Teoretyczne i praktyczne aspekty

skutecznej sanityzacji i dezynfekcji

obiektów inwentarskich.

Krzysztof Smierzchalski
Agro-Trade Sp. z o.o.
Poznań
 Podstawowe pojęcia
Sterylizacja - niszczenie wszystkich mikroorganizmów, ich
form wegetatywnych i spor

Dezynfekcja - zabieg mający na celu niszczenie

mikroorganizmów chorobotwórczych

Antyseptyka - niszczenie drobnoustrojów znajdujących się

na powierzchni żywych tkanek

Sanityzacja - postępowanie zmierzające do redukcji liczby

drobnoustrojów do stanu bezpiecznego dla zdrowia
zwierząt
 Sanityzacja
to klucz
do prawidłowej
dezynfekcji
!!!
 Struktura środka czyszczącego
• Woda
• Środki powierzchniowo czynne
• Czynnik kompleksujący
• Substancje zapachowe neutralizujące własny
zapach
• Kwas ( np. odczyn kwaśny EWABO PL 56 )
lub
• Zasada ( np. odczyn zasadowy EWABO POLYCAR )
lub lekko zasadowy ( np. EWABO
INDUSTRIEREINGER )
 Zalety środka
powierzchniowo czynnego
• dobra rozpuszczalność w wodzie
• podlega biodegradacji
• optymalne odprowadzanie brudu
• odporność na twardość wody
• dobre właściwości pieniące
• odporność na działanie temperatury
• odporność na działanie kwasów i zasad
• nie powoduje korozji
• niska cena
 Myjki
wysokociśnieniowe
Dezynfekcja – zabieg mający na celu
niszczenie mikroorganizmów
chorobotwórczych.

Czynniki fizyczne – np. światło UV,

zmiany temperatury lub zmiany pH.

Środki chemiczne
Dobrze wykonany zabieg
mycia pozwala na
usunięcie do 80%
zanieczyszczeń!!!
 Cechy idealnego preparatu dezynfekcyjnego

właściwa siła bójcza w stosunku do szerokiej gamy

drobnoustrojów

krótki czas działania

niskie stężenie

brak powstawania oporności u niszczonych zarazków

skuteczny w każdym środowisku ( także w obecności
substancji organicznych !!!)

dobra odporność termiczna

brak szkodliwości dla środowiska naturalnego

optymalne działanie penetracyjne lub parowanie

dobra rozpuszczalność (także w twardej wodzie kranowej !)
i tworzenie trwałych roztworów roboczych

łatwy w użyciu i TANI !!!
 Czynniki determinujące uzyskanie dobrego
efektu zabiegu dezynfekcyjnego

dobór właściwych stężeń roboczych

temperatura zastosowanego roztworu

temperatura i wilgotność w obiekcie

ilość preparatu zużytego na jednostkę powierzchni (lub
kubaturę obiektu – metoda zamgławiania !)

czas działania preparatu

sposób zastosowania (nanoszenia)

właściwości odkażanego środowiska
 Środki dezynfekcyjne
• Formaldehyd
• Aldehyd glutarowy
• Chlor
• Jod
• Brom
• Fenol i jego pochodne
• Czwartorzędowe związki amoniowe
• Nadtlenki
• Kwas nadoctowy
• Zasady, kwasy
• Krezole
• Alkohole
 FORMALDEHYD
• dobra skuteczność przy zwalczaniu bakterii,
grzybów, wirusów
• bardzo tani
• dobre parowanie
• brak działania penetracyjnego
• wymagane wysokie stężenie
• fumigacja tylko za zezwoleniem
• bardzo toksyczny
• żrący
 ALDEHYD GLUTAROWY
• doskonała skuteczność przy zwalczaniu wszelkich
mikroorganizmów
• skuteczny w niskich stężeniach
• możliwość fumigacji (substancja termostabilna)
• mało toksyczny
• słabe właściwości lotne
• brak działania penetracyjnego
• żrący
• bardzo drogi
 CHLOR i jego związki
• dobre właściwości w zakresie zwalczania glonów
• dobra rozpuszczalność w wodzie
• silnie korozyjny (żrący)
• brak właściwości penetracyjnych
• wymagane wysokie stężenie
• brak pełnej skuteczności w zwalczaniu bakterii
i wirusów
• brak odporności na działanie temperatur
• negatywne oddziaływanie na środowisko naturalne
• korzystna cena
• niska skuteczność w obecności zanieczyszczeń
organicznych i nieorganicznych
 Związki chloru stosowane w dezynfekcji

• Podchloryn sodu
• Podchloryn litu
• Wapno chlorowane
• Chloroizocjanurany
• Chloramina T (bez lub po aktywacji)
• Chloramina B
• Dwutlenek chloru

