Mikrobiologia i

wirusologia

mgr Karolina Żakowicz-Miętkiewicz

def: Mikrobiologia – zakres badań biologii zajmujący
się światem drobnoustrojów, niedostrzegalnych dla
ludzkiego oka.

Nauka zajmująca się drobnymi istotami żyjącymi (od

greckich słów: mikros- mały, bios- życie, legos-
nauka), dostrzegalnymi jedynie uzbrojonym okiem.
Obszar działań mikrobiologii:

Zagadnienia budowy drobnoustrojów

Warunki życia drobnoustrojów
Rola drobnoustrojów w przyrodzie
Chorobotwórczość ( Patogenność) jest to zdolność drobnoustrojów do
wywoływania choroby w wyniku zakażenia naturalnego lub sztucznego.

Zjadliwość( wirulencja): określa stopień chorobotwórczości

drobnoustroju, który jest wypadkową działania toksyczności i
inwazyjności drobnoustroju.

Toksyczność: jest to zdolność do wytwarzania przez drobnoustroje

jadów( toksyn).

Inwazyjność: jest to zdolność wtargnięcia do organizmu oraz

rozprzestrzeniania się w jego tkankach.
 zakażenie

egzogenne endogenne
Zakażenie :

Rezerwuar
Droga zakażenia
Wrażliwy organizm człowieka
Wirusologia

nauka o wirusa ich budowy i roli jaką odgrywają w przyrodzie tologia jest nauką
o wirusach wywołujących zakażenia u ludzi

wirusy są to twory submikroskopowe ściśle wewnątrzkomórkowe i potencjalnie

patogenne swą zone niezakaźne .Wirus wnikając do komórki gospodarza
przekazuje jej swój materiał genetyczny który powoduje że komórka gospodarza
zaczyna reprodukować materiał genetyczny wirusa reprodukcja wirusa

reprodukowane ze świeżego materiału genetycznego i rozmnażające się w formie

materiału genetycznego mają tylko jeden typ kwasu nukleinowego niezdolny do
wzrostu i rozmnażania przez podział poprzeczny pozbawiony układu
enzymatycznego umożliwiającego
Po co badamy wirusy?

 Są czynnikami etiologicznymi wielu chorób człowieka

• Rinowirusy
• wirus wścieklizny
• HIV
• wirusy ospy prawdziwej, polio, grypy, żółtej febry
• wirusy ospy wietrznej, odry, różyczki, świnki
 Czynniki kancerogenne
 Czynniki teratogenne
Są czynnikami etiologicznymi chorób roślin i zwierząt ogromne straty
materialne
• widmo głodu
 Są użyteczne

• typowanie fagowe - do identyfikacji szczepów bakteryjnych

• Źródło enzymów (odwrotna transkyptaza retrowirusów, RNA polimeraza (fag
T7), ligaza)
• Terapia alternetywna bioinsektycydy - działaja litycznie, bójczo na owady nie
naruszając pozostalej flory
• Czynnniki antybakteryjne
• Czynniki antynowotworowe (działanie lityczne)
• Wektory : klonowaniu genów, produkcja białek (bakulowirusy - wirusy
owadzie, dla nas bezpieczne, adenowirusy-b.male, latwa manipulacja nimi)
maja 2niciowe DNA), nośniki genów w terapii genowej
Pochodzenie wirusów

wirusy są czynnymi patologicznymi produktami komórek makro organizmu

powstającymi pod wpływem różnych bodźców

wirusy są przedstawicielami postaci życia które nie uległo przekształceniu formy

wyższe komórki zgodnie z tą hipotezą stanowiłyby one formy przejściowe między
materią martwą materią żywą

pochodzą z drobnoustrojów które w następstwie ewolucji wraz z utratą aparatu

enzymatycznego zmieniły swoją strukturę bez związku z tym mogą one istnieć i
rozmnażać się tylko wewnątrzkomórkowe owo
Budowa wirusa:
Diagnostyka mikrobiologiczna

Jest to laboratoryjne badanie mające na celu wykrycie czynnika

jaki wywołał chorobę zakaźną lub co ma znaczenie dla
szerzenia się zakażeń jest przyczyną bezobjawowego
nosicielstwa. W przypadku zakażeń bakteryjnych i grzybiczych
istotnym celem badania mikrobiologicznego jest dodatkowe
ustalenie wrażliwości wyhodowanego patogenu na leki
przeciwdrobnoustrojowe (tzw. antybiogram).
 Pierwszym etapem mającym zasadniczy wpływ na wynik badania mikrobiologicznego jest dobór właściwego
materiału do badań, jego prawidłowe pobranie i transport w określonych warunkach (np. czas i temperatura) do
laboratorium. Niespełnienie wymagań tej tzw. fazy przedlaboratoryjnej może spowodować, że wynik badania
będzie zupełnie niewiarygodny.

