Porosty – królestwo grzyby.

1. Lichenologia nauka o porostach.

2. Organizmy symbiotyczne. Żyją w symbiozie mutualistycznej glon (zielenica) lub sinica z grzybem
(workowcem lub podstawczakiem).
3. Symbioza mutualistyczna – dwa organizmy czerpią korzyści ze swojej współpracy, ale nie mogą żyć
oddzielnie. W przypadku porostów występuje czasem helotyzm/niewolnictwo. Grzyb jest
silniejszym partnerem i może ograniczać rozwój glonów (uniemożliwia glonowi rozmnażanie
płciowe, ogranicza aktywność fotosyntetyczną, grzyb wydziela substancje kontrolujące wzrost
glona, a nawet może go trawić).
4. Glon grzybowi daje asymilaty.
5. Grzyb glonowi ochronę mechaniczną i przed wysychaniem, wodę i sole mineralne.
6. Porosty są plechowate, nie mają tkanek ani organów.
7. Plechy porostów mogą być krzaczkowate, listkowate lub skorupiaste.
8. Plechy możemy podzielić też na
a. Homeomeryczne – glon jest rozmieszczony równomiernie w całej plesze, nie ma warstw
b. Heteromeryczne- plech a ma warstwy, od góry korową z grzyba, potem rdzeniową z glona
lub sinicy, potem od dołu korową z grzyba.
9. Porosty to organizmy pionierskie bo:
a. mają małe wymagania życiowe (żyją na murach, kamieniach, ubogich glebach)
b. przygotowują podłoże dla innych bardziej wymagających organizmów. Robią to poprzez
wietrzenie mechaniczne (wrastają w szczeliny skał i rozsadzają je) i chemiczne (wydzielają
kwasy porostowe, które rozpuszczają skały). Szczątki porostów i resztki skał tworzą
warstewkę gleby.
10. Porosty to bioindykatory – wskaźniki zanieczyszczenia powietrza związkami siarki. Maja mały zakres
tolerancji na ilość związków siarki w powietrzu. Są stenobiontami.
11. Pustynia porostowa – brak porostów, gdyż powietrze jest bardzo zanieczyszczone związkami siarki.
12. Skala porostowa – pozwala po obecności określonych gatunków porostów wnioskować o
zanieczyszczeniu powietrza zw. siarki.
a. najbardziej wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza związkami siarki są plechy krzaczkowate
b. potem listkowate
c. na końcu skorupiaste.
13. Porosty rozmnażają się bezpłciowo przez:
a. wyrostki = izydia (kruche, łatwo odłamujące się uwypuklenia plechy złożone z grzyba i glona)
b. urwistki = soredia (kuleczki złożone z komórek grzyba i glona, powstają wewnątrz plechy,
przy jej pęknięciu wydostają się na zewnątrz).
14. Płciowo może rozmnażać się tylko grzyb.
15. Znaczenie:
a. Biorą udział w wietrzeniu skał.
b. Tworzą warstwę gleby dla roślin.
c. W lecznictwie jako środek wykrztuśny lub do nawilżania gardła z płucnicy islandzkiej.
d. Jako bioindykatory mówią o czystości powietrza.
e. Pożywienie dla reniferów, wołów piżmowych w tundrze (chrobotek reniferowy).
f. Z plechy mąkli tarninowej izoluje się związek, który utrwala zapach perfum.
g. Do produkcji barwnika chemicznego lakmusu wykorzystuje się orselkę barwierską.
1
Królestwo – grzyby.
1. Organizmy lądowe, tylko nieliczne wodne.
2. Do rozwoju potrzebują:
 wilgoci,
 materii organicznej,
 odpowiedniej temperatury.
3. Wszystkie cudzożywne.
4. Zaliczamy tu skoczki, sprzężniowe, oraz grzyby wyższe workowce i podstawczaki.
5. Budowa ciała grzybów:
 Ciało to grzybnia czyli myceilum zbudowana z nitek czyli strzępek.
 Grzyby mogą być jednokomórkowe lub wielokomórkowe.
 Grzyby wielokomórkowe mogą mieć strzępki komórczakowe lub wielokomórkowe, ale w
ścianach poprzecznych są otwory przez które przepływają organelle.
 Jądrowe czyli eukariotyczne.
 W wakuolach i ścianach są barwniki, ale nie są aktywne fotosyntetycznie.
 Plechowce – nie mają tkanek ani organów.
 Materiał zapasowy to tłuszcz i glikogen, nigdy skrobia. Czasem wolutna substancja
organiczna z fosforem wykorzystywana do syntezy ATP.
 Ściana komórkowa z chityny – dlatego są ciężko strawne.
 Strzępki mogą tworzyć grzybnię:
 luźną
 plektenchymatyczną – gdy strzępki mocno się splączą i zlepią, wówczas pojawiają się
owocniki zbudowane z kapelusza i trzonka, a pod ziemią jest grzybnia luźna
 Od spodu kapelusza jest hymenofor rurkowaty (borowin, maślak) lub blaszkowaty
(pieczarka, muchomor). Na nim jest część rodzajna produkująca zarodniki czyli hymenium.
 Owocnik – może mieć postać kapelusza, może być zamknięty jak u purchawki lub może nie
być owocnika.
 Grzyby pasożytnicze mają strzępki, które wnikają do komórek żywiciela to ssawki /
haustoria.
 Komórki grzybów mogą być:
 jednojądrowe / monokariotyczne 1n
 wielojądrowe,
 dikariotyczne (z jądrami sprzężonymi 1n+1n).
 faza 2n dla grzybów nie jest typowa i pojawia się tylko w formie jądra sprzężonego,
które od razu przechodzi mejozę
 Brak chloroplastów.
Typowe formy grzybów:

2
 jednokomórkowe, drożdże komórczaki, pleśniak

wielokomórkowe nie tworzące wielokomórkowe tworzące owocniki

owocników, kropidlak zróżnicowane na trzon i kapelusz, borowik
Oddychanie:
 tlenowo
 beztlenowo na drodze fermentacji
Odżywianie.
Wszystkie grzyby nie mają chloroplastów i są cudzożywne. Pobierają związki organiczne i zamieniają je na
własne organiczne. Wyróżniamy następujące strategie odżywiania:
a. Saprobionty/ saprofity: np. pleśniak biały, odżywiają się martwą materią organiczną, jest u nich
trawienie zewnątrzkomórkowe – grzybnia wydziela enzymy trawienne, trawi detrytus i wchłania
proste związki, w ten sposób użyźniają glebę, nie dopuszczają do gromadzenia się szczątków roślin i
zwierząt, powodują obieg pierwiastków w przyrodzie. Z punkt widzenia ekologii to reducenci czyli
destruenci.
b. Pasożyty – np. buławinka czerwona i rdza źdźbłowa, atakują ludzi , rośliny, zwierzęta, odżywiają się
ich kosztem.
c. Symbionty – symbioza mutualistczna,
 Porosty – glon i grzyb
 Mikoryza – grzyb z korzeniami drzewa, grzyb drzewu daje wodę z solami mineralnymi,
witaminy, regulatory wzrostu, drzewo grzybowi asymilaty
 Ektotroficzna – strzępki grzyba oplatają komórki korzeni drzew, zanikają
włośniki a strzępki grzyba tworzą na korzeniu mufkę (borowik i dąb, koźlarz i brzoza)
 Endotroficzna – strzępki przez włośniki wynikają do komórek korzeni,
Klątwa TUTANCHAMONA Pleśnie wytwarzają jedne z najbardziej toksycznych znanych nam substancji,
szczególnie szkodliwe dla małych dzieci. Jedną z najsilniejszych znanych trucizn jest aflatoksyna.
Aflatoksyna wytwarzana jest przez pleśń Aspergillus niger (kropidlak żołty) - pasożyt, niszczący zdrowie
ludzkie. Grzyb ten znajdowano w komorach grobowców starożytnego Egiptu. Kiedy archeolodzy chcieli
otworzyć grobowce w Dolinie Królów w Luksorze, odkryli tam napis ostrzegawczy, że kto naruszy spokój
pochowanych faraonów, ten musi pożegnać się z życiem. Kiedy później archeolodzy zapadali na zdrowiu i
umierali, sarkofagi, w których spoczywały mumie poddano gruntownym badaniom. Wrogiem archeologii
okazał się grzyb Aspergillus niger.

