TeMel Dibi ut Tefeni feiejıi

%
TEMEL DİKİM TEKNİKLERİ

2
BLUZ - ELBİSE

Yrd. Doç. Dr. Emine KOCA Yrd. Doç. Dr Fatma KOÇ

 ÖNSÖZ

Dünya tekstil ve hazır giyim ticaretinde Çin başta olmak üzere Uzak Doğu ülkelerinin son yıllardaki
atılımı rekabeti hızlandırmış ve bu alanda faaliyet gösteren bütün ülkeleri etkilediği gibi Türkiye’yi daha
fazla etkilemiştir. Bu nedenle diğer ülkelere göre maliyet üstünlüğüne dayalı bir rekabete girme şansı bu­
lunmayan Türk hazır giyim sektörü katma değeri yüksek ürünler üretme ve moda ve markalaşmaya yönelik
çalışmalara önem vermeye başlamıştır.
Bu nedenle istihdam ve ihracat açısından Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörlerinden biri olan
tekstil ve hazır giyim sektöründe kalite unsuruna gösterilen ilgi her geçen gün artmakta ve buna bağlı olarak
da firmaların tasarım kalitesini artırma çabalan hız kazanmaktadır. Kaliteli ve hızlı üretim, yeni teknoloji
makine ve araçlann kullanımının yanı sıra bu yeni teknoloji ürünü araçları kullanacak ve üretim sürecinde
kullanılan yöntem ve teknikleri uygulayacak vasıflı işgücünü gerekli kılmaktadır. Bu nedenle tekstil ve hazır
giyim eğitimi veren üniversite ve meslek liselerindeki eğitim kalitesinin yükseltilmesi önem kazanmaktadır.
Bu bağlamda etek- pantolon dikiminde kullanılan farklı yöntemlerin yer aldığı “Temel Dikim Teknikleri 1”
kitabının devamı niteliğinde, bluz-elbise dikiminde kullanılan farklı yöntemlerin yer aldığı “Temel Dikim
Teknikleri 2 ” kitabı hazırlanmıştır.
Mesleki eğitim veren orta öğretim ve yüksek öğretim kurumlannm ilgili programlarındaki derslerde
ders kitabı olarak kullanılması amacıyla hazırlanan bu kitapta; bluz ve elbise üretim sürecinde uygulanan
dikim öncesi işlemler ve giysi bölümlerinde kullanılan farklı dikim yöntemleri ayrıntılı olarak verilmiştir.
Birinci bölümde; elbise ve bluz dikimine başlamadan önce yapılan kumaş seçimi, kalıbı kumaşa yerleştirme
şekilleri ve kesim sonrası işlemlerine yer verilmiştir. Sonraki bölümlerde giysi parçalannı birleştirme, kapa­
malar, yakalar, cepler, kol ve kol ağzı temizleme yöntemleri yer almaktadır. Bluz ve elbise dikimindeki her
uygulamanın birden fazla çalışma yöntemi ile sunulduğu kitapta, çizimlerle anlatılmış dikim aşamalannı
uygulayarak farklı dikim yöntemlerini öğrenmiş olacaksınız.
Ayrıca bu kitap ile sadece mesleki eğitim gören öğrencilerin değil, dikiş dikmeye ilgi duyan ve bu be­
cerisini geliştirmek isteyen kişilere de yol gösterici olmak amaçlanmıştır. Kitaptaki bilgiler ve yapacağınız
uygulamalarınızın sonucunda tasanmm kalitesinin belirlenmesinde dikim tekniklerinin önemini kavraya­
cağınızı, belki de daha az emek ve zaman harcayarak aynı sonuca ulaşacak yeni teknikler geliştirerek, yara­
tıcılık gücünüzü geliştireceğinizi düşünüyoruz.

Yrd. Doç. Dr. Emine Koca Yrd. Doç. Dr. Fatma Koç
BÖLÜM V Yrd. Doç. Dr. Emine Koca / Yrd. Doç. Dr. Fatma KOÇ

CEPLER---------------------------------------------------- -------------------------------------- ------------------------------------------- 154

• Aplike Cepler_______________________ ______________________ ____________________ ■ 154

• Dikişten Açılan Torba Cepler________________ ______________ __________________ 162

• Fletolu (Parçalı) Cepler_______________________ ___________________________

BÖLÜM VI Yrd. Doç. Dr. Emine Koca

KOLLAR-------------------------- ---------------------------------------- ------------------------------- ----------------------------------- 186

• Takma Kollar l8^

• RaglanKol 191

• Japone (Kimono) Kol--------------------------- 192

• Kare Kol ^8

• Kol Oyuntusu Temizleme_____________________ ____________________________________________

• Kol Yırtmaçlan 203

• Kol Ağzı Temizleme---------------------------- ------------- --------------------- -------------------------------------------- 210

TANIMLAR 232

KAYNAKÇA 237

ALFABETİK DİZİN 238

 GİRİŞ

İnsan için tasarlanan ürünler arasında, yaşamsal ve çevresel bir gereksinim olan giysiler, bireylerin kişilik
özelliklerini, duygulannı ve yaşam tarzlarını yansıtmanın yanında yaşam kalitelerini de etkileyen önemli
faktörlerden biridir. Kişilerin kişilik özelliklerini yansıtmada moda eğilimleri ve toplumsal etkenler rol oy­
namaktadır. Bu açıdan tüketiciler bilinçlenmiştir. Satın alma tercihlerinde ise fiyatın yanında bireysel istek­
ler de önem taşımaktadır. Giysinin en son moda eğilimlerine uygun olması yetmemekte, zevklerine uygun
desen, kullanım ve bakım kolaylıkları, işlevsellik ve kalite giysi tercihlerini etkileyen faktörler arasında yer
almaktadır. Tüm bu özellikler giysi tasarımının tasarım değerini ifade eder.
“Kullanıcılara göre kalitenin yeni tanımı; sürekli ve dolaylı ihtiyaçları yerine getirmeyi sağlayan bir ürü­
nün tüm özelliklerini birleştirir. Ayrıca, kalite kullanım süresine göre de açıklanabilir. Bir ürünün değeri
sembolik ve fonksiyonel değerlerden oluşur.” Sembolik değerler kendine saygı, dekorasyon, moda, grup
ilişkilerini fonksiyonel değerler koruma, hareketlerde rahatlık ve giyinme-soyunma kolaylığını içerir (Tho-
ren,1994; 390). Bu durumda giysi bölümlerinin uygun yöntemlerle çalışılması giysi tasarımının fonksiyonel
ve sembolik değerlerinin belirlenmesinde önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.
Giysi tasanmı; hitap edilecek kitlenin sosyo-kültürel-ekonomik yapısı ve yaşam felsefeleri doğrultusun­
da, etkilenilen konu veya hikâyenin yenilikçi bir biçimde yaşam döngüleri içerisine yerleştirilip biçimlen-
dirildiği, yaratıcı insan faaliyetinin somutlaşmış üç boyutlu ürünüdür. Giyside tasarım, özellikle pazarlama
sürecinde görsel anlam ve çekicilik aracı ve artı değer olarak değerlendirilse de görsellikten öte değerler
içeren geniş kriterler yelpazesinde çalışan bir disiplindir.
Uygun tasarlanmış bir giysi estetik görünüm ve işlevselliğinin yanında kişilerin olası kusurlarını gizle­
yerek estetik görünüm sağlamalıdır. Giysinin kullanım amacına uygun olabilmesi ancak tasarım aşamasında
mümkün olur.
Giysinin bedene bireysel uygunluğunu ve fonksiyon gereklerini yerine getirebilmek için, materyal seçi­
minden başlayarak üretime kadar bazı araştırmalar gereklidir. Hangi faktörlerin giysi üzerinde etkili olduğu,
hangi etkileşim ilişkilerinin mevcut olduğu, tüketicilerin materyal, tasarım ve dikim kalitesinden ne gibi
talepleri olduğu araştırılmalıdır.

Kullanım

Giysi üzerindeki etken faktörler (Shaarschmidt, 2005:73).

termal kullanım özelliklerine ve ciltte yarattıkları hisse dayanmaktadır. Vücudun ısı dengesinin sürdürüle-
bilmesinde, ısı kaybı ile ısı üretiminin eşit olması gerektiği için, giysilerin vücuttaki ter ve ısıyı ne kadar iyi
uzaklaştırdığı termal konfor açısından önemlidir. Termofizyolojik konfor; giysilerin ısı ve nem iletim özel­
liklerine, giysilerin ciltte yarattıkları hisse ve giysi-cilt arasındaki mekanik etkileşime bağlıdırfMeinander,
2000).
İyi bir giysi konforu için giysinin iki önemli fizyolojik parametresi olan ısı ve nem geçirgenliğinin yüksek
olması gerekir. Tek tek tekstil giysi katları arasında kalmış olan hava, giysinin fizyolojik özellikleri için çok
önemli bir faktördür. Ayrıca giysi dar olmamalı ve vücuda yapışmamalıdır (Umbach, 1993).
Termofizyolojik konfor, cilt üzerindeki kumaş rahatlığının algılanması, sıcaklık, soğukluk, ıslaklık ve
hissedilebilirlik duygularını içeren karmaşık bir olaydır. Giyim konforunun belirlenmesinde çevre, hareket
düzeyi, lif, kumaş ve giysi tasarımının yanında kişinin fizyolojik ve psikolojik durumu da etkili olmaktadır
(Toprakkaya, 1999).
Kişilerin giysi tercihlerinde konfor özelliklerinin yanı sıra değişik faktörlerin de etkili olduğu bilinmek­
tedir. Konfor özellikleri ile de ilişkili olan bu faktörlerin önemi kişilerin tercihlerindeki önceliğe göre deği­
şebilir.
Estetiklik: Kişilerin görüntüsünün bir parçası olan giysiler, aynı zamanda kişiliğin de bir parçası olarak
görülür. Genellikle farklı aktiviteler için farklı giysi tipleri tercih edilir. Uygun tasarlanmış giysiler kişilerin
olası kusurlarını gizleyerek estetik görünüm sağlar.
Fonksiyonellik: Bir giysinin temel işlevi giyen kişiyi rahatsız etmemesidir. Giysinin fonksiyonelliği
giysi konforu ve koruma açısından incelendiğinde; giysi konforu için gerekli olan termal, dokunsal, baskı,
alerjik durum ve hareket serbestîsi gibi faktörler önem kazanmaktadır. Giysi giyildiğinde oluşan uzun sü­
reli rahatsızlıklar katlanılamayacak sağlık risklerine yol açabilir. Ayrıca giysilerin belirli durumlarda kişileri
çevresel risklerden koruma özelliği de giysiye işlevsellik kazandıran önemli özelliklerden biridir. Giysilerin
fonksiyonel gereksinimleri birçok durumda konfor gereksinimleri ile çatışabilir. Kullanıma bağlı farklı işlev­
sel gereksinimlerle konfor arasında uzlaşma sağlaması gerekir. Giysilerden genellikle uzun süreli kullanım
ve aynı derecede sağlamlık beklenir. Yüksek dayanıklılığa sahip kumaş kaim ve yüksek yoğunluğa sahip
olmalıdır. Fakat bu kumaşlar kaim ve mekanik şekilde daha az konforludur.
Elde Edilebilirlik: Giysiler, giyen kişiyi ve çevresindekileri cezbeden, kişilerin itibarlarını yükselten,
fiziksel gereksinimlere uygun ve konforlu olmasının yanında uygun fiyata elde edilebilir olmalıdır. Giysiler
satın alınırken, çoğu zaman fiyat göz önüne alınmasına rağmen, ürünün toplam değerini etkileyen diğer
faktörlerin olduğu unutulmamalıdır. Bu faktörler servis (satış kolaylığı) ve dayanıklılıktır (kullanım ömrü).
Giysinin tedarik edilmesi bulunduğu yere bağlıdır. Giysi seçimi ve elde edilebilirliği büyük şehirlerde kırsal
alanlardan daha önemlidir. Hareketleri sınırlı kişiler için normal mağazalardan alışveriş yapmak imkânsız
olabilir. Bu kişilerin giysi seçimleri farklı öneme sahip özellikler tarafından etkilenir (Meinander, 2000).
Kadınların en çok tercih ettikleri giysi türleri arasında yer alan bluz ve elbise seçiminde giysi konforu,
estetiklik, fonksiyonellik kadar giysinin elde edilebilir olması da önemli bir faktördür.

BLUZ

Fransızca “blouse” sözcüğünün Türkçe kullanımı olan “bluz” vücudun üst kısmına giyilen bir üst giysi
türüdür. Etek veya pantolon üzerine giyilen, çeşitli kumaşlardan farklı modellerde üretilen bluz bir kadın
giysisidir.
Çoğu zaman gömlekle karıştırılan bluz ile gömlek arasındaki fark model özelliğinden kaynaklanmak­
tadır. Farklı yaka, kol ve beden model özellikleri nedeniyle gömlekten aynlan bluzlar kapamalı veya ka-
pamasız olabildiği gibi model özelliğine göre dekolte de olabilirler. Bu farklılıkta kumaş özelliği ön plana
yapısını ve kalınlığını belirlemede kullanılan iplik türü, iplik kalınlığı ve iplik sıklığının yanında kullanılan
örgü yapısı da önemlidir. Dokuma kumaşlar bez ayağı, dimi ve saten örgü türü kullanılarak veya bu temel
örgülerin kombinasyonlan ile üretilirler. Bu örgü yapılan dokuma kumaşlann termofizyolojik konforunu ve
renklendirme özelliğini etkilediği gibi, kumaşların tanınmasında da kişilere önemli ölçüde yardımcı olurlar.
Dokuma sırasında uygulanan bazı farklılıklardan dolayı streç, double face, lamine gibi adlarla adlandırılırlar
(Yakartepe, 1995;229).
• Streç kumaşlar: Dokuma sırasında atkı veya çözgü ipliğinde yada atkı ve çözgü ipliklerinin her ikisinde
likra iplikler kullanılarak üretilen kumaşlardır. Dokuma özelliklerine göre tek yönde veya çift yönde uza­
yabilirler. Esneme miktarı kullanılan likra iplik miktarına göre değişiklik gösteren streç kumaşlar, vücudun
şeklini alarak sarma ve gerginlikten kurtulduğunda eski hâline dönme özelliğine sahiptir. Atkı ipliğinde
likra kullanılan streç kumaşlar çözgü strecine oranla daha rahat kullanım özelliğine sahiptirler. Mayo, iç ça­
maşırı, spor giysileri, özel amaçlı giysilerde kullanıldıkları gibi özellikle vücudu saran dar, drapeli, büzgülü
bluz ve elbiselerde tercih edilirler (Yakartepe, 1995;459).
• Double face kumaşlar: İki ayrı kumaşın atkı ve çözgüleri arasında bağlantılar yapılarak birleştirilmesi
sonucunda oluşan iki taraflı kullanabilen kumaşlardır. İki kumaşı birbirine birleştiren bağlama ipliğinin
kesilmesiyle ikiye ayrılabilen double face kumaşlar özel dikim tekniği kullanılarak dikilirler ve giysilere çift
taraflı kullanım özelliği kazandırırlar. Farklı elyaflardan yapılabilen kumaşlar genellikle yün ağırlıklı olarak
üretildiğinden ve kaim oldukları için ve ceket, manto, kaban gibi dış giysilerde sıklıkla kullanılırlar. Çift
yüzlü kumaşlar olarak da bilinen double face kumaşlar ağır, kahn, koruma ve sıcak tutma yeteneği yüksek,
astar gerektirmeyen kumaşlar olarak bilinirler. (Yakartepe, 1995;461). .
• Lamine kumaşlar: Bir veya iki kumaşın köpük tabakası ile bağlanması ile oluşmuş yumuşak ve sünger-
vari efektli kumaşlardır. Tek kat kumaşlarda kumaş üstte köpük tabakası altta yer alırken, iki kumaş kulla­
nıldığında köpük iki kumaşı birbirine bağlama işlevi görür. Lamine kumaşlarda dokuma ve örme kumaşlar
kullanılabilir (Yakartepe, 1995;539).
Klasik tekstil ürünlerinin ve teknik tekstil materyallerinin bir araya getirilmesi sonucu oluşan laminas-
yon uygulamaları ile kumaşlar fiziki veya dokusal deformasyona uğramadan nefes alabilirlik, dış etkilerden
koruma, vücut ısısının sabit tutulması, ter iticilik gibi özellikleri kazanabilmektedir. Dekorasyon, çadır,
branda, taşıma torbaları, çanta, perde sistemleri, gibi farklı alanlarda kullanılan lamine kumaşlar dış giysi­
lerde ve özel amaçlı giysilerin yapımında sıklıkla kullanılmaktadır.
> Örgü kumaşlar: İlmek formundaki ipliklerin yan yana ve üst üste bağlantı kurarak yüzey oluştur­
ması ile oluşan yüzeylerdir. İplik kalınlığı, örgü yapısı ve sıklığı örgü kumaşların görüntüsünü etkiler. Örme
kumaşlar elde veya değişik şekillerde bir veya daha fazla iğneli örme makineleriyle üretilirler. Atkı ve çözgü
yönünde örme kumaşlar olarak iki gruba ayrılırlar. Atkılı örme kumaşlar sökülebilirken çözgülü örme ku­
maşlar yapıları nedeniyle sökülemezler. Daha çok kışlık giysilerde kullanıldıkları için yün ve yün kanşımlan
ile yün karakterli sentetik iplikler yüksek oranda kullanılmaktadır.

Desenlendirme şekillerine göre jakarh, balıksırtı, astragan, saç örgülü, alpaka, intersia, aktarmalı örgüler
gibi adlar alırlar. Esneme özelliklerinden dolayı özel kalıp, kesim ve dikim tekniği gerektiren örgü kumaş­
lann ilmeklerindeki iplik kopması sonucunda ilmek kaçması oluştuğu ve tek kat kenarlarda kıvrılmalar
olduğu göz önünde tutularak uygulanacak giysi modelleri belirlenmelidir. Örgü kumaşlar bluz ve elbise de
sıklıkla kullanılırlar (Yakartepe, 1995;362).
> Dokusuz Yüzeyler: Dokuma veya örme işlemi yapılmadan ve iplik kullanılmadan oluşturulan elyaf ağı
esaslı düz dokusuz yüzeylerdir. Oluşturuluş biçimlerine göre nonwoven, keçe gibi adlarla adlandmlırlar.
• Nonwoven kumaşlar: Isı, reçine, iğneleme, zımbalama gibi farklı teknolojiler kullanılarak üretilen
nonwoven kumaşlar yüksek koruma performansı kazandırılarak farklı alanlarda kullanılırlar. Giyim alanında
BÖLÜM I

DİKİM ÖNCESİ
İŞLEMLER
Yrd. Doç. Dr. Fatma KOÇ

xM
 • Kumaş satın alırken mutlaka katı açılarak dokuma hataları olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Kumaşlarda görülebilecek olası dokuma hataları;
- Yırtıklar

- Nopeler (düğümler)
- Boyama hataları
- Desen hataları
- Dokuma yönü hataları
- Apreleme hataları

açısından ele alınabilir. Dokuma veya apreleme sırasında düz boy iplik doğrultuları kaymış olan kumaşların
dikim kalitesi ne kadar iyi olursa olsun, giysinin kişi üzerindeki duruşu bozuk olacaktır.

> Kalıbı Kumaşa Yerleştirme

Kalıplan kumaş üzerine doğru yerleştirilmeden biçilen bir giysi ne kadar iyi dikilirse dikilsin tasarım
kalitesi düşecektir. Desen yönleri farklı, çizgileri birbirini takip etmeyen veya hav yönünden dolayı bazı
parçalannda renk farkı oluşan giysinin kalite ve estetikliğinden söz edilemez. Bu nedenle giysi kalıplannı
kumaşa yerleştirirken kumaş özelliklerinin iyi bilinmesi ve bu özellikler dikkate alınarak kalıplann kumaşa
yerleştirilmesi gerekir.

Kumaş özellikleri farklı olsa da kalıbı kumaşa yerleştirmede tüm kumaşlar için geçerli olan ortak nokta­
lar vardır. Kalıplar kumaşa yerleştirilirken:

- Kumaş biçkiye hazır hâle getirilmeli (bkz. Koca, Koç, 32),

- Kumaş incelenerek varsa defolu yerleri belirlenmeli,
- Kalıplar kumaşın tersine yerleştirilmeli (asimetrik modellerde kumaşın yüzüne yerleştirilebilir),
- Kumaşın tüy, hav ve desen yönü dikkate alınmalı,
- Kumaşın eni dikkate alınmalı,
- Düz boy iplik doğrultuları belirlenerek kalıplar yerleştirilmeli,
- Kalıplar, düz hatları kumaş kenanna gelecek şekilde ve oyuntulardan faydalanılarak ekonomik olarak
yerleştirilmeli,

- Daha ekonomik yerleştirme sağlayacağı için büyük kalıplarla küçük kalıplar kanşık olarak yerleştirilmeli
- Kalıplar üzerine gereğinden fazla ve derin şekilde iğne takılarak ölçü farklıhklannın oluşmasına neden
olmamalı,

- Kalıplar cetvel ve ince sabun ile çizilerek kumaşa aktarılmalı,

- Kalıplara dikiş payı verilmemişse dikiş paylan kalıp formuna uygun cetveller kullanılarak çizilmeli,
- Kumaşa yerleştirilen kalıplar kontrol,edildikten sonra kesim işlemine başlanmalıdır.
Kalıbı kumaşa yerleştirmede dikkat edilecek ortak noktalann dışında, kumaşların desen özelliklerine
göre göz önünde tutulması gereken önemli noktaların bilinmesi gerekir.

• Düz Kumaşlarda Kalıbı Kumaşa Yerleştirme

Düz kumaşlarda kalıplann düz hatlan kumaş kenarına ve oyuntular birbirine girecek şekilde kalıplar
farklı yönde yerleştirilebilir. Ancak bazı kumaşlann dokusundan (iplik yönünden) ve jakarlı kumaşlann yön
farkından kaynaklanan renk tonu oluştuğu dikkate alınarak kalıplann aynı yönde yerleştirilmesi gerekir.
 Kareleri simetrik olan kumaşlar kareler üst üste iğnelenerek çift kat serim yapılabilir. Simetrik olmayan
kumaşları açık şekilde tek kat serim yapmak gerekir.
Ekose kumaşlarda kalıp parçalarının birbirini takip eden omuz, yan dikiş gibi kenarlannda karelerin
birbirini tamamlaması ve çizgilerin kaymaması gerekir. Bu nedenle Kumaş katma yerleştirilen kalıplar;
- Karelerin tam ortasına veya kenanna gelecek şekilde yerleştirilmeli,
- Kapamalar kareleri tamamlayacak şekilde yerleştirilmeli,
- Ön beden kumaşa yerleştirildikten sonra omuz ve yan dikişlerdeki karelerin ve çizgilerin karşılıklan
arka kalıp üzerine işaretlenerek, bu işaretler aynı çizgi ve karelere yerleştirilmeli,
- Giysilerin etek uçları kare bölünmeyecek şekilde yerleştirilmeli,

- Ekose kumaşlarda kol kalıbı diğer kalıplarla birlikte kumaşa yerleştirilmez, amerikandan hazırlanır,
îlk provada bedene takılan kolun üzerine bedendeki çizgilerin karşılığı niteliğinde işaret alınır. Giysi prova­
dan çıkartıldıktan, kolun işaretleri kalıba aktarıldıktan sonra kol kalıbı bu işaretler doğrultusunda kumaşa
x yerleştirilir.
- Kol kalıpları kol bedene takıldığında kareler birbirini takip edecek şekilde kumaşa yerleştirilmeli
- Kumaşa yerleştirilmiş olan beden üzerindeki cep yerinin kare ve çizgileri cep kalıbına aktarılarak, bu
işaretler doğrultusunda cep kalıbı kumaşa yerleştirilmelidir.
Kareli kumaşlar kesilirken, kumaş katı kaldınlarak katlar ayn ayn kesilirse karelerin kayması engellenir.
Kareleri ve renkleri simetrik olmayan kumaşlarda tek kat kumaş üzerine kalıplar yerleştirilirken de aynı
noktalara dikkat edilmelidir.

• Çizgili Kumaşlarda Kalıbı Kumaşa Yerleştirme

Kalıpları kumaşa yerleştirmeden önce kumaşın çizgilerinin incelenmesi gerekir. Çizgi aralıklarının ve
renklerin simetrik olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Çizgileri simetrik olan kumaşlar çizgiler üst üste iğnelenerek çift kat serim yapılabilir. Simetrik olmayan
kumaşlan açık şekilde tek kat serim yapmak gerekir.
 -Yan dikişlerde desen hattı birbirini takip edecek şekilde kalıplar yerleştirilmesine,
- Bedendeki desen hattını takip edecek şekilde kol kalıplan kumaşa yerleştirilmesine dikkat etmek gerekir.

• Pildi Giysilerde Kalıbı Kumaşa Yerleştirme

Model özelliği olarak belirli bölümlerinde makine pilisi, ner-

vür veya farklı şekilde uygulanmış pililer bulunan giysilerin kalıp­
ları diğer modellerde olduğu gibi kumaşa yerleştirilebilir. Ancak
uygulama kolaylığı ve dikiş kalitesi açısından kumaş üzerinde pi­
liler hazırlandıktan sonra kalıplann yerleştirilmesi daha çok ter­
cih edilen bir yöntemdir.