 Następnym etapem jest badanie dostarczonej do laboratorium próbki. Przebieg każdego badania powinien być
ściśle określony we właściwych procedurach badawczych danego laboratorium. Procedury te muszą się opierać na
aktualnym stanie wiedzy, a w przypadku stosowania metod automatycznych powinny być zgodne z instrukcjami
dostarczonymi przez wytwórców sprzętu.

 Wszystkie metody stosowane w laboratorium wymagają wcześniejszej walidacji czyli mówiąc ogólnie powinna
zostać sprawdzona wiarygodność wyników uzyskiwanych daną metodą. Ten etap badania powinien zakończyć się
uzyskaniem konkretnego wyniku, który w kolejnym etapie musi być poddany laboratoryjnej interpretacji, czyli
określeniu co jest przyczyną zakażenia.

 O ile pierwsze etapy badania mogą wykonywać technicy o tyle interpretacji a następnie autoryzacji wyniku
badania dokonuje diagnosta laboratoryjny legitymujący się wiedzą mikrobiologiczną.
Metody diagnostyczne

 metody wirusologiczne polegają na izolacji wirusa z materiału pobranego od chorego(kał, krew w okresie wiremii ,płyn
mózgowo –rdzeniowy, wymaz z nosa, gardła ,ze zmian skórnych i innych zmian chorobowych) badanie trwa od kilku do
kilkunastu dni

 metody serologiczne, wysoka swoistość i czułość umożliwiają one wykrycie swoistych przeciwciał oraz śledzenie
dynamiki wzrostu ich miana, pierwsze badanie powinna być przeprowadzone na początku choroby,drugie po 10 dniach,
znajdują tu zastosowanie następujące metody diagnostyczne odczyn wiązania dopełniacza odczyn zobojętnienia odczyn
zahamowania hemaglutynacji metody oparte na technice immunofluorescencyjnej metody immunoenzymatyczny ELISA
i radioimmunologiczne RIA umożliwiają ujawnienie określonych zakażeń wirusowych na większych obszarach kraju
wśród określonych grup zawodowych środowiskowych lub osób w jednym wieku

 immunoprofilaktyka bierna i czynna

Mikrobiologia w przemyśle kosmetycznym
Surowce kosmetyczne w zależności od rodzaju charakteryzują się różną podatnością na zakażenia mikrobiologiczne.
Jednym z głównych surowców kosmetycznych jest

• Woda ( dejonizowana, destylowana, pitna, morska)

• Surowce pochodzenia naturalnego, które charakteryzują się różnorodną mikroflorą towarzyszącą ze względu na
sposób uprawy, obróbkę oraz wysoką aktywność wody również należą do surowców o wysokim ryzyku
zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Zawartość drobnoustrojów może dodatkowo zwiększać się podczas transportu,
przechowywania czy też suszenia.
• Kwasy, zasady, sole należą do surowców, którą niosą niskie ryzyko zanieczyszczenia mikrobiologicznego. oleje,
tłuszcze, alkohole czy środki powierzchniowo czynne w postaci proszku.
ZANIECZYSZCZENIA KOSMETYKÓW:

Wyróżniamy dwa główne źródła zanieczyszczenia mikroorganizmami:

Zanieczyszczenia pierwotne – związane z produkcją kosmetyków

Zanieczyszczenia wtórne – związane ze stosowaniem kosmetyków

Zanieczyszczenia pierwotne:

Jeśli chodzi o pozyskiwane materiały do produkcji kosmetyków szczególną uwagę należy zwrócić na surowce naturalne i
miejsca, z których pochodzą. Jest to spowodowane tym, że substraty te mogą cechować się różnorodną mikroflorą
towarzyszącą, który w późniejszych etapach, czyli transportu,przechowywania czy też suszenia może ulec zwiększeniu.

