Trochę o jelitach

Zdrowy styl życia, w tym właściwy sposób odżywiania

wpływa na skład mikrobioty jelitowej człowieka A to z
kolei ma duże znaczenie dla zachowania zdrowia– czym
ona jest?
Terminem „mikrobiom” w 2001 r. Joshua Lederberg
określił zespół wszystkich mikroorganizmów człowieka,
zarówno komensalnych(Bakterie komensalne to
mikroorganizmy niewykazujące cech patogenności),
symbiotycznych, jak i patogennych, które dzielą z nami
naszą przestrzeń życiową. Obecnie „mikrobiota”
oznacza wszystkie drobnoustroje, czyli bakterie, grzyby,
wirusy i archeony, zasiedlające organizm człowieka,
natomiast termin „mikrobiom” oznacza zbiór ich
genomów (genom – kompletna informacja genetyczna
organizmu lub wirusa). Lokalizuje się on w określonych
miejscach, takich jak skóra, jama ustna, górne drogi
oddechowe, układ rozrodczy czy układ oddechowy.
Najliczniejszym i najbardziej zróżnicowanym jest
mikrobiom przewodu pokarmowego, dlatego też
poświęca się mu najwięcej uwagi i o nim właśnie
mowimy Szacuje się, że w samych jelitach żyje do 100
bilionów bakterii, które sumarycznie ważą ok 1,5 kg,
czyli mniej więcej tyle, co wątroba

Warto przypomnieć! Jelita są częścią przewodu

pokarmowego, odpowiadają głównie za trawienie,
transportowanie i wchłanianie pokarmu, przyswajanie
wody z treści pokarmowych i mieszanie treści w jelicie
CIEKAWOSTKA
Przewód pokarmowy kota jest równa długości cztery
razy jego ciała natomiast owcy aż 23 owce

Dzieje się tak, dlatego że obróbka i trawienie pokarmu

roślinnego jest trudniejsze ze względu na obecność
ścian komórkowych w komórkach roślin, natomiast
długość umożliwia roślinożercom przez bardzo długi
czas zatrzymać pokarm w jelitach dzięki czemu mogą
rozkładać materiał roślinny poprzez fermentacje i
degradacje enzymatyczna

Człowiek zdobywa mikrobiom już na początku swojego

życia i dziedziczy go głównie po matce.
Co ciekawe, każdy człowiek posiada swój własny
indywidualny mikrobiom. Jego jakość kształtuje nasze
zdrowie. W ostatnich latach wykazano, że mikroflora jelit
wpływa na bardzo wiele procesów w naszym
organizmie. Jest odpowiedzialna między innymi
za syntezę witamin, procesy trawienne czy uczestnictwo
w procesach immunologicznych. Dowiedziono również,
że mikrobiom może kształtować nasz stan psycho-
emocjonalny poprzez wpływ na ośrodkowy układ
nerwowy. Ponadto wpływa na nasze samopoczucie,
odczuwanie radości, może działać antydepresyjnie,
a jego nieprawidłowy stan może powodować
bezsenność, rozdrażnienie czy stany lękowe.
Funkcjonowanie mikrobioty jest powiązane ściśle
z komunikacją między jelitami a mózgiem, która
działając poprawnie, wpływa na prawidłowy rozwój
i funkcjonowanie organizmu, a także utrzymanie
homeostazy. Wszelkie zaburzenia działania układu jelita-
mózg mogą wynikać z przebytych infekcji, zbyt dużej
liczby patogenów, nieodpowiedniej diety czy
przyjmowania antybiotyków.

PROBIOTYKI

Obecnie obowiązuje definicja ISAPP

(International Scientific Association for
Probiotics and Prebiotics). Według niej
terminem probiotyki określa się żywe
organizmy, które podawane w odpowiednich
ilościach wykazują korzystny efekt
zdrowotny u gospodarza. Do probiotyków
zalicza się bakterie produkujące kwas mlekowy
z rodzaju Lactobacillus (np. L. acidophilus, L.
casei, L. reuteri. L. rhamnosus)
i Bifidobacterium (B. animalis, B. breve). Do
probiotyków należą także
drożdżaki Saccharomyces boulardii.
Źródło probiotyków stanowią preparaty farmaceutyczne, suplementy diety oraz
mleczne napoje fermentowane: kefir, kwaśne mleko, maślanka, jogurt
i mleko acidofilne, a także produkty kiszone – kapusta i ogórki

Dany drobnoustrój musi spełniać pewne warunki, aby zakwalifikować go

jako probiotyk. Kryteria podane poniżej dotyczą probiotyków stosowanych
w żywności lub jako suplementy diety.