Makine pilisi, en veya boy ipliği doğrultusunda katlanan kumaşın istenen genişlikte makine dikişi çe­
kilmesiyle oluşturulur.
 3. Kumaş düz zemine yayılır ve pililer istenen
yöne doğru yatırılarak ütülenir. Pililerin ütüsü ya­
pılırken kumaşın düz boy iplik doğrultusunun kay-
4. Uygulanacak pili sayısı için kumaş eninin ye­
terli olmadığı durumlarda, dikiş hattı pili arasında
kalacak şekilde kumaş ilavesi yapılabilir.
Pililer için yeterli olacak ölçüde kumaş katlanan
pilinin altına yerleştirilerek teyerlendikten sonra pi­
lilerin makine dikişleri çekilir. Pili ve kumaş dikiş
payları birlikte uygun kenar temizleme yöntemi ile
temizlenerek ütülenir.
5. Kalıp üzerindeki pili yerleri dikkate alınarak
pilileri çalışılmış kumaş üzerine ön beden kalıpları
yerleştirilir. Gerekli dikiş paylan verilerek kesilir.
KESİM SONRASI İŞLEMLER
Kesilen giysi parçaları üzerinden kalıplar çıkar­
tılarak kumaşa uygun kumaşa geçirme yöntemi ile
kalıp çizgileri diğer kumaş katma aktarılır (bkz.
Koca, Koç, 33). Orta hatlarına (ön, arka, kol ortası)
ve model özelliğinin gerektirdiği (bel-kalça hattı,
drape, kontre işareti vb.) yerlere işaret teyeli alınır.
Provaya hazırlanmak üzere giysi parçaları birbirine
teyellenir.
Düz ve detaylı model özelliği olmayan giysiler­
de, kalıp üzerindeki çıt işaretlerine dikkat edilerek,
işaret teyeli alınmadan giysi parçaları birbirine te­
yellenebilir.
> Giysiyi Provaya Hazırlama
Giysi parçalarının işaretleri alındıktan sonra
giysinin telalanacak parçaları varsa birleştirme işle­
minden önce telalanır. Kumaşa uygun iğne ve iplik
seçilir ve parçalar teyellenerek birleştirilir.
İpek, şifon, dantel, margizet vb. ince kumaşlar­
da nakış ipliği veya ince, tüy bırakmayan iplikler
tercih edilmeli, açık renk kumaşlarda renkli iplik­
lerle teyel yapılmamalıdır. Renkli iplikler renk bı­
rakabileceği gibi ütüleme sırasında kumaşta gideri­
lemeyecek lekelerin oluşmasına neden olabilir. Bu
nedenle beyaz veya boyasının çıkmayacağı test edil­
miş iplikler tercih edilmelidir. Kaim iplikler ütünün
etkisiyle kumaş üzerinde kalıcı izler bırakabileceği
için kumaş kalınlığına göre iplik seçimi önemlidir.
Kullanılan dikiş iğnesi ve toplu iğneler kumaş
türüne uygun olarak seçilmeli, çok kaim kumaşlann
dışındaki diğer kumaşlarda, ince ve iz bırakmayan
iğneler kullanılmalıdır. İşaretlemeler biçki sabunu
ile yapılıyor ise inceltilmiş ve iyice kurutulmuş yağ­
sız sabun kullanılmalıdır.
Giysi parçalan birleştirilirken önce ön ve arka
bedendeki kup, roba gibi parçalar birleştirilir daha
sonra ön ve arka beden birleştirilir. Parçalarda ön
ortası, arka ortası, bel hattı, kol birleştirme nokta­
sı gibi gerekli hatlar mutlaka işaretlenmelidir. Bazı
kumaşlarda sabun izleri ütü ile sabitleşerek leke
bırakabileceğinden, işaret teyelleri alındıktan sonra
sabun izleri giysinin kendi kumaş parçası ile silin-
melidir.
İki parçalı elbiselerde etek ve beden ayn ayn birleş­
tirildikten sonra bel hattı birleştirilir. Kollar teyellene­
rek kol takım yerine büzgü alınır. Eğer model özelliği
gerektirmiyorsa sağ kol provaya hazırlanmahdır.
melidir (çok sıkı veya bol olmamalı, kişinin istediği
rahatlıkta olmalıdır).
- Prova yaparken iğneler kişinin iç giysisine tut­
turulmadan ve batırılmadan, eşit aralıklarla, kumaşı
toplamayacak ve arka beden ön beden üzerine ka­
panacak şekilde, enine veya verev olarak tutturul-
malıdır.
- Prova sağ beden üzerinde yapılmalıdır. Asi­
metrik model özelliği olan giysilerde model özelli­
ğine göre gerekli yerden başlanabilir ve çift taraflı
yapılabilir.
- Prova yapan kişi prova yaparken, kişinin ken­
dini görmesini engelleyecek şekilde durmamalı, her
işlemden sonra uzaktan veya aynadan bakarak ya­
pılan işlemi kontrol etmelidir. Yakından fark edile­
meyen bazı hatalar, uzaktan bakıldığında daha iyi
görülebilir.
- Prova yapılırken, kişinin vücut özelliği dik­
kate alınarak model üzerinde gerekli değişiklikler
yapılmalıdır. Bu değişiklikler giysi sahibine uygun
şekilde anlatılarak, vücut kusurları özellikleri ve
kişinin istekleri doğrultusunda, modelin özelliğini
bozmadan yapılmalıdır.
- Giysi üzerindeki süsleme ve aksesuarların şek­
li belirlenmelidir.
- Prova sonunda giysi tümüyle son kez aynadan
ve uzaktan bakılarak kontrol edilmelidir.
- Giysi iğneleri düşmeyecek ve provayı bozma­
yacak şekilde çıkartılmalıdır.
Giysi dikiminde prova genellikle ilk prova ve
son prova olmak üzere iki defa yapılır. Ancak, mo­
del özelliği fazla olan abiye giysilerde, gelinlikler­
de, kişinin vücut yapısından kaynaklanan sorunları
giderebilmek için veya gerekli duyulduğu zaman­
larda prova sayısı artabilir. Bu giysilerde kumaş ke­
siminden önce amerikan veya bir başka kumaştan
giysinin tümü hazırlanıp provası yapılır. Giysinin
genel görünümüne bakıldıktan sonra kumaş kesimi
yapılır.
• Prova Yaparken İzlenmesi Gereken Adımlar
Giysi döpiyes, tayyör gibi iki parçalı ise önce
etek veya pantolon prova yapılmalı, daha sonra üst
beden giydirilerek prova tamamlanmalıdır.
- Provada önce pens, kup, roba gibi parçaların
yerleri ve görüntüleri kontrol edilerek, gerekli dü­
zeltmeler yapılmalıdır.
- Beden üzerinde gerekli düzeltmeler yapıldık­
tan sonra modelle karşılaştırılarak kontrolü yapıl­
malıdır.
- Daha sonra yaka takılmak veya oyuntulu yaka
ise ekstraforla yaka şekli belirlenmelidir.
- Kol genişliği kontrol edildikten sonra kol ta­
kılmak ve kol boyu belirlenmelidir.
- Giysi boyu yerden cetvel yardımıyla işaretle­
nerek kıvnlmahdır. Giysi kumaşının desen özelliği
var ise giysinin boyu desen özelliğine uygun olarak
belirlenmelidir.
- Model özelliğine göre, giysinin üzerine cep ve
cep kapağı gibi parçalar yerleştirilmelidir.
- Hazırlanan düğmeler giysi üzerine yerleştiri­
lerek boyutları, aralıkları ve ilik yerleri belirlenme­
lidir.
Birinci Prova
Birinci provada seçilen modelin kişinin üzerinde
duruşuna bakılır ve vücuduna uygun hale getirmek
için gerekli düzeltmeler yapılmalıdır.
- Prova yapılacak kişi giysinin türüne uygun
şekilde giydirilmelidir. Elbise, bluz, etek, pantolon
gibi dış giysiler iç çamaşırı üzerine, ceket mont, ka­
ban gibi üst giysiler uygun giysi üzerine giydirilme­
lidir.
- Kullanılması gerekiyor ise vatka iki omuza
yerleştirilmeli ve giysi kapaması iğnelenmek.
- Ön ve arka beden de kup, pens, roba vb. par­
çalarda gerekli düzeltmeler yapılarak model uygun­
luğu kontrol edilir. Giysinin vücuda uyumu için
gerekli açma ve daraltma işlemleri yapılır.
- Yaka özelliğine göre amerikandan hazırlanan
yaka bedene iğnelenir. Oyuntulu yakaların yerini
belirlemede veya yaka şeklini belirlemede ekstrafor
kullanılır.
- Kol üstü büzgü yardımıyla yedirilerek belirle­
nen kol takım yerine düz ipliklerine dikkat edilerek
takılır. Giysinin yakası takılmadan kolu takılmama-
lıdır. Aksi takdirde yaka bedene takıldığında kol ta­
kım yeri değişerek kol boyu kısalabilir.
Kol bedene takılırken kolun düz boy ipliğinin
 Parçalann tersi birbirine gelecek şekilde sağ ve sol kol üst üste yerleştirilerek iğnelenir. Çizilen yeni
hatlar üzerinden bol teyel alınarak işaretler sol kola geçirilir. Karşılaştırma işlemi farklı yöntemlerle de ya­
pılabilir (bkz. Koca, Koç, 33)
Kol oyuntu çevresinin ve kol genişliğinin değişmediği provalarda kol alt dikişi açılmadan da karşılaştır­
ma işlemi yapılabilir. Bu durumda sol kol tersine çevrilir, kol alt dikişi ve kol ortası üst üste gelecek şekilde
sağ kolun içine geçirilerek belirli noktalardan iğnelenir. Kol çevresine ve kol boyuna bol teyel alınarak kol
karşılaştırılır.
Karşılaştırılan kol üzerinde bulunan dikiş hatlarının makineleri çekilir (model özelliğine göre), ütü ile
gerekli form verilir. Yeni kol takım yerinden büzgü alınarak her iki koldaki yedirmeler yapılır. Kol boyu
ikinci kez bakılmak üzere teyellenerek ikinci provaya hazırlanmahdır. Kol boyu ve varsa kol yırtmacı çalı­
şıldığı taktirde, ilk provada yaka takılmadığı için yaka takıldıktan sonra kol boyunda sorun yaşanabilir. Bu
nedenle ikinci provada kol boyu tekrar kontrol edildikten sonra kol boyu ve yırtmacı çalışılmalıdır.
Beden: Ayrılan parçalar üzerinde belirlenen hatlar cetvel, riga, vb. araçlar kullanılarak inceltilmiş sabun
ile düzgün olarak çizildikten sonra, kumaş özelliğine uygun karşılaştırma yöntemi seçilerek düzeltilmiş
hatlar sol bedene aktarılır.
Provada yapılan değişikliklere göre giysinin tekrar teyellenerek birleştirilip kişiye giydirilmesine gerek
olup olmadığına provayı yapan kişinin karar vermesi gerekir. Bazı provalarda fazla düzeltme yapılmadığı
için ikinci provaya gerek olmayabilir. Eğer giysinin tekrar giydirilmesine gerek duyulmuyorsa giysinin kup,
pens, arka ortası, omuz gibi dikiş hatlarının makine dikişi çekilerek birleştirme işlemleri yapılır. Olası her­
hangi bir düzeltmeyi yapabilmek için yan dikişlerin teyelli olarak bırakılarak karşılaştırma işleminden sonra
son hâline bakılması tercih edilen bir yoldur.
Yaka şekli tam olarak belirlenmiş ise giysinin yakası çalışılır. Giysi ikinci kez prova yapılacaksa yaka
hazırlanır ve bedene teyellenir provadan sonra bedene takılır. Böylece yakada yapılacak değişiklikler için
tüm yaka sökülmemiş olur.
Giysinin ceplerinde herhangi bir değişiklik olmayacak ise cepler çalışılır. Giysi boyu teyellenerek düz­
günlüğü kontrol edilmek üzere teyellenir.
Bedendeki prova sonrası işlemleri yapılan giysi bir manken üzerine giydirilir. Hazırlanan kollar manken
üzerinde takılarak teyellenir. Giysi ikinci provaya hazırdır.

İkinci Prova

Giysi son provaya girdiğinde tüm model özelliği ile hazır durumda olmalıdır. Yan dikişler kontrol edi­
lerek gerekiyorsa teyelleri sökülerek açma veya daraltma işlemleri yapılır. Giysinin beden formu tam olarak
belirlenir. Çalışılan yakanın modele uygunluğu, takım yeri ve duruşu kontrol edilir. Giysinin etek ve kol
boylan kontrol edilerek gerekli düzeltmeler yapılır. Düğmeleri satın alınmışsa üzerine iğnelenerek giysinin
son hâli gözden geçirilir. Giysi üzerinde gerekli olan düzeltme işlemleri tamamlandıktan sonra giysi çıkar­
tılır.
Son prova yapıldıktan sonra giysi bitirilmeye hazır demektir. Bazı durumlarda son kez kişi üzerinde
kontrol gerekebilir. Böyle bir durum yok ise ikinci provadan sonra giysi tamamlanır.

GİYSİ PARÇALARI

Giysiler istenilen modele uygun pek çok parçanın birleştirilmesi ile oluşturulurlar. Giysilerin parçaları
birleştirilirken belirli bir sistematik doğrultusunda hareket edilmelidir. Giysilerde farklı amaçlarla kullanı­
lan ana ve yardımcı parçalar farklı dikiş özelliklerinin kullanımı ile bir araya getirilirler. Bu giysilerin bir
araya getirilmesi için belirli bir sıra takip etmesi gerekmektedir. Bu sıranın oluşturulmasında en önemli
etken giysinin modelidir. Giysinin birleştirilmesi sırasında önce küçük parçalar ve aksesuarlar hazırlanır.
> Bluz Dikiminde İzlenecek Sıra
 BÖLÜM II

GİYSİ PARÇALARINI
BİRLEŞTİRME c
Yrd. Doç. Dr. Emine KOCA

29
 Bluz ve elbisenin model özelliğine göre pens kullanım yerleri farklılık gösterir. Bedene oturan düz bir
elbisede beden, göğüs ve sırt pensi kullanılabildiği gibi, omuz pensi, yan dikiş veya beden penslerine kay­
dırılarak da kullanılabilir.
Pensler beden üzerindeki şekillerine göre düz ve şekillendirilmiş, dikiş payı özelliklerine göre ise bütün
ve kesikli olarak gruplandırılabilirler. Düz ve çok derin olmayan penslerin payları bütün olarak çalışılırken,
kavisli ve derin penslerin paylan kesilerek çalışılır. Pens birleştirmelerinde dikkat edilmesi gereken bazı
noktalar vardır.
- İşaret teyeli olsa bile, pensler makine çekilmeden önce mutlaka ince sabun ve uygun cetvel ile çizil­
melidir.
- Özellikle kavisli penslerde pens payı oyulmadan önce pens kenarlanna kontre işareti alınmalıdır.

- Makine dikişi çekilirken pens uçlan ince bitirilmelidir.

- Pens uçlannm makine dikişleri mutlaka pekiştirilmeli veya iplikler uzun bırakılarak dikiş iğnesi ile
sabitlenmelidir.
- Pensin makine dikişi çekilirken bel hatlan keskin dönüşlerle değil, en az bir dikiş adımından oluşan
yuvarlak dönüşlerle verilmelidir.
- Penslerin dikişleri ütülenip dikiş hattı düzgünlüğü kontrol edildikten sonra form ütüsü yapılmalıdır.
- Beden pens payları bedenin orta hattına doğru yatırılarak ütülenmelidir. Model ve kumaş özelliğine
göre pens paylarının yönü farklılık gösterebilir.
- Yan dikişteki göğüs pensi payları aşağıya (bel hattına) doğru yatırılır.
 Giysilerin bel-göğüs arasını bedene oturtmak leri gidermek için pens gerekli yerlerden çıtlatılır.
için yapılan pens, aynı zamanda kup görünümü
> Kup Birleştirme
verdiği için giysiye model özelliği kazandırır. Bu
tür pensler şekil olarak kavisli olabildiklerinden
birleştirilirken sorun yaşanmaması için, pens ke­
narlarından dikiş payı verilerek pens payı oyulur.

Giysilerde kup olarak adlandırılan boyuna kesik­

ler beden formunu sağlarken giysiye model özelliği
1. Pens kenarlarına belirli aralıklarla kontre işa­
de kazandırırlar. Göğüs üzerinde köşeli ve yuvarlak
reti alınarak kumaşın esneyen kenarlarının birleştir­
dönüşler yaparak etek ucuna kadar uzayabilir veya
me işleminde sorun yaratması önlenir. Pens kenar­
kalça hattında değişik biçimlerde sonlanabilirler.
larına dikiş payı verilerek pens payı oyulur.
Pens üzerine makine dikişi çekilecekse, bu diki­
şin tutacağı genişlikte dikiş payı verilerek pens payı
oyulmalıdır.

1. Giysinin kalıp formu bozulmadan kup bir­

2. Kenar çizgileri ve kontre işaretleri üst üste ge­
lecek şekilde pens iğnelenir.
Pens uçlan pekiştirilerek pens çizgisi üzerinden
makine dikişi çekilir.
leştirme işleminin doğru yapılabilmesi için, kalıp
üzerinde kontre işaretlerinin alınmış olması gere­
kir. Kalıp üzerindeki kontre işaretleri kumaş üze­
rine aktarılır.
Kup dönüşünde bedende oluşacak gerginlikleri
gidermek için bedendeki dikiş paylan yuvarlak dö­
nüş boyunca çıtlatılır.

3. Beden formu verilir ve pens payları bir tarafa

yatmlarak pens ütülenir. Pens payındaki gerginlik­
 Kumaşın desen özelliğinden faydalanmak ve es­
nemesini önlemek amacıyla, genellikle robaların
bedene takım hatları kumaşın boy iplik doğrultu­
suna yerleştirilerek biçilir.
Robalar tek kat çalışılabildiği gibi, giysinin iç te­
mizliği ve kullanım rahatlığı açısından çift kat da
çalışılabilirler. Özellikle erkek gömleklerinin roba­
ları çift kat çalışılır.
Çift kat çalışılan robalar giysinin tersinden bas­
tırılarak kapatıldığı gibi, torba şeklinde çevrilerek
de çalışılırlar.
1. Bedenin roba takım hattında büzgü kulla­
nılacaksa, bedenin roba takım hattı roba boyunda
büzülür. Büzgülerin göğüs üzerinde yoğun, kenar­
larda daha az olmasına dikkat edilmelidir.
Parçalar yüz yüze ve kalıp çizgileri üst üste ge­
lecek şekilde ön beden üzerine roba yerleştirilerek
teyellenir.
2. Büzgülerin kenarlara kaymamasına dikkat
edilerek, büzgünün 1 mm üzerinden makine dikişi
çekilir. Makine dikişinin büzgünün olduğu beden
parçası üzerinden çekilmesi büzgülerin düzgün ol­
masını sağlayacaktır. Dikiş başlangıç ve bitiş nokta­
lan pekiştirilir.
3. Uygun kenar temizleme yöntemi ile beden ve
roba dikiş paylan birlikte temizlenir.
Dikiş paylan roba yönüne yatmlarak büzgülere
ütü bastmlmadan ütülenir.
1. İki kat kesilen robanın her iki katı omuz hat-
lanndan makine dikişi çekilerek ayn ayn birleştiri­
lir.
Dikiş paylan ikiye açılarak ütülenir. Roba takım
hattı işaretleri cetvelle çizilerek düzeltilir. İki robanın
birbirine eşit ölçüde olmasına dikkat edilmelidir.
robalarda makine çekmede güçlük yaşanabilir. Bu en önemli özelliği, bel hattının bel ölçüsü kadar
durumda roba elle düzeltilerek makine dikişinin hazırlanmış olmasıdır. Bu tür bel hattı birleştirme­
düzgün olmasına dikkat edilmelidir. lerinde üst bedende bolluk yoktur. Giysinin model

Dikiş paylan düzeltilen roba kol oyuntusundan özelliğine göre bel hattı pens, kup veya kırmalarla

içeri çekilerek ütülenir.
> Bel Birleştirme
Bel hatları kesikli elbise, tunik, manto gibi giysi­
lerde beden ve etek parçalarının birleştirilmesinde
farklı uygulamalar yapılabilir. Temel işlevi giysinin
bele oturtulur. Sabit bel birleştirme yöntemi uygu­
lanacak giysilerin mutlaka kapamalı giysiler olması
gerekir. Aksi takdirde bel ölçüsü sabit olduğu için
giysi giyilemez. Model özelliğine göre ön ortası,
arka ortası, yan dikişten açıklıklar yapılmalıdır.
Not: Bel birleştirme işlemi yapılmadan önce be­

beden ve etek parçasını birleştirmek olan kesikli den ve etek parçalarının tüm işlemlerinin tamam­

bel hatları aynı zamanda giysiye model özelliği ka­ lanmış olması çalışma kolaylığı açısından tercih

zandırır ve kullanım kolaylığı sağlar. edilmelidir. Verev kesimli eteklerde bel birleştirme
işleminden sonra etek boyu alınarak etek ucu te­
Moda trendlerinin yönlendirmesi ile belirli dö­
mizlemesi yapılabilir.
nemlerde elbise, manto gibi uzun giysilerde kesikli
bel hatları olan modellerin sıklıkla kullanıldığı bi­
linmektedir.
Giysilerin model özelliklerine göre kesiğin yeri
ve uygulanan süsleme tekniği açısından giysiye
farklı görünüm kazandıran bel hatları çalışma
yöntemi açısından ele alındığında;
1. Sabit bel birleştirme yöntemi
2. Esnek bel birleştirme yöntemi olarak iki
guruba ayrılabilir.

• Sabit Bel Birleştirme

1. Gerekli işlemleri yapılarak tamamlanmış üst

bedenin yan dikişleri ikiye açılarak ütülenir.

Pilili, büzgülü, parçalı veya düz etek parçasının 2. Etek yan dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.
Etek büzgülü ise bel hattı çizgisi üzerinden büzgü
bel ölçüsüne göre hazırlanmış bedenle birleştiril­
mesi yöntemidir. Sabit bel birleştirme yönteminin alınır. Büzgü elde alınacaksa çift sıra, makinede
 8. Etek ve bedenin beli birleştirildikten sonra
dikiş payları birlikte temizlenir. Hazırlanan grog-
ren kurdele bel dikiş payı üzerine yerleştirilir. Pens
ve yan dikiş payları üzerine birit sarılarak bele tut­
turulur.
Yerleştirme işlemi grogrenin agraf dikilen uç­
ları giysinin kapamasını ortalayacak şekilde yapıl­
malıdır.

1. Etek ve bedenin bel hatları birleştirilir. Dikiş

9. Giysi giyildikten sonra grogrenin ucundaki
agraflar kapatılır ve fermuar çekilir. Böylece grog-
ren kurdele ile bel sabitlenmiş olur.
payları birlikte uygun kenar temizleme yöntemi ile
temizlenir.
Dikiş payını geçmeyecek şekilde lastik bel ölçü­
sünde kesilir. Ön-arka ortası ve yan dikişe yerleş­
tirmek için dört eşit parçaya bölünerek işaretlenir.
İşaretlere dikkat edilerek birlikte temizlenmiş olan
etek ve beden dikiş paylarının üzerine yerleştirilir
ve iğnelenir.

Esnek Bel Birleştirme

2. Sadece dikiş paylarını tutacak şekilde lastiğin

iki kenarına çima dikişi çekilerek lastik, bele
tutturulur.

Bel ölçüsüne lastikle toplanma payı ilave edile­

rek hazırlanan beden ile büzgülü etek parçasının
birleştirildiği yöntemdir. Kapaması olan giysilerde
kullanılabildiği gibi, kapamasız modellerde de kul­
lanılır. Kapamasız giysilerde giysinin giyilebilmesi
için bel hatundaki büzgü payı fazla verilmelidir.
Bel ölçüsünden bol olarak birleştirilmiş etek ve
bedenin bel hattına lastik yerleştirilerek giysinin
bele oturtulması sağlanır.
 • Bumbarlı Bel Hattı Çalışma Yerleştirme işleminde giysinin dikiş payları
ikiye açılmış olmalıdır (dikişler tek tarafa yatırıl­
mış ve üzerinde süsleme dikişi varsa olduğu gibi
bırakılır ). Bant kenarına çima dikişi çekilerek bant
ütülenir.

Giysinin tersine yerleştirilen yuvaya şerit ge­

çirilerek belin büzülmesi ile bel hattı oluşturulan
yöntemdir. Beli toplayan şerit giysinin yüzünden
3. Şeridin uçları giysinin yüzünden bağlana­
bağlanarak model özelliği oluşturabileceği gibi,
caksa; bant uçlarının bittiği yerde giysinin üzerine
giysinin tersinden sabitlenerek de kullanılabilir.
şerit genişliğinde ilik boyu belirlenir. Parçalı veya
Bu nedenle ayarlanabilir şeritli ve sabitlenmiş
örme ilik açılır (bkz. s. 69-72).
şeritli bel çalışma yöntemleri ayrı ayrı verilmiştir.
Açılan ilikten şerit geçirilerek bel istenilen ölçü­
Ayarlanabilir şeritli
de büzülerek toplanır.

1. Giysinin bel hattı uzunluğunda bele geçiri­

lecek şerit genişliğinden 0,5 cm geniş bant kalıbı
hazırlanır veya ölçülere göre kumaş üzerine çizilir.
Kullanılacak şerit genişliği modele ve kişilerin iste­
ğine göre farklı olabilir.
Bant çevresine 1 cm dikiş payı verilerek kesi­
lir. Bant giysi kumaşından olabileceği gibi özellikle
Bumbarlı bel hattı şerit giysinin yüzünden gö­
kaim kumaşlarda astardan da hazırlanabilir.
rünmeyecek şekilde sabitlenerek de çalışılabilir. Bu
Bant kenarlarının dikiş payları kumaşın tersine durumda kullanılacak şeridin esnek olması gerekir.
katlanarak ütülenir.
Tek veya daha fazla şerit yeri hazırlanarak giy­
siye farklı görünüm kazandırılabilir.

2. Giysinin tersinden bel hattı cetvelle çizilir.

Hazırlanan bant bel hattı çizgisi ortalanarak bele
yerleştirilir ve iğnelenir.
 1. Giysi kalıpları düz boy iplik doğrultusuna
dikkat edilerek kumaşa ve duble kumaşına yerleş­
tirilir. Dikiş payları verilerek kesilir.
Giysi kumaşı üzerinde gerekli olan işaretler alı­
nır. Düz bir zemin üzerinde duble parçası düz iplik
doğrultuları üst üste gelecek şekilde giysi parçası­
nın altına yerleştirilir ve iğnelenir. Duble kumaşı­
nın kullanım yönü isteğe göre değişebilir.
Kumaşın düz iplik doğrultusunda 2-3 cm ara­
lıklarla düz teyel alınarak duble ve kumaş parça­
ları birbirine teyellenir. Birbirine paralel olarak
yapılan teyel aralıklarındaki boşlukların yan yana
gelmemesine dikkat edilmelidir. Teyel aralıkları
çok uzun veya çok kısa olmamalı, duble veya giysi
kumaşında bolluklar oluşmamalıdır. Duble işlemi
bittiğinde tek kat kumaş görüntüsü oluşmalıdır.
Teyelleme işlemi kumaş üzerinde renk ve tüy
bırakmayan ince iplikle yapılmalı ve ipliğe atılan
düğümler teyellerin sökülme aşamasında kumaş
üzerinde zedelenmelere yol açabileceği için iplik
uçları düğümlenmemelidir.
Giysinin dikim işlemleri bitirilip bitmiş ütüsü
yapıldıktan sonra duble teyelleri sökülür.
• Birleştirme İşleminden Sonra Dubleleme
Giysi ve duble parçalarının pens, kup gibi bir­
leştirme işlemleri yapıldıktan sonra birbirine tuttu­
rulması yöntemidir.
Giysi ve duble kumaşı ayrı ayrı birleştirildikten
sonra iç içe yerleştirilerek yan dikiş ve omuz di­
kiş hatlarından birbirine tutturulduğu için duble
ve kumaş arasında istenmeyen bolluklar oluşabilir.
Bu nedenle tutma özelliğine sahip kumaşlar ve elde
sarma yöntemi ile dikilen danteller dışında tercih
edilen bir yöntem değildir.

2. Giysi parçasının yaka ve kol oyuntusu kalıp

çizgileri üzerinden iki parça birleştirilerek düz te­
yel alınır ve duble işlemi tamamlanmış olur.
Duble yapılacak tüm parçalara aynı işlem uygu­
landıktan sonra tek bir kumaş gibi giysi birleştirme
işlemleri yapılır.
 • Duble Face Kumaşları Birleştirme 2. Kahp çizgileri üst üste gelecek şekilde iki­

İki kumaşın özel işlemlerle birleştirilerek tek ye ayrılan kumaşın bir katı birbirine iğnelenir. Sık
kumaş olarak dokunduğu “duble face” kumaşlar, kullanılması düşünülen kumaş katının makine di­
çift yönlü kullanılma özelliğinden dolayı çift yüz­ kişi ile birleştirilmesi gerekir.
lü kumaşlar olarak adlandırılırlar. İki yüzü farklı
Şerit hâlinde kesilmiş astar kenarı ekstrafor
desen özelliğine sahip olan bu kumaşların genel­
veya şerit tela dikiş hattı üzerine yerleştirilir. Eks­
likle bir yüzleri düz renk diğer yüzleri ise düz yüze
trafor üzerinden makine dikişi çekilerek iki kumaş
kombine oluşturacak renklerden oluşur. Kumaş
birbirine birleştirilir.
dokuları gereği yünlü ve kaim kumaşlar oldukları
için, ceket manto, kaban gibi üst giysilerde kullanı­ Dikiş hattı üzerine ekstrafor yerleştirme işlemi
lırlar. Giysilerin yaka ve kol kapakları dışa döndü­ ikiye açıldığında normal dokusundan daha incelen
rülerek kullanıldığında, bu bölümler farklı kumaş kumaş katlarının esnemesini önlemek amacıyla
ve renkte olduğundan giysilere farklı model özel­
liği kazandırırlar. Ayrıca bu türk kumaşlarda çift
yönlü kullanım yapılabilir bu yüzden dikiş payları
belli olmayacak teknikler kullanılmalıdır.
Çift yüzlü kumaşların birleştirilme yöntemi di­
ğer kumaşlardan farklıdır. İki kumaşın arasında
bağlantı sağlayan ipliklerin kesilmesiyle kumaşın
ikiye ayrılması bu kumaş türüne has bir özelliktir.

3. Dikiş payları inceltilerek ikiye açılır ve ütüle­

nir. Dikiş paylarının fazlalıkları kesilir.

1. Kumaşın kesilen kenarı elle tutularak ikiye

açılır ve iki kumaş arasındaki iplikler makasla ke­
silerek kumaş ikiye aynlır.
Birleştirilecek dikiş hattının dikiş paylarından
başlanarak dikiş hattını 1 cm geçecek şekilde kumaş

4. Kumaşın açık olan katının dikiş payları iki

kumaşın arasında kalacak şekilde içe doğru kat­
lanarak teyellenir. Elde kaynatma dikişi yapılarak
birbirine tutturulur, (bkz. Koca ve Koç; 53).
BÖLÜM III

KAPAMALAR
Yrd. Doç. Dr< Fatma KOÇ
 > Kapama ve Kıvırma Payı Hesaplama 1. Kapama payı: Bedenin ön ortası işaretinden

Üst üste kapamalı giysilerin kapanmalarının dışarıya doğru düğme çapı + 1 cm çıkılarak, ön
sağlanabilmesi için, kapatılacak giysi parçalarına ortasına paralel bir hat çizilir. Bu hat ön beden ka­
kapama payı ilaveleri verilmesi gerekir. “Kapama pamasının kıvırma hattıdır. Örneğin; giyside 1 cm
payı” kapama malzemelerinin tutturulduğu bö­ çapında düğme kullanılacaksa kapama payı ölçüsü
lümdür. Üst üste kapamalarda genellikle ilik-düğ- 1+1=2 cm olmalıdır.
me, çıtçıt gibi tutturucular kullanılır.
Günümüz hazır giyim sektöründe düğme çapı
Kapama payı ölçüsü hesaplamada giysi kapa­ dikkate alınmadan kapama payı uygulamalarına
masının yeri kapama payı ölçüsünü değiştirmez. rastlamak mümkündür. Hatta düğme çapı geniş­
Kapama payı ölçüsü giyside kullanılacak düğme
liğinde kapamalarla model özelliği kazandırılmış
çapma göre hesaplanır.
giysilere de sıklıkla rastlanmaktadır.
Kapamaların kenar ve iç temizliğini sağlamak
amacıyla içe kıvrılan kısmı ise “kıvırma payı”dır.
Kıvırma payı ölçüsü kapama payı genişliğine göre
hesaplanır. Kıvırma payı boyun çevresini takip
ederek omuza kadar uzatıldığında klapa işlevi gör­
düğünden “klapa” olarak da adlandırılır.
Klapa: Röverli yakalarda beden üzerine dö­
nen alt yakanın kaplandığı, alt yaka formu verilmiş
kumaş parçasıdır. Yakasız giysilerde omuz hattına
kadar uzatılmış kıvırma payı da çoğu zaman klapa
olarak adlandırılır.

Kıvırma payı aynı zamanda kapama payını des­

teklediği için kapama malzemelerinin tutturulma­
sında da önemlidir. Kıvırma payı sayesinde iliğin
çift kat üzerine çalışılması sağlandığı gibi, düğme
de çift kat üzerine dikilerek kullanım sırasında
giysi kumaşının yıpranması önlenir.
Kıvırma payı veya klapa genellikle giysi kuma­
şına uygun destekleme malzemesi ile desteklenir.

2. Kıvırma payı: Kapama payından sonra ka­

pama payının iki katma 1 cm ilave edilerek hesap­
lanır. Belirlenen kıvırma payı ölçüsü kapama payı­
na paralel olarak yaka hattına kadar uzatılır.

Yakanın açık kullanılması durumunda iç kıs­

mının kumaşla kaplı ve temiz görünmesi için, kı­
vırma payı omuz hattına kadar uzatılır. Örneğin;
kapama payı 2 cm olan bir giysinin, kıvırma payı
2x2+l=5 cm olmalıdır.

Omuz hattından 3-5 cm işaretlenerek, bu nokta

kıvırma payı çizgisi ile ilk ilik yeri hizasından ka­
visli şekilde birleştirilir.