Optimum działania: pH = 6,0 – 7,5

Przy pH poniżej 4,0 – wydzielanie chloru

Wzrost pH ogranicza działanie związków chloru
 JOD / BROM
• podobnie jak chlor, jednak bardzo dobre
działanie długotrwałe
• brak działania penetracyjnego
• pomieszczenia inwentarskie żółkną pod ich
wpływem
 Jodofory - charakterystyka
Zalety:
• Natychmiastowe działanie
• Brak wpływu niskich temp.
• Brak wpływu twardej wody
• Niedrażniące dla skóry
• Bez smaku i zapachu
Wady:
• Powoduje korozję
• Barwi powierzchnię
• Tworzy barwne kompleksy ze
skrobią
• Wydzielanie jodu w temp.
> 43,3 stopni C
• Działanie tylko w środowisku
kwaśnym
• Słabe działanie w obecności
substancji organicznych

Zalecane stosowanie: 12,5 – 25 ppm w przeliczeniu na jod

1 cząsteczka jodu stanowi ekwiwalent 3 – 6 cząsteczek chloru
 FENOL
• trudno rozpuszczalny w wodzie
• silnie toksyczny
• brak działania penetracyjnego
• negatywne oddziaływanie na środowisko
naturalne
• wymagane wysokie stężenie
• wysoka cena
• poza tym takie same właściwości jak jodu
 CZWARTORZĘDOWE ZWIĄZKI
AMONIOWE (QAC)
• dobre działanie penetracyjne
• błąd białkowy
• skuteczne działanie długotrwałe
• nie żrące w rozcieńczeniu
• dobra odporność na działanie temperatur
• skuteczne niskie stężenia
• odporne na twardą wodę
 NADTLENKI I KWASY
NADOCTOWE
• Działanie tych biocydów wywoływane jest przez
grupę nadtlenową, której rozkład powoduje
powstanie aktywnego tlenu atomowego
• nie toksyczne
• działanie wyłącznie krótkotrwałe
• brak działania penetracyjnego
• wybuchowe
• żrące
 ZASADY I KWASY

• silnie żrące
• brak skutecznego działania
 POCHODNE FENOLU -
KREZOLE
• warunkowa rozpuszczalność w wodzie
• skuteczny biocyd
• duża skuteczność w zwalczaniu kokcydiów
(drobnych pasożytów)
• wysokie stężenie użytkowe
• wysoka cena
• brak działania penetracyjnego
 ALKOHOLE
• skuteczne wyłącznie w stężeniach
od 70% do 73%
• za drogie
• łatwopalne
• UWAGA !!! stosowane w medycynie
człowieka !!!
 Sposób nanoszenia środka
dezynfekcyjnego
• polewanie
• oprysk drobnokroplisty
• zamgławianie na zimno
• zamgławianie na gorąco
• zadymianie
• zanurzanie
• posypywanie
Przykłady opryskiwaczy
plecakowych
Przenośny, spalinowy zamgławiacz
termiczny
IGEBA TF - 35
Stacjonarny, spalinowy zamgławiacz
termiczny o dużej wydajności
IGEBA TF-W 160 HD „Jumbo”
Elektryczne generatory
aerozoli ULV
IGEBA U 15 E oraz
IGEBA U 5 E
 Spektrum działania substancji czynnych
substancja czynna

Mikroorganizm kwas alkohol aldehyd zasada chloro jodofo utlenia fenole amonio
we ry cze we

mykoplazmy ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++

Bakterie G+ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++

BakterieG- ++ ++ ++ + ++ + + ++ +

wirusy + + ++ + ++ + + + +/-
+/-
otoczkowe
wirusy +/-
+/- - + +/-
+/- + +/-
+/- +/-
+/- - -
bezotoczkowe

grzyby +/-
+/- +/-
+/- + + + + +/-
+/- +/-
+/- +/-
+/-

spory + - + +/-
+/- + + + - -
bakteryjne
mykobakterie - + + +/-
+/- + + +/-
+/- +/-
+/- -

+/- - częściowe
++ - silne działanie - - praktyczny brak działania
+ - stosunkowo dobre
 Wpływ głównych czynników środowiska obiektów
fermowych na działanie substancji czynnych
Czynnik
Substancja substancje pH wilgotność mydłaa i twarda woda
czynna organiczne detergenty
kwas + + - - +/-
alkohol + - - - -
zasada + + - - +/-
formaldehyd - - + - -
(dezynf.
gazowa)
glutaraldehyd - - - - -
substancje + + - - +/-
zawierające
chlor
jodofory + + - - +/-
utleniacze + - - - -
środki fenolowe +/- + - - +/-
czwartorzędowe + + - + +/-
związki
amoniowe
+ - znaczny wpływ +/- -częściowy wpływ - - praktyczny brak wpływu
 Miejsce/sposób działania substancji
czynnych preparatów dezynfekcyjnych
dr Marek Lipiec PIWet. Puławy
Substancja czynna ściana błona denaturacja inaktywacja niszczenie kwasów
komórkowa komórkowa białek enzymów nukleinowych