Dobrą pożywkę dla rozwoju drobnoustrojów stwarzają kosmetyki odżywcze i nawilżające: balsamy, kremy do ciała,
oliwki
Kosmetyki naturalne zawierające wyciągi roślinne, algi, olejki eteryczne,rozdrobnione łupiny kokosów, cukier, mleko,
zawierają różne drobnoustroje

Na jakość surowców naturalnych – rozwój drobnoustrojów mają wpływ:

• nieprawidłowe warunki uprawy roślin,

• niewłaściwy zbiór, osuszenia i metody ich przerobu
• sposób przechowywania
• przechowywanie surowców i półproduktów w zbyt dużej wilgotności,w opakowaniach uszkodzonych, nieszczelnych,
z nieodpowiedniego tworzywa
• przechowywanie w pomieszczeniach o złym stanie higienicznym,niespełniających wymogów sanitarnych
• Źródłem skażenia wody i innych surowców mogą być: rury, zbiorniki, filtry, punkty bezodpływowe w których
gromadzą się różne substancje –namnażanie drobnoustrojów
Hamowanie, uniemożliwienie namnażania się drobnoustrojów:

• Wysoka zawartość związków aktywnych w pastach do zębów,mydłach i szamponach

• pH w proszkach do prania
• niska zawartość wody w kosmetykach kolorowych – cienie do powiek,pudry, pomadki
Które z preparatów kosmetycznych są bardziej lub mniej podatne na zanieczyszczenia
mikrobiologiczne?

– Do grupy produktów, które charakteryzują się wysoką podatnością za zakażenia mikrobiologiczne zaliczamy:

Produkty o wysokiej zawartości wody np.: mleczka, toniki , balsamy

Produkty stosowane w okolicach oczu

Szczególnego przeznaczenia np. dla dzieci

Produkty naturalne

Produkty o obniżonej zawartości konserwantów

- Grupę produktów o niskim ryzyku mikrobiologicznym przywołuje norma PN-EN ISO 29621:2011 i zaliczamy do
nich:

Produkty o pH ≤ 3,0 np. peelingi

Produkty o pH ≥ 10,0 np. produkty do prostowania włosów

Produkty, które zawierają ≥ 20 % alkoholu np. perfumy, toniki

Produkty o niskiej aktywności wody i wysokiej temperaturze procesu np. szminki, balsamy do ust, prasowane pudry

Produkty oparte na rozpuszczalnikach np. lakiery do paznokci

Produkty utleniające np. farby do włosów

 Badania mikrobiologiczne i normy wg których powinny być wykonane w celu
potwierdzenia bezpieczeństwa kosmetyku?

Przepisy prawa dotyczące kosmetyków reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego

i rady (WE) Nr 1223/2009/WE z dnia 30 listopada 2009r. Konieczność wykonywania
badań mikrobiologicznych produktów kosmetycznych obowiązuje od dnia 11.07.2013r.
Badania mikrobiologiczne kosmetyków mogą być wykonywane według Rozporządzenia
Ministra Zdrowia z 23 grudnia 2002 Dz. U. nr 9, poz. 107 lub według norm PN EN ISO i
obejmują analizy ilościowe i jakościowe.
Badanie wg PN EN ISO wykonuje się w oparciu o następujące normy metodyczne:

PN-EN ISO 22717 „Kosmetyki. Mikrobiologia. Wykrywanie obecności Pseudomonas aeruginosa”

PN-EN ISO 22718 „Kosmetyki. Mikrobiologia. Wykrywanie obecności Staphylococcus aureus”

PN-EN ISO 21150:2010 „Kosmetyki. Mikrobiologia. Wykrywanie obecności Escherichia coli”

PN-EN ISO 18416:2009 „Kosmetyki. Mikrobiologia. Wykrywanie obecności Candida albicans”

PN-EN ISO 21149: 2009 „Kosmetyki. Mikrobiologia. Zliczanie i wykrywanie aerobic mesophilic bacteria”

PN-EN ISO 16212: 2011 „Kosmetyki. Mikrobiologia. Oznaczanie liczby drożdży i pleśni”
 Głównym źródłem zanieczyszczeń mikrobiologicznych w zakładzie produkcyjnym jest środowisko wytwarzania,

 Konieczne jest monitorowanie i dokumentowanie czystości mikrobiologicznej powierzchni, powietrza, personelu,

surowców i opakowań.

 obowiązkiem każdego producenta jest udowodnić i potwierdzić, że wytwarza kosmetyki bezpieczne dla
użytkownika. To znaczy posiadać odpowiednie informacje dotyczące jakości materiałów wyjściowych oraz
produktu końcowego. Wykazać, że produkcja oparta jest o zasady Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP) i że
zastosowano niezbędne kryteria kontroli mikrobiologicznej.

 Wdrożenie oraz utrzymanie systemu jakości w zakładzie produkcyjnym daje gwarancję bezpiecznego produktu.