Bharata Rajakeeyam

21/07/2020 ఇం య - స మ ఇతర ష ప కల సం | 6 వ ఎ ష
ట1
రత జ
https://translate.googleusercontent.com/translate_f#252 1/1229
సం ర వప క మ ఇతర
ఆరవ ఎ ష
ఒక ం THE ఒక UTHOR
ఎం ల ం క ం
1989 ఉ లయం ం శ . అత
ఒక ర ం ఇ వవ ప మ క
ల ం క IAS అ డ , ద . రచన ఇతర స
అత రత శం గవ , ఆ ఇం య ,
రత ప లన మ ంగం .
రత జ
సం ర వ మ ఇతర
ప క
ఆరవ ఎ ష
ఓం ల ం
వవ ప - క
ల ం క IAS అ డ ( యబ ం )
ద
ఎ ష (ఇం )
ఎ ష (ఇం ) ప ం ం
444/1, ఏ ంబర క ఇండ య ఎ , అలప క ం, , -
600 116
ఇం య ,6/ఇ
© 2020, 2017, 2013, 2010, 2007, 2004, ఎ ష

(ఇం ) .
ఈ ప రణ కఏ ఏ పం న త య పం య
ఏ ధం , ఎల , క , , ం
క ం ం ం వ వస ల యబ ం
ప రణకరల త ర క అ మ . (ఏ ఉం ) వ
కం ట స ప ం , ల , అమ , అ ఉండక వ
ప రణ సం న త .
ఈఎ ష ప రణకర త రత శం ం ఎ మ యవ ,
ఎ ష (ఇం )
1 2 3 4 5 6 7 8 9 7101351 23 22 21 20 19
రత శం ంచబ క బ ఉం
ISBN (13): 978-93-89538-47-2
ISBN (10): 93-89538-47-5
ఈ ప ఉన స ం
ద ( రత శం), నమ ద న న ల ం .అ , ం
ఎ ష (ఇం ) రచ త ఖ త ఇ
ఇక డ ప ంచబ న ఏ స రం క ప రత, మ
ఎ ష (ఇం ) రచ త ఏ ల ధతవ ం ,
ఈస రం ఉప ంచడం వల క న .ఈప
ఎ ష (ఇం )మ
రచ త స సరఫ అం ంచ పయ
ఇంజ ం ఇతర వృ పర న వ . అ వం వ అవసర ,
తన ల స యం .
ఎ ల . , 4/600, ండవ దశ, క క

ఇ ఎ , క ం, 600 041 మ వద ంచబ ం
కమ ఎల , ం .2, - IV, ం ,హ .
కవ న : న
10
DQBLCDLTDLXBD
ఇక డ మమ సంద ంచం : www.mheducation.co.in
ఇక డ యం : info.india@mheducation.com
CIN: U80302TN2010PTC111532
నంబ : 1800 103 5875
11
అం తం
ర
మమ
మ
మమ అంజ
మమ ఐశ ర
మ
క సలం
ధన (జ - లం ణ)
12
ం ట
ఆరవ ఎ ష
సవ ం న ఠ ల ం ఉంచ సం ,
ర ల స తం చ న ఈ సకం క స ం నమ న క ంచబ న ఎ ష
.
2011 మ ఎ న
2013 మ , లబ ం
థ కమ ప న ప కల వ స . ం
, ఇం య క ప గణ యం ం .
అం వల, సకం క ఈ త ఎ ష ఇ మ ంత సంద తం ఉం
ఆ ల క స ం న అవస ల ర డం లక ం ం .
క ఈఎ ష క న మర మ న కరణ సమయం
సకం, ఈ ష సంబం ం న ధ త ప ,ఇ వ
ంగ సవరణ , ర ంట చ , ర హక
ర మ ం ప గణన బ
.
ఈఎ ష :
1. 6 త అ ల కల క.
2. 2017, 2018 మ 2019 థ క పశ ల ర డం
స .
3. 2016, 2017, 2018 మ 2019 పశ ల ర డం.
4. ఎ పశ ల సంవత డ యడం
థ కమ ప న ప కల .
5. అ క అదన న క ంచబ న స ర డం
ష .
6. ధఅ ల త అం రబ .
తఅ :
1. వ మ వల ప మండ
2. కబ న తరగ ల య క ష
3. యద సంస
4. య ప ర హణ అ
5. ం య ల త
6. సం ర ప త ం
13
ఇ ఇ సమగ నద గ న
న క ంచబ న వ .ఇ సంతృ కర న షయం
ఈ సకం క ప ఐ సం క అ కం వ
ఠ ల ం ప స ందన. ఠ ర నమ కం ఉం
ఈఎ ష న ంచం .
తక ఖ మ మ ంత చన
పరచం సకం గతం మ కృతజత ఉం
య .
M. L AXMIKANTH
14
ం ట
ద ఎ ష
ఈ స ఆ ంక ల ం ఉంచడం ఆనందం ఉం
అగ ప ల వ . సకం యబ ం
జర అభ ల న అవస ల ర ం
స ప క ( న మ ) ర ం
య ప స క ష త. ఇ పత కం మ
జనర స ప క ఇం య వ ం
మ ప వం ఐ క ష ల ఇ ఉప గప ం
అ ష , క , , ల మ
నవ సం.
ఈ సమగ ఠ ల అ మ ం
షయం మ వర త క అవ హన ందం . ఇ
అ లత ( ంగ, ం తర, జ య
మ ప ల ) షయం. ద అ భవం
స ప కల అభ ల ం ఉం
రణ క ప లం మ ఎం స యప ం
ఈ సకం యడం .
సకం ష ల త పయత ం జ ం
సంబం త, క నమ . ంగ బంధన
ంగ చర ల వ ంచబ
రత అ ం ం
మ . త య ప కల ఉప ం
పదర న మ ంత స షం ఉం . అ బం , వ అం ంచబ
సకం, చన గం ఉప గప ం .
అ తక ఖ మ దృ concrete న సల ల గ
ఈ సకం క ఠ ల ం .
M. L AXMIKANTH
15
Dంబఈ సఉ సకం సహచట ,