3
Dlaczego należy wyrzucić cały spleśniały produkt, a nie wystarczy tylko odciąć części z pleśnią? Bo toksyny
z pleśni są w całym produkcie.
Fungicydy – pestycydy o działaniu grzybobójczym.
Czym różni się grzyb niejadalny od trującego?
Trujące to te, które zawierają niebezpieczne toksyny. Natomiast grzyby niejadalne charakteryzują
się tym, że mają nieprzyjemny smak lub są ciężko strawne, i właśnie ze względu na swoje
właściwości organoleptyczne (nieprzyjemny smak, zapach) nie są chętnie spożywane przez ludzi.
Przykładem grzyba niejadalnego jest goryczek żółciowy, który jest mylony z prawdziwkami i
podgrzybkami, niejadalny z racji tego, że jest bardzo gorzki
Dlaczego zatrucia grzybami są bardzo niebezpieczne i najczęściej śmiertelne?
Objawy zatrucia są po kilku godzinach, gdy grzyby strawimy i trucizna jest w naszej krwi – skąd
trudno ja usunąć.
Najbardziej cierpi wątroba, która stara się zneutralizować toksyny, oraz nerki – które starają się
usunąć toksyny z krwi.
Do bardzo groźnych pasożytów należy buławinka czerwona. Jest ona pasożytem kwiatostanów zbóż.
Tworzy w kłosach przetrwalniki zwane sporyszem inaczej sklerotą. Ziarno ze sporyszem zmielone na mąkę
było w przeszłości przyczyną zatruć na wielką skalę.
Znaczenie grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka:
+ nadają potrawom smak i zapach, ale ze względu na ścianę komórkową z chityny są ciężkostrawne
+ dostarczają witamin i soli mineralnych ale niewiele
+ są stosowane do produkcji serów pleśniowych, wina i piwa (drożdże), do wyrobu ciast – drożdże dzięki
procesowi fermentacji
+ pewne gatunki potrafią rozkładać węglowodory z ropy co można wykorzystać do niwelowania katastrof
np. wycieki ropy
+ z pędzlaka otrzymuje się antybiotyk penicylinę ( odkryty 30 września 1928 r. Alexandra Fleminga) oraz
inne leki np. chitozan – substancja przyspieszająca gojenie się ran
+ produkują dla człowieka witaminy A, B2, B12
+ człowiek stosuje je do walki biologicznej ze szkodnikami
+ stanowią ważne ogniwo destruentów / reducentów którzy umożliwiają krążenie pierwiastków
+ rozkładają substancje organiczne, tworzą próchnicę HUMUS, co zwiększa żyzność gleby
+ żyją w symbiozie z glonami tworząc porosty
+ żyją w symbiozie z sosną, świerkiem, bukiem – mikoryza
- powodują choroby ludzi, zwierząt i roślin (u ludzi grzybice pojawiają się podczas osłabienia układu
odpornościowego, grzybice zewnętrze są niegroźne, natomiast wewnętrzne często śmiertelne)
- powodują zatrucia u ludzi, grzyby trujące (muchomor sromotnikowi, borowik szatański), buławinka
czerwona (powoduje halucynacje, gangrenę kończyn, śmierć )
- grzyby kropidlaki produkują najsilniejszy środek rakotwórczy aflatoksynę
- liczne pasożyty buławinka czerwona, rdza źdźbłowa, śniecie, głownie, huba, opieńka miodowa
- niszczą produkty żywnościowe
- niszczą drewno, skóry, wełny, bawełny

4
Rozmnażanie grzybów.
Bezpłciowo:
1. Podział grzybni czyli fragmentacja plechy.
2. Podział komórki lub paczkowanie u jednokomórkowych.
3. Różne rodzaje zarodników:
mitospory i mejospory; powstają po mitozie lub mejozie
endospory i egzospory; powstają w zarodni lub poza nią
zoospory/pływki – ruchliwe u grzybów wodnych i aplanospory – nieruchliwe u grzybów lądowych;
konidialne, sporangialne, workowe/askospory (po 8 sztuk w zarodni zwanej workiem) i
podstawkowe/bazydiospory (po 4 sztuki na zarodni zwanej podstawką)

5
Rozmnażanie płciowe.

Gametogamia – połączenie haploidalnych gamet, jako izogamia, anizogamia i ooogamia, u skoczkowców.

Gametangiogamia – zlanie zawartości wielojądrowych gametangiów lęgi i plemni, przez włostek (!lęgnia
jednokomórkowa jest u protistów i grzybów, rodnia wielokomórkowa!), workowce i sprzężniowce.
Somatogamia – zlanie różnoimiennych jednojądrowych strzępek, u podstawczaków.
gamia – połączenie
plazmogamia – zlanie cytoplazmy strzępek lub lęgni i plemni
jądra sprzężone – 1n+1n, strzępka jest dikariotyczna
kariogamia – zlanie jąder sprzężonych w jądro zygotyczne 2n, które szybko przechodzi mejozę

6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
\

16
17