• powinien być opisany (rodzaj, gatunek i szczep), najlepiej, jeżeli

znany jest genom drobnoustroju oraz dostępna jest informacja
o kolekcji drobnoustrojów, w której przechowywany jest szczep
wzorcowy
• musi mieć potwierdzone badaniami bezpieczeństwo stosowania
• musi mieć udokumentowane korzystne działanie (co najmniej jedno
badanie przeprowadzone z udziałem ludzi)
• w dostępnym komercyjnie produkcie pod koniec okresu ważności
musi znajdować się właściwa liczba drobnoustrojów
Ponadto korzystne działanie szczepu oraz jego bezpieczeństwo powinno
być potwierdzone naukowo, a jego właściwości pozostają niezmienne
zarówno podczas przetwarzania, jak i przechowywania.

ICH POZYTYWNE DZIAŁANIE

W jelitach zdrowego człowieka panuje stan zwany eubiozą. Oznacza to, że
około 90% bakterii tam bytujących stanowią korzystne bakterie kwasu
mlekowego. Podczas stresu, przy niewłaściwych nawykach żywieniowych
oraz po antybiotykoterapii szkodliwe bakterie, które w zdrowym
organizmie są nieliczne (około 10%), namnażają się, co powoduje szereg
niekorzystnych zjawisk: wzrost substancji toksycznych (amoniak, azotyny,
aminy) oraz rozwój chorób: zaparcia, biegunka, wzdęcia, a nawet
uszkodzenie kosmków jelitowych czy wzrost przepuszczalności płynów do
światła jelita.

Bakterie probiotyczne wpływają na zwiększenie pozytywnej

mikroflory jelitowej, a w przypadku zaburzonej mikroflory
jelitowej zmniejszają liczbę bakterii patogennych i przywracają
równowagę między szczepami. Ważne, aby bakterie probiotyczne nie
zostały usunięte wraz z resztkami trawionego pożywienia. Dlatego właśnie
powinna je cechować dobra przyczepność do ściany jelita. W ten sposób
tworzy się ochronny biofilm, chroniący ściany jelit przed niekorzystnymi
czynnikami. Niektóre bakterie probiotyczne skracają także czas trwania
ostrych biegunek infekcyjnych u dzieci oraz łagodzą przebieg
biegunki u dorosłych. Stosowanie probiotyków u osób w trakcie
antybiotykoterapii zmniejsza ryzyko wystąpienia biegunki po stosowanym
leczeniu.

Bakterie probiotyczne mogą działać korzystnie w przypadku

zakażeń Helicobacter pylori. Bakteria ta zasiedla błonę śluzową
żołądka, zwiększając ryzyko wrzodów żołądka i dwunastnicy. Helicobacter
pylori wytwarza enzym hydrolizujący mocznik do amoniaku, co podwyższa
pH żołądka i sprzyja rozwojowi tej bakterii. Obecność Helicobacter pylori
przyczynia się także do rozwoju miejscowego stanu zapalnego, któremu
towarzyszy produkcja cytokin prozapalnych i pobudzenie układu
odpornościowego. Bakterie probiotyczne działają antagonistycznie
do Helicobacter pylori, co wykazano w przypadku badań na modelu
zwierzęcym. Podkreślić jednak należy, że w badaniach z randomizacją
prowadzonych u ludzi uzyskano niejednoznaczne wyniki.

PREBIOTYKI I SYNBIOTYKI
O wzroście flory probiotycznej w dużym stopniu decyduje skład diety, a w
szczególności obecność oligosacharydów (oligosacharydy to kilku cukry
składające się od 2 do 10 monomerów - cukrów prostych) stanowiących
pożywkę dla mikroflory jelita grubego. Składniki te mogą być naturalnymi
składnikami diety, ale mogą być także dodatkami do żywności –
„prebiotykami”.