Kruvaze kapamalı giysilerin kıvırma payları da

aynı şekilde hesaplanır.
daki mesafe iki ilik arası ölçüsünden az olmama­
lıdır. İki ilik arası ölçüden 1-2 cm fazla olabilir.
Hiçbir zaman giysinin etek ucunda ilik yeri belir­
lenmez.
“O” yakalı giysilerde yaka oyuntusundan düğme
çapı ölçüsü kadar aşağıya inilerek ilk ilik yeri belirlenir.
İkinci ilik yeri beden hattında işaretlenerek aradaki
mesafe istenen düğme sayısına bölünür ve ilikler arası
mesafe belirlenir. Belirlenen ölçü beden hattından aşa­
ğıya doğru işaretlenerek ilik yerleri işaretlenir.
Bel hattında 1-1,5 cm’den fazla kayma oluyorsa
beden hattmdaki ilik yeri 1-1,5 cm kaydırılarak veya
düğme sayısı çoğaltılarak ilik aralıkları yeniden belir­
lenmelidir.
Röverli yakalarda ilk ilik yeri röver hattının başlan­
gıcı olan yaka dönüş noktasıdır.
> Çift Sıra Düğmeli Kapamalar
( Kruvaze Kapamalar)
Genellikle giysilerin ön bedendeki kapamala­
rında kullanılırlar. Ön ortasından sonra verilen
kapama payı geniş tutularak bedenin normalden
fazla üst üste kapanması sağlanır. Derin şekilde üst
üste kapanan kruvaze kapamalarda çift sıra düğme
kullanılır. Bluz, elbise, ceket, manto, kaban, mont
gibi üst ve dış giysilerde kullanıldıkları gibi, gece­
lik, sabahlık gibi iç giysilerde de düğme kullanıl­
madan bağcıklarla bağlanarak kullanılırlar.
1. Ön orta işaretinden sonra kruvaze kapama
payı verilerek kapama kenarı çizilir. Giysinin mo­
del özelliğine ve kullanılacak düğme boyutuna
göre kruvaze payı farklılık gösterir.
Kapama payı ölçüsü 5 cm’den başlayarak omuz
pensi hizasına kadar genişleyebildiği gibi model
özelliğine göre daha geniş de olabilir. Özel model­
ler dışında, sıklıkla kullanılan kruvaze kapama
payı ölçüsü genellikle 5-8 cm’dir.
Çift sıra düğmeli kapamaların kıvırma payı
ölçüsü tek sıra düğmeli kapamalarda olduğu gibi
hesaplanarak çizilir.
2. İlik yeri belirleme: Kapama kenarından düğ­
me çapı + 1 cm içeri girilerek kenara paralel bir
çizgi çizilir. Bu çizgi tek sıra kapamalardaki ön or­
tası işareti olarak düşünülür (bkz. s. 50) ve tek sıra
kapamada uygulanan işlemler takip edilerek ilik
yerleri belirlenir.
 1. Bedenin ön ortası işaretinden dışarıya doğru
kapama payı ölçüsü ve kapama payının iki katı
ölçü iki kez işaretlenerek, ön ortasına paralel çizi­
lir. İşlem her iki kapamaya da uygulanır. Örneğin;
kapama payı ölçüsü 2 cm olan bir giyside, ön or­
tasından sonra 2 cm - 4 cm - 4 cm işaretlenerek
ön ortasına paralel çizilir. Bir giysinin pat genişliği
kapama payının iki katıdır.
2. Beden, kapama payı kenarından ve son çiz­
giden giysinin içine doğru katlanarak ütülenir. Ka­
pama kenarının tersinde kapama payının iki katı
genişliğinde çift kat pat oluşmuştur.
3. Bu yöntemle hazırlanan pat üzerine makine
dikişi uygulanmaz. Pat katlarını ilik ve düğme tutar.
Pat üzerinde ilik yerleri tespit edilerek ilikler açılır.
Diğer pat üzerine düğmeler dikilerek pat katları
tutturulmuş olur.
Kumaşın tersi ile yüzü birbirinden farklı olan
giysilerde, özellikle klasik erkek gömleklerinde sık
kullanılan pat çalışma yöntemidir.
4. Tersi ve yüzü aynı olan kumaşlarda aynı kı­
vırma işlemleri kumaşın yüzüne doğru katlanarak
yapılır ve ütülenir.
5. Giysinin yüzünde oluşan patın her iki kena­
rına isteğe göre çima veya gaze dikişi çekilerek pat
tamamlanır.
 ön ortası işaretinden sonra 2 cm + 4 cm + 3,8 cm +
3,8 cm + 1 cm işaretlenmesi gerekir.

5. Patın her iki kenarına çima dikişi (1 mm)

çekilerek pat tamamlanır.

• Gizli Pat Çalışma

Gizli pat çalışmasının diğer pat çalışmaların­

dan farkı, iki bedene verilen pat paylarının aynı
olmamasıdır. Gizli pat hazırlamak için kapama
payı ve pat genişliği ölçüleri gereklidir. Bir giysinin
pat genişliği kapama payının iki katıdır. 2. Sol beden ön ortası işaretinden sonra; kapa­
ma payı, pat genişliği ve 1 cm dikiş payı işaretlene­
rek ön ortasına paralel hatlar çizilir. Örneğin kapa­
ma payı 2 cm olan giysi için; ön ortası işaretinden
sonra 2 cm + 4 cm + 1 cm işaretlenmesi gerekir.

1. Sağ beden ön ortası işaretinden sonra; kapa­

ma payı, pat genişliği ölçüsü, pat genişliğinin
3. Sağ beden önce kapama payı çizgisinden son­
2 mm eksik ölçüsü (iki kez işaretlenir) ve 1 cm
ra pat genişliğinden 2 mm eksik olan çizgiden giy­
dikiş payı işaretlenerek ön ortasına paralel hatlar
sinin tersine doğru kıvrılarak ütülenir ve iğnelenir.
çizilir. Örneğin; kapama payı 2 cm olan giysi için;
Kaymaması için gerekirse teyellenir.
 8. Gizli pat çalışılmış ön beden kapatılmaya
hazırdır. Sağ bedende patın içte kalan parçasına
ilik yerleri belirlenir.
• Yarım Pat Çalışma
Kapamasız giysilere yaka açıklığı oluşturarak
giysinin kullanımını kolaylaştırmak ve giysiye mo­
del özelliği kazandırmak için kullanılan pat türü­
dür. Yarım patlar genellikle t-shırt ve spor giysiler­
de kullanılırlar.
Yarım patlar yaka özelliklerine göre farklı ça­
lışılabilirler. Yakalı patlarda içte kalan pat parçası
klapa işlevi görecek şekilde çalışılabilir.
Yakasız giysilerde pat çalışılmadan önce yaka
çevresinin temizlenmesi gerekir.
1. Giysinin ön ortası işareti düz bir hat olarak
çizilir. İstenen pat genişliği ölçüsü ön orta çizgisi­
nin iki tarafına eşit olarak bölünerek işaretlenir.
Pat boyu işaretlenerek pat çevresi hattı cetvelle
çizilir. Pat çizgisinin çevresine (pat genişliği yö­
nünde) 1 cm dikiş payı verilerek pat yeri oyulur.
2. Pat genişlik ve boy ölçülerine göre pat par­
çalarının kalıbı hazırlanır. Kumaşın düz boy iplik
doğrultusuna dikkat edilerek pat parçaları kumaşa
yerleştirilir. Dikiş payı verilerek kesilir.
Telah kısım patın içinde kalacak şekilde pat
parçalarının bir tarafları telalanır.
Pat parçaları orta işaretinden katlanarak ütülenir.
 • Biye Birit İle Kapama Çalışma

Özellikle pat üzerine yaka takılan giysilerde

yaka açık kullanıldığı zaman yakanın içinin temiz
ve güzel görünmesi için uygulanan bir yöntemdir.
Pat yeri hazırlama ve patı bedene yerleştirme
yöntemi yarım patların çalışma yöntemi ile aynı­
dır. Ancak pat parçalarının iç kısımları klapa şek­
linde omuz hattına kadar uzatılarak hazırlanır.

7. Pat parçaları üst üste gelecek şekilde yerleş­

tirilerek iğnelenir. Giysinin tersinden bedenle bir­
likte makine dikişi çekilerek pat boyu sabitlenir.
Makine dikişinin iplik doğrultusunda çekilmesi
patın görüntüsü açısından önemlidir. Pat parçala­
rının içte kalan fazla payları beden payıyla birlikte
eşit olarak kesilir.

1. Giysinin ön ortası işareti düz bir hat olarak

çizilir. İstenen pat genişliği ölçüsü ön orta çizgisi­
nin iki tarafına eşit olarak bölünerek işaretlenir.
Pat boyu işaretlenerek pat çevresi hattı cetvelle
çizilir. Pat çizgisi çevresine 1 cm dikiş payı verile­
rek (pat genişliği yönünde) pat yeri oyulur.

8. Pat ütülenir. Patın üst parçasının kenarlarına

çima dikişi çekilir. Pat parçaları üst üste yerleştiri­
lerek pat ucu zarf şeklinde makine dikişi çekilir.
 UÇ UCA KAPAMALAR
Giysinin beden parçalarının kapama payı veril­
meden birit, fermuar, klips, toka, bant gibi değişik
tutturucularla uç uca getirilerek birleştirilmesinin
sağlandığı kapama türleridir.
Her tür giyside kullanılabilirler. Tutturucu ola­
rak kullanılan malzemenin türüne göre çalışma
yöntemleri farklılık gösterir. Giysinin türüne, mo­
del ve kumaş özelliğine uygun tutturucu ve çalış­
ma yöntemi belirlenmesi önemlidir.
Bu bölümde farklı uç uca kapama yöntemlerine
yer verilmiştir. Kullanılacak tutturucu malzemeye
uygun yöntem seçilerek uç uca kapama uygulama­
ları yapılabilir.
> Biritli Kapamalar
Giysi kumaşından biye hazırlayarak, hazır biye,
kordon vb. gereçler kullanılarak veya temizlenmiş
kapama kenarına elde birit sarılarak beden parçaları
uç uca birleştirilebilir. Giysi kumaşından biye kulla­
nılacaksa, öncelikle biyelerin hazırlanması gerekir.
• Biye Birit ile Kapama Çalışma
1. Kumaşın verev hattı belirlenerek istenen ge­
nişlikte verev biye parçaları şerit hâlinde çizilir.
Kumaşm 45 derece verev hattını belirlemenin en
basit yolu, aşağıdaki noktalara dikkat ederek ku­
maşı çizmek veya katlamaktır.
- Kumaş kenarı iplik takip edilerek düzeltilir.
- Kumaşm köşesinden en ve boy ipliği doğrul­
tusunda aynı uzunluk işaretlenir.
- İşaretlenen noktalar cetvel yardımıyla düz
birleştirilerek çizilir. Çizilen çizgi kumaşm verev
hattıdır.
- İşaretlenen iki noktadan katlandığında da ve­
rev hat belirlenmiş olur.
2. Uzatılmak istenen verev şeritler yüz yüze ve
düz iplik doğrultuları üst üste gelecek şekilde iğ­
nelenerek makine dikişi ile birleştirilir. Dikiş pay­
ları tırnak ütüsü ile ikiye açılarak ütülenir.
3. Uç uca eklenmiş biye parçaları esnetilerek
ütülenir. Kumaşm yüzü içinde kalacak şekilde şe­
ritler ikiye katlanarak 3 mm’den makine çekilir.
Dikiş payları biye genişliğinde kesilir. İğneye çift
kat iplik geçirilerek biyenin ucuna (dikiş hattı üze­
rine) iplik sabitlenir. Sabitleme işleminde düğüm
kullanılmaması biyenin kolay çevrilmesini sağlar.
İğnenin tersi biyenin iç boşluğuna geçirilerek
yürütülür ve biyenin diğer ucundan çıkarılır. İğne­
nin ipliği çekilerek ve biye elle kaydırılarak çevri­
lir. Çevrilen biyeler ıslatılır. Düz bir zemin üzerine
gerdirilerek iğnelenir. Biyeler kuruduktan sonra
kullanıma hazırdır.
 10. Beden üzerindeki ön ortası çizgisi üzerinde
8. Klapa, giysinin içine doğru çevrilir ve dikiş
biyelerin başlangıç ve bitiş noktası işaretlenir. Bu
paylarını tutacak şekilde yaka çevresine verev teyel
işaretler arasına patlet parçasının açık olan kenarı
alınır. Biritler ütü ile ezilmeyecek şekilde kapama
yerleştirilir ve iğnelenir.
kenarı ütülenir.

9. Sol beden: Beden uç uca kapandığında biye

aralıklarından tenin görünmesini önlemek için sol
bedene takılacak patlet parçası hazırlanır.
Biritlerin altını kapatacak boyda ve 3-4 cm ge­
nişliğinde, çift kat olacak şekilde patlet parçası ke­ 11. Giysiyle yüz yüze gelecek ve patlet parçası ara­
silir. Bir katma tela yapıştırılarak ortadan katlanır. da kalacak şekilde klapa parçası kapama kenarına
Kısa kenarları makine dikişi çekilir ve çevrilerek yerleştirilir ve teyellenir. Kenarın düzgün olması
ütülenir. için makine dikişi çekilmeden önce dikiş .hattı cet-
 > Fermuarlı Kapamalar 2. Ön ortası çizgisinin üzerine birbirinden ay­
rılan fermuarın her iki parçasıda dişliler yan dikişe
bakacak şekilde yerleştirilir ve teyellenir.

Yerleştirme işleminde fermuar ve bedenin yüz

yüze gelmesine ve teyelin dişlilerin açılıp kapan­
masını engellemeyecek şekilde yapılmasına dikkat
edilmesi gerekir.
Giysiye hem kullanım kolaylığı hem de estetik
görünüm kazandırması nedeniyle uç uca kapamalı
giysilerde fermuar sıklıkla kullanılır. Özellikle ce­
ket, mont gibi üst giysilerde ve spor giysilerde çok
tercih edilen bir kapama yöntemdir.
Fermuarlı kapamalar giysilerin boydan açık­
lıklarında kullanıldığı gibi yaka yırtmaçlarında da
kullanılabilirler.

• Ayrılabilen Fermuarlı Kapama

1. Giysinin klapa parçası uygun tela ile telalanır.

3. Klapa parçası giysiyle yüz yüze gelecek ve

fermuar arada kalacak şekilde kapama kenarına
yerleştirilir. Gerek görülürse teyellenir. Kenarın
düzgün olması için makine dikişi çekilmeden önce
dikiş hattı cetvelle çizilmelidir. Kapama çevresi
fermuar ayağı ile makine dikişi çekilir. Dikiş hattı
ütülenir. Dikiş düzgünlüğü kontrol edilir.

Beden dikiş payı geniş olacak şekilde dikiş pay­

ları kademeli olarak kesilir. Köşe dikiş payları üç­
gen şeklinde kesilir.
 5. Pervaz parçası yırtmacın iki kenarına fermuar
arada kalacak şekilde teyellenir. Beden, fermuar ve
pervaz parçasını kapsayacak şekilde, yırtmacın iki
kenarına fermuar ayağı ile makine dikişi çekilir.

3. Yırtmaç köşelerini teyellemek zor olacağı için,

Beden yüzüne doğru katlanarak yırtmaç ucundaki
üçgen dikiş payı fermuarla birlikte teyellenir.

6. Beden yüzüne doğru katlanarak yırtmaç ucun­

daki üçgen dikiş payının tüm katlarlarına birlikte
4. Yırtmacın yanlarında 5-6 cm kalacak şekil­ makine dikişi çekilir. Pervaz kenarları yuvarlatılarak
de yırtmaç boyunda dikdörtgen pervaz parçası uygun kenar temizleme yöntemi ile temizlenir.
hazırlanır. Pervaz parçası üzerinde yırtmaç yeri
işaretlenerek, bedende olduğu gibi ortası kesilir ve
köşeleri çıtlatılır.
Pervaz parçasının düz boy iplik doğrultusunda
hazırlanması yırtmaç yerinin esnememesi açısın­
dan önemlidir.
 4. Giysinin tersi çevrilir. Pervaz parçası fermuar - Elde düz örme ilik
üzerine yatırılarak pervaz dikişinin üzerinden her - Makinede düz ilik
iki kenara da tekrar makine dikişi çekilir.
- Dolgu iplikli el iliği ( paseli)
Makine dikişlerinin üst üste çekilmesi güç olu­
- Dolgu iplikli makine iliği ( paseli)
yorsa, pervaz dikişinin hemen yanma (pervaz pa­
Filetolu (parçalı) ilikler: îlik açıklığının giysi
yının olduğu tarafa) makine dikişi çekilebilir.
kumaşıyla veya farklı bir kumaşla temizlenmesiyle
oluşturulan iliklerdir.
Dikiş hattına açılan ilikler: Dikiş hattında
düğme boyunda açıklık bırakılarak yapılan ilik tü­
rüdür. Dikiş hattına yapılan ilikler, kapama parça­
larında kesikler olan giysilerde kullanılırlar.
Atkılı ilikler: Giysilerin kapama kenarlarına
verev biye, bükümlü iplikler veya elde iplik ile örü­
lerek yarım daire biçiminde yapılan iliklerdir.
- Çoban ilik
- Biyeli birit ilik
- Örme birit ilik

- Dekoratif ilik
İlikle ilgili genel bilgiler ve atkılı ve örme ilik
“Temel Dikim Teknikleri I” kitabında verildiği için
(bkz. Koca, Koç, 170) bu bölümde fletolu (parçalı)
ve dikiş hattına açılan ilikleri çalışma yöntemleri­
ne yer verilmiştir.

5. Beden yüzüne doğru katlanarak yırtmaç > Fletolu (Parçalı) İlik

ucundaki üçgen dikiş payı tüm katlar birlikte ma­
kine dikişi çekilir. Pervaz kenarları yuvarlatılarak
uygun kenar temizleme yöntemi ile temizlenir.
Fermuar dişlileri zarar görmeyecek şekilde yırtmaç
ütülenir.

İLİKLER

Çevresi farklı tekniklerle sağlamlaştırılmış, ka­

pama materyallerinin geçirildiği küçük açıklıklar
olan ilikler, kapama malzemesine ve giysinin türü­
ne göre farklılık gösterirler.
Süsleme amaçlı kullanılabilmelerine rağmen,
genellikle kapama amaçlı kullanılan ilikler, kulla­
nım yeri, amacı ve kumaşa bağlı olarak dört gu­
rupta toplanabilir.
İşlenmiş (örme) ilikler: Giysinin dikim işlem­ İlik açıklığının iki kenarı biye ile temizlenmiş
leri tamamlandıktan sonra kapama payı üzerine görünümü olan parçalı ilikler genellikle ceket,
elde veya makinede iplik ile örülerek oluşturulan manto gibi üst giysilerde kullanılırlar. Görüntüleri
iliklerdir. aynı olmasına rağmen çalışma yöntemi açısından:
 1. İlik boyu ve biye genişliği dikkate alınarak 5. İliğin iki kenar biyesi ilik boyunun kenarla­
hazırlanan biye parçası ilik yeri üzerine parçalar rından biritle birbirine tutturulur. Parçaların köşe­
yüz yüze gelecek şekilde yerleştirilir. leri yuvarlatılarak kesilir.

İliğin ortasından başlanarak ilik yeri çevresine

dikdörtgen şeklinde makine dikişi çekilir.

2. Makine dikişinin düzgünlüğü ve ilik genişli­

ği kontrol edilir. İki kenarın dikiş payı eşit olacak
şekilde, köşelerde 1 cm dikiş payı bırakarak ilik
yeri kesilir. Köşelerdeki dikiş payları makine diki­
şine kadar üçgen olarak çıtlatılır.

6. İlik köşelerindeki üçgen dikiş payları düz

iplik doğrultusunda makine dikişi çekilerek biye
parçasına tutturulur. îlik ütülenerek tamamlanır.

Fletolu İliğin Tersini Temizleme

Parçalı iliklerin giysinin içinde kalan ve açıldığı

zaman görünen kenarları farklı yöntemlerle temiz­
lenir. Temizleme yöntemini belirlemede ilik yeri ve
kumaş kalınlığı önemli faktörlerdir.
3. İlik parçası dikiş payları içinde kalacak şe­
kilde biye oluşturularak giysinin tersine çevrilir ve
teyellenir. Köşelerde düzgün kat oluşturacak şekil­
de ütülenir.

1. îliğin tersini kapatan klapa kumaşı ilik bo­

4. İliğin yüzünden biye dikiş hattının arasında ka­
lacak şekilde ilik biyesi elde makine dikişi ile tutturu­
lur veya makine dikişi çekilir.
yunda kesilir. Kenarları içe kıvrılarak yüzünden
görünmeyecek şekilde ilik çevresine iğnelenir. Elde
baskı dikişi ile ilik kenarına tutturulur ve ütülenir.
 Düğme Hazırlama

1. Hazırlanan biye veya hazır şerit şekildeki

1. Kapama üzerine uygulanacak desen giysinin
adımlar izlenerek yerleştirilir ve biyeden oluşan
kapanma özelliğine göre çizilir. Desen özelliğine
düğme hazırlanır. “Çin topu düğme adı verilen bu
göre uygun noktadan başlanarak biye desenin üze­
düğmenin büyüklüğü kullanılan şeridin kalınlığı­
rine yerleştirilir.
na bağlı olarak değişir. Küçük boy bir düğme için
20-25 cm şerit kullanılır” ( Harlow,1978;57).

2. İsteğe göre hazır düğmenin üzeri kumaşla

kaplanarak da düğme hazırlanabilir. Düğmenin
tümünü kaplayacak şekilde kumaş kesilerek çev­
resine elde büzgü alınır.

3. Büzgü alman kumaş düğme üzerine yerleşti­

rilerek büzülür. Büzgüler düğme kenarlarında kat
oluşturmayacak şekilde elle düzeltilir. Büzgü iplik­
leri dikiş iğnesine geçirilir. Kumaşın fazla payları
2. Dikiş iğnesine giysinin renginden iplik geçi­
kesilerek düğmenin kullanımını zorlaştırmayacak
rilerek desen üzerindeki biyeler gerekli yerlerden
ve yüzeyden görünmeyecek şekilde düğmenin al­
birbirine ve kumaşa tutturulur.
tında tutturulur. İstendiğinde kapanan kumaşın
 2. Çıtçıtın üst parçasındaki boyun kısmının
astara bastırılarak yüzeye çıkması sağlanır. Çıtçıt
parçaları kapatıldığında bacak kısmı astarı delerek
yuvaya yerleşecektir.
AGRAF (KOPÇA)
Agrafla ilgili genel bilgiler ve dikme yöntemleri
“Temel Dikiş Teknikleri I” kitabında verildiği için
(bkz. Koca, Koç; 173) bu bölümde kürk görünümlü
kumaşlara agraf dikme yöntemine yer verilmiştir.
1. Agrafın giysiye tutturulacak yuvarlak uçları
uygun bir alet ile düz konuma getirilir.
2. Kürk görünümlü giysinin kapaması üzerinde
belirlenmiş olan agraf yerleri delici alet ile (agrafın
geçebileceği ölçüde) delinir. Bu işlem beden üze­
rinde yapılmalı, klapaya uygulanmamalıdır.
Agrafın düzeltilen uçları açılan deliklerden giy­
sinin tersine doğru geçirilir ve kıvrılarak tekrar
eski konumuna getirilir.
Kumaşm tersinde kalan agrafın dikilecek hal­
kalarının içinden ekstrafor geçirilir ve giysiye iğne­
lenir. Elde çırpma dikişi yapılarak ekstraforun ke­
narları giysiye tutturulur. Aynı işlem agrafın diğer
parçası için de uygulanır.
3. Giysinin klapası kıvrılarak ütülendiğinde ag­
rafın ekstraforla tutturulmuş halkaları görünmeye-
cektir.
BÖLÜM IV

YAKALAR
Yrd. Doç. Dr. Emine KOCA
 Kare yüzlüler: Boyun çevresinde köşeler oluş­ şeklini ortaya çıkaracağı için, kısa yuvarlak kesimli
turan, kare formunda yaka modellerinden kaçın­ modeller yüzlerinin uzun görünümünü kapatacaktır.
malıdırlar. Boyun çevresinde yuvarlak ve oval Üçgen yüzlüler: Bu grupta yer alan yüz tipi iki
hatlar oluşturan, yuvarlak hatlı yaka modelleri özellik göstermektedir.
yüzlerindeki köşeli görüntünün kırılmasına neden
olarak, yumuşak ifade kazandıracaktır.
Küt kesilmiş kısa saç modelleri yüzlerini daha
köşeli göstereceği için, çenelerinin altında içe doğ­
ru yuvarlatılmış ve almlarım kapatan saç modelleri
yüz şekillerine daha uygun olacaktır.

Alm geniş, çenesi sivri özellikteki üçgen yüz

şekline sahip olanlar, boyunu saran, boyun çev­
resinde yuvarlak hatlar oluşturan yaka modellerini
tercih etmeli, özellikle “V” yaka formunu kullan­
maktan kaçınmalıdırlar.
Dikdörtgen yüzlüler: Yüz şekilleri ile aynı
Saçlar zaten geniş olan alm bölgesinde yoğun­
formda yakalar yüzlerini daha belirgin ve dikkat
laşmamak, yüz şeklinin zıt yönünde çeneye doğru
çeken bölüm hâline getireceği için, boyun çev­
genişleyen modeller tercih edilmelidir.
resini saran ve genellikle “V” ve “O”formlu yaka
modellerini tercih etmelidirler. Boyun çevresinde
köşeli hatlar oluşturan yaka modellerinden kaçın­
malıdırlar.
Uzun ve dağınık saç modelleri yerine, yuvarlak
şekil verilmiş, ahularını kapatarak yüz mesafesini
azaltan saç modellerini tercih etmelidirler.

Alm dar, çenesi geniş özellikteki üçgen yüz

şekline sahip olanlar, göğüs kısmına doğru incelen
yaka formlarını tercih etmeli, boyundan aşağıya
doğru genişleyen yaka modellerinden kaçınmalı­
dırlar.

Uzun yüzlüler: Boynu açıkta bırakan “V” ve Saçlar dar olan alm bölgesinde yoğun olmalı,
“U” yaka formlu olan yaka modellerini kullan­ çeneye doğru genişleyen saç modelleri tercih edil­
maktan kaçınmalıdırlar. Bu tür yaka modelleri yüz memelidir.
şekillerini olduğundan daha uzun gösterecektir.
Yüzlerinin uzunluğunu kesecek, boyun çevresinde
yoğunlaşan, omuzlara doğru oval veya boynu sa­
ran dik yaka modellerini tercih etmelidirler.
Uzun ve yanlardan toplanmış saç modelleri yüz
 Yatık yakalar; bebe yaka, bahriye yaka, kapişon
yaka, yatık şömizye yaka, prenses yaka vb.
j liklere sahiptirler.
Bedenden çıkan röverli yakalar: Giysinin beden
kapamasının röver hattı oluşturarak beden üzerine
dönüşü ile oluşan yakalardır.
Ön beden kapamasının göğüs üzerine dönüşü
ile oluşan mendil yaka, bu tür yakaların en bilinen
türüdür. Beden üzerine dönen kapama kenarlarına
farklı şekiller verilerek ve yaka bölümünün ölçüleri
değiştirilerek farklı mendil yaka formları oluşturu­
labilir. Hatta bu yakalara farklı adlar verildiği de
bilinmektedir.
. yakaların klapaları düz boy iplik doğrultusunda
Bedenden çıkan röverli yakalar, üzerine takılan
yaka ile bütünleşerek yeni bir yaka formu oluştu­
rurlar. Bedenden çıkan röverli alt yaka ve alt yakaya
takılan üst yakadan oluşan bu tür yakaların “hem
bedenden çıkan, hem de bedene takılan yakalar”
olarak ayrı gruplandırıldığı da bilinmektedir. Er­
kek yaka, şal yaka bu guruba girmektedir.
Yaka Çalışmalarında Ortak Noktalar
Yakaların istenilen özelliklere uygun olarak di-
kilebilmesi için, kumaş ve yardımcı malzeme seçi­
mi ile ilgili bilgilerin ve bazı yöntem ve tekniklerin
bilinmesi gereklidir. Yakalar biçim açısından çeşit­
lilik göstermelerine rağmen uygulama yöntemleri
ve uygulanan teknikler açısından bazı ortak özel-
Tüm yakaların kalıp aşamasında yaka çevresi ve
yaka takım hattından yararlanıldığı gibi yakaların
dikim işlemleri sırasında da mutlaka yaka çevresi
ve yaka takım hattına gereksinim duyulmaktadır.
Bu nedenle düzgün hazırlanmış yaka kalıbı yaka­
nın giysi üzerinde duruşu açısından önemlidir.
Yakalar genel olarak ele alındığında; boyunu sa­
ran yakaların alt parçaları kumaşın verev hattına,
üst parçaları ise arka ortası düz boy iplik doğrultu­
sunda yerleştirilerek biçilir. Kumaş ve model özel­
liği olan yakalarda farklı yerleştirme yapılabilir.
Özel bir model ve kumaş özelliği yoksa, röverli
kumaşa yerleştirilerek biçilir. Üst yakaları ise boy­
nu saran yakalarda olduğu gibi alt parçası verev
hatta yerleştirilerek biçilir.
Kalıp formu düz olan yakaların her iki parçası
yapılmaktadır. Giysilerin pervaz ve klapa kenarla­ 2. Bedende uç uca kapaması olan giysilerin per­
rı da farklı tekniklerle temizlenebilir (bkz. Koca, vaz parçaları; kapamalı olan yaka pervazı iki adet
Koç, 2006; 58.). olmak üzere üç parçadan oluşur. Tüm parçalar düz
boy iplik doğrultusuna dikkat edilerek kumaş ve

Pervaz Parçası Hazırlama teladan kesilir.

1. Yaka formuna göre hazırlanan pervaz ka­

lıpları düz boy iplik doğrultusuna dikkat edilerek 3. Kapamalı giysilerin klapaları bedenle birlik­

kumaş ve telaya yerleştirilir, gerekli dikiş payları te kesilebilir. Bu durumda ön yaka pervazı görevini
verilerek kesilir. Kapamasız giysilerde yaka pervazı omuza kadar uzanan klapa parçası yapacağı için,
ön ve arka olmak üzere iki parçadır. arka yaka pervazı düz boy iplik doğrultusuna dik­
kat edilerek kumaş ve teladan kesilir.
Dikiş payı miktarı kumaş ve model özelliğine
göre verilmelidir. Normal olarak 4-5 cm pervaz
genişliği kullanılır. Yaka çevresinde geniş makine
dikişleri veya özel süslemeler yapılacaksa pervaz
genişliğinin ölçüsü yapılacak işlemler dikkate alı­
narak belirlenmelidir.

4. Kapamalı giysilerin klapaları bedenden ayrı

olarak da kesilebilir. Bu durumda, omuza kadar
uzanan ayrı kesilmiş ön klapa parçası ve arka yaka
pervazı düz boy iplik doğrultusuna dikkat edilerek
kumaş ve teladan kesilir.
 4. Hazırlanmış olan pervaz parçası, yaka çev­
resine kalıp çizgileri ve omuz dikişleri üst üste ge­
lecek şekilde yerleştirilir. Arka kapamada pervaz
payları ters yönde kıvrılarak, yaka çevresi kalıp
çizgileri üzerinden teyellenir ve makine dikişi çe­
kilir.

2. Hazırlanan pervaz parçası yaka oyuntu­

su üzerine uçları giysinin içine doğru katlanarak
yerleştirilir ve iğnelenir. Yaka çevresi kalıp çizgisi
üzerinden teyellenerek makine dikişi çekilir. Dikiş
hattının düzgünlüğü kontrol edilir. Yaka esnetil­
meden ütülenir.

Yerleştirme işlemi giysi ve pervaz parçası yüz 5. Yaka çevrildiğinde gerginlik oluşmaması ve
yüze ve kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde ya­ yaka formunun verilebilmesi için, dikiş payları ge­
pılmalıdır. Giysi ve pervaz omuz dikişlerinin birbi­ rekli yerlerden çıtlatılır. Beden dikiş payı en geniş
rini takip etmesi gerekir. olacak şekilde, dikiş payları kademeli olarak kesilir.

Yaka kol tahtasına yerleştirilerek, dikiş payları

pervaz parçasına doğru yatırılarak ütülenir.

3. Arka kapama işlemleri tamamlanmadan per­

vaz çalışılması gerekiyorsa arka ortası dikiş payı,
yaka çevresi kalıp çizgisine kadar çıtlatılır.

6. Dikiş paylarını tutacak şekilde pervaz dikiş

hattının kenarına ütü makinesi (çima) çekilir.
 11. Bedenden ayrı olarak hazırlanan arka per­ 13. Dikiş paylarını tutacak şekilde pervaz dikiş
vaz parçası ile birleştirilmiş klapa yaka çevresine hattının kenarına ütü makinesi çekilir.
yerleştirilir. Etek ucundan başlayarak ön kapama
kenarı, yaka çevresi ve diğer kapama kenarına ma­
kine dikişi çekilir. Dikiş hattının düzgünlüğü kon­
trol edilir. Yaka esnetilmeden ütülenir.

Tela payı dikiş kenarından kesilir. Beden dikiş

payı geniş olacak şekilde dikiş payları kademeli
olarak inceltilir.

Yaka köşesi dikiş, payları üçgen şekilde kesilir.

Yakanın çevrilebilmesi için yaka çevresi dikiş pay­
larının gergin kısımlarını gerekli yerlerden çıtlatılır.

14. Klapa ve pervaz giysinin içine doğru çev­

rilir. Kol tahtasına geçirilen yaka 1 mm içe doğru
kaydırılarak esnetilmeden ütülenir.

Omuz dikişleri üzerine hareketli biritler atıla­

rak pervaz parçalarının katlanarak giysinin görün­
tüsünü bozması engellenmiş olur.

> Biye ile Yaka Temizleme

12. Yaka çevresi dikiş payları önce ikiye açıla­

rak, daha sonra pervaza doğru yatırılarak ütülenir.

Giysilerin birçok bölümünün kenar temizle­

mesinde olduğu gibi beden üzerinde şekil verilen
yakaların kenarları da biye ile temizlenebilir. Gö­
rünüm olarak çok farklı olmasa da çalışma yöntem­
leri açısından farklılık gösterirler. Giysinin model
özelliği, giysi türü ve kumaş özelliğine göre biye
çalışma yöntemi belirlenir. Biye ile yaka temizleme
yöntemleri:
 6. Elde baskı dikişi ile tutturma: Biye parçası
yakanın içine çevrilir. Dikiş payları biyenin içine
kıvrılarak, biye yaka çevresi dikişinin üzerine iğ­
nelenir.

4. Yaka formu verilerek esnetilmiş biye parçası, Dikiş payları biye parçasına doğru yatırılarak
bedenin yaka oyuntu çevresi üzerine yerleştirile­ ütülenirse biye kalınlığını ayarlamak kolaylaşacak­
rek iğnelenir ve kalıp çizgisi üzerinden teyellenir. tır. Ütüleme işleminde yaka çevresini esnetmemeye
Yaka çevresine makine dikişi çekilir. dikkat etmek gerekir.

Yerleştirme işlemi beden ve biye parçası yüz

yüze ve kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde ya­
pılmalıdır. Biye parçasında birleştirme dikişi varsa,
dikişlerin omuz hattına gelmesine dikkat edilme­
lidir.

Yaka esnetilmeden ütülenerek dikiş hattı düz­

günlüğü kontrol edilir.

7. Yaka çevresi dikişi üzerine elde baskı dikişi

ile tutturularak biye tamamlanır. Formu koruna­
rak yaka ütülenir.

5. Dikiş payları oluşturulacak biye genişliği

kadar kesilerek düzeltilir. Yaka kapamasındaki
köşe dikiş payları kalınlık yapmaması için üçgen
şeklinde kesilerek atılır. Biye uçları içeriye doğru
kıvrılır.
dan, biye genişliği ölçüsünün iki katı işaretlenerek çizilir.
Böylece kumaş esnemesinden kaynaklanabilecek
ölçü farklılığı giderilirken, biyenin yaka takım hat­
tı da belirlenmiş olur.
Ütüleyerek yaka formu verme işlemi buhar ve­
rilerek veya kumaş dokusu bozulmayacak ise biye
parçası ıslatılarak da yapılabilir.
Yaka çevresinde kullanılacak biye parçasının
bütün olması tercih edilmelidir. Parça ilave etmek
gerekiyorsa birleştirme dikişlerinin omuz hatlarına
gelecek şekilde yapılması yakanın görünümü açı­
sından önemlidir.
4. Yaka formu verilerek esnetilmiş biye parçası­
nın açık olan kenarı, bedenin yaka oyuntu çevre­
si üzerine yerleştirilerek iğnelenir ve kalıp çizgisi
üzerinden teyellenir. Yaka çevresine makine dikişi
çekilir.
Yerleştirme işlemi beden ile biye parçası yüz
yüze ve kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde ya­
pılmalıdır. Biye parçasında birleştirme dikişi varsa
dikişlerin omuz hattına gelmesine dikkat edilmeli­
dir. Yaka esnetilmeden ütülenerek dikiş hattı düz­
günlüğü kontrol edilir.
5. Dikiş payları oluşturulacak biye genişliği ka­
dar kesilerek düzeltilir. Yaka kapamasındaki köşe
dikiş payları kalınlık yapmaması için üçgen şeklin­
de kesilerek atılır. Biye uçları içeriye doğru kıvrılır.
Biye parçası yakanın içine çevrilerek, yaka çevresi
dikişinin üzerine iğnelenir.
Dikiş payları biye parçasına doğru yatırılarak
ütülenirse biye kalınlığını ayarlamak kolaylaşacak­
tır. Ütüleme işleminde yaka çevresini esnetmemeye
dikkat etmek gerekir.
6. Yaka çevresi dikişi üzerine elde baskı dikişi
veya makine dikişi ile tutturularak biye tamamlanır.
Bu durumda, biye kenarı yaka çevresi dikişini
1 mm kapatacak şekilde yerleştirilerek teyellenir.
Giysinin yüzünden, yaka çevresi dikişinin arasın­
dan veya dikişin kenarından çima dikişi (1 mm)
çekilir ve yaka formu korunarak yaka ütülenir.
7. Yaka uçlarına agraf dikilerek veya birit yapı­
larak yaka kapaması sağlanır.
 4. Yaka formu verilerek ütülenmiş biye parçası- 6. Biye parçası yakanın içine çevrilerek, biye
nın açık olan kenarı, bedenin yaka oyuntu çevre­ genişliği ayarlanarak iğnelenir. Giysinin yüzün­
si üzerine yerleştirilerek iğnelenir ve kalıp çizgisi den, yaka çevresi dikişinin arasından veya dikişin
üzerinden teyellenir. Yaka çevresine makine dikişi kenarından çima dikişi (1 mm) çekilir.

çekilir.

Yerleştirme işlemi beden ile biye parçası yüz

yüze ve kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde ya­
pılmalıdır. Biye parçasında birleştirme dikişi varsa
dikişlerin omuz hattına gelmesine dikkat edilmelidir.

Yaka esnetilmeden ütülenerek dikiş hattı düz­

günlüğü kontrol edilir.

7. Biye parçasının pervaz işlevi görecek olan

kenarı yaka çevresi şekline göre ütülenerek, elde
baskı dikişi ile bedene tutturulur. Uygun tutturucu
dikilerek yaka kapaması sağlanır.

Baskı dikişinin giysinin yüzünden belli olma­

ması için iplikler bol bırakılmalıdır. Yine de belli
oluyorsa pervazın kenarları sadece omuz dikişleri
üzerine hareketli biritler sarılarak tutturulmahdır.
5. Dikiş payları oluşturulacak biye genişliği
kadar kesilerek düzeltilir. Yaka kapamasındaki Fitilli Biye ile Yaka Temizleme
köşe dikiş payları kalınlık yapmaması için üçgen
şeklinde kesilerek atılır. Biye uçları içeriye doğru
kıvrılır.

Dikiş payları biye parçasına doğru yatırılarak

ütülenir. Gerekirse yaka dikiş payları çıtlatılabilir.
Ütüleme işleminde yaka çevresini esnetmemeye
dikkat etmek gerekir.

Oyuntulu yaka kenarlarının temizlenmesi ve

süslenmesi amacıyla kullanılan fitilli biye yöntemi
çok sık kullanılan bir yöntem değildir. Ancak mo­
danın belirli dönemlerinde fitilli biyelerin giysileri
süslediği görülmektedir (Blaeser,1978;201). Sadece
yaka kenarlarında değil ön kapama kenarlarında,
cep ve kol uçlarının temizlenmesinde kullanılarak
giysilere model ve süsleme özelliği kazandırılmıştır.

4. Giysinin tersinden ve kalıp çizgisi üzerinden
yaka çevresine makine dikişi çekilir.
5. Biye parçasının payları yakanın içine doğru
çevrilerek, kapama kenarlarından elde baskı dikişi
ile bedene tutturulur.
6. Yaka kapama uçlarına agraf dikilerek yaka
tamamlanır.
Pervazh Fitilli Biye ile Yaka Temizleme
1. Fitil geçecek biye genişliğine dikiş payı ila­
ve edilerek verev biye parçası kesilir. Esnetilerek
ütülenir. Biye parçası ikiye katlanarak fitil içine
yerleştirilir ve bolluk kalmayacak şekilde fitil ke­
narından teyellenir.
2. Yaka açıklığında kullanılacak olan kapama
çeşidinin işlemleri tamamlandıktan sonra, hazırla­
nan fitilli biye yaka çevresine yerleştirilir iğnelenir.
Fitil dikişi üzerinden yaka çevresine teyellenir.
Yerleştirme işlemi giysinin yüzünden, fitil ke­
narı yaka çevresi kalıp çizgisinin üzerine gelecek
şekilde yapılmalıdır.
3. Yaka şekline göre hazırlanan pervaz parçası,
yaka çevresi işareti fitil teyelinin üzerine gelecek
şekilde yaka çevresine yerleştirilerek iğnelenir. Ka­
pama kenarlarındaki pervaz payları yakanın içine
doğru katlanır. Kaymaması için tüm katlar birlikte
teyellenmelidir.
 2. Ön ve arka bedenin omuzları birleştirilir. Be­ 5. Yaka kol tahtasına geçirilerek yakaya buhar
den boyun çevresinin ön ve arka ortası işaretlenir. ütüsü yapılır.
Omuz hattı ile birlikte boyun çevresi de dört par­
çaya bölünmüş olacaktır. II. Yöntem

3. Giysinin yüzünden, esnek bandın açık olan çift

katlı kenarı yaka çevresine yerleştirilir. Yerleştirme iş­
lemi banttaki işaretler bedendeki işaretlerle çakışacak
şekilde dört noktadan iğnelenerek yapılmalıdır.

1. Yaka çeVresi ölçüsünde esnek bant kesilir.

Uygun dikiş tekniği ile iki kenarı birleştirilir. Esnek
bandın dokusuna göre dikiş tekniği seçilmelidir.

Yuvarlak olarak birleştirilen esnek bant orta işa­

retinden ikiye katlanarak boyun çevresine takılacak
konuma getirilir. Bant dört eşit parçaya bölünerek
işaretlenir.

4. İğnelerin arası gerdirilerek beş iplikli overlok

makinesinde dikilir. Overlok makinesi olmadığı 2. Sert bir zemin veya karton üzerine yaka ölçü­

durumlarda makinede zig-zag dikişi çekilebilir. lerini tutacak şekilde daire çizilir ve dört eşit parça­
Mümkünse overlok dikişi tercih edilmelidir. ya bölünerek işaretlenir.
 BEDENE TAKILAN YAKALAR
Bedenden ayrı olarak hazırlanıp yaka formu
verildikten sonra farklı yöntemler kullanılarak be­
dene takılırlar. Farklı model özellikleri ve biçim­
leri olan takma yakalar, bedenle birleştirilmeden
önce değişik kesim yöntemleri ve dikim teknikleri
kullanılarak hazırlanmaktadırlar. Bu çeşitliliklerin
yanında ortak işlemlerin de olduğu uygulama aşa­
malarında görülmektedir.
Bedene takılan yakaların bedene takılmadan
önce hazırlanması gerekmektedir. Yakaların hazır­
lanma yöntemi tüm yaka çeşitlerinde küçük fark­
lılıklar göstermektedir. Bu farklılıklar dikim tek­
niklerinden çok kumaşa yerleştirme ve telalama
işlemlerinde ortaya çıkmaktadır.
Bu bölümde bedene takılan yaka çeşitlerinin
hazırlanması ve bedene takılması ile ilgili temel
bilgilerin yanında, bu yakaların hazırlanma ve
bedene takılma işlemleri aşamalı olarak verilmiş­
tir. Verilen teknik bilgiler ile uygulamalar ışığında
farklı yaka çalışmaları yapılabilir.
> Şömizye Yaka
Fransızca sözlük anlamı gömlek olan “chemise”
sözcüğü, dilimize şömizye olarak geçmiş ve bir yaka
çeşidi olarak kullanılmaktadır. Ayrı hazırlanan ya­
kanın bedene takılmasıyla oluşan şömizye yaka, ilk
düğmenin kapalı veya açık kullanılmasıyla giysiye
iki farklı yaka görüntüsü kazandırır. Bu nedenle
giysilerde oldukça tercih edilen yaka türüdür.
Dikim tekniği açısından erkek yaka ile benzer
özellikler gösteren şömizye yaka, ilk düğme açık
olarak kullanıldığında, ön ortasının göğüs üzerine
dönen kısmı röverli yaka görüntüsü verdiği için,
bazen erkek yaka ile karıştırılabilir. Şömizye yakayı
erkek yakadan ayıran temel özellik, erkek yakanın
kahp formunun röverli ve klapah olmasıdır. Erkek
yakanın bedenin röver hattından kıvrılarak oluşan
alt parçası, boynu sararak gelen üst parçasına göre
daha uzun olabilir. İlk düğme kapatılmadan kulla­
nılan şömizye yakada, yaka ön ortasından bedene
takıldığı için, alt yaka parçası kapama payı genişli­
ğinde olacağından, daima üst yakadan küçüktür.
Şömizye yakalar kahp formlarına göre;
• Yaka formu verilerek hazırlanan şömizye ya­
kalar
- Ayaksız şömizye yakalar
- Ayaklı şömizye yakalar
• Düz formda hazırlanan şömizye yakalar ola­
rak iki guruba ayrılır.
Yaka Hazırlama
Şömizye yakalar farklı şekillerde hazırlanarak
bedene takılabilir. Farklı yöntemlerle hazırlanan
yakaların bedene takılma yöntemleri de farklılık
gösterir. Yaka hazırlama ve bedene takma yönte­
mi giysinin kumaş özelliği (kumaş kalınlığı, tüy ve
desen yönü vb.), yakanın kullanım şekli ve giysi­
nin türüne göre seçilmelidir. Örneğin; yaka formu
verilmeden biçilmiş yaka uçları sivri bir şömizye
yaka bütün (dikişsiz) hazırlanabilirken, yaka for­
mu verilerek biçilmiş, yaka uçları yuvarlak şömizye
yakanın dikişsiz uygulanması mümkün değildir.
Yaka formunun verilebilmesi için tela ile des­
teklenmesi gerekir. Kullanılacak telanın kumaş
türüne uygun seçilmesi yakanın görüntüsü ve
kullanımı açısından önemlidir. Kumaşm menşei,
kalınlığı, dokusu ve yakanın formu tela seçiminde
önemli faktörlerdir. Seçilen telanın yaka ile birleş­
tirilme yöntemi de aynı önemi taşımaktadır. Yaka
destekleme malzemesi olarak genellikle yapışkan
ve yapışkan olmayan telalar kullanılır. Kâğıt ve
kumaş telalar en çok kullanılan yapışkan telalar­
dır. Kıl-yün-keten telalar yapışkan olmayan telalar
olarak bilinmesine rağmen çoğu zaman amerikan,
organze, giysinin kumaşı, tül gibi malzemelerde
tela işlevi görürler. Her iki tela çeşidinin yakaya
uygulanma yöntemleri farklıdır.
 kesilebildiği gibi kumaşın düz boy iplik doğrul­
tusuna yerleştirilerek bütün olarak da kesilebilir.
İnce ve esnek kumaşlardan yapılmış ve ilk düğme­
si açık olarak kullanılan giysilerde bütün yaka kul­
lanılabilir. Sık dokulu ve sert kumaşlardan yapılan
ve kapalı kullanılan yakalarda alt yakanın verev
olarak kullanılması tercih edilmelidir.
3. Kumaşa yapışmayan telalar dikiş payı verile­
rek kesilebileceği gibi dikiş payı verilmeden de ke­
silebilir. Ekstrafor veya şerit halinde kesilmiş astar
kenarı üzerine, tela parçalarının yaka orta çizgileri
uç uca gelecek şekilde yerleştirilir. Tela parçalarını
tutacak şekilde zig-zag dikişi yapılarak telalar şerit
üzerine sabitlenirken iki yaka telası birleştirilmiş
olur.

1. Yaka formuna göre hazırlanan kalıp, kumaş

4. Dikiş payı verilmeden kesilmiş olan yaka
telası, birleştirilmiş ve dikiş payları ikiye açılarak
ütülenmiş arka yaka parçası üzerine, kalıp çizgi­
leri üst üste gelecek şekilde yerleştirilir. Tela çev­
resi hıristo teyeli yapılarak alt yakaya tutturulur.
Tutturma işleminin sadece telaya tutturularak, ku­
maşın yüzünden belli olmayacak şekilde yapılması
gerekmektedir. Alt yaka, üst yaka parçası ile birleş­
tirilmeye hazırdır.
üzerine yerleştirilirken, üst yaka parçasının arka
ortası düz boy iplik doğrultusuna, alt yaka parçası­
nın arka ortası verev hatta yerleştirilerek kesilmeli­
dir. Yaka alt parçasının verev olarak hazırlanması,
yakanın boynu daha iyi sarmasını ve kırıklıklar
olmayan, yuvarlak bir yaka dönüş formunun oluş­
masını sağlayacaktır.

• Yaka Formu Verilerek Hazırlanan Şömiz­

2. Arka ortası dikişsiz yakalarda tela kumaş­
ye Yakalar
tan daha az dikiş payı verilerek kesilebildiği gibi
Ayaksız Şömizye Yaka kumaşla aynı ölçüde dikiş payı verilerek de kesi­
lebilir. Yaka çevrildiğinde köşelerde kalınlık oluş­
turmaması için, telanın dikiş payları verev olarak
kesilerek atılır.

Ayaksız şömizye yakalar alt yaka parçası kuma­

şın verev hattına yerleştirilerek arka ortası dikişli

101
 9. Yaka göğüs yastığı üzerinde yaka formu ve­
rilerek ütülenir. Yaka dönüş hattına verev teyel
yapılarak üst yaka için dönüş bolluğu verilir. For­
mu bozulmayacak şekilde manken üzerine iğnele­
nerek buhar ütüsü yapılır. Yaka bedene takılmak
için hazır konuma gelmiştir. Bedene takılana kadar
manken üzerinde veya formu bozulmayacak şekil­
de tutulması gerekmektedir.
Ayaklı Şömizye Yaka
Kalıp formu diğer şömizye yakalardan farklı ola­
rak hazırlanan bu tür yakalar, yaka dönüş hattın­
dan sonra ilave edilmiş bir ayakla bedene takılırlar.
Boynu daha iyi sarma özelliği nedeniyle, genellikle
mont, manto, kaban, gibi kalın kumaşlardan yapı­
lan dış giysilerde daha çok tercih edilirler.
1. Kumaşın düz boy iplik doğrultusuna dikkat
edilerek kesilen yaka ve yaka ayağına, kumaş özel­
liğine göre seçilen tela yapıştırılır veya tutturulur.
Tela yakanının altta kalacak parçasına yapıştırı-
labileceği gibi gerek görülürse her iki parçaya da
uygulanabilir. Yaka üzerindeki kalıp çizgileri tela
üzerine geçirilerek çizilir. Yaka uçları isteğe bağlı
olarak dik veya yuvarlak olabilir.
2. Kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde, yaka
ayağı yakaya yerleştirilerek teyellenir ve makine di­
kişi çekilir. Aynı işlem yakanın diğer parçasına da
uygulanır.
3. Makine dikişinin kenarından tela payları
kesilir, gerginlik yapmaması için kumaşın dikiş
payları gerekli yerlerden çıtlatılır. Yaka ayağının
dikiş payları göğüs yastığı üzerinde ikiye açılarak
ütülenir. Ütülenen alt ve üst yaka parçaları, kalıp
çizgileri üst üste ve parçalar yüz yüze gelecek şe­
kilde iğnelenir. Gerek görülürse teyellenerek, ka­
lıp çizgileri üzerinden makine dikişi çekilir. Dikiş
payları kademeli olarak kesilir. Köşeli yaka uçları­
nın dikiş payları üçgen şeklinde kesilerek, yuvar­
lak yaka uçlarının dikiş payları üst üste katlanarak
kalınlık yapmaması için üçgen çıtlar atılarak incel­
tilir. Bazı kumaşlarda, yuvarlak yaka dönüşlerine
atılan üçgen çıtlar yaka çevrildiğinde kırıklıklar ve
istenmeyen izler oluşturabilir. Böyle durumlarda
dikiş payları çıt atılmadan, çevrildiğinde atmaya­
cak kadar ince kesilmelidir.
4. Yaka çevrilir, yaka birleştirme dikişi 1 mm
alt yaka parçasına doğru kaydırılarak yaka çevre­
sine verev teyel alınır. Yaka ayağı doğrultusunda
dönüş formu verilerek göğüs yastığı üzerinde yaka
ütülenir.
Ayaklı şömizye yakalar bedene takıldıktan son­
ra, yaka ayağının dikiş payları bol teyel ile birbi­
rine tutturulur. Böylece yaka parçaları birbirine
tutturulurken, aynı zamanda iki parça arasında
hareket serbestisi de sağlanmış olur.
 5. Yaka çevrilerek, köşe dikiş payları dikiş iğnesi yardımıyla düzeltilir. Yaka çevresine verev teyel
alınarak, düz bir zeminde ütülenir. Yaka dönüş hattına verev teyel yapılarak üst yaka için dönüş bolluğu
verilir. Manken üzerinde yaka formu verilerek mankene iğnelenir. Buhar ütüsü yapılarak bedene takılana
kadar mankende bekletilir.

Şömizye Yakayı Bedene Takma

Değişik yöntemlerle hazırlanan şömizye yakaların bedene takılma yöntemleri de farklılık göstermek­
tedir. Kumaşın kalınlığı, yakanın formu ve kullanım şekli yakayı bedene takma yöntemini belirlemede
önemli faktörlerdir. Bu faktörler göz önüne alınarak yakanın bedene takılma yöntemini belirlemek gere­
kir. “Kaim kumaşlarda, üst ve alt yakanın ayrı ayrı bedenle birleştirilmesi yakanın dönüşü ve görüntüsü
açısından uygun bir yöntemdir. İnce kumaşlarda ise alt ve üst yakanın tek dikişle bedenle birleştirilmesi
daha uygun bir yöntemdir.

Şömizye yaka bedene takılma şekline göre:

Pervazsız şömizye yaka çalışma / y--------------- -j \

Pervazlı şömizye yaka çalışma

yöntemleri olarak gruplandırılır. \ X. \ /

Pervazsız Şömizye Yaka Takma

İnce kumaşlardan yapılan bluz ve astarsız ceketlerde sıklıkla kullanılan yaka takma yöntemidir. Bu
tür giysilerde kıvırma payı genellikle bedenle birlikte ve ön omuz hattına kadar kesildiği için, ön bedende
hem klapa hem de pervaz görevi görür.

Pervazsız şömizye yaka çalışma yönteminde, tek makine dikişi çekilerek yaka bedene takılabildiği gibi
iki aşamada makine dikişi çekilerek de takılabilir.

1. Kumaş özelliğine uygun se­

çilen tela, klapa şekline göre kesi­
lir. Ön ortası kıvırma hattını 1 cm
geçecek şekilde tela ön bedene tut­
turulur. Telanın kıvırma hattını
geçmesi ön kapama kenarının es­
nememesi ve düzgün bir hat oluş­
ması için önemlidir. Ön ve arka
bedenin omuzları birleştirilir, di­
kiş payları ikiye açılarak ütülenir.
Yaka takım hattı düzgün şekilde
çizilerek belirlenir.

Telalanan kısım kumaşın yü­

zünde farklı görüntü oluşturmu-
yorsa, tela bütün olarak klapaya
uygulanabilir. Telah kısım kuma­
şın yüzünde farklı bir görüntü
oluşturuyorsa tela mutlaka yakanın altta kalan kısmına uygulanmalıdır. Bu durumda tela, yaka açıklığına
kadar bedene, yaka açıklığından sonra klapaya (kıvırma payına) uygulanmalıdır.
 3. Omuz dikişi üzerinde, üst yaka parçasının dikiş payı kalıp çizgisine kadar çıtlatılır. Klapa, ön yaka
oyuntusu üzerine kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde yerleştirilir. Klapanm omuz dikiş payı tersine
doğru kıvrılmalıdır. Ön ortası kıvırma hattından başlayarak, omuz dikişlerine kadar kalıp çizgisi üzerin­
den makine çekilir. Bu durumda yaka, beden ve klapa arasında kalacak ve üçü birlikte makine çekilmiş
olacaktır.

4. Tek makine dikişi ile yakayı bedene takma: Yaka boyun çevresine yerleştirildikten sonra, üst yaka
parçasının dikiş payları, omuz hatlarında kalıp çizgisine kadar çıtlatılır ve geriye katlanarak iğnelenir.
Klapa, ön yaka oyuntusu üzerinde tersine çevrilerek yaka üzerine iğnelenir. Ön ortası kıvırma hattından
başlayarak, kalıp çizgisi üzerinden, tüm yaka oyuntusuna makine dikişi çekilir. Çıtlatılarak geriye doğru
katlanan üst yaka parçasının makine dikişi ile tutturulmamasma dikkat edilmelidir.
 Alt ve Üst Yakayı Birlikte Bedene Takma

1. Hazırlanmış olan pervaz kalıpları düz boy iplik doğrultularına dik­

kat edilerek kumaş ve teladan kesilir. Giysinin görüntüsü ve uygulamada
sağlayacağı kolaylık açısından, pervaz parçalarının kumaşa uygun tela ile
telalanması tercih edilmelidir.

2. Dönüş bolluğu verilerek hazırlanmış olan şömizye yaka, omuz dikişleri birleştirilmiş bedenin boyun
çevresine ön ortasından başlayarak yerleştirilir ve teyellenir. Yerleştirme işleminde yakanın orta işareti ile
bedenin arka orta işaretinin ve yaka oyuntusu kalıp çizgilerinin üst üste gelmesine dikkat edilmelidir.
Yakayı bedene rahat yerleştirebilmek için yaka oyuntusunda gerekli yerlere çıtlar atılabilir. Bu durumda,
yaka oyuntusunun esnetilerek genişletilmemesine özen gösterilmelidir.

3. Klapa ve pervazın omuz hatları makine dikişi ile birleştirilir, dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.
Giysinin içinde kalacak kenarları düzeltilerek, uygun kenar temizleme tekniği ile temizlenir.

Pervazla birleştirilmiş olan klapa parçası, kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde yakanın üzerine yer­
leştirilerek iğnelenir. Sol ön kapama kenarının etek ucundan başlayarak, yaka oyuntu çevresi ve sağ ön
kapama kenarının etek ucuna kadar makine çekilir. Makine dikişi çekilmeden önce ince sabun ve cetvel
yardımıyla dikiş hattı çizilmelidir.
 2. Dönüş bolluğu verilerek hazırlanmış olan yakanın telalı olan alt parçası, giysinin yüzünden boyun
çevresine yerleştirilir ve teyellenir. Makine dikişi çekilerek alt yaka parçası bedene birleştirilir.

Ön ortasından başlayarak yapılan yerleştirme işleminde, yakanın orta işareti ile bedenin arka orta
işaretinin ve yaka oyuntusu kalıp çizgilerinin üst üste gelmesine dikkat edilmelidir. Yakayı bedene rahat
yerleştirebilmek için yaka oyuntusunda gerekli yerlere çıtlar atılabilir. Bu durumda, yaka oyuntusunun
esnetilerek genişletilmemesine özen gösterilmelidir.

3. Klapa ve pervazın omuz hatları makine dikişi ile birleştirilir, dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.
Giysinin içinde kalacak kenarları düzeltilerek, uygun kenar temizleme tekniği ile temizlenir. Astarlı giysi­
lerde pervaz kenarı temizlenmeyebilir. Yakayı bedene rahat yerleştirebilmek için klapa yaka oyuntusunda
gerekli yerlere çıtlar atılabilir.

Pervazla birleştirilmiş olan klapa parçası, kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde üst yaka parçasının
üzerine yerleştirilerek iğnelenir ve teyellenir. Teyel üzerinden makine dikişi çekilerek üst yaka parçası
bedenle birleştirilir.

Bu işlem yapılırken üst yaka parçasındaki dönüş bolluğunun korunmasına dikkat edilmelidir. Dönüş
bolluğu verilmediğinde üst parçada oluşacak gerginlik, yaka uçlarının geriye doğru dönmesine ve yaka
dikişinin kaymasına neden olacaktır.

Alt ve üst yakanın ayrı ayrı dikildiği bu yöntemde, yaka uçlarının ve bedene takım noktalarının eşit
ölçüde olması çok önemlidir.
 Giysinin boyun çevresine pervazla takılan bebe
yakanın uçları, genellikle yuvarlak formda kulla­
nılmasına rağmen, arzuya ve giysi modeline göre
farklı şekiller verilerek de kullanılmaktadır. Bebe
yaka hazırlama yöntemleri aynı olmakla beraber
yakanın bedene takılmasında farklı yöntemler uy­
gulanmaktadır.

Bebe Yaka Hazırlama

3. Yakanın kolay çevrilmesi ve kenarlarının

muntazam görünmesi için dikiş payları önce ikiye
açılarak ütülenir. Dikiş payı açma işlemi düz bir
zeminde, alt yaka üzerinde yapılmalıdır.

1. Özel bir kumaş ve model özelliği olmadığı

sürece, yaka ve tela parçaları düz boy ipliklerine
dikkat edilerek kesilir. Alt yaka parçasına tela ya­
pıştırılır. Kalıp çizgileri tela yüzeyinde belirlenerek
düzgün şekilde çizilir. Alt ve üst yaka yüz yüze ve
kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde yerleştirile­
rek, teyellenir. Yaka çevresine makine dikişi çeki­
lir.