,
,
,
స యం వ ం ,
, హం మ
, బ బం మ
స యం
ఇత .
రంద కృతజత .
ర మ ప కం కృతజత . ఎం. , సం
ఆ అం ం న హం మ మద
సకం త .
ప త జ య స తల ఎం ణప ఉ
ంగ ( ఆ , ,
, రజ , ఆ , . సం నం, ఎ ఐ
, ర , బ , ఎ , ఎం ,
కశ ) మ ఇతర పం ఎవ న
ఈ సకం రచన రచన ఉప గకరం ఉ .
కృతజత స త ద , స .
ప ం, మ ఖ , మ , ◌ా, మ .
మ ఇం ం న మ అంజ చకవ
వడం రంతర సహ రం సం
సమ న క ంచబ న ఎ ష .
M. L AXMIKANTH
16
ఎ క సంవత ర -అ
ర య జ ల పశ
(జనర స - )
Sl.No. ఇయ అ న పశ ల సంఖ
1. 2000 12
2. 2001 12
3. 2002 19
4. 2003 19
5. 2004 22
6. 2005 10
7. 2006 13
8. 2007 12
9. 2008 13
10. 2009 14
11. 2010 10
12. 2011 12
13. 2012 20
14. 2013 18
15. 2014 13
16. 2015 15
17. 2016 06
18. 2017 22
19. 2018 15
20. 2019 15
గమ క I: 2011 , UPSC క న మ లబ ం
థ క ప క. త పథకం , ఇం య
గం "ఇం య అం గవ " రబ ం .ఇ
ంగం
నం ,హ, జల య వ వస, పంద య
సమస న .ఇ ,ప,ఇ ప పశ ం క ఉం ం
(గతం ఒక ).
గమ క II: ప క , అ న పశ ల సంఖ
“గవ ” (2011 ం ) రబ .
17
ఎ క సంవత ర -అ
ఇం య
(జనర స ain )
Sl.No. ఇయ అ న పశ ల సంఖ
1. 2000 130
2. 2001 100
3. 2002 130
4. 2003 100
5. 2004 100
6. 2005 100
7. 2006 100
8. 2007 100
9. 2008 130
10. 2009 66
11. 2010 66
12. 2011 111
13. 2012 47
14. 2013 100
15. 2014 88
16. 2015 100
17. 2016 112
18. 2017 110
19. 2018 125
20. 2019 125
గమ క I: 2013 , ఎ కన మ లబ ం
ప న ప క. త పథకం , ప క న మ
“ లన, ంగం, జ , క యం మ
అంత య సంబం ”ప శ టబ . ఇ 250 క ఉం ం .
గమ క II: ప క , ం న ల సంఖ
"గవ ష జ మ " సంబం ం న పశ
అంత య సంబం ”(2013 ం ) ర బడ .
18
స ం
ప క
స ప క వ స ం ఉ
దశ :
(i) సం స ( న ) ప క (ఆ రకం)
ప న ప క సం అభ ల ఎం క; మ
(ii) సం స (ప న) ప క ( త మ ఇంట )
ధ వ మ ల సం అభ ల ఎం క.
న మ సం పథకం మ ష
ప క.
ఎ. న ఇఎ ష
ప క 200 తప స ప ఉం
ప .
గమ క:
(i) పశ ప ం ఆ ర ం న (బ ళ
ఎం క పశ ).
(ii) పశ ప ం మ ఆంగం యబడ .
అ , ఆంగ ష సంబం ం న పశ
పదవ తరగ ంప న ప ంచబడ
ం ఇవ ం త ఆంగ ష ం గ
పశ పతం అ దం.
B. M AIN E XAMINATION
తప క ఈ ం ప ఉం :
ం ప :
ప ఎ: (ఎం వల న ర య ష ఒక
ఎ దవ ర బ న షల ం అభ
ంగం).
300
ప : ఇం
300
19
ర య ష మ ఇం ( ప ఎ మ ప ) ప
) ష స న న ప ణం ఉం ం మ ఉం ం
అరత స వం. ఈ పర ం న ఉండ
ం ం సం ంచబ ం .
ప సం ంచబడ
ప I: ఎ
250
ప II: జనర స - I.
ఇం
(మ యస జం) అం కల , స అం గ ఆ వర
250
ప III: జనర స –II
250
( లన, ంగం, జ , క యం మ అంత య
ష )
ప IV: జనర స –III
250
( ల , ఎక వల ం , బ వ ,ఎ ం ,
భదత మ ప ర హణ)
ప V: జనర స –ఐ
250
( , సమగత మ ఆ )
ప VI: ఐ క షయం - ప 1
250
ప VII: ఐ క షయం - ప 2
250
ఉప తం ( త ప క):
1750
వ త ప క:
275
సం ర త :
2025
అభ ఐ క ష ల ఎం వ
ంద ఇవ బ న ష ల ం :
20
ప న ప క సం ఐ క ష ల :
(i) వ వ యం
(ii) ప సంవరక మ ప ద సం
(iii) నవ సం
(iv) వృక సం
(v)
(vi) ఇంజ ం
(vii) జంమ అ ం
(viii) ఎక
(ix) ఎల క ఇంజ ం
(x) కం
(xi) గర సం
(xii) చ త
(xiii) చటం
(xiv) ర హణ
(xv) గ తం
(xvi) క ఇంజ ం
(xvii) క
(xviii) తత సం
(xix)
(xxi)
(xx) లక మ ఇంట షన ష
(xxii) ప అ ష
(xxiii) క సం
(xxiv) గ ం
(xxv) ల
(xxvi) ం ఏ
తం
అ , ం , , , జ , ం , కన డ,
, ంక , , మల ళం, మ ,మ , ,
ఒ , పం , సంస తం, సం , ం , త ళం, ,ఉ మ
ఆంగ.
21
షయ క
ఆరవ ఎ ష ం ట
ద ఎ ష ం ట
ర
ర య జ ల ఎ పశ ల సంవత ర వడం
(జనర స - )
ఇం య ఎ ల సంవత ర -అ (జనర
స - )
స ప క ం
ప కల
P ART -I
ంగ
1 తక పధ ం
కం (1773–1858)
(1858-1947)
గమ క మ చన
2 ంగ పకల న
ంగ సభ ం
ంగ అ ం
ంగ అ ం ప
ంగ అ ం క
ంగం క చటం
ంగ అమ
ం ంగ అ ం ల క మర
ఖ న స
ంగం ం వచనం
22
3 ంగం ఖ న లక
ంగం ఖ న లక
ంగం మర
4 ంగం క ం ట
ఉ తం క వచనం
ఉ తం కప
ఉ తం ఖప
ఉ తం క ఖత
ంగం గం ఉ తం
ఉ తం క సవరణ
5 య మ గం
య ఆ
ల నర వ క ంచ ర ం అ రం
బం ల
మ ంద త ం ల ప మం
6 రసత ం
అరం మ ఖత
ంగ బంధన
రసత చటం, 1955
ఒ రసత ం
ఓవ జ ఆ ఇం
7 థ
కహ
థ
క హ ల లక
ష
ర చనం
థ
కహ ల ద నచ
స నత హ
చహ
23
ఎ
మత చ హ
ంస క మ హ
ంగ రణల హ
ర -ర మ ప
ధద మ థ కహ
ర మ థ కహ
థ క హ ల ప తం ం
ఆ హ క ప త నం
థ కహ ల న ం
థ క హ ల మర
థ కహ ల ఖత
III పల హ
8 ష నం క శక
ల క లక
ల వ కరణ
త శక
ల కఅ మ
శక ల మర
ల
థ కహ మ శ ల మధ సంఘరణ
శకల అమ
IV పల ఆ
9 థ క
సర ం క
థ క ల
థ క ల లక
థ క ల మర
థ క ల క ఖత
24
వర క ప లన
10 ంగ సవరణ
సవరణ సంబం ం న నం
సవరణల ర
సవరణ నం మర
11 ంగం క థ క ణం
థ క ణం క ఆ వం
థ క ణం క అం
P ART -II
ప త వ వస
12 ర ంట వ వస
ర ంట ప త లక
ష ప ప త లక
ర ంట వ వస క అరత
ర ంట వ వస క
ర ంట వ వస క ంచ ర
ర యమ డళ మధ వ సం
13 డర స
ంగం క డర లక
ంగం ఏ క లక
డర స క ష న ంకనం
14 ందం- ష సంబం
సన సంబం
ప ల సంబం
25
ఆ క సంబం
ందం- ష సంబం ల కడ
15 అంత - ష సంబం
అంత ష
ఇంట -
ప , మ య ం
ఇంట - అం మ
న
16 అత వసర బంధన
య అత వసర ప
ష ప లన
ఆ క అత వసర ప
అత వసర బంధనల మర
P ART -III
ంద ప త ం
17 అధ
షప ఎ క
అరత , ప ణం మ షర
పదం, అ శంసన మ
షప కఅ మ
షప పవ
షప కఆ - ం పవ
షప క క పణ శ
షప ంగ నం
18 ఉ ధ
ఎ కల
26
అరత , ప ణం మ షర
ట మ
అ మ
ర యమ అ క ఉ ధ
19 ప
ప మకం
ప ణం, పదం మ తం
ప నమం కఅ మ
త వరణ
ష ప సంబంధం
ప న ఖ మం
20 ంద మం ల మండ
ంగ బంధన
మం ల సల స వం
మం ల మకం
మం ల ప ణం మ తం
మం ల ధ త
మం ల మండ
మం ల మండ vs
త
త వరణ
21 క క ల లక
క ల
క ల
మం ల స
27
22 ర ం
ర ం సంస
ం గృ ల
క భ ఎ కల వ వస
ం గృ ల వ వ
ర ం సభ త ం
ర ం ం అ
ర ం య
ర ం స
ర ంట ం కప క
ర ం సన నం
ఉభయ సభల ఉమ ం
ర ం బ
ర ం కబ ళ త
ర ంట యంతణ క అసమరత
జ సభ నం
ర ంట
ర ం ర రం
23 ర ంట క
అరం
వ కరణ
ఆ కక
ంట ం ం క
రణ క
ప ంచ మ యం ంచ క
క సంబం ం న క
ం క
సంప ం ల క
24 ర ంట ర
28
ర ల పన
రమ ల
ర ల
రమ
25 ర ంట
స హం క బదత
స హం క
స హం కల
స హం క
మ ఐ
మ ఎ
26 ం
మ మకం
అరత , ప ణం మ
పద లం మ లం
నటన, అ మ జ
మ నం
ం తంత ం
ం క అ రప మ అ
ం య
27 యస క
య స క క అరం
యస క క ఖత
య స క సం ంగ బంధన
యస క క ప
దవ క యస క
28 య జం
29
య జం క అరం
య మ య జం
య జం క సమరన
య జం క ట
య జం క అవ హన
య జం వ య కం
29 ప పజన జ ం
PIL క అరం
PIL క లక
PIL కప
PIL క
PIL ప శ ట రదర
P ART -IV
ష ప తం
30 గవర
గవర మకం
గవర లయం క షర
గవర లయం క పదం
గవర కఅ మ
గవర ంగ నం
31 ఖ మం
ఖ మం మకం
ప ణం, పదం మ తం
ఖ మం కఅ మ
గవర సంబంధం
32 ష మం ల మండ
30
ంగ బంధన
మం ల సల స వం
మం ల ప ణం మ తం
మం ల ధత
33 ష సనసభ
ష సనసభ సంస
ం గృ ల
ష సనసభ సభ త ం
ష సనసభ ం అ
ష సనసభ స
ష సనసభ సన నం
సనమండ నం
ష సనసభ క హ
34
మ మకం
అరత , ప ణం మ
పద లం, ల ం మ బ
నటన, అదన మ య
తంత ం
క అ రప మ అ
35 న
అ న
ఇతర ష ల న
31
36 స
ంగ బంధన
ణం మ అ రప
షన గ స అ
అ ల
శత అ ల
ంబ
మ ల
ల 37 ప క బంధన
మ ష మ జ ర ం
ం సం ం
అ ంమ మ ర ం
ఆంధప లం ణ ం
ం సం ం
ం సం ం
అ చ ప మ ర ం
క టక ం
ART -V
కప త
38 పం య
పం య క ప మం
1992 క 73 వ సవరణ చటం
తప చట
స ంమ1996 ( స చ ంంద చట
బంధన
ం)
పం య ఆ క
ప ప ర
39
32
పటణ సంసల ప మం
పటణ ప లర
ప బం
ప
ంట ఆ క గవర ం
ART -VI
ంద త ం మ ప క ం
40 ంద త ం
ంద త ం ల సృ
ంద త ం ల ప లన
.◌ి ప క బంధన
ంద త ం ల సల క
41 మ జన ం
ం ల ప లన
జన ం ల ప లన
P ART -VII
ంగ సంస
42 ఎ కల సంఘం
తంత
అ మ
దృ , ష మ
43 య ప స క ష
33
లం
తంత
ప
త
44 ష ప క ష
లం
తంత
ప
త
ఉమ ష ప క ష
45 ఆ కక ష
సల త
46 వ మ వల ప మండ
పన
క జ అం ష
క
కప
క
క ఇతర
47 ఎ ల యక ష
క ష ప మం
క ష
34
క ష క
క ష కఅ
ఎ ల ప కక ష
క ష క ఇతర
క ష క
క ష కఅ
49 ల యక ష
క ష ఏ
క ష
క ష క
క ష కఅ
ల 50 ప క అ
ంగ బంధన
ల క షన
క షన త
జ మ ష
మ ల
51 కం ల మ ఆ ట జనర ఆ ఇం
మకం మ పదం
తంత
మ అ
త
మ ష
క మర
35
52 అ జనర ఆ ఇం
మ
హ మ ప
రత ట జనర
53 ష అడ జనర
మ
P ART -VIII
ం తర సంస
54 ఎ ఐ ఐఆ
ఎ ం
వరణం
ప క ం
ల
రదర క
ఆప డర జం
మర
ం న ల
రప సంఘం
య అ వృ మండ
55 య నవ హ ల క ష
క ష ఏ
క ష
క ష
36
క ష ప
క ష త
క ష ప
56 ష నవ హ ల క ష
క ష
క ష
క ష ప
నవ హ ల
2019 సవరణ చటం
57 ంద స రక ష
పద లం మ ప
అ మ
58 ష స రక ష
పద లం మ ప
అ మ
ఆ ఐ సవరణ చటం, 2019
59 ంట క ష
ఎ ం
సంస
అ రప
వ ం
మం త ఖల
య క (2014)
37
60 ంట ఆ ఇ ష
ఐ పన
ఐ క దం, ష మ జ
ఐ సంస
ఐ
ఐ
ం అ మ ఇవ డం
ఐవ
ఐఅ డ
61 మ
బ దృశ ం
రత శం నం
మ క చటం (2013)
కల
62 యద సంస
NIA పన
NIA క షన
NIA క
NIA క దృ
NIA క ష
NIA క అ రప
ఎ ఐఏ (సవరణ) చటం, 2019
63 య ప ర హణ అ
NDMA పన
NDMA కల
NDMA క
38
NDMA క అదన
ష ప ర హణ అ
ప ర హణ అ
P ART -IX
ఇతర ంగ లత
64 సహ ర సం
ంగ బంధన
97 వ సవరణ ర
65 అ క ష
య ష
ం య ష
యవ వస క ష మ చ ల గం
ప కఆ
అ క ష ర ం క
య
66 ప వ
వల వ కరణ
ంగ బంధన
67 ప త హ మ ధత
య మ లఆ
ప తం వ కం
ప తఅ ల
68 తరగ ల సంబం ం న ప క బంధన
ప క బంధనల షన
39
తరగ ల వరణ
ప క బంధనల
P ART -X
క న
69 జయ
అరం మ ర
రత శం వ వస
య, ష ల ం
ం య ల 70 త
ం య ల లక
ం య ల వ కరణ
ం య ల దల
ం య ల త
ం య ల ప యక వడం
71 ఎ క
ఎ కల వ వస
ఎ కల యం
ఎ కల ప య
72 ఎ కల చ
పజల ధ ం చటం, 1950
పజల ధ ం, 1951
ష , 2002
ఎ కల సంబం ం న ఇతర చ
ఎ కల సంబం ం న య
ఎ కల సంబం ం న ఉత
40
73 ఎ కల సంస రణ
ఎ కల సంస రణల సంబం ం న క
1996 ం ఎ కల సంస రణ
1996 త త ఎ కల సంస రణ
2010 ం ఎ కల సంస రణ
74 ఓ ం పవరన
ఓ ం పవరన క అరం
ఓ ం పవరన క ఖత
ఓ ం పవరన క ర
ఎ క మ ఓ ం పవరన త
75 సం రప త ం
సం ర ప త ం క అరం
సం ర ప త లక
సం ర ప లఏ
సం ర ప తప జ
సం ర ప త
76 కల ం ధక చటం
చటం క బంధన
చటం క ంకనం
91 వ సవరణ చటం (2003)
77 డన స
అరం మ ం కత
రత శం ఒ స
78 యస క త
41
య స క త క అరం
య స క త అవ
షన ఇం ష
షన ం ష ఫ క న
79 ంగ నం
రత ంగ నం క
రత ంగ నం క ల
ంతం ఆ ఇం
రత శం క అ ంతం
ంట ఆ ల క యం
ఈ ల ఆ ఇం
P ART -XI
ంగం కప
80 షన క ష ఆ వ ం
ంగం
I. క ష క చన బంధన
II. ంగం క సంవత ల ప
III. ఆం ళన ం :క ష క అవ హన
IV. క ష
V. ం స ంచ ప పయ
అ ం
అ బంధం I: ంగ (1–395)
అ బంధం II: య , ష మ ఏక క ల ష
అ బంధం III: నతప క
అ బంధం IV: ంగ సవరణ ఒక
అ బంధం V: అధ ,ఉ ధ , ప నమం ద న .
42
అ బంధం VI: య క షన అధ
అ బంధం VII: ర య జ ల ఎ పశ (జనర స
- 2010–2019)
అ బంధం VIII: ర య జ ల పశ ల యం (జనర
స - )
అ బంధం IX: ర య జ ల ఎ పశ (జనర స
Ain 2010–2019)
అ ం X: ఇం య పశ (జనర స
-Mains)
ంద ఇవ బ న ం అదన పఠన మ అం ఉం :
http://www.mhhe.com./indianpolity6e
1. ంగ మ ఇతర అ ల ప ణం
2. ంగం ప రం ర చ
3. ఒక త ల సవరణ చ
4. ఎ కల సంబం ం న డ పవర య వ
5. పజల ధ ం, 1950 ఒక
6. పజల ధ ం, 1951 ఒక
7. ఆ ఇం
8. ర య జ ల ఎ పశ (జనర స —
2000-2009)
9. ర య జ ల ఎ పశ (జనర స -
2000-2009)
43
ప కల
ప క 1.1 క ప త ం (1946)
ప క 1.2 ఇం ద (1947)
ప క 2.1 క ంగ అ ం ట ం
ఇం (1946)
ప క 2.2 ంగ సభ ఎ కల ఫ
( -ఆగ 1946)
ప క 2.3 ంగం సం ల ధం
అ ం (1946)
ప క 2.4 ంగ అ ం ల సభ త ం
ంబ 31, 1947 రత శం
2.5 ంగ అ ం స ఒక
ప క 2.6 ఇతర ం ల మ న సమయం
ప క 2.7 న క, రంభం, ం సంబం ం న
ఒక మ
ప క 3.1 రత ంగం ఒక
ప క 3.2 ంగం ఖ న ఒక
ప క 3.3 ఒక ంగ
ప క 3.4 ఒక ంగం క
ప క 5.1 1950 రత శం క గం
ప క 5.2 ంగం అస ల వ వహ ంచడం
మ
ప క 5.3 1956 రత శం క గం
ప క 5.4 2019 రత శం క గం
ప క 5.5 క ఆ క 3 ంద ర ం ం ం నచ
ంగం
ప క 5.6 య మ సంబం ం న కథ ఒక
ప క 6.1 NRI, PIO మ OCI ల ల డం
ప క 6.2 ఒక రస సంబం ం న
ప క 7.1 థ కహ ఒక
ప క 7.2 ల థ కహ (ఎ ఆ )
44
ప క 7.3 ర Vs షన ఎమ
ప క 7.4 థ క హ ల సంబం ం న ఒక
ప క 8.1 థ క హ ల మధ వ సం మ
ప క 8.2 ష నం క శక ల సంబం ం న
ఒక
ప క 11.1 ంగం క థ క ణం క ప మం
ప క 12.1 ర ంట మ అధ క వ వసల ల డం
13.1 డర మ ట క లక ల ల డం
ప
14.1 ంట - ష సంబం ం న
ఒక
14.2 ంట - అ సంబం ం న
ఒక సంబం
14.3 ంట - య ష సంబం ం న
ఒక
ప క 15.1 ఇప వర ఏ న అంత - ష ద న
ప క 15.3 ఒక అంత - ష సంబం ల సంబం ం న
15.2 న ఒక
ప క 16.1 య అత వసర ప మ షప ల డం
ప క 16.2 ష ప లన ంచడం (1951–2019)
ప క 16.3 అత వసర బంధనల సంబం ం న a
ప క 17.1 అధ ల ఎ క (1952–2017)
17.2 ఒక షప క పవ
ప క 17.3 ఒక ష ప సంబం ం న
ప క 18.1 ఉ ధ ల ఎ క (1952–2017)
18.2 ఉప ష ప సంబం ం న ఒక
ప క 19.1 ఒక ప నమం సంబం ం న
20.1 మం ల మండ మ మధ వ సం
ప క 20.2 ంద మం ల మండ సంబం ం న a
ప క 22.1 యడం vs ష
45
22.2 ష vs ష
22.3 ప vs
ప క 22.4 రణ vs మ
ప క 22.5 ల ర ం ట ం మ
ంద త ం (2019)
ప క 22.6 సభ ఎ , ఎ ల ంచబ
(2019)
ప క 22.7 క భ క వ వ ( ద కభ ం
ప త సభ)
ప క 22.8 క భ ( ద కభ ం
ప త సభ)
22.9 ర ం సంబం ం న
ప క 23.1 ంట ం ం క మ
అ ర ప (2019)
ప క 26.1 ర య మ అ క ం ల ల డం
26.2 ఒక ం సంబం ం సంఖ
న
ప క 27.1 రబ నచ మ బంధనల
దవ
ప క 30.1 అధ మ గవర క అ ల ల డం
ప క 30.2 అధ ఆ - ం శ ల డం
మ గవర
ప క 30.3 ష ప క పణ అ ల ల డం మ
గవర
ప క 30.4 గవర సంబం ం న ఒక
ప క 31.1 ఖ మం సంబం ం న కథ ఒక
ప క 32.1 ష మం ల మండ సంబం ం న a
ప క 33.1 ర ం సన ల ల డం
మ ష సనసభ
ప క 33.2 సనసభ మ సనసభల బలం
(2019)
ప క 33.3 సనసభ ఎ , ఎ ల ప ంచబ
స (2019)
ప క 33.4 ష సనసభ సంబం ం న ఒక
46
ంగం
ప క 34.1 ల మ అ రప
34.2 ల సంబం ం న ఒక
ప క 35.1 CAT క ం ల మ అ రప
ప క 35.2 CAT క ం ల స ం
35.3 నళ సంబం ం న ఒక
ప క 36.1 స ల సంబం ం న ఒక
ప క 37.1 ప క బంధనల సంబం ం న
ఒక
ప క 38.1 పం య అధ యన బృం మ క
ప క 38.2 ఒక పం య ల సంబం ం న
ప క 38.3 పం య సంసల
(2019)
ప క 38.4 పం య ప మం
ప క 38.5 పం య సంబం ం న క (త త
Constitutionalisation)
39.1 అర క క మ క ష
ప
ప క 39.2 కం ం ల వ కరణ
ప క 39.3 ల సంబం ం న ఒక
ప క 39.4 ల పటణ క సంసల (2019)
40.1 ంద త ం ల ప ల వ వస a
ప క 40.2 మ ంద త ం ల ల డం
ప క 40.3 ంద త ం లఒక సంబం ం(2019)
41.1 జన ం
న ఒక
ప క 41.2 మ జన ం ల సంబం ం న a
ప క 41.3 ఐదవ మ ఆరవ సంబం ం న ర ంట చ

