêéíï ÷ñþìá óç-
ðåñéâáëëïíôéêÞò åõáéóèçôïðïßçóçò. ìáôïäïôïýíôáé ïé õãñüôïðïé êáé ìå
ðñÜóéíï áíôßóôïé÷á ïé äñõìïß.Óôïõò
åëëçíéêïýò õãñïâéüôïðïõò öùëéÜ-
æïõí Þ áíáðïñÜãïíôáé ôá ðåñéó-
óüôåñá åßäç óðÜíéùí ðïõëéþí ôïõ
åõñùðáéêïý ÷þñïõ, (üðùò áõôïß ïé
ðåëåêÜíïé êÜôù) êáé ãéá ôï ëüãï
áõôü ïé åõèýíåò ìáò ãéá ôçí ðñï-
óôáóßá ôùí âéïôüðùí áõôþí åßíáé
áêüìç ìåãáëýôåñåò.
127
128
Åéê. 2-54. ÊáèçìåñéíÞ åßóïäïò êáé

Ýîïäïò åíÝñãåéáò êáé õëéêþí áãáèþí
óå ìéá ôõðéêÞ åõñùðáúêÞ ðüëç ìå
1.000.000 êáôïßêïõò
2.5.1. Åîïéêïíüìçóç ðñþôùí õëþí:

ç áíáêýêëùóç ôùí õëéêþí êáé
ïé áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò
Ôá öõóéêÜ ïéêïóõóôÞìáôá ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôçí áíáêýêëùóç ôùí

ðñþôùí õëþí ôïõò ìÝóá áðü ôéò ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò ôùí ðëçèõóìþí,
ôçí áðïéêïäüìçóç êáé ôïõò âéïãåù÷çìéêïýò êýêëïõò.
ÓÞìåñá, ðåñéóóüôåñï áðü ðïôÝ, áñ÷ßæïõìå íá óõíåéäçôïðïéïýìå üôé
ðñÝðåé íá áíôéãñÜøïõìå ôïõò ìç÷áíéóìïýò ðïõ äéáèÝôåé ç öýóç, äçëá-
äÞ, íá áíáêõêëþíïõìå ôá õëéêÜ ãéá íá åîïéêïíïìïýìå ðñþôåò ýëåò. Ìå
õñï
ðáñÜè åõíá ôïí ôñüðï áõôü ðåñéïñßæïõìå ôáõôü÷ñïíá êáé ðïëëïýò áðü ôïõò ðáñÜ-
ñ
óôçí Ý ãïíôåò ðïõ åõèýíïíôáé ãéá ôç ñýðáíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò.
×ñçóéìïðïéçìÝíá Þ êáôåóôñáììÝíá õëéêÜ êáé áíôéêåßìåíá ìåôÜ áðü ìéá
ÃñÜøôå ìåñéêÝò óêÝøåéò óáò ðïõ íá
óõãêåêñéìÝíç åðåîåñãáóßá ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí îáíÜ ãéá ôçí
õðïóôçñßæïõí ôçí Üðïøç üôé ç «óðá-
ôÜëç» åßíáé Ýííïéá ðïõ óõíäÝåôáé ìå êáôáóêåõÞ áíáêõêëùìÝíùí ðñïúüíôùí. ¸÷åé õðïëïãéóôåß üôé óôéò
ôéò áíèñþðéíåò äñáóôçñéüôçôåò êáé ìÝñåò ìáò, ôï 15% ôùí êáôáíáëùôéêþí áãáèþí óôïí êüóìï ðñïÝñ÷åôáé
ü÷é ìå ôç ëåéôïõñãßá ôùí öõóéêþí ïé- áðü äéáäéêáóßåò áíáêýêëùóçò.
êïóõóôçìÜôùí.
Ôá ìÝôáëëá, ëüãù ôçò åìðïñéêÞò ôïõò áîßáò Þôáí áðü ôá ðñþôá õëéêÜ
128
129
ðïõ áðïôÝëåóáí áíôéêåßìåíï áíáêýêëùóçò. Ôï áëïõìßíéï, ï øåõäÜñ-