Zgodnie z aktualną definicją prebiotyki to substraty selektywnie

wykorzystywane przez drobnoustroje gospodarza, które
wywierają korzystny (udokumentowany) efekt zdrowotny.

Najlepiej poznane i najpowszechniej stosowane prebiotyki to

fruktooligosacharydy: inulina i oligofruktoza. Można je znaleźć
w niektórych produktach pochodzenia roślinnego, m.in. w cykorii,
karczochach, szparagach i czosnku.

SYNBIOTYKI
Warto zaznaczyć, że istnieje także połączenie probiotyku i prebiotyku
– synbiotyk.

Synbiotyki są skuteczniejsze niż probiotyki, ponieważ wydłużają

aktywność bakterii oraz stymulują ich wzrost

POSTBIOTYKI

(To znajduje się na prezentacji)Postbiotyki najprościej

mówiąc, są metabolitami bakterii probiotycznych. Jedzenie,
które znajduje się w naszych jelitach, poddane jest procesom
fermentacyjnym, w którym biorą udział bakterie
probiotyczne. Produktem w tych reakcjach są postbiotyki.
Dają one pozytywne działanie na cały organizm, tak jak robią
to probiotyki.

Termin postbiotyków jest stosunkowo nowy – został

wprowadzony w 2008 roku celem odróżnienia żywych
mikroorganizmów od martwych komórek bakterii oraz ich
metabolitów. Wywierają one bezpośredni lub pośredni
korzystny wpływ na organizm. Do postbiotyków zalicza się
między innymi peptydy (np. bakteriocyny), witaminy,
krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, enzymy,
lipopolisacharydy, egzopolisacharydy oraz nukleotydy
Obecnie dokładny mechanizm korzystnego wpływu postbiotyków na
zdrowie nie jest jeszcze w pełni poznany, ale podkreśla się szereg
właściwości, m.in. immunomodulujące, przeciwbakteryjne
i antyoksydacyjne.

PROBIOTYK PRZED CZY PO ANTYBIOTYKU?

Jeśli przyjmujesz probiotyk przy antybiotyku, w większości
przypadków zaleca się zachowanie odstępu między preparatem
probiotycznym a antybiotykiem. Okres ten najczęściej obejmuje 1-2
godziny odstępu, przy czym dla większości preparatów nie ma
istotnego znaczenia czy probiotyk zostanie przyjęty przed czy po
dawce antybiotyku. O wiele ważniejsze jest, aby zachować
odpowiedni odstęp czasu między substancjami. Ważną kwestią jest
również to, że probiotyki powinno stosować się przez cały okres
leczenia antybiotykiem, a także po zakończonej terapii. Nie można
wskazać w sposób jednoznaczny odpowiedniego okresu, kiedy
przestać brać probiotyk. Wiele zależy bowiem od rodzaju probiotyku,
a także typu antybiotyku (lub antybiotyków), jakie zostały
zastosowane podczas antybiotykoterapii. Zazwyczaj zaleca się, aby
przyjmować probiotyki jeszcze przez kilka lub kilkanaście dni po
zakończeniu kuracji antybiotykiem.

BONUS
Słowo probiotyk pochodzi z języka greckiego, gdzie pro bios oznacza
„dla życia”. W dzisiejszym znaczeniu po raz pierwszy użył tego słowa Ferdinand
Vergin w 1954 roku. Ukazała się wtedy praca, w której Vergin wskazywał
niekorzystny wpływ na mikroflorę jelitową antybiotyków – w porównaniu
z korzystnym działaniem pożytecznych bakterii. Niektórzy wskazują także na
Daniela M. Lilly i Rosalie H. Stillwell, którzy w 1965 roku użyli nazwy „probiotyk”
w odniesieniu do substancji wytwarzanej przez mikroorganizmy stymulujące
wzrost człowieka i zwierzęcia. W 1989 roku Roy Fuller uzupełnił to określenie,
opisując probiotyki jako żywe, bakteryjne dodatki do żywności, poprawiające
funkcjonowanie przewodu pokarmowego gospodarza.