ంగం క
43.1 ఎ సంబం ం న ఒక
44.1 ఎ ఎ సంబం ం న ఒక
45.1 క ష ఇప వర య ంచబ
47
45.2 క ష
సంబం ం న ఒక
51.1 కం ల మ
ఆ ట జనర సంబం ం న
ఒక రత శం
52.1 అ జనర ఆ ఇం సంబం ం న a
ప క 53.1 ష అడ జనర సంబం ం న a
ప క 53.2 ఒక ంగ సంసల సంబం ం న

ప క 57.1 య క ష / ంద సంస మ
సంబం త మం త ఖ
ప క 61.1 ల క పన ( లక రం
ఆర )
ప క 64.1 సహ ర సం ల సంబం ం న a
65.1 క ం అం ంచబ న ష
ప క 65.2 ఒక అ క ష సంబం ం న
ప క 66.1 ప త వల సంబం ం న ఒక
ప క 67.1 క హ మ ధ తల సంబం ం న
ఒక ప తం
ఒక తరగ
ప క 69.1 ంచబ న య మ ష ( ద
ప డవ ర క ఎ కల )
ప క 69.2 ంచబ న య మ
(2019)
ప క 69.3 ంచబ న ష మ (2019)
ప క 69.4 జ య ల ఏ ( లక రం)
ప క 71.1 క భ ఎ కల ఫ
ప క భ జనర త త ప క 71.2 ప నమం
ఎ కల
ప క 71.3 క భ ఎ కల నడం
ప క 71.4 క భ ఎ కల మ ళ
ప క 71.5 క భ ఎ కల ఖ
48
ప క 71.6 అ దమ అ న( ం ల ) కభ
ప రణ ఎ కల జకవ
(2004)
ప క 71.7 అ దమ అ న (ఓట ) కభ
పద రవ ర క ఎ కల జకవ (2014)
ప క 71.8 ఎ కల సంబం ం న ఒక
ప క 73.1 ఎ కల వ యం ప (2014 పక ం న )
ప క 75.1 ందం సం ర ప లఏ
78.1 య ఇం ష స
49
PART-
షన వ
1. తక పధ ం
2. ంగం ం ంచడం
3. ంగం ఖ న లక
4. ంగం క ం ట
5. య మ గం
6. రసత ం
7. థ కహ
8. ష నం క శక
9. థ క
10. ంగ సవరణ
11. ంగం క థ క ణం
50
1 తక పధ ం
అత రత వ
T ఈ ఇం
ఎ జ మం
I. 1765 , ఇప వర
కం
1600
ప క హ ఉం
న ర ంద రత శం
వరకం న కం
రం
' ' ం (అన , బ హ మ ర
యం) ం , మ ఒ . 1 ఇ తన వృ రం ం ం
క శ . 1858 , ' ' పథ ం ,
ప లన పత క ధ త ం
రత శం. రత తంత ం ల ం వర ఈ యమం న ం
ఆగ 15, 1947 న.
తంత ం ంగం అవసరం వ ం . అం వల, ఎ

ఈ ప జనం సం 1946 ంగ సభ ఏర ం
జనవ 26, 1950, ంగం ఉ వ ం .అ ,
రత ంగం మ జ ల క ధ లక వద ఉ
లన . సంఘటన జ
సంస సం చటపర న చ ం న యమం మ
ఇం ప తంమ ప లన క ప .
ఈ సంఘటన మన ం , జ ల ప తం .
అ ం ప న ంద లక రం ఇక డ వ ంచబ
క :
1. కం (1773 - 1858)
2. (1858 - 1947)
51
కం (1773–1858)
1773 యంతణ చటం

ఈ చటం ంగ ఖ త క ఉం (ఎ) ఇ
యం ంచ మ యం ంచ ప తం న ద అ
రత శం ఈ ఇం కం వ వ ;( )ఇ ంచబ ం ,
ద , జ యమ ప ల
కం ; మ ( )ఇ ంద ప లన ం
రత శం .
ఈ చటం క లక ం ధం ఉ :
1. ఇ ం గవర 'గవర -' య ం ం
జనర ఆ ం 'మ న ర హక మండ సృ ం
అత స యం య స . అ వం ద గవర జనర
ం .
2. ఇ ం మ మ అధ క పద ల ం
ప ం , ం గవర జనర అ నం ,
అధ క పద ఒక ం స తంతం ఉన
మ క.
3. ఇ ం ంచ అం ంచబ ం
కలక (1774) ఒక ప న య మ మ ఉ
జ .
4. ఇ సంస క వ మగ మవ ం ం
ఏ జం బ మ లం క ంచడం
' ల'.
5. ఇ ప త ం యంతణ బలప ం
సంసఆ క క (
)
లక) అవసరం
ఆ యం, కంమ
రత శం కవవ .
1781 చటం సవరణ

