Chromatografia- technika analityczna służąca do rozdziału mieszanin jednorodnych, dzięki

niej możemy zidentyfikować skład mieszaniny a także określić dokładną ilość

poszczególnych związków w próbce. Rodział następuje w wyniku zróżnicowanego
oddziaływania poszczególnych składników z fazą stacjonarną i ruchomą (w chromatografii
gazowej faza ruchoma nie ma znaczenia).

Chromatogram- wykres z chromatografu, oś Y- sygnał, oś X-czas retencji.

Dane retencyjne- wielkości odczytywane bezpośrednio z chromatografu, tj.: czas, objętość i

szerokość piku/ szerokość w połowie wysokości.

Dane chromatograficzne- te dane, które obliczamy.

Metoda jakościowa: czas retencji, współczynnik retencji, indeks retencji.

Metoda ilościowa- pole powierzchni piku i wysokość piku.

adsorpcyjna

podziałowa

Chromatografia wykluczania
(ze wzg na mechanizm retencji)
jonowymienna

powinowactwa

 Chromatografia adsorpcyjna- występuje zjawsiko zmiany stężenia na granicy faz.

Polega na zachodzeniu zjawiska sorpcji i desorpcji. Do rozdziału wykorzystywany
adsorbent-nośnik cieczy, na jego powierzchni warstwa cieczy (faza stacjonarna).
Różna powierzchnia żelu krzemionkowego (fazy stacjonarnej) powiduje różnice w
czsie retencji, pomimo tej samej temp i tego samego materiału. Stosunek objętości faz:
A S powierzchnia ads orbentu
β= = ść ¿
VM obję ¿
 Chromatografia podziałowa- rozdział jest efektem podziału mieszaniny pomiędzy
fazy stacjonarną i ruchomą. Wpływ grubości filmu: k=KD·β. Grubość filmu jest coraz
większa, fazy stacjonarnej rośnie a ruchomej maleje.
 Chromatografia wykluczania- sorbent wpuszcza mniejsze molekuły. Jest to
chromatografia nieinterakcyjna, bo sorbent nie oddziałowuje z fazą stacjonarną.
Najkrótszy czas retencji ma związek największy. Objętość porów jest różna (pory
głębokie i płytkie).
 Chromatografia jonowymienna- faza stacjonarna obdarzona ładunkiem, zazwyczaj
są to jonity- sorbenty z grupami funkcyjnymi zdolnymi do dysocjacji po czym
powierzchnia zyskuje ładunek elektryczny. Jonity mogą mieć różną ilość grup
 funkcyjnych! Stosunek objętości faz:
QS stosunek pojemno ś ci jonowymiennej jonitu
β= = ść ¿
VM obj ę ¿

Normalny układ faz (NP)- faza stacjonarna bardziej polarna od fazy ruchomej. Retencji
ulegają związki polarne.

Odwrócony układ faz (RP)- faza stacjonarna mniej polarna od fazy ruchomej. Zachodzi tu
mechanizm podziałowy, bo mamy dwie niemieszające się fazy: fazę ruchomą i ciekłą fazę
znajdującą się na nośniku.

gazowa

kolumnowa
Chromatografia
(ze wzg na fazę cieczowa bibułowa
ruchomą) planarna
cienkowarstwowa
nadkrytyczna TLC

PODSTAWOWE DEFINICJE

Retencja- zatrzymanie

Czas retencji- czas, w którym substancja przechodzi przez kolumnę. Czas od zadozowania
substancji do osiągnięcia max piku na chromatogramie.

Czas martwy- czas przejścia substancji przez fazę ruchomą od momentu zadozowania do
osiągnięcia max piku. Substancja nie ulega retencji tzn. nie zatrzymuje się na fazie
stacjonarnej. Jest to wielkość definiująca układ chromatograficzny dla danej substancji.
Zredukowany czas retencji- czas przejścia substancji przez fazę stacjonarną od momentu
zadozowania do osiągnięcia max piku.

tR=tM+t’R
Objętość retencji- objętość fazy ruchomej potrzebnej do wymycia z kolumny maksimum
piku danej substancji.

Objętość martwa- objętość dozownika, kolumny oraz detektora zajmowana podczas procesu
chromatograficznego tylko przez fazę ruchomą.

Zredukowana objętość retencji- objętość fazy ruchomej potrzebna do wymycia maksimum

piku substancji tylko z fazy stacjonarnej.

VR=tR·V0
Współczynnik retencji (k)- jest to stosunek czasu jaki spędzają molekuły substancji w fazie
stacjonarnej do czasu jaki przebywają w fazie ruchomej podczas ich procesu elucji.
'
t R t R −t M
k= =
tM tM

Współczynnik retencji zależy od:

 Rodzaju fazy stacjonarnej

 Rodzaju fazy ruchomej
 Temperatury
 Stosunku objętości faz

Dawniej współczynnik retencji określano mianem współczynnika pojemności. Gdyż

wyznacza on stosunek ilości eluowanej substancji w fazach stacjonarnej i ruchomej podczas
przebiegu procesu chromatograficznego w warunkach równowagi dynamicznej, jaka panuje
w kolumnie chromatograficznej.

CS V S VS
k= × =K C ×
CM VM VM

 KC zawsze będzie równy stosunkowi średnich stężeń jeżeli izoterma

podziału jest liniowa

Współczynnik rozdzielania, selektywność (α)- jest miarą względnego rozdzielenia

substancji. Dla danego układu chromatograficznego (faza stacjonarna-faza ruchoma-
rozdzielone substancje) jest to wielkość stała, bezwymiarowa, niezależna od typu kolumny
oraz jej wymiarów.

K 2 współczynnik retencji dalszej substancji

α= =
K 1 współczynnik retencji bliższej substancji
  Im α jest większa tym układ jest bardziej rozdzielony
 Im bardziej rozsuwaja się piki tym α>1
 α=1, gdy układ się nie oddziela!

α nie jest miarą rozdziału, tylko jest miarą rozsunięcia stref stężeniowych.

Rozdzielczość- miara efektywności rozdziału.

∆ t R 1,177 × ∆ t R
R S= =
wb w 0 ,5 +w 0 ,5
1 2

Efektywność kolumny chromatograficznej- TEORIA PÓŁKOWA

Półka teoretyczna- „zmyślony” fragment kolumny (pojęcie wirtualne). Ustalanie się stężenia
substancji w fazie stacjonarnej i ruchomej.

Według półkowego modelu procesu chromatograficznego:

 proces podziału każdej substancji pomiędzy fazę stacjonarną i ruchomą na półce

teoretycznej jest niemal natychmiastowy przy czym w procesie podziału równowaga
ustala się zanim substancja zostanie przeniesiona dalej na kolejną półkę
 przyjmuje się brak zależności liczby podziału (charakteryzuje proces podzialu
substancji pomiędzy dwie fazy) od stężenia substancji

( ) ( ) ( )
2 2 2
tR tR tR
N= =16 × =5 ,54 ×
σ1 w w0 ,5

 N-liczba półek teoretycznych

 σ 1- standardowe odchylenie funkcji Gaussa wyrażona w jednostkach czasu
 w - szerokość piku w podstawie wyrażona w jednostkach czasu
 w 0 ,5- szerokość piku w połowie wysokości wyrażona w jednostkach czasu

 Liczba półek efektywnych- zależy od rozmycia pasma wyłącznie w kolumnie, nie w

całym układzie. Oblicza się ją ze zredukowanego czasu retencji!

( )
' 2
t
N eff =5 ,54 × R
w0 ,5
 Wysokość równoważna półce efektywnej- miara rozmycia pasma
chromatograficznego w kolumnie (im więcej tym gorzej)

N eff
H eff =
L
Liczba rozdziału (SN lub TZ)- sposób na ocenienie sprawności kolumny. Odnosi się do
dwóch kolejnych członów szeregu homologicznego, mówi ile zmieści się pików między
dwoma kolejnymi pikami. Im wartość jest większa tym rozmycie jest mniejsze. (rozmycie
niszczy rozdział!). Liczymy tylko w gazowej chromatografii!

t R( z+1) −t R (z)
S N= −1
w h 0 ,5 (z+1 )+ wh 0 , 5(z )

 (z+1)- dla dalszego piku

 (z)- dla bliższego piku

TEORIA VAN DEEMTER’A

1) Dyfuzja wirowa- molekuły nie wychodzą razem z kolumny, bo poruszają się różnymi
strumieniami fazy ruchomej i następuje rozmycie. Nie wpływa na nią prędkość
przepływu.
2) Dyfuzja wzdłużna (molekularna) - migruje strefa wzdłuż kolumny, ale molekuły
uciekają wzdłuż drogi, jaką przesuwa się strefa (do tyłu lub do przodu) i następuje
rozmycie. Entropia układu rośnie. Wraz ze wzrostem szybkości przepływu maleje.
3) Opór przenoszenia mas:
a. Z fazy do fazy- opór wejścia i wyjścia z fazy do fazy
b. W samej fazie ruchomej-

Szerokość pasma- to precyzja przepuszczania molekuł przez kolumnę.

Film-