ãõñïò, ôï áôóÜëé áíáêõêëþíïíôáé óå ó÷åôéêÜ õøçëÜ ðïóïóôÜ.
Ôï ãõáëß áíáêõêëþíåôáé ìå äéÜöïñïõò ôñüðïõò ï áðëïýóôåñïò áðü
ôïõò ïðïßïõò åßíáé ç åðéóôñïöÞ ôùí Üäåéùí öéáëþí óôï åñãïóôÜóéï,
ôï ðëýóéìï êáé ç åðáíá÷ñçóéìïðïßçóÞ ôïõò. Ôï ãõáëß ìðïñåß åðßóçò
íá èñõììáôéóôåß, íá ëïéþóåé êáé íá åðáíáó÷çìáôïðïéçèåß.
Ôï ÷áñôß áðïôåëåß ßóùò ôï ðëÝïí êáôÜëëçëï õëéêü ãéá áíáêýêëùóç.
Eöçìåñßäåò, ÷áñôïêéâþôéá êáé ÷áñôïóáêïýëåò, áëëÜ áêüìç êáé êáëÞò
ðïéüôçôáò ÷áñôß ìðïñïýí íá êáôáóêåõáóôïýí ìå ðñþôç ýëç ðáëéü
÷áñôß.
Ôï 20% ôïõ ÷áñôéïý ðïõ êáëýðôåé ôéò åôÞóéåò áíÜãêåò ôùí êñáôþí Åéê. 2-55. ÏÉ ìåãÜëåò êáôçãïñßåò ôùí
ìåëþí ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò ðñïÝñ÷åôáé áðü áíáêýêëùóç. Áí ôï ïéêéáêþí áðïññéììÜôùí åßíáé ôá ìÝôáë-
ðïóïóôü áõôü áõîçèåß óôï 50%, üóï äçëáäÞ åßíáé ôï áíôßóôïé÷ï ëá, ôï ãõáëß, ôá õðïëåßììáôá ôùí ôñï-
öþí ôï ÷áñôß êáé ôá ðëáóôéêÜ.
ðïóïóôü ãéá ôçí Éáðùíßá, ç åíÝñãåéá ðïõ èá åîïéêïíïìåßôáé èá ìðïñåß
íá êáëýðôåé ôéò áíÜãêåò óå çëåêôñéóìü ìéáò ðüëçò üìïéáò óå ìÝãåèïò
ìå ôç Èåóóáëïíßêç.
Ôá ðëáóôéêÜ åßíáé éäéáßôåñá åðéâáñõíôéêÜ ãéá ôï ðåñéâÜëëïí åðåéäÞ
äåí áðïéêïäïìïýíôáé. Ðáñüëá áõôÜ, Ý÷ïõí áíáðôõ÷èåß ðëÝïí ôå÷íéêÝò
ïé ïðïßåò åðéôñÝðïõí ôçí ìåñéêÞ åðåîåñãáóßá ôùí ðëáóôéêþí ðïõ óõó-
Åéê. 2-56. Ôá ëýìáôá äéï÷åôåýïíôáé
óùñåýïíôáé óôá óôåñåÜ áðïññßììáôá þóôå íá ðáñá÷èåß ìåèÜíéï ãéá
áñ÷éêÜ óå ìåãÜëåò äåîáìåíÝò óáí êáé
íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ùò êáýóéìï. áõôÞ óôçí äéðëáíÞ åéêüíá, ìå ÷áìçëÞ
Äéáðéóôþóáìå óå ðñïçãïýìåíåò ðáñáãñÜöïõò ôç ìåãÜëç åîÜñôçóç ôá÷ýôçôá ñïÞò (2 ìÝôñá/þñá).¸ôóé ôï
ïñãáíéêü öïñôßï âñßóêåé ôï ÷ñüíï íá
ôïõ ôå÷íïëïãéêïý ìáò ðïëéôéóìïý áðü ôá ïñõêôÜ êáýóéìá êáé êõñßùò
êáôáêáèÞóåé óôïí ðõèìÝíá, åíþ ôá
ôï ðåôñÝëáéï, óå ðïóïóôü ìÜëéóôá ðïõ öôÜíåé ôï 90% ôïõ óõíüëïõ
óõóôáôéêÜ ôùí ðåôñåëáéïåéäþí åðé-
ôùí áíáãêþí ìáò óå åíÝñãåéá. Ôá êáýóéìá áõôÜ åõèýíïíôáé ãéá ôï óý- ðëÝïõí. Ç áðïìÜêñõíóÞ ôïõò, ãßíåôáé
íïëï ó÷åäüí ôùí ñõðáíôþí ôçò áôìüóöáéñáò. ìå ôïí ôñüðï áõôü, åýêïëç õðüèåóç.
Ôá âáêôÞñéá êáé ïé ìýêçôåò èá äñÜóïõí
ÓÞìåñá áíáðôýóóïíôáé íÝåò ôå÷íïëïãßåò, ïé ïðïßåò èá ìáò åðéôñÝøïõí
äåõôåñïãåíþò ÷Üñç óôç âïÞèåéá áðü
íá áíôéêáôáóôÞóïõìå óôáäéáêÜ ôéò ðáñáäïóéáêÝò ðçãÝò åíÝñãåéáò ìå
ôï äéï÷åôåõüìåíï Ï2 þóôå íá êÜíïõí
Üëëåò, áíáíåþóéìåò êáé öéëéêÝò ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí. ÌïñöÝò åíÝñãåéáò ãñÞãïñá ôçí áðïéêïäüìçóç ôïõò êáé
üðùò ç çëéáêÞ åíÝñãåéá, ç áéïëéêÞ åíÝñãåéá, ç ãåùèåñìßá Þ ç åíÝñãåéá ôçí ôåëéêÞ áíïñãáíïðïéÞóç ôùí ëõìÜ-
ôùí êõìÜôùí ê.Ü. áðïêáëïýíôáé Þðéåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò äéüôé äåí ôùí.ÔåëéêÜ ôï íåñü èá äéï÷åôåõôåß ó÷å-
åîáíôëïýí ôá áðïèÝìáôá ôïõ ðëáíÞôç ìáò êáé äåí áöÞíïõí ôïîéêÜ êá- äüí êáèáñü óôç èÜëáóóá Þ ôï ðïôÜìé
ôÜëïéðá óôï ðåñéâÜëëïí. Ðáñáäåßãìáôá ìåãÜëçò êëßìáêáò åðéôõ÷çìÝíçò .
åöáñìïãÞò ôÝôïéùí åíáëëáêôéêþí ðçãþí åíÝñãåéáò ðõêíþíïõí óôéò
ìÝñåò ìáò, äßíïíôáò âÜóéìåò åëðßäåò ãéá ìéá ïñèïëïãéêüôåñç êáé öéëé-
êüôåñç ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí åíåñãåéáêÞ äéá÷åßñéóç.
2.5.2. Âéïëïãéêüò êáèáñéóìüò ôùí ëõìÜôùí