1773 క యంతణ చటం క ల స పయత ం ,
ర ం 1781 సవరణ చ ఆ ం ం
ం చటం వ .
52
1. ఇ గవర జనర మ ం న ం ఇ ం
న చర ల ం క అ రప
అ క మర ం . అ ధం , ఇ న ం ఇ ం
క అ రప ం సంస క వ
అ క చర ల ం .
2. ఇ ష ల మ త ష ల న ం ం
ం క అ రప ం వ ఆ య కరణ
.
3. ం అ రప క ఉం ల ఇ అం ం ం
కలక లంద . అవసరం
ప ల వ గత చ ర ంచ , అం ం
ం చటం మ ంల ప రం ంచబ
మహమ ల చటం ప రం ంచబ .
4. య ల ం వ నఅ
గవర జనర -ఇ - ళవ మ
ం .
5. ఇ గవర జనర -ఇ - య అ రం ఇ ం
య మ ర బంధన .
ఇం 1784
త ప ఖ న చర 1784 ఇం 2.
1. ఇ జమ జ య మధ ం ం
కం .
2. ఇ జ ర హణ ర ంచ కర అ మ ం ం
వవ , ఆ కం అ త సంస సృ ం
జ య వ వ ల ర ంచం . అం వలన, ఇ ఒక వ వస ం ం
డ ప త ం.
3. ఇ పర ంచ మ దర కత ం వ ంచ యంతణ మండ అ రం ఇ ం
రమ కప త అ రక
రత శం ఆ లఆ .
అం వల, ఈ చర ం ర ల వల ఖ న : ద
రత శం కం ద వబ
' రత శం ఆ '; ండవ , ప తం
కం వ వ ల మ ం యంతణ ఇవ బ ం
రత శం ప లన.
53
1786 చటం
1786 , గవర జనర య ం
ం . అత
ఆ పద అం క ంచ ం ం , అన .
1. తన ర అ గ ంచ అత అ రం ఇ
ప క సంద ల .
2. అత క ండ -ఇ - .
ప రం, ం ం య 1786 చటం ం ంచబ ం
బంధన .
1793 ర చటం
1. ఇ ఇ నఅ స ం ం
తన ద, భ ష గవర జనర అంద మ
ల గవర .
2. ఇ గవర జనర అ ల మ యంతణ ఇ ం
ం కస లప
మ మ .
3. ఇ రత శం కం జ ప స ం ం
ఇర సంవత ల మ క లం.
4. క ండ -ఇ - ఉండ డద ఇ అం ం ం
గవర జనర స , అత తప
బ య ంచబ .
5. ఇ యంతణ మండ స మ
ఇక బం ర ల ం ంచబడ
ఆ యం.
ర చటం 1813
1. ఇ రత శం కం జ ప ర ం ,
ర య జంఅ ల ఉం .
అ నప , ఇ సంస క ప న ం ం
రం మ జ ం.
2. ఇ టం క ర మ ం
రత శం కం .
3. ఇ సవ షన ల రత వ అ మ ం ం
పజల దయం ఉ శ ం.
54
4. ఇ త ద క అం ంచబ ం
రత శం ల .
5. ఇ రత శం కప ల ంచ అ రం ఇ ం
వ ల ప . వ ల ంచవ
ప ంచడం .
1833 ర చటం
ఈ చటం ఇం ం కరణ వ దశ.
1. ఇ ం గవర జనర గవర ం -
జనర ఆ ఇం మ మ ట అం ఆయన అప ం
అ . ఈ ధం , ద ప త ం సృ ం న చటం
రత శం తం క ంతం అ రం క ఉం
రత శం క ఉ . యం ం
రత శ ద గవర జనర .
2. ఇ ం గవర మ మ ల ం
సన అ . రత గవర జనర ఇ
తం ఇం ప క న సన అ .
ప చర ల ంద న చ అం
బంధన , ఈ చటం ంద న చ అం
ప ం .
3. ఇ ఈ ఇం కం రక ల ం ం
జ సంస, ఇ ప ల నం ం
శ రం. ఇ రత శం కం అ అం ం ం
'అత , అత ర మ ర ల సం నమ కం '.
4. 1833 క ర చటం ఒక వ వస ప శ ట పయ ం ం
ర వ ల ఎం క సం బ రంగ మ ం
ర ల ప ం ంచ ద
కం ంద సలం, లయం మ ఉ .అ ,
ం వ కత త త ఈ బంధన రస ంచబ ం
క .
ర ఆ 1853
ఆ ం న ర చ ల ఇ వ
1793 మ 1853 మధ ర ం .ఇ ఖ న
ంగ .
55
1. ఇ ద సనసభ మ ర హక సంసల ం
గవర జనర క . ఇ అం ంచబ ం
సన ల అ వబ ఆ త స ల ర డం
మండ . మ ట లం , ఇ ఒక ప కత ం ం
గవర జనర క సనమండ వ ం
ఇం య ( ంట ) అ .ఈ
క సన గం ఒక న ప ం
ర ం , ల అ స ం
ర ం . అం వలన, చటం, ద త యబ ం
ప త ప క ప , ప క అవసరం
యం మ ప క ప య.
2. ఇ ఎం క క బ రంగ వ వస ప శ ం మ
ర వ ల మకం. ఒడంబ క ర వ3
అం వల, ర ల రవబ ం . ప రం,
మవ) 1854
క (ఇంయయ ంచబ ం క.
3. ఇ కం లన ం ం మ వ అ మ ం ం
టం నమ కం రత ల నం వడం.
,ఇ ఏప క న న
ప ర . ఇ స ష న చన
కం లన ఎ ర యవ
ర ం ఇషప ం .
4. ఇ ద క ప శ ం
రత ( ంద) సనమండ . ఆ త
గవర జనర క సనసభ స ,న
స ల క ( ం య) య ం
మ , ం , ం మ ఆ ప .
56
(1858-1947)
రత ప త చటం 1858
పథ ం ఈ ఖ న చటం అమ యబ ం
1857 - ద తంత దం అ
'. ఈ చటం మం ప చటం అ
రత శం, ఈ ఇం కం ర ం మ బ ం
ప తఅ , మ ఆ
.
1. ఇక ం రత శం ప ంచబ ంద ఇ అం ం ం ,
మ హ ట. ఇ ం
రత గవర జనర ఆ ఇం .
అత ( ) పత క ప
రత శం టం. క ం , ద అ
రత శం.
2. ఇ ర యడం డ ప త వ వస ం ం
ఆ కం మ ఆ క .
3. ఇ ఒక త ల సృ ం ం , రత ష ర ద
అ రం మ ర యంతణ
ప లన. ష ర ద స
మ వ ధతవ ం ం
ర ం .
4. ఇ స యపడ రత శ 15 మం స ల మండ ఏ ం
శ రత
రం. షష రర దద . ర ఒక సల
.
5. ఇఒక ర ద -ఇ రద ఏ ం
, రత శం మ ట మ యగల మర ం
ఇం ం .
'1858 చటం ఎ వ ప తం యబ ం
ప ల యం ల దల
ప ఇం ం పర ం యం ం ఉం . ఇ
ప త వ వస గణ య న ర
రత శం పబలం ఉం 4. '
57
ఇం య ఆ 1861
1857 క ప త త, ప తం ం ం
ర ల సహ రం అవసరం
శం క ప లన. క ఈ అ స ం
అ ష , చర ర ం త అమ యబ
1861, 1892 మ 1909. 1861 ఇం య చటం ఒక
క ంగ మ జ యచ త ఖ న
రత శం.
1. ఇ ప సంసల రం ం ం
చ ం ం పయ ర ల అ బం ంచడం. ఇ , అం వలన,
ంతమం ర ల
అత స ం న కఅ తర స . 1862 ,
అప అ న క ం తన ర ల
- ర ,మ
మ స ంక .
2. ఇ న ద ంచడం ం కరణ ప య రం ం ం
ం మ మ ల సన అ .
ఇ దల ం కరణ ర ం
1773 క యంతణ చటం మ ప క ం
ర ఆ 1833. సన పం క ఈ నం
ఫ తం అంతరత స యంప ప మం యబ ం
1937 .
3. ఇ త సనసభ పన అం ంచబ ం
ం , - స మ పం ,
ఇ 1862, 1886 మ 1897 ంచబ ,
వ స .
4. ఇ య మ ఆ య అ రం ఇ ం
రం క మ ంత అ ల న .ఇ
ప శ న' ' వ వస ం ఇ ం
1859 క ం త. ంద, స
ఒక అంతకం ఎ వ ధ తల ం
ప త మ య అ రం ఉం
అత ష ల తర న ఆ
ఖ ( ).
5. ఇ ం ,ఆ య అ రం ఇ ం
అత వసర సమయం , సనమండ క సమ .
58
అ వం ఆ తం ఆ ల .
ఇం య ఆ 1892
1. ఇ అదన ( -అ య ) స ల సంఖ ం ం
ంద మ ం య సనసభల ,
అ క న ం ం .
2. ఇ సనమండ ల ం ం మ ఇ ం
బ 5 ం చ ం , పసం ం శ ఉం
ఎ పశ .
3. ఇ ంతమం -అ య స ల ష ర అం ంచబ ం
(ఎ) త ంట
ం య సనసభల మ
ం ంబ ఆ మ , మ ( ) య
గవర ర సనమండ
, ,
శ జ సంల , - ,మ గ .
'ఈ చటం ఉప గం
సం ప త మ ప క బంధన ం
ం -అ య
ట భ యడం ఎ క
ంద మ ం య సన మండ . “ఎ క” అ పదం
అ , ఈ చటం ఉప ంచబడ . ప య వ ం
సంసల ర ష 6. '
ఇం య 1909
ఈచ ం సంస రణ అ
- (
అప రత ష ర ద మ ం అప
ఆ ఇం ).
1. ఇ సనసభల ప గణ యం ం ం ,
మధ మ ం య. స ల సంఖ
ంద సన మండ 16 ం 60 ం
ం య సన మండ స ల సంఖ
ఏక .
2. ఇ ంద సనమండ అ క ం ,
ం య సనమండ క ఉండ అ మ ం
అ క .
59
3. ఇ సనసభ క ఉ శ ర క ల స ం ం
ం ల . ఉ హరణ , స
అ బంధ పశ ల అడగ , ల తర ంచ అ మ ంచబ ం
4. ఇ
బ రమ ల అ ద బంన . ( ద ) అం ం ం
మ గవర ర ఎ .
స ంద ప న ద ర
ఎ . ఆయన య ం
స .
5. ఇ మత ధ వ వస ప శ ం
ం 'ప క ఓట ' అ వన అం క ంచడం .
ంద ంస ల త ఎ
ం ఓట . అం వలన, ఈ చటం 'మతత చటబదం ం 'మ
ం మతతత మ ప ం
ఓట .
6. ఇ ప క ధ ం సం అం ంచబ ం
ష , ంబ ఆ మ ,
శ ల మ జ ం .
ఆగ 20, 1917 న, ప తం ద పక ం ం
సమయం, లక ం కమం ధ తం ప చయం
రత శం ప త ం7 .
ఈ ధం 1919 రత ప త చటం అమ వ ం
1921 అమ వ ం .ఈచ ం -అ
సంస రణ ( ం ష రద
రత శం మ రత ).
1. ఇ ల ంద యంతణ సడ ం ం
ంద మ ం య భజన మ
ష ల . ంద, ం య సనసభ ఉం
ఆ ష ల చ య అ రం ఉం .
అ నప , ప త ణం న ం
ం కృత మ ఏ కృత.
2. ఇ ం య ష ల ం భ ం ం -
బ మ జ .బ యబ న ష
మం ల స యం గవర త ర ంచబ ం
60
సనమండ ధ త. జ నస ,
మ , గవర త ర ంచబ
మ అత ఎ ధ త వ ంచ ం
సనమండ . ఈ ద ంద లన
'డ 'అ - ఈ పదం పదం -
ఆ అం డ .అ ,ఈప గం
ఎ వ జయవంతం .
3. ఇ ద సభ దం మ పత కం ప శ ం
శం ఎ క . ఆ ధం , రత సనమండ
ఒక సభ సనసభ భ యబ ం
ఎ వ సభ ( ఆ )మ వ సభ
( సన సభ). ం ం ఎ వ మం స
పత క ఎ కల ఇళ ఎం క .
4. కఆ స ల అవసరం
ఎర . (క ండ -ఇ - ం )
5. ఇ మత ధ స ం ం
ర య స ,
,
ఆం -ఇం య మ య .
6. ఇ ప త సంఖ పజల ం మం ం
ఆ ,ప ద క ఆ రం.
7. ఇ రత క షన క త ల సృ ం ం
లండ మ ఇప వర ల అత బ ం
రత ష ర ద పద ం .
8. ఇ ప వ పన ర అం ంచబ ం
క ష . అం వల, ంద ప క ష
ర వ య ంచటం 1926 ఏ 8.
9. ఇ ద ం యబ ట ం
ంద బ మ ం య సనసభల అ రం ఇ ం
బ ట అమ యం .
10. ఇ చటబద న క ష మ అం ంచబ ం
ప ళత త ప ఆ యం మ ంచం
అమ వ ం .
మ క ష
నవంబ 1927 (అన 2 సంవత ల ం ),
ఏ స ల మ ప త ం పక ం ం
స మ అధ కతన చటబద న క ష
61
త ంగం ప రం రత శం క ప ంచ .అ
క ష స మ అం వల, అంద
క ష బ ష ం . క ష తన సమ ం ం
1930 క ఇవ ం మ ర ర ల ర ం ,
ల ధ త న ప త సరణ,
ఇం మ చ క ల స ఖ పన,
మత ఓటర న ంచడం మ ద న . ప గ ంచ
క ష ప దన , ప తంస శ ం
ప ల ం స
ప త ం, ఇం మ రత చ క . ఆ రం
ఈ చర ల , ' ంగ సంస రణల తపతం'
ఉమ ప లన సం త యబ ం మ సమ ంచబ ం
ర ం ఎం క క .
ఈక ( ల ) రబ
త ప ప త చటం 1935.
మత ర రం
ఆగ 1932 , ప న మం
ల ధ పథ పక ం ం , ఇ
క న అ వబ ం . అ త
ం , , ర ల సం ప క ఓట న
స , ఆం -ఇం య మ య స ం
అణ న తరగ ( ). ం
మత తం క ఈ ం ధప
అణ న తరగ ల ధంమ గం ప
అ సవ ంచ యర డ ( ) మరణం. వ ,
ం
అణ నయతరగ ల మధ. ఈఒక
ఒపఒప
ం ందం ఉం ఒప ందం అ ,
ం ఉమ ఓటర ం మ జ న ట ఇ ం
అణ న తరగ .
ఈ చటం ండవ ం
రత శం ధ త న ప త ం. ఇ ర నమ వర న
321 మ 10 ల క ఉన పతం.
62
1. ఇ అ ల రత స ఖ పన అం ంచబ ం
మ చ క ల క ఉం ం . చటం
పరం ందం మ ట మధ అ ల భ ం
- డర ( ంట సం, 59 వ ల ), య
( ల సం, 54 వ ల ) మ ఏక క
( ం ం , 36 వ ల ). స అ ఇవ బ
.ఏ ,స ఖ ఉ
చ క అం ర .
2. ఇ ల ర ర ప శ ం
నం ' ం య స యంప ప '. ఉ
ప లన క స యంప పత ప య అ మ ంచబ ం
ర ం న . అం ం , ఈ చటం ధ త వ ం ం
ల ప , అం గవర
ధ తగల మం ల సల ప యడం అవసరం
ం య సనసభ. ఇ 1937 అమ వ ం
1939 యబ ం .
3. ఇ ందం వప లన క ంచ అం ంచబ ం .
పర వ నం , స ఖ ష ల భ ం
జ నస మ బ నస .అ ,ఇ
చటం క బంధన అస అమ .
4. ఇ పద ం ల ఆ ం సభ ప శ ం .
ఆ ధం , ం , ం ,మ , ,
అ ంమ ల సభ ం
సనమండ (ఎ వ సభ) మ a
సనసభ ( వ సభ). అ ,
ఆంక ం .
5. ఇ మత ధ మ ంత స ం ం
అణ న వ ల ప క ఓటర అం ంచడం
( ), మ ళ మ క( ).
6. ఇ ఏ న ఆ ఇం ర ం
రత ప త చటం 1858. ష ర ద
రత సల ల బృందం అం ంచబ ం .
7. ఇ ం ం ం . తం 10 తం
జ ఓ ం హ వ ం .
8. ఇ జ ం ఆ ఇం పన అం ంచబ ం
శం క క మ యం ంచ .
9. ఇ డర ప త ం ంచబ ం
క ష , య ప స
63
క ష మ ం ప స క ష ం
మ .
10. ఇ డర పన సం అం ంచబ ం , ఇ
1937 ంచబ ం .
1947 రత తంత చటం
బవ 20, 1947 న, ప న మం ం అ
రత శం లన 30,1948 ంద పక ం ం ;
ఆ త త అ రం ధ త న ర బ యబ ం
. ఈ పకటన త త ఆం ళన జ ం
శం ల ం ం .మ
3, 1947, ప త ం ఏ స షం ం
రత ంగ సభ ం ం న ంగం (ఏర ం
1946 ) శం ఆ ం ల వ ంచ
అం క ంచ ఇషపడ . అ ( 3, 1947), ప
రత ం భజన ప క ం ,
ం ట అ .ప క అం క ం ం
ం మ ం . తకణ ప వం ఇవ బ ం
రత తంత చటం 9 (1947) అమ యడం ప క.
1. ఇ రత శం లన ం ం మ రత ఒక పక ం ం
ఆగ 15, 1947 ం స తంత మ ర మ జ ం.
2. ఇ రత శం క భజన మ ం సృ సం అం ంచబ ం
హ రత శం మ క స తంత ఆ ప
మ ం వ .
3. ఇ ల ర ,ప అం ం ం
య , గవర జనర , ఎవ య ంచబడ
ఆ పత మం వరం సల ర . తన
ట ప తం
రత ప సంబం ం ధ త
.
4. ఇ ం ం క ంగ స ల అ రం ఇ ం
సం ఏ ం ం ంచ మ క ంచ ఆ ప
సంబం త మ ఏ చర ర యడం
తంత చటం స ర ం .
5. ఇ ం ం క ంగ స ల అ రం ఇ ం
వర ఆ ల చటబదం ఆ ప
64
త ం ం ంచబ మ అమ యబ . చటం
ఆగ 15, 1947 త త ర ం ఆ ం ం
ఆత పత
ఆ పం లక సనసభ చట స ంంచం స ం ం .
6. ఇ రత ష ర ద ల ర ం
తన ల ష రద బ
మ వవ .
7. ఇ ం క పక ం ం
ర య చ క మ జన ం ల ఒప ంద సంబం
ఆగ 15, 1947 ం .
8. ఇ రత చ క ల ర చ ఇ ం
రత శం క య క య ఉండ
స తంత.
9. ఇ ప ఆ ప ల లన ర అం ంచబ ం మ
1935 రత ప త చటం ప రం
త ం ం ంచబ .ఆ ప ఉ
అ చటం య అ రం ఉం .
10. ఇ అడగ హ ం
అత ఆ దం సం ల జ ష సం. , ఈ హ
గవర జనర సం జ యబ ం . గవర -
ఏ అం క ంచ జనర అ రం ఉం ం
అత .
11. ఇ రత గవర జనర మ
ం య గవర ంగ ( మ త ) అ ప
. సల ర చర
అ ష ల సంబం త మం ల మండ .
12. ఇ రత చకవ య ల ం లం ం
ఇం ం .
13. ఇ ర వల మ ం మ
రత ష ర ద ల జ ష .
ఆగ 15 య ంచబ న స స ,
1947 అ ప జ ల అ భ ఉం
ఆ సమయం వర అరత.
1947 ఆగ 14-15 అర వద, లన
ఒక ం వ ం మ శ ం త బ యబ ం
రత శం మ క స తంత య 10. ం ట
రత శం క త య క ద గవర జనర అ .
జవహ ద ప ప ణం
65
స తంత రత శం. రత ంగ సభ ఏర ం
1946 రత య ర ం ం .
1.1 క ప త ం (1946)
క.సం. స ద జ
నం
1. జవహ ఉ ధ ;
వవ & మ
ష
2. స వల , ఇన ష & ం
ప
3. క ంద ప &అ కల
4. క మ ప శమ &
5. జవ బ
6. స బ ం రకణ
7. వ , & పవ
8. ఖ అ
9. అ ర &
10. అస అ &ర
11. . జ ఎ ష &ఆ
12. II ం గ మ
13. గ ఫ అ ఆ గం
14. ంద
మండల
గమ క: కప త స
కఎ . న ం
అ ప . , జవహ య ం
ఉ ధ .
1.2 ఇం ద (1947)
క.సం. స ద జ
66
నం
1. జవహ ప న మం ; హ వ వ &
మ సంబం ; య
2. స వల , ఇన ష & ం ;
ప
3. క ంద ప &అ కల
4. అ క ం చ
ఆ
5. క
మ &ర
6. ఆ ష గం
7. క . ఆ . అం ద
8. జవ బ
9. స బ ం రకణ
10. అమృ ఆ గం
11. మ
12. ర అహ క ష
13. క ష ప ప శమ &
ఖ
14. .ఎ వ , & పవ
1. ఘ చకవ ఆలం ' ' మం
బక దం జయం ం న త త కం
(1764).
2. అప ర ం ప శ
ప న మం , యం .
3. ఆ సమయం , సంస క స
ఒడంబ క ర వ వ క ంచబ ం (ఉన త ర
వ )మ అ ంఛ య ర వ (త వ
67
వ ప ఒక చటం
). సృ ంచబ ం
కం ,త