4. İkiye açılıp ütülenen paylar alt yaka (telalı

kısım) yönüne yatırılarak tekrar ütülenir. Bu iş­
lem yaka çevresi dikiş hattının alt yakaya doğru
dönmesini sağlayarak yakanın görüntüsünü net-
2. Yaka çevresine makine dikişi çekilir. Yaka uç­ leştirecektir.
larının şekli ve dikiş düzgünlüğü kontrol edilerek
ütülenir. Tela payları makine dikişinin kenarın­
dan, dikiş payları ise en genişi üst parçada olacak
şekilde kademeli olarak kesilir. Yaka çevrildiğinde
yuvarlak dönüşlerde kırıklıklar oluşmaması için,
dikiş paylarından belirli aralıklarla küçük üçgen
parçalar kesilerek atılır. Olumlu sonuca ulaşmak
için yapılan bu işlem bazı kumaşların yüzeyinde
izler ve yuvarlak dönüşlerde kırıklıklar oluşturabi­ 5. Yaka yüze çevrilerek, dikiş hattı 1 mm alt ya­
lir. Böyle durumlarda yuvarlak dönüş boyunca di­ kaya doğru kaydırılarak yaka çevresine verev teyel
kiş payları kumaş atmayacak şekilde olabildiğince alınır ve yaka ütülenir.
inceltilerek kesilmelidir.
 3. Pervaz giysinin tersine doğru çevrilir. Kol
tahtası veya göğüs yastığı üzerinde dikiş payları
önce ikiye açılarak, sonra pervaz yönünde tek ta­
rafa yatırılarak ütülenir.
4. Pervaz parçasının giysinin yüzüne dönmesi­
ni önlemek amacıyla pervaz kenarına ütü makinesi
(çima) çekilir.
5. Arka ortası kapama payında pervaz kenar­
ları fermuarın açılıp kapanmasını engellemeyecek
şekilde içeriye doğru katlanarak, elde kapalı baskı
dikişi ile tutturulur. Yaka uçlarına agraf veya uy­
gun tutturucu dikilerek kapama tamamlanır. Per­
vaz parçası omuz dikiş paylarına biritle tutturula­
rak kullanım sırasında katlanması önlenir.
Verev Şerit ile Pervaz Çalışarak Yakayı Be­
dene Takma
Bebe yakayı bedene takmak için kullanılacak
verev şerit, kumaşın tam verev hattından kesil­
meli ve yaka oyuntusu formunda esnetilerek ütü-
lenmelidir. Tam verevden kesilmeyen şeritler yaka
formunu tam alamayacağı gibi yaka çevresinde
potluklar oluşturacaktır. Verev şeridin uzunluğu
boyun çevresi ölçüsünden 2-3 cm uzun, genişliği
ise 3 cm olmalıdır. Verev şendin esnetildiği zaman
inceldiği dikkate alınarak ölçüler hesaplanmalıdır.
Her kumaşın esneme oranı farklı olduğundan es­
neme payını kumaş özelliğine göre vermek daha
uygun olacaktır.
Yaka bedene takılmadan önce arka veya ön ka­
pamada yapılacak işlemler (kıvırma payı telalama,
pat çalışma, fermuar çalışma vb.) tamamlanmalı­
dır. Aksi takdirde yaka takıldıktan sonra ön veya
arka kapamadaki işlemleri yapmak güçleşecektir.
1. Ön ve arka beden omuz dikişleri birleştiri­
lir, dikiş payları ikiye açılarak ütülenir. Beden yaka
oyuntusu çizgisi kontrol edilerek düzeltilir. Ön or­
tası işaretleri üst üste gelecek şekilde yaka bedene
yerleştirilir. Yerleştirme işlemi giysinin yüzünden
ve kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde yapılma­
lıdır.
 Genellikle gömleklerde kullanıldığı için bu adı 2. Yaka çevresine makine dikişi çekilerek, ütü­
alan ayaklı gömlek yakası, ayak ve yaka olmak üze­ lenir. Dikiş hattı düzgünlüğü ve yaka uçlarının eşit
re iki parçadan oluşmaktadır. Erkek gömleği yaka­ olması kontrol edilir. Aksi takdirde yaka çevrildi­
sı olarak da bilinen bu yaka türü, günün modası, ğinde yaka çevresinde eğrilikler olacak ve yaka uç­
kullanım alanı ve giysi çeşidine göre farklı form ları birbirinden farklı görünecektir.
özellikleri taşımaktadır. Bu farklılıklar yaka ayağı
Tela dikiş payları dikişin tam kenarından ol­
genişliğinde olabildiği gibi çoğunlukla yaka ucu
mak üzere, diğer katların payları kademeli olarak
şeklinde ve boyutlarında görülmektedir.
kesilerek inceltilir. İnceltme işleminde yaka çevril­
Diğer yakalarda olduğu gibi ayaklı gömlek ya­ diğinde üstte kalacak dikiş payının en geniş olma­
kasının hazırlanmasında da destekleme malzeme­ sına dikkat edilmelidir. Çevrildiğinde kat oluştur­
sinin önemli rolü vardır. Kadın gömleklerinde des- j mayacak şekilde köşe dikiş payları kesilerek atılır.
tekleme malzemesi olarak farklı yapışkan telalar
kullanılırken, erkek gömleklerinde dog kullanılır.
Dog ve tela kullanımı giysinin kumaş özelliğine ve
yaka formuna göre belirlenmelidir.

Ayaklı Gömlek Yakası Hazırlama

3. Yaka çevrilir ve köşeleri dikiş iğnesi yardımı

ile düzeltilir. Yaka çevresi dikişi alt yakaya doğru
kaydırılarak yaka ütülenir. Model özelliğine göre
yaka çevresine çima veya gaze dikişi çekilir.

1. Yaka kalıbı kumaş üzerine düz boy iplik

doğrultusunda yerleştirilerek kesilir. Desen özelli­
ği olan kumaşlarda ( çizgili, kareli vb. ) yaka ku­ 4. Yaka ayağının bir parçasına tela yapıştırılır.

maşın eninden veya verevinden kesilebilir. Kahp çizgileri tela üzerine geçirilerek çizilir.

Yaka kalıbına 0,5 cm dikiş payı verilerek ke­

silen tela alt yaka parçasına yerleştirilir. Kumaş
özelliği ve yaka formuna göre gerekirse üst yaka
da telalanabilir. Hazır giyim ürünlerinde genellikle
tela yakanın üst parçasında kullanılmaktadır. Yaka 5. Telaşız yaka ayağının bedene takılacak hattı,

çevrildiğinde köşelerde kalınlık oluşmaması için, kahp çizgisi üzerinden kumaşın tersine doğru kat­
köşe telaları makine dikişi telayı tutacak şekilde lanarak ütülenir. Gerekirse teyellenir ve fazla dikiş
verev olarak kesilir. payları kesilerek atılır.

Üst ve alt yaka parçaları yüz yüze gelecek şe­

kilde yerleştirilerek kalıp çizgileri üzerinden teyel­
lenir. İnceltilmiş sabun ve cetvel yadımı ile kahp
çizgileri netleştirilerek dikiş hattı belirlenir.
 Teyellenen boyun çevresine makine dikişi çekilerek yaka bedene takılmış olur. Makine dikişi çeker­
ken; yaka ayağının ön kapama kenarını çıkıntı oluşturmadan tamamlaması çok önemlidir. Bu nedenle,
yaka ayağı başlangıç noktaları makine ayağı ile kaymayacak şekilde sabitlenerek teyellenmelıdir.

2. Yaka takım hattının makine dikişi ütülenerek düzgünlüğü kontrol edilir. Bedende pililer oluşmama­
sı çok önemlidir. Makine dikişinin kenarından tela payları kesilir. Beden dikiş payları daha geniş olmak
üzere dikiş payları kademeli olarak kesilerek inceltilir.

3. Dikiş payları yaka ayağının içerisine doğru yatırılarak ütülenir. Yaka oyuntusu formuna göre giysi
ütü masasına yerleştirildikten sonra ütüleme işleminin yapılması, istenmeyen ütü kırışıklıklarının oluş­
masını önleyecektir.
 > Hâkim Yaka

Beden üzerinde dik duruşuyla ve boyun çevresini saran özelliğiyle bazen “dik yaka” olarak da adlandırılan
hâkim yaka, üst ve dış giyimde sıklıkla kullanılan bir yaka türüdür.

Özellikle yargıçların binişlerinde kullanılan yaka türü olması, adı­

nın buradan geldiğini düşündürmekte ve bu yaka türüne resmi bir özel­
lik katmaktadır. Bu nedenle akademik binişlerde kullanılan yaka türü
hâline gelmiştir.

Giysinin kapama özelliğine göre uç uca veya üst üste kapanarak

kullanılır. Giysinin kapama şekli hâkim yakaya ön ortasında dik veya
kavisli yırtmaç görünümü verdiği gibi boynu saran bütün yaka görü­
nümü de kazandırır. Yaka genişliği günün modasına, model özelliğine
ve isteğe göre farklılık gösterir.

Hâkim yakanın boynu sarma şeklini ve görüntüsünü, kalıp for­

mu ve kumaşa yerleştirilme şekli belirler.

Hâkim yakanın kullanım alanının çok geniş olduğu bilin­

mektedir. Gömlek, zıbın, kaftan, üçetek gibi geleneksel giysilerde
bu yaka türünün sıklıkla kullanılması, çok eskiden beri hâkim
yakanın kullanıldığının göstergesidir. Görsellik kadar işlevselli­
ğin de ön planda olduğu geleneksel giysilerde bu yaka türünün
tercih edilmesinde, hâkim yakanın rahat kullanılabilir özelliği­
nin etkili olduğu düşünülmektedir.

Hâkim yaka günümüzde kadın ve erkek giysile­

rinde de yaygın şekilde kullanılan bir yakadır. Göm­
lek, elbise gibi dış giyimde kullanıldığı gibi kaban
mont, manto gibi üst giyimde de tercih edilir. Özel­
likle güvenlik, itfaiye gibi üniformalarda, sporcu giy­
silerinde, doktor, hemşire, öğretmen önlüklerinde,
aşçı, komi gibi özel giysi gerektiren iş giysilerinde
sıklıkla tercih edilen yaka türüdür.
 1. Yaka kalıbı kumaş ve tela üzerine düz iplik doğ­
rultusuna dikkat edilerek yerleştirilir ve kesilir. Tela
kesilirken yakanın içte kalacak ve kıvrılacak olan ke­
narına dikiş payı verilmemesine dikkat edilir. Bu iş­
lem, iki katı telalı olan yaka dikiş paylarının bedene
takım hattında kalınlık oluşturmaması için yapılır.
Yaka kalıp çizgileri tela üzerine geçirilerek, cetvel
yardımı ile çizilir. Özellikle yaka orta hattının belirlen­
mesi çok önemlidir.
2. Yakanın içte kalacak olan dikiş payı (telaşız) ka­
lıp çizgisinden içe doğru kıvrılarak ütülenir.
3. Orta hattından katlanan yakanın kısa kenarları
makine dikişi çekilerek birbirine tutturulur. Dikiş hattı
ütülenerek dikiş eğrilikleri kontrol edilir. Köşe dikiş
payları üçgen kesilerek atılır.
4. Yaka çevrilir, köşe dikiş payları dikiş iğnesi yar­
dımıyla düzeltilerek ütülenir. Yaka bedene takılmaya
hazırdır.
• Kumaşın Verev Hattına Yerleştirilerek
Kesilen Dik Yaka
Formlarının düz olması nedeniyle tek parça olarak
kesilirler ve esneme özelliğinin kaybolmaması için te­
laşız hazırlanırlar. Bu nedenle boynu sarabilme özelliği
kazanırlar. Kapaması olmayan modellerde kullanılan
yaka türüdür.Yaka genişliği artırılarak ikiye katlanarak
da kullanılabilirler.
5. Yaka kalıbı kumaşın verev hattına yerleştirilir ve
dikiş payı verilerek kesilir.
6. Yaka çevresi uzunluğunda ve 1,5 cm genişliğin­
de şerit halinde yapışkan tela kesilir (yapışkan şerit tela
da kullanılabilir). Yakanın bedene takım hattının dikiş
payına, kalıp çizgisini 0,5cm geçecek şekilde şerit tela
yapıştırılır.
Bu işlem, verev olan yakanın bedene yerleştirilme­
sinde ve makine çekilmesinde yakanın esnemesini ön­
leyecek, yakanın bedene takılmasını kolaylaştıracaktır.
Çalışma kolaylığı açısından uygulama yakanın iki ke­
narına da yapılabilir. Özellikle telanın kumaşa uygun
olması önemlidir.
7. Telaşız olan yaka takım hattı, kalıp çizgisi üze­
rinden içe doğru katlanarak ütülenir.
8. Yaka orta hattından katlanarak, kısa kenarları ma­
kine dikişi çekilir. Dikiş hattı ütülenerek dikiş eğrilikleri
kontrol edilir. Köşe dikiş payları üçgen kesilerek atılır.
9. Yaka çevrilir, köşe dikiş payları dikiş iğnesi yar­
dımıyla düzeltilir. Yaka orta hattında keskin ütü izi ol­
mamasına dikkat edilerek ütülenir.
 3. Uç uca kapamalı giysilerde kapama payı olmadığı için, ön ortasından başlayarak bedenin boyun çevresine
yaka yerleştirilerek iğnelenir ve teyellenir. Yerleştirme işleminde; yaka orta işareti ile beden arka ortası işaretinin ve
yaka ve beden kalıp çizgilerinin üst üste gelmesine dikkat edilmelidir.

Teyel üzerinden makine dikişi çekilir. Tela payları makine dikişinin kenarından olmak üzere dikiş payları
kademeli olarak kesilerek inceltilir.

4. Dikiş payları yakaya doğru yatırılarak ütülenir. Ütüleme işlemi göğüs yastığı veya kol tahtası üzerinde yaka
formu korunarak yapılmalıdır.
 Yakayı Klapayla Birleştirerek Bedene
Takma
Kapama payı olmayan, fermuarla kapatılan giysiler­
de hakim yaka farklı yöntemle bedene takılır. Özellik­
le fermuarı yaka ucuna kadar uzanan yakalarda klapa
parçası hakim yaka ile birleştirilir ve fermuar bedenle
klapa arasına yerleştirilerek çalışılır.
1. Yakanın içte kalacak kısmı ve klapa parçası yüz
yüze ve kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde yerleşti­
rilerek, klapa yaka oyuntusu makine dikişi ile birleşti­
rilir. Dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.
2. Omuz dikişleri birleştirilmiş bedenin boyun
çevresine yakanın üstte kalacak parçası kalıp çizgileri
üst üste gelecek şekilde yerleştirilir ve teyellenir. Teyel
üzerinden makine dikişi çekilerek yakanın üst katı be­
denle birleştirilir.
Yerleştirme işleminde yaka ve bedenin yüz yüze
gelmesine dikkat etmek gerekir.
Yaka takım yeri dikiş payları ikiye açılarak ütüle­
nir. Gerginlik yapmaması için beden dikiş payı gerekli
3. Giysinin yüzünden ön ortası çizgisi üzerine fer­
muar yerleştirilir ve teyellenir.
Yerleştirme işleminde, fermuarın yaka ucundan
başlayarak yerleştirilmesine, fermuar ve giysinin yüz
yüze gelmesine ve teyellerin fermuarın açılıp kapan­
masını engellememesine dikkat etmek gerekir.
 4. Fermuar yırtmaç yerine yerleştirilerek iğnelenir
ve yırtmaç dikişi kenarından ara teyeli yapılır.

2. Yırtmaç yeri üzerine yırtmaç parçası yerleştiri­

lerek işaretleri üzerinden teyellenir. Yırtmaç kenarları
cetvelle düzgün şekilde çizilir. Çizilen hat üzerinden
makine dikişi çekilir.

5. Giysinin tersinden, yırtmaç dikişinin üzerinden

veya kenarından iki kenarı makine dikişi çekilerek fer­
muar yırtmaca tutturulur. Yırtmaç ucu ayrıca tutturu­
lur. (bkz. s.61)

3. Yırtmaç köşeleri çıtlatıldıktan sonra yırtmaç

parçası giysinin tersine çevrilir ve ütülenir.

6. Yaka orta hattından giysinin yüzüne doğru

katlanır. Yaka kenarındaki fermuar dişlileri yakaya
doğru yatırılarak, katlanan yakanın altında kala­
cak şekilde yaka kenarı iğnelenir.

Yırtmaç kenarının devamı olacak şekilde yaka

kenarı cetvelle çizilir ve çizgi üzerinden makine di­
kişi çekilir. Yakanın köşe dikiş payları üçgen şek­
linde kesilerek atılır.
 2. Verev yaka paçası esnetilerek ütülenir. Ku­ bitim noktasından çıtlatılarak, kıvırma payı giy­
maş yüz yüze gelecek şekilde orta işaretinden kat­ sinin tersine çevrilir ve ütülenir. Yakanın bedene
lanarak iğnelenir. birleştirilecek kısmının ölçüsü (boyun çevresi) iki
çıt arası kadar olmalıdır.
Bağ yakanın arka ortası işareti esas alınarak
beden boyun çevresi ölçüsü işaretlenir ve yakanın Yakayı bedene daha rahat yerleştirebilmek için,
bedene takılacak kısmı belirlenmiş olur. bedenin boyun çevresine çıtlar atılabilir. Bu du­
rumda yakanın esnetilerek ölçülerinin değişme­
Verev olan yakanın bedene takılırken esneme­
mesine dikkat edilmelidir.
mesi ve yakada dönüklük oluşmaması için, bedene
takılacak kenarın dikiş payına şerit tela yapıştırılır.
Tela, makine dikişi ile bedene tutturulacak kenara
yapıştırılabileceği gibi, uygulama kolaylığı açısın­
dan yakanın her iki kenarına da yapıştırılabilir.

Yaka takım yeri açıkta kalacak şekilde, yakanın

bağlanacak kısımları kalıp çizgisi üzerinden ma- |
kine dikişi çekilerek birleştirilir. Makine dikişinin
düzgün olması, yakanın bağlanan uçlarının görü­
nümü için önemlidir. Bu nedenle makine dikişi
4. Giysinin yüzünden, yakanın şerit tela yapıştı­
çekilmeden önce mutlaka inceltilmiş sabunla ve
rılarak desteklenmiş kenarı bedenin boyun çevresine
cetvelle dikiş hattı çizilmelidir.
yerleştirilerek iğnelenir. Yerleştirme işleminde yaka ve
Dikiş payları düzeltilerek ütülenir ve dikiş baş­ beden kalıp çizgilerinin ve orta işaretlerinin üst üste
langıç noktalarının dikiş payları çıtlatılır. Her iki gelmesine dikkat edilmelidir.
taraftaki bağ parçası çevrilir. Köşe dikiş payları di­
Kalıp çizgisi üzerinden makine dikişi çekilerek
kiş iğnesi yardımıyla düzeltilir. Gerek görülürse te­
yaka bedenle birleştirilir. Dikiş payları yakaya doğru
yellenir. Yaka parçasının tümü dikiş hattı kaydırıl­
yatırılarak ütülenir.
madan ütülenir. Yaka bedene takılmaya hazırdır.

5. Yakanın açık olan kenarı kalıp çizgisinden

1. Omuzları birleştirilmiş olan bedenin boyun
çevresi işareti kontrol edilir, düzeltilerek çizilir.
Bağ yakanın bağlanabilmesi için ön ortasından
sonra bağlama açıklığı bırakılarak yakanın takıl­
ması gerekir.
yakanın içine doğru katlanarak, yaka takım hattı
dikişinin üzerine iğnelenir ve elde baskı dikişi ya­
pılarak yaka kapatılır yakadaki verev hat dikkate
alınarak fazla esnetilmeden yaka ütülenir.
BEDENDEN ÇIKAN RÖVERLİ YAKALAR

Bunun için kıvırma payı giysinin yüzüne doğru
katlanır. Yaka takım hattı üzerinde ön orta işare­
tinden sonra, bedene doğru kapama payı ölçüsü
kadar işaretlenir ve bu işaretten ön kıvırma kena­
rına kadar makine dikişi çekilir. Makine dikişinin
Giysinin beden kapamasının belirlenen yaka
açıklığından beden üzerine dönüşüyle oluşan alt
yakanın üzerine üst yaka takılarak form verilmiş
yakalardır. Erkek yaka, şal yaka bu guruba girmek­
tedir.
 1. Klapa kalıpları kumaş üzerine düz boy iplik
doğrultusuna dikkat edilerek yerleştirilir ve gerek­
li olan dikiş payları verilerek kesilir. Dikiş payı
miktarı yakanın model ve kumaş özelliğine göre
belirlenmelidir. Örneğin; yaka kenarlarına çima
dikişi çekilecek olan yaka için İcm dikiş payı ye­
terli olabilirken, yaka üzerinde İcm’lik süsleme di­
kişi olan bir yaka için dikiş payının süsleme dikişi
genişliğinden fazla olması gerekir.
2. Klapa kalıbı ile kesilen tela iplik doğrultu­
sunda ütülenerek bedene yapıştırılır. Ön ortası ve
röver hattı çizgileri tela üzerine geçirilerek çizilme­
lidir. Telalama sonucu kumaş yüzeyinde faklılık
oluşmayan kumaşlarda, istenirse klapanm tümü
de telalanarak yakaya daha hacimli bir görünüm
kazandırılabilir.
3. Klapa kalıbı ile kesilen tela, beden üzerine
bütün olarak uygulanabileceği gibi, röver hattının
başlangıcına kadar bedene, röver hattından son­
ra klapaya uygulanarak da çahşılabilir.Telalanan
bölümün kumaş yüzeyinde farklılık oluşturduğu
ince kumaşlarda bu yöntem uygulanır.
Röver hattının başlangıç noktasından iki parça­
ya ayrılarak kesilen telanın üst parçası bedene, alt
parçası klapaya yapıştırılır. Böylece yaka çalışıldı­
ğı zaman telah bölümün yakanın altında kalması
sağlanır.
Telalama işlemi yapılırken; beden ve klapa üst
üste kapandığı zaman arada telaşız kısım kalma­
masına dikkat edilmelidir. Bunun için telanın röver
hattı başlangıcından kesilerek ayrılan kenarlarına
1 cm pay verilmelidir.
4. Üst yaka kalıbı kumaş üzerine arka ortası
düz boy iplik doğrultusunda yerleştirilir. Gerekli
dikiş payları verilerek kesilir.
Üst yakanın alt parçası, arka ortası kumaşın ve­
rev hattına gelecek şekilde yerleştirilir.
Not: Üst yaka üzerinde ön orta işaretinin de­
vamı olarak çizilen düz boy iplik çizgisi, kumaşın
düz iplik hattına yerleştirildiğinde arka ortası ve­
rev hatta gelecektir.
Dikiş payları verilerek kesilir. Dikiş payı mik­
tarı yakanın model ve kumaş özelliğine göre belir­
lenmelidir.
Alt yakanın kumaşın verev hattına yerleştiril­
mesi, yakanın boyun çevresindeki dönüşünün net
olmasına ve yaka formunun daha güzel olmasına
yardımcı olacaktır.
 Bazı hazır giyim ürünlerinde pervazsız şömizye yaka çalışma yöntemiyle erkek yaka çalışılmaktadır.

1. Kumaş özelliğine göre belirlenen yöntemle telalanan klapa, be­

denle yüz yüze gelecek şekilde yerleştirilerek iğnelenir. Kalıp çizgisi
üzerinden teyellenir.

Özellikle kaim kumaşlarda yakanın dönüşünün rahat olması ve

yakada gerginlik oluşmaması için, röver hattının başlangıcından
yukarıya doğru 4-6 cm klapa yedirilerek yerleştirilmelidir. Yedirme
işlemi kumaş özelliği dikkate alınarak yapılmalı, aksi takdirde yaka
yüzeyinde bolluklar oluşabilir.

Üst yaka takım yeri işaretinden başlayarak, etek ucuna ve etek

ucundan klapanm bittiği noktaya kadar makine dikişi çekilir. Makine
dikişi çekilmeden önce dikiş hattı inceltilmiş sabun ve uygun cetvelle
çizilmeli, iki yakanın simetrisi kontrol edilmelidir.

2. Yaka ütülenerek, dikiş hattı düzgünlüğü kontrol edilir. Ûst yaka

takım noktasının dikiş payı makine dikişine kadar çıtlatılır. Klapa ke­
narlarındaki tela payları dikişin tam kenarından kesilerek, klapa çev­
rildiğinde kalınlık yapmaması için dikiş payları kademeli olarak kesil­
melidir. Yaka ucu köşe dikiş payları klapanm etek ucu köşelerinin dikiş
payları üçgen şeklinde kesilerek atılır.

Klapa çevrildiğinde dikiş hattının düzgün olması ve rahat çevrilebil-

mesi için, dikiş payları önce ikiye açılıp ütülenir, daha sonra klapanm
paylarının çevrilme yönünde tek tarafa yatırılarak tekrar ütülenir.

3. Klapa yüze çevrilir. Etek ucundan röver hattı başlangıcına

kadar beden klapaya doğru, röver hattı başlangıcından üst yaka
takım noktasına kadar klapa bedene doğru bir miktar (İmm)
kaydırılarak verev teyel ile teyellenir. Göğüs yastığı üzerinde
röverin dönüşü sağlanarak yaka ütülenir.
 7. Teyelle birleştirilen üst yaka ve klapanm tersi
çevrilir. Ara teyeller üzerinden ince sabun ve cet­
velle dikiş hattı çizilir ve makine dikişi çekilir.
6. Düz bir zemine yayılan giysinin üst yakası
Makine dikişini rahat çekebilmek için, klapa­
döndüğünde yaka ucunun gerginlik yapmaması
nm köşesi çıtlatılır. Klapa kol tahtası üzerine geçi­
için bolluk bırakılarak klapa üzerine iğnelenir.
rilir ve dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.
Klapa kalıp çizgisi cetvelle çizilir ve içe doğru
kıvrılarak üst yaka üzerine yerleştirilerek iğnele­
nir. Yerleştirme işlemi, üst yakaya verilen dönüş
bolluğu korunacak ve iğneler bedeni tutmayacak
şekilde yapılmalıdır.

Klapa yerleştirilirken, üst yaka takım noktasın­

da gerginlik veya bolluk bırakılmamasma dikkat
edilmelidir. Aksi takdirde bu bölümde oluşacak
gerginlik veya bolluklar yakanın görüntüsünü bo­
zacaktır.

Klapa ve üst yaka ara teyeli yapılarak birbirine

tutturulur.

137
 1. Klapa ve pervaz kalıpları kumaş üzerine düz boy iplik doğrultusu dikkate alınarak yerleştirilir ve
kesilir. Arka pervaz parçası kumaşa uygun tela ile telalanır.

Klapa ve arka pervaz parçasının omuzları makine dikişi çekilerek birleştirilir. Dikiş payları ikiye açı­
larak ütülenir.

na

7. Yaka ve klapa dikiş payları katlanmayacak
şekilde çevrilir. Giysinin yakası el ile düzeltilerek
yaka dönüş formu verilir. Dönüş formunun bozul-
mamasma dikkat edilerek yaka avuç içinde döndü­
rülür ve röver hattı üzerine “Z” teyeli alınır.
Yakanın dönüş bolluğunu sabitleyen ve yaka
dönüşünü sağlayan bu teyelleme işlemi, arka yaka
ortasından başlayarak röver hattı başlangıcına ka­
dar yapılmalıdır. İşlem diğer yakaya da uygulanır.
Yaka dönüş hattından kıvrılarak, ikiye açılmış
dikiş payları birbirine tutturulur. Tutturma işlemi
bol teyel veya iplikleri bol bırakılmış hıristo teyeli
ile yapılabilir. Alt ve üst yaka parçasını birbirine
tuttururken, parçaların hareket serbestîsinin ol­
masına dikkat etmek gerekir.
Göğüs yastığında yaka formu verilerek ütü­
lenen giysi mankene giydirilir. Yaka buhar ütüsü
yapılarak mankende bekletilir ve yaka formunun
daha kalıcı olması sağlanır.
> Şal Yaka
Bluz, ceket, elbise, manto, sabahlık vb. giysiler­
de sıklıkla kullanılan şal yaka, hem bedene takılan,
hem de bedenden çıkan röverli yakalar gurubuna
girmektedir.
Boynu sararak inen ve yaka dönüş noktasına
doğru incelen klasik formunun yanında, omuzla­
ra kadar genişleyen, drapeli ve yaka kenarlarında
değişik şekiller oluşturularak farklı model özelliği
kazandırılmış türleri bulunmaktadır. Boyundan
uzaklaşan ve omuzları açıkta bırakan modelleri ile
zaman zaman abiye giysilerde bile kullanılan bir
yaka türü olmuştur.
Klapası bütün olarak çalışılır. Farklı çeşitleri
olmasına rağmen, çalışma yöntemleri çok farklılık
göstermez. Pervazlı ve pervazsız şal yaka çalışma
yöntemi olarak iki gruba ayrılır. İki yöntem ara­
sında çalışma açısından çok fazla farklılık bulun­
mamaktadır. Uygulanacak çalışma yöntemi giysi
türü, kumaş ve model özelliğine göre belirlenme­
lidir.
• Pervazsız Şal Yaka Çalışma
 4. Giysinin yüzünden, kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde, bedenin yaka çevresine arka yaka yerleştiri­
lir ve teyellenir. Kalıp çizgisi üzerinden makine dikişi çekilir. Makine dikişi çekilirken omuz dikiş paylarının
açık olmasına dikkat edilmelidir.

Yaka oyuntusu yuvarlak hatlı olduğundan, yaka dikişleri ikiye açılıp ütülendiğinde yaka oyuntusunda
gerginlik, üst yakada potluk yapmaması için dikiş payları gerekli yerlerden çıtlatılır.

5. Tela payları makine dikişinin kenarından kesilerek, dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.

Yaka çevrildiğinde katlanarak kalınlık yapmaması için, dikiş payları hıristo teyeli ile bedene tutturulur
(ince kumaşlarda tutturma işlemi yapılmayabilir). Hıristo teyelinin kumaşın yüzünden belli olmamasına
dikkat etmek gerekir.
 8. Yaka çevresi dikiş hattı kol tahtası üzerine yerleştirilerek, dikiş payları önce ikiye açılarak ütülenir.
Daha sonra yakanın çevrilme yönünde tek tarafa yatırılarak tekrar ütülenir.

Yaka çevrilir. Etek ucundan röver hattı başlangıcına kadar beden klapaya doğru, röver hattı başlangıcın­
dan yukarıda kalan yaka kısmında ise klapa bedene doğru bir miktar (İmm) kaydırılarak verev teyel ile
teyellenir. Göğüs yastığı üzerinde röverin dönüşü sağlanarak yaka ütülenir.

Giysinin yakası el ile düzeltilerek yaka dönüş formu verilir. Yaka dönüş formu bozulmayacak şekilde, arka
yaka ortasından başlayarak, röver hattı üzerine “Z” teyeli alınır. İşlem yakanın diğer tarafına da uygulanır.

9. Klapanm iki omuz dikişi arasında kalan arka yaka bölümünün dikiş payı, (yaka dönüş bolluğu ko­
runarak) her iki omuz hattından çıtlatılır. Dikiş payı içeri doğru kıvrılarak, yaka takım hattı dikişi üzerine
iğnelenir. Elde baskı dikişi yapılarak yaka kapatılır.

Kenar temizleme işlemi yapılmış klapa, omuz dikişi üzerine hıristo teyeli ile tutturulur. Giysinin ve
kumaşın özelliği dikkate alınarak, gerekirse klapa kenarları giysinin yüzünden belli olmayacak şekilde
bedene tutturulabilir.

