BAKTERIE

BAKTERIE
Bakterie
O Nauka, która skupia się na badaniu
właściwości bakterii oraz ich
wykorzystywaniu i zwalczaniu to
bakteriologia, stanowiąca dział mikrobiologii.
O Za twórcę podstaw współczesnej bakteriologii
uznaje się Louisa Pasteura, francuskiego
chemika, wynalazcę pierwszej szczepionki
oraz pioniera prac nad drobnoustrojami.
Bakterie
O Znaczący wkład w rozwój bakteriologii ma na
swoim koncie również Robert Koch, bliski
współpracownik Pasteura, autor ważnych
dokonań dotyczących patogenności bakterii.
O Koch odkrył m.in. bakterię gruźlicy, a za
prowadzone nad nią badania otrzymał
Nagrodę Nobla.
APARAT KOCHA - Wykorzystywany jest do procesów pasteryzacji i sterylizacji

parą wodną.
Bakterie
O Bakterie – grupa mikroorganizmów tworzących odrębne
królestwo. Zaliczają się do organizmów prokariotycznych
– w większości są jednokomórkowe lub stanowią grupy
komórek o budowie prokariotycznej.
O Bakterie występują we wszystkich typach środowisk – w
wodzie, glebie, powietrzu, a także na powierzchni i
wewnątrz organizmów żywych.
O Liczba bakterii na całym świecie liczona jest w
kwintylionach.
O Organizmy te zasiedlają nawet obszary jałowe, np.
lodowce czy tereny skażone promieniowaniem
radioaktywnym.
Bakterie
O Liczebność gatunków bakterii, brak
wyróżniających je struktur i ich mikroskopijne
rozmiary sprawiają, że organizmy te trudno
poddać systematyce.
O Jak na razie nie udało się opisać wszystkich
żyjących na świecie bakterii.
O Znaczna część z nich nie może zostać
przebadana, gdyż nie podporządkowuje się
warunkom hodowlanym.
Budowa KOMÓRKI bakterii
O Bakterie to w większości jednokomórkowce.
O Ich komórka nie zawiera jednak jądra
komórkowego, ani innych organelli
komórkowych charakterystycznych dla
pozostałych organizmów żywych – zwierząt,
roślin, grzybów czy protistów.
O Tym bakterie różnią się od eukariotów.
Budowa komórki bakterii
Budowa komórki bakterii
O Zamiast jądra komórkowego każda komórka bakterii posiada dużą cząsteczkę
DNA zwaną genoforem oraz plazmidy, czyli mniejsze cząsteczki DNA.
O DNA znajduje się w nukleoidzie, zaś wnętrze komórki wypełnione jest przez
substancję koloidalną (cytozol).
DNA - KWAS DEOKSYRYBONUKLEINOWY=MATERIAŁ GENETYCZNY