త సృ ంచబ ం .
4. , ంగం , య సకం
. కశ
ట , థ ఎ ష , 2001, 14.
5. బ వ వస ఇం ప శ
1860.
6. .ఎ . , ష ఆ ఇం , ఈస
కం , ఎ ష , 2001, . ఎ -10.
7. ఈ పకటన ఇ ం :' క నం
ప తం నఅ ష
ప లన క ప ఖ ర ,మ
స యం ప త సంసల కమం అ వృ ,
ధ త క పగ ల దృ
అంత గం రత శం ప తం
జ ం'.
8. ర ర ఇ జ ం
రత శం య స క ష (1923-
24).
9. రత తంత ప శ
4, 1947 న ర ం మ అం ం
18, 1947 న య అ ం . ఈ చటం అమ వ ం
ఆగ 15, 1947 న.
10. ం యన మధ స హ ఉ
తృత ం స హ క ష ర ం
Radcliff. ప మ ల క ఉం
పం , ం , బ , ం , - స
స హ మ అ ం .
- స ం య ప య కరణ
మ అ లం ఉ .
68
2 ంగ పకల న
రంత యం రం
1934 రత ంగ సభ అ ఆ చన వ ం
క రదర MN ద ం
రత శం క ఉద మం. 1935 , ఇం య షన
ం (ఐఎ ) ద అ కం ం ం
రత ం ం ంచ ంగ సభ. 1938 ,
జవహ , INC తర న '
రత ం పల ం ం ం
క ం, ఆ రం ఎ బ న ంగ అ ం త
వ జన ం '.
ఈ ం వ త యం అం క ం
1940 క 'ఆగ ఆఫ ' వబ ప త ం.
1942, స నస రత వ
ం ంచడం ప తం ప దన
ండవ పపంచ దం త త క ం న స తంత ంగం.
ప దనల ం రస ం ం , ఇ
రత ం స యంప పత భ ం ల
ప క ంగ స . వర , ఒక ష 1 ఉం
రత పంపబ ం . ఇ ం జకవ ల ఆ చన రస ం ం
అ ం ,ఇ ంగ అ ం సం ఒక పథ ప శ ం
ఇ ం ఎ వ త వ సంతృ ప ం .
69
క స ళనం
ంగ అ ం నవంబ 1946 ఏర ం
ష ం ం న పథకం ంద.
పథకం క లక :
1. ంగ అ ం తం బలం
389. 296 ఇం ం ఉం
మ 93 చ క ల . ం న 296 ట
ఇం , 292 మం స ల
న ం పద ం గవర ర 2మ
క షనర 3,ఒ క ం ఒక .
2. ప మ చ క ష ం( ల స హం
న ల )అ తం ంచబ
జ . , ఒక ఉం
ప య జ ంచబ ం .
3. ప ం న భ ంచబ
ప నవ ల - ం , మ
జనర ( ం మ న అంద ) ష
జ .
4. ప సంఘం ప ల ఎ
ం య సనసభ ఆ సంఘం స
అ ం మ ఓ ం పద ఉం
ఒ బ అ త ధం
ఓ .
5. చ క లప ఉం
చ క లఅ ప ల యబ ం .
అం వల, ంగ అ ం ఒక అ స ష ం
కం ఎ బ న మ కం . అం క, స
ం య స ల ప కం ఎ బడ
ప త ం 4 ఎ బ నస .
ంగ అ ం ఎ క (296 ట
ఇం య ల ంచబ ం ) -ఆగ జ
1946. ఇం య షన ం 208 ట ం , ం
73 మ నస మ స తం ం
న 15 . అ , 93 చ ంచబ
రం ఉం ల ర ం న ం న ంపబడ
ంగ సభ.
70
ంగ అ ం ఎ బడనప
వ జన ం , అ ం ఆ రం రత పజ
ర య స జం అ వ లప ఉ -
ం , ం , , , ఆం -ఇం య , ర య స ,
ఈఅ లమ ళల స ఎ , ఎ . అ ం
ఆ సమయం రత శం అ ఖ నవ ల
మ ం న ం .
71
అ ం కప
ంగ అ ం ద స ంబ 9 న ర ం ం
1946. ం స బ ష ం ప బ
ప క ష ం. ఈ స జర
211 మం స త . క స నంద , తన న
స ,అ ం క అధ ఎ క ,
ం పద అ స .
త త, క ంద ప అధ ఎ క
అ ం . అ ధం , ఖ మ కృష ఇద
అ ం ఉ ధ ఎ క . ఇతర
ప , అ ం ఇద ఉ ధ ఉ .
ల నం
ంబ 13, 1946 న, జవహ త కం
అ ం 'ఆ జ ష '. ఇ ం ం
ంగ ణం క థ క అం మ తత సం. ఇ
చదవం :
1. “ఈ ంగ సభ తన సంస , గం రం పక ం ం
రత స తంత ర పక ం ల సంక ంచం
ప మ ఆ భ ష లన సం ం ంచడం a
ంగం:
2. ఇ ఇం క ఉన ,
ఇ ర య మ ఇతర ం ల ఏర న
రత శం మ పల ఉన రత శ
ఇతర ఏర డ దం ఉ
స తంత ర మ రత శం, రంద య అ ం ;
మ
3. న , ప తం అ
స హ ఇత ల ర ంచబడ
ంగ అ ం మ త త చటం ప రం
ంగం, క క ఉం ం మ
స యంప పత అ ల క మ
ప తఅ అ మ మ
ప లన మ అ వం అ మ తప
య ఉంచబ న ంచబ న క న
య ంచబ ం ఫ తం ; మ
72
4. ఇం ర కఅ శ మ అ రం
స తంత రత శం, మ అవయ
ప త ం పజల ం బ ం ;మ
5. పజలంద ఇవ బ ం మ భదపరచబ ం
రత శం యం, క, ఆ క మ జ య; స నత ం
అవ శం, మ చటం ం ; ఆ చన చ ,
వ కరణ, నమ కం, సం, ఆ ధన, వృ , అ బంధం మ
చర , చటం మ ప కత బ ఉం ం ; మ
6. సం త న భదత అం ంచబడ
, కబ న మ జన ం ,మ అణ న మ
ఇతర కబ న తరగ ;మ
7. గం క సమగత న ం
ప మ , స దం మ ర మహ
యం మ గ క ల చటం ప రం; మ
8. ఈ తన హ మ రవ య న ం ం
పపంచం మ మ ఖ సహ ం
పపంచ ం త ంచడం మ నవ సం మం. ”
ఈ అ ం ఏక వం ఆ ం ం
జనవ 22, 1947. ఇ వ ఆకృ ప తం ం
ంగం అ త ప దశల . సవ ం న సంస రణ
ప త ంగం క ఉ తం.
తంత చటం
రం ఉన చ క లప
ంగ అ ం ం , కమం .ఏ 28 న,
1947, ఆ లప 5అ ం గం ఉ .
3, 1947 క ం ట ప క అం క ం న త త, సం
శం క భజన, మం ప
ఇతర చ క అ ం తమ ల ద ం .
ఇం య య ం ం స
అ ం ప ం .
1947 రత తంత చటం ఈ ం ం
అ ం నం :
1. అ ం ర మ సంస ,అ యగల
ఏ ం అ సం ం ం . ఈ చటం అ రం ఇ ం
రత న ఏ ం చ ర రం
సంబం .
య ర అ ం
73
2. అ ం సనసభ ం . ఇతర
ప , ం ంచబ
అ ం , అం , రత శం సం ం ం ంచడం
మ శం సం రణ చ ల ం ంచడం. ఈ ం
ప క ల ప యవల ఉం . అం వలన,
అ ం రత శం క ద ర ం అవత ం ం
( య సనసభ). అ ం స శ న డ
ంగ సంస క ంద ప అధ కత వ ం
అ సనసభ క న 6, . .
Mavlankar. ఈ ం నవంబ 26 వర న ,
1949, ం ం ం ప న .
3. ం స ( ం ల ం వ 7
రబ ం ) ంగం ం ం
రత అ ం . పర వ నం , క తం బలం
అ ం 299 ప ం
1946 ష ంద. క బలం
ర య ( రం ) త ంచబ
296 ం 229 వర మ చ క 93 ం
70. అ ం ల సభ త ం
ంబ 31, 1947, ఈ అ యం క 2.4 పబ ం .
ఇతర పద ం
ం ం ంచడం , అమ యడం
రణ చ , ంగ అ ం పద ం ం
ం :
1. ఇ మ రత శ సభ ఆ ం ం
1949.
2. ఇ 22, 1947 న య ం క ం ం .
3. ఇ జనవ 24, 1950 న య క ం ం .
4. ఇ జనవ 24, 1950 న య ట క ం ం .
5. ఇ
క ంద ప రత శ ద ష ప ఎ ం
జనవ 24, 1950 న.
తం ద, ంగ అ ం ం స 11 ఉ
సంవత , 11 ల మ 18 . ంగ పకర
60 ల ం మ
ం 114 ప గ ం . తం ఖ
ం త య ₹ 64 లక .
74
షజనవ
. అ 24,
నప1950,నఇ, అంతం
ంగ అ ం మన ర ం ంకం న ం
రత ర ం జనవ 26, 1950 ం త ఏర వర
ర ం 8 1951-52 ద ర క ఎ కల త త.
75
అ ం కక
ంగ అ ం అ క క ల య ం ం
ంగ త క ధ ప ల వ వహ ంచం . ఎ
ప నక మ న నక .
ఈక ల మ ర ఇవ బ ం
ంద:
ప నక
1. ంద అ లక - జవహ
2.
3. ంద
ం య ంగ కంగ క -జవహ
-స ప
4. క - క ఆ అం ద
5. థ కహ , ల సల క మ
జన మ న ం న ం -స ప .ఈక
ం ఐ ఉప క ల క ఉం :
(ఎ) థ క హ ల ఉప క - కృ ల
( ) లస క - ఖ
( )ఈ న స హ జన ం మ అ ం న ంచబ &
కం న ం న ం ఉప క -
Bardoloi
( ) నంచబ న మ కం న ంచబ న ం (అ ం )
అ ం ) స క - ఎ ఠక
(ఇ) - ం య జన ం ఉప క 8ఎ
6. నక య - క ంద ప
7. లక ( ల చర ల క ) -
జవహ
8. ం క - క ంద ప
న క
1. అం క - క ంద ప
2. ఆ లక -అ కృష అయ
3. క - .ప మయ
4. ఆర ఆ క - క .ఎం.
5. య ం కక - క ంద
ప
76
6. ంగ అ ం లక -
. .మవళంక
7. ం క క - ఎ . వర
(అ ం స )
8. క షన ల క - .ప
మయ
9. య క ఆ క బంధనల లక
ంగం -న రంజ స (అ ం
స )
10. క ష -ఎ (
అ ం స )
11. ం ప ంచ ప కక -
జవహ
12. ల క -ఉ
13. రసత ం కక - ఎ . వర (
అ ం స )
క
ంగ అ ం కఅ క ల , ఎ వ
ఖ నక ం క ఏ ం
ఆగ 29, 1947. ఈ క అప ం
త ంగం క త ప .ఇ క
ఏ స .అ :
1. క ఆ అం ద ( ర )
2. ఎ . ల అయ ం
3. అ కృష అయ
4. క .ఎం.
5. సయ మహ
6. ఎ . ధవ (అత న ఎ ట నం ఉ
అ )
7. కృష (ఆయన మర ం న నం ఉ
1948)
క , ప గణన నత త
ధకల ప దన , ద దం
రత ంగం, ఇ బవ , 1948 ప ంచబ ం .
చ ంచ రత పజల ఎ లల సమయం ఇవ బ ం
సవరణల ప ంచం . పజల ఖ ల ,
77
మర మ చన , క a
ండవ ,ఇఅ బ , 1948 ప ంచబ ం .
క దం య ఆ లల క త వ సమయం ప ం
ప . తం ద ఇ 141 త ం .
78
క ప శం
క ఆ అం ద ంగం క ప శ
నవంబ 4, 1948 న అ ం ( ద పఠనం). అ ం
ఐ రణ చర జ ం (నవంబ 9 వర ,
1948).
ండవ పఠనం ( బంధనల ప రం బంధన) రంభ ం
నవంబ 15, 1948, మ అ బ 17, 1949 ం . ఈ సమయం
దశ, 7653 సవరణ ప ంచబ మ 2473
స అ ం చ ం .
క డవ పఠనం నవంబ 14, 1949 న రంభ ం .
క ఆ అం ద ఒక తర ం -' ంగం ప ష ంచబ ం
అ ం ఆ ంచబ ం '. ంగం ష ఉం
నవంబ 26, 1949 న ఆ ం న పక ంచబ ం మ అం ం
స మ అధ సంత . తం 299
అ ం స , స 284 మం త జర
మ ంగం సంతకం. ఇ న
ం ట రత శ పజ
ంగ అ ం తమ క ం ం , అమ ం మ ఇ ం
ఈ ంగం.
నవంబ 26, 1949 న ంగం ఆ ంచబ ం ,
ం ట, 395 మ 8 ఉ .
తం ంగం ఇప న త త ఉ తం అమ యబ ం
.
అప య మం క ఆ అం ద ఈ ల
అ ం ంగం. అత ప ఖ త ం
అ ం చర . అత కం ప ం ,
అ ం అంత బలవంత మ ఒ ం దన .
ఆయన ' రత ంగ మ ' ం .ఈ
న రచ త, ంగ , య
మ ' ంగం క ఖ
రత 'ఆ కమ 'అ .
79
కఎ ం
రస సంబం ం న ంగం బంధన ,
ఎ క , క ర ం , కమ ప వరన
ఆ క 5, 6, 7, 8, 9, 60,
324, 366, 367, 379, 380, 388, 391, 392 మ 393 అమ వ
నవంబ 26, 1949 న.
ంగం న బంధన (ప న గం)
జనవ 26, 1950 ం అమ వ ం . ఈ
ంగం ' రం ం న ' , మ జ ం
గణతంత త వం.
జనవ 26 ప కం ' ఎం క యబ ం
ంగం తక రణం రంభ ం
ఖ త. 1930 ఈ న ర స
ష నం త త జ ం
( ంబ 1929) INC.
ంగం రంభం , ర
1947 తంత చటం మ రత ప త చటం
1935, అ చ ల ండవ సవ ంచడం భ యడం
చటం, ర యబ ం . అ రప ర యడం
(1949) అ న ం .
80
ం క లక
ంగ అ ంఎ క ఇం జ ండ ,
8, 1946 న,
ం (ఇం య షన ం )
త ప జనం సం లక య ం ం
ంగ అ ం సంబం ం న ప రం. ఈ క ఉం
ం స ల 8 :
1. జవహ ( ర )
2. ఎం. అస అ
3. .ఎం.
4. ఎ . ల అయ ం
5.
6. ఆ
7. క
8. . సం
నం
త త, ర ప దన , కృ అ ప ష ంచబ ం
కృ క స మ క న సహక ం .
ఈక ం స ఉ , ద ం Delhi ◌ి
20 ం 22, 1946, మ ండవ ఆగ 15 ం 17 వర ం ,
1946.
స త న అ క గమ క ం ,
అ స ం న నం ం క చ ం ం
ంగ అ ం , ధ మ ల పశ
క మ ల ల నం క
ంగం క ద ష ంగం తర ంచబ ం
అ ం 8 .
త ఈక ం న త
ంగం, ఆ , ంగ ,
గమ ం న : “ ం లక రత ఏ ం
ఆ ప త ంగ రం . క స ,
ష పథకం క చటం ప ం ,
స యంప పత ం , అ ల ం రణ చన
ం యప మ ందం మ అ వం సమస ల ం
చ క మ సవరణ శ .
ఒక నం, ఆ జ ష దగర ఉం ం ”. 8D
81
అ ం క జం
ంగ సభ మర మ ం
ప .ఇ ం ధం ఉ :
1. ప సంఘం : మర ం
ంగ అ ం ప సంస
స ల రత పజ ఎ
ర క వ జన ం క ఆ రం.
2. ర మ శ రం : మర న ం
ంగ సభ అ ర మ సంస
ప త ప దనల సృ ంచబ ం . ఇం ,
అ ం తన స ల ర ం ంద
ప తఅ మ .
3. సమయం ం ం : మర ల అ యం ప రం, ంగం
అ ం ం ం ంచ అనవసరం సమయం ప ం .
అ క ంగం క పకర అ
ప 8ఇ య ల త ప ం . ఇం
సందర ం, న అహ , ంగ స
అ ం , క త
పట తన ం . అత " ం "అ
క ”.
4. ం ంగ ఆ సభ
పత ం : ం మరఆ పతఆంఅ ం ం
. ఆ ,అ క ంగ ,
ం :' ంగ సభ ఒక
తప స ఒక శం . అ ం
ం మ ం రత శం '9 .
5. య - య ష : ర
ంగ అ ం ఆ పత ం ం ంద మర
య మ జ య య . ఇతర అ ఎ
స జం త నంత ధ ం వ ంచ . ఇ ,
అ , మ సం షం ఉండ ప న రణం
ంగం క ష.
6. ం ల ఆ పత ం : ంతమం మర ల ప రం,
ంగ అ ం ం ఆ పత సంస.
ం మ ' ం ల శ రం' అ .అ ధం ,
82
స చ ంగ సభ అ ం
' రత శం ఒ ఒక ప న సంఘం' అ ధంవ ం .
83
ఖ న స
1. ఏ క హ ం ( ద) క ంచబ ం
ంగ సభ.
2. స ఎ ంగ సల య ం
( య సల ) ంగ సభ .
3. ఆ అయ ం ంగ ర ద ఉ
అ ం .
4. ఎ ఎ ఖ ంగం ఖ
ంగ సభ.
5. న క ఫ
రత ంగం. అస ంగం ం
పవ ం ఇ అత .
6. అస ర క అందం అలంక ం
ం త ం నం మ స
మ హ .
7. మ హ ప శవంత న, అందం మ
త అస ఉ తం అలంక ంచబ ం
న డ.
8. అస ం ర క
ం వసంత ష ద మ
నం త అందం అలంక ంచబ ం మ ప ం ం .
84
ం ఆ ష
స , రత ంగం ఎ వం బంధనల య
ం ంగం క అ క వచ రవం
ష. త త, ఈ షయం 58 వ ఒక బంధన యబ ం
1987 క ంగ సవరణ చటం 8 ఎ . ఈ సవరణ
ంగం క వ గం త ఆ క 394-ఎ , అం ,
XXII 8 . ఈ సం ఈ ం బంధన ఉ :
1. ష ప తన ంద ప ంచ రణం
అ రం:
(i) ం ష ంగ అ దం.
వ అవసర న
ష, మ ప ష అ ణత
ంద చ ల క అ క గం ల క ంచబ ం
అం ం యవ . క అ సవరణ
అ వం ప రణ ం న ంగం ఉం
ం పరచబ ం .
(ii) క ప సవరణ క ం అ దం
ఆంగం న ంగం.
2. ంగం క అ దం మ ప సవరణ
ప ంచబ న అ అ క ఉం ం
ఆంగం అస వచనం. ఇం ఏ ఇబ ం త
షయం, ష ప ం వచ సవ ంచ రణమ ం
ల .
3. ంగం క అ దం మ ప సవరణ
ప ంచబ న , అ ప జ ల సం, ప గ ంచబ ం
ం అ క వచనం.
ప క 2.1 రత ంగ సభ ట ం
(1946)
Sl.No. ం
1. ఇం య (11) 292
2. (ఇం య ) 93
3. క షనర (4) 4
తం 389
85
ప క 2.2 ంగ అ ం ఎ కల ఫ
( -ఆగ 1946)
Sl.No.
ం
1. స శం 208
2. ం 73
3. య 1
4. య ం 1
5. య 1
6. ష -ప 1
7. లస ఖ 1
8. ( - ం ) 1
9. క 1
10. స తం 8
తం 296
ప క 2.3 ంగం సం ల ధం
అ ం (1946)
Sl.No. సంఘం బలం
1. ం 163
2. ం 80
3. 31
4. ర య స 6
5. కబ న గ 6
6. 4
7. ఆం -ఇం య 3
8. డన రం రత న 3
తం 296
86
ప క 2.4 ంగ అ ం క ల సభ త ం
ంబ 31, 1947 రత శం
Sl.No. స ల సంఖ
ఎ. (ఇం య ) –229
1. మ 49
2. ం 21
3. ప మ ం 19
4. 55
5. పం 12
6. 36
7. మ 17
8. అ ం 8
9. ఒ 9
10. 1
11. అ -Merwara 1
12. 1
. ఇం య ( ) –70
1. అ 1
2. బ 3
3. 1
4. 1
5. 1
6. 4
7. ఇం 1
8. 3
9. 2
10. 1
11. Kotah 1
12. మ 1
87
13. 7
14. 2
15. 2
16. 6
17. ఉదయ 2
18. ంమ హ 1
19. ర, మ మ 1
20. 1
21. 3
22. ంట ఇం 3
( ం ఖం మ స )
23. స ఇం 4
24. జ 2
25. క మ మ 2
26. పం 3
27. లస హం I. 4
28. లస హం II 3
29. 4
తం 299
ంగ అ ం క 2.5 ష ఒక
ష లం
ద ష ంబ 9–23, 1946
ండవ ష జనవ 20-25, 1947
లడవ
వ షష ఏ 14–31,
28- 1947
2, 1947
ఐదవ ష ఆగ 14-30, 1947

