‘Schipper naast God’ moet nu toch hulp accepteren

De duurzame rederij EcoClipper – op plaats 26 in de Duurzame 100 – leek ten onder te gaan. Maar
dankzij hulp van betrokken leden heeft de pionier in de zeilvrachtvaart misschien toch een kans.
Daan Marselis8 oktober 2023

Met een betalingsachterstand van 50.000 euro richting leveranciers en een dreigende beslaglegging
op het eigen schip, staat EcoClipper er niet florissant voor. Het komt allemaal door gebrek aan
financiering, tegenvallende inkomsten, een cultuur van alles-alleen-doen en klanten die nog niet
‘klaar’ zijn voor zeilvrachtvaart. Oprichter en baas Jorne Langelaan hield er een burn-out aan over.
Het dreigende einde van EcoClipper is een stressvol verhaal, met een beetje hoop aan het einde.

Voor ‘zeeman’ Langelaan begon het in de jaren negentig toen hij, een jochie nog, aanmonsterde op
‘De Avontuur’, een zeilvrachtschip dat een lijndienst onderhield in de Caraïben. “Daar zag ik dat het
kon”, zegt hij in een telefoongesprek.
null Beeld

Van zeilvrachtvaart droomde hij toen al jaren. Als kind voer hij regelmatig mee op het
motoraangedreven vrachtschip van zijn oom; de passie voor het zeilen erfde hij van zijn vader. Op de
middelbare school krabbelde hij vele schriftjes vol met zeilende vrachtschepen. Vergis je niet: hij
droomde van hele moderne schepen. “Ik was in mijn middelbare schooltijd heel erg bezig met
automatiseren”, zegt Langelaan. “Pas later ben ik daar op terug gekomen, omdat ik door het varen op
zee het low-tech handwerk ben gaan waarderen.”
Vervuilende sector

Met EcoClipper bindt Langelaan niet alleen de strijd aan met de vervuilende scheepvaartsector, die
volgens hem evenveel uitstoot als heel Duitsland, maar met zo’n beetje het hele kapitalistische
systeem waarin de klant koning is, en efficiëntie God. Dankzij goedkope scheepsbrandstof, de
introductie van zeecontainers en volautomatisch lossende havens, is het wereldwijde vrachttransport
geëxplodeerd.

Precies-op-tijd-logistiek stelde bedrijven in staat lage voorraden aan te houden en de productie van
hun producten over de hele wereld te spreiden. Volgens Langelaan de oorzaak van veel
overconsumptie, zei hij al eens tegen Vrij Nederland. Met EcoClipper trok hij daartegen ten strijde.

EcoClipper is niet het eerste bedrijf waarmee Langelaan zich tegen overconsumptie keert. Samen met
Andreas Lackner en Arjen van der Veen introduceerde hij de traditionele zeilvrachtvaart in Nederland
toen zij in 2007 duurzame rederij Fair Transport oprichtten. Die rederij vaart met de ‘Tres Hombres’,
een schip dat 40 ton vracht kan meenemen. Daarmee valt ze in het niet bij een modern vrachtschip
dat tienduizenden containers kan vervoeren.

Een zeilvrachtschip van 500 ton is het doel waar de hele zeilwereld heen wil. Klein genoeg om
‘goedkoop’ te bouwen en groot genoeg om ‘schaalvoordeel’ te krijgen. Met 500 ton vracht aan boord,
kunnen ze de kosten laag houden voor hun klanten.

Langelaan richtte EcoClipper op om zo’n schip te kunnen ontwikkelen. Het technische plan is
nagenoeg helemaal uitgewerkt. Hij baseerde het op een klassiek ontwerp uit 1857. De Noach, zoals
die klipper heette, zou zelfs het snelste zeilschip van Nederland zijn geweest. De driemaster heeft een
lengte van 60 meter en een diepgang van 5 meter.
10 miljoen euro per schip
Langelaan noemde het ontwerp ‘EcoClipper 500’. De bouw ervan zou per schip ongeveer 10 miljoen
euro kosten; hij wilde vijf schepen bouwen in tien jaar tijd. Vooralsnog blijft het bij schetsen en
tekeningen, omdat EcoClipper de financiering nog niet rond kreeg.