Ï âéïëïãéêüò êáèáñéóìüò ôùí ëõìÜôùí åßíáé ìéá ìÝèïäïò ìåßùóçò ôïõ
ïñãáíéêïý öïñôßïõ ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óå áõôÜ ìå ôåëéêü óêïðü ôç äéï÷Ý-
129
130
ç
óå Üëë óç
í
ìåãÝèõ ôåõóç óôç èÜëáóóá Þ óôá ðïôÜìéá êáé ôéò ëßìíåò, íåñïý ìå üóï ôï äõíá-
ôüí ëéãüôåñåò ïñãáíéêÝò åíþóåéò.
Ç ðïóüôçôá ôïõ ïñãáíéêïý öïñôßïõ
ôùí ëõìÜôùí áëëÜ êáé ç áðïäïôéêü- Ç áñ÷Þ ôçò ìåèüäïõ óôçñßæåôáé óôçí êáèõóôÝñçóç ôùí ëõìÜôùí óå
ôçôá ôïõ âéïëïãéêïý êáèáñéóìïý, ðïõ
ðïéêßëëåé áíÜëïãá ìå ôçí åöáñìïæü- äåîáìåíÝò ðïõ áåñßæïíôáé, ìå äéÜöïñåò ôå÷íéêÝò (äéï÷Ýôåõóç ðåðéåóìÝíïõ
ìåíç êÜèå öïñÜ ôå÷íéêÞ, ìðïñåß íá áÝñá, áíáêßíçóç ìå âñá÷ßïíåò). ¸ôóé ïé ìéêñïïñãáíéóìïß, Ý÷ïíôáò ôï
ìåôñçèåß ìå ôçí âïÞèåéá ôçò áíÜëõóçò áðáñáßôçôï ïîõãüíï, ðñïëáâáßíïõí êáé äéáóðïýí ôéò ïñãáíéêÝò åíþóåéò
BOD (Biological Ïxygen Demand). ðïõ ìðïñåß íá áðïéêïäïìçèïýí. Ïé áíïñãáíïðïéçìÝíåò åíþóåéò êáèéæÜ-
Ìå ôçí ôå÷íéêÞ áõôÞ ðñïóäéïñßæïõìå
ôï âÜñïò ôïõ äéáëõìÝíïõ ïîõãüíïõ íïõí óôïí ðõèìÝíá ôùí äåîáìåíþí êáé ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí
ðïõ áðáéôåßôáé áðü Ýíá ïñéóìÝíï ùò ëßðáóìá ãéá ôá ãåùñãéêÜ åäÜöç (Åéê. 2-56).
üãêï õãñïý ãéá ôçí áíïñãáíïðïßçóç
ôïõ ïñãáíéêïý ôïõ öïñôßïõ óå êáèïñé- ×Üñç óôï âéïëïãéêü êáèáñéóìü ôùí ëõìÜôùí, äåí äçìéïõñãïýíôáé
óìÝíï ÷ñüíï êáé èåñìïêñáóßá. ðñïâëÞìáôá Ýëëåéøçò ïîõãüíïõ óôá íåñÜ ôùí ðïôáìþí êáé ôùí èá-
Óêïðüò êÜèå ìåèüäïõ âéïëïãéêïý ëáóóþí ãåãïíüò ðïõ èá ïäçãïýóå óôç óôáäéáêÞ ðïéïôéêÞ êáé ðïóïôéêÞ
êáèáñéóìïý åßíáé ç åëÜôôùóç ôïõ õðïâÜèìéóç ôçò õäÜôéíçò ÷ëùñßäáò êáé ðáíßäáò.
BOD, Ýôóé þóôå ôï ðñïúüí ôçò åðåîåñ-
ãáóßáò, íá ÷ñåéÜæåôáé åëÜ÷éóôç ðïóü-
ôçôá áðü ôï äéáëõìÝíï óôï íåñü ïîõ-
ãüíï ôïõ ôåëéêïý áðïäÝêôç (èÜëáóóá, 2.5.3. Âéïôå÷íïëïãßá êáé ðåñéâÜëëïí
ëßìíç Þ ðïôÜìé) ãéá ôçí ðëÞñç áíïñ-
ãáíïðïßçóÞ ôïõ. ÇãåíåôéêÞ ìç÷áíéêÞ ìðïñåß íá óõìâÜëåé óôçí áíÜêáìøç ôùí ïéêïóõóôç-
Åéê. 2-57. Ôï äåîáìåíüðëïéï Exxon ìÜôùí ìåôÜ áðü áíèñþðéíåò êáôáóôñïöéêÝò åðåìâÜóåéò. ÂáêôÞñéá ðïõ
Valdez ðåñéôñéãõñéóìÝíï áðü 50.000 ôï ãåíåôéêü ôïõò õëéêü Ý÷åé ôñïðïðïéçèåß ìå ãåíåôéêÞ ìç÷áíéêÞ ÷ñçóé-
ôüíïõò áñãïý ðåôñåëáßïõ. Ôá áðïôå- ìïðïéïýíôáé óÞìåñá óôçí áðïññýðáíóç èáëÜóóéùí ðåñéï÷þí. ¹äç