ఆరవ ష జనవ 27, 1948
88
ఏడవ ష నవంబ 4, 1948-జనవ 8, 1949

ఎ దవ ష 16- 16, 1949
దవ ష 30- ంబ 18, 1949
పదవ ష అ బ 6–17, 1949
పద ండవ నవంబ 14-26, 1949
ష
గమ క: 1950 జనవ 24 న అ ం మ స శ ం
స తమ సంత ల ం
రత శం.
ప క 2.6 ఇతర ం ల మ న సమయం8h

క.సం. క శం సంఖ ప లం సమయం ప ం
నం
1 USA 7 25, 1787 ం 4క త వ
ంబ 17, లల
1787
2 న 147 అ బ 10, 1864 ం 2 సంవత
1867 మ 6 ల
3 ఆ 128 1891 ం వర 9 సంవత
9, 1900
4 దణ 153 అ బ 1908 ం 1 సంవత రం
ఆ ంబ 20,
1909
ప క 2.7 న క, రంభం, ం సంబం ం న

ఒక మ
ఆ క నం. ష
393 న క
394 రంభం
394A ం ష అ క వచనం
395 Repeals
89
1. స ల న ష (
,స మ ఎ. .
అ ండ ) 24, 1946 న రత వ .
ష తన ప క 16, 1946 న ప ం ం .
2. మ , ం , , , ంట ఉ
,ఒ , పం , NWFP, ం , ం మ
అ ం.
3. Delhi ◌ి , అ - , మ ఉ
.
4. రత ప త చటం 1935 ప తం
ప ,ఆ మ ద ఆ రం ం .
5. బ , , , , ఉ
మ ఉదయ .
6. ద , ంగ సభ స శ ం
నవంబ 17, 1947 న య సనసభ మ
వంక తన వక ఎ .
7. ఇ ప మ పం , ం , NWFP, ం ,
బ మ అ ం . ఒక ప క
సం ంగ సభ ఏ .
8. క ర ం ఏ 17 న ం ,
1952. ఉభయ సభల ఎ న ద ర ం
1952 ఉ వ ం .
8 ఎ. జ యప ల ఒక
3, 1947 ప త ం న పకటన అ
ప య కరణ త త, - ం య
మ బ గం గం అ
య మ ఫ తం జన ం
ఈ ంతం ఆ య క ఆం ళన ం .
వం జన ం ల ఉప క
ం య మ బ అం వల
ంగం తర న ప ల
రత అ ం . ( . వ , ం ఆ
రత శం క ంగం: ప ల ఎం ం , III,
P.681.)
ఈ ఉపక స :
అ గఫ , అ సమ మ
90
హ చం ఖ . ం స రం
ర రక .
8 . . వ , ం ఆ ఇం ష ,
ప , 1, .326 ఎం ం .
8C. ఐ .
8D. ఆ , ఇం య ష - ర
ఎ ష , ఆక , 1966, 32-33.
8e. ఈ అ యం వ 2.6 డం .
8 ఎ . 1987 56 వ ంగ సవరణ
షర పం అం ఉభయక ంసభ , ఆవర 58
ం వ నం
1987 ంగ సవరణ చటం.
8g. XXII ' న క, రంభం,
ం మ అ కృత వచనం '. స ,ఇ
గం ల త క ఉం - ఆ క 393 ( న
క), ఆ క 394 ( రంభం) మ ఆ క 395
(Repeals).
8h. ఆ , న ఆ ఇం య గవర ం మ
, ం ప ష , ండవ
ఎ ష , 1990, .10.
9. ఆ , ఇం య ష - ర
ఒక శం , ఆక , 1966, 8.
91
3 ంగం ఖ న లక
అత రత ంగం ష మ ఆత ప క న
T క
పపంచం, రత
అ ఇతర ల
ప
ం ల ం
ంగం ం ణం
ంగం అ క ఖ న లక
ం .
నప
ఉ
.
ఇ అస నద రంభం గమ ం
ంగం క లక (1949 క ంచబ న ) జ
అ క సవరణల రణం గణ య న ,
ఖ ం 7 వ, 42 వ, 44 వ, 73 వ, 74 వ, 97 వ మ 101 వ
సవరణ . స , 42 వ సవరణ చటం (1976) ం
ఖ నమ ద సంఖ రణం ' - ష '
ంగం ధ ల న .అ ,
శ నంద ర 1 (1973), ం
ఆ క 368 ప రం ర ం క ంగ అ రం అ ఇ ం
ంగం క ' థ క ' ర ఇ రం ంచ .
92
క ప క లక
ంగం ఖ న లక ,ఈ ఉ
ం :
1. డ న త రక ంగం
ం ల అ క త ర కం వ క ం
ంగం వ ంగం అ త.
రత ంగం అ న డ న
పపంచ ం .ఇ సమగ న, స త న
మ వర త క పతం.
స (1949), ంగం ఒక ఉ తం ఉం , 395
(22 భ ంచబ )మ 8 . ప తం (2019),
ఇ ఒక ం ట క ఉం , 470 (25 భ ంచబ
)మ 12 2. ధ సవరణ ప
1951 ం 20 మ ఒక గం (VII) మ ల ంచబ
95 , (IVA, IXA, IXB మ XIVA) మ
(9, 10, 11 మ 12). ఇతర ంగం
పపం మ ఉ 3.
మన ఏ ప అం హదప
ంగం. :
(ఎ) క అం , అం శం క రత మ
ధ ం.
( ) తక అం , ఉ ., ప త ప వం
1935 రత చటం, ఇ లం ఉం .
( ) ందం మ ల ఒ ంగం 4 .
( ) ంగ సభ చటపర న ల ఆ పత ం.
ంగం థ క త
ప లన, వర త క ప ల బంధన . ఇం ,
ఇతర ఆ క ప మ ల ఉన ష
రణ
ంగంచ స వ యబ ంర బ జ యం ంచబ ం
రత శం ం యం .
2. ధ వన ల ం బ ం
93
రత ంగం బంధనల ం
ధ ఇతర ల ం మ ం
రత ప త చటం1935 5. క ఆ అం ద గర ం
రత ంగం త త ం ంచబ ం అ పశం ం
పపంచం అ న ం ల వడం6 '.
ంగం క ణ గం వర ,
1935 రత ప త చటం ం బ ం .
ంగం క గం ( థ క హ మ
ప ఆ ల ) రణ ం
వ స అ క మ ఐ ం ల ం .
ంగం జ య గం ( తం
ప తంమ ర హక మ సంబం ల మధ సంబం
సనసభ) ఎ వ ంగం ం 7
.
ంగం
ఇతర బంధనల ం బ ం
న ,ఆ , జర ,
ఎ ఎ ఆ (ఇ
ర ), ,ద మ ,జ
8.
క అత ంత న ప వం మ క లం
ంగం రత ప త చటం, 1935. డర
పథకం, యవ వస, గవర , అత వసర అ ,ప
క ష మ ప ల వ
ఈ చటం ం బ ం . కస
ంగం స న న దగ క క ఉం ం
1935 చటం 9 .
3. దృ ig త ంమ వశ త క శమం
ం ల క న నమ కర వంతం వ క ం . దృ g న
ంగం సం ఒక ప క నం అవసరం
సవరణ, ఉ హరణ , అ క ంగం. అ న
ంగం, మ , సవ ంచద న
రణ చ ల , ఉ హరణ ,
ంగం.
రత ంగం క న న సరళ న , a
ం ం సం షణ. ఆ క 368 ం ర ల సం అం ం
సవరణ :
(ఎ) బంధనల ప క సవ ంచవ
ర ం , అం , స ల ంట ం వం ల
94
ప సభ ప తం మ ఓ ం ,మ తం
ప సభ సభ త ం.
( ) ఇతర బంధనల ప క సవ ంచవ
ర ం మ తం సగం ఆ దం
.
అ సమయం , ంగం బంధన వ
ర ం రణ సవ ంచబ ం
రణ సన ప య. ఖ ం , ఈ సవరణ య
ఆ క 368 ంద వ .
4. ట బ డర స
రత ంగం స ఖ వ వస ఏ ం
ప త ం. ఇ స ఖ క అ రణ లక ల క ఉం , అన ,
ం ప త ం, అ ల భజన, త ర క ంగం,
ంగం క ఆ పత ం, ంగం క దృ g త ం, స తంత
యవ వస మ సభ దం.
అ , రత ంగం ద సంఖ ఉం
ట - డర లక ల, అన , బల న ందం, ం
ంగం, ఒ రసత ం, ంగ లభ ం,
ఇం య , ంద గవర మకం,
అ ల రత వ , అత వసర బంధన మ ద న .
అం ం ,' డ ష 'అ ప ఎక ఉప ంచ
ంగం. ఆ క 1, మ , రత a
' య ఆ 'ఇ ం ష ల ం : ఒక , ఇం య డ ష
ల ఒప ందం ఫ తం ;మ ం , షం
స ఖ ం హ ఉం .
అం వల, రత ం నం వ ం
' డర పం , ట ఇ ', ' - డర ' . .
, ర ం న ' ర ల స ఖ ', 'సహ ర
డర జం ' త
ఆ ,ఐ ర ం న' డ ష ఎ ంట ం ం '
ం మ ద న .
5. ప త ర ంట పం
రత ంగం ర ంట ఎం ం
అ క య స కం ప త వ వస
ప త. ర ంట వ వస ఆ రం
95
సనసభ మధ సహ రం మ సమన య తం
మ ర హక అవయ అధ క వ వస ఆ రప ఉం
ం అవయ ల మధ అ ల ంతం.
ర ంట వ వస ' స 'అ 10
ప తన , ధ త నప తంమ
ప త ం. ంగం ర ంట ఏ ం
వ వస ందం , ల .
రత శం ర ంట ప త లక :
((ఎ)) మ త మ లన, జ న అ లఉ ;
( ) సనసభ ఎ కస ధ త,
( ) సనసభ మం ల సభ త ం,
(ఇ) ప నమం ఖ మంయకత ం,
(ఎ ) వ సభ ర ( క భ అ
ం ).
రత ర ంట వ వస ఎ వ ఆ రప ఉన ప
న , థ క ఉ
ం మధ . ఉ హరణ , రత ర ం a
ర ం వం ర మ సంస. ఇం , ర
ఎ బ న అ ప ( ప ) ఉండ , ష ం ఉం
వంశ రంపర తల ( చ కం).
ర ంట వ వస రత శం అ , ట అ త
ప నమం ఖ న మ లక న
జయ స త 'ప న మం ప త ం' అ .
6. ర ంట ర రం మ యవ వస క సం షణ
ఆ పత
ర ం ర రం క ంతం సంబంధం ఉం
ర ం , య ఆ పత ం క తం
అ క ం .
రత ర ంట వ వస న ం ఉం ం
వ వస, ం క యస కశ కప
రత శం ఎ ఉన కం ఇ న . ఇ వలన అం
అ క ంగం 'చటబద న ప య' సం అం ం
'చటం ంచబ న నం' వ కం
రత ంగం (ఆ క 21).
అం వల, రత ంగం ం ం నతఇ
ర ంట క తం మధ స న సం షణ
96
ర రం మ య ఆ పత ం క అ క తం.
ం ఒక ర ంట పక ంచగల
య స క క అ రం చ ంగ దం.
మ , ర ం ప న సవ ంచగల
ంగం ంగ శ .
7. ఇం మ ఇం ం ం య
రత ంగం య వ వస ఏ ం
ఇం మ స తంత.
ఇం య ం అగ నం ఉం
శం వ వస. ంద, ష ం ఉ
. ంద, స క నకమం ఉం
, అం మ ఇతర వ .ఈ ం
య ల వ వస ంద చ ల అ అమ ం
ష చ , USA ం ,స ఖ చ అమ యబడ
స ఖ యవ వస మ ష చ ష ం అమ యబడ
యవ వస.
ం డర ,అ నత య నం
అ , ల థ కహ ల మ
ంగంతంత కం-సంరక
భదత . అంంచ వల, ధంగంబంధన
ఉం ం
య ల పద లం, య ల ర ప ,అ
ం ఖ క వ యబడ
ఫం ఆ ఇం , య ల పవరన చర ధం
సనసభల , పద రమణ త త ధన ధం, అ రం
ం యబ న క
ఎ ం యవ వస, మ ద న .
8. థ కహ
రత ంగం డవ గం ఆ 11 థ ల ఇ ం
అ ల హ :
(ఎ) స న హ ( 14–18);
( ) చ హ ( 19–22);
( ) వ కం ( 23-24);
( ) మత చ హ ( 25–28);
(ఇ) ంస కమ హ (ఆ క 29-30); మ
(ఎ ) ంగ రణల హ (ఆ క 32).
97
థ కహ ఆ చన త ంచ ఉ ం న
జ యప మ ం. ర ప ప
సనసభ క ర హక మ ఏకపక చ .
పకృ య న , అన అ ల అమ యబడ
ఉలంఘన. త వ ళవ
ర క యగల ం ,
Mandamus అ యప , ధం, ం మ ఉత సం
తన హ ల న దరణ.
అ , థ కహ సం ర న మ షయం
స క నప ల . ఇం , అ ప త న
a ర ం త ంచవ ర యవ
ంగ సవరణ చటం. స ం యవ
హ న య అత వసర ప
ఆ క 20 మ 21 ఇవ బ ం .
క ఆ అం ద ప రం, ప ఆ
నం రత ంగం 'నవల లకణం'.
ంగం IV నబ ం . వ క ంచవ
స త -ఎ - ష , ం యమ
liberalintellectual.
క ఆద త ంచ ఉ ం న
కమ ఆ కప మ ం. 'సం మం' ంచ పయ
ష ం ' రత శం . అ , థ క హ ల ం
ఆ పకృ యబద న , అం అ
ఉలంఘన సం అమ యగల . ఇం , ంగం
ఈ థ క న అ పక ం
శ లన మ అ ష
చ ల ం ంచడం ఈ ల వ ంప యం '. అం వల, ఒక
దర సం ష అ ల క ధ త. ,
క ఉన జ న శ (మం ) జ య, అన ప
అ యం
న. 12 (1980), ం
' రత ంగం క మంచం ద ంచబ ం
థ కహ మ శక ల మధ .
10. థ క
98
అస ంగం థ అం ంచ
ల . క ఆప ష సమయం ఇ ంచబ
అంతరత అత వసర ప (1975-77) 42 వ ంగం
సర ర 1976 సవరణ చటం
ం క . క 86 వ ంగ సవరణ చటం
2002 మ థ క ం ం .
ంగం IV-A (ఇం ఒక త ఉం ం
ఆ క 51-ఎ) పద ం థ క ల ం
ంగం, య ం మ య ర ంచం ;
శం క ర రం, ఐక త మ సమగత ర ంచం ;
పజలంద ఉమ దర త ం ;
శమ సంస క ప రస డ మ ద న .
థ క ల ప
హ ల అ భ న , స హ క ఉం
తమ , స మ ం న కర
.అ , ల , ఉ
పకృ యం య .
11. క షం
రత ంగం క జ ం. అం వల, అ
ఏప క నమ అ క మతం సమ ంచ
ఇం య . ంగం ఈ ం బంధన ల
ఇం య క క త:
(ఎ) ర ల ం ట ' క' అ ప
క 42 వ ంగ సవరణ చటం ంగం
1976.
( ) రత శ లంద ఉ తం భదత సం,
సం మ ఆ ధన.
( ) ం ఏవ స న రస ంచ డ
చటం చ ల స న రకణ (ఆ క 14).
( )ఏ ష ం వక ప
మతం క ం (ఆ క 15).
(ఇ) పజల ష ల లంద స నత ం
ఉ (ఆ క 16).
(ఎ ) అ వ స నం మన చ అ మ
ఏ మ చ పక ంచడం, ఆచ ంచడం మ ప రం హ
(ఆ క 25).
99
( )ప మత గ గం ఏ ఉం
మతపర న వ వ ల ర ం హ (ఆ క 26).
(h) ఏ వ అ ఎ వం ప ంచవల వ ం
ఒక ష మతం క ప రం (ఆ క 27).
(i) ఏ ద మతపర న చన ఇవ బడ
ష ం ర ం సంస (ఆ క 28).
(j) ల ఏ ప రకణ హ ఉం ం
న ష, సంస (ఆ క 29).
(k) అ ల ంచ మ ర ంచ హ ఉం ం
న న సంస (ఆ క 30).
(ఎ ) లంద భదత క ంచ ష ం పయ ం a
ం (ఆ క 44).
క దం క త వన సం రత ం
మతం (చ ) మ ష ం(
జ ). క దం క ఈ ప ల వన వ ంచ
స జం బ ఖం ఉన ర య ప . అం వల,
రత ంగం క దం క ల వన క ఉం ,
అం , అ మ ల స న రవం ఇవ డం అ మ ల ర ంచడం
అం .
అం ం , ంగం త వ వస ర ం
మతపర న న re ప రణ13 , అం , ట జ ష
మతం ఆ రం సనసభ . అ , ఇ అం ం
ల ట క జ ష మ
న జ తన ధ ం క ంచ .
12. వర అడ ం
రత ంగం ర క వ జన ం a
కభమ ష సనసభ ఎ కల ఆ రం
స . 18 ఏళ ప
లం, , మతం, వక ం ఓ హ
, అక స త, సంపద మ ద న . ఓ ం వయ 18 త ంచబ ం
61 వ ంగం ప రం 1989 21 సంవత ల ం సంవత
1988 సవరణ చటం.
ర క వ జన ం ప చయం యడం
ంగ పకర హ త న ప గం మ ప
శం క ర న ప ణం, జ , అ కం
ద కం, క అస నత మ అ క రక స త.14
100
వర వ జన ం ప స త-ఆ తం ం ,
న పజల ఆత రవం మ ప ష ం ం ,
స నత సమ ం , ల ర ంచ క ం
ఆస మ బల న వ ల సం త ఆశ మ .
13. ఒ రసత ం
రత ంగం స ఖ మ ద ంద is ం నప
అంజ , రత(ందరసత
ం మం. ), ఇ ఒ రస త అం ం ,
USA వం ల ,మ ,ప వ
USA క త , ప క ష
అత ం న . అం వలన, అత ం ం యత మ ఆనం
హ ల ద ంద -ఒక య ప త ం ప నం ం
మ క ష ప త ం.
రత శం , లంద ఏ ష ం సంబంధం ం ఉ
న వ ం జ యమ ర హ ల ఆ ంచం
శ పం రసత ం మ వక
మధ .
ఒ రసత ం సం ంగ బంధన ఉన ప మ
పజలంద ఏక హ , రత శం క ం
మత కల , వర సంఘరణ , ల , ఘరణ మ
. క ప త క న లక ం
ఐక మ సమగ ర య ంచ ంగ త
గ ంచబడ .
14. స తంత సంస
రత ంగం సనసభ త ,
ప త ర హక మ య అవయ ( ంద మ
ష ం) స తంత సంసల ఏ ం .
ంగం ప మ స హం ం ం
రత శం ప త వ వస. ఇ :
(ఎ) ఉ త మ య న ఎ కల ంచ ఎ కల క ష
ర ం , ష సనసభ , అధ లయం
రత శం మ రత ఉ ధ లయం.
( )ఆ య కం ల మ ఆ ట జనర ఆ ఇం
ంద మ ష ప ల . అత ప
101
ప ప క సంరక మ చటబదత ఖ
మ ప త వ యం క జ న ం.
( )ప క ర ంచ య ప స క ష
అ ల రత వల మకం సం15 మ అంతకం ఎ వ ంట
వ మ కమ క ష ల ష ప సల ఇవ డం.
( ) ర ంచ ప షం ష ప క ష
ష వల మకం మ సల ల సం ప క
కమ క ష ల గవర .
ంగం ఈ సంసల తం ం
పద ల భదత, ర వ వం ధ బంధనల
కక ఫం షర ,ఖ వ యబడ
రత శం, మ ద న .
15. అత వసర బంధన

