The Sory of the Scripture 1

በተወሰኑ የቅዱሳት መጻሕፍት ትረካ ነጥቦቸ ዙርያ የተሰጡ ስነ መለኮታዊ ማብራሪያዎች

ተስፋዬ እንዳለ ጨንጨሎ

ሚሽን እና ነገረ መለኮት ትምህርት ቤት

The Story of the Scriptures (BL 502)

International Leadership University- Ethiopia
Dr. Esckinder Taddesse (Mth; ThD; PhD)
17 December 2023
The Sory of the Scripture 2

መግብያ

ስለመጽሐፍ ቅዱስ ታሪካዊ፣ ባህላዊ እና ሥነ-መለኮታዊ አውድ ሰፋ ያለ ግንዛቤ የሚሰጥ በመሆኑ "የመጽሐፍ

ቅዱስ ትረካ" ኮርስ ጥናት እጅግ ጠቃሚ ነው። ኮርሱ መጽሐፍ ቅዱሳዊ የስነ ጽሑፎች እድገት፣ በመጽሐፍ

ቅዱስ ውስጥ ስላሉት የተለያዩ ሥነ-ጽሑፋዊ ዘውጎች እና መጽሐፍ ቅዱስ በተለያዩ የሰው ልጅ ሥልጣኔ
ገጽታዎች ላይ ስላለው ተጽእኖ ግንዛቤዎችን ያቀርባል። በተጨማሪም ይህ ኮርስ መጽሐፍ ቅዱስ በሥነ ጥበብ፣

ሥነ-ጽሑፍ፣ ሥነ-ምግባር እና ሃይማኖታዊ ልምምዶች ላይ ያለውን ተጽእኖ ይዳስሳል፡፡

የነገረ መለኮት ማብራሪያ የተሰጣቸው ነጥቦች

ይህ ጹሁፍ በቅዱሳት መጻሕፍት ትረካ ኮርስ ላይ በቀረቡ የተለያዩ ጽንሰ ሀሳቦች መካከል ለማብራሪያነት
በተመረጡ በአስራ አንድ ነጥቦች ላይ ስነ መለኮታዊ ማብራሪያ እንድናቀርብ በኮርስ ኢንስትራክተሩ በተሰጠን
መመርያ መሰረት የተዘጋጀ ነው፡፡ ይህን ጹሁፍ ለማዘጋጀት ሲሞክር ማቭራሪያ እንዲሰጥባቸው የተፈለጉ
ነጥቦች አንዳንዱ በሚገባ የተገለጹ ብሆንም ሁሉንም የማብራሪያ ጥያቄዎች ሙሉ በሙሉ በግልጽ ለመረዳት
በተሰወነ ደረጃ አስቸጋሪ ነበር፡፡ ይሆነው ሆኖ ወሳኝ ትንታኔ በሚፈልጉ እና አወያይ የሆኑ ርዕሰ ገዳዮች መሰረት

በማድረግ በእያንዳንዱ ርዕሰ ጉዳይ ላይ የሥነ መለኮት ማብራሪያዎችን እንደሚከለው አቅርብያለው፡፡:

1. ነገረ ጅማሬ

በኮርሱ ከተነሱ ነጥቦች መካከል ነገረ ጅማሬ አንዱ ነው፡፡ በዘፍጥረት ውስጥ ያለው የነገረ ጅማሬ የስድስት ቀን
የፍጥረት ዘገባ በሃይማኖታዊ፣ በሳይንሳዊ እና በፍልስፍና አውዶች ውስጥ ሰፊ ክርክር እና ትርጓሜ ያለው ርዕስ
ነው። ስለ እግዚአብሔር የስድስት ቀን የፍጥረት ሥራ ያሉ ብዝሃ መረዳቶች ውስጥ ልናጤናቸው የሚገቡ እና
የመረዳት ልዩነት የሚታይባቸው አመለካከቶችን እንደሚከተለው ቀርቧል፡፡

1.1 ቀጥተኛ አተረጓጎም፡- አንደኛው ወሳኝ ጉዳይ ስድስቱ የፍጥረት ቀናት ቃል በቃል የ 24-ሰዓት ቀናት
አይደለም ወይም የረዥም ጊዜ ምሳሌያዊ አገላላጽ እንደሆኑ የሚረዳ ነው። አንዳንድ ሃይማኖታዊ ወጎች እና
ግለሰቦች ደግሞ የፍጥረት ቀናትን በጥሬው በስድስት ቀን ተጠናቀቀ ብለው ይተረጉማሉ፡፡ ሌሎች ደግሞ እንደ
ምሳሌያዊ ወይም ዘይቤያዊ ስለ ምድር እና ስለ አጽናፈ ሰማይ ዘመን ሳይንሳዊ ንድፈ ሃሳቦችን ያንጸባርቃሉ፡፡

1.2 ሳይንሳዊ አመለካከቶች፡- ከሳይንሳዊ እይታ አንጻር በዘፍጥረት የፍጥረት ዘገባ ውስጥ ያለው የጊዜ መስመር
እና የሁኔታዎች ቅደም ተከተል አሁን ካለው የምድር እና የአጽናፈ ሰማይ የተፈጥሮ ታሪክ ግንዛቤ ጋር
አይጣጣምም። ሳይንሳዊ ማስረጃዎች ጥንታዊት ምድርን፣ በሚሊዮን ለሚቆጠሩ ዓመታት ዘገምተኛ በሆነ
The Sory of the Scripture 3

ፍጥነት የዝርያ ለውጥ መካሄዱን እና ከስድስት ቀናት በላይ የሚበልጥ የኮስሞሎጂ ጊዜን መኖሩን
ያስተዋውቃል። በመሆኑም የመጽሐፍ ቅዱሱን ቀጥተኛ ትርጉም አይቀበልም፡፡

1.3 ሥነ-መለኮታዊ ተምሳሌታዊ ትርጉም፡- አንዳንድ የነገረ-መለኮት ሊቃውንት እና የመጽሐፍ ቅዱስ

ሊቃውንት የፍጥረትን ትረካ ከታሪካዊ ወይም ከሳይንሳዊ ትክክለኛነት ይልቅ ሥነ-መለኮታዊ እና ተምሳሌታዊ
ጠቀሜታን ይቀበላሉ። ዘገባው ስለ አምላክ የመፍጠር ኃይል፣ ስለ ፍጥረት መልካምነት እና የሰው ልጅ የምድር
መጋቢዎች ሚና ስላለው ጠቃሚ እውነቶች እንደሚያስተላልፍ አድርገው ይመለከቱታል።

1.4 ምሳሌያዊ ትርጓሜዎች፡- አንዳንዶች የፍጥረትን ታሪክ ምሳሌያዊ በሆነ መንገድ እንደተጻፈ ይረዳሉ፡፡
ይህም ጹሁፉ ከትክክለኛ ታሪካዊ ትክክለኛነት ይልቅ ሥነ ምግባራዊ እና መንፈሳዊ ትምህርቶቹን ይቀበላሉ።
ትረካው ስለ እግዚአብሔር ሉዓላዊነት፣ ሰብዓዊ ኃላፊነት እና በፈጣሪና በፍጥረቱ መካከል ስላለው ግንኙነት
ጥልቅ እውነቶችን እንደሚያስተላልፍ አድርገው ይመለከቱታል።

1.5 የባህል አውድ፡- እንዲሁም የፍጥረት ዘገባ የተጻፈበትን የባህል አውድ መረዳት ወሳኝ እንደሆነ
የሚገልጹም አሉ። የዘፍጥረት ትረካ የጥንት ቅርብ ምስራቃዊ የኮስሞሎጂ ሃሳቦችን የሚያንፀባርቅ ሲሆን
ለዋና ተደራሲያኑ ሃይማኖታዊ አለም ለመቅረጽ እንደ መሰረት ጽሑፍ ሆኖ የሚያገለግል እንደሆነም
ያስረዳሉ።

1.6 የሃይማኖቶች አተያይ፡- የተለያዩ ሃይማኖታዊ ትውፊቶች ስለፍጥረት ታሪኮች የራሳቸው ትርጓሜ
አላቸው። የንፅፅር ጥናቶች የተለያዩ ባህሎች እና እምነቶች የአለምን እና የሰው ልጅን አመጣጥ እንዴት
እንደሚረዱ ወሳኝ መረጃዎችን የሚያቀርቡ በመሆናቸው ተጨማሪ ጥናት ማድረግ ጠቃሚ ነው።

2. የእግዚአብሔር ምንነት ከነገረ ሃይማኖት አንፃር

እንደ ነገረ ሃይማኖት በመጽሐፍ ቅዱስ እና በሌሎች ሃይማኖቶች ውስጥ ያለው የእግዚአብሔር ምንነት

ውስብስብ እና አወዛጋቢ ርዕሰ ጉዳይ ነው። በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ እግዚአብሔር ዓለምንና በውስጡ ያለውን

ሁሉ የፈጠረ ኃያል፣ ሁሉን አዋቂ እና አፍቃሪ ሆኖ ተገልጧል። እንደ ዳኛ፣ አዳኝ እና የህዝቡ ጠባቂ ሆኖም

ይታያል። እንደ እስልምና ባሉ ሌሎች ሃይማኖቶች ውስጥ እግዚአብሔር አላህ ተብሎ የሚታወቅ ሲሆን

አጽናፈ ሰማይንና በውስጡ ያለውን ሁሉ የፈጠረ እውነተኛ አምላክ ሆኖ ይታያል። በሂንዱይዝም ውስጥ

ብራህማን በመባል የሚታወቀው የአንድ የመጨረሻ አምላክ መገለጫዎች እንደሆኑ የሚቆጠሩ ብዙ አማልክት

አሉ። በቡድሂዝም የአንድ አምላክ እምነት ተቀባይነት የለውም፡፡ መጽሐፍ ቅዱስን እና ሌሎች ሃይማኖታዊ

ጽሑፎችን የሚተቹ ሰዎች ስለእግዚአብሔር ምንነት የሚሰጡ መግለጫዎች ብዙውን ጊዜ እርስ በእርሱ
The Sory of the Scripture 4

የሚጋጭ እና የማይጣጣም ነው ብለው ይከራከራሉ። ለምሳሌ በብሉይ ኪዳን እግዚአብሔር ብዙ ጊዜ ተበቃይ፣

የሚቆጣ፣ ጦረኛ፣ ወዘተ ተደርጎ ይቀርባል፡፡ በአዲስ ኪዳን ከዚህ በተለየ ሁኔታ በፍቅር እና በይቅርባይነቱ

ተመስሏል። አንዳንዶች ደግሞ በአንድ በኩል መከራና ክፋት እንዲኖር የሚፈቅድ በሌላኛው ማንነቱ በሁሉን

ቻይ አምላክነቱ መመሰሉ እርስ በርሱ የሚጋጭና ስለ ሕልውናው ጥያቄ ያስነሳል ብለው ይከራከራሉ።

በተጨማሪም ተቺዎች አምላክ ወንድ ነው የሚለው አስተሳሰብ ለወንዶች ያደላ የአባቶች የወንድነት ሥልጣን

መዋቅር አስተሳሰብ እንደሚያጠናክር እና ሴቶችን በሃይማኖት ተቋማት ውስጥ ባሉ የሥልጣን ቦታዎች

እንደሚያገል ይከራከራሉ። በሌላም በኩል መጽሐፍ ቅዱስ አንደንዴ እግዚአብሔርን ከሰው ልጅ ጋር በቀጥታ

እና በቅርበት የሚገናኝ ግኑኝነት ማድረግ የሚወድድ አምላክ አድርጎ ይገልፃል። በሌላ ስፍራ ደግሞ ከዚህ

በተቃራኒ ይገለጣል፡፡ እነዚህ ለምሳሌ ሰዎች በብሉይ ኪዳን እግዚአብሔር በሚነድ ቁጥቋጦ ውስጥ ሙሴን

ተናግሮ አሥርቱን ትእዛዛት መስጠቱ። እንዲሁም በአዲስ ኪዳን ውስጥ ኢየሱስ ደቀ መዛሙርቱን

የሚጠብቃቸው እና ፍላጎቶቻቸውን የሚያሟላ አፍቃሪ አባት በመሆኑ ወደ እግዚአብሔር እንዲጸልዩ

ማስተማሩ በአብነት ያነሳሉ። በተመሳሳይ መጽሐፍ ቅዱስ አምላክን እንደ አካል እና ከሰው ጋር ግኑኝነት

ማድረግ የሚፈልግ እንደሆነ አድርገው ያቀርባል፡፡ በሌላም በኩል ከዚህ በተቃራኒ ከሰው መረዳት በላይ የሆነ

አካል የሌለው ኃይል አድርጎ ይገልጻል። ለምሳሌ በኢዮብ መጽሐፍ ውስጥ እግዚአብሔር በዐውሎ ነፋስ ውስጥ

ሆኖ ለኢዮብ ተናግሮ የፍጥረትን ስፋትና ውስብስብነት የሚያጎሉ ተከታታይ ጥያቄዎችን ሲጠይቅ

ይስተዋላል። እንደ መዝሙረ 139 ባሉ ሌሎች የመጽሐፍ ቅዱስ ምንባቦች እግዚአብሔር በሁሉም ቦታ

እንደሚገኝ እና ሁሉንም ነገር እንደሚያውቅ ተገልጿል፡፡ እናም በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ እግዚአብሔርን እንደ

አካል መስሎ ማቅረቡ ተቺዎች የእግዚአብሔርን ውስብስብ እና ሁለገብ ተፈጥሮ ያቃልላል ብለው

ይከራከራሉ። እንዲሁም በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ያሉ ብዙ ክፍሎች እግዚአብሔርን በአንድ ጊዜ አካላዊ እና

አካላዊ ያልሆነ እንደሆኑ ይገልጻሉ፡፡ ለምሳሌ ኢየሱስ እርሱና አብ አንድ እንደሆኑ ሲናገር (ዮሐ. 10፡30)።

ሌሎች ደግሞ አካላዊ እና አካላዊ ያልሆኑ የእግዚአብሔር ጽንሰ-ሐሳቦች መካከል ያለው ልዩነት በአብዛኛው

የትርጓሜ እና የባህል አውድ ጉዳይ ነው ብለው ይከራከራሉ።

The Sory of the Scripture 5

3. የሰንበት ዕረፍት

በዘፍጥረት 2፡2-3 ላይ እንደተገለጸው እግዚአብሔር የሠራውን ሥራ በሰባተኛው ቀን ፈጸመ እና በሰባተኛው

ቀን አረፈ ይህም የሰንበት ቀን እንደሆነ ይገልጻል። በዚህ ምንባብ መሰረት የሰንበት ሥነ-መለኮትን በጥልቀት

መመርመር ብዙ ጥያቄዎችን እና ጉዳዮችን ያስነሳል። በመጀመሪያ ዘፍጥረት 1-2 አንዳንዶች የፍጥረት

ስድስት ቀናት ቃል በቃል የ 24-ሰዓት ጊዜዎች እንደሆኑ ያምናሉ ሌሎች ደግሞ ምሳሌያዊ ወይም ዘይቤያዊ

ብለው ይረዷቸዋል። ይህ ክርክር አንድ ሰው የሰንበትን ቀን እና ጠቃሚነቱን እንዴት እንደሚረዳው አንድምታ

አለው። ሁለተኛ የሰንበት ቀን ለሰው ዘር ሁሉ ወይም ለአይሁድ ሕዝብ የተሰጠ የተለየ ትእዛዝ ስለመሆኑ

ክርክር አለ። አንዳንዶች ይህ ትእዛዝ የሚመለከተው አይሁዶችን ብቻ ነው ብለው ይከራከራሉ፡፡ ሌሎች ደግሞ

ሁሉንም ሰው ይመለከታል ብለው ያምናሉ። ሦስተኛ ስለ ሰንበት ቀን ዓላማ ክርክር አለ። አንዳንዶች

በዋነኛነት እንደ እረፍት ቀን አድርገው ይመለከቱታል፡፡ ሌሎች ደግሞ የአምልኮ እና የመንፈሳዊ መታደስ ቀን

አድርገው ይመለከቱታል፡፡ አንዳንዶች ሁለቱም ነው ብለው ይከራከራሉ። እንዲሁም በዘመናችን የሰንበትን ቀን

እንዴት ማክበር እንደሚቻል ጥያቄ አለ። አንዳንድ ሃይማኖታዊ ወጎች በጥብቅ ያከብራሉ፡፡ በሰንበት ምንም

ሥራ ወይም ሌሎች ተግባራት ማከናወንን አይፈቀዱም፡፡ ሌሎች ደግሞ ይህን አይቀበሉም፡፡ አንዳንዶች

ሰንበት ቅዳሜ መከበር አለበት ብለው ይከራከራሉ፡፡ ሌሎች ደግሞ እሁድ ያከብራሉ፡፡ በሌላም በኩል

እግዚአብሔር በሰባተኛውም ቀን ከሠራው ሥራ ሁሉ ዐረፈ የሚለው ሀረግ ላይ የአረዳድ ልዩነቶች አሉ፡፡

አንዳንድ የነገረ-መለኮት ሊቃውንት የእግዚአብሔር ዕረፍት ሥጋዊ ዕረፍት ሳይሆን የፍጥረት ሥራ ማቆም

ነበር ብለው ይከራከራሉ። አምላክ ዓላማውን ስለፈጸመና መቀጠል ስላላስፈለገው ፍጥረቱን እንዳቆመ

ይጠቁማሉ። ይህ አተረጓጎም የሚያመለክተው እግዚአብሔር እንዳልደከመ ነገር ግን በስራው የረካ መሆኑን

ነው። ሌሎች ደግሞ የአምላክ ዕረፍት ሥጋዊ ዕረፍት እንደሆነና በስድስት ቀናት ከፍተኛ የመፍጠር ተግባራትን

በማከናወኑ ከተፈጠረበት ጫና እንደ ሰው መማረፍ አስፈልጎታል ብለው ይከራከራሉ። ይህ አተረጓጎም

እንደሚያመለክተው እግዚአብሔር እንደሰዎች ሁሉ ድካም እንዳጋጠመው ነገር ግን በእረፍት ማገገም

እንደቻለ ያሳያል። ሌላው “እግዚአብሔር ከሥራው ዐረፈ” የሚለው አገላለጽ የሚያነሳው ጥያቄ

የእግዚአብሔር ሥራ መጠናቀቁን ወይም አለመጠናቀቁን ያመለክታል። አንዳንድ የነገረ-መለኮት ሊቃውንት

የእግዚአብሔር ሥራ ከስድስት ቀናት በኋላ እንደተጠናቀቀ እና የፍጥረት ሥራው ማብቃቱን ለማመልከት

አርፏል ብለው ይከራከራሉ። ሌሎች ደግሞ የአምላክ ሥራ ቀጣይ እንደሆነና ዕረፍቱ በፍጥረት ሥራው ውስጥ

ብቻ እንደቆመ ይጠቁማሉ።
The Sory of the Scripture 6

4. ነገረ ሰብዕ

ሰው ከእግዚአብሔር፣ ከሌላ ሰው እና ከአካባቢው ጋር ያለው የግንኙነት ነገረ መለኮት ውስብስብ እና ዘርፈ ብዙ

ርዕሰ ጉዳይ ሲሆን በሃይማኖት እና በፍልስፍና አውዶች ውስጥ ብዙ ክርክር እና ውይይት የተደረገበት ርዕሰ

ጉዳይ ነው። የነገረ ሰብዕ ሥነ-መለኮት የሰው ልጅ ከመለኮታዊ፣ ከሌሎች ሰዎች እና ከተፈጥሮ ዓለም ጋር

ያለውን ግንኙነት ምንነት ለመመርመር እና እነዚህ ግንኙነቶች የሰውን ህልውና እና ባህሪ እንዴት እንደሚቀርጹ

ለመረዳት የሚፈልግ ነው። ክርስቲያኖች ሰው ከእግዚአብሔር ጋር ያለው ግንኙነት ሰዎች በእግዚአብሔር

አምሳል ስለተፈጠሩ ከእርሱ ጋር ግላዊ ግንኙነት እንዲኖራቸው የተጠሩ ናቸው በሚለውን እምነት ላይ

የተመሰረተ መሆኑን ያስረዳሉ። ይህ ግንኙነት በፍቅር፣ በመተማመን እና በመታዘዝ ላይ የተመሰረተ ነው፡፡

እናም ትርጉም ላለው እና መልካም መንፈሳዊ ህይወት መሰረት ተደርጎ ይታያል። እንዲሁም ይህ ስነ

መለኮታዊ እይታ የኃጢአትን እውነታ እና የሰውን ውድቀት ሁኔታ እውቅና ይሰጣል፡፡ ኃጢአት ይህን ግንኙነትን

ሊያበላሽ እና ሊያዛባ እንደሚችል ይረዳል። ሰው ከሌላው ሰው ጋር ካለው ግንኙነት አንፃር በሰዎች ግንኙነት

ውስጥ ፍቅርን፣ ርህራሄ እና ፍትህን አስፈላጊነት ያጎላል። ይህ እይታ የሰው ልጆችን ግጭት፣ ፉክክር እና

ኢፍትሃዊነትን ይገነዘባል፡፡ እናም እነዚህን ጉዳዮች በይቅርታ፣ እርቅ እና በማህበራዊ ፍትህ ለመፍታት

ይፈልጋል። የሰው ልጅ ከአካባቢው ጋር ያለውን ግንኙነት በተመለከተ ይህ የሥነ-መለኮት አተያይ ብዙውን ጊዜ

የባለአደራ ጽንሰ-ሐሳብን ያጎላል፡፡ ይህም ሰው ስለተፈጥሮ ሀብቶችን ኃላፊነት የሚሰማው፣ ዘላቂነት ያለው

አጠቃቀምን እና የምድርን ሥነ-ምህዳሮች የመጠበቅ አስፈላጊነትን ይረዳል። ይህ ሥነ-መለኮት ተፈጥሮ

የእግዚአብሔር ስጦታ እንደሆነ እና ሰዎች ለቀጣይ ትውልድ የመንከባከብ እና የመጠበቅ ኃላፊነት

እንዳለባቸው ያስገነዝባል፡፡ ይሁን እንጂ ሥነ-መለኮቱ የአካባቢን መራቆት እውነታ እና የሰው ልጅ እንቅስቃሴ

በፕላኔቷ ላይ እያሳደረ ያለውን አሉታዊ ተጽእኖ እውቅና ይሰጣል፡፡ እናም የአካባቢ ጥበቃን እና ዘላቂ የኑሮ

ልምዶችን የማስፋፋት አስፈላጊነትን ይመክራል፡፡ እንደ ተችዎች አነጋገር ሰው ከእግዚአብሔር፣ ከሌላ ሰውና

ከአካባቢው ጋር ያለው ግንኙነት ሥነ መለኮት ተወድሷል ተነቅፏልም። አንዳንዶች ለሰብአዊ ባህሪ ጠንካራ የስነ

ምግባር እና የሞራል ማዕቀፍ ያቀርባል እናም በመለኮታዊ፣ በሰዎች እና በተፈጥሮ ዓለም ላይ እርስ በርስ

የመተሳሰር እና የኃላፊነት ስሜትን ያዳብራል ብለው ይከራከራሉ። ሌሎችም ከድህነት፣ ግጭት፣ እና የአካባቢ

መራቆት ካሉ የሰው ልጅ ሕልውና እውነታዎች ጋር ያለው ግንኙነት አስፈላጊ ነው በማለት ይሞግታሉ።ከዚህ

በተቃራኒ አንዳንዶች ይህ ሥነ-መለኮት አግላይ እና አድሎአዊ ሊሆን ይችላል ብለው ይከራከራሉ፡፡

The Sory of the Scripture 7

ስለእግዚአብሔር ጠባብ ግንዛቤን የሚያበረታታ እና ከባህላዊ ሃይማኖታዊ ማዕቀፎች ጋር የማይጣጣሙትን

የሚያገል ነው ይላሉ።

5. የሥርዓተ ጾታ ሥነ መለኮት

በቀረበው የመጽሐፍ ቅዱስ ትረካ ኮርስ የሴት እና ወንድ የአጋርነት ግኑኝነት የመረዳት አስፈላጊነት
ተጠቅሷል፡፡ ሆኖም ግን በጥቅሉ ይህ የስነ መለኮት ትምህርት ዘርፍ የሥርዓተ ጾታ ስነ መለኮት ተብሎ
የሚታወቅ ሲሆን በክርስትና ስነ መለኮት ውስጥ መሰረታዊ የሚባል የአመለካከት ለውጥ ካታዩባቸው ዘርፎች

አንዱ ነው፡፡ የሥርዓተ ጾታ ሥነ መለኮት በጾታ እና በሃይማኖታዊ እምነቶች መካከል ያለውን ግንኙነት

የሚመረምር የስነ-መለኮት ክፍል እንደሆነ ይታወቃል። የሥርዓተ-ፆታ ሚናዎች፣ ማንነቶች እና ልምዶች

በሃይማኖታዊ አስተምህሮዎች እና ልምምዶች እንዴት እንደሚቀረፁ እንዲሁም እነዚህ ትምህርቶች እና

ተግባራት የፆታ እኩልነትን እና ፍትህን ለማጎልበት እንዴት መተርጎም እንዳለባቸው የሚያጠና ነው።

በመሰረቱ የሥርዓተ ፆታ ሥነ-መለኮት ፆታን፣ በባህላዊ፣ ታሪካዊ እና ሃይማኖታዊ ሁኔታዎች የሚቀረጽ

ማኅበራዊ አተያይ መሆኑን ይገነዘባል። ስለሆነም ሥርዓተ ጾታን ከታሪካዊ-ባህላዊ አውዶች አኳያ በመመልከት

ከዘመናዊው ዓለም ማበኅራዊ ፍላጎቶች ጋር ለማስተረቅ ይሞክራል፡፡ ሃይማኖታዊ አስተምህሮዎች እና

ልማዶች ብዙውን ጊዜ የአባቶችን ደንቦች እና አመለካከቶች በማጠናከሩ ሴቶችን እና ሌሎች የተገለሉ

ቡድኖችን ወደ መግለል እና ወደ ጭቆና እንደሚያመራ ይረዳል። የሥርዓተ-ፆታ ሥነ-መለኮት ተቺዎች ባህላዊ

የአባቶች ሃይማኖታዊ አስተምህሮዎችን እና መረዳቶችን በመፈተሸ እንደገና በመተርጎም ለድኅረ ዘመናዊው

ማኅበረሰብ ግልጽ የመረዳት አማራጮችን ወይም መፍትሄዎችን ለማቅረብ የሚሰራ ነው፡፡ እነርሱ የሥርዓተ-

ፆታ ልዩነትን ከሚያሰፍኑ ሰፋፊ ማህበራዊ እና ፖለቲካዊ አወቃቀሮች ይልቅ በግለሰብ ልምዶች እና ማንነቶች

ላይ ያተኮረ ሊሆን እንደሚችልም ይከራከራሉ። በተመሳሳይ የሥርዓተ-ፆታ ሥነ-መለኮት ደጋፊዎች

በሃይማኖታዊ ማህበረሰቦች ውስጥ ማህበራዊ ፍትህን እና እኩልነትን ማሳደግ አስፈላጊ እንደሆነ ይከራከራሉ፡፡

ሁለቱንም ጾታዎች የሚያከብሩ እና የበለጠ ፍትሃዊ ማህበረሰቦችን መፍጠር እንችላለን ብለው ይከራከራሉ።

በእነዚህ ዙርያ ሁለት ዋልታ ረገጥ አመለካከቶች አሉ፡፡ አንደኛው ባህላዊው የአባቶች አመለካከት ሲሆን ይህም

በአመዛኙ ሴቶችን የሚያገል አመለካከት እንደሆነ ብዙዎች ይስማማሉ፡፡ ሁለተኛው ለአባቶች የጾታ ስነ

መለኮት ተቃራኒ ሆኖ በሥርዓተ ጾታ ተመራማሪ የሥነ መለኮት ሊቃውንት የተቀረጸ የሴትነት ስነ መለኮት

አመለካከት ሲሆን እይታው ከእግዚአብሔር ይልቅ የሴትነትን ፍላጎት አማክሎ የሚሰራ በመሆኑ ህጸጹ ብዙ

ነው፡፡ ነገር ግን ከሁለቱም በተለየ ብዙዎች የዘመናችን የሥነ መለኮት ሊቃውንት ሴቶች እና ወንዶች
The Sory of the Scripture 8

በግኑኝነት ለመኖር የተፈጠሩ መሆናቸውን እና ግኑኝነታቸውም በአጋርነት ላይ ሊመሰረት የተገባ እንደሆነ

ያስረዳሉ፡፡
The Sory of the Scripture 9

6. የሰው ዓምላካዊ መልክ

ሰው ዓምላከዊ መልክ አንዳለው መጽሐፍ ቅዱስ ያስተምራል፡፡ ይሁን እንጅ በተፈጥሮአዊው የሰው አምላካዊ

መልክ ዙርያ ዘመናዊ ሥነ መለኮት አንድ አይነት አተያይ የለውም፡፡ የሰው አምላኪነት ተፈጥሮ እና

የእግዚአብሔር መልክ በሰው ውስጥ ያለው ሥነ-መለኮታዊ መረዳት በሃይማኖታዊ ወጎች እና እምነቶች

ውስጥ እንደተመሰረተ ይገነዘባል። ሰዎች የመለኮት ኃይልን የማምለክ እና የመገናኘት ውስጣዊ ፍላጎት

እንዳላቸው ይጠቁማሉ፡፡ እናም ይህ ፍላጎት ሰው እንድንሆን ከሚያደርገን ውስጣዊ ባህሪያት ወስጥ አንዱ

ነው፡፡ በመሰረቱ የእግዚአብሔር መልክ በሰው ውስጥ ያለው ሥነ-መለኮት ሁሉም ሰዎች በዘራቸው፣ ጾታቸው
ወይም ሌሎች ባህሪያት ሳይለያዩ በተፈጥሮ ከፍ ባለ ክብር እና ዋጋ እንደተፈጠሩ ያረጋግጣል። ይህ
የእግዚአብሔር መልክ በአካላዊ መልክ ወይም ችሎታዎች ላይ ብቻ የተገደበ ሳይሆን የሰውን መንፈሳዊ፣

ስሜታዊ እና አእምሮአዊ ችሎታዎችም የሚያካትት መሆኑን ይገነዘባል። የዚህ ሥነ-መለኮታዊ እይታ ተቺዎች

በግለሰባዊነት እና በስብዕ (anthropocentrism) ላይ በጣም ያተኮረ ሊሆን እንደሚችል እና የማህበራዊ ፍትህ

እና የስርዓት ጭቆናን በበቂ ሁኔታ ላያነሳ ይችላል ብለው ይከራከራሉ። በሌላም በኩል የዘመናችን ሥነ መለኮት

ከጊዜ ወደ ጊዜ ሃይማኖታዊ እምነቶችንና ልማዶችን እየተቃወመ በመምጣቱ ይህ አመለካከት ትችቶችን

እያስተናገደ ይገኛል፡፡ ይህም አንዳንዶች የአምላክ መልክ በሰው ውስጥ ያለው ሐሳብ አግባብነት ያለው ወይም

ትርጉም ያለው አይደለም ብለው ይከራከራሉ። ተቺዎች ይህ ፅንሰ-ሀሳብ ያረጁና ባህላዊ ሃይማኖታዊ

እምነቶች ላይ የተመሰረተ በመሆኑ ስለሰው ተፈጥሮ እና ስለ ዝግመተ ለውጥ ያለንን ዘመናዊ ግንዛቤን

አያንጸባርቅም ብለው ይከራከራሉ። እነዚህ ትችቶች ቢኖሩም የእግዚአብሔር መልክ በሰው ውስጥ ያለው

ጽንሰ-ሐሳብ ስለ ሰው ማንነት እና ዋጋ ያለንን ግንዛቤ በመቅረጽ ረገድ ጉልህ ሚና እንዳለው መገንዘብ ጠቃሚ

ነው። ሰው ከፍጥረት ሁሉ የከበረ እንደሆነ በሃማኖትም ሆነ በፍልስፍና ከሚቀርቡ ማስረጃዎች መካከል

በአምላክ መልክ መፈጠሩ ነው፡፡ እንዲሁም በዘመናዊው ዓለም ሰብአዊ ክብርን እና መብቶችን አመለካከተችን

ለመቅረጽ እንደ መሰረት ሆኖ ያገለገለ ሲሆን ብዙ ግለሰቦች ከሌሎች ጋር በሚኖራቸው ግንኙነት ለላቀ ርህራሄ፣

ፍቅር እና ፍትህ እንዲሰሩ አነሳስቷል። በተጨማሪም የሰው ልጅ አምልኮ ተፈጥሮ የሚለው ሃሳብ የሰው ልጅ

ወደ መንፈሳዊነት እና ከፍ ካለ መለኮታዊ ሃይል ጋር ለመገናኘት ተፈጥሯዊ ዝንባሌ እንዳለው ይጠቁማል። ይህ

የግድ በባህላዊ ሀይማኖት መንገድ መገለጽ ባይቻልም አሁንም መታወቅ እና መከበር ያለበት የሰው ልጅ

ተፈጥሮ አስፈላጊ ገጽታ ስለመሆኑ ብዙዎች ይስማማሉ።

The Sory of the Scripture 10

7. ነገረ ኃጢአት

ኦሪት ዘፍጥረት 3 በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ የሰውን ልጅ ውድቀት እና የኃጢአትን ወደ ዓለም መግባትን

የሚገልጽ ወሳኝ ምዕራፍ ነው። ይህንን ምዕራፍ እንዴት መተርጎም እንዳለብን በተመለከተ የተለያዩ ሥነ-

መለኮታዊ አመለካከቶች አሉ፡፡ እናም እነዚህ ትርጓሜዎች የኃጢአትን ምንነት፣ በእግዚአብሔር እና በሰው

ልጆች መካከል ያለውን ግንኙነት እና በክርስቶስን በመዋጀት ውስጥ ያለውን ሚና ለመረዳት ጠቃሚ

አንድምታዎች እንዳሏቸው ምንም ጥርጥር የለም። ከትርጓሜ አረዳድ መካከል አንደኛው ሥነ-መለኮታዊ

አመለካከት ዘፍጥረት 3 ን የሚመለከተው የመጀመርያዎቹ ሰዎች የእግዚአብሔርን ትእዛዝ በማመፅና

መልካምንና ክፉን ከሚያስታውቀው ዛፍ እንደ በሉ የቀረበውን የታሪክ ዘገባ እንደ እውነተኛ ታሪክ አድርጎ

የሚመለከተው ትውፊታዊው የክርስትና ትርጉም ነው። ይህ አተረጓጎም የኃጢአትን አደገኝነት፣ የኃጢአት

መዘዝ ፍርድ እና ሞትን ማስከተሉ እንዲሁም በክርስቶስ በኩል የንስሐ እና የመዳን አስፈላጊነትን ያጎላል።

ሁለተኛው አመለካከት ዘፍጥረት 3 ጥልቅ መንፈሳዊ እውነቶችን ለማስተላለፍ እንደ ተምሳሌታዊ ታሪክ

የሚመለከተው ምሳሌያዊ ትርጓሜ መሆኑን የሚገነዘብ ነው። በዚህ አተረጓጎም መሰረት ኃጢአት የሰው

ልጆችን ከእግዚአብሔር የሚለይ በዓለም አቀፍ ደረጃ የሰው ዘርን ሁሉ ተፈጥሮን የጎዳ ልምምድ ነው

የሚለውን ሃሳብ የሚያጎላ ነው፡፡ እናም የክርስቶስ ቤዛነት የሚመጣው ከውጫዊ ድርጊቶች ይልቅ በመንፈሳዊ

ለውጥ እንደሆነ ይገነዘባል። በሌላም በኩል ከሴትነት ጋር የተገናኘ ትርጓሜ አለ፡፡ እሱም ዘፍጥረት 3 ን እንደ

እውነተኛ ታሪክ የሚያይ እና የአባቶች ትርጉም ይሄውም ሴቶችን እንደ ደካማ ፍጥረት የሚመለከት በመሆኑ

ለወንዶች ተገዥ መሆን እንደሚገባቸው የሚያስረዳ ነው፡፡ ይህ አተረጓጎም ኃጢአት የሰው ልጅ ተፈጥሮ

ሳይሆን ሴቶችን እና ሌሎች የተገለሉ ቡድኖችን የሚጨቁኑ የማህበራዊ እና ባህላዊ ሁኔታዎች ውጤት ነው

የሚለውን ሃሳብ ያጎላል። አራተኛው አመለካከት የዝግመተ ለውጥ ትርጓሜ ነው፡፡ በተጨማሪ ዘፍጥረት 3 ን

የሰው ልጅ አመጣጥ ጥንታዊ ግንዛቤን የሚያንፀባርቅ አፈ ታሪክ አድርጎ የሚመለት እይታም አለ። ይህ

አተረጓጎም ኃጢአት የሰው ልጅ የዝግመተ ለውጥ የተፈጥሮ አካል ነው የሚለውን ሃሳብ አፅንዖት ይሰጣል፡፡

እናም ቤዛነት የሚመጣው በሳይንሳዊ እድገት እና በሰዎች ስልጣኔ እንደሆነ ይገነዘባል። እነዚህን የተለያዩ ሥነ-

መለኮታዊ አመለካከቶች በጥልቀት መገምገም፣ ጥንካሬያቸውን እና ድክመቶቻቸውን በጥንቃቄ መመርመርን

ይጠይቃል። ትውፊታዊው የክርስቲያን አተረጓጎም ኃጢአትን እና ድነትን ለመረዳት ጠቃሚ ማዕቀፍ ሊሰጥ

ቢችልም በቅዱሳት መጻሕፍት ቀጥተኛ ትርጓሜዎች ላይ በመደገፍ ሊገደብ ይችላል። በተመሳሳይ

The Sory of the Scripture 11

ተምሳሌታዊው ትርጓሜ ለመንፈሳዊ ለውጥ ጠቃሚ ግንዛቤዎችን ሊሰጥ ቢችልም ተጨባጭ የሥነ ምግባር

መመሪያ ስለሌለውም ይተቻል።

The Sory of the Scripture 12

8. አብርሃም ከአጋር እስማኤልን መውለዱ /ዘፍ 16፡1-14/

ከሥነ-መለኮት አንጻር የአብርሃም፣ የሳራ እና የአጋር ታሪክ ድርጊታቸው ሥነ-ምግባራዊ አንድምታ

ጥያቄዎችን ያስነሳል። በአንድ በኩል አብርሃም እና ሣራ በአጋር በኩል ልጅ ለመውለድ ያደረጉት ውሳኔ

እግዚአብሔር የገባውን ቃል ለመፈጸም ባለው አቅም ላይ እምነት በማጣታቸው ነው ሊባል ይችላል። ይህ

የእምነት ማነስ ጉዳዩን በራሳቸው መፍትሄ እንዲወስዱ አድርጓቸዋል፡፡ ይህም በመጨረሻ በአጋር እና

በእስማኤል ላይ ግጭትና መከራ አስከትሏል። ከዚህም በላይ ታሪኩ ሴቶች ብዙውን ጊዜ እንደ ሰው ሳይሆን

እንደ ንብረት ይቆጠሩ እንደነበረ እና ለመራባት ችሎታቸው ብቻ ከፍተኛ ግምት የሚሰጠውን የወቅቱን

የአባቶችን ባህል ነጸብራቅ አድርጎ ማየት ሁኔታ እንደነበረ ሊያመላክት ይችላል፡፡ ይህ በተፈጥሮአዊ ሳይሆን

አጋርን ልጅ ለማገኘት ብቻ እንደ አማራጭ መንገድ የተመለከተ መሆኑ ጥያቄዎችን ያስነሳል። በሌላ በኩል

አንዳንድ የነገረ መለኮት ሊቃውንት የአብርሃም፣ የሳራ እና የአጋር ታሪክ የሰውን ልጅ ተፈጥሮ ውስብስብነት

እና የእግዚአብሔርን ፈቃድ ለመረዳት እና ለመከተል የሚደረገውን ትግል ማሳያ ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል ሲሉ

ይከራከራሉ። የሰው ደካማነት የሚያስከትለውን መዘዝ እና መለኮታዊ ጣልቃ ገብነት እና ተሃድሶን ለማምጣት

እንደሚያስፈልግ የሚያሳይ ትረካ ተብሎ ሊተረጎም ይችላል። በዘመናዊው ሥነ-መለኮት ይህ ታሪክ ብዙ ጊዜ

የሚያገለግለው እንደ ሰው ማንነት የድርጊታችን ውጤቶች፣ የግንኙነቶች ውስብስብነት፣ ትህትና እና

በእግዚአብሔር መሰጠት ላይ መተማመንን የመሳሰሉ ጭብጦችን ሊዳስ የሚችል ስነ መለኮታዊ ማዕቀፍ

ነው። የሆነው ሆኖ "አብርሃም ወደ አጋር መግባቱ ስህተት ነበር" ለሚለው ጥያቄ ቀጥተኛ ምላሽ መስጠት
አስቸጋሪ ነው፡፡ ነገር ግን በዚሁ ማዕቀፍ ውስጥ በመሆን የአብርሃም አጋርን ሚስት አድርጎ መውሰዱ እና ልጅ
መውለዱ ከነገረ መለኮት አኳያ ሊኖረው የሚችለውን በጎ እና በጎ ያልሆነ ውጤት እንዲሁም ነገሩ ሊኖረው
የሚችለውን ነገረ መለኮታዊ አንድምታ በሚከተሉት አምስት ነጥቦች ዙርያ የተሰጡ ማብራሪያዎችን
እንመልከት፡፡

8.1 የእግዚአብሔር ሉዓላዊነት፡- የእግዚአብሔር ሉዓላዊነት በዘፍጥረት 16፡1-14 ውስጥ ጉልህ ሥነ-

መለኮታዊ ጭብጥ ነው። ምንባቡ እንደሚያሳየው እግዚአብሔር ሁሉንም ሁኔታዎች እንደሚቆጣጠር እና

በጣም ፈታኝ በሆኑ ሁኔታዎች ውስጥም ቢሆን አላማውን ለማሳካት እንደሚሰራ ያሳያል። ሳራ ግብጻዊቷ
አጋር ከአብራም ልጅ እንድትወልድ ፈቅዳለች፡፡ አጋርም ማርገዟን ባወቀች ጊዜ ሳራን ንቃለች፡፡ በዚህም
ምክንያት አጋር ወደ ምድረ በዳ ስትሸሽ እግዚአብሔር መልአኩን ልኮ ከእርስዋ ጋር እንዲነጋገር እና ወደ
The Sory of the Scripture 13

ሣራ እንድትመለስ እና ለሥልጣኗ እንድትገዛ መመሪያ ሰጥቷል። ይህም እግዚአብሔር በአጋር ሕይወት ላይ

ያለውን ሉዓላዊነት እና እርምጃዋን በሉአላዊነቱ የሚመራ እንደነበረ ያሳያል።

8.2 የጋርዮሽ ኪዳን፡ ዘፍጥረት 16 የሚያስመለክተን አንዱ እግዚአብሔር ለሳራ እና ለአጋር ዘሮች የገባውን

የመብዛት የጋሪዮሽ ኪደን ነው፡፡ በምንባቡ ለሣራ እና ለአጋር ዘሮች ሁሉ የሆነ የጋሪዮሽ ቃል ኪዳን መኖሩን
እናያለን። አጋር ወደ ምድረ በዳ በሸሸች ጊዜ የጌታ መልአክ ተገልጦላት ዘሮቿ እጅግ ብዙ እንደሚሆኑ ቃል
ገባላት። እግዚአብሔር እንደ ይስሐቅ ሁሉ በእስማኤል በኩል በዓለም ታሪክ ውስጥ ጉልህ ሚና የሚጫወት
ታላቅ ህዝብ እና ነገዶች አስነስቷል።

8.3 የምርጫ ቃል ኪዳን፡ የቃል ኪዳን ምርጫ የሚያመለክተው እግዚአብሔር አንድን የተወሰነ ሕዝብ
የራሱ እንዲሆን እና ዓላማውን እንዲፈጽም መምረጡን ነው። በዚህ ታሪክ ውስጥ የእግዚአብሔር የቃል
ኪዳን ምርጫ በሰው ብቃት ወይም ጥረት ላይ የተመሰረተ ሳይሆን በሉዓላዊ ምርጫውና በጸጋው ላይ

መሆኑን እናያለን። በገላትያ 4፡21-31 ሐዋርያው ጳውሎስ የአብርሃምን የሁለቱን ልጆች እስማኤል እና

ይስሐቅን ታሪክ ተጠቅሞ የእግዚአብሔርን የቃል ኪዳናዊ ምርጫ ፅንሰ-ሀሳብ ያስረዳል። የእግዚአብሔር የቃል
ኪዳን ምርጫ በሰው ጥረት ወይም ሥራ ላይ ሳይሆን በእግዚአብሔር ሉዓላዊ ምርጫ ላይ ተመስርቶ
ለሁለቱም ወገኖች ቀርቧል።

8.4 የኃጢአት መዘዝ፡ በዚህ ክፍል መሰረት ኃጢአት በእግዚአብሔር ላይ ባለመታመን እና የእግዚአብሔርን
ጊዜ በትእግስት ባለመጠበቅ ተገልጧል፡፡ ሣራ ትዕግሥት በማጣት የእግዚአብሔርን ሐሳብ በመጻረር ቃል
ኪዳኑን አፍርሳለች። ይህ አስቸጋሪ ወይም የማይቻል በሚመስልበት ጊዜም እንኳ ለፈቃዱ ትዕግስት እና
መታዘዝ እንዳለብን ያስረዳል። ጉዳያችንን ወደራሳችን ወስደን የእግዚአብሔርን እቅድ ለመቃወም
ስንሞክር እንደ አብርሃምና ሣራ ያጋጠሟቸውን አሉታዊ መዘዞች መጋፈጣችን አይቀርም፡፡
የእግዚአብሔርን በረከት የምንቀበለው እና ለሕይወታችን ያለውን እቅድ የምንፈጽመው ለእርሱ ባለን
ታማኝነት መሆን አለበት።

8.5 የጸጋ እና የእምነት ድነት፡ ዘፍ 16 የድነት ምንጩ እግዚአብሔር መሆኑን በሌላም በኩል በሰው ጥረት

ላይ አለመመስረቱን ያረጋግጣል፡፡ ምንም እንኳ እነርሱ በስራቸው (ቃል ኪዳን በማፍረሳቸው) ፍርድ

ብገባቸውም እግዚአብሔር ግን ከጸጋው የተነሳ የኪዳኑ የበረከቱ ተካፋይ እንዲሆኑ አድርጓል፡፡ እግዚአብሔር
የተስፋው ልጅ ይስሐቅን የቃል ኪዳኑ ወራሽ እንዲሆን እንደመረጠው ሁሉ እግዚአብሔርም አማኞችን
The Sory of the Scripture 14

በኢየሱስ ክርስቶስ በማመን የቃል ኪዳኑ ቤተሰብ አካል እንዲሆኑ ይመርጣል። ይህም የእግዚአብሔር ምርጫ
በጸጋው ላይ የተመሰረተ እንጂ በሰው ብቃት ላይ አይደለም ከሚለው ትምህርት ጋር ይስማማል።
The Sory of the Scripture 15

9. እግዚአብሔር አብርሃምን ለምን ልጁን እንዲሰዋለት ጠየቀ

በዘፍጥረት 22፡1-24፣ እግዚአብሔር ልጁን ስለእምነቱ እና ስለመታዘዙ ለመፈተን እንዲሠዋ አብርሃምን

ስለመጠየቁ ተመዝግቧል። ይህ ምንባብ አብርሃም የማይቻል በሚመስለው እና ከሥነ ምግባር አንፃር ፈታኝ

ትእዛዝ ውስጥ ቢሆንም ለእግዚአብሔር ፈቃድ ለመገዛት ያለውን ቁርጠኝነት ያሳያል። ትረካው የሚያጎላው

የአብርሃምን የእምነት እና የታዛዥነት ጥልቅ ተፈጥሮ ነው፡፡ እንዲሁም የእግዚአብሔርን ምትክ መስዋዕት

አቅርቦት፣ መለኮታዊ ፈተናን፣ መግቦትን እና የመለኮታዊ ትእዛዛትን ስነ-ምግባራዊ አንድምታዎችን ያሳያል።

9.1 እምነት እና ታዛዥነት፡- በዚህ ክፍል ውስጥ ካሉት ማዕከላዊ ሥነ-መለኮታዊ ጭብጦች አንዱ የእምነት

እና የመታዘዝ ጽንሰ-ሀሳብ ነው። አብርሃም ልጁን እንዲሠዋ የሰጠውን የእግዚአብሔርን ትእዛዝ ለመታዘዝ

ፈቃደኛ መሆኑ ምንም እንኳን የእንደዚህ አይነቱ ድርጊት ግዙፍ ስሜታዊ እና ሥነ ምግባራዊ አንድምታዎች

ቢኖሩም፣ ብዙ ጊዜ የማይናወጥ እምነት እና ለእግዚአብሔር መታዘዝ እንደሆነ ይተረጎማል። ይህ ስለ እምነት

ምንነት፣ የታዛዥነት ወሰን እና በመለኮታዊ ትእዛዛት ዙሪያ ስላለው ስነምግባር ጥያቄዎችን ያስነሳል።

9.2 መለኮታዊ አገልግሎት እና ፈተና፡- ምንባቡ ስለ መለኮታዊ አገልግሎት ምንነት እና የፈተና ዓላማ ሥነ-

መለኮታዊ ጥያቄዎችን ያስነሳል። ትረካው እግዚአብሔርን የሚያቀርበው የአብርሃምን እምነት እንደፈተነ እና

በመጨረሻው ጊዜ አማራጭ መስዋዕት ሲያቀርብ ነው፣ ይህም በመለኮታዊ ሉዓላዊነት እና በሰው ፈቃድ

መካከል ያለውን ውጥረት አጉልቶ ያሳያል። ይህም ስለ መለኮታዊ መፈተሽ ሥነ ምግባራዊ አንድምታ እና

እግዚአብሔር በሰው ልጆች ጉዳይ ውስጥ ስላደረገው ጣልቃ ገብነት ተፈጥሮ ውይይት እንዲደረግ አድርጓል።

9.3 ምትክ የኃጢያት ክፍያ፡- ሌላው በዚህ ክፍል ውስጥ ያለው ጉልህ የስነ-መለኮታዊ ጭብጥ የመተካካት

ስርየት ጽንሰ-ሀሳብ ነው፡፡ እሱም እግዚአብሔር የይስሐቅን መስዋዕት ምትክ በግ ያቀረበበት እና ይስሐቅን

ባዳነበት መንገድ ውስጥ የተገለጠ ነው። ይህ በአይሁድ እምነት እና በክርስትና ውስጥ ላለው የመስዋዕት

ስርዓት ጥላ እና እንዲሁም ክርስቶስ በክርስቲያናዊ ሥነ-መለኮት ውስጥ የመጨረሻው የመስዋዕት በግ ነው

የሚለውን ሀሳብ እንደ ሥነ-መለኮታዊ ቅድመ-ግምት ታይቷል።

9.4 ሥነ ምግባራዊ ስነ መለኮት፡- የአብርሃምና የይስሐቅ ታሪክ የወላጅ ኃላፊነትን፣ የሕይወትን ቅድስና እና

የመለኮታዊ ትእዛዛትን ባሕርይ በተመለከተ ጠቃሚ የሥነ ምግባርና የሞራል ጥያቄዎችን ያስነሳል። ተቺዎች

አብርሃም ልጁን ለመሥዋዕትነት የመፍቀዱ ሥነ ምግባራዊ አንድምታ፣ እንዲሁም ከዚህ ሥነ ምግባራዊ ፈታኝ

ትረካ ሊመነጩ ስለሚችሉ ሥነ-መለኮታዊ ትምህርቶች ተከራክረዋል።

The Sory of the Scripture 16

9.5 የቃል ኪዳኑ ተስፋ፡ ምንባቡ እግዚአብሔር ለአብርሃም እና ለዘሮቹ የገባው የቃል ኪዳን ተስፋ ከሰፊው

ሥነ-መለኮታዊ ጭብጥ ጋር የተያያዘ ነው። የይስሐቅ መስዋዕትነት ትረካ ብዙ ጊዜ የሚተረጎመው

እግዚአብሔር ከአብርሃም ጋር የገባው ቃል ኪዳን ሲመሠረት ወሳኝ ወቅት ነው፡፡ ይህም ክስተት የእስራኤልን

እና የክርስቲያን ሥነ-መለኮትን አቅጣጫ በመቅረጽ ረገድ ሥነ-መለኮታዊ አስፈላጊነትን በማጉላት ነው።

10. እግዚአብሔር ለምን ያዕቆብን መረጠ

በኮርስ ገለጻ ወቅት እንደተገለጸው ምንም እንኳ የያዕቆብ እና ቤተሰቡ የሞራል ችግር ቅዱስ በሆነው
እግዚአብሔር ዘንድ እንድመረጡ የሚያደጋቸው ነገር ባይኖርም እግዚአብሔር ግን ከያዕቆብ እና ከቤተሰቡ ጋር

መቆሙን ተገልጻል፡፡ መጽሐፍ ቅዱስም ይህን ያስተምራል፡፡ የያዕቆብ እና ቤተሰቡ ታሪክ ከዘፍጥረት 25 ጀምሮ

እስከ መጨረሻው ምዕራፍ 50 ይዘልቃል፡፡ በእነዚህ ምዕራፎች በያዕቆብ ቤት ብዙ ኢ-ሞራላዊ የሆኑ ዲርጊቶች
እንደተፈጸሙ ተዘግቧል፡፡ በሌላ በኩል ግን ያዕቆብ እና ቤተሰቡ በእግዚአብሔር የቃል ኪዳን መስመር

መመረጣቸውን ይጠቁማል፡፡ ይህ ሁኔታ ስነ መለኮታዊ ጥያቄ እንደሚያስነሳ ግልጽ ነው፡፡ እርግጥ የያዕቆብ እና

የቤተሰቡ ታሪክ ውስብስብ እና ዘርፈ ብዙ እንደሆነ ብዙዎች ይስማማሉ፡፡ እናም እግዚአብሔር ለምን

ያዕቆብንና ቤተሰቡን የቃል ኪዳኑ መስመር አካል አድርጎ እንደ መረጠ የሚገልጹ የተለያዩ ትርጉሞች

ተሰጥተወል። ይሁን እንጂ ለዚህ ጥያቄ ምላሽ ፍንጭ ሊሰጡ የሚችሉ በርካታ ቁልፍ ነገሮች አሉ።

በመጀመሪያ እግዚአብሔር ያዕቆብንና ቤተሰቡን የመረጠው በሥነ ምግባራቸው ወይም በጠባያቸው እንዳልሆነ

ልብ ማለት ያስፈልጋል። ለዚህም እንደውም እንደገለጸው ያዕቆብና ቤተሰቡ የኢ-ሞራል ዲርግቶች

የፈጸሙባቸው ብዙ አጋጣሚዎች እንደነበሩ ማስታወስ በቅ ነው፡፡ ለምሳሌ ያዕቆብ አባቱ ይስሐቅን በማታለል

በረከቱን ማገኘቱ (ዘፍጥረት 27) ፣ በያዕቆብ ሚስቶች ልያና ራሔል መካከል የተደረገ ፉክክር (ዘፍ. 29-30) ፣

የያዕቆብ ልጆች ስምዖንና ሌዊ በሴኬም ሰዎች ላይ የወሰዱት የበቀል እርምጃ (ዘፍጥረት 34) ወዘተ መጥቀስ

ይቻላል። ይህ የሚያሳየን የእግዚአብሔር ምርጫ በሉአላዊነቱ እና በጸጋ ላይ የተመሰረተ መሆኑን ነው፡፡

በሌላም በኩል እግዚአብሔር ለያዕቆብ እና ለቤተሰቡ ያቀረበው ምርጫ በአምላካዊ የድነት ታሪክ እቅዱ ላይ

የተመሰረተ ይመስላል። በዘፍጥረት 12 ላይ፣ እግዚአብሔር ከአብርሃም ጋር ቃል ኪዳን አደረገ፣ ሊባርከው እና

የትልቅ ህዝብ አባት እንደሚያደርገው ቃል ገብቷል። ይህ ቃል ኪዳን ለይስሐቅ ከዚያም የአሥራ ሁለቱ

የእስራኤል ነገድ አባት ለሆነው ለያዕቆብ ተላልፏል። በዚህ የቃል ኪዳን መስመር እግዚአብሔር በመሲሁ

መምጣት የሰውን ልጅ ቤዛነት ለማምጣት አስቧል። እግዚአብሔር ያዕቆብንና ቤተሰቡን በመረጠው ምርጫ

ላይ ተጽዕኖ ያሳደረበት ሌላው ምክንያት ጉድለቶችና ስሕተቶች ቢኖሩባቸውም ያዕቆብ እና ቤተሰቡ

The Sory of the Scripture 17

ለእግዚአብሔር ያላቸው ታማኝነትና ታዛዥነት ነው። ለምሳሌ ያእቆብ መሰላል ወደ ሰማይ ሲደርስ አይቷል፡፡

እግዚአብሔርም ከእርሱ ጋር እንደሚሆንና እንደሚባርከው ቃል ገብቷል (ዘፍጥረት 28፡10-22) ። በኋላም

ያዕቆብ ወደ ትውልድ አገሩ ሲመለስ እና ለደህንነቱ ሲፈራ ጥበቃ እንዲሰጠው ወደ እግዚአብሔር እንደ ጸለየ

እና የእግዚአብሔር ቃል ኪዳናዊ ታማኝነት ለእርሱ መሆኑን እንደተረዳ እንመለከታለን (ዘፍጥረት 32፡9-12) ።

በተመሳሳይ ከያዕቆብ ልጆች አንዱ የሆነው ዮሴፍ በወንድሞቹ ለባርነት ሲሸጥና በግብፅ ብዙ ፈተናዎች

ሲደርስበት እንኳን ለእግዚአብሔር ታማኝ ሆኖ እንደኖረ ተመዝግቧል (ዘፍጥረት 39-50) ።

11. ሃዋርያ ጳውሎስ ከ 12 ቱ የክርስቶስ ሃዋርያት እንደ አንዱ ሊቆጠር ይችላልን

ሐዋርያው ጳውሎስ ከ 12 ቱ የክርስቶስ ሐዋርያት አንዱ ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል ወይ የሚለው ጥያቄ

በሊቃውንትና በነገረ መለኮት ምሁራን መካከል ያልተቋጨ ክርክር ያለው ነው። በአሥራ ሁለቱ ሐዋርያት

ጽንሰ-ሐሳብ ላይ የተለያዩ አመለካከቶች አሉ፡፡ እናም እያንዳንዱ አመለካከት ጳውሎስ በዚህ ቡድን ውስጥ

መካተት ወይም አለመካተት ላይ የራሱ የሆነ አንድምታ አለው። አንደኛው አመለካከት አሥራ ሁለቱ ሐዋርያት

የአገልግሎቱ የቅርብ ተከታዮቹና ምስክሮች እንዲሆኑ በራሱ በኢየሱስ የተመረጠ ልዩ ስብስብ እንደነበሩ

የሚያምን ጥብቅ ወግ ያላቸው ናቸው። በዚህ አተያይ መሠረት አሥራ ሁለቱ ሐዋርያት ከሞቱና ከትንሣኤው

በኋላ መልእክቱን እንዲፈጽሙና ቤተክርስቲያንን እንዲመሠርቱ በኢየሱስ የተመረጡ ናቸው። ከዚህ አንጻር

ጳውሎስ በምድራዊ አገልግሎቱ ወቅት ኢየሱስ አልመረጠውምና ከአሥራ ሁለቱ ሐዋርያት እንደ አንዱ

ሊቆጠር አይችልም። ሌላው አመለካከት "ሐዋርያ" የሚለው ቃል የኢየሱስን መልእክት ለማሰራጨት

የተላከውን ማንኛውንም ሰው ለማመልከት በሰፊው ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል፡፡ በዚህ አመለካከት ጳውሎስ

ለአሕዛብ ወንጌልን እንዲሰብክ በኢየሱስ እንደተጠራ እንደ ሐዋርያ ሊቆጠር ይችላል (ሐዋ. 9፡15) ።

እንዲያውም ብዙን ጊዜ የዚህ አመለካከት አራማጆች ጳውሎስ ራሱ በብዙ መልእክቶቹን መጻፉን (ለምሳሌ

በሮሜ 1፡1 እና በገላትያ 1፡1) ራሱን እንደ ሐዋርያ አድርጎ መመልከቱን እንደ ማስረጃ ያቀርባሉ። ሦስተኛው

አመለካከት በእውነቱ ሐዋርያው ጳውሎስ ከአሥራ ሁለት ሐዋርያት በላይ እንደነበረ እና አሥራ ሁለቱ ቁጥሩ

ቀጥተኛ ሳይሆን ምሳሌያዊ ነው የሚለውን አመለካከት የሚያራምዱ ናቸው። በዚህ አተያይ መሠረት አሥራ

ሁለቱ ሐዋርያት አሥራ ሁለቱን ነገደ እስራኤልን የሚወክሉ ሲሆኑ የእነርሱ ድርሻ አዲሲቷን እስራኤል

ማቋቋም ነበር፡፡ እርሱም ቤተክርስቲያን ነው። ከዚህ አንጻር ጳውሎስ የቀደመችውን ቤተክርስቲያን በማቋቋም

እና በማሳደግ ረገድ ቁልፍ ሚና የተጫወተ በመሆኑ ከሐዋርያት አንዱ ነው ሊቆጠር ይችላል ይላሉ።