Langelaan zocht naar een ‘democratisch en transparant’ organisatiemodel. Met de coöperatie wilde
hij rondom de rederij een gemeenschap laten ontstaan, bestaande uit gepassioneerde mensen die
kunnen bijspringen met tijd, geld en kennis. Iedere (kleine) investeerder wordt een ‘duurzame
scheepsmagnaat’.

En dan is er nog ‘De Tukker’. Voor EcoClipper het kocht deed het dienst als trainingsschip. De klassieke
schoener werd gebouwd in 1912 en heeft een laadvermogen van 70 ton. Hij dient als uithangbord
voor de zeilvrachtvaart. Door vracht te vervoeren met De Tukker hoopte Langelaan eigen inkomen te
genereren.

Tot op heden kost het schip vooral geld. Om hem gereed te maken, werd hij onder handen genomen
door een werf in Friesland. Daar kreeg het dekhuis een kombuis, werd alle ‘rondhout’ vernieuwd, een
stalen bodem aangebracht en een kiel gemonteerd.

Terwijl De Tukker in het droogdok lag, begon de ellende. Het was halverwege 2022 en de Russische
agressie in Oekraïne had grote gevolgen voor de plannen van EcoClipper.

Als gevolg van inflatie rezen materiaalkosten de pan uit. De Tukker bleek in slechtere staat dan
aanvankelijk gedacht: het hele onderwaterschip moest worden vervangen. Vanwege de verslechterde
economische vooruitzichten meldden zich geen nieuwe investeerders meer.

Omdat het niet lukte om nieuwe financiering te krijgen sprong een van de eerste investeerders in. Hij
was bereid om een lening met pandrecht, een soort hypotheek, op het schip te verstrekken van
390.000 euro. Zo kon de verbouwing van De Tukker in elk geval worden afgerond.
De weg naar duurzame logistiek

‘Dit is nu niet leuk, maar als het schip volgend jaar zeilend vracht vaart en de weg wijst naar een
duurzame logistiek voor de toekomst, dan kom je snel over deze tegenslagen heen’, zei werfdirecteur
Jelle Talsma destijds tegen vakblad Schuttevaer.

Maar helaas: door de oplopende kosten van De Tukker kon Langelaan niet investeren in
klantenwerving en het opbouwen van de organisatie. Na twee tochten, tijdens welke hij onder meer
chocolade vervoerde naar bestemmingen als Porto en Torquay, droogde de orderportefeuille op.

Sinds afgelopen zomer ligt De Tukker werkeloos in de Amsterdamse haven. Klanten vrezen hogere
kosten doordat zeilende vrachtschepen minder vracht in een keer mee kunnen nemen, langere
transporttijden en vertragingen door bijvoorbeeld tegenwind.
Veel obstakels

Het opzetten van een zeilvrachtrederij bleek moeilijker dan gedacht. De zeilvrachtvaart met z’n
klassieke schepen en idealistische overtuiging moet de nodige obstakels overwinnen. Verzekeraars
van vrachtschepen en de havenautoriteiten klampen zich vast aan regels en procedures die
geschreven zijn voor de schepen die tienduizenden zeecontainers kunnen vervoeren, zegt actieve
vrijwilliger Mattijn Hartemink van EcoClipper.

Vlaggenstaten, waar de schepen geregistreerd zijn, eisen bijvoorbeeld dat de bemanning dezelfde
dure veiligheidstrainingen hebben gehad als hun collega’s op de grote vaart. Alleen hebben
zeilvrachtreders niet voldoende omzet om die cursussen te betalen.
De havens kunnen de onregelmatigheid van zeilvrachtvaart maar moeilijk aan. Bij tegenwind zijn
schepen rustig een dag te laat, wat de strakke planning in de haven verstoort. Om nog te zwijgen over
al die masten en touwen – die geautomatiseerd laden en lossen onmogelijk maken. Al is dat op te
lossen door alleen op kleinere havens te varen, zegt Andreas Lackner van Fair Trainsport.
Het kapiteinssyndroom

Daarbij komt de cultuur in de zeilvrachtvaart. “Het zijn toch allemaal individualisten die het doen”,
zegt Lackner. Die houding bracht Jorne Langelaan uiteindelijk ook als persoon en ondernemer in de
problemen, erkent hij. Het ‘kapiteinssyndroom’ noemt Langelaan het. “Op volle zee, midden op de
oceaan, voel je je toch een beetje schipper naast God. Alles moet je zien, alle verantwoording trek je
naar je toe. Binnen EcoClipper hield ik alles in de hand.”