రత ంగం స త న అత వసర బంధన ఉ
ఏ అ రణ ప ఎ వ ష ప అ మ ంచడం
సమరవంతం . ర డం క ఉన బదత
ర రం, ఐక త, సమగత డటం
శం క భదత, ప మ జ య వ వస మ
ంగం.
ంగం ర ల అత వసర ప ల is ం ం ,
అ :
(ఎ) దం హయ అత వసర ప నం
ధ 16 (ఆ క 352);
( ) ఫల ం రణం ష అత వసర ప ( ష ప యమం)
ల ంగ యం ల (ఆ క 356)
ందం ఆ ల ంచడం ఫల ం (ఆ క
365); మ
( )ఆ ఉన ం న ఆ క అత వసర ప
రత శం క రత ం (ఆ క 360).
అత వసర సమయం , ంద ప త ం అ అ ం
శ వంత న మ ందం క తం యంతణ ళ .ఇ
స ఖ ంఛన యం ం ఏ కృతం ం
ంగ సవరణ. ఈ రక న ప వరన
జ య వ వస స ఖ ం ( రణ లం ) ట వర
(అత వసర సమయం ) రత ంగం ప క లకణం.
102
16. అం ల ప త ం
స , రత ంగం, ఇతర స ఖ ల
ంగం, ద ంద జ ల సం అం ంచబ ం మ బంధనల క ఉం
ందం క సంస మ అ ల సంబం ం
.త త, 73 వ మ 74 వ ంగ సవరణ చ
(1992) డవ ప త ం (అన , క) ం
పపంచం ఏ ఇతర ంగం క నబడ .
1992 క 73 వ సవరణ చటం ంగబదం ఇ ం
ంచడం పం -అ ( ణ కప ) ం
త IX 17 మ ం త 11.
అ ధం 1992 క 74 వ సవరణ చటం ంగబదం ఇ ం
ల (పటణ క ప ) ం
త గం IX-A జత ం 18 మ త 12
ంగం.
17. సహ ర సం
2011 క 97 వ ంగ సవరణ చటం a
ంగ మ సహ ర సం ల రకణ.
ఈ సందర ం , ఇ ం ల ం
ంగం:
1. ఇ సహ ర సం ల ఏ హ ం a
థ క హ (ఆ క 19).
2. ఇ ల క త క ఉం
సహ ర సం ల ప ష (ఆ క 43- ).
3. ఇ ంగం త IX-B జత ం
"సహ ర సం " (ఆ క 243-ZH ం 243-ZT వర ).
త IX-B ఉం ధ బంధన ఉ
శం సహ ర సం ప మ బదం ప ,
వృ పర న, స యంప ప మ ఆ కం మం పద . ఇ
బ
స ళ- షమసహ ఇతర సహ
సంబం ం సంబం
ర ంం అష రం ఇ ం
సనసభ
త న చటం య సం .
103
క సం భం
రత ంగం, ం ం నమ క ం న
రత ంగ సభ, ఈ ం మర ఎ ం
నం :
1. అ న ంగం
రత ంగం ఏ ద మర అ యప
తమ అస న. 'అ న ంగం'
' ' ' - ంగం' a
పపంచ ం ల క అ కప ల' వ '.
అ , ఈ మర అ యం మ అ య న . రణం,
ంగం క పకర అవసర న
ఇతర ం ల ం అ లత సం ణం న లక
ర యప , అ సమయం త ల త ంచడం.
ంగం మర ల స న
అ ం , ర క ఆ అం ద
క ,ఇ ం : “ఏ ఉం అ అడగ ఇషపడ
చ త ఈ గంట ం ం న ంగం త
పపంచ. ట ద వంద సంవత ల ప ం
త రక ంగం ం ంచబ ం . మం అ స ం
తమ ం ల య తం .ఏప
ఒక ంగం లం ప ష ంచబ ం . అ ధం , ఏ
ంగం క థ క అం ంచబడ
పపంచ. ఈ స ల బ , అ ం ప న బంధనల ఉ
ప ం ఉం . త ష ,ఏ ఉం , a
ంగం ఆలస ం ం ంచబ ం
ల ల ం , అవస ల అ ణం
శం. ం ల క ౖం త
ఇతర ల ఆ రం , స అధ యనం ఖ తం అ ం
ంగం". 19
2. 1935 చటం క ర
మర ంగం ం ం న
రత ప త చటం క అ క సంఖ బంధన
1935 రత ంగం . అం వల,
ంగం “1935 చటం క ర ” “సవ ంచబ ం
1935 చటం క సంస రణ ”. ఉ హరణ , ఎ . స గమ ం
104
ర య ంగం “ ష మ ప రం ం ”
1935 చటం క దగ ”. అ ధం , స ఐవ ం ,ఎ
ంగ త, “ ంగం ఉద ం ం
1935 రత ప త చటం ం , స ,
అ క బంధన వచనపరం యబ ”.
ఇం , ఆ , జకవర స
అ ం ," ంగం తప స
వ జన ం త 1935 రత ప త చటం ”.
అ క ఆ అం ద మర ల స నం ఇ
ఈ ం ధం ంగ అ ం : “
ంగం మం న త ంద ఆ పణ
రత ప త చటం, 1935 బంధనల , సంఖ
క పణ . వడం పడ ఏ .ఇ
. ం హ ల ఎవ క
ంగం క థ క ఆ చన . క ంచం ం
రత ప త చటం, 1935 ం న బంధన ,
ప లన వ ల ఎ వ సంబంధం క ఉం ం ”. 20
3. అ -ఇం య ం ఇం య
మర ల అ యం ప రం, రత ంగం 'అ -ఇం య '
' ర యవ క' ఎం కం ఇ జ య సంప ల ప ం ంచ మ
రత శం క ఆత . స వం
ంగం రత ప అ తం ం
రత శం ప య . ఈ పథ ం స . హ మంతయ
ంగ సభ , ఇ ం :“ సం తం
క , ఇక డ మన ఇం ం సం తం ఉం .
మన ంగ పకరల ఆ అవ హన ఉన ం న అ జ ం
రం ".[21] అ ధం , క ,మ కస
ంగ అ ం , ం “ స” అ మ ం ం
ప మ అ కరణ, ఎ వ- స ం
". 22 ఇం , ల యణ ,స
ంగ సభ, గమ ం ం : “ఈ క ఆద
ంగం ం ంచబ ం
రత శం క థ క ఆత . ఈ ంగం ంచ
తన మ వ న ంట నమ ం
ఆప ష ".23
4. అ - ం ంగం
105
మర ల అ యం ప రం, రత ంగం అ - ం య
ఎం కం ఇం మ తత సం మ ఆద
ం , రత శం క తం . అ యప
ం ం మం ం ఉం
పం య మ పం య . ఈ సందర ం , అ
ంగ అ ం స . హ మంతయ :
"ఇ మ ం య ంగం
ంగమఅ ం did
, అం ద
ంచ ”.క24 ఈ. ప శం, మరణమ
కస ం
ం య ఉద మం నక వడం మ ధం
ం య ఆ చనల .25
5. ఏ ప ణం
మర రత ంగం ద మ ఎ వఅ
వరం మ అనవసర న అం ల క ఉం . స ఐ
ంగ త ం ఈ బంధనల గమ ం
ణం న ఎల ఎ బడ మ ంగం,
రణం లం , డ మ సం షం ఉం . 26
ఈ సందర ం , ంగ స . .కమ
అ ం ,ఇ ం ం : “మన వద ఉన హ ం మ హం
అ ం ఎం క యబ న ఏ . ఇ బ ఉం
మన ంగం అ ద
పపంచం ఉత ం ”.27 ఆయన ఇ అ : “సభ ఖ తం ం
ం ఏ ల అం క ంచడం
ఒక ". 28
6. య ల స రం
మర ల అ యం ప రం, రత ంగం చటబద న మ
షం ఉం ం . చటబద న ష మ
ంగం క ంచబ న పద లం సం షం ం
పతం. అ స ఐవ ం “ య ”అ
స రం ".
ఈ పథ ం ంగ స మ శ
అ ం , గమ ంచబ ం : “ పజల మ ంత ం
జ ం, య ల ళ ఎ వ ,త వ మ త వ
సత ం మ అ ంస పద ల అ స ం అవ శం ఉం . పగ
బ , ప జం య స రం. ఇ రం ం
జం క మ సమ న మ గల య ల ఇ
యవల న ప ష లం ఉం ”.29
106
అ ధం , ంగం మ క స ఆ
అ ం ,ఇ అ : "అ , అ ల ం
క ం సభ ం న కథ .
అం ద మన ఆ చ త కం ఉన అ ం
వ కఅ త న . వ వహ ం పతం a
ంగం ం మ ఎ వ ఉప ంచ
verbiage. బ ఒక ప కం యడం కషం
ఇ మన , వ , కం ఉం
జ య పతం, కం ం , ప ం మ ఇ పతం.
, రదృ ,అ అ ,మ ఉ
ప ,ప మ ప ల రం ప ం
లభం ల ంచబ . " 30
ప క 3.1 రత ంగం ఒక
ష
కవ
య మ గం 1 ం 4 వర
II రసత ం 5 ం 11 వర
III థ కహ 12 ం 35 వర
IV ష నం క శక 36 ం 51 వర
IV-A థ క 51-A
V ంద ప త ం 52 ం 151 వర
ప I-ఎ 52 ం 78 వర
అ యం II - ర ం 79 ం 122 వర
ప III - క సన అ 123
అధ
ప IV - ంద యవ వస 124 ం 147 వర
ప V - కం ల మ ఆ ట - 148 ం 151 వర
జనర ఆ ఇం
VI ష ప 152 ం 237 వర
ప I - జనర 152
ప II - ఎ 153 ం 167 వర
107
ప III - ష సనసభ 168 ం 212 వర