Budowa bakterii
O Komórki bakterii mogą posiadać różne kształty,
np. pałeczkowaty, spiralny lub okrągły.
O Zdecydowanie najczęściej występują bakterie o
kształcie kolistym (ziarniaki).
O W zależności od gatunku różnią się też
wielkością. Najmniejsze z nich, zwane
nanobakteriami, osiągają rozmiar 0,2 μm, z
kolei największe 0,75 μm.
O Te ostanie mogą być widoczne gołym okiem.
Budowa bakterii
Wiele bakterii żyje i funkcjonuje jako
pojedyncze komórki.
Inne mają natomiast zdolność do
namnażania się i tworzenia regularnych
struktur o przeróżnych kształtach (np.
gron lub łańcuszków).
W wyjątkowo sprzyjających warunkach z
jednego mikroorganizmu macierzystego
tworzy się kolonia bakteryjna.
Tak duże grupy komórek bakteryjnych
mogą wiązać się z podłożem i tworzyć
bardzo trwałe oraz trudne do pokonania
biofilmy, a także przechodzić w formy
przetrwalnikowe, które umożliwiają im
przeżycie w niekorzystnych warunkach.
Tryb życia bakterii
O Bakterie cechuje znaczna różnorodność pod
kątem trybu życia i sposobu odżywiania.
O Znakomita większość z nich to organizmy
heterotroficzne/cudzożywne , istnieją jednak
również bakterie samożywne.
O Niektóre gatunki bakterii uprawiają
pasożytnictwo, nie brakuje jednak i takich,
które funkcjonują w oparciu o symbiozę czy
współbiesiadnictwo (komensalizm).
Znaczenie bakterii dla środowiska
i organizmów żywych
O Szczątki organiczne, którymi żywią się
bakterie przetwarzane są przez nie na związki
nieorganiczne, które wracają do obiegu
materii w przyrodzie i służą innym
organizmom, przede wszystkim roślinom, do
ich rozwoju i wzrostu.
O Podobną rolę pełnią bakterie symbiotyczne
bytujące w układzie trawiennym zwierząt,
które umożliwiają procesy trawienne i
metabolizm materii organicznej.
O Dzięki nim organizm może czerpać z
pożywienia substancje odżywcze.
O W organizmie człowieka żyje około 1000
gatunków bakterii.
O Wiele z nich zasiedla jelita, tworząc tzw. florę
bakteryjną.
O Umożliwiają one rozkład złożonych
węglowodanów do związków prostszych,
syntezują witaminy oraz uniemożliwiają
rozwój patogenów.
O Bakterie służą ludzkości także w inny sposób.
O Ich właściwości wykorzystywane są w wielu
gałęziach przemysłu z pożytkiem dla naszego
życia i zdrowia.
O Poszczególne gatunki są niezbędne do
powstania wielu produktów spożywczych, np.
serów, jogurtów, alkoholi, octu itd.
O Bakterie wykorzystuje się też do produkcji
leków, np. insuliny.
O Naturalna mikroflora jest bardzo ważnym
elementem układu odpornościowego i buduje
odporność organizmu.
O Niestety czasem dzieje się tak, że niektóre
osoby są zakażone własną florą bakteryjną.
O Zakażeniom sprzyjają: rozwój transplantologii,
immunosupresja/spadek odporności ,
chemioterapia chorób nowotworowych,
wszczepienia implantów i cewnikowanie.
Metoda Grama
O Metoda Grama –
metoda barwienia bakterii. Pozwala
doświadczalnie zróżnicować te
organizmy na dwie duże grupy
(Gram-dodatnie i Gram-ujemne)
ze względu na różnice w
budowie ściany komórkowej oraz,
co za tym idzie, także pewne
różnice w fizjologii i podatności
na leki.
O Została opracowana
w 1884 przez Duńczyka, Hansa
Christiana Grama (1853 – 1938).
Bakterie Gram dodatnie
O Bakterie Gram-dodatnie, G+ – bakterie barwiące
się na fioletowo w barwieniu metodą Grama.
O W budowie komórki bakterii G+, w przeciwieństwie
do Gram-ujemnych, nie wyróżnia się zewnętrznej
błony komórkowej.
O Ściana komórkowa bakterii G+ jest grubsza od
ściany bakterii G−.
Bakterie Gram ujemne
O Bakterie Gram-ujemne (w skrócie G−)
− bakterie barwiące
się na czerwono w barwieniu metodą Grama.
O W budowie komórki bakterii G−, w
przeciwieństwie do Gram-dodatnich, wyróżnia
się zewnętrzną błonę komórkową.
O Ściana komórkowa bakterii G− jest cieńsza,
zawiera mniej
warstw peptydoglikanu (mureiny).
G+ G−
gronkowce (Staphylococcus) pałeczki z rodzaju Brucella
paciorkowce (Streptococcus) pałeczki z rodzaju Salmonella
laseczka tężca (Clostridium tetani) pałeczki z rodzaju Shigella
laseczka wąglika (Bacillus anthracis) krętek blady (Treponema pallidum)
maczugowiec błonicy (Corynebacterium pałeczka okrężnicy (Escherichia coli)
diphtheriae) pałeczka dżumy (Yersinia pestis)
prątek gruźlicy – Kocha (Mycobacterium przecinkowiec cholery (Vibrio cholerae)
tuberculosis) pałeczka Helicobacter pylori
prątek trądu (Mycobacterium leprae)
Krzywa wzrostu bakterii
O Faza pierwotnego zahamowania (zastoju, adaptacyjna). W
zależności od rodzaju bakterii może trwać kilka do kilkunastu
godzin.
O Faza logarytmiczna (intensywnego wzrostu) – liczba komórek
gwałtownie rośnie, zachodzą intensywne podziały. Faza ta jest
nazywana trofofazą.
O Faza stacjonarna (równowagi) – dochodzi do zrównania się w
przybliżeniu liczby komórek tworzących się i obumierających w
danej chwili. Faza ta następuje gdy zaczynają się wyczerpywać
źródła pokarmu i/lub stężenie produktów przemiany
materii wzrasta do poziomu szkodliwego dla samych bakterii. Etap
ten nazywa się czasem idiofazą.
O Faza wymierania (spadkowa) – dominują procesy obumierania
komórek, bakterie wytwarzają formy inwolucyjne (zmienia się
kształt komórek). Drobnoustroje przetrwalnikowe intensywnie
wytwarzają przetrwalniki.
Krzywa wzrostu bakterii
Podział bakterii ze względu na
zapotrzebowanie na tlen
O bezwzględne tlenowce - (do wzrostu
wymagają tlenu atmosferycznego) np.:
Pseudomonas G(-) pałeczki, Micrococcus,
Serratia marcestens, Bacillus
O • względne beztlenowce - ( mogą rosnąć w
warunkach tlenowych i beztlenowych) np.:
Escherichia coli, Staphylococcus aureus,
paciorkowce: Lactococcus, Enterococcus.
Streptococcus
O beztlenowce:
O a) ściśle, bezwzględnie beztlenowce
( niezdolne do wzrostu gdy zawartość tlenu w
atmosferze = 0.5%, tlen jest dla nich toksyczny.
Są tu gatunki powodujące wady pochodzenia
mikrobiologicznego i drobnoustroje chorobotwórcze,
O b) umiarkowanie bezwzględne beztlenowce
( mają większą tolerancję na tlen)
Lactobacillus. Bifidobacterium. Propionibacterium
O Mikroaerofile (wymagają mieszaniny
gazowej: 5% O2, 10% CO2, 85% N2) np.
Helicobacter pylori
Podział bakterii
O Drobnoustroje komensalne – kolonizują
zwykle powierzchnie ciała, nie wyrządzając
szkody np. Pałeczka okrężnicy (łac.
Escherichia coli) w jelicie grubym.
O Drobnoustroje patogenne – działają
szkodliwie na organizm gospodarza przez
bezpośrednią inwazję i uszkodzenie tkanek
lub wytwarzając produkty toksyczne
Podział bakterii
O Drobnoustroje oportunistyczne -
mikroorganizmy wywołujące zakażenia
jedynie u osób z obniżoną odpornością, są
składową mikroflory fizjologicznej
organizmu.
Bakterie chorobotwórcze
O Liczne gatunki bakterii wykazują działanie przeciwne do
opisanego powyżej. Stanowią bowiem czynniki
chorobotwórcze – wywołują choroby i infekcje.
O Pierwszy lek opracowany w celu zwalczenia bakterii
wprowadzono początkiem XX wieku.
O Był to specyfik, który miał leczyć kiłę wywoływaną przez
krętki blade.
O Od wieków jednak medycyna naturalna posługuje się
licznymi surowcami, które wykazują słabsze lub silniejsze
właściwości przeciwbakteryjne (przykładem niech będą
liczne gatunki ziół, a także czosnek czy srebro koloidalne).
Bakterie
Bakterie w organizmie znajdują się w takich
miejscach, które mają kontakt ze środowiskiem
zewnętrznym, a te miejsca to:
O Jelito grube,
O Jama ustna,
O Cewka moczowa,
O Pochwa,
O Skóra.
Bakterie
O Jelito grube – w 1 kg kału znajdują się tysiące bakterii.
O Flora bakteryjna układu pokarmowego zależy od naszej
wagi.
O Osoby otyłe mają bakterie z innej rodziny niż osoby z
anoreksją.
O Prawidłowa flora bakteryjna jelit to bakterie, które
produkują kwas mlekowy i chronią przed różnymi
chorobami.
O Rola bakterii jest ogromna. Umożliwiają rozkład pokarmu
czy produkują witaminę K. Jednak nie wszystkie są
bezpieczne.
O Obecnie uważa się, że przemiany metaboliczne pewnych
bakterii odpowiadają za choroby nowotworowe.
Bakterie
O Cewka moczowa – kobiety częściej cierpią na
bakteryjne zapalenia cewki moczowej,
ponieważ znajduje się ona w bliskim
sąsiedztwie odbytu.
Bakterie
O Pochwa – najważniejsze tutaj są bakterie
stanowiące pałeczki kwasu mlekowego.
O Dzięki nim w pochwie wytwarza się
środowisko, które zabezpiecza przed
chorobotwórczymi bakteriami i grzybami.
Bakterie
O Skóra – bakterie gromadzą się w mieszkach
włosowych i gruczołach łonowych, a także pod
pachami w pachwinach (czyli w miejscach
ciepłych i wilgotnych).
O Niektóre szczepy są bardzo odporne na higienę,
regenerują się w kilka godzin po kąpieli.
O Interesujące jest to, że dotykając klawiatury
komputera, zostawiamy na niej florę bakteryjną,
która utrzymuje się tam nawet do dwóch tygodni.
O Niestety na skórze żyją także bakterie
chorobotwórcze.
Bakterie chorobotwórcze
O Jama ustna – w większości bakterie, które
znajdują się w tym miejscu, są niegroźne.
Jednak istnieją takie szczepy, które
odpowiadają za próchnicę, paradontozę,
kamień nazębny i nieświeży oddech.
O Rozwój i jakość tych bakterii zależą od naszej
diety.
O Jeśli zjadamy dużo sacharozy, bakterie
rozwijają się bardzo szybko i przyczyniają do
niszczenia zębów.
O Dlatego bardzo ważne jest zdrowe żywienie.
Bakterie chorobotwórcze Gram
dodatnie
Rodzaj Staphylococcus
O Ziarenkowce – w preparacie układają się w skupiska tworzące grona
dodatnie
O Gronkowiec złocisty (łac. Staphylococcus aureus) występująca w
jamie nosowo-gardłowej oraz na skórze ludzi i zwierząt.
O Obecny jest u 25-30% zdrowych osób wśród flory fizjologicznej
skóry i błon śluzowych.
O Nosicielstwo występuje szczególnie często pośród personelu
szpitalnego, co ma szczególne znaczenie dla szerzenia się zakażeń
wewnątrzszpitalnych.
O Gronkowce wytwarzają termoodporną enterotoksynę tylko w
zakażonym produkcie spożywczym.
O Toksyna gronkowca jest bardzo odporna na działanie wysokiej
temperatury, nie niszczy jej nawet gotowanie przez 30 minut.
O Posiew na agar z krwią wykonuje się w przypadku
podejrzenia infekcji wywołanej m.in. przez:Streptococcus
dodatnie
S. aureus na podłożu agar krwawy

dodatnie
Hemoliza - rozpad czerwonych krwinek

dodatnie
O Gronkowce nie wytwarzające przetrwalników, łatwo giną
przy ogrzewaniu.
O Natomiast enterotoksyna Staphylococcus aureus, odporna na
ogrzewanie, może nie zostać rozłożona nie tylko w czasie
gotowania, ale nawet pieczenia produktów uprzednio
zakażonych.
O Przyczyną zatruć gronkowcowych mogą być różne produkty
spożywcze takie jak: wędliny, potrawy mięsne, sałatki,
ciastka, mleko i przetwory mleczne, kremy, chałwy, lody.
O Te ostatnie są dość częstą przyczyną zatruć wtedy, gdy
mieszanka przeznaczona do zamrożenia nie została
natychmiast schłodzona po pasteryzacji lub gdy rozmrożone
lody zostały powtórnie zamrożone.
O Enterotoksyna obecna w produkcie spożywczym nie zmienia
zwykle smaku ani zapachu tego produktu.
dodatnie
Staphylococcus aureus powoduje
O 1. Zakażenia ropne skóry, tkanek podskórnych oraz
tkanek miękkich:
O czyraki (karbunkuł)
O jęczmień
O ropnie
O ropne zakażenia ran pooperacyjnych, pourazowych i innych
O liszajec (zwykle gronkowiec wtórnie dołącza się zakażenia
paciorkowcem ropotwórczym)
O zapalenie sutka u kobiet karmiących piersią
O piodermia
O zastrzał
O zanokcica
O figówka
O zapalenie mieszka włosowego.
dodatnie
O 2. Zakażenia układowe o etiologii gronkowcowej:
O zapalenie szpiku kostnego i kości
O zapalenie tchawicy
O zapalenie płuc - jako powikłanie grypy
O zapalenie mięśnia sercowego, ostre zapalenie wsierdzia
O zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropnie mózgu
O zapalenie żył
O zakażenie układu moczowego
O posocznica gronkowcowa.
dodatnie
O 3. Zakażenia lub zatrucia związane z produkcją
swoistych toksyn
O choroba Rittera -uogólniona ropna choroba skóry o ciężkim
przebiegu, występująca głównie u noworodków i dzieci
O zespół wstrząsu toksycznego
O gronkowcowe zatrucia pokarmowe
dodatnie
Gronkowce koagulazo – ujemne (CNS)
O stały element mikroflory fizjologicznej skóry
O Nie wywołuje zakażeń u osób zdrowych
O Jeden z głównych czynników zakażeń szpitalnych
dodatnie
O Czynniki zjadliwości CNS:
O Zdolność wytwarzania zewnątrzkomórkowego śluzu i tworzenia
biofilmu, który utrudnia dostęp komórkom fagocytarnym,
antybiotykom
BIOFILM - Związana z powierzchnią (lub nie!)