Deels tegen wil en dank: mensen die hij had aangenomen moest hij vanwege geldgebrek weer laten
gaan. Inmiddels heeft hij door burn-out een stapje terug moeten doen. “Ik liep er tegenaan dat ik niet
meer helder kon nadenken, geen beslissing meer kon nemen. Fysiek was mijn energie op.”

Naar eigen zeggen gaf Langelaan de coöperatie niet de aandacht die het verdiende. Maar hij is blij
met die coöperatie, want zonder was EcoClipper nu waarschijnlijk failliet geweest.

Op verzoek van Langelaan hebben tien mensen uit die coöperatie een plan gemaakt voor een
doorstart. De andere tweehonderd leden – onder wie geldschieters, medewerkers, klanten en andere
ondernemers uit de zeilvrachtvaart – mogen daar nu over stemmen.
Oplossing voor het klimaatprobleem

De Zwitserse computeringenieur Jeremy Fouriaux neemt naar alle waarschijnlijk het roer over. De
laatste jaren is hij gegrepen door de zeilvrachtvaart als oplossing voor het klimaatprobleem. Hij
investeerde in EcoClipper en in het Deense zeilvrachtschip ‘Hawila’.

De komende weken zullen Fouriaux en nog te benoemen mede-bestuurders schoon schip maken. De
crediteuren hebben ingestemd met een eerste ‘afbetaling’ van 10 procent van het verschuldigde
bedrag. Het belangrijkste losse eindje betreft De Tukker. De hypotheekverstrekker heeft via de
rechtbank beslag gelegd op het schip – maar Fouriaux probeert er toch nog met hem uit te komen.

Als het lukt kan De Tukker daarna misschien een lijndienst varen tussen Frankrijk en Engeland,
waarbij ze wekelijks verse groenten en geneesmiddelen vervoert. Fouriaux wil de EcoClipper 500
verder ontwikkelen, waarbij ‘automatisering’ speerpunt is. “In het huidige ontwerp zijn te veel
mensen nodig om haar te zeilen”, zegt hij aan de telefoon.

En Langelaan? Die richt zich eerst op zijn eigen gezondheid. “EcoClipper komt nu in een nieuwe fase.
De schepen worden operationeel. En daarbij is andere, bredere kennis nodig. Dat is bij Jeremy in
goede handen.”
Jury-oordeel Klaske Kruk

‘De impact van transport op klimaat, onze luchtkwaliteit en waterkwaliteit is enorm. Deze coöperatie
van burgers probeert met EcoClipper een vorm van transport te creëren die helemaal emissievrij is.
Dat gaat met vallen en opstaan zoals dat vaker gaat met duurzame initiatieven.’ EcoClipper staat op
plek 26 dit jaar.
Lees ook:
Dossier over de Duurzame 100
Wie staat dit jaar bovenaan de lijst aan van duurzame burgerinitiatieven? In dit dossier staat alles
rondom de Duurzame 100 van 2023.
Lees ook:
Is de tijd van scheepsmotoren voorbij nu zeilvrachtvaart de wind mee heeft?

Naar verwachting verdubbelt het aantal windaangedreven vrachtschepen dit jaar. Ligt emissieloze
scheepvaart daarmee binnen handbereik?
Duurzame 100 2023

Extinction Rebellion is de nummer 1 van de Duurzame 100. Lijst laat groeiende klimaatdruk zien
Jury Duurzame 100: ‘Extinction Rebellion bepaalt de agenda zoals niemand anders dat doet’
Dit is de jury van de Duurzame 100