ప IV - క సన అ 213
గవర
ప V- 214 ం 232 వర
ప VI - స 233 ం 237 వర
VII ద క B 238
( ల ం ) ( లం )
VIII ంద త ం 239 ం 242 వర
IX పం య 243 ం 243–
0
IX-A 243- ం
243 ZG
IX-B సహ ర సం 243-ZH ం
243 ZT
X మ జన ం 244 ం 244-
ఒక
XI య మ మధ సంబం 245 ం 263 వర
ప సన సంబం
I- 245 ం 255 వర
అ యం II - ప ల సంబం 256 ం 263 వర
XII , ప , ం మ 264 ం 300-
ఒక
ప I- 264 ం 291 వర
అ యం II - వడం 292 ం 293 వర
ప III - ఆ , ఒప ం ,హ , 294 ం 300 వర
ధత , ధత మ
ప IV - ఆ హ 300-A
XIII పల జ ం, జ ం మ సం గం 301 ం 307 వర
రత శం క గం
XIV య మ ంద వ 308 ం 323 వర
అ యం I - వ 308 ం 314 వర
108
ప II - ప స క ష 315 ం 323 వర
XIV-A య 323-ఎ ం
323-B
XV ఎ క 324 ం 329-
ఒక
XVI ం సంబం ం న ప క బంధన 330 ం 342-
ఒక
XVII అ క ష 343 ం 351-
ఒక
ప య ష
I- 343 ం 344 వర
అ యం II - ం య ష 345 ం 347 వర
ప III- ం ష 348 ం 349 వర
, ద న
ప IV - ష 350 ం 351 వర
XVIII అత వసర బంధన 352 ం 360 వర
XIX ఇత 361 ం 367 వర
XX ంగ సవరణ 368
XXI క, ప వరన మ ప క 369 ం 392 వర
బంధన
XXII న క, రంభం, అ రం 393 ం 395 వర
ం మ
గమ క: VII ( - ల వ వహ ంచడం) 7 వ న ల ంచబ ం
సవరణ చటం (1956). మ , IV-A మ ం
XIV-A 42 వ సవరణ చటం (1976) ం
IX-A 74 వ సవరణ చటం (1992) మ ం
97 వ సవరణ చటం (2011) IX-B ర బ ం .
ప క 3.2 ఒక ంగం
ఖ న
ఒప ం
1 య మ గం
3 త లఏ మ ం ల ,
స హ ఉన ల
109
13 చ ల దం అవ నకరం
థ కహ
14 చటం ం స నత ం
16 పజల ష ల అవ ల స నత ం
ఉ
17 అంట తనం ర
19 చ సంబం ం హ ల ప రకణ
పసంగం ద న .
21 త రకణ మ వ గత చ
21A థ క దహ
25 మన మ వృ క చ,
మతం క అ సం మ ప రం
30 ంచ మ ర ంచ లహ
సంస
31C ఆ ల ప వం చ ల
32 థ క హ ల అమ రణ
స
38 ప ష సం కక ంద షం
పజల సం మం
40 మ పం య ల సంస
44 ల ఏక
45 ల సంరకణ మ ద సం స యం
6 సంవత ల కం త వ వయ ఉన లల .
46 ,ఆ కప జ ల హం
, గ మ ఇతర
బల న న
50 ఎ ం యవ వస యడం
51 అంత య ం భదతల త ంచడం
51A థ క
72 క పణ ద న మం య అధ అ రం
ల కం యం , పం ంచం రం
110
74 మం ల మండ స యం మ సల ఇ ం
అధ
78 ఫ ం సంబం ం ప నమం
అధ స రం ద న .
110
112
మ క ఆ కలపకటన
ర చనం
(బ )
123 ఆ ల పక ంచ అధ అ రం
ర ం మ సమయం
143 ం సంప ంచ అధ అ రం
155 గవర మకం
161 క పణ ద న మం య గవర కఅ రం మ
163 మం ల మండ స యం మ సల ఇ ం
గవర
167 సంబం ం ఖ మం
గవర స రం ఇవ డం ద న .
169 సనమండ ర యడం సృ ంచడం
200 గవర ల అ మ ( జ ష స
అధ సం)
213 ఆ ల పక ంచ గవర అ రం
ష సనసభ మ సమయం
226 ట య ల అ రం
239AA .◌ి సంబం ం ప క బంధన
249 సంబం ం సనసభ ర ం అ రం a
య ప జనం ష షయం
262 అంత జ ల సంబం ం న ల
ష న న య
263 అంత - ష మండ సంబం ం బంధన
265 ప అ రం ంచ డ
111
275 య ం ల ం
280 ఆ కక ష
300 మ రక
300A ఆ ఆ య డ వ ఆ
చటం క అ రం (ఆ హ )
311 వ ల ం ల ంచడం, ల ంచడం త ంచడం
య ంద ర మ ల a
ష.
312 అ ల రత వ
315 య మ సం ప క ష
320 ప క షన
323-A ప ల న
324 పర కణ, శ మ యంతణ
ఎ క ఎ కల సంఘం ఇవ బడ
330 ల ట జ ష మ
ఆ న గ
335 మ గల
వ మ ల
352 అత వసర పకటన ( య అత వసర)
356 ంగ ఫల ం షయం బంధన
యం ( ష ప యమం)
360 ఆ క అత వసర ప ల సంబం ం న బంధన .
365 ంచడం ఫల ం క ప వం, ప వం పడం,
య ఇ నఆ ( ం )
368 ం సవ ంచ ర ం అ రం
మ నం
370 క సంబం ం క బంధన
జ 31
3.3 ఒక ంగ
సంఖ షయం
112
కవ
పధమ 1. ల మ 1మ 4
కఅ రప .
2. ంద త ం ల
మ ప .
ండవ సంబం ం న బంధన 59, 65, 75, 97,
ఎ ం , అల , 125, 148, 158,
అ మ ద న : 164, 186 మ
221
1. రత ష ప
2. ల గవర
3. క మ
కభ క
4. ర మ
జ సభ ర
5. క మ
సనసభ క
అ ం
6. ర మ
సనసభ ర
7. ం య
8. ల య
9. కం ల మ ఆ ట -
జనర
ప ఆ ఇం ధృ కరణ ప : 75, 84, 99, 124,
146, 173, 188
మ 219
1. ంద మం
2. ఎ కల అభ
ర ం
3. ర ం స
113
4. ం య
5. కం ల మ ఆ ట -
6. ష మం
7. ఎ కల అభ
ష సనసభ
8. ష స
సనసభ
9. ల య
జం ట ం 4మ 80
ల , య సభ
.
ఐదవ సంబం ం న బంధన 244
ప లన మ యంతణ
న ం మ
గ .
ఆరవ సంబం ం న బంధన 244 మ 275
జన ం ల ప లన
అ ం, లయ,
రమ రం.
ం మధ అ ల భజన 246
పరం య మ
I( య ), II ( ష )
మ III (ఏక క ).
ప తం, య ఉం
98 స ( స 97),
ష 59 స ఉ
( స 66) మ ఏక క
52 ష ఉ ( స
47).
ఎ దవ ం న ష 344 మ 351
ంగం. స ,ఇ 14 క ఉం
ష ప తం ఉ
22 ష . :
114
అ , ం , ,
( ం ), జ , ం , కన డ,
, ంక ,
( ), మల
ళం, మ ,
మ , ,ఒ , పం ,
సంస తం, సం , ం , త ళం,
,ఉ . ం
21 వ సవరణ చటం ంచబ ం
క 1967; ంక , మ మ
71 వ
1992 సవరణ చటం; మ
, ం , మ సం
92 వ త ంచబ
2003 సవరణ చటం. ఒ
96 వ 'ఓ ' రబ ం
దవ చ మ బంధన ( స 13 31-B
ప తం ష ం 282) 32
వ వహ ం సనసభ
సంస రణ మ ర
జ ం వ వస మ
ర ం ఇత ల వ వహ ం
ట .ఈ ంచబ ం
1 వ సవరణ (1951) ం
ర బ న చ ల ర ంచం
నం య ప లన
థ క హ ల ఉలంఘన.
అ , 2007 , ం
చ ఉ య ం
ఏ 24 త త ఈ ,
1973, ఇ యవ వస రవబ ం
స క.
సంబం ం న బంధన 102 మ 191
స ల అనరత
ర ం మ ష సనసభ
ం ల నం . ఈ
52 వ రబ ం
115
1985 సవరణ చటం

ం -
చటం అ ం .
పద ండవ అ ,అ రం మ ం ం 243-G
పం య ల ధ త . ఇ
29 ష ల క ఉం . ఈ ఉం
1992 .
ప ండవ అ ,అ
రం మ ం ం 243 W
ల ధత .ఇ
18 ష ఉ .ఈ ఉం
1992 .
ప క 3.4 ఒక ంగం క
చ అ
1. రత ప త ం డర ,ఆ ఆ
1935 చటం గవర , యవ వస, ప వ
క ష , అత వసర ప
బంధన మ ప ల
వ .
2. ంగం ర ంట ప త ం, ఆ
చటం, సన నం, ం
రసత ం, వ వస,
ప కహ , ర ంట
అ మ సభ దం.
3. ఎ ంగం థ కహ , తంత ం
యవ వస, య స క,
అధ అ శంసన,
ం లం మ
య మ -
అధ .
4. ఐ ంగం ష నం క శక ,
జ స ల ష
సభ మ ఎ కల పద
అధ .
116
5. న య బల న ందం స ఖ ,
ంగం అవ ష అ ల నం వడం
ందం, ష మకం
ందం గవర , మ
ం క సల అ ర ప
.
6. ఆ య క , ఏక
జ చ,
ంగం జంమ ఇంట - , మ
క ం సభల ఉమ ం
ర ం .
7. మ ంగం థ కహ లస న
జర అత వసర సమయం .
8. య ంగం థ క మ ఆదర ం
( ఎ ఎ ఆ ,ఇ ర యం
) ( క, ఆ క మ
జ య) ం ట .
9. ం ంగ ప మ చ క ఆద ,
స నత ం మ దర వం
ప క.
10. ద ణఆ సవరణ నం
ంగం క ంగం మ ఎ క
జ సభ స .
11. జప చటం ఏ యబ న నం.
ంగం
1. శ నంద ర . రళ ష ం, (1973)
2. , ఖ న మ ల వ ల సం,
ఈ అ యం వ ప క 3.1, 3.2 మ 3.3 డం .
3. అ క ంగం దట 7 త క ఉం
,ఆ య 128, 138 మ
న య 147.
4. 2019 వర , జ క ర షం
స ంత ం క ఉం మ అం వల ప క న
క ంగం ఆ క 370 ప రం
రత శం. 2019 , ఈ ప క ర
117
" ంగం" అ వబ అధ క ఉత
(జ దర ) ఆర , 2019 ”. ఈ
ఆర " " అ వబ ప క అ గ ం ం
ంగం (జ దర ) ఉత ,
1954 ". 2019 ఉత అ బంధనల ం ం
జ రత ంగం.
అ నప , ప య ఆ క 370 అ ఉం
రత ంగం క వచనం .
ఇం , జ నర వ కరణ చటం,
2019, ర జ ష ంమ భ ంచబ ం
ం ంద ,అ
ంద గం జ & మ య
లