LITERATUUROPDRACHT NEDERLANDS PERIODE 3

Naam: Hatice Izci

Klas: A6tech
Inleverdatum: 6 februari 2024
Docent: Meneer van der Starre
Vak: Nederlands
Het doel van de opdracht voor Nederlands

Het doel van de opdracht is dat je door het lezen van het boek en het onderzoeken van de
achtergrond ervan, een beeld krijgt van het leven en de literatuur in de tijd dat het boek is
geschreven. De opdracht is studiemateriaal voor het schriftelijke schoolexamen over de drie gelezen
werken van voor 1880.

Keuzes voor de opdracht

Hieronder vind je de lijst met boeken waaruit je kunt kiezen voor de derde opdracht.

Literatuurlijst op chronologische volgorde

• Het wederzyds huwelijksbedrog, Pieter Langendijk, 1714
• De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, Betje Wolff en Aagje Deken, 1782
• Reize door het Aapenland, J.A. Schasz M.D. (pseudoniem van Gerrit Paape),(1788).
• Camera obscura, Hildebrand (pseudoniem van Nicolaas Beets), 1839*
• Het huis Lauernesse, A.L.G. Bosboom-Toussaint, 1840
• Max Havelaar, of De koffijveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij, Multatuli
(pseudoniem van Edouard Douwes Dekker), 1860
• Fabriekskinderen: een bede, doch niet om geld, J.J. Cremer, 1863
• Majoor Frans, A.L.G. Bosboom-Toussaint, 1874
• Het slot Loevestein, J.F. Oltmans, 1887**

* Van Camera Obscura bestaat een uitgave waarin de vier belangrijkste verhalen zijn opgenomen, die
mag je voor deze opdracht ook lezen.

** Ja, dit boek is inderdaad van 1887 (dus na 1880), maar omdat het bewuste slot zich vlakbij bevindt
én vooral omdat het boek qua genre en stroming bij de 19e eeuw past, hebben we het opgenomen in
de lijst.

Het gekozen boek

Titel Majoor Frans

Auteur A.L.G Bosboom-Toussaint
Aantal pagina's 226

Majoor Frans is de bijnaam van freule Francis Mordaunt, die door haar vader tot haar dertiende als
een jongen is opgevoed. Haar moeder is bij haar geboorte overleden.
Majoor Frans moet niets van mannen hebben en ze vindt de schijnheiligheid van de vrouwen om haar
heen verachtelijk. Maar dan zoekt haar neef Leopold van Zonshoven, die onverwacht een enorme
erfenis heeft gekregen, haar op. Om die erfenis te kunnen accepteren moet hij wel aan een bijzondere
voorwaarde voldoen. Daarom wil hij Majoor Frans beter leren kennen. Zal hij haar vertrouwen winnen?
En weet zij haar onafhankelijkheid te bewaren?

Gedetailleerde informatie over het boek

Leeftijd

15-18 jaar
Niveau

Niveau 4

Taal

Nederlands

Genre

Ontwikkelingsroman
Psychologische roman

Onderwerp

19e eeuw
Huwelijk
Vrouwenleven

Jaar van oorspronkelijke uitgave

1874

Oorspronkelijke taal

Nederlands

Keuze uitleg
Het boek Majoor Frans is een boek dat gaat over de het leven van een vrouw in de 18de en 19de
eeuw. Het laat zien hoe ze zich gedragen in de samenleving maar ook in hun eigen wereld. Verder
laat het zien hoe sommige vrouwen zelf denken over hun verwachte gedrag van de samenleving. Het
is daardoor een erg interessant boek dat de verschillen laat zien van toen en nu. En soms ook
overeenkomsten. Het belangrijkste van dit boek is dat dit ook in een bijzondere tijd is geschreven. De
eerste feministische golf in Nederland was van 1870 tot 1920. Tijdens deze periode werd er gestreden
voor vrouwenemancipatie. Hierdoor was er erg gericht op de onderwerpen vrouwenkiesrecht,
onderwijs en betaald werk. En het boek Majoor Frans is voor deze periode geschreven en tijdens
deze periode gepubliceerd. Dit maak het boek extraordinair doordat het een voorloper en actieve
boek was tijdens de periode dat het werd gepubliceerd. Ook is het boek fijn om te lezen omdat de
hoofdpersoon, Majoor Frans, een eigenzinnige en onafhankelijke vrouw is en hierdoor erg sterk. Ze
werd betrokken in de voorzichtig opkomende vrouwenemancipatie in deze periode. Het aparte aan dit
boek is dat de schrijfster, Toussaint, het feministische kant van het boek achterwegen liet en erg niets
mee te maken wilde hebben. Toch was de roman gezien als een oproep over de gelijkheid voor
vrouwen. En dat is het nog steeds. Door deze redenen heb ik gekozen voor dit boek.

De auteur
Informatie over de auteur
De volledige naam van de schrijfster is Anna Louisa Geertruida Bosboom-Toussaint. Ze heeft ook een
bijnaam dat vaak wordt gebruikt namelijk 'Truitje'. Ze is in haar tijd één van de belangrijkste schrijvers.
Ze is ook bevriend met een van de belangrijkste schrijvers van haar tijd zoals Walter Scott en Jacob
van Lennep. Ze schrijft veel historische romans en die zijn ook zeker erg populair. Ze heeft heel veel
boeken geschreven en was echt gemaakt om een schrijver te zijn aangezien ze vanaf jonge leeftijd al
vele werken publiceerde.

Truitje is geboren op 16 september 1812 in Alkmaar. Haar ouders zijn van de Hugenoten uit Frankrijk.
De relatie tussen Truitje Bosboom-Toussaint en haar moeder is slecht. Dit is ook de reden dat ze in
Harlingen wordt opgevoed bij haar oma. Daar gaat ze ook naar school en ontdekt ze al erg jong dat ze
van historische romans houdt. Haar debuut was in 1837 met het boek Almagro. Veel van haar werken
zijn ook vertaald in andere talen zoals Duits, Frans, Engels en Zweeds. Ze was een succesvolle
schrijfster door de soort literatuur dat ze schreef. Ze schreef voornamelijk historische romans en
verhalen. Deze genre stond veel hoger aangeschreven dan andere genres zoals kinderliteratuur of
romans die werden geschreven over het huishouden door vrouwen in die tijd. Ook is het belangrijk
om aan te merken dat Toussaint decennialang meerdere werken heeft gepubliceerd.

Het bekendste boek van de schrijfster is Majoor Frans uit 1874. Het gaat over een meisje dat als
jongen wordt opgevoed. Het boek is een groot succes. Hierdoor wordt het vele malen herdrukt.
Alhoewel het boek een feministische hoofdpersoon heeft, was het beeld van de schrijfster nooit om
een bijdrage te geven aan de eerste feministische golf. Dit zou je ook kunnen opmaken aangezien de
hoofdpersoon uiteindelijk trouwt maar ze blijft wel financieel onafhankelijk.

Maar de schrijfster blijft zelf in haar eigen wereld onafhankelijk. Zo raakt ze ook betrokken in een
openbaar debat in 1862 waarbij ze uiteindelijk bewijst dat ze serieus moet worden genomen door haar
mannelijke collega's.

Ze is overleden in Den haag op 13 april in het jaar 1886.

De sociaal-economische positie van de auteur

Pas in de negentiende eeuw werden vrouwelijke schrijvers als een aparte categorie beschouwd. Er
waren ooit individuele schrijvers die door de literaire wereld werden geaccepteerd vanwege hun
kwaliteiten. Bijvoorbeeld Bosboom-Toussaint. Mensen lezen over haar in de reacties: Hoe kan een
vrouw zo’n verstandig artikel schrijven! Ook deze vrouwelijke schrijvers werden niet anders
beoordeeld dan hun mannelijke collega’s. Maar over het algemeen hebben mensen zeer stereotiepe
opvattingen over vrouwen. Slechts enkele auteurs maken hiertegen bezwaar. Bijvoorbeeld Bosboom-
Toussaint zelf, en Multatuli in het volgende artikel uit Ideeën:

Wat maakt ge van onze dochters, o zeden! Ge dwingt haar tot liegen en huichelen.
Ze mogen niet weten wat ze weten, niet voelen wat ze voelen, niet begeren wat ze begeren, niet
wezen wat ze zijn. ‘Dat doet geen meisje. Dat zegt geen meisje. Dat vraagt geen meisje. Zo spreekt
geen meisje!’ Ziedaar schering en inslag van de opvoeding. En als dan zo'n arm ingebakerd kind
gelooft, berust, gehoorzaamt... als ze heel onderworpen haar lieve bloeitijd heeft doorgebracht met
snoeien en knotten, met smoren en verkrachten van lust, geest en gemoed... als ze behoorlijk
verdraaid, verkreukt, verknoeid, heel braaf is gebleven - dat noemen de zeden braaf! - dan heeft ze
kans dat deze of gene lummel haar 't loon komt aanbieden voor zoveel braafheid door 'n aanstelling
tot opzichtster over z'n linnenkast, tot uitsluitend-brevetmachine om zijn eerwaard geslacht aan de
gang te houden. 't Is wel de moeite waard!

Verandering vond plaats rond 1870 toen een groep vrouwen samen begon te handelen en een
vrouwenblad uitgaf met expliciete emancipatorische doelstellingen. De tijdschriften "Onze strijd" en
"Onze roeping" zijn hiervan voorbeelden. Schrijvers die grote indruk hebben gemaakt met hun
inspanningen op het gebied van gendergelijkheid zijn onder meer Mina Kruseman (eigenlijk een
actrice, maar ze schrijft ook), Betsy Perk en Katharina Catharina Alberdingk Thijm. Rond 1870 was er
een bloei van romans van vrouwelijke schrijvers, maar hun waardering was overal laag. De kritiek was
vaak van mening dat vrouwen niet over bepaalde onderwerpen (zoals echtscheiding) moesten
schrijven en zich moesten houden aan eenvoudige beschrijvingen van gebeurtenissen in huis, tuin en
keuken. Met de opkomst van de eerste vrouwelijke schrijvers begon iets dat nog niet volledig was
voltooid.

De drijfveren van de auteur om het boek te schrijven

Het is zeker dat de drijfveren voor dit boek niet waren om de eerste feministische golf te
versterken. Zeker doordat de hoofdpersonage zich wel wil onderwerpen aan haar man. Ook
waren de personages zo geschreven dat Toussaint wilde tonen dat ze de emancipatie beslist niet
aanhing. Maar er zit toch een sprankje van die feminisme in waar Toussaint zelf niets mee te maken
wil hebben. Achter de ware drijfveren zullen we nooit komen.

Samenleving ten tijde van het verschijnen van het boek

Informatie over de samenleving ten tijde van het verschijnen van het boek
Karl Marx en Friedrich Engels schreven halverwege de 19e eeuw in het Communistisch Manifest dat
er een geest door Europa spookte. Dit spook, zo voegden ze er dreigend aan toe, werd communisme
genoemd. Deze dreiging van onrust en opstand zette de hogere klassen in heel Europa aan het
denken. Terwijl de Industriële Revolutie de elite zichtbare welvaart bracht, bracht ze ook enorme
sociale ellende in snelgroeiende steden: enorme armoede, kinderarbeid, hongersnood en
woningtekorten. Zestig procent van de Nederlandse bevolking leeft in bittere armoede. In de tweede
helft van de 19e eeuw stond dit bekend als het ‘Sociale Vraagstuk’, deels dankzij het werk van het
Comité ter Bespreking van de Sociale Vraagstukken, opgericht in 1870, waarin progressieve liberale
denkers bijeenkwamen om het probleem te bespreken. Er werd meer aandacht besteed aan de
zorgen van de werknemers.

De verwezenlijking van dit doel verliep zeer traag, vooral omdat de regering op grote weerstand
stuitte tegen het spelen van een sterke rol in de armoedebestrijding. De progressieve liberaal Sam
Van Houten is van mening dat kinderen geen slachtoffer mogen zijn van het liberale dogma over
staatsontbering. Zijn Children's Act van 1874 verbood de tewerkstelling van kinderen onder de 12 jaar
in fabrieken. De wet betekende in de praktijk weinig, grotendeels vanwege het auditfiasco. Juridische
beginselen zijn echter belangrijk. Voor het eerst heeft de overheid via sociale wetgeving ingegrepen in
de levensomstandigheden van kansarme burgers. Door de opkomst van vakbonden en politieke
(arbeiders)partijen groeide de roep om sociale wetgeving. Deze druk ging gepaard met de strijd voor
algemeen kiesrecht en de noodzaak voor religieuze groeperingen om hun eigen scholen te
organiseren (schoolstrijd). Het duurt echter lang voordat structurele veranderingen werkelijkheid
worden.

Een parlementair onderzoek naar de gevolgen van de Kinderwet Van Houten (Arbeidsonderzoek uit
1887) confronteerde de politieke elite opnieuw met de feiten. De encycliek Rerum Novarum van paus
Leo XIII uit 1891 maakte ook duidelijk de noodzaak van een nieuw sociaal beleid. De paus wilde
kapitaal en arbeid met elkaar verzoenen. Overheidsingrijpen en erkenning van vakbonden zijn
bedoeld om steun te bieden aan kwetsbare groepen in de samenleving. Uiteindelijk werd er pas rond
de eeuwwisseling vooruitgang geboekt, onder het progressief-liberale Pearson-kabinet (1897-1901).
Dit kabinet produceerde belangrijke sociale wetgeving: leerplicht onder de 12 jaar (1900), de
Woningwet (1901) om de sociale woningbouw te stimuleren, de Ongevallenwet (1901), de eerste
sociale wet voor arbeidsongevallen Verzekeringswetten (1901), wetten waardoor ouders de ouderlijke
rechten konden verliezen en uit hun ambt konden worden ontheven, en gezondheidswetgeving (1901)
die sanitaire inspecteurs aan het werk zette.

Deze wetten legden de basis voor de verzorgingsstaat, die in de twintigste eeuw geleidelijk werd
uitgebreid. De overheid is geboren als schild tegen onrecht en gaat nooit meer weg. Daarna werden
grote sociale problemen al snel bekend als ‘nieuwe’ sociale problemen. In deze context zijn de
kwesties van integratie en de opkomst van de onderklasse van immigranten de afgelopen jaren het
meest genoemd. Velen beschouwen dit als de grootste maatschappelijke uitdaging waar Nederland in
de 21e eeuw voor staat.

Drie belangrijke verschillen met de huidige samenleving

1. De Nederlandse samenleving was in de eerste helft van de 19e eeuw een
klassenmaatschappij. Het bestaat uit twee posities. De eerste is de brede massabasis, de
zogenaamde ‘mensen’ of ‘de armen’; deze groep omvat niet alleen degenen die niet in hun
levensonderhoud kunnen voorzien, wat tot armoede leidt, maar ook gezonde werknemers. Nu
is dat soms nog zo maar veel minder dan toen.
2. Bovendien is de sociale status van vrouwen in deze twee klassen ook heel verschillend. Een
vrouw uit een hogere klasse doet geen betaald werk, zij maakt geen handwerk; Het verschil in
status komt ook tot uiting in de titel en het adres: getrouwde vrouwen worden onder het volk
niet 'mevrouw' genoemd, maar 'juffrouw' of 'vrouw'.2 Oversten gebruiken het om
ondergeschikten te disciplineren en ze zelfs 'mevrouw' te noemen. Een plek waar persoonlijke
bekendheid ontbreekt. In vergelijking tot dan is dat nu minder het geval.
3. In de eerste helft van de 19e eeuw bestond er in Nederland geen middenklasse. De
middenklasse omvatte niet alleen winkeliers, zoals men zich soms voorstelde, maar ook
onafhankelijke ambachtslieden en boeren, evenals de zogenaamde nieuwe middenklasse: de
groeiende groep administratieve en technische arbeiders die zich in het moderne kapitalisme
in posities van hoge kwaliteit bevonden. Nu is de middenklasse in Nederland de grootste
klasse.

Plaats het gelezen werk in de tijd

Ontwikkelingen in de literatuurgeschiedenis
• Middeleeuwen (500 - 1500)
• Renaissance (1400)
• Rederijkers (1450-1650)
• Verlichting (1660-1800)
• Romantiek (1800-1860)
• Domineespoëzie (1840-1880)
• Realisme (1840-1880)
• De Tachtigers (1880-1894)
• Naturalisme (1880 - 1910)
• Symbolisme (1890-1919)
• Modernisme (1914-1945)
• Historische Avant-garde (1916-1940)
• Naoorlogs proza (1945-1960)
• De Grote Drie (1945-1970)
• De vijftigers (1945-1970)
• Vijftigers (1949-1955)
• Postmodernisme (1960-2000)
De plaats van het gekozen werk in de tijd
Deze boek is in de periode Realisme en Domineespoëzie geschreven.

Realisme is een literaire stroming die probeert het leven zo realistisch mogelijk weer te geven. Dit was
een reactie op de Romantiek, die zich concentreerde op de idealisering van de werkelijkheid.

In deze jaren werd er naast romans ook veel korte verhalen geschreven, meestal met sociale inhoud
en burgerlijke of boerenarbeiderskarakters als thema's. Dickens en Balzac waren belangrijke
buitenlandse rolmodellen voor Nederlandse schrijvers. In de negentiende eeuw groeiden het
liberalisme en het vrijdenken. Mensen begonnen te twijfelen aan de authenticiteit van de Bijbel en
werden stoutmoediger over hun door God gegeven gezag. Daarom was morele kritiek op de nieuwe
literatuur gebruikelijk.

Domineespoëzie is de poëzie van het midden van de 19e eeuw en had een sterke morele ondertoon.
Gemeenschappelijke thema's zijn familie, vroomheid en vaderland. Omdat veel dichters in deze
periode als predikanten dienden, wordt de poëzie uit deze periode soms 'priesterpoëzie' genoemd.

Dit boek hoort erg bij de literatuurstroming Realisme door de thema's die worden gebruikt in het boek
zoals de sociale inhoud van het boek. Ook werd de hoofdpersonage in verband gebracht met de
voorzichtig opkomende vrouwenemancipatie in deze periode toen het boek voor het eerst werd
gepubliceerd.

Het genre van het boek is ontwikkelingsroman, psychologische roman en briefroman. Dit boek is een
briefroman. In dit boek komen meerder briefen tevoorschijn zoals in de volgende stukken.
• Een brief van Leopolds oudtante in het begin van het boek.
• Op bladzijde 30 is de aanhef van een brief: “Jonker Leopold van Zonshoven aan meneer
Willem Verheyst”.
• Op bladzijde 43 wordt deze brief afgesloten met: “Uw Leopold” en dan begint er weer een
nieuwe brief.

Ook kun je aan de hoofdpersonage zien dat ze niet is opgegroeid als meisje, dus ze snapt vrouwelijk
gedrag niet. Ze gedraag zich niet vrouwelijk en mensen ergeren zich daaraan. Je kunt hierdoor
opvatten als idealistische realisme: de werkelijkheid werd niet beschreven om die zo objectief weer te
geven, maar om de zedelijke verbetering van het publiek te verbeteren. Het boek heeft ook
romantische trekjes. Zo kun je fantaseren wat Francis gaat doen door jezelf te verplaatsen in haar
plaats. Verbeelding speelde een grote rol in de romantiek. Daarnaast geeft Francis direct uiting aan
haar emoties. Het ideaal van de romantiek was directe expressie van gevoelens. Dit kan je vinden in
het boek op bladzijde 135.

'Excellentie nu maar ziet zo, dat's weergase malligheid', barste Francis los… 'Gij voelt wel dat gij hier
niet meer inferieur zijt, damned rascal!, anders zoudt gij hier niet zo te werk gaan. Bless me! Wat een
dolle verkwisting is dit nu weer! … Wat al nutteloze lekkerbekkerij is dit nu weer?' en zij sloeg met de
vuisten op tafel dat alle potten en flessen ervan rinkinkten.

Ze is kwaad op de kapitein omdat hij veel geld uit heeft geven aan voedsel en scheld hem direct uit.
Romantici kwam in opstand met haar omgeving. Hierdoor kan je het zien alsof de auteur pleit voor
vrouwenemancipatie. Maar dit is niet het geval omdat de auteur zelf heeft gezegd in haar brieven dat
ze hier niets mee te maken wilde hebben.