ëÝóìáôá ôÝôïéùí ïéêïëïãéêþí êáôá- ðïëëïß öõóéêïß ðëçèõóìïß âáêôçñßùí åßíáé óå èÝóç íá áðïéêïäïìÞóïõí
óôñïöþí èá ìðïñïýí, åíäå÷ïìÝíùò, ó÷åäüí êÜèå ïñãáíéêü õëéêü.
óôï ìÝëëïí íá áìâëýíïíôáé ìå ôç âï-
Þèåéá ôçò âéïôå÷íïëïãßáò.ÂáêôÞñéá ÌåñéêÝò ôÝôïéåò êáôçãïñßåò âáêôçñßùí ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ãéá ðñþôç
éêáíÜ íá áðïéêïäïìïýí ðåôñÝëáéï öïñÜ ôï 1989 óôïí êáèáñéóìü áêôþí ôçò ÁëÜóêáò ðïõ åðëÞãçóáí áðü
Ý÷ïõí ðáñá÷èåß ìå ôç âïÞèåéá ôçò ôåñÜóôéåò êçëßäåò ðåôñåëáßïõ (íáõÜãéï ôïõ äåîáìåíüðëïéïõ Exxon
ãåíåôéêÞò ìç÷áíéêÞò áðü ôá ôÝëç ôçò Valdez). Äåí åßíáé äýóêïëï ëïéðüí íá öáíôáóôïýìå üôé ôÝôïéá âáêôÞñéá
äåêáåôßáò ôïõ 1980. Óôï Ýíèåôï, ç ðß- ðïõ ôï ãåíåôéêü ôïõò õëéêü Ý÷åé õðïóôåß óõãêåêñéìÝíåò ôñïðïðïéÞóåéò
óù öéÜëç ðåñéÝ÷åé ðåôñÝëáéï ÷ùñßò ìå ôç ãåíåôéêÞ ìç÷áíéêÞ ìðïñïýí íá äñÜóïõí ìå áêüìç ðéï áðïôåëå-
âáêôÞñéá, åíþ óôçí ìðñïóôéíÞ ðñïó- óìáôéêü ôñüðï óôï ìÝëëïí (Åéê. 2-57).
ôÝèçêáí âáêôÞñéá, ãåíåôéêÜ ôñïðïðïé-
çìÝíá, êáé ôï ðåôñÝëáéï åîáöáíßóôçêå.
130
131
óå Ü
ìåãÝè ëëç
õíóç
Áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò
ç áîéïðïßçóç ôïõ «áíåîÜíôëçôïõ»
ÇëéáêÞ åíÝñãåéá ðïéÞèçêáí áðü ôïí Üíèñùðï. ÓÞìåñá
Ç áîéïðïßçóç ôçò çëéáêÞò åíÝñãåéáò ãéá áíåìïãåííÞôñéåò ôïðïèåôçìÝíåò óå
ïéêéáêÞ ÷ñÞóç åßíáé ðëÝïí éäéáßôåñá óõóôïé÷ßåò äçìéïõñãïýí áéïëéêÜ ðÜñêá
äéáäåäïìÝíç ôüóï óôç ÷þñá ìáò üóï üðùò áõôü ôçò Êáëéöüñíéáò (ðñïçãïý-
êáé óå Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôïõ êüóìïõ óôéò ìåíç åéêüíá), áëëÜ êáé óå åëëÞíéêÜ íçóéÜ
ïðïßåò ïé êëéìáôéêÝò óõíèÞêåò ôï üðùò óôç Óýñï (åðüìåíç åéêüíá). Ç
åõíïïýí. ÌÜëéóôá ïé ìåëÝôåò áíáöÝñïõí âåëôßùóç ôçò áðüäïóçò ôùí ãåííçôñéþí
üôé ç Êýðñïò êáé óå ìéêñüôåñï âáèìü áõôþí, ðïõ óõíôåëÝóôçêå ôá ôåëåõôáßá
ôï ÉóñáÞë, äéáôçñïýí ôá óêÞðôñá ÷ñüíéá Ý÷åé äçìéïõñãÞóåé ôéò ðñïûðï-
ðáãêïóìßùò óôïí ôïìÝá áõôü. ÐÜíù èÝóåéò þóôå íá áðïôåëïýí ìéá ïéêïíïìéêÞ
áðü ôï 90% ôùí íïéêïêõñéþí óôçí ëýóç, éäéáßôåñá áíôáãùíéóôéêÞ óå ó÷Ýóç
Êýðñï äéáèÝôïõí çëéáêïýò óõëëÝêôåò. ìå ôéò óõìâáôéêÝò ìåèüäïõò, ãéá ôçí
Ç çëéáêÞ åíÝñãåéá üìùò, ìðïñåß íá Ç ôå÷íïëïãßá ôùí öùôïâïëôáúêþí ðáñáãùãÞ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò.