zorganizowana wspólnota komórek
bakteryjnych zamkniętych w polimerycznej
macierzy własnej produkcji.
dodatnie
O Zakażenia powodowane przez CNS:
O Zakażenia związane z obecnością ciała obcego (cewniki
naczyniowe, protezy, zastawki)
O Zapalenie OUN, zapalenie otrzewnej
O Bakteriemia przy niedoborach odporności, u wcześniaków, w
chorobach nowotworowych, po urazach i oparzeniach, po
przeczepach narządów
O Pooperacyjne zapalenie wsierdzia
O Zapalenie kości i szpiku – pooperacyjne, pourazowe
O Zakażenia dróg moczowych
dodatnie
O Oporność na metycylinę
O MSCNS – metycylino-wrażliwe koagulozo negatywne
Staphylococcus
O MRCNS - metycylino- oporne koagulozo negatywne
Staphylococcus
dodatnie
Rodzaj Streptococcus
O Ziarenkowce – w preparacie układają się w formie łańcuchów
o różnej długości
dodatnie
O Paciorkowce, streptokoki (łac. Streptococcus ) - rodzaj
kulistych bakterii, tlenowych lub względnie beztlenowych.
O Ich podziały zachodzą wzdłuż jednej osi i dlatego rosną one w
łańcuchu lub parach.
O Paciorkowce wywołują zapalenie gardła, a także zapalenia: opon
mózgowo -rdzeniowych, płuc, wsierdzia, różę i martwicze
zapalenie powięzi.
O Godne uwagi jest to, że wiele gatunków paciorkowców jest
nieszkodliwa – stanowią one również
część flory komensalnej jamy ustnej, skóry, jelit i górnych dróg
oddechowych u człowieka.
dodatnie
O Dla człowieka znaczącym patogenem jest dwoinka zapalenia
płuc, po raz pierwszy rozpoznana jako czynnik
wywołujący zapalenie płuc w 1880.
O Od tego czasu powstało wiele opracowań dotyczących
wpływu dwoinki zapalenia płuc na humoralny układ
odporności. Ze względu na rolę tego patogenu w
wywoływaniu zapaleń płuc, znany jest on pod nazwą
pneumokoków.
dodatnie
O Niezależnie od nazwy, patogen ten wywołuje wiele różnych
infekcji w organizmie, nie tylko dotyczących tkanki płucnej,
takich jak zapalenie zatok przynosowych, zapalenie ucha
środkowego, zapalenie opon mózgowo-
rdzeniowych, zapalenie septyczne stawów, wsierdzia,
opłucnej, osierdzia, tkanki łącznej i ropni tkanki
mózgowej.
dodatnie
O Streptococcus pneumoniae u dorosłych najczęściej
powoduje bakteryjne zapalenie opon mózgowych i jest
jednym z dwóch patogenów izolowanych w przypadkach
zapaleń ucha.
O Pneumokokowe zapalenie płuc dotyczy najczęściej dzieci i
osób starszych.
dodatnie
Streptococcus - klasyfikacja
O Właściwości hemolityczne – typ hemolizy na podłożu z
krwią:
O Paciorkowce alfa – hemolizujące (Streptococcus
pneumoniae i viridans)
O Paciorkowce beta – hemolizujące
O Paciorkowce gama – hemolizujące
dodatnie
O Paciorkowce beta – hemolizujące - Serotypowanie
Lancefield - oparte na specyficznych grupach cukrowych w
ścianach komórkowych jest używane dla dokładniejszego
rozróżnienia gatunków beta hemolizujących
dodatnie
O Paciorkowce beta – hemolizujące - Serotypowanie Lancefield -
oparte na specyficznych grupach cukrowych w ścianach
komórkowych jest używane dla dokładniejszego rozróżnienia
gatunków beta hemolizujących
O Grupa A
O Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropny) jest czynnikiem
sprawczym paciorkowcowego zapalenia gardła, prowadzącego
czasami do ostrej gorączki
reumatycznej, płonicy (szkarlatyny), róży i ostrego zapalenia
kłębuszków nerkowych.
O Enzymy i
toksyny: hemolizyna, leukocydyna, streptokineaza, DNA-azy.
dodatnie
O Grupa B
O Streptococcus agalactiae (paciorkowiec bezmleczności)
powoduje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
u noworodków oraz starszych dzieci, czasami z bakteriemią.
O Potrafią skolonizować drogi rodne kobiety, podnosząc ryzyko
przedwczesnego rozerwania błon płodowych.
dodatnie
O Grupa C
Należy do niej Streptococcus equi, który powoduje
zołzy u koni (ostra, zakaźna i zaraźliwa choroba koni, powoduje
zapalenia dróg oddechowych i ropienie żuchwowych węzłów
chłonnych), a także Streptococcus zooepidemicus, który
powoduje zakażenia u kilku gatunków ssaków, w tym koni.
dodatnie
O Grupa D
O Wiele paciorkowców grupy D zostało ponownie
sklasyfikowanych i umieszczonych w rodzaju Enterococcus
(w tym Streptococcus faecalis, Streptococcus
faecium, Streptococcus durans i Streptococcus avium).
O Przykładowo Streptococcus faecalis (paciorkowiec kałowy)
nosi teraz nazwę Enterococcus faecalis.
dodatnie
O Grupa G
O Należą do niej: Streptococcus canis, Streptococcus
dysgalactiae
dodatnie
Streptococcus pyogenes
O Streptococcus pyogenes – paciorkowiec beta-hemolizujący
zaliczany do ziarniaków, będący czynnikiem
etiologicznym anginy oraz kilku innych zespołów
chorobowych.
O Ze względu na objawy kliniczne towarzyszące infekcji bywa
nazywany paciorkowcem ropnym.
O Według podziału Lancefield, opierającego się na
wytwarzaniu specyficznego wielocukru C, należy do grupy
serologicznej A.
dodatnie
O Źródłem zakażenia jest człowiek, nosicielstwo wynosi około
10-20% (kolonizacja u dzieci jest częstsza).
O Występuje kilka serotypów tej bakterii jednym z nich jest
Streptococcus pyogenes - lydhinusen, która jest bakterią
reliktową. Występowała ona powszechnie na Ziemi około 2
milionów lat temu
dodatnie
O Streptococcus pyogenes barwi się dodatnio metodą Grama,
jednak starsze kolonie łatwo ulegają odbarwieniu stając się
Gram-ujemne.
O Pojedyncza bakteria ma kształt kulisty oraz wykazuje
tendencję do łączenia się w łańcuszki składające się z kilku-
kilkudziesięciu komórek.
O Nie wytwarza rzęsek oraz przetrwalników, część szczepów
ma otoczkę.
dodatnie
O Drobnoustrój jest zaliczany do tlenowców lub względnych
beztlenowców.
O Wzrasta w zakresie temperatur 20-40 °C, przy optimum 36-
37 °C. Największy wzrost uzyskuje się przy pH około 7,5 – w
przypadku zakwaszenia podłoża ginie stosunkowo szybko.
O Bakteria jest wrażliwa na standardowe środki dezynfekcyjne,
nawet w niskich stężeniach.
O Nosicielstwo w drogach oddechowych ok. 15 – 20 %
najczęściej u dzieci pomiędzy 5 a 10 rokiem życia.
dodatnie
O Chorobotwórczość:
O bakteria może wywoływać anginę oraz rzadziej: zapalenie
węzłów chłonnych, liszajec, różę, zapalenie naczyń
limfatycznych, ucha środkowego i inne.
O Szczepy wytwarzające toksyny mogą ponadto
powodować płonicę, paciorkowcowy zespół wstrząsu
toksycznego czy martwicze zapalenie powięzi.
dodatnie
O Chorobotwórczość:
O Bakteria jest jedną z przyczyn zakażenia rany pępkowej oraz
kikuta pępowiny u noworodków.
O Infekcja jest przenoszona przez zanieczyszczone ręce
personelu.
O Dawniej Streptococcus pyogenes odpowiadał za sepsę u
położnic (tzw. gorączka połogowa).
dodatnie
O Ze względu na podobieństwo antygenów bakteryjnych do
niektórych antygenów występujących w organizmie ludzkim
istnieje zagrożenie, że wytworzone przeciwciała przeciwko
bakteriom zaczną reagować z własnymi tkankami i dojdzie do
rozwoju takich chorób autoimmunologicznych jak gorączka
reumatyczna i kłębuszkowe zapalenie nerek.
O Uszkodzenie własnych narządów rozpoczyna się typowo w
około 2 tygodnie po przebytym zakażeniu gardła.
O Wyeliminowanie bakterii nie oznacza zaprzestania
wytwarzania autoprzeciwciał przez organizm.
Bakterie chorobotwórcze Gram dodatnie
Dwoinka zapalenia płuc
Dwoinka zapalenia płuc, pneumokok (Streptococcus

pneumoniae, pneumococcus) – bakteria gram-dodatnia,
Anaerob (beztlenowiec) fakultatywny (rozwija się zarówno w
obecności tlenu jak i w warunkach beztlenowych), należący
do paciorkowców alfa-hemolizujących.
Wykryta została przez Ludwika Pasteura wraz z Charlesem
Chamberlandem oraz niezależnie przez George’a
Sternberga w 1881 roku.
Jest częstą przyczyną zachorowań na zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych u małych dzieci oraz zapalenie płuc u
osób z osłabioną odpornością, przy czym liczba zakażeń
wzrosła w pierwszych latach XXI wieku
Dwoinka zapalenia płuc
dodatnie
Streptococcus pneumoniae
Paciorkowiec alfa - hemolizujący
Wbrew swojej nazwie bakteria może wywoływać różnego
rodzaju zakażenia inne, niż zapalenie płuc, w tym ostre
zapalenie zatok, zapalenie ucha środkowego, zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych, zapalenie szpiku, septyczne zapalenie
stawów, zapalenie wsierdzia, zapalenie otrzewnej, zapalenie
osierdzia, tkanki łącznej i ropień mózgu.
dodatnie
Drobnoustrój nie wytwarza przetrwalników, ale posiada otoczkę
zarówno podczas infekcji w organizmie, jak i na podłożach
hodowlanych.
Szczepy przechodzą w formy bezotoczkowe (forma R) w
niesprzyjających warunkach, jednak po przeniesieniu do
sprzyjającego środowiska ponownie wytwarzają otoczkę (forma
S).
dodatnie
Streptococcus pneumoniae jest stwierdzana w gardle i
zatokach nosowych u 5-10% zdrowych dorosłych oraz 20-
40% zdrowych dzieci.
Drobnoustrój ten jest stwierdzany w dużych ilościach w
miejscach częstego bytowania ludzi i ich dużego zagęszczenia
(np. baraki wojskowe, szpitale).
Bakteria ma zdolności adhezyjne do nabłonka dróg
oddechowych. Nadmierna kolonizacja w obrębie tkanki
doprowadza do infekcji.
Do zapalenia płuc dochodzi gdy bakteria zostanie zaaspirowana
z wdychanym powietrzem do utkania płucnego.
dodatnie
Kiedy drobnoustrój znajdzie się w miejscu swojego

przeznaczenia, dochodzi do aktywacji jego białek stymulujących
produkcję cytokin (czynników prozapalnych) i przyciągających
białe krwinki (zwłaszcza leukocyty obojętnochłonne).
dodatnie
Polisacharydowa otoczka czyni te bakterie odporne na

fagocytozę, jeżeli w organizmie nie ma przeciwciał
skierowanych przeciwko otoczce, makrofagi tkankowe nie są w
stanie zneutralizować pneumokoków.
Bakterie mogą przedostać się do krążenia wywołując posocznicę,
przedostać się do opon mózgowych, stawów i kości.
Posocznica, znana również pod nazwą sepsa, jest stanem

zagrażającym życiu wynikającym z uszkodzenia tkanek i
narządów, do którego doszło na skutek zakażenia
dodatnie
Ryzyko infekcji pneumokokowej wzrasta u ludzi z zaburzeniami

produkcji przeciwciał IgG, fagocytozy, bądź upośledzoną
funkcją nabłonka dróg oddechowych.
Brak śledziony (po zabiegu splenektomii, wrodzona asplenia,
choroba komórek sierpowatych) predysponują do cięższego
przebiegu schorzenia.
dodatnie
Pneumokoki są częstą przyczyną zakażeń u człowieka. Szerzą
się drogą kropelkową, ze szczytem zachorowań jesienią i zimą
(Polska).
Infekcja często jest poprzedzona wcześniejszą kolonizacją,
zwłaszcza okolicy nosowo-gardłowej.
Sama obecność bakterii w górnych drogach oddechowych nie

świadczy jeszcze o chorobie, ze względu na częstą bezobjawową
kolonizację (zwłaszcza u dzieci).
dodatnie
Streptococcus pneumoniae -
chorobotwórczość
Zapalenie płuc – zarówno płatowe (najczęstsze miejsce infekcji
tą bakterią), jak i odoskrzelowe
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – dotyczy zwłaszcza
dzieci (w jednym z badań na małej grupie pacjentów przyczyna
około 8% tych infekcji), przy czym rokowanie nie jest najlepsze.
Zapalenie ucha środkowego i wyrostka sutkowatego
dodatnie
chorobotwórczość
Zapalenie zatok
Zapalenie opłucnej
Zapalenie otrzewnej
Zapalenie rogówki
Zapalenie stawów
Bakteriemia i sepsa
dodatnie
chorobotwórczość
Zakażeniu sprzyja osłabienie układu odpornościowego – wiek do
dwóch lat, nowotwory, zaburzenia odporności, immunosupresja,
stan po zabiegach, infekcja HIV etc.
Brak śledziony jest czynnikiem predysponującym do infekcji
wszystkimi typami bakterii otoczkowych.
S. pneumoniae może być przyczyną zakażeń
wewnątrzszpitalnych, ale zdecydowana większość zakażeń jest
nabywana poza szpitalem.
dodatnie
chorobotwórczość
Dzieci do szóstego miesiąca życia są chronione przez

immunoglobuliny matki.
W przeciwieństwie do paciorkowców grupy A, gdzie tworzą się
czasami autoprzeciwciała przeciwko m.in. zastawkom serca,
przebycie zakażenia pneumokokami nie powoduje
długotrwałych konsekwencji przebytej infekcji.
dodatnie
Enterococcus
Enterokoki (Enterococcus) – rodzaj bakterii Gram-dodatnich,

względnie beztlenowych ziarniaków z typu Firmicutes.
Enterokoki to ziarniaki najczęściej występujące w postaci

dwoinek i trudne do odróżniania od bakterii z rodzaju
Streptococcus.
dodatnie
Enterococcus
Dwa gatunki powszechnie występują w jelitach ludzi, w których

żyją na zasadzie komensalizmu, są to częstszy Enterococcus
faecalis (90-95%) oraz rzadszy Enterococcus faecium (5-10%).
Enterokoki są to organizmy względnie beztlenowe, preferujące
oddychanie tlenowe.
dodatnie
Enterococcus
dodatnie
Enterococcus
Naturalnym miejscem występowania Enterococcus faecalis są
tkanki wyścielające układ pokarmowy ssaków różnych
gatunków, w tym także człowieka.
W niewielkiej ilości występuje w jamy ustnej, dróg płciowych
oraz skóry. Ich obecność stwierdza się również często w wodzie,
ściekach i żywności.
Enterococcus faecalis jest bakterią stosunkowo niebezpieczną –
może doprowadzić do powstania zakażeń, zagrażających
zdrowiu i życiu ludzi.
dodatnie
Enterococcus
Zakażenia szczepami enterokoków są jednymi z najczęstszych
zakażeń w szpitalach, gdzie występuje wysoki poziom oporności
na antybiotyki.
Śmiertelność podczas sepsy jest wysoka i wynosi ponad 50%.
Enterococcus często występuje w zębach leczonych kanałowo i

może to być pierwotne źródło zakażenia.
dodatnie
Enterococcus
Drobnoustroje z rodzaju Enterococcus wykazują naturalną
oporność na wiele powszechnie stosowanych antybiotyków.
Enterokoki posiadają oporność m.in. na cefalosporyny,
półsyntetyczne penicyliny, niskie stężenia aminoglikozydów,
linkozamidów, chinolonów, kotrimoksazol oraz klindamycynę.
dodatnie
Enterococcus
Jednakże obecnie najważniejszy problem stanowi zdolność

enterokoków (przede wszystkim szczepów wielolekoopornych)
do nabywania oporności na antybiotyki wskutek mutacji
(oporność na aminopenicyliny, fluorochinolony, klindamycynę,
wankomycynę, teikoplaninę).
dodatnie
Enterococcus
Enterococcus faecalis jest bakterią brudnych rąk i to właśnie

niewłaściwa higiena jest główną przyczyną transportowania
bakterii do innych części ciała.
Miejscami w których jesteśmy szczególności narażeni na
zarażenie się enterococcus faecalis są zwłaszcza baseny, place
zabaw, komunikacja miejska czy publiczne ubikacje.
dodatnie
Enterococcus - chorobotwórczość
Enterococcus faecalis najczęściej przenosi się w okolice układu

moczowego i to tam właśnie w większości przypadków
wywołuje zakażenia pęcherza moczowego oraz zapalenie cewki
moczowej.
Na zakażenie układu moczowego spowodowane enterococcus
faecalis narażone są zwłaszcza kobiety, ponieważ ich cewka
moczowa jest stosunkowo krótka i znajduję się bardzo blisko
cewki moczowej.
dodatnie
Wyjątkowo często dochodzi do zakażenia pęcherza moczowego

podczas ciąży, co jest niebezpieczne dla płodu.
Oprócz kobiet w ciąży na zakażenie bakterią enterococcus
faecalis szczególnie narażone są niemowlęta, noworodki
(zwłaszcza płci żeńskiej) – i tutaj podobnie głównym powodem
jest kontakt bakterii z okolicy odbytu z cewką moczową.
dodatnie
Ponadto oprócz chorób układu moczowego przedostanie się