Kwas + + +

Alkohol + + +

Zasada + + + +

Aldehydy + + + +

Fenole + + +

Czwartorzędow + +
e związki
amoniowe

+ główne miejsce/sposób działania substancji czynnej

 Przydatność wybranych środków
do dezynfekcji budynków fermowych
Główny składnik czynny
Część
budynku Pochodne
fenole smoły chlor jod aldehydy QAC
węglowej
Podłoże:
-beton + + + + + -
-drewno + + +/- +/- +/- -
-ziemia +/- +/- - - + -

ściany + + + + + +/-

System
- - + +/- - -
wodny

powietrze +/- - - - + -

Basen /
+ + - +/- +/- -
maty
 Uwagi ogólne dotyczące dezynfekcji
Środki dezynfekcyjne zawierające:
- chlor
- związki jodoforowe
-QAC
stosunkowo łatwo mogą tracić siłę bójczą w obecności
substancji organicznych, na powierzchniach zabrudzonych

 Środki dezynfekcyjne zawierające w swoim składzie fenole

i ich pochodne oraz środki dezynfekcyjne oparte o aldehydy
są w małym stopniu inaktywowane przez zanieczyszczenia
organiczne

W czasie wykonywania dezynfekcji gazowej z użyciem

formaldehydu lub aldehydu glutarowego nie stosować środków
chlorowych - tworzenie związków rakotwórczych.
 Uwagi ogólne dotyczące dezynfekcji c.d.

 Bakteriobójcze i wirusobójcze działanie środków

fenolowych, jodoforów oraz środków
zawierających aktywny chlor jest znacznie
silniejsze w środowisku kwaśnym niż alkalicznym

 Wraz ze wzrostem temperatury zwiększa się

dysocjacja roztworów. Wzrost temperatury o ok.
10oC powoduje zwiększenie siły bójczej części
preparatów 2-3 krotnie
 Uwagi ogólne dotyczące dezynfekcji c.d.

 Preparaty, których aktywność wzmaga się znacznie wraz

ze wzrostem temperatury są oparte na:
- fenolu i jego pochodnych
- NaOH

 Preparaty nie wymagające podgrzewania roztworów

roboczych są oparte na:
- jodoforach
- chloraminie
- QAC
- aldehydach
Warunki dezynfekcji gazowej
– szczelność dezynfekowanych pomieszczeń
– temperatura w zakresie 15-350C
– wilgotność ponad 70%
– czas działania, co najmniej kilkanaście
godzin,
– zalecany – 24h.
– dokładne wietrzenie po wykonaniu zabiegu
 Dezynfekcja gazowa z użyciem par
formaldehydu
Wg dr Marka Lipca – PIWet. Puławy do dezynfekcji trudno dostępnych
lub niedostępnych, skażonych patogenami chorobotwórczymi
powierzchni można stosować dezynfekcję gazową z użyciem par
formaldehydu.
Należy przy tym pamiętać, że aby zabieg ten można było wykonać
skutecznie, musi być spełnionych szereg warunków. Są to:

• szczelność dezynfekowanych pomieszczeń

• temperatura w zakresie 15 – 35 stopni C
• wilgotność ponad 70 %
• czas działania, co najmniej kilkanaście godzin – zalecany 24 h.
 Dezynfekcja gazowa z użyciem par
formaldehydu
Normą dla dezynfekcji gazowej jest wykorzystanie 10 g formaldehydu
na 1 m3 pomieszczenia, co odpowiada ok.25 ml formaliny.
czyli:
25 ml formaliny - 1 m3 kubatury obiektu
25.000 ml formaliny - 1.000 m3 kubatury obiektu

Do skutecznej dezynfekcji należy użyć :