÷ñçóéìåýóåé êáé ãéá ôçí ðáñáãùãÞ êõøåëþí åßíáé ßóùò ç ðéï Üìåóç
çëåêôñéêïý ñåýìáôïò. Óå ÷þñåò üðùò ðñïóÝããéóç ôïõ áíèñþðïõ óôç äéáäé-
ç Ãáëëßá Þ ïé ÇÐÁ, ëåéôïõñãïýí Þäç êáóßá ôçò öùôïóýíèåóçò. Ôá öýëëá ôùí
áðü ôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1980, öõôþí åßíáé åñãáóôÞñéá ìåôáôñïðÞò ôçò
çëéáêÞò åíÝñãåéáò óå ÷çìéêÞ ìå ôç âïÞ-
èåéá ôùí ÷ëùñïöõëëþí. Ç äéáäéêáóßá
áõôÞ ìåôáôñÝðåé ðåñßðïõ ôï 1% ôçò
çëéáêÞò åíÝñãåéáò ðïõ öôÜíåé êÜèå ìÝñá
óôç ãç óå ïñãáíéêü õëéêü. Ï Üíèñùðïò
ìå ôéò öùôïâïëôáúêÝò êõøÝëåò ðïõ êáôá-
óêåõÜæåé öéëïäïîåß íá åíþóåé ôéò äõíÜ-
ìåéò ôïõ ìå ôç öùôïóýíèåóç þóôå íá
åñãïóôÜóéá ðáñáãùãÞò üðùò áõôü ôçò áõîçèåß ôï ðïóïóôü áîéïðïßçóçò ôçò
åéêüíáò ôï ïðïßï âñßóêåôáé óôçí åíÝñãåéáò ðïõ áðëü÷åñá ìáò óôÝëíåé
Êáëéöüñíéá. Ãýñù áðü ìéá êåíôñéêÞ êáèçìåñéíÜ ï Þëéïò. Óôçí åéêüíá ðáñá-
äåîáìåíÞ íåñïý, ðÜíù ó´ Ýíá ðýñãï, ôçñïýìå öùôïâïëôáúêÝò äéáôÜîåéò áðü
ôïðïèåôïýíôáé ìåãÜëá êÜôïðôñá ç ôï ðñþôï óôïí êüóìï åñãïóôÜóéï
ðåñéóôñïöÞ ôùí ïðïßùí ðáñáêïëïõèåß ìåôáôñïðÞò ôçò çëéáêÞò åíÝñãåéáò óå
ôçí ôñï÷éÜ ôïõ Þëéïõ. Ç áíáêëþìåíç çëåêôñéêÞ. ÕðÜñ÷ïõí 220 óõóôïé÷ßåò ìå
áêôéíïâïëßá ôùí êáôüðôñùí åóôéÜæåôáé åðéöÜíåéá 11m2 ç êáèåìéÜ ióõíïëéêÞò
Ãåùèåñìßá
óôç äåîáìåíÞ ôïõ íåñïý ôï ïðïßï êáé éó÷ýïò 6,5 ÌW ãéá 2500 íïéêïêõñéÜ óôï
áôìïðïéåß. Áðü åêåß êáé ðÝñá ôá ðñÜã- ÌðÜóêåñâéë, êïíôÜ óôï Ëïò ¢íôæåëåò. Ï êáðíüò ðïõ âãáßíåé áðü ôéò êáìéíÜäåò
ìáôá åßíáé áðëÜ. Ôï ñåýìá ðáñÜãåôáé ôïõ åñãïóôáóßïõ áõôïý åßíáé åíôåëþò
üðùò êáé óå Ýíá óõìâáôéêü áôìïçëåêôñé- ÁéïëéêÞ åíÝñãåéá áèþïò. Ðñüêåéôáé áðëþò ãéá áôìü áðü
êü åñãïóôÜóéï. Ôï êÝñäïò üìùò ãéá ôï Ç äýíáìç ôïõ áíÝìïõ Þôáí áðü ôéò ôç ëåéôïõñãßá åíüò åñãïóôáóßïõ ðáñá-
ðåñéâÜëëïí åßíáé ôåñÜóôéï. Äåí åêðÝ- ðñþôåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò ðïõ áîéï- ãùãÞò çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ôï ïðïß
ìðïíôáé ñýðïé êáé CO2 áðü ôçí êáýóç åêìåôáëëåýåôáé ôç ãåùèåñìéêÞ åíÝñãåéá.
ôùí ïñõêôþí êáõóßìùí ïýôå åîáíô-
ëïýíôáé ôá áðïèÝìáôÜ ôïõò.
ÌéêñÞò êëßìáêáò õäñïçëåêôñéêÜ
Ýñãá
Ôá Ýñãá áõôÜ Ý÷ïõí áðüëõôç óõì-
âáôüôçôá ìå ôéò Üëëåò ÷ñÞóåéò íåñïý
(ýäñåõóç, Üñäåõóç) êáé ãéá ôï ëüãï
áõôü ìðïñïýí íá åíôá÷èïýí óå õöéóôÜ-
ìåíá õäñáõëéêÜ äßêôõá êáé êáôáóêåõÝò.
131
132
ðåñßëçøç
FÏ óåâáóìüò êÜèå ìïñöÞò æùÞò êáé ãåíéêÜ ôïõ öõóéêïý FÏ âéïëïãéêüò êáèáñéóìüò ôùí ëõìÜôùí åßíáé ìéá ìÝèïäïò
ðåñéâÜëëïíôïò ùò óõíüëïõ, áðïôåëåß áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ìåßùóçò ôïõ ïñãáíéêïý öïñôßïõ ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óå áõôÜ ìå ôå-
ãéá ìéá ïìáëÞ äéáâßùóç ôïõ áíèñþðïõ óôç Ãç. ëéêü óêïðü ôç äéï÷Ýôåõóç óôç èÜëáóóá Þ óôá ðïôÜìéá êáé
ôéò ëßìíåò, íåñïý ìå üóï ôï äõíáôüí ëéãüôåñåò ïñãáíéêÝò åíþ-
FÓÞìåñá, ðåñéóóüôåñï áðü ðïôÝ, áñ÷ßæïõìå íá óõíåéäçôï-
óåéò. Ç áñ÷Þ ôçò ìåèüäïõ óôçñßæåôáé óôçí êáèõóôÝñçóç ôùí
ðïéïýìå üôé ðñÝðåé íá áíôéãñÜøïõìå ôïõò ìç÷áíéóìïýò ðïõ
ëõìÜôùí óå äåîáìåíÝò ðïõ áåñßæïíôáé, ìå äéÜöïñåò ôå÷íéêÝò
äéáèÝôåé ç öýóç, äçëáäÞ, íá áíáêõêëþíïõìå ôá õëéêÜ ãéá íá
åîïéêïíïìïýìå ðñþôåò ýëåò. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ðåñéïñßæïõìå F×Üñç óôï âéïëïãéêü êáèáñéóìü ôùí ëõìÜôùí, äåí äçìéïõñ-
ôáõôü÷ñïíá êáé ðïëëïýò áðü ôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ åõèýíïíôáé ãïýíôáé ðñïâëÞìáôá Ýëëåéøçò ïîõãüíïõ óôá íåñÜ ôùí ðïôáìþí
ãéá ôç ñýðáíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò êáé ôùí èáëáóóþí ãåãïíüò ðïõ èá ïäçãïýóå óôç óôáäéáêÞ
ðïéïôéêÞ êáé ðïóïôéêÞ õðïâÜèìéóç ôçò õäÜôéíçò ÷ëùñßäáò
FÌïñöÝò åíÝñãåéáò üðùò ç çëéáêÞ åíÝñãåéá, ç áéïëéêÞ åíÝñ-
êáé ðáíßäáò.
ãåéá, ç ãåùèåñìßá Þ ç åíÝñãåéá ôùí êõìÜôùí ê.Ü. áðïêáëïýíôáé
Þðéåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò äéüôé äåí åîáíôëïýí ôá áðïèÝìáôá ôïõ FÌüíï ç äéåèíÞò óõíåñãáóßá êáé ç ìåôáâïëÞ óå áôïìéêü êáé
ðëáíÞôç ìáò êáé äåí áöÞíïõí ôïîéêÜ êáôÜëïéðá óôï ðåñé- êïéíùíéêü åðßðåäï ôçò óôÜóçò ìáò áðÝíáíôé óôá ìåãÜëá
âÜëëïí. Ðáñáäåßãìáôá ìåãÜëçò êëßìáêáò åðéôõ÷çìÝíçò ðñïâëÞìáôá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò èá ïäçãÞóåé óå óõãêåêñéìÝíåò
åöáñìïãÞò ôÝôïéùí åíáëëáêôéêþí ðçãþí åíÝñãåéáò ðõêíþíïõí ëýóåéò. Ç äéåèíÞò óõíåñãáóßá ãéá ôïí ðåñéïñéóìü ôçò ôñýðáò
óôéò ìÝñåò ìáò, äßíïíôáò âÜóéìåò åëðßäåò ãéá ìéá ïñèïëïãéêü- ôïõ üæïíôïò áðïôåëåß ßóùò ìéá áéóéüäïîç ðñïïðôéêÞ ðñïò
ôåñç êáé öéëéêüôåñç ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí åíåñãåéáêÞ äéá÷åßñéóç. áõôÞí ôçí êáôåýèõíóç.

1, ÖôéÜîå Ýíáí êáôÜëïãï ìå üëá ôá ðëáóôéêÜ áíôéêåßìåíá 6. ¼ôáí ôï ðåôñåëáéïöüñï ¸îïí ÂáëíôÝæ, âõèßóôçêå ôé
ðïõ èõìÜóáé íá ÷ñçóéìïðïßçóåò êáé áñãüôåñá íá 1989, 35.000 ôüíïé áñãïý ðåôñåëáßïõ ÷ýèçêáí óôéò
ðÝôáîåò óôá óêïõðßäéá êáôÜ ôéò ôåëåõôáßåò ôñåéò çìÝñåò. áêôÝò ôçò ÁëÜóêáò. 600 km áêôþí ñõðÜíèçêáí êáé ç
ÓõæÞôçóå ìå ôïõò/ôéò óõììáèçôÝò/ôñéåò óïõ ôñüðïõò ðåôñåëáéïêçëßäá õðïëïãßæåôáé üôé êüóôéóå ôç æùÞ óå
þóôå íá ãßíåé ç ëßóôá áõôÞ ìéêñüôåñç. ðåñßðïõ 500 åíõäñßäåò, 200 öþêéåò êáé ó÷åäüí 400.000
ðïõëéÜ.
2. Õðüèåóå üôé ç ðïëéôåßá åðéëÝãåé íá êáôáóêåõÜóåé á. Ðñïôåßíåôå äýï ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò ôï áñãü
êÜðïéá ×ÕÔÁ (×þñï ÕãåéïíïìéêÞò ÔáöÞò Áðïñ- ðåôñÝëáéï ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óôï èÜíáôï èáëÜóóéùí
ñéììÜôùí) êïíôÜ óôçí ðåñéï÷Þ ðïõ êáôïéêåßò. Ðïéá èçëáóôéêþí êáé ðïõëéþí.
íïìßæåéò üôé èá åßíáé ç áíôßäñáóÞ óïõ. Ðïéá èá Þôáí ç â. ÅîçãÞóôå ìéá ìáêñïðñüèåóìç óõíÝðåéá ôçò ðå-
áíôßäñáóÞ óïõ áí Þóïõí êÜôïéêïò ìéáò ðåñéï÷Þò ç ôñåëáéêÞò ñýðáíóçò óôïõò ðëçèõóìïýò ôùí
ïðïßá äéï÷åôåýåé ôá áðïññßììáôÜ ôçò óå ìéá Üëëç èçëáóôéêþí êáé ôùí ðïõëéþí ðïõ åðéâßùóáí.
ðåñéï÷Þ; ã. Ðñïôåßíåôå äýï óõíÝðåéåò ôçò ñýðáíóçò óôá õäñüâéá
öõôÜ.
3. Áí æåéò óå ðáñáèáëÜóóéá ðåñéï÷Þ êÜíå ìéá âüëôá óôçí
ðáñáëßá ðåñðáôþíôáò ãéá 20 ëåðôÜ ôçò þñáò êáôÜ 7. ÃñÜøôå ìåñéêÝò óêÝøåéò óáò ðïõ íá õðïóôçñßæïõí ôçí
ìÞêïò ôçò. Åíôüðéóå óôç äéáäñïìÞ óïõ áõôÞ üëá ôá Üðïøç üôé ç «óðáôÜëç» åßíáé Ýííïéá ðïõ óõíäÝåôáé ìå
õëéêÜ ðïõ äåí åßíáé öõóéêÜ ðÜíù óôçí ðáñáëßá. Áí ôá ôéò áíèñþðéíåò äñáóôçñéüôçôåò êáé ü÷é ìå ôç ëåéôïõñãßá
ìáæÝøåéò óå êÜðïéá áðü ôéò äéáäñïìÝò óïõ æýãéóÝ ôá ôùí öõóéêþí ïéêïóõóôçìÜôùí.
êáé åêôßìçóå ôï âÜñïò ôïõò áíÜ ìïíÜäá åðéöÜíåéáò ôçò
áêôÞò ðïõ äéÞíõóåò. Óýãêñéíå ôá áðïôåëÝóìáôÜ óïõ
áõôÜ ìå áíôßóôïé÷á Üëëùí óõììáèçôþí óïõ ðïõ
Ýêáíáí ôÝôïéåò ìåëÝôåò.
132