145
 Tela kumaşın yüzeyinden belli oluyorsa. Tela yaka dönüş noktasından ( röver hattı başlangıcı ) iki
parçaya ayrılarak, alt parçası klapaya yapıştırılabilir.

Tela yapıştırma işleminde; ütüyü iplik doğrultusunda hareket ettirmeye, özellikle yaka oyuntusunun
esnememesine dikkat etmek gerekir.

Ön ve arka beden omuz dikişleri makine dikişi çekilerek birleştirilir. Dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.

3. Arka yaka parçaları makine dikişi ile birleştirilerek, uygun telalama yöntemi ile telalanır. Yapışkan
tela kullanılacaksa, telanın arka ortası dikiş paylarının altına yerleştirilmelidir. Kalıp çizgileri tela üzerine
geçirilerek çizilir.

4. Giysinin yüzünden, kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde, bedenin yaka çevresine arka yaka yer­
leştirilir ve teyellenir. Kalıp çizgisi üzerinden makine dikişi çekilir. Makine dikişi çekilirken omuz dikiş
paylarının açık olmasına dikkat edilmelidir.

Yaka oyuntusu yuvarlak hatlı olduğundan, yaka dikişleri ikiye açılıp ütülendiğinde yaka oyuntusunda
gerginlik, üst yakada potluk yapmaması için dikiş payları gerekli yerlerden çıtlatılır.
 7. Klapanm arka ortası boşluğuna pervaz parçası yerleştirilerek önce teyellenir, daha sonra makine
çekilir. Dikiş payları inceltilerek, klapa çevrildiğinde gerginlik yapmaması için pervaz parçasının dikiş
paylarına çıtlar atılır. Dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.

8. Arka orta işreti dikkate alınarak, kalıp çizgileri üst üste gelecek şekilde, klapa yaka üzerine yerleş­
tirilir ve teyellenir. Yaka çevresi kalıp çizgisi inceltilmiş sabun ve uygun cetvel yardımıyla düzgün şekilde
çizilir. Çizilen yaka çevresi çizgisi üzerinden makine dikişi çekilir.

Klapayı yakaya yerleştirme işlemi arka ortasından başlayarak sağa ve sola doğru esnetme ve yedirme
yapılmadan yerleştirilmelidir.

Yaka çevre dikişi ütülenerek düzgünlüğü kontrol edilir. Tela payları makine dikişinin kenarından ke­
silir. Dikiş payları en genişi üstte kalacak şekilde kademeli olarak inceltilir.

Yaka çevrildiğinde dikiş paylarının katlanarak kalınlık yapmaması için, yaka çevresi dikiş paylarından
küçük üçgen parçalar kesilerek atılır. Üçgen parçalar dikiş hattının kavisine göre uygun yerlerden kesil­
melidir. Bu işlem yuvarlak hatların yoğun olduğu yerlerde daha sık olarak tekrarlanabilir.
 Kenar temizleme işlemi yapılmış klapa, omuz dikişi üzerine hıristo teyeli ile tutturulur. Giysinin ve
kumaşın özelliği dikkate alınarak, gerekirse klapa kenarları giysinin yüzünden belli olmayacak şekilde
bedene tutturulabilir.

Göğüs yastığında yaka formu verilerek ütülenen giysi mankene giydirilir. Yaka buhar ütüsü yapılarak
mankende bekletilir ve yaka formunun daha kalıcı olması sağlanır.

Önemli Notlar

• Kalıp çizgileri teyelle belirlenmiş olsa bile, uygun cetvelle ve inceltilmiş sabunla dikiş haltınızı çiz­
dikten sonra makine çekerseniz, yaka formunuz daha düzgün olacaktır.

• Dikiş paylarınızı ikiye açmadan önce kapalı olarak ütülemeniz, dikiş eğriliklerini ve kumaş yedir­
melerini görmenizi sağlayacak ve yakanız daha net ütülenmiş olacaktır.

• Yaka çevresi dikiş paylarını kol tahtası üzerine yerleştirerek ikiye açıp ütülerseniz, yaka çevrildiğin­
de dikiş hattınız daha net olacak ve yakayı çevirmeniz kolaylaşacaktır.

• Yaka çevrildikten sonra, uçlarının dikiş paylarını düzeltmek için kaim dikiş iğnesi kullanmak işinizi
kolaylaştıracaktır.

• Dikiş paylarını kademeli olarak inceltmede, üstte kalacak parçanın dikiş paylarının geniş olması,
dikiş payı farklarının giysinin yüzünden ütü ile belirli hâle gelmesini önleyecektir.

• Boynu saran yakalara ütü ile form verilirken ve yaka dönüş hattına verev teyel alınırken yakanın dö­
nüşünün sağlanabilmesi için, üst yaka parçasına bolluk verilmesi gerekir. Bu nedenle, üst yaka parçası
kesilirken gerekli pay verilmelidir.

• Kullanılacak tela, kumaşın küçük bir parçasına uygulanarak, yaka formuna ve kumaşa uygunluğu,
yapışkan tela kullanılacaksa ütü sıcaklığı tespit edilmelidir.

• Yaka bittikten ütüsü yapıldıktan sonra buhar ütüsü manken üzerinde yapılır ve bir süre mankende
bekletilirse, yakanızın formu daha uzun süre kalıcı olacaktır.
BOLUM V

jO
/

CEPLER
Yrd. Doç. Dr. Fatma KOÇ
verilerek kesilir. Kumaşın esneme özelliği dikkate 4. Cep ağzı kıvırma payı cebin tersine çevrilerek
alınarak cep ağzı dikiş payına tela yapıştırılır. köşe dikiş payları dikiş iğnesi ile düzeltilir. Cep
Kumaş özelliğine göre tela kullanılmayabilir. kenarı dikiş payları kalıp çizgisinden içe doğru
Özellikle gömleklerde kullanılan aplike ceplerde kıvrılarak ütülenir ve cebin formu verilir.
tela kullanılmaz.

2. Cep ağzına verilen kıvırma payı cep ağzı 5. Cep ağzı kıvırma payı elde baskı dikişi ile
işaretinden kumaşın yüzüne doğru katlanarak veya makine dikişi çekilerek cebe tutturulur.
ütülenir. İki kenarı kalıp çizgileri üzerinden makine Köşeleri yuvarlatılmış ceplerin köşe büzgüleri
dikişi çekilerek cebe tutturulur. Dikiş başlangıç ve hafifçe büzülerek yuvarlak dönüşler büzgüler
bitiş noktalan pekiştirilir. Çevrildiğinde kalınlık yedirilerek ütülenir ve cebin formu verilir. Cep
yapmasını önlemek için köşe dikiş payları üçgen aplike edildikten sonra yedirme işlemi yapılan dikiş
şeklinde kesilir. paylarının kalınlık yapmasını önlemek için, dikiş
Köşeleri yuvarlatılmış ceplerde dönüşlerin paylarından küçük üçgen parçalar kesilerek atılır.
düzgün olması için yuvarlak hat boyunca kalıp
çizgisi üzerinden büzgü alınır.

3. Kumaş özelliğine göre gerek duyulursa

cep köşelerine köşe çalışması yapılabilir. Köşeler
katlanıp makineleri çekildikten sonra dikiş payları
kesilir ve ikiye açılarak ütülenir.

6. Cep giysi üzerine yerleştirilir. Çima, gaze veya

tercih edilen bir dikiş türü ile giysiye tutturulur.
 1. Cep formuna uygun olarak hazırlanan cep Aplike Cepleri Giysiye Tutturma
kalıbı düz boy iplik doğrultusunda kumaşa ve Farklı şekillerde hazırlanan aplike cepler
astara yerleştirilir ve kenarlarına 1- 1,5 cm dikiş kullanım amacı ve malzeme özellikleri dikkate
payı verilerek kesilir. İstenirse cep veya astar alınarak farklı yöntemlerle giysilere tutturulur.
telalanabilir. Makine dikişi ve elde tutturma tekniklerinin yanı
Özellikle çok kaim olmayan kumaşlarda cep sıra süsleme amaçlı basit nakış iğneleri kullanılarak
astarı yerine zemin kumaşı kullanılabilir. Bu da giysilere tutturulabilir.
durumda cep ağzı kumaş katma yerleştirilerek cep Giysilerde cepler çok fazla kullanıldıklarından
bütün olarak kesilmelidir. cep kenarlarının çabuk yıpranmaması için cep
ağzı köşe dikişlerinin sağlamlaştırılması gerekir.
Makine dikişi ile giysiye tutturulan aplike ceplerin
üst dikişlerinin cebe estetik görünüm kazandırması
da önemlidir.

2. Astar ve cep parçası yüz yüze gelecek şekilde

üst üste yerleştirilir. Bütün kesilen cepler, astar
ve cep parçası yüz yüze gelecek şekilde cep ağzı
çizgisinden katlanır.
Kalıp çizgisi üzerinden makine dikişi çekilir.
Cebin yüze çevrilebilmesi için cebin alt kenarından
bir miktar açıklık bırakılır.
Cep köşeleri doksan derece dik ise köşe dikiş
payları üçgen şeklinde kesilir.
Cep köşeleri yuvarlatılmış ise yuvarlak olan 1. Makine dikişi ile tutturma: Giysinin
köşelere küçük üçgen çıtlar atılarak cep çevrildiğinde tersinden cep ağzı köşelerinin yerleşeceği kısımlara
dikiş paylarının kalınlık yapması önlenir. tela yapıştırılır. Özellikle ince ve narin kumaşların
kullanım sırasında yıpranmaması için bu işlemin
yapılması gerekir.

3. Bırakılan açıklıktan cep yüze çevrilir. Cep

çevresi dikişi 1 mm cebin tersine doğru kaydırılarak
teyellenir ve cep ütülenir. Açık olan kısım elde baskı
dikişi ile tutturulur. Aplike cep giysiye tutturulmaya
hazırdır.
 Cep kapakları giysinin modeline, kişilerin
isteğine ve günün moda trendlerine göre farklılık
gösterebilir. Aplike cep giysiye tutturulduktan
sonra cep kapağı cep üzerine yerleştirilir.

3. Cep ağzına dikildikten sonra gerginlik

yapmaması için kapağın üst parçasına bir miktar
hareket bolluğu verilerek, açık olan alt ve üst cep
1. Model özelliğine uygun olarak hazırlanan cep
ağzı kapak takım hattının 1 cm içerisinden birbirine
kapağı kalıbı kumaşa yerleştirilir ve gerekli dikiş
teyellenerek tutturulur.
payları verilerek iki kat olarak kesilir.
Kapağın netliğini sağlamak amacı ile yerleştirile­
cek tela hazırlanır. Tela kapağın alt parçasına yapış­
tırılır. Kumaş özelliğine göre tela kullanılmayabilir.
Kapak parçaları yüz yüze gelecek şekilde
yerleştirilerek kahp çizgisi üzerinden teyellenir.

4. Cep ağzının 1 cm üzerine cep ağzına paralel

bir çizgi çizilir. Cep üst parçası çizgi üzerine
yerleştirilir. Yerleştirme işleminde kapak takım yeri
çizgilerinin üst üste gelmesine dikkat edilmelidir.
Kahp çizgisi üzerinden makine dikişi çekilerek
başlangıç ve bitiş noktaları pekiştirilir.

2. Cep ağzına yerleştirilecek kenar açık kalacak

şekilde kapak çevresine makine dikişi çekilir. Cebin
köşelerinin simetrik olmasına dikkat edilmelidir.
Kapak ütülenerek dikiş hattının düzgünlüğü
kontrol edilir. Telaşız tarafın payı geniş olacak
şekilde dikiş payları kademeli olarak inceltilir. Cep
kapağı yüze çevrilir. Dikiş hattı 1 mm kaydırılarak
teyellenir ve ütülenir.
 2. Çizilen hat üzerinde cep alt köşesine dik açı
(90°) alınarak ilk pili payına kadar bir çizgi çizilir.
Çizginin cep köşesi ile kesiştiği nokta “Al” noktasıdır.
“Al” noktasının bulunduğu hat üzerinde tekrar dik
açı (90°) alınarak 2. pili payına kadar bir çizgi çizilir.
Çizilen köşe hatlannm kenanna dikiş payı verilerek
kesilir. Cep ve pili köşelerinden geçecek şekilde çizgi
çizilerek, katlandığında köşe oluşturacak şekilde
simetrisi alınır. Cep ağzına 4-6 cm, cep kenarlarına 1
cm dikiş payı verilerek kalıp hazırlanır.
Cep kalıbı düz boy iplik doğrultusuna dikkat
edilerek kumaşa yerleştirilir ve kesilir.
3. Körüklü cep kenarlarındaki pililerin önce
içeriye daha sonra dışarıya katlandığı dikkate
alınarak pililer ütülenir. Pililerin dönüş hattının
köşe dikiş payları çıtlatılır. Köşeler birleştirilerek
kalıp çizgisi üzerinden makine dikişi çekilir.
4. Cep ağzı kalıp çizgisi üzerinden cebin tersine
doğru katlanarak elde baskı dikişi ile bastırılır veya
makine çekilir. Cep kenarları tekrar ütülenerek
cebe son şekli verilir.
Kumaş özelliğine göre, özellikle kalın ve sert
kumaşlarda cep ağzındaki payların üst üste gelerek
kalınlık yapmaması için pililerin olduğu kısımlar
daha kısa kesilerek bastırılır veya makine çekilir.
5. Köşelerin payları ikiye açılarak ve giysiye
tutturulacak cep kenarlarının dikiş paylan içe
doğru kıvrılarak cep ütülenir. Körüklü cep giysiye
tutturulmaya hazırdır.
6. Körüklü cep giysiye yerleştirilerek içeri
kıvrılmış olan kenarlanndan iğnelenir, gerekiyorsa
teyellenir. Cep çevresine çima dikişi çekilerek giysiye
tutturulur. İsteğe göre körüklü cep üzerine kapak
takılabilir, (bkz. s. 160-162).
 1. Beden kalıpları ve alt ve üst torba parçaları
düz boy iplik doğrultularına dikkat edilerek kumaşa
yerleştirilerek gerekli dikiş payları verilir ve kesilir.
Torba parçaları kumaştan kesilebileceği gibi, bazı
kumaşlarda kalınlık yapabileceğinden ve ekonomik
olması açısından astardan da kesilebilir.

4. Dikiş paylarını ikiye açıp ütüleyebilmek

için cep kenarlarından cebin kullanım yönünün
arkasındaki payları çıtlatılır. Kup dikiş payları ikiye
açılarak ütülenir. Uygun kenar temizleme yöntemi
ile cep dikiş payları birlikte temizlenir.
2. Cep ağzının kullanırken esnemesini önlemek
Cep Torbası Bedenden Ayrı Hazırlanan
amacıyla, cep torbalarının cep ağzına kalıp çizgisini
Dikişten Açılan Cep
ortalayacak şekilde, 1, 5-2 cm genişliğinde şerit tela
yapıştırılır.

3. Cep torbalan astardan çalışılacak ise, el

sokulduğunda cep açıklığından astann görünmemesi
Dikişten açılan cep çalışmalarında en çok için cep torbalarının cep ağzına gelen yerlerine 4-6
kullanılan yöntemlerden biridir. cm genişliğinde cep karşılığı yerleştirilir.
 1. Kup parçaları kesilirken cep torbasının bir
kısmı da (5 - 6 cm) birlikte kesilir. Böylece cep
kullanılırken içinden kendi kumaşı görüneceğinden
ayrıca cep karşılığına gerek kalmaz. Cep torbalan
astardan kesilir.

4. Kup parçalan üst üste yerleştirilir. Beden

kalıp çizgisinden başlayarak cep torbası kenanna
(ok yönünde) makine dikişi çekilir. Beden parçalan
birleştirilirken cep torbası da birleştirilmiş olur.
2. Cep ağzının kullanırken esnemesini önlemek
amacıyla, cep ağzına kalıp çizgisini ortalayacak
şekilde, 1, 5-2 cm genişliğinde şerit tela yapıştırılır.

5. Torba dikiş payları uygun kenar temizleme

yöntemi ile temizlenir. Dikiş paylarının ikiye
3. Cep torbalan makine dikişi ile beden parçalarına açılması için cep torbasının yatmlacağı yöne göre
tutturulur. Dikiş paylan uygun temizleme yöntemi ile dikiş payları çıtlatılır. Kup dikiş payları ikiye
temizlenir ve cep torbasına doğru yaünlarak ütülenir. açılarak ütülenir.
 4. Giysinin yüzünde bulunan cep torbası
kesilen açıklıktan giysinin tersine çevrilir. Köşeleri
düzeltilerek, dikiş payları istenilen biye kalınlığından
1 mm ince kesilerek düzeltilir. Çıtlatarak oluşturulan
köşeler ve dikiş payları geriye atılarak ütülenir.
Cep ağzı kenarlarındaki parçalar, cep ağzındaki
dikiş paylarını saracak şekilde aşağıya ve yukarıya
doğru katlanarak makine dikişinin kenarından
teyellenir. Böylece cep ağzı biyesi oluşturulmuş
olur. Biye kenarları uç uca gelecek şekilde birbirine
verev teyel ile tutturulur.
Cebin yüzünden, torba kısmındaki biyenin
kumaşla birleştiği makine hattından makine dikişi
çekilerek biye sabitlenir.
3. Büyük cep torbası üzerinde biye genişlikleri
ve cep boyu dikkate alınarak cep yeri çizilir.
Büyük cep torbası cep işaretleri üst üste ve
kumaşlar yüz yüze gelecek şekilde giysiye yerleştirilir.
Cep yeri işaretleri üzerinden cep yeri çevresinin
dört kenarına makine dikişi çekilir. Makine dikişi
başlangıç noktasının cebin köşelerine gelmemesine
dikkat edilir ve başlangıç yeri pekiştirilir. Makine
dikişi ütülenerek düzgünlüğü kontrol edilir.
Cep açıklığını oluşturabilmek için makine
dikişinin tam ortasından, köşelerde 1 cm kalacak
şekilde kesilir. Kesim sırasında iki kenarın paylarının
eşit olmasına dikkat edilmelidir, eşit olmayan paylar
cep ağzı biyeleri çevrildiğinde biyenin netliğini
bozabilir.
Köşelerde bırakılan 1 cm dikiş payı köşelere doğru
verev olarak çıtlatılır. Çıtlatma işlemi köşelerdeki
dikiş adımını kesmeyecek şekilde yapılmalıdır. Bu
işlem cep torbasının rahat çevrilmesini ve köşelerde
potluk oluşmasını engelleyecektir. 5. Alt cep torbası, üst kenar dikiş paylan üst üste
gelecek şekilde cep torbası üzerine yerleştirilerek
teyellenir.
 4. Alt cep torbasına göre daha küçük olan üst cep
torbasının ucuna biye parçası yerleştirilerek makine
dikişi ile tutturulur. Yerleştirme işlemi parçalar yüz
yüze gelecek şekilde yapılmalıdır.
Dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.
5. Biye parçasının katlı olan kenarı aşağıya
gelecek şekilde üst cep torbası cep ağzının alt
kenarına yerleştirilir. Yerleştirme işlemi giysinin
yüzü ile cep torbasının tersi birbirine gelecek şekilde
ve biye genişliği dikkate alınarak yapılmalıdır.Biye
genişliği çizgisi üzerinden cep ağzı boyunca makine
dikişi çekilir ve dikiş başlangıcı ile bitiş noktaları
pekiştirilir.
6. Alt kenara yerleştirilen torba parçası aşağıya
doğru yatırılarak, diğer biye parçası biyenin kat­
lanmış olan kenarı yukarıya bakacak şekilde cep
ağzının üst kenarına yerleştirilir. Yerleştirme işle­
mi giysinin yüzü ile cep torbasının tersi birbirine
gelecek şekilde ve biye genişliği dikkate alınarak
yapılmalıdır.
Biye genişliği çizgisi üzerinden cep ağzı boyun­
ca makine dikişi çekilir ve dikiş başlangıcı ile bitiş
noktalan pekiştirilir.
Not: Cep ağzı alt ve üst makine dikişlerinin baş­
langıç ve bitiş noktalarının aynı iplik doğrultusun­
da olması gerekir.
7. Giysinin tersi çevrilerek dikiş hattının düz­
günlüğü kontrol edilir.
Cep açıklığını oluşturabilmek için makine diki­
şinin tam ortasından, köşelerde 1 cm kalacak şe­
kilde düzgünce kesilir. Kesim sırasında iki kenarın
paylarının eşit olmasına dikkat edilmelidir, eşit ol­
mayan paylar cep ağzı biyeleri çevrildiğinde biyenin
netliğini bozabilir.
Kenarlarda bırakılan 1 cm dikiş payı köşelere
doğru verev olarak çıtlatılır. Çıtlatma işlemi köşe­
lerdeki dikiş adımını kesmeyecek şekilde yapılma­
lıdır. Bu işlem cep torbasının rahat çevrilmesini ve
köşelerde potluk oluşmasını engelleyecektir.
 1. Cep fleto parçasının ölçülerine göre hazırlanan
kahp düz boy iplik doğrultusuna dikkat edilerek
kumaş üzerine yerleştirilir. Cep fleto parçasının
alt ile üstü bütün olarak birlikte biçilir. Kumaşın
yeterli olmadığı durumlarda fleto parçası ayrı ayrı
biçilerek kenarı dikişli çalışılabilir. Cep fleto parçası
ölçülerinden makine dikişi tutacak kadar geniş
kesilen tela, fleto parçasının içte kalacak tarafına
yapıştırılır. Kumaş özelliğine göre fletonun tümü de
telalanabilir.
2. Fleto parçası ortasından ikiye katlanır.
Parçanın her iki kenarı kalıp çizgisi üzerinden telayı
1 mm tutacak şekilde makine dikişi çekilir. Başlangıç
yerlerinin dikiş iplikleri pekiştirme yapılmamışsa,
düğümlenir ve dikiş iğnesi ile dikişler üzerinden
geçirilerek pekiştirilir. Dikiş payları kademeli olarak
inceltilir ve ütülenir.
3. Fleto parçası yüze çevrilerek köşe dikiş
paylan dikiş iğnesi ile düzeltilir. Ütülenir. Açık
kenarlardaki köşe payları kalınlık yapmaması için
köşelerinden bir miktar uçurulur.
4. Cep torbaları ölçülere uygun olarak astarlık
kumaştan biçilir. Alt cep torbasının boyu fleto
genişliği + 1 cm dikiş payı ilave edilerek üst cep
torbasından uzun kesilir. Cep tamamlandığında iki
torbanın alt kenarları uç uca gelmelidir.
Büyük olarak kesilen alt cep torbasının cep ağ­
zına gelen bölümüne giysinin kumaşından kesilen
5-7 cm genişliğinde cep karşılığı yerleştirilerek hı-
risto teyeli veya makine dikişi ile torbaya tutturulur.
Bu işlem cep ağzı açıklığından astarın görünmesi­
ni engellemek için yapılmaktadır. Cep torbasının
giysinin kumaşından hazırlandığı durumlarda cep
karşılığı kullanılmaz.
I
5. Giysi üzerinde fleto genişliği ve cep boyu
çizilerek cep yeri belirlenir. Fleto genişliğinin orta
işareti alınır. Kumaş özelliğine göre cep yerinin
çevresini 1 cm geçecek şekilde kumaşm tersine tela
yapıştırılabilir.
Giysinin yüzünden alt cep kenarına fletonun
açık olan kenarı yukarı doğru gelecek şekilde
yerleştirilerek iğnelenir. Yerleştirme işleminde fleto
ve cep yeri işaretlerinin üst üste gelmesine dikkat
edilmelidir.
 11. Cep torbasının kenarlarına alt köşelen 2. Fleto parçası cep torbasıyla birlikte olacağı
yuvarlatılarak makine dikişi çekilir. Yuvarlatılan için, torba boyuna fleto genişliğinin iki katı ölçü
köşeler cep torbası köşelerinin giysinin içinde kat­ ilave edilerek cep torbası kesilir. Orta işareti alınır.
lanmasını ve köşelere toz toplanmasını engellemesi
amacıyla yapılır.
Cep ağzı fletosunun kısa kenarları elde baskı
dikişi ile giysiye tutturularak cep tamamlanır.

11. Yöntem (Bütün Torbalı )

Bu cep çeşidinde alt ve üst cep torbası bütün

olarak biçilir. Fleto parçası cep torbasından oluştu­
rulduğu için cep torbasının da giysinin kumaşından
biçilmesi gerekir. Ancak uygulanacak olan cebin
kumaşı kalın olduğunda köşelerde ve paylarda so­
run yaratacağı için kumaş türü ve kalınlığı dikkate
alınarak uygulanacak yöntem belirlenmelidir.

3. Cep torbasının orta işareti ile fleto orta işareti

üst üste ve giysiyle yüz yüze gelecek şekilde cep
torbası cep yerine yerleştirilir.
Cep yeri işaretleri üzerinden cep yeri çevresinin
dört kenarına makine dikişi çekilir. Makine dikişi
başlangıç noktasının cebin köşelerine gelmemesine
dikkat edilir ve başlangıç yeri pekiştirilir. Makine
dikişi ütülenerek düzgünlüğü kontrol edilir.

1. Giysi üzerinde fleto genişliği ve cep boyu çizi­

lerek cep yeri belirlenir. Fletonun orta işareti alınır.
Kumaş özelliğine göre cep yerinin çevresini 1 cm
geçecek şekilde kumaşın tersine tela yapıştırılabılır.

4. Cep açıklığını oluşturabilmek için makine

dikişinin tam ortasından, köşelerde 1 cm kalacak
şekilde kesilir.
 9. Fleto kenarlannı içine alacak şekilde cep ağ­
zından başlayarak cep torbasının kenarlarına maki­
ne dikişi çekilir. Cep torbasının alt köşeleri yuvar­
latılarak makine dikişi çekilir. Yuvarlatılan köşeler
cep torbası köşelerinin giysinin içinde katlanmasını
ve köşelere toz toplanmasını engelleyecektir.

Yelek Cep ( Peto Cep )

2. Cebin uygulanacağı yerin düz ipliklerine

dikkat edilerek, üst cep torbası cep ağzı parçası
ile bütün olarak, alt cep torbası ise alt cep ağzı
kenarından başlayacak şekilde giysi kumaşından
kesilir.
Astardan kesilen alt cep torbasında cep kullanımı
sırasında astarın görünmemesi için 4-5 cm giysi
kumaşı elde veya makine ile tutturulur. Göğüs
üzerinde kullanılan bu cepte kalınlık ve dikiş izi
Bu cep çeşidi genellikle ceketlerin veya yeleklerin
giysinin yüzünden belli olabileceği düşünülerek, alt
sol göğsüne çalışıldığından göğüs cebi olarak da
cep torbasının da giysi kumaşından hazırlanması
bilinmektedir. Göğüs üzerinde kullanılan yelek
tercih edilmelidir.
cepler genellikle verev olarak çalışılmaktadır. Bu
yüzden kumaş ve astar parçalarını keserken giysinin
düz iplik işaretlerine dikkat etmek ve doğrultularını
iyi belirlemek gerekmektedir.

3. Cep ağzı parçasının altta kalacak olan tarafına

tela yapıştırılır.

1. Giysi üzerinde cep yeri belirlenir. Verev olarak

çalışılacak yelek cebin iki kenarının düz boy iplik
doğrultusunda olması gerekir. Cep yeri üzerinden
alt ve üst torba kalıpları hazırlanır.
Kumaş özelliğine göre cep yerinin tersine tela
yapıştınlabilir.
 9. Yüzdeki cep torbaları açılan cep açıklığından Çift Biyeli Kapaklı Fleto Cep
köşeleri yıpranmayacak şekilde geçirilir. Köşeleri ( Kapaklı İlik Cep )
ve dikiş payları düzeltilerek ütülenir. Cep torbası
birbirinin üzerine yerleştirilir. Kenarda oluşan üçgen
parçayı içine alacak şekilde cep ağzından başlayarak
cep torbasının üç kenarına makine dikişi çekilir.

1. Model özelliğine uygun olarak hazırlanan cep

kapağı kalıbı kumaşa yerleştirilir ve gerekli dikiş
payları verilerek iki kat olarak kesilir.
Kapağın netliğini sağlamak amacıyla alt parçası
telalanır. Parçalar yüz yüze gelecek şekilde yerleş­
tirilerek iğnelenir. Cep ağzına takılacak kenar açık
kalacak şekilde üç kenarına kalıp çizgileri üzerinden
makine dikişi çekilir. Cep kapağının köşe formları­
nın simetrik olmasına dikkat edilmelidir.

2. Dikiş payları en genişi üstte kalacak şekilde

kademeli olarak kesilir.
Köşe dikiş payları üçgen olarak kesilir. Yuvarlak
formlu kapakların dikiş payları dönüş hattı boyunca
atmayacak şekilde inceltilir veya üçgen çıtlar atılarak
dikiş paylarının oluşturacağı kalınlık azaltılır.
Cep kapağı yüze çevrilerek dikiş hattı 1 mm içe
doğru kaydırarak ütülenir.

3. Giyside cebin uygulanacağı yerin işaretlen

alınır. Bu ölçünün boyu cep ağzı genişliği kadar,

10. Cep ağzı parçasının iki kenarı giysinin

tersinden elde makine dikişi ile veya giysinin
yüzünden elde baskı dikişi ile tutturulur.
yüzü ile cep torbasının tersi birbirine gelecek şekil­
de ve biye genişliği dikkate alınarak yapılmalıdır.
Biye genişliği çizgisi üzerinden cep ağzı boyunca
makine dikişi çekilir ve dikiş başlangıç ve bitiş nok­
taları pekiştirilir.
Not: Cep ağzı alt ve üst makine dikişlerinin baş­
langıç ve bitiş noktalarının aynı iplik doğrultusun­
da olması gerekir.

10. Giysinin yüzünde bulunan cep torbası

ve biye parçası kesilen açıklıktan giysinin tersine
çevrilir. Çıtlatarak oluşturulan köşeler ve dikiş
payları geriye atılarak ütülenir. Cep ağzı biyeleri uç
uca getirilerek ütülenir.

9. Giysinin tersi çevrilerek dikiş hattının

düzgünlüğü kontrol edilir.
Cep açıklığını oluşturabilmek için makine
dikişinin tam ortasından, köşelerde 1 cm kalacak 11. Giysinin arkası çevrilerek hazırlanmış olan
şekilde düzgünce kesilir. Kesim sırasında iki cep kapağının açık olan kenarı telah yüzü alta
kenann paylarının eşit olmasına dikkat edilmelidir, gelecek şekilde cep açıklığına yerleştirilir. Kapak
eşit olmayan paylar cep ağzı biyeleri çevrildiğinde takım hattı üst biye kenanyla üst üste gelecek
biyenin netliğini bozabilir. şekilde teyellenir (açıkça görülebilmesi için cep
Köşelerde bırakılan 1 cm dikiş payı köşelere kapağı çizgilendirilerek belirlenmiştir).
doğru verev olarak çıtlatılır. Çıtlatma işlemi
köşelerdeki dikiş adımını kesmeyecek şekilde
yapılmalıdır. Bu işlem cep torbasının rahat
çevrilmesini ve köşelerde potluk oluşmasını
engelleyecektir.
Çıtlatma yapılırken biye parçalarının paylarının
kesilmemesine dikkat edilmelidir.
 3. Giyside cebin uygulanacağı yerin işaretleri
alınır. Bu ölçünün boyu cep ağzı genişliği kadar,
genişliği ise cebin kenarında oluşturulacak bandın
kalınlığı kadar olmalıdır. Kumaş özelliğine göre
cep yerinin çevresini 1 cm geçecek şekilde kumaşın
tersine tela yapıştırılabilir.

4. Cep ağzına geçirilecek olan fleto parçası cep 6. Hazırlanan cep kapağı cep fleto çizgisinin üst
boyu ölçüsüne dikiş payı (2 cm) ilave edilerek, kenarına paylan aşağıya gelecek şekilde yerleştirilir.
genişliği ise fleto genişliğinin 2 katı + 4 cm dikiş Yerleştirme işlemi giysinin yüzünden yapılmalıdır.
payı ilave edilerek hazırlanır. Örneğin: 2 cm Cep boyunca makine dikişi çekilerek cep kapağı
fleto genişliği olan 14 cm boyunda cep için 16 fleto üst kenarına tutturulur.
cm boyunda, 2x2 = 4+4 =8 cm boyunda giysi
kumaşından parça hazırlanır. 4 cm dikiş payının
2 cm’i fletoyu cep ağzına tutturmak için, 2 cm’i
ise cep torba dikişlerinin üst üste gelerek kalınlık
yapmaması için verilir.
Cep boyu ve cep derinliği dikkate alınarak üst
ve alt cep torbaları ölçülere uygun olarak astarlık
kumaştan biçilir.
Cep ağzına geçirilecek olan fleto parçası üst cep
torbasına makine dikişi çekilerek birleştirilir.
Fleto genişliğinde kesilen tela, fleto parçasının i
altta kalacak bölümüne dikiş payı açıkta kalacak
şekilde yapıştırılır.

5. Giysi kumaşından 5 - 7 cm genişliğinde parça

i
biçilerek alt cep torbasının cep ağzı kenarına makine
dikişi ile tutturulur. Bu işlem cep ağzı açıklığından 7. Ûst cep torbasının ucuna birleştirilmiş olan
cep astarının görünmesini engellemek için yapılır. fleto parçası orta hattından katlanarak ütülenir.
 12. Giysinin tersinden, alt cep torbası kapak
dikiş hattının üzerine yerleştirilerek iğnelenir.
Ters
14. Cep kenarlarındaki üçgen parçaları da içine
alacak şekilde cep torbasının kenarlarına makine
dikişi çekilir. Cep torbasının alt köşeleri yuvarlatı­
larak makine çekilmelidir. Yuvarlatılan köşeler cep
torbası köşelerinin giysinin içinde katlanmasını ve
köşelere toz toplanmasını engelleyecektir.

13. Kapak dikişinin üzerinden veya 1 mm

dışından (dikiş payı yönünde) makine dikişi
çekilir.

13. Fleto köşelerindeki üçgen parçalar, cep

torbalarının dikiş payları yönüne yatırılır. Fletonun
alt ve üst köşesini birleştirecek şekilde makine dikişi
çekilerek fleto kenarları cep torbasına tutturulur.

183
BÖLÜM VI

KOLLAR
Yrd. Doç. Dr. Emine KOCA
 Üstü dar altı bol kol: Kol kalıbının dirsekten sonra
açılmasıyla oluşturulan kol formudur. Dirsekten sonra
açılan bölüm kolun devamı niteliğinde bütün olabil­
diği gibi, dirsekten takılan ayn bir parça da olabilir.
Kol boyu bileğe kadar olabildiği gibi, dirsek ve bilek
arasında da (truvakar) olabilir.
Karpuz kol: Parçalara aynlmış kol kalıbında
parçalar arasına isteğe göre bolluk ilaveleri verilerek
hazırlanan kol türüdür. Kol boyu genellikle dirsek
üzerindedir.
Volanlı kol: Bedenin kol oyuntusuna hazırlanan
volan parçasının takılmasıyla oluşturulan kol formla-
ndır. Kol boyu bileğe kadar uzun olabildiği gibi isteğe
bağlı olarak kısa da olabilir.
Takma kol hazırlama ve bedene takma işlem­
lerinde dikkat edilecek noktalar:
— Kol kalıbı kumaşa yerleştirilirken düz boy
iplik doğrultusunun kaydınlmamasına dikkat
etmek gerekir. Aksi takdirde kişi üzerinde kol
dönük duracaktır.
— Kol çevresindeki dikiş payı 1-1,5 cm’den faz­
la olmamalıdır. Fazla dikiş payı kolun takılma­
sını zorlaştırır.
— Kol üzerinde kol ortası işareti ve ön ve arka
kol birleştirme noktaları alınmalıdır.
— Kol ağzına yırtmaç çalışılacaksa kol altı dikişi
birleştirilmeden yırtmaç çalışılmalıdır.
— Kol alt dikişleri ikiye açılarak ütülenmelidir.
— Kol büzgüsüz takılacak olsa bile, kol çevresi­
ne mutlaka büzgü alınmalıdır. Büzgü kol çevre­
sinin yedirilmesini, yuvarlatılmasmı ve bedene
takılmasını kolaylaştıracaktır.
— Kol çevresine elde büzgü alınacaksa yan yana
iki sıra, makinede büzgü alınacaksa tek sıra alın­
malıdır. Elde büzgü alınırken iki büzgü arasında
1 mm’den fazla mesafe bırakılmamalıdır.
— Kol çevresine alınacak büzgü, kolun kalıp
çizgisi üzerinden, ön ve arka kol birleştirme
noktaları arasına alınmalıdır. “Kol çevresinin tü­
müne büzgü alınmaz”
— Kol provadan çıktıktan sonra takım yeri de­
ğişmişse büzgüsü yeni takım hattının tam üze­
rinden alınmalıdır.
— Kol bedene takılmadan önce kol çevresindeki
yedirme işlemleri yapılırsa kolun bedene takıl­
ması kolaylaşacaktır.
— Kol bedene takılırken kol orta işaretinin
omuz hattına gelmesine, en iplik doğrultusunun
ise yere paralel olmasına dikkat edilmelidir.
— Kol büzgüsü ve yedirme işlemi omuz dikişi­
nin iki tarafında eşit olarak yapılmalıdır. Büzgü
ve yedirme ön ve arka bedende 4-5 cm’ den fazla
olmamalıdır.
— Takma kollar bedene takıldıktan sonra giy­
sinin yüzünden kol ile bedenin birleştiği hattın
üzerine ütü yapılmaz. Takma kolların ütüsü giy­
sinin tersinden, kol dikiş payı üzerinde ütünün
ucu ile büzgüler yedirilerek yapılır.
— Takma kolların kol çevresi dikiş payları be­
denle birlikte temizlenir.
Kalıp formları ve giysi üzerinde duruşları fark­
lılık gösterse de düşük takma kol dışındaki tak­
ma kolların bedene takılma yöntemlerinde farklılık
yoktur. Bu nedenle düz takma kolun hazırlanması
ve bedene takılmasının diğer kol çalışmalarına yol
göstereceği düşünülmüştür.
 6. Kol alt dikişinden başlayarak kol çevresi be­ 8. Kol çevresi dikiş payları 1 cm’den kesilerek
denle birlikte teyellenir. uygun kenar temizleme yöntemi ile temizlenir.
Teyelleme işleminin kol takım hattından ve büz­
Düşük Takma Kol
güler elle düzeltilerek yapılmasına dikkat edilme­
lidir. Büzgüler teyellenirken pili oluşturulmaması,
teyellerin küçük aralıklarla alınması gerekir.

Düz takma kollara göre kol oyuntuları geniş ve

omuz kol takım hatları daha düşük olan bu kol türü
gömlek kolu olarak da bilinir. Erkek gömleklerinde
kullanılan kol olması bu adı almasının nedenidir.
Takma kollarda yapılmaması gereken bazı
işlemleri bu kol türünü çalışırken yapmak gerekir.
Büzgüsüz bedene takılırlar ve dikiş payları bedene
yatırılarak ütülenirler. İsteğe göre kol takım dikiş
7. Kol oyuntu çevresine makine dikişi çekilir. hattı üzerinden çima göne çekilebilir.
Makine dikişinin teyelin tam üzerinden ve
büzgülerin elle düzeltilerek çekilmesi gerekir.
Kol çevresi makine dikişi kontrol edilerek
eğrilikler düzeltilir. Kol büzgüleri sökülür.
Giysinin tersinden dikiş hattı ütülenir. Ütüleme
işlemi kol tahtası üzerinde, ütünün ucu ile büzgüler
yedirilerek yapılır.
Kol bedene takıldıktan sonra giysinin yüzünden
kol takım hattı üzerine ütü yapılmaz.
 RAGLAN KOL 1. İki parçalı raglan kolun ön ve arka kol parçaları
makine dikişi çekilerek kol ortası birleştirilir. Kol
tahtası üzerinde omuz formu korunarak, dikiş
payları ikiye açılarak ütülenir. Kalınlık yapmaması
için omuz dönüş hatundaki dikiş paylarından
küçük üçgen parçalar kesilerek atılır.
Kol altı makine dikişi çekilerek birleştirilir ve
dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.
Kolun birleştirilen kısımlarının tüm dikiş payları
Kol takım hattının verev bir hat oluşturarak yaka uygun kenar temizleme yöntemi ile temizlenir.
oyuntusuyla birleştiği, kol üstü boydan dikişli veya
omuz başına kadar pensli kol türleridir. Raglan kolun
kol takım hattının bedene girintili olması ve kol
oyuntusunun derinliği bu kol türüne rahat kullanım
özelliği kazandım.
Raglan kollar kol ortasından dikişli iki parça
çalışılabildiği gibi, yakadan çıkan bir pensle omuz
formu verilerek tek parça da çalışılabilirler. Kalıp formu
üzerinde model uygulamalan yapılarak değişik raglan
kol modelleri oluşturulabilir.
Kullanım rahatlığı nedeniyle dış giysilerde çok
kullanılan raglan kol diğer giysi türlerinde de kullanılır.
Tam raglan kol: Ön ile arka kol takım hattının verev
olarak yaka oyuntusuyla birleştiği raglan kol biçimi.
Yarım raglan ( janus) kol: genellikle iki parçalı
2. Tek parça raglan kolun omuz pensi makine
olarak bölünmüş olan kol çeşididir. Kolun bir parçası
dikişi çekilerek birleştirilir. Kol tahtası üzerinde
raglan biçiminde diğeri ise takma kol biçiminde
omuz formu korunarak pens ikiye açılarak
çalışılmıştır. Yarım raglan kollarda genellikle ön kol takma
ütülenir.
kol biçiminde, arka kol ise raglan biçiminde çalışılır.
Kol altı makine dikişi çekilerek birleştirilir ve
Dilli raglan ( amerikan ) kol: Kol oyuntusu
dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.
dikişinin yakaya kadar gitmeyip, omuz hattının altında
Kolun birleştirilen kısımlarının tüm dikiş payları
yön değiştirerek roba oluşturacak şekilde uzamasıdır.
uygun kenar temizleme yöntemi ile temizlenir.
 2. Kol alt ve üst dikişi makine dikişi çekilir.
Kol altı dikiş paylarının fazlalıkları kesilir ve dönüş
rahatlığı sağlamak için çıtlatılır.

1. Kuşsuz japone kol dikim yöntemi basit bir

yöntemdir. Kol alt dikişinin bedene dönüş hattı 3. Dikiş payları ikiye açılarak ütülenir.

kumaşın verevine geldiği için, kullanım sırasında II. Yöntem

esnemeden dolayı dikiş kopmaları olabilir. Bunu
önlemek için yuvarlak dönüşlü dikiş hattı üzerine
ekstrafor veya şerit hâlinde kesilmiş astar kenarı
yerleştirilir. Özellikle esneyen kumaşlarda bu işlem
mutlaka yapılmalıdır.

1. Japone kolun alt dikişi makine çekildikten

sonra da esnemesini önlemek için önlem alınabilir.

Kol altı makine dikişi ile birleştirilir.

 2. Kol alt dikişinin yuvarlak dönüşünün
başlangıcından bitimine kadar, dikiş hattı üzerine
ekstrafor yerleştirerek çevresine 0,5 cm’den makine
dikişi çekilir.
3. Ekstraforun dikiş hattını ortalayarak ve dikiş
paylarını tutacak şekilde yerleştirilmesine dikkat edil­
melidir. Giysinin yüzünde kol altında oluşan 1 cm ge­
nişliğindeki makine dikişi, dikiş hattının esnemesini
önleyecek ve kol altında kalacağı için giysinin görün­
tüsünü bozmayacaktır.
Uçurtma Kuşlu Japone Kol
Uzun kuş parçalarının bedene takılarak kol alt
dikişinin arasına veya kola takılarak beden yan dikişinin
arasına yerleşmesiyle oluşan japone kol türüdür.
Bedene veya kol alt dikişinin arasına yerleştirilen
kuş parçası kol hareketlerini rahatlattığı gibi giysiye
model özelliği de kazandırır.
Kalıp parçaları ait olduğu yerlere yerleştirilerek
kol ve beden birleştirildiği için özel bir çalışma
yöntemi yoktur.
Kare Kuşlu Japone Kol
Kare kuşlu japonelerin kuş parçaları bütün
olarak kol alt dikişinin arasına yerleştirildiği gibi,
kol alt dikişi doğrultusunda iki parçalı olarak
da çalışılabilirler. Kare kuşların kol alt dikişine
yerleştirilmesinde köşeler dikkat edilmesi gereken
en önemli noktalardır (Blaeser, 1978; 260).
Köşelerin atmaması için köşelere farklı işlemler
uygulanabilir:
- Elde rişliyö yapma
- Tela yapıştırma
- Pervaz parçası ile çevirme
Elde rişliyö yapma: Kol altında kuş parçasının
takım yerinin köşelerine elde nşliyö yapıldıktan sonra kuş
takım yen ortasından kesilerek köşelerin atması önlenir.
Bu işlem giysilerle uygulamak diğer çıtlatma işlemlennde
de uygulanır (yırtmaç, yaka vb).
 2. Kuş parçasının yeri boş kalacak şekilde maki­
ne dikişi ile birleştirilmiş kol altındaki dikiş payları
uygun kenar temizleme yöntemi ile temizlenir. İki­
ye açılarak ütülenir.
Köşeleri çalışılmış kuş parçası takım yerinin çiz­
gileri dikkate alınarak, kuş parçası kol altına yerleş­
tirilir. Gerekirse kaymaması için teyellenir.
3. Kol tahtasına geçirilen kolun üzerinde kuş
parçasının dikiş payları düzeltilerek ütülenir. Gerek
görülürse kuş parçasının köşeleri kol alt dikişine bi-
ritle tutturulabilir.
• İki Parçalı Kare Kuşlu Japone

1. Kuş parçaları kol alt di­

kişi verev hatta gelecek şekil­
de dikiş payı verilerek kesilir.

2. Kalıp çizgileri üzerinden a-b ve c noktaların­

dan makina ayağı kaldırarak köşe yapılacak şekilde
makine dikişi çekilir. Kol kuş yeri köşelerinde dikiş
payları 1 mm’e kadar inceldiğinden makine dikişi
dikkatli çekilmelidir.
 1. Omuz hatları birleştirilmiş bedenin kol oyuntusuna (köşelere kadar) kolun takım hattı yerleştirilerek
teyellenir. Kalıp çizgisi üzerinden makine dikişi çekilir.
Makine dikişi köşe dikiş paylarını kapsayacak şekilde, köşelere kadar çekilmelidir. Dikiş paylannı kapsamamalıdır.

2. Ön ve arka bedenin yanları birleştirilerek makine

dikişi çekilir. Dikiş paylarının kenar temizlemesi ya­
pıldıktan sonra ikiye açılarak ütülenir.
Bedenin yan dikişi ile oyuntu köşesi arası ölçülür. Kol
altında oyuntu köşesinden itibaren bu ölçü işaretlenir.
İşaretten kol ucuna kadar makine dikişi çekilerek kol altı
birleştirilir. Dikiş paylan ikiye açılarak ütülenir. Beden
kol uyuntu köşeleri çıtlatılır. Atan kumaşlarda çıtlatma
işlemi rişliyö yapılarak daha öncede yapılabilir.

3. Kol altı düz şekilde gerdirilerek ön ve arka bedendeki iki çıt

arasına yerleştirilir ve makine dikişi çekilir. Kol çevresi dikiş payları
birlikte temizlenir.

199
 4. Pervaz parçası çevrildiğinde kol çevresinde
gerginlik oluşmaması için, dikiş payları gerekli yer­
lerden çıtlatılır. Özellikle yuvarlak dönüşlerde çıt­
latma işleminin sık yapılması gerekir.
5. Pervaz parçası giysinin tersine çevrilir. Dikiş
paylan pervaz parçasına yatırılarak dikiş hattı kena-
nndan ütü makinesi çekilir. Ütü makinesi pervaz ve
dikiş paylarını tutmalıdır.
Kol çevresi kol tahtası üzerinde ütülenir. Omuz
ve yan dikiş payları üzerine birit sarılarak pervaz
kenarları tutturulur.
Bütün Pervazla Kol ve Yaka Temizleme
Kolsuz ve oyuntulu yakası olan giysilerin kol
ve yaka pervazlan omuz hattında üst üste kapana­
rak kalınlık oluşturacağı için, tek pervaz parçası ile
kol ve yaka temizlenebilir. Aynı yöntemle giysinin
tümü astarlanabilir. Bu yöntemin adı “tulum çevir­
me” olarak da bilinir.
1. Bedenin yan dikişleri birleştirilir. Dikiş payla­
rı temizlenir ve ikiye açılarak ütülenir.
Pervaz çevrildiğinde giysinin yüzüne dönmesini
engellemek için, giysinin ön ve arka omuzlan üze­
rinde 3 mm’yi geçmeyecek şekilde kırmalar yapı­
larak toplu iğne ile iğnelenir. Bu kırmalar gereğin­
den fazla olduğunda pervaz gerginlik yapacağından
kırmaların derinliğinin çok iyi ayarlanması ve iki
omuzda eşit olacak şekilde yapılması gerekir.
2. Giysinin yaka ve kol çevresi birlikte olacak
şekilde ön ve arka bedenin pervaz kalıpları hazırla­
nır. Hazırlanan kalıplar düz iplik doğrultusuna dik­
kat edilerek kumaşa yerleştirilir ve kesilir. Pervaz
genişliği isteğe ve modele bağlı olarak değişebilir.
Genellikle 4-6 cm uygulanır.
Pervaz parçalan kumaşa uygun tela ile telalanır.
Arka ve ön pervaz parçalarının yanları makine diki­
şi çekilerek birleştirilir. Dikiş paylan ikiye açılarak
ütülenir.
Oyuntu kenarlarının kalıp çizgilerinin işaretleri alınır.
 6. Pervaz parçasının açık olan omuz hattının di­ Kapanma şekillerine göre üst üste kapanan ve uç
kiş payları içe doğru kıvrılarak, ön ve arka omuz uca kapanan yırtmaçlar olarak iki gruba ayrılırlar.
kapalı baskı dikiş tekniği ile birbirine tutturulur.
Üst üste kapanan yırtmaçlar

- Biyeli yırtmaç

- Konfeksiyon yırtmacı

- Dikişsiz yırtmaç

- Kesiksiz yırtmaç

- Erkek gömleği yırtmacı

Uç uca kapanan yırtmaçlar

- Basit yırtmaç

- Dikişten açılan yırtmaç

olarak sınıflandırılabilir. Farklı çalışma yöntemi ile

çalışılan farklı isimlerde yırtmaç çalışmaları bu sı­
nıflamanın içine dahil edilebilir.

Basit Yırtmaç Çalışma

7. Kullanım sırasında pervaz kenarlarının giy­

sinin içinde katlanarak veya giysinin dışına çıkarak
görüntüyü bozmaması için, pervaz parçası yan di­
kişlere biritle tutturulur.

KOL YIRTMAÇLARI

Giysilerin daralan veya manşetle toplanan kolla­

rının kullanımını kolaylaştırmak için kol ucuna açı­
lan açıklıklardır. Kol yırtmaçları arka kolun dirsek
hattı hizasında kol ucuna açılırlar. Kola uygulanacak
yırtmaç türünün seçimi kumaş ve model özelliğine, Yırtmaç açıklığının yırtmaç parçası ile temizlen­
olduğu kadar, kullanılacak manşet türü ve yırtmaç diği uç uca kapanan yırtmaç türüdür. Basit yırtmaç
boyu dikkate alınarak da yapılmalıdır. Yırtmaç bo­ çalışılan kolun kol ağzı kapaması çıkıntılı manşetle
yunun yeterli uzunlukta olması kullanım kolaylığı temizlenir.
açısından önemlidir (Ladbury, 1992; 103).

Yırtmaçlı kolların kol ağzı, manşet veya kapakla

temizlenerek kullanıldığı gibi, yırtmacın özelliğine
göre manşet takılmadan da kullanılabilir. 1. Basit yırtmaç çalışmak

Giysinin türüne, kumaş özelliğine ve kol ağzı için istenen yırtmaç boyunda
temizlemesine göre farklı şekillerde çalışılırlar. Ör­ ve 6-7 cm genişliğinde yırt­
neğin aşınma özelliği olan kumaşlarda pervazla te­ maç parçası hazırlanır. Orta
mizlenmiş yırtmaları (basit, biyeli vb.), hacimli ku­ hattı işaretlenir.
maşlarda ise yassı görünümlü yırtmaçları (dikişsiz,
dikişten açılan vb.) tercih etmek gerekir.
 1. Kol üzerinde yırtmaç yeri belirlenir. Kol
ucunda 0,5 cm, yırtmaç sonunda 1 mm dikiş payı
olacak şekilde (pens ucu gibi ince) yırtmaç çizgisi­
nin kenarlan cetvelle ve inceltilmiş sabunla çizilir.

Yırtmaç çizgisi yırtmaç boyu kadar kesilir.

■j—m 2- İstenilen biye genişliğinin iki

o katma dikiş payı ilave edilerek biye
genişliği hesaplanır. Yırtmaç boyunda
ve belirlenen genişlikte biye parçası
kesilir. Örneğin: Yırtmaç boyu 10 cm
ve biye genişliği 1,5 cm yırtmaç için:
O
1,5x2=3 cm biye genişliği +2 cm
4. Biye parçasının kıvrılan kenarı kolun yüzüne
dikiş payı= 5 cm genişliğinde ve 10+2
doğru kıvrılarak (makine dikişini kapatacak şekil­
5 cm(dikiş payı)=12 cm boyunda biye
de) makine dikişinin üzerine iğnelenir. Gerekirse
parçası hazırlanmalıdır.
teyellenir.
( Biye parçasının boyu kumaşın düz
Yırtmaç iki yana açık düz konumda tutularak
iplik doğrultusunda olmalıdır. Desen
o özelliği olan kumaşlarda kumaş deseni- biye parçasının kenarına çima dikişi çekilir. Aynı

X, nin yönüne göre biye parçası kesilebilir. konumda yırtmaç ütülenir.

Biye parçasının bir kenannm dikiş payı tersine

doğru katlanarak ütülenir.

5. Kol tersine çev­

rilerek yırtmaç ikiye
3. Kesilen kol yırtmacı iki yana açılarak düz ko­ katlanır. Yırtmacın kat­
numa getirilir. Biye parçasının kıvrılmayan kenarı lanan köşesinden başla­
dikiş payı işaretleri üst üste gelecek şekilde yırtmaç yıp aşağıya doğru verev
kenarına yerleştirilerek iğnelenir. Gerekirse teyel­ makine dikişi çekilerek
lenir. yırmacm iki kenarı bir­

Yerleştirme işlemi biye parçasının yüzü kolun birine tutturulur.

tersine gelecek şekilde yapılmalıdır.

Yırtmaç kenarına çizilmiş olan dikiş payı çizgisi

üzerinden makine dikişi çekilir. Dikiş payları biye
parçasına doğru yatırılarak ütülenir.
 1. Kol ağzında yırtmaç yeri ortalanarak, kolun
giyilip çıkarılmasında rahatlık sağlayacak 4-6 cm
işaretlenir. İşaretler kol ağzı dikiş payına kadar çıt­
latılır.

1. Yırtmaç yerinin kenarlarına 1 cm dikiş payı

çizilerek, yırtmaç yeri kesilir. Köşe dikiş payları ve­
2. Çıtlatılan yırtmaç bolluğu (4-6 cm’lik kısım) rev olarak çıtlatılır.
kol boyu işaretinden kolun tersine doğru kıvrılarak
ütülenir. Tekrar 0,5 cm içe kıvrılarak elde kapalı 2. Dikiş payı ilave
baskı dikişi ile kola tutturulur. edilmiş yırtmaç boyunda
ve 5 cm genişliğinde yırt­
maç alt parçası kumaşın
düz boy iplik doğrultu­
sunda kesilir. Yırtmaç
alt parçasının genişliği
1,5x2=3 cm’dir. 2 cm iki
kenarın dikiş payıdır.

Üst yırtmaç parçası yırtmaç boyundan 2 cm

uzun, genişliği 2,5x2=5 cm ve 2 cm dikiş payı ile
birlikte 7 cm olarak kumaşın düz boy iplik doğrul­
tusunda kesilir.
3. Kolun ön tarafındaki çıt işareti katlanarak di­
ğer işaretin üzerine pili şeklinde kapatılır. Yırtmaç boyundan yukarıya 1,5 cm işaretlene­
rek üçgen çizilir. Üçgenin kenarından 0,5 cm pay
Erkek Gömleği Yırtmacı Çalışma
verilerek kesilir ve üst yırtmaç parçasının ucunun
şekli belirlenir.

Alt ve üst yırtmaç parçalarının bir kenarları dikiş

payından içe doğru katlanarak ütülenir.

Erkek gömleklerinde kullanıldığı için bu adı alan

yırtmaç, iki yırtmaç parçasının yırtmaç kenanna üst
üste kapanacak şekilde takılmasından oluşur. Erkek
gömleği yırtmacı çalışılmış kol ağzı kapaması düz
manşetle temizlenir.
 9. Yırtmaç üst üste kapatılır. Ok yönünde makine
dikişi çekilerek yırtmaç ucunun dikişi tamamlanır.

Dikişsiz Yırtmaç Çalışma

Geniş olan kol ağızlarını daraltmak için, kolun

pens şeklinde içe doğru katlanıp ortasından kesile­
rek yırtmaç oluşturmuş şeklidir. Dikişsiz yırtmaçlar
genellikle kol ağzı kıvnlarak temizlenmiş kollarda
kullanılır.
2. Pens payları yırtmacın kapanma yönünün
tersine doğru yatırılarak ütülenir. Çıtlatılan pens
kenarları kolun tersine doğru düz hat oluşturacak
şekilde katlanarak ütülenir. Kenarları 0,5 cm içe
kıvrılarak kapalı baskı dikişi ile kola tutturulur.

Yırtmaç kenarlan tutturulmadan önce kol boyu kı­

vırma işleminin yapılması çalışmayı kolaylaştıracaktır.

1. Kol ağzında yırtmaç yeri ve boyu belirlenerek

düz olarak çizilir. Çizilen çizgiden kol tersinden iki­
ye katlanır. Kol ağzında isteğe göre pens genişliği
işaretlenir ve yırtmaç ucu ile birleştirilerek çizilir.
Çizilen pens derin bir penstir. Pens ucu 2-3 cm ma­
kine dikişi çekilerek dikiş sonu pekiştirilir.

Kol ne kadar daraltılmak isteniyorsa ona göre

pens genişliği ayarlanır. 3-5 cm’den fazla olan pens
genişliğinin yırtmaç ucunda potluk yapabileceği
3. Yırtmacın diğer kenarına da aynı işlem yapı­
dikkate alınarak, daha fazla daraltma yan dikişler­
lır ve yırtmaç üst üste kapatılarak ütülenir. Yırtmaç
den yapılmalıdır.
üzerine dikilen düğmeler yırtmaç kenarlarını birbi­
Pensin kumaş katı olan orta hattı makine diki­ rine tutturacaktır.
şi hizasına kadar kesilerek, dikişe doğru 1,5-2 cm
çıtlatılır.
yırtmaçlara kapaması çıkıntılı veya uç uca kapanan
manşetler, üst üste kapanan yırtmaçlara ise kapa­
ması düz manşetler çalışılır.
Manşetler tek parça hâlinde ortasından katlana­
rak hazırlanabildiği gibi kenarları dikişle birleştiri­
len çift parça halinde de hazırlanabilirler. Özellikle
köşelerine farklı şekiller verilmiş manşetlerin iki
parça kesilmesi gerekir.
Manşetin boyu düz boy iplik doğrultusunda
kumaş katma yerleştirilir ve kenarlarına 1 cm dikiş
payı verilerek kesilir. Manşet tek parça olarak ke­
silmiş olacaktır. Orta işareti alınır ve altta kalacak
parçası orta işaretini 1 cm geçecek şekilde telalanır.
Daha net görünüm sağlamak için kumaşın yüze­
yinde farklılık oluşturmayan tela çeşidi kullanılarak
tüm manşet parçası telalanabilir.

Manşetler görünümleri ve kullanım sırasında

kolay yıpranmamaları için telalanırlar. Tela man­
şetin altta kalan tek katma yapıştırılabildiği gibi,
model ve kumaş özelliğine göre iki katma da yapış-
tırılabilir.

Düz Manşet Hazırlama

2. Manşetin telaşız kenarının dikiş payı içe doğ­
ru katlanarak ütülenir. Manşet orta hattı işaretinden
tersine doğru katlanır. İki kısa kenarı kalıp çizgisi
üzerinden makine dikişi çekilir. Köşe dikiş payları
üçgen şeklinde kesilir.

• Kapaması düz manşetler: İki kenarı düz

olarak hazırlanan manşet türü tek parça olabildiği
gibi, iki parça kesilerek kenarı dikişli de hazırlana­
bilir. Üst üste kapanan yırtmaç türleri ile kullanı­
lırlar.
3. Manşet yüzüne çevrilerek köşe dikiş payları
Bilek genişliği ölçüsüne kapama payı ilave edile­ dikiş iğnesi ile düzeltilir ve ütülenir. Kayan kumaş­
rek manşet boyu belirlenir. Belirlenen genişlik ve larda ütüden önce teyel yapılabilir.
boy ölçülerine göre manşet kalıbı hazırlanır. Manşet İki parçalı manşet
genişliği giysinin model özelliğine ve isteğe göre
değişir.

Bütün manşet
 • Uç uca kapamalı manşetler: Kapama payı ol­
13. Manşet parçaları kahp çizgileri üst üste ge­
mayan bu manşet türlerinin kapanması genellikle birit
lecek şekilde yüz yüze yerleştirilir. Kola takılacak
ilik ile sağlanır. Manşet hazırlama yöntemi iki parçalı
kenar açık kalacak şekilde üç kenarı makine dikişi
manşet çalışması ile benzerlik göstermektedir.
çekilir.

Üst parçanın dikiş payı geniş olacak şekilde

dikiş payları kademeli olarak inceltilir. Köşe dikiş
payları üçgen şeklinde kesilir.

11. Dikiş payı verilerek kesilmiş iki parçalı man­

şetin altta kalacak parçası telalanır. İsteğe göre her
iki parça da telalanabilir.

14. Manşet yüzüne çevrilerek köşe dikiş payları

dikiş iğnesi ile düzeltilir ve dikiş hattı kaydırılma­

dan manşet çevresine verev teyel alınır. Biyeler üze­
rine ütü bastmlmadan manşet ütülenir.

Kapaklı Manşet Hazırlama

12. Düğme çapma göre ayarlanmış biritler üst

manşet parçasının yüzünden kalıp çizgisi üzerine
yerleştirilerek uçlarından teyelle tutturulur.
 1. Pililer yapılarak veya büzgü alınarak kol ağzı
manşet boyunda ayarlanır. Büzgü ve pililerin yoğun
olduğu kısım manşetin kapanma yönü olan ön kol
olmalıdır.
Kolun yüzünden manşetin telaşız tarafı kol ağ­
zına yerleştirilir ve iğnelenir. Gerekirse teyellenir.
Kalıp çizgisi üzerinden makine dikişi çekilir.
Kapaması çıkıntılı manşetlerde; manşetin çı­
kıntılı kenarı arka kol yönündeki yırtmaç kenarına
yerleştirilerek, yırtmaç kapandığında çıkıntının alt­
ta kalması sağlanır.

3. Manşet çevrildiğinde en genişi üstte olacak

şekilde dikiş payları kademeli olarak inceltilir.

2. Manşet kolun tersinden yerleştirilerek de ma­

kine çekilebilir.
Kapaması düz manşetlerde; yırtmaç kenarı ile
manşet kenarı birbirini takip edecek şekilde uç uca
takılır.

3. Uç uca kapanan manşetlerde; yırtmaç kenarı

ile manşet kenarı birbirini takip edecek şekilde uç
uca takılır.
 8. Manşetin çıkıntısız (ön) kenarından içeriye
düğme çapı ölçüsü kadar girilir ve kapak kıvrım
hattından sonraki manşet genişliği ortalanarak ilik
yeri belirlenir.
Not: Manşet kolun tersinden kol ağzına yerleşti­
rilerek de kola takılabilir. Bu durumda kolun yüzü­
ne kapatılan manşetin kapanan kenarından başlaya­
rak, tüm çevresine çima dikişi çekilebilir.

KOL KAPAĞI İLE KOL AĞZI TEMİZLEME

2. Kol kapağı yüzüne çevrilir. Dikiş hattı 1 mm kay-
dmlarak kol kapağının çevresi verev teyel ile teyellenir.

3. Kol ağzı için pervaz parçası hazırlanarak, ma­

Değişik formlarda kapak parçasının kol ağzına kine dikişi ile birleştirilir. Dikiş paylan ikiye açılarak
hareketli şekilde takılmasıyla oluşan kol ağzı temiz­ ütülenir. Kol ağzından kol içinin görünmemesi için,
leme yöntemidir. pervaz parçasının genişliği 5 cm’den az olmamalıdır.

4. Kolun yüzünden kol kapağı kol ağzına geçiri­

lir ve kalıp çizgileri üst üste getirilerek teyellenir.
Kol kapağının birleştirme dikişi ile kol alt dikişi
üst üste gelmelidir.

1. İki adet kesilen kol kapağının altta kalacak olan

parçası telalanır. Parçalar ayn ayn yanlanndan maki­
ne dikişi çekilerek kol ağzı formunda birleştirilir.
Kapak parçalan yüz yüze gelecek şekilde iç içe
geçirilir. Kapak kenarlan kalıp çizgisi üzerinden ma­
kine dikişi çekilerek, ütülenir. Telaşız parçanın dikiş
payı en geniş olacak şekilde dikiş paylan inceltilir.
 1. Belirlenen bant boyu ve genişliğinde bant
parçası bütün olarak kesilir. Bandın altta kalacak
4. Kol ağzı bant genişliğinde büzülür veya pi­
olan tarafına tela yapıştırılır.
lilerle daraltılır. Bant kol ile yüz yüze gelecek şe­
kilde kolun üzerine geçirilerek kıvnlmayan kenar
kol ağzına iğnelenir. Kol bandı kol ağzı çevresine
teyellenir.

Kol bandının dikiş payları bant katlandığında

kademe oluşturacak şekilde kesilir.

2. Tela, bandın orta işaretinden başlayarak ya-

pıştınlabileceği gibi, orta işaretini 1 cm geçecek
şekilde de yapıştınlabilir. Kol ağzının esnememesi
için orta işaretini 1 cm geçecek şekilde tela yapış­
tırılması tercih edilmelidir. Kumaş özelliğine tela
göre üst parçaya da yapıştınlabilir.

5. Kol ağzı teyel üzerinden makine dikişi çekilir.

Bant dikiş payı geniş olacak şekilde dikiş payları ka­
demeli olarak inceltilir.

3. Kol bandı yuvarlak şekilde birleştirilerek maki­

ne dikişi çekilir. Dikiş paylan ikiye açılarak ütülenir.

Tela üst parçada kullanılacaksa bandın telaşız

kenarı, alt parçada kullanılacaksa telalı kenarı tersi­
ne doğru kıvrılarak dikiş payından ütülenir.
 4. Kol yüzüne çevrilir. İkinci duble çizgisi kat­ Parça İlaveli Dubleli Kol Ağzı Temizleme
lanarak duble kolun yüzüne doğru çevrilir ve iğne­
lenir. Katlanan bu hat kol boyu hattıdır. Kol boyu
kenarına verev teyel alınır.

5. Kol tersine çevrilerek, içte kalan duble payı­

nın kenarları açık baskı dikişi ile kola tutturulur.

1. Kol kesilirken duble payı ilave edilmemiş kol

ağzı, ayn hazırlanan duble parçası ile temizlenebilir.

Duble genişliğinin iki katı ve içeriye kıvırma payı

verilerek duble parçası çizilir. Dublenin katlanma
yönüne göre duble paylarının kenarları şekillendi­
rilir. Dikiş payı verilerek kesilir.

İlk duble payı telalanır. Kumaş özelliğine ve iste­

ğe bağlı olarak tela kullanılmayabilir.

6. Kol yüzüne çevrilerek kol tahtası üzerinde ütü­

lenir. Kol alt dikişinin üzerinde dublenin içine hare­
ketli birit sanlarak dublenin geri dönmesi engellenir.
 Kol ağzının tek kat veya çift kat biye ile temiz­ pervaz payı ilave edilerek belirlenir.
lenmesi yöntemidir. Özellikle bileğe doğru daralan
kol ağızlarının temizlenmesinde biye sıklıkla kulla­
nılır.

Giysinin kullanım sıklığı ve kumaş özelliğine

göre biye ile kol ağzı temizleme yöntemleri farklılık
gösterir. Çalışma yöntemlerine göre biye ile kol ağzı
temizleme yöntemleri;

- Tek kat biye ile

- Çift kat biye ile 2. Esnetilen biye parçası kol ağzı genişliğinde

- Pervaz işlevi gören biye ile birleştirilir. Biye birleştirme dikişi düz boy iplik

temizleme yöntemleri olarak sınıflandırılabilirler. doğrultusunda yapılmalıdır.

Tersi ve yüzü arasında renk farkı olan kumaş­

larda kol ağzından kumaşın tersinin görünmemesi
istendiğinde, pervaz işlevi gören biye yöntemi kul­
lanılmalıdır. Sık kullanılan ve yıkanan giysilerin kol
ağızlarının çift kat biye çalışma yöntemi ile temiz­
lenmesi kullanım ömrü açısından daha uygundur.

Tek kat biye çalışması ile pervaz işlevi gören biye

çalışmasının işlemleri biye çevirme aşamasına kadar
aynı olduğu için, iki yöntem birlikte ele alınmış ve
sırası geldiğinde farklı olan işlemlere yer verilmiştir.

> Tek Kat Biye İle Kol Ağzı Temizleme

Tek Kat Biye İle Kol Ağzı Temizleme

3. Kol yüzüne çevrilir. Biye parçası kolla yüz yüze

gelecek şekilde kol ağzına yerleştirilerek teyellenir.

Biye birleştirme dikişinin kol alt dikişine gelme­

sine dikkat edilmelidir.

1. Kol altı makine dikişi çekilerek birleştirildik­

ten sonra dikiş paylan ikiye açılarak ütülenir ve uy­
gun kenar temizleme yöntemi ile temizlenir.

Biye parçası kesilir ve esnetilerek ütülenir. Biye

parçası genişliği:

Tek kat biye için; kumaşın esneme payı dik­

kate alınarak, biye genişliğinin iki katma dikiş payı
ilave edilerek belirlenir.

Pervaz işlevi gören biye için; kumaşın esneme

payı dikkate alınarak, biye genişliğinin iki katma
 4. Dikiş paylan istenen biye genişliği kadar düzgün
şekilde kesilir ve biye parçasına yatmlarak ütülenir.

Biyenin kumaş katı olan kenarı dikiş payını sa­

racak şekilde kolun tersine çevrilerek makine dikişi
üzerine iğnelenir.

2. Esnetilen biye parçası kol ağzı genişliğinde

birleştirilir. Biye birleştirme dikişi düz boy iplik
doğrultusunda yapılmalıdır. Biye parçası ortasından
ikiye katlanarak ütülenir.

3. Biye parçası kolla yüz yüze gelecek şekilde

açık kenarı kol ağzına yerleştirilerek teyellenir. Kol
ağzı kalıp çizgisi üzerinden makine dikişi çekilerek
biye parçası kola tutturulur.

Biye birleştirme dikişinin kol alt dikişine gelme­

sine dikkat edilmelidir.

5. Biye kenarı elde baskı dikişi ile veya biye ke­

narını tutacak şekilde çima dikişi çekilerek dikiş
hattı üzerine tutturulur.
 4. Kol alt dikişinde açıklık bırakılarak da kol ağ­ Pervazlı Esnek Bant Çalışma
zına lastik geçirilebilir. Lastik genişliği açık bırakıla­
rak kol altı makine dikişi ile birleştirilir.

5. Kol ağzı boy çizgisinden kolun tersine doğru

katlanarak ütülenir. Dikiş payı içe doğru kıvrılarak
iğnelenir. Gerekirse teyellenerek kenarından çima
dikişi çekilir.
İsteğe göre kol ucuna da çima dikişi çekilebilir.
Bu dikiş kol ucunun daha düzgün olmasını sağla­
yacaktır.
1. Kol boyuna kıvırma payı ilave edilemediği
veya kol ucunun dikişli olmasının gerektiği durum­
larda, kol ağzına lastik genişliğinde pervaz parçası
geçirilerek lastik yuvası hazırlanabilir.
Kol altı makine dikişi ile birleştirilerek dikiş
paylan uygun kenar temizleme yöntemi ile temiz­
lenir ve ikiye açılarak ütülenir.
Kol ağzı ölçüsünde ve lastik genişliğinde pervaz
parçası çevresine dikiş payı verilerek kesilir. İki kısa
kenarı ve bir uzun kenarının dikiş payları tersine
doğru kıvrılarak ütülenir.

6. Kol alt dikişinde bırakılan açıklıktan kol ağzı

genişliğinde kesilmiş lastik olan geçirilerek iki ucu
makine dikişi ile birbirine tutturulur. Kol ağzı el ile
esnetilerek lastik yuvasına yerleştirilir ve büzgüler
eşit olarak dağıtılır.
 2. Kol ağzı ilk genişlik çizgisinden tersine doğru
katlanarak ütülenir. Dikiş payı içe doğru katlanarak
kola iğnelenir. Gerekirse teyellenerek kenarına çima
dikişi çekilir. Lastik genişliği çizgisinden de makine
dikişi çekilerek lastik yuvası oluşturulur.
İsteğe göre kol ucunda bırakılan genişliğin ke­
narına da çima dikişi çekilebilir. Kol ağzı kol tahta­
sına geçirilerek ütülenir.

1. Kol ağzı kıvırma payının kenarı uygun kenar

temizleme yöntemi ile temizlenir. Kol ağzı katlandı­
ğında dikiş paylarının kalınlık yapmaması için, kıvır­
ma payının dikiş paylan kademe oluşturacak şekilde
inceltilir. Gerekiyorsa kol ağzının esnememesi için
dikiş payına tela yapıştmlabilir. (bkz T.D.T.I. 69.)

3. Kol alt dikişinde bırakılan açıklıktan kol ağzı

genişliğinde kesilmiş lastik geçirilerek iki ucu ma­
kine dikişi ile birbirine tutturulur. Kol ağzı el ile
esnetilerek lastik yuvasına yerleştirilir ve büzgüler
eşit olarak dağıtılır.

KIVIRARAK KOL AĞZI TEMİZLEME

2. Kol ağzı kıvırma payı kol boyu çizgisinden
kolun tersine doğru katlanarak kol ucuna verev te­
yel alınır. Kıvırma payı kenarından elde açık baskı
dikişi yapılarak kol ağzı tamamlanır.

Kol boyu dikiş paylarının kolun içine doğru

kıvrılarak açık veya kapalı baskı dikişi ile tutturul-
duğu yöntemdir. Kumaş özelliğine göre kol ağzının 3. Kol boyuna kıvırma payı verilmediği durum-
esnememesi için, kol boyu işaretini 1 cm geçecek
şekilde dikiş payına tela yapıştırılabilir.
(çözgü) oranla daha az esnediği görülür. Kalıplar kumaşa yerleştirilirken düz iplik yönüne dikkat edilerek
yerleştirilmelidir (farklı yerleşim gerektiren model özelliği yoksa). Düz iplik yönü, tasarımın kalitesi, kişi
üzerinde duruşu ve giysi formu açısından olduğu kadar, giysinin kullanımı ve bakımı açısından da önemli­
dir. Bu nedenle kalıplar hazırlanırken düz iplik işaretlerinin mutlaka belirtilmesi ve kalıbı kumaşa yerleştir­
me işleminde düz boy iplik doğrultularına dikkat edilmesi gereklidir. Bazı kalıplarda kumaş katı hatları ve
düz kenarlara paralel olan çizgiler düz iplik işareti olarak alınabilir.

Ekose: îskoç sözcüğünün Fransızca okunuşu olan ekose sözcüğü, farklı renklerdeki çizgilerin kare ve
dikdörtgenler oluşturduğu kumaş desenidir (Anonim 2 ).

Ekose kumaş: Ekose desenli kumaşlar ekose kumaş olarak tanımlanır.

Esnetme yapmak: Giysilerin bazı bölümlerinde (iki parçalı kol, pantolon iç paçası vb.) form vermek
için veya model özelliğinin gerektirdiği yerlerde, dikişle birleştirme işlemi yapılmadan önce, esnetme işlemi
yapılması gereklidir. Esnetme; giysi bölümünün esnetilmesi gereken kenarlarının, giysi formunun gerektir­
diği şekilde (şekil verilerek veya düz olarak) çekilerek ütü ile uzatılmasıdır. Esnetme işlemi kumaş kenarın­
dan başlayarak (gerekiyorsa iç kısımlara doğru )giysi formu doğrultusunda, kumaş çekilerek ütünün kumaş
üzerinde düz hareketlerle bastırılarak gezdirilmesiyle yapılır.

Etek ve pantolonda ise; bel ile kalça düşüklüğü arasında veya kalça düşüklüğü altında model özelliği
oluşturmak amacıyla yapılan, modele uygun dikim teknikleri ile birleştirilen enine kesikler korsaj olarak
adlandırılır. Özellikle kalça düşüklüğünün üzerindeki korsajlarda beldeki pensler kalıp hazırlama aşama­
sında korsaja kaydırılarak, korsaj penssiz çalışılır.

Fleto: Giysilerde cep ve ilik kenarlarına geçirilen farklı genişliklerdeki bant şeklindeki kumaş parçala­
rıdır.

Gaze dikişi: Giysilerin farklı bölümlerinde işlevsel veya süsleme amaçlı olarak uygulanan 0,5 cm’lik (bir
makine ayağı) makine dikişleridir.

Giysilerde ve özellikle eteklerde, tümü makine dikişi ile dikilmiş makine pililerinin, özel pres makinele­
rinde yapılmış (pilise ve pilisoley) pililerin, dönem dönem sıkça kullanıldığı görülmektedir.
— Giysi astarıyla veya pervaz parçasıyla temizlenen giysi bölümlerinin iç kısımlarındaki dikiş paylarının,
giysinin yüzünden görünmesini engellemek (yüz tarafına yuvarlanması önlenir),
— Giysinin agrafla kapatılan bölümlerinde kapamayı sağlamak,
— Giysinin içte kalan hareketli parçalarını (pervaz, pili payı, geniş dikiş payı vs.) belirli hareket serbes-
tisi vererek giysiye tutturmak için kullanılır.

Giysinin tersi : Dikiş paylarının göründüğü ve kumaşın tersinin oluşturduğu, giyildiği zaman giysinin
içte kalan kısmı.

Giysinin yüzü : Dikiş hatlarının ve kumaşın yüz kısmının oluşturduğu, giyildiği zaman giysinin görü­
nen dış yüzü.

Giysiyi dikerken yapılacak esnetme işlemini yapmadan önce dikilecek kumaşın ütüye karşı vereceği
tepkinin ve esneme miktarının belirlenmesi için, gereksiz bir kumaş parçası ile deneme yapılması gerek­
mektedir.

Giysiyi dikerken yapılacak yedirme işlemini yapmadan önce dikilecek kumaşın ütüye karşı vereceği
tepkinin ve yedirme miktarının belirlenebilmesi için gereksiz bir kumaş parçası ile deneme yapılması ge­
rekmektedir.
 Pekiştirme dikişi yapmak: Dikiş başlangıçları, dikiş sonları, pens ucu, pili ucu, fermuar ve yırtmaç
açıklıkları vb. yerlerde ipliğin sağılıp dikişin sökülmemesi amacıyla, dikiş bitiminde geri gidip gelme işlemi
yapılarak dikişin sağlamlaştırılmasıdır. Çok ince ve transparan kumaşlarda pekiştirme dikişi kalınlık ve
kumaşta zedelenme yapabilir. İplik uçları bağlanarak, iğne yardımıyla elde sağlamlaştırma yapılarak iplik
uçları yok edilir.

Pens kapatmak: Giysi parçaları üzerindeki penslerin, karşılıklı iki kenar hatlarını üst üste getirerek uy­
gun dikiş tekniği ile birleştirmektir. Pens uçlarının ince bitirilmesi ve pekiştirilmesi dikiş kalitesi ve giysinin
görünümü açısından önemlidir.

Pervaz: Giysilerin bazı bölümlerinin (yaka, kol, etek ucu, bel vs.) kenarlarını temizlemek için kullanılan
verev veya sekline göre kesilmiş kumaş parçalarıdır. Düz hatlara çalışılacak olan pervaz parçalarının verev
olarak, yuvarlak veya farklı şekillerdeki hatlara uygulanacak pervaz parçalarının şekline uygun olarak ve
kullanılan yerin düz iplik doğrultusunda biçilmesi iyi sonuç almak açısından önemlidir.

Pili: Giysinin herhangi bir yerinde, kumaşın arasına pili payı verilerek katlanmasıyla oluşturulan kumaş
kıvrımına pili denir. Pililer ütü hattı oluşturularak uygulandığında ütülü pili, kumaş katlanarak ütülen­
meden uygulandığında serbest pili olarak adlandırılır. Pililer isteğe ve model özelliğine göre sağa veya sola
katlanarak uygulanabilir. Birbirine bakan ve ortada birleşen pililere kanun pili denir (halk arasında A pili
olarak da bilinir). Pililer giysiye model özelliği kazandırmasının yanında, dolgun - hacimli bir görünüm ve
kullanım rahatlığı da verir.

Rişliyö: Giysinin dikiş hattına kadar çıtlatılması gereken köşelerinin atmaması için dikiş kenarına elde
örülerek yapılan dikiştir.

Rover Hattı: Giysinin yaka oluşturmak üzere beden üzerine dönen ön kapamasındaki kıvrım (dönüş)
hattıdır.

Takım hattı: Roba, kol, yaka gibi giysi parçalarının bedenle birleşecek hatlarıdır.

Tela yapıştırmak (telalamak): Giysilerin bazı bölümlerinde ( yaka, cep ağzı ve kapağı, manşet, etek
ve pantolon kemeri, pervaz parçaları vs.) görüntü netliği sağlamak, form vermek ve giysinin fonksiyonelliği­
ni artırmak için kumaşa tela takviyesi yapmak gerekir. Tela kumaşın kalınlığına ve menşeine göre seçilmeli,
kumaşın düz boy ipliği doğrultusunda ütülenerek hava kabarcıkları oluşmayacak ve kalıp formu bozulma­
yacak şekilde esnetilmeden, gerekli ısıyla yapıştınlmahdır. Tela yapıştırılan parçanın soğumadan kaldınl-
mamasma dikkat edilmelidir (mümkünse vakumlu paskala üzerinde yapıştırılmak). Aksi takdirde telanın
yapışan bazı kısımları kumaştan ayrılacağı gibi, giysi parçasının formu da bozulacaktır. Telalama işleminin
giysi parçalarını birleştirme işleminden önce yapılması gerekir. Tela giysi parçasına uygulanmadan önce,
küçük bir parça üzerinde denenerek modele ve kumaşa uygunluğu kontrol edilmelidir.

Tırnak ütüsü: Makine çekme sırasında dikiş çekilecek olan kenarın paylarını düzeltmek amacıyla veya
dikişin netliğini görmek amacıyla dikiş üzerine veya dikiş payına tırnak yarımıyla uygulanan basit bir dü­
zeltme işlemidir. Kısa mesafeli düz hatların belirlenmesinde tırnak ütüsü yöntemi sık kullanılır. Tırnak
ütüsü; baş parmağın tırnağının belirlenen hat üzerine bastırılarak çekilmesiyle yapılır. Örneğin; köşe çalı­
şılırken katlanarak oluşturulan eşkenar üçgenin makine çekilecek kenarı, tırnak ütüsü yapılarak oluşan hat
üzerinden makine çekilir.

Uçurmak: Giysi parçalarının dikildikten sonra döndürülen bölümlerinde, dikiş paylarının üst üste
gelerek kalınlık yapan kısımlarının, üçgen şeklinde kesilmesi işlemidir. Klapa, yaka, manşet, cep kapağı
gibi köşeli giysi parçalarında, dikiş payları temizlenip parçalar çevrildiği zaman; köşelerdeki dikiş payları
üst üste gelerek kalınlık yapar ve sivri köşeler yuvarlak, net olmayan görünüm alır. Bu durumda üst üste
 KAYNAKÇA

ANONİM 1, ( 1972), McCall’s Sewing in Colour, The Hamlyn Publishing Group Ltd., Printed in
Czechoslovakia by Polygrafia Prague.

ANONİM 2, www.itusözlük.com/goster.php/ekose,13.02.2008.

BERG, R. (2000), Classıc Clothes, New Holland Publishers Ltd., London.

BLAESER, M. (1978), Alles Selbst Genaht, Verlag Das Beste, Stuttgard-Zürih- Wien.

BRAY, N. (1996), Dress Fitting, Crosby Lockwood & Son Ltd., London.

ÇOBAN, S., NAMLIGÖZ, E., S. (2004) Termofizyolojik Giysi Konforu Ve Test Cihazları, Tübitak Tekstil
Araştırma Merkezi. 10. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu, http://www.tubitaktam.
ege.edu.tr

HALE, G. M. (1982), Making Clothes Fitting, Frederic Wame Ltd., London.

HARLOW, E. (1978), Beter Sewing, Hennerwood Publication, London.

KOCA E., KOÇ F. (2006), Temel Dikim Teknikleri I, Kök Yayıncılık, Ankara.

LADBURY, A. (1992), The Sewing Book, Longmeadow Pres, London.

Lİ, Y. (2001). The Scienceof Clothing Comfort. Textile Progress The Textile Institute International.

MEİNANDER, H., VARHEENMAA, M.. (ESPOO 2002). Clothing and textiles

for disabled and elderly people. VTT Tıedotteıta — Research Notes 2143. Finland: Vtt Tıetopalvelu Vtt
Informatıonstjânst Vtt Information Service.

SHAARCHMİDT,H., MÖHRİNG, U. (2005). Clothing is Not Only Clothihg (Tekerlekli Sandalye

Bağımlıları İçin Özel Giysiler Çeviri). Tekstil Maraton ,76, 73-75.

TAHTAM, C., SEAMAN, J. (2005) Fashion Design Drawing Course, Thame&Hudson Ltd., London
THOREN, M. (1996). Systems approach to clothing for disabled users. Why is it difficultfor disabled users
tofind suitable clothing. Applied Ergonomics, 27 (6), 389-396.

TOPRAKKAYA, D. (1999). Termofizyolojik Açıdan Giyim Konforu. Tekstil ve Konfeksiyon 5, 403-407.

UMBACH, K.H.(1993). Spor Giyimde Giyim Fizyolojisi. Bekleidungsphysiologische Gesichpunkte zur

Entwicklung von Sportkleidung, Wirkerei-und Stickerei-Technik, 108 -114.

YAKARTEPE, M., YAKARTEPE, Z. ( 1995) Konfeksiyon Teknolojisi, T.K.A.M. (Tekstil ve Konfeksiyon

Araştırma Merkezi), İstanbul.
 Erkek Gömleği Yırtmacı: 203, 207
Erkek yaka: 81, 99, 104, 131, 132, 134, 135, 138
Esnek bant: 82, 96, 97, 98, 210, 226, 227, 228
Esnek bantlı kol ağzı: 226
Esneme payı: 88, 90, 95, 223, 224
Fermejüp: 4, 48, 74
Fermuar: 26, 39, 40, 48, 61, 65, 66, 67, 68, 69,
86, 94, 96, 115, 124, 127, 128, 129, 234
Fitilli biye: 88, 93, 94, 95
Fleto cep: 24, 166, 170, 177, 180
Form: 11, 15, 22, 25, 30, 31, 32, 33, 34, 42, 48,
49, 60, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 85, 88, 89, 90, 91,
92, 93, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 108,
110, 112, 113, 115, 116, 117, 118, 119, 121, 123,
124, 125, 128, 130, 131, 132, 134, 136, 137, 138,
140, 141, 154, 150, 151, 154, 155, 156, 157, 160,
166, 177, 186, 187, 190, 191, 192, 198, 214, 230,
232, 233, 234, 235, 236, 237
Giysi parçaları: 3, 4, 21, 22, 24, 26, 30, 44, 49,
50, 78, 154, 162, 234, 235
Gömlek: 9, 10, 16, 26, 35, 53, 80, 99, 104, 108,
116, 118, 221, 132, 155, 186, 189, 207
Gömlek yaka: 10, 80, 116, 118
Göğüs yastığı: 34, 44, 103, 109, 110, 112, 114,
116, 125, 134, 135, 136, 138, 140, 141, 154, 150,
151, 188,
Hâkim yaka: 80, 121, 232
İlik: 4, 50, 51, 52, 69, 70, 71, 72, 166, 177
İlik cep: 166, 177
Japone kol: 192, 193, 195, 198
Kademeli kesim: 85, 87,102,103, 104, 110,112,
113, 114, 116, 117, 118, 119, 122, 124, 125, 134,
135, 140, 159, 171, 177, 200, 212, 213, 214, 21
Kalıbı kumaşa yerleştirme: 3, 14, 15, 16, 17, 18,
19, 20, 34, 233
Kapaklı Manşet: 213
Kapaklı cep: 24
Kapama payı: 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56,
57, 56, 61, 69, 82, 99, 115, 125, 127, 130, 131,
211, 212, 213, 214, 234
Kapamalar: 3, 4, 17, 18, 47, 48, 49, 50, 51, 52,
61, 64, 65, 74, 84, 88, 96, 124, 234
Kare kol: 5, 186, 198
Kare Kuşlu Japone Kol: 192, 195
Karpuz kol: 186, 187
Kesiksiz Yırtmaç: 203, 206
Kesim: 3, 4, 11, 14, 15, 23, 26, 37, 79, 99, 167,
169,179
Kıvırma payı: 38, 49, 51, 82, 88, 92, 105, 115,
131, 155, 221, 222, 227, 229, 230, 234
Kıvrılmış kol ağzı: 229
Klapa: 49, 57, 59, 60, 62, 63, 64, 65, 66, 71, 72,
75, 80, 81, 82, 83, 84, 86, 87, 99, 105, 106, 107,
108, 109, 110, 111, 112, 127, 128, 132, 133, 135,
136, 137, 138, 139, 141, 142, 144, 145, 146, 147,
148, 149, 150, 151, 232, 234, 235
Kol: 2, 3, 7, 8, 9, 10, 17, 19, 21, 22, 23, 24, 25,
26, 30, 36, 37, 44, 45, 48, 52, 57, 64, 65, 66, 74,
85, 86, 87, 89, 91, 93, 96, 98, 102, 108, 109, 110,
113, 114, 123, 125, 126, 131, 134, 137, 145, 150,
151, 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 192, 193,
194, 195, 196, 197, 198, 199,200, 201, 202, 203,
204, 205, 206, 207, 208, 209,210, 211, 212, 213,
214, 215, 216, 217, 218, 219,220, 221, 222, 223,
224, 225, 226, 227, 228, 229,230, 232, 233, 234,
235,236
Kol ağzı: 3, 5, 20, 96, 186, 187, 192, 204, 206,
207, 209, 210, 214, 215, 216, 217, 218, 219, 220,
221, 222, 223, 224, 226, 227, 228, 229, 230, 232,
236
Kol kapağı: 22, 24, 210, 217, 218
Kol oyuntusu temizleme: 5
Kol tahtası: 108, 114, 125, 136, 145, 150, 151,
189, 191, 198, 201,221
Kol yırtmacı: 25, 205, 214
Konfeksiyon Yırtmacı: 203, 206
Körüklü cep: 160, 161
Kumaş: 3, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18,
19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 30, 32, 33, 34, 35, 41,
42, 43, 44, 45, 46, 49, 52, 53, 57, 58, 61, 67, 68,
69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 80, 81, 82, 83, 84, 86,
88, 90, 91, 92, 94, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104,
105, 108, 109, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 120,
122, 123, 124, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 138,