Enterococcus faecalis do dróg rodnych może doprowadzić do
zapalenia pochwy, zapalenia nerek, a u mężczyzn do zapalenia
gruczołu krokowego.
dodatnie
Inne zakażenia:
Zakażenia krwi (odcewnikowe, drenaż naczyń)
Zakażenie odcewnikowe ukł. Moczowego
Zapalenie wsierdzia
Zakażenia jamy brzusznej, dróg żółciowych
Zakażenia skóry i tkanek miękkich
Zakażenia oun
dodatnie
Pacjenci z grupy ryzyka

Noworodki
Pacjenci onkologiczni
Pacjenci OIT
Pacjenci po przeszczepach
dodatnie
Corynebacterium
Maczugowiec błonicy (łac. Corynebacterium diphtheriae) –

maczugowiec Gram-dodatni, jest to bakteria tlenowa.
Wymiary wynoszą 0,3–1,4 × 1,2–6,4 μm, kształtu
cylindrycznego. Wywołuje ostrą chorobę zakaźną, błonicę
dodatnie
Corynebacterium
dodatnie
Corynebacterium
Maczugowiec błonicy nie dokonuje inwazji komórek, a jego

patogenność spowodowana jest egzotoksyną – toksyną błoniczą.
Toksynę wydzielają tylko szczepy lizogenne, które otrzymały od
bakteriofaga gen tox.
Toksyna jest białkiem i składa się z dwóch podjednostek:
Frakcji A – aktywnej, odpowiedzialnej za biologiczne
właściwości toksyny,
Frakcji B – wiążącej, której rolą jest przyłączenie toksyny do
komórki (przez receptor dla nabłonkowego czynnika wzrostu)
oraz transport do jej wnętrza.
dodatnie
Corynebacterium
Większość gatunków należy do prawidłowej mikroflory skóry,

jamy nosowo-gardłowej, dróg moczowo-płciowych, przewodu
pokarmowego
Gatunki chorobotwórcze to Corynebacterium diphtheriae
wywołujący błonicę (krup) i C. jeikeium (JK) ważny w
zakażeniach szpitalnych
dodatnie
Corynebacterium
C. jeikeium (JK) jest bardzo oporny na antybiotyki.

Może być przyczyną bacteriemii u osób z chorobą nowotworową
i po przeszczepach, odmiedniczkowe zapalenia nerek, zapalenia
wsierdzia.
dodatnie
Corynebacterium
Corynebacterium diphtheriae – wywołuje błonnicę gardła,

krtani
Źródłem zakażenia są chorzy, ozdrowieńcy, nosiciele
dodatnie
Bacillus
Wąglik (łac. anthrax) – choroba zakaźna, zaraźliwa,

wywoływana przez Gram-dodatnią bakterię nazywaną laseczką
wąglika (Bacillus anthracis).
Znany już od czasów starożytnych, występuje na całym świecie.
Wąglik występuje najczęściej u bydła, koni, owiec i kóz.
Świnie rzadko chorują. Psy cechuje znaczna odporność.
Ptaki są niewrażliwe na zakażenia naturalne.
dodatnie
Bacillus
Laseczka wąglika jest bakterią glebową Gram-dodatnią,

zawierającą zarodniki leżące centralnie rosnącą w warunkach
tlenowych wytwarzającą przetrwalniki, czyli endospory.
Przetrwalniki laseczek wąglika są bardzo wytrzymałe na warunki
środowiskowe.
Czynniki zjadliwości – otoczka, egzotoksyna
dodatnie
Bacillus
dodatnie
Bacillus
Głównym źródłem zakażenia jest u zwierząt spożywana pasza

zawierająca przetrwalniki bakterii. Do zarażenia może dojść podczas
wypasów, jak i podczas skarmiania trawą lub sianem.
Bakterie pod postacią przetrwalników mogą również wniknąć razem z
wodą podczas pojenia zwierząt.
Zwierzęta mięsożerne zakażają się po zjedzeniu zwierząt padłych na
wąglik.
Zakażenie bezpośrednie z jednego zwierzęcia na drugie jest możliwe
tylko wtedy, gdy krew lub wydaliny zwierzęcia chorego dostaną się na
świeże rany lub błonę śluzową.
dodatnie
Bacillus
Bakteria produkuje toksynę będącą mieszaniną trzech białek –

antygenu PA, czynnika EF i czynnika LF. PA umożliwia wniknięcie
toksyny wąglika do wnętrza komórek.
EF to białko zależne od wapnia, które zwiększając poziom cAMP
w komórce zaburza jej homeostazę i szlaki przekazywania sygnału.
LF (Lethal Factor) to zależna od cynku proteaza, która przecina
kinazy z rodziny MAPKK (ang. Mitogen-activated protein kinase
kinase). Hamuje to aktywność kinaz, co prowadzi do zaburzeń
szlaków przekazywania sygnału w komórce i do apoptozy.
dodatnie
Bacillus
Laseczka wąglika lub jej zarodniki wnikają do organizmu:

drogą oddechową;
drogą pokarmową;
przez skórę.
W miejscu wniknięcia bakterie rozmnażają się powodując
miejscowe zmiany zapalno-martwicze. Z ogniska pierwotnego
dochodzi do rozprzestrzeniania się infekcji na cały organizm
dodatnie
Bacillus
Infekcja laseczką wąglika u człowieka występuje w jednej z

trzech postaci:
skórnej (czarna krosta) – 95%;
jelitowej;
płucnej.
dodatnie
Bacillus
czarna krosta
dodatnie
Bacillus
Postać skórna może przebiegać jako umiejscowiony odczyn

zapalny lub postać rozlana.
Umiejscowiony odczyn zapalny ma charakter pęcherzyka (tzw.
czarna krosta, łac. pustula maligna) wypełnionego ciemnym
płynem, który pęka, pozostawiając czarny strup; inną postacią
jest twardy, głęboki i niebolesny naciek zapalny tkanek (obrzęk
złośliwy, oedema malignum), również przebiegający z
powiększeniem okolicznych węzłów chłonnych.
dodatnie
Bacillus
.
Charakterystycznymi objawami postaci jelitowej są:
biegunka śluzowo-krwista
bóle brzucha
wymioty
wysoka gorączka.
Stan chorego jest ciężki i często po 2–3 dniach kończy się
śmiercią.
dodatnie
Bacillus
Chociaż jest to zwykle choroba odzwierzęca - zoonoza, to

bakterie wąglika mogą być wykorzystywane także jako broń
biologiczna.
dodatnie
Bacillus
.
Najcięższa jest postać płucna o charakterze ciężkiego zapalenia
płuc.
Ta postać charakteryzuje się wysoką gorączką, dreszczami,
kaszlem z odpluwaniem krwistej plwociny, dusznością i sinicą.
W znacznym procencie przypadków dochodzi do zgonu w
okresie 24 do 36 godzin od wystąpienia objawów.
dodatnie
Bacillus cereus
Laseczka woskowa (łac. Bacillus cereus) – gatunek Gram-

dodatnich bakterii, z rodzaju Bacillus, rodziny Bacillaceae;
czynnik etiologiczny m.in. zatruć pokarmowych.
dodatnie
Bacillus cereus
dodatnie
Bacillus cereus
B. cereus jest gatunkiem względnie patogennym, co oznacza, że

powoduje chorobę tylko w określonych warunkach.
Laseczki i/lub ich spory występują powszechnie w środowisku
oraz produktach spożywczych.
Typowym schematem zakażenia jest spożycie potraw zbożowych
(głównie z ryżu), które przechowywane są w temperaturze
pokojowej, odgrzewane lub zasmażane.
dodatnie
Bacillus cereus
Oprócz zatruć pokarmowych, B. cereus może być niekiedy

czynnikiem etiologicznym innych chorób, jak na przykład:
zakażenia oportunistyczne:
zapalenie płuc
infekcyjne zapalenie wsierdzia
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
zapalenie gałki ocznej (prowadzące do ślepoty).
Bacillus cereus - czynniki wirulencji