Ntranos Kef 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ntranos Kef 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2 ¢íèñùðïò êáé ðåñéâÜëëïí

Öñïíôßäá ãéá ôï ìáêñïðñüèåóìï

Ìå ôïí üñï «ïéêïëïãßá» åííïïýìå, óõíÞèùò, ôñßá äéáöïñåôéêÜ ðñÜãìáôá:

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

ÁíÜëïãá ìå ôçí êëßìáêá êáé ôçí ïðôéêÞ ãùíßá ðñïóÝããéóçò ðïõ

Åéê. 2-2. Ç Ãç åßíáé ï ìïíáäéêüò ðëá-

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

Åéê. 2-3. Ç âéüóöáéñá ùò ôìÞìá ôïõ

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

ìïíÜ÷á ðüóï äéáöÝñïõí ôÝôïéåò ðáñÜìåôñïé óôçí Ýñçìï,

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

2.2. ÄÏÌÇ, ÏÑÃÁÍÙÓÇ ÊÁÉ ËÅÉÔÏÕÑÃÉÁ

2.2.1. Ïé Áâéïôéêïß ðáñÜãïíôåò

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

2.2.2. Ïé âéïôéêïß ðáñÜãïíôåò óôï ïéêïóýóôçìá

èõñï Ïé ðáñáãùãïß: ïé ïñãáíéóìïß óôï ïéêïóýóôçìá ðïõ Ý÷ïõí ôçí éêáíüôçôá

Åéê. 2-5. ÂáóéêÝò ó÷Ýóåéò áëëçëå-

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

Åéê 2-6. Ó÷åäéÜãñáììá êáôáíïìÞò

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

2.2.3. Ç ñïÞ ôçò åíÝñãåéáò óôï ïéêïóýóôçìá

Ïé áðëÝò ôñïöéêÝò áëõóßäåò êáé ôá óýíèåôá ôñïöéêÜ

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

Åéê. 2-11. ÐáñÜäåéãìá ôñïöéêïý

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

Åéê. 2-13. Ìéá ãåíéêåõìÝíç ðõñáìßäá

Ç èÝóç ôïõ áíèñþðïõ óôéò

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

150.000 öõôïöÜãá Ýíôïìá

Åéê. 2-16. Ðõñáìßäá ôçò âéïìÜæáò ìå

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

Ý÷ïõí êáíïíéêÞ ìïñöÞ, ìðïñåß êÜôù áðü ïñéóìÝíåò óõíèÞêåò íá

Åéê. 2-19. Óýíïøç ôùí

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

2.2.4. Ç ñïÞ ôçò ýëçò óôï ïéêïóýóôçìá:

Ï êýêëïò ôïõ Üíèñáêá

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

ðåñéâÜëëïí, ìáæß ìå áíèñáêéêÜ éüíôá ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôç äéÜëõóÞ

Åéê 2-21. Ï âéïãåù÷çìéêüò êýêëïò

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

Ç êõêëïöïñßá ôïõ Üíèñáêá ðïõ ìüëéò ðåñéãñÜøáìå (ìÝóù ôùí ôñïöéêþí

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

Ï êýêëïò ôïõ Áæþôïõ

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

ñþí ðïõ Ý÷ïõí áõîçìÝíåò áðáéôÞóåéò óå áæùôïý÷åò åíþóåéò ìå øõ÷áí-

2.2.5. ÐáñÜãïíôåò ðïõ ñõèìßæïõí ôá ìåãÝèç

Åéê. 2-24 ÁðëïõóôåõìÝíï ìïíôÝëï

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

ðëçèõóìüò äñá áíôáãùíéóôéêÜ ìå ðëçèõóìïýò Üëëùí åéäþí ôïõ

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

ùöÝëçóå ôá åëÜöéá ðïõ áíôéìåôþðéóáí ìå ôç óåéñÜ ôïõò Ýëëåéøç ôñïöÞò

2.2.6. ÏéêïëïãéêÞ äéáäï÷Þ

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

Åéê. 2-27. ÐáñÜäåéãìá ïéêïëïãéêÞò

ñåßôáé áñ÷éêÜ Ýíáò åðïéêéóìüò áðü óõãêåêñéìÝíåò êáôçãïñßåò ïñãáíéóìþí

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ

ïé âéïêïéíüôçôåò ðïõ áðáñôßæïõí ôá ïéêïóõóôÞìáôá öôÜóïõí óå ìéá

ÄáóéêÝò ðõñêáãéÝò êáé ïéêïëïãéêÞ äéáäï÷Þ

ÂÉÏËÏÃÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ

2. ¸íá ïéêïóýóôçìá ìðïñåß íá ðåñéãñáöåß ùò:

Ã. ÍÔÑÁÍÏÓ, 3ï Å.Ë. ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇÓ 2. ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