na 1.000 m3 kubatury obiektu - 25 litrów formaliny

Pamiętać należy jednak, że proces zamgławiania można w sposób

bezpieczny przeprowadzić tylko wtedy, gdy podawany jest roztwór
w proporcji 1:1 formaliny do wody przy pomocy stosownych urządzeń
( np. IGEBA TF – W 35, 60, 95, 160 )
 Stężenia użytkowe preparatów dezynfekcyjnych
zarejestrowanych do użytku weterynaryjnego w Polsce.
S tę ż e n ia u ż y tk o w e (% ) U w agi
d ezy n fek cja w
N a z w a p r e p a r a tu D e z y n fe k c ja
o g n is k a c h c h o r ó b O b e c n o ś ć z w ie r z ą t T o k sy czn o ść
P r o f ila k ty c z n a
zakaźnych
A g rig e rm 2 0 0 0 0 5 -1 ,0 1 ,0 -3 ,0 - T
A g ro b a c te l 2 ,0 -4 ,0 n ie w s k a z a n a + 0
A ld e k o l D E S 0 3 0 ,2 5 -0 ,5 0 ,5 -2 ,0 - T
C ID -2 0 0 ,2 5 -0 ,5 1 ,0 -3 ,0 - T
C lin a fa rm (g rz y b .) 0 ,2 5 0 ,5 -1 ,0 - T
s p r a y /s m o k e ś w ie c a /5 0 m 3 ś w ie c a / 5 0 m 3
B a c to D e ts a n 1 ,0 -2 ,0 3 ,0 -5 ,0 + /- 0
C ID -c le a n 0 ,2 5 -0 ,5 1 ,0 -2 ,0 + 0
F o rm a s te r Ś w ie c a / n ie w s k a z a n a - T
(ś w ie c a ) 2 0 0 -4 0 0 m 3
F a r m F lu id S 0 ,5 1 ,0 -3 ,0 - T
T e k -T ro l 0 ,5 -1 ,0 1 ,0 -2 ,0 + /- T
N e o p re d is a n 0 ,5 -1 ,0 2 ,0 -4 ,0 - T
T H 4+ 0 ,5 -1 ,0 2 ,0 -3 ,0 - T
H a la m id 0 ,5 -1 ,0 2 ,0 -3 ,0 + /- 0
R a p ic id 0 ,2 5 -0 ,5 1 ,0 -3 ,0 + /- 0
O m n is e p t 0 ,2 5 -0 ,5 0 ,5 -2 ,0 - T
S e p triv e t 1 ,0 1 ,0 -4 ,0 - 0
P o lle n a J o d K 1 ,0 -3 ,0 n ie w s k a z a n a + 0
V irk o n 1 ,0 3 ,0 -4 ,0 + 0
(b e z tb c )
S te rid ia l W 0 ,5 1 ,0 -2 ,0 + /- 0
V iro C ID 0 ,2 5 -0 ,5 1 ,0 -3 ,0 - T
V enno V et 0 ,5 -1 ,0 1 ,0 -4 ,0 - T
S ta lo s a n F 5 0 -1 0 0 g /m 2 n ie w s k a z a n a + 0
(p ro sz e k )

„ _ ” - b e z o b e c n o ś c i z w ie rz ą t
„ + ” - m o ż liw e s to s o w a n ie w o b e c n o ś c i z w ie rz ą t
„ + /_ ” - w n is k ic h s tę ż e n ia c h w o b e c n o ś c i z w ie rz ą t
„ T ” - z n a c z n a to k s y c z n o ś ć
„ 0 ” - p ra k ty c z n y b ra k to k s y c z n o ś c i
 Preparaty dezynfekcyjne o uznanym działaniu
wirusobójczym do użytku weterynaryjnego
Preparat Stężenie Czas Zakres Związki aktywne Producent
[%] działania
Agro-Steril 1,0-3,0 1h B, F, V, AG Menno Chemie .,
Nemcy
Aldekol Des 03 0,25-2,0 1h B, F, V, AG, QAC Ewabo Chemilkalien,
Niemcy
Agrigerm 2000 1,0-3,0 1h B, F, V, AG Ceetal Lab, Francja

CID-20 1,0 – 3,0 1h B, F, V, AG, QAC CID Lines, Belgia

Halamid 1,0-3,0 1h B, F, V, chloramina Intervet

Farm Fluid S 1,0-3,0 1h B, F, V, Kwas octowy, metakrezol Antec Int. ,Anglia

LongLife 250S 2,0 1h B, F, V, Chlorowane ksylenole, kw. Antec Int. ,Anglia

mlekowy
Neopredisan 2,0-4,0 1h B, F, V, Chlorokrezol, propanol Menno Chemie,
Niemcy
Omnisept 0,25-2,0 1h B, F, V, AG, QAC Bremer Pharma,
Niemcy
Rapicid 1,0-3,0 1h B, F, V, Jod aktywny Evans Vanodine

Steridial W 1,0-2,0 1h B, F, V, S Kwas nadoctowy Impuls, Polska

Tek-Trol 1,0-2,0 1h B, F, V, Pochodne fenolu Bio-Tec, USA

TH4+ 2,0-3,0 1h B, F, V, AG, QAC Sogeval Lab.

Virkon 3,0-4,0 1h B, F, V, Nadsiarczan potasu Antec Int. Anglia

Viro-Cid 1,0-3,0 1h B, F, V, AG, QAC Cid Lines, Belgia

Dziękuję za uwagę