Enterotoksyny:
termostabilna – niewrażliwa na kwaśne pH żołądka, działanie
enzymów proteolitycznych i podwyższoną temperaturę;
wytwarzają ją kiełkujące laseczki, a ma to miejsce w pożywieniu
niewłaściwie przechowywanym. Wywołuje gwałtowne wymioty.
Termolabilna – produkowana w różnych wariantach w jelicie
po spożyciu laseczek bądź ich przetrwalników. Powoduje
biegunki.
Enzymy degradujące tkanki, np. fosfolipazy
Bacillus cereus - czynniki wirulencji

Enterotoksyny:
termostabilna – niewrażliwa na kwaśne pH żołądka, działanie
enzymów proteolitycznych i podwyższoną temperaturę;
wytwarzają ją kiełkujące laseczki, a ma to miejsce w pożywieniu
niewłaściwie przechowywanym. Wywołuje gwałtowne wymioty.
Termolabilna – produkowana w różnych wariantach w jelicie
po spożyciu laseczek bądź ich przetrwalników. Powoduje
biegunki.
Enzymy degradujące tkanki, np. fosfolipazy
dodatnie
clostridium defficile
Clostridium difficile (C. difficile) to beztlenowa bakteria, która

w sprzyjających warunkach wywołuje zapalenie (uszkodzenie)
jelita grubego.
Zakażenie szerzy się drogą pokarmową i dotyczy przede
wszystkim osób starszych, przebywających w szpitalach i
domach opieki.
dodatnie
dodatnie
Najpoważniejszym czynnikiem sprawczym są antybiotyki ze

wszystkich grup farmakologicznych, zwłaszcza jeśli są
podawane w zestawach (więcej niż 1 antybiotyk na raz) i przez
dłuższy czas (ponad 10 dni).
Innymi czynnikami zwiększającymi ryzyko zakażenia są:
częściowe lub pełne unieruchomienie, leki zmniejszające
odporność i chemioterapia przeciwnowotworowa.
dodatnie
Głównym objawem zakażenia C. difficile jest

wodnista biegunka bez domieszki krwi.
Przy cięższym przebiegu, u osób z zapaleniem jelita grubego
pojawiają się gorączka oraz wzdęcie i bóle brzucha.
W skrajnych przypadkach (10–15% chorych) liczba wypróżnień
maleje, a wzdęcie i bóle brzucha narastają.
Takie objawy świadczą o niedrożności z rozszerzeniem jelita
grubego (megacolon) i wskazują nawet na zagrożenie życia.
dodatnie
CDI mają zdolność wytwarzania przetrwalników – spor

W przyrodzie występują w glebie i wodzie
Występują w przewodzie pokarmowym ludzi i zwierząt
Niektóre szczepy wytwarzają cytotoksyny A, B i CDT
dodatnie
Źródło zakażenia – skolonizowany przewód pokarmowy

ok. 3% zdrowi dorośli, 30-60% noworodków i niemowląt,
16-35 % pacjentów hospitalizowanych – w zależności od
długości hospitalizacji i ilości przyjmowanych antybiotyków.
dodatnie
Zakażenia powodowane przez CDI:

CDAD – zespół zmian związanych z zakażeniem CD
AAD – biegunka poantybiotykowa
PMC – rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
dodatnie
clostridium botulinum
Laseczka jadu kiełbasianego

Wytwarza botulinę, najsilniejsza toksyna (neurotoksyna)
Źródło – gleba i muł denny zbiorników wodnych
Zakażenia – Zatrucia pokarmowe związane z nieskuteczną
pasteryzacją, botulizm niemowląt (skażony, mód)
dodatnie
dodatnie
Należąca do rodzaju Clostridium beztlenowa Gram-

dodatnia bakteria w kształcie laseczki, wytwarzająca
przetrwalniki.
Została odkryta w 1895 roku przez Emile'a van
Ermengema, który wyizolował ją z domowej roboty solonej
szynki, będącej przyczyną zatrucia 34 osób, oraz śledziony
zmarłego człowieka.
W Księdze Rekordów Guinnessa jest zaklasyfikowana jako
najbardziej śmiercionośny organizm, bowiem wytwarza
najsilniejszą egzotoksynę, której 450 g teoretycznie
mogłoby zlikwidować całą ludzkość.
dodatnie
clostridium perfringens
Laseczka zgorzeli gazowej (łac. Clostridium perfringens,

syn. Clostridium welchii) jest Gram-dodatnią, beztlenową
laseczką, wytwarzającą endospory należącą do rodzaju
Clostridium.
Rezerwuarem C. perfringens jest przewód pokarmowy
koniowatych.
C. perfringens jest dość rozpowszechniona w środowisku
za sprawą rozpowszechnienia koni i może być odnaleziona
jako składnik kompostu, osadu dennego, układu
pokarmowego człowieka (flora fizjologiczna) i innych
kręgowców, a także u owadów oraz w glebie.
dodatnie
dodatnie
C. perfringens wytwarza 14 toksyn, które zostały

oznaczone kolejnymi literami alfabetu greckiego.
Główną rolę odgrywa toksyna α (fosfolipaza C), która
powoduje lizę erytrocytów, leukocytów, płytek krwi i
komórek śródbłonka, co wpływa na zwiększenie
przepuszczalności naczyń krwionośnych.
Inwazyjność wynika z bogatego zestawu enzymów:
kolagenazie, proteinazom, hemolizynom, hialuronidazie,
deoksyrybonukleazie oraz neuraminidazie.
dodatnie
clostridium perfringens - chorobowość
Zakażenia ropne i ropnie – pęcherzyk żółciowy, macica,
jajowody, jama brzuszna
Zakażenie tkanek miękkich – występuje zwykle u chorych z
cukrzycą, w kikucie kończyn po amputacji.
Martwicze zapalenie jelit – powoduje owrzodzenie jelita
cienkiego pod wpływem beta – toksyny oraz u osób
stosujących dietę ubogobiałkową, często kończy się zgonem.
Zatrucia pokarmowe – po spożyciu potraw mięsnych
zawierających spory (przebieg łagodny).
Zgorzel gazowa – w skażonych, głębokich ranach, powoduje
martwicę tkanek z wytworzeniem gazu i silnego zapachu.
dodatnie
Clostridium tetanii
Laseczka tężca (łac. Clostridium tetani) – bakteria Gram-
dodatnia tworząca przetrwalniki (endospory) umieszczone
na końcu komórki, w obrazie mikroskopowym
przypominające "pałeczki dobosza". Należy do
bezwzględnych beztlenowców (żyją i rozwijają się jedynie
w środowisku pozbawionym tlenu atmosferycznego).
dodatnie
Clostridium tetanii
W miejscu zakażenia C. tetani wydziela tetanospazminę –
silną neurotoksynę która powoduje nagromadzenie się
acetylocholiny w płytkach nerwowo-mięśniowych
powodując porażenie spastyczne.
rezerwuary: koniowate, ścieki, odchody
dodatnie
Clostridium tetanii
dodatnie
Clostridium tetanii
Zakażenie następuje podczas urazów penetrujących
skażonych glebą, warunkujących rozwój beztlenowy –
drobnoustrój zaczyna wydzielać toksynę, która drogą
aksonalną dociera do rdzenia kręgowego, w którym
zaburza działanie hamujące neuronów wstawkowych.
Okres inkubacji trwa od kilku dni (w przypadku ciężkiego
przebiegu choroby) do miesiąca (w przypadku mniej
groźnego zakażenia).
dodatnie
Prątki
Chorobotwórcze dla człowieka są:
Mykobacterium tuberculosis
M. aviumintercellulare
M. leprae
dodatnie
Mycobacterium tuberculosis
Prątek gruźlicy (łac. Mycobacterium tuberculosis) –
kwasooporna (barwienie metodą Ziehla-Neelsena),
słabo Gram-dodatnia bakteria, która jest czynnikiem
etiologicznym groźnej choroby zakaźnej – gruźlicy.
Należy do rodziny Mycobacteriaceae i wchodzi w skład
grupy prątków gruźliczych.
dodatnie
Po raz pierwszy bakteria ta została wyodrębniona przez
niemieckiego uczonego Roberta Kocha, który publicznie
poinformował o tym odkryciu w trakcie krótkiego wykładu
wygłoszonego 24 marca 1882 roku w Physiologische
Gesellschaft w Berlinie.
dodatnie
dodatnie
Prątek gruźlicy to bakteria tlenowa (lub mikroaerofilna) o kształcie
prostej lub lekko wygiętej pałeczki, nieruchoma, bezotoczkowa i
nie tworzącą zarodników, ani toksyn. Jej wymiary: 1-8 na 0,3-0,6
µm.
Inaczej niż u innych bakterii ściana komórkowa prątka gruźlicy
zawiera znaczne ilości substancji lipidowych (ok. 60%) takich jak:
kwasy mikolowe, lipoarabinomannan, woski, które warunkują jego
kwasooporność.
Z tego też powodu prątki są oporne na typowe barwienie (takie
jak np. barwienie metodą Grama), jednak już po zabarwieniu
metodą Ziehla-Neelsena nie poddają się jak inne niekwasooporne
bakterie odbarwieniu za pomocą kwaśnego alkoholu (3% roztwór
HCl w alkoholu etylowym).
dodatnie
Nukleoid prątka tworzy kolista cząsteczka DNA.

Prątki dzielą się wolno średnio co 15-20 godzin, co
warunkuje długi czas potrzebny do uzyskania hodowli (4-6
tygodni).
Rozwijają się wewnątrzkomórkowo, a w wyniku ich
działania powstają charakterystyczne odczynowe zmiany
ziarniniakowate nazywane gruzełkami (stąd nazwa
gruźlica).
Są drobnoustrojami opornymi na wiele czynników
środowiskowych takie jak: wysuszenie, podwyższona i
niska temperatura, wysokie i niskie pH.
dodatnie
Źródło zakażenia – chory człowiek, sprzęt medyczny

skażony.
Drogi zakażenia – kropelkowa (90%).
Zakażenia powodowane przez M tuberculosis – gruźlica
pierwotna, czynna postać gruźlicy (może rozsiewać się
drogą hematogenną), zapalenie płuc, zapalenie opłucnej z
ropniakiem, zapalenie opon m. - rdz., gruźlica nerek, skóry,
kości i stawów, gruźlica prosówkowa (rozsiew prątków w
wielu narządach).
dodatnie
Czynniki ryzyka – ekspozycja na prątki, przewlekłe

choroby nerek, wątroby,cukrzyca, alkoholizm, zakażenie
wirusem HIV, niedożywienie, stres.
Bakterie chorobotwórcze Gram ujemne
Rodzaj Neisseria
Ziarniaki układające się w dwoinki
Neisseria gonorrhoeae
Dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae) zwana

czasem gonokokiem – nieruchliwa, nieprzetrwalnikująca
bakteria tlenowa, wywołująca jedną z chorób
przenoszonych drogą płciową – rzeżączkę.
Dwoinka rzeżączki. Widać charakterystyczne dla

ostrego zapalenia ułożenie bakterii wewnątrz neutrofili
Poza rzeżączką bakteria może powodować zakażenia

innych układów – dotyczy to zwłaszcza pacjentów z
obniżoną odpornością.
Noworodki mogą być zakażone podczas porodu przez
skolonizowane matki – objawia się to najczęściej
zapaleniem spojówek, które nieleczone prowadzi nawet do
ślepoty.
Czynniki determinujące zjadliwość:

fimbrie (związane również ze zmiennością antygenową)
pile
otoczka bakteryjna
białka błonowe: zewnętrzne białka błonowe I i II (związane
z inwazją, przyleganiem, właściwościami antyfagocytarnymi
i zmiennością antygenową)
peptydoglikan
LPS - Lipopolisacharyd
endotoksyna
enzymy: proteaza IgA i β-laktamaza
Źródło zakażenia: człowiek, komórki nabłonka cewki

moczowej, dróg płciowych, odbytu i gardła.
Drogi szerzenia: płciowa, okołoporodowa.
Zakażenia powodowane przez bakterię:

Zapalenie cewki moczowej
Zapalenie szyjki macicy z powikłaniami – stan zapalny
miednicy mniejszej, rzeżączka odbytniczo – odbytowa,
rozsiane zakażenie gonkokowe
Noworodkowe zapalenie gałki ocznej
Rzeżączka gardła
Zapalenie torebki wątroby
Zakażenie rozsiane z ropnym zapaleniem stawów,
zmianami skórnymi, zapaleniem wsierdzia, opon mozgowo
– rdzeniowych, szpiku kostnego
Neisseria meningitidis
Dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,

meningokok (Neisseria meningitidis) – gatunek Gram-
ujemnych bakterii wywołujący zapalenie opon mózgowo-
rdzeniowych oraz posocznicę meningokokową.
Neisseria meningitidis to Gram-ujemne ziarenkowce

wielkości 0,6–1,0 μm złączone ze sobą bokami, tworząc
pary (dwoinki).
Budowa Neisseria meningitidis nie odbiega od budowy

innych bakterii Gram-ujemnych – komórka jest otoczona
błoną zewnętrzną złożoną z lipidów, białek błony
zewnętrznej (OMP) i lipopolisacharydów (LPS).
Lipopolisacharyd posiada krótsze łańcuchy niż typowo i jest

nazywany lipooligosacharydem (LOS).
Neisseria meningitidis -
chorobotwórczość
Zakażenie Neisseria meningitidis (inwazyjna choroba

meningokowa) może przebiegać jako sepsa, która u części
chorych ma przebieg piorunujący z obecnym wstrząsem
septycznym i zespołem wykrzepiania
wewnątrznaczyniowego (DIC),
oraz jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR).
U części chorych jednocześnie rozwija się sepsa i

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
chorobotwórczość
Bakterie przenoszą się drogą kropelkową lub przez

bezpośredni kontakt z człowieka na człowieka.
Bakterie przy pomocy białek błony zewnętrznej i pili

kolonizują jamę nosowo-gardłową.
W wyniku ich przylegania i transportu bakterii w wakuolach

nabłonka Neisseria meningitidis przedostaje się do
krwiobiegu.
Okres wylęgania wynosi od 2 do 10 dni, najczęściej 3–4 dni

chorobotwórczość
Inne choroby:
Choroba gorączkowa
Zapalenie gardła
Zapalenie płuc
Pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae
Enterobakterie – monotypowy rząd (Enterobacteriales)
i rodzina (Enterobacteriaceae) Gram-ujemnych bakterii
jelitowych o kształcie pałeczek, niesporulujące,
fermentujące glukozę i tworzące kwas.
Są to dość duże komórki bakteryjne, urzęsione, niektóre

szczepy są otoczkowe. Są względnymi beztlenowcami.
Hoduje się je na prostych podłożach w warunkach
normalnej atmosfery.
Obejmują ok. 30 rodzajów.
Łatwo wymieniają informację genetyczną, co świadczy o
dużej oporności i zjadliwości.
Różnicuje się je poprzez posiew szeregu izolacyjnego,
wykrywając poszczególne zdolności jak:
fermentacja laktozy
wytwarzanie indolu z tryptofanu
rozkład mocznika (ureaza)
wytwarzanie siarkowodoru.
Mają rzęski, dzięki którym mogą się poruszać – wyjątek
stanowi Klebsiella i Shigella, które nie mają zdolności
ruchu.
Mają antygeny rzęskowe (H), otoczkowe (K), somatyczne
(O) i fimbriowe.
Poza tym wytwarzają endotoksynę (LPS) i egzotoksyny.
Większość bakterii Gram-ujemnych wykrywanych w
tlenowych hodowlach stolca należy do rodziny
Enterobacteriaceae.
Większość Enterobacterioceae stanowią wszechobecne,
niechorobotwórcze bakterie, które występują w dużych
ilościach w jelicie grubym człowieka, ale mogą znajdować
się na skórze i w ustnej części gardła oraz w wodzie.
Większość to drobnoustroje oportunistyczne, zakażające
chorych lub osoby osłabione – związane z zakażeniami
przyrannymi, zakażeniami układu moczowego, posocznicą,
wtórnymi zapaleniami płuc, a także zakażeniami
szpitalnymi.
Źródło: przewód pokarmowy człowieka, środowisko,
zwierzęta.
Drogi szerzenia: droga fekalno – oralna (szczególnie
wśród niemowląt na oddziałach szpitalnych, droga
pokarmowa (skażone mięso), źródła endogenne.
Escherichia coli
Pałeczka okrężnicy (łac. Escherichia coli) – Gram-

ujemna względnie beztlenowa bakteria należąca do rodziny
Enterobacteriaceae.
Wchodzi w skład fizjologicznej flory bakteryjnej jelita
grubego człowieka oraz innych zwierząt stałocieplnych.
W jelicie ta symbiotyczna bakteria spełnia pożyteczną rolę,
uczestnicząc w rozkładzie pokarmu, a także przyczyniając
się do produkcji witamin z grupy B i K.
Escherichia coli
Pałeczka okrężnicy w określonych warunkach wykazuje

chorobotwórczość dla człowieka, wywołując głównie
schorzenia: układu pokarmowego i moczowego.
Nazwa bakterii pochodzi od nazwiska jej odkrywcy,
austriackiego pediatry i bakteriologa Theodora Eschericha.
Escherichia coli
Escherichia coli
Escherichia coli spotyka się w jelicie zwierząt, w tym

człowieka, jak również powszechnie w glebie i wodzie,
gdzie trafiają z wydzielinami i kałem.
Obecność Escherichia coli w wodach powierzchniowych
(tzw. miano coli) jest często stosowanym wskaźnikiem ich
zanieczyszczenia.
Bakterie Escherichia coli mogą kolonizować skórę i błony
śluzowe jamy ustnej oraz układu oddechowego.
Escherichia coli
Gatunek Escherichia coli dzieli się na serotypy na

podstawie zróżnicowania budowy antygenów.
Szczepy bakterii różnicuje się na podstawie cech
antygenowych:
antygen somatyczny O²,
antygen powierzchniowy K,
antygen rzęskowy H.
Wyróżnia się 171 antygenów O, około 80 antygenów K i
ponad 50 antygenów H, dzięki którym wyszczególniono
ponad 180 typów serologicznych tego drobnoustroju.
Escherichia coli
Pod względem oddziaływania na organizm człowieka oraz

przebiegu infekcji rozróżnia się 6 szczepów Escherichia coli:
szczep enterotoksynogenny (ETEC) – biegunki, biegunka
podróżnych
szczep enteropatogenny (EPEC) – biegunki u dzieci
szczep enteroinwazyjny (EIEC)- biegunki u dzieci
szczep enteroagregacyjny (EAEC/EAggEC)
szczep enterokrwotoczny – biegunki, krwotoczne zapalenie jelit,
zespół hemolityczno-mocnicowy
szczep adherencyjny (DAEC)
Escherichia coli
Inne zakażenia:
Zakażenie układu moczowego
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków
Zakażenia szpitalne – sepsa, zapalenie płuc, zakażenie ran
wewnątrzbrzusznych, odleżynowych
Acinetobacter baumanii
Acinetobacter baumannii – gatunek Gram-ujemnych,

niefermentujących bakterii.
Często wywołuje zakażenia oportunistyczne u ludzi.
Jej naturalnym środowiskiem jest woda i gleba.
Infekcja Acinetobacter baumannii jest częstym zakażeniem
wewnątrzszpitalnym u pacjentów wymagających dużej ilości
procedur inwazyjnych, przebywających na oddziałach intensywnej
terapii.
Bakteria Acinetobacter baumannii ma kształt krótkich, pękatych

pałeczko-ziarniaków, czasem tworzących układy w formie dwoinek.
Nie są urzęsione, co odróżnia je od większości gramujemnych
pałeczek niefermentujących.
Mają bardzo małe wymagania pokarmowe. Mogą wyrastać na
podłożach z tylko jednym związkiem organicznym będącym źródłem
węgla.
Często znajdowana jest w różnych materiałach klinicznych - krwi,

moczu, płynie mózgowo-rdzeniowym, materiale z ran
pooperacyjnych.
Zakażenie u takich pacjentów może często prowadzić do sepsy.
Bakteria ta może również wchodzić w skład fizjologicznej mikroflory
skóry człowieka, szczególnie u osób hospitalizowanych.
Jest przyczyną ZUM u pacjentów cewnikowanych, zapalenia płuc,
bakteriemii.
Źródło zakażenia:
ziemia, świeża woda, ścieki, świeże mięso, mrożonki,
Środowisko szpitalne – miejsca wilgotne, wszystkie zbiorniki wilgotne
lub z wodą stojącą, woda wodociągowa, rozpylacze, nawilżacze,
inhalatory, respiratory, urządzenia sanitarne, plastikowe pojemniki
Składnik mikroflory fizjologicznej skóry,błon śluzowych dróg
oddechowych
U pacjentów hospitalizowanych – kolonizacja szczepami
wieloopornymi.
Drogi szerzenia:
Zakażenia mają najczęściej charakter endogennych – poprzedzone
wcześniejszą kolonizacją.
Zakażenia egzogenne – min. nie przestrzeganie procedur
pielęgniarskich
Pałeczki Campylobacter, Helicobacter
Campylobacter jejuni – pochodzenia zwierzęcego (bydło, drób)

Czynniki zjadliwości: enterotoksyna, cytotoksyna
Zakażenia powodowane przez C. jejuni: ostre zapalenie żołądka i
jelit, Kampylobakteriemia – 10% pacjentów z zapaleniem jelit
drogą krwi przenosi się na inne obszary tj. pęcherzyk żółciowy,
trzustkę,wsierdzie, stawy, opony m. - rdz.
Źródło: skażona woda, pokarm
Drogi szerzenia: fekalno – oralna, z człowieka na człowieka
Helicobacter pylori – gram-ujemna, wyposażona w kilka witek

bakteria o helikalnym kształcie, która zaliczana jest do pałeczek.
Bakteria ta zasiedla powierzchnię komórek nabłonkowych błony

śluzowej części przedodźwiernikowej żołądka.
Drobnoustrój nie wytwarza przetrwalników.

Helicobacter pylori
Helicobacter pylori
Czynniki zjadliwości: cytotoksyna, ureaza, LPS, białko wstrząsu
cieplnego, szereg enzymów tj. proteazy.
Zakażenia wywołane przez H. Pylori: zapalenie błony śluzowej
żołądka, choroby wrzodowej.
Źródło: człowiek (błona śluzowa żołądka, płytka nazębna), zwierzęta,
środowisko.
Drogi szerzenia: fekalno-oralna, oralno-oralna, gastro-oralna

BAKTERIE

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BAKTERIE

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BAKTERIE

APARAT KOCHA - Wykorzystywany jest do procesów pasteryzacji i sterylizacji

DNA - KWAS DEOKSYRYBONUKLEINOWY=MATERIAŁ GENETYCZNY

S. aureus na podłożu agar krwawy

Hemoliza - rozpad czerwonych krwinek

BIOFILM - Związana z powierzchnią (lub nie!)

Dwoinka zapalenia płuc, pneumokok (Streptococcus

Kiedy drobnoustrój znajdzie się w miejscu swojego

Polisacharydowa otoczka czyni te bakterie odporne na

Posocznica, znana również pod nazwą sepsa, jest stanem

Ryzyko infekcji pneumokokowej wzrasta u ludzi z zaburzeniami

Sama obecność bakterii w górnych drogach oddechowych nie

Dzieci do szóstego miesiąca życia są chronione przez

Enterokoki (Enterococcus) – rodzaj bakterii Gram-dodatnich,

Enterokoki to ziarniaki najczęściej występujące w postaci

Dwa gatunki powszechnie występują w jelitach ludzi, w których

Śmiertelność podczas sepsy jest wysoka i wynosi ponad 50%.

Enterococcus często występuje w zębach leczonych kanałowo i

Jednakże obecnie najważniejszy problem stanowi zdolność

Enterococcus faecalis jest bakterią brudnych rąk i to właśnie

Enterococcus faecalis najczęściej przenosi się w okolice układu

Wyjątkowo często dochodzi do zakażenia pęcherza moczowego

Ponadto oprócz chorób układu moczowego przedostanie się

Pacjenci z grupy ryzyka

Maczugowiec błonicy (łac. Corynebacterium diphtheriae) –

Maczugowiec błonicy nie dokonuje inwazji komórek, a jego

Większość gatunków należy do prawidłowej mikroflory skóry,

C. jeikeium (JK) jest bardzo oporny na antybiotyki.

Corynebacterium diphtheriae – wywołuje błonnicę gardła,

Wąglik (łac. anthrax) – choroba zakaźna, zaraźliwa,

Laseczka wąglika jest bakterią glebową Gram-dodatnią,

Głównym źródłem zakażenia jest u zwierząt spożywana pasza

Bakteria produkuje toksynę będącą mieszaniną trzech białek –

Laseczka wąglika lub jej zarodniki wnikają do organizmu:

Infekcja laseczką wąglika u człowieka występuje w jednej z

Postać skórna może przebiegać jako umiejscowiony odczyn

Chociaż jest to zwykle choroba odzwierzęca - zoonoza, to

Laseczka woskowa (łac. Bacillus cereus) – gatunek Gram-

B. cereus jest gatunkiem względnie patogennym, co oznacza, że

Oprócz zatruć pokarmowych, B. cereus może być niekiedy

Bacillus cereus - czynniki wirulencji

Bacillus cereus - czynniki wirulencji

Clostridium difficile (C. difficile) to beztlenowa bakteria, która

Najpoważniejszym czynnikiem sprawczym są antybiotyki ze

Głównym objawem zakażenia C. difficile jest

CDI mają zdolność wytwarzania przetrwalników – spor

Źródło zakażenia – skolonizowany przewód pokarmowy

Zakażenia powodowane przez CDI:

Laseczka jadu kiełbasianego

Należąca do rodzaju Clostridium beztlenowa Gram-

Laseczka zgorzeli gazowej (łac. Clostridium perfringens,

C. perfringens wytwarza 14 toksyn, które zostały

Nukleoid prątka tworzy kolista cząsteczka DNA.

Źródło zakażenia – chory człowiek, sprzęt medyczny

Czynniki ryzyka – ekspozycja na prątki, przewlekłe

Dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae) zwana

Dwoinka rzeżączki. Widać charakterystyczne dla

Poza rzeżączką bakteria może powodować zakażenia

Czynniki determinujące zjadliwość:

Źródło zakażenia: człowiek, komórki nabłonka cewki

Zakażenia powodowane przez bakterię:

Dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,

Neisseria meningitidis to Gram-ujemne ziarenkowce