Karakteriseren van het boek

De roman draait om Leo van Zonshoven, een arme edelman die onverwachts erfgename wordt van
zijn rijke maar onbekende tante Sophie Roselaer tot de Werve. Er was één voorwaarde aan de erfenis:
hij moest trouwen met zijn onbekende nichtje, Froy Frances Mordaunt. Ondanks waarschuwingen dat
Frances lastig was, besloot Leo haar te ontmoeten voordat hij een beslissing nam. Wanneer hij in de
Werve aankomt, ontdekt hij dat het leven van Frances moeilijk is, waarbij haar vader haar als jongen
probeert op te voeden en haar diepbedroefdheid is door onbeantwoorde liefde. Terwijl Leo en Francis
met elkaar omgaan, ontstaat er een complexe relatie. Toen Leo in de eerste plaats een voorstel deed
voor de erfenis, ontstond er een misverstand, waardoor Francis hem aanvankelijk afwees. Maar nadat
ze de waarheid over Leo's motieven ontdekt en over haar eigen nalatenschap heeft geleerd,
verzoenen ze zich en trouwen ze uit ware liefde, waarbij ze beloven hun pas ontdekte rijkdom op
verantwoorde wijze te beheren.

Wat heb ik geleerd?

Aanpak van opdracht
Ik heb me eerst verdiept in het boek voordat ik begon met lezen en dus opdracht 1 als eerste
gemaakt. Hierna heb ik het boek gelezen en daarna de overige opdrachten gemaakt. Dit was eigenlijk
niet de bedoeling maar ik had toen tijd om het boek te lezen. Ik denk ook dat dit een betere aanpak is.
Zo kan ik beter de vragen beantwoorden en onderwerpen over het boek onthouden en linken aan
elkaar.

Wat heb ik opgestoken?

Ik heb de verschillende kenmerken van de tijdperken Romantiek en Realisme geleerd en kan ze ook
toepassen. Verder heb ik geleerd hoe erg vroeger werd gedacht over vrouwen en wanneer de eerste
feministische golf was (1870 tot 1920).

Aanpassingen van de opdracht

Mijn enige tip om de opdracht te verbeteren is om de opdracht ook meer te maken over de inhoud
van het boek en de kenmerken van de literaire stromingen van de inhoud van het boek. Zoals
bijvoorbeeld hoe de personages en omgevingen in het boek kenmerken hebben van de literaire
stroming van het boek.

Bronnenlijst

• https://www.jeugdbibliotheek.nl/12-18-jaar/lezen-voor-de-lijst/15-18-jaar/niveau-4/majoor-
frans.html
• https://atria.nl/tag/eerste-feministische-
golf/#:~:text=De%20eerste%20feministische%20golf%20in,universitair)%20onderwijs%20en%
20betaald%20werk.
• https://www.literatuurgeschiedenis.org/schrijvers/alg-bosboom-
toussaint#:~:text=Haar%20meest%20beroemde%20roman%20is,opkomende%20vrouwenem
ancipatie%20in%20deze%20periode.
• https://studenttheses.uu.nl/handle/20.500.12932/33084
• https://bibliotheek.uittrekselbank.nbdbiblion.nl/
• https://www.dbnl.org/tekst/math004lite02_01/math004lite02_01_0008.php
• https://www.canonsociaalwerk.eu/nl_vhv/details_verwant.php?cps=0&verwant=466
• https://www.dbnl.org/tekst/_bij005195901_01/_bij005195901_01_0003.php
• https://www.goodreads.com/book/show/71779180-majoor-frans
• https://www.canonsociaalwerk.eu/nl_vhv/details_verwant.php?cps=0&verwant=466
• https://www.dbnl.org/tekst/_bij005195901_01/_bij005195901_01_0003.php
• https://www.literatuurgeschiedenis.org/stromingen
• https://uittrekselbank-nbdbiblion-nl.kb.idm.oclc.org/detail/294822/majoor-
frans?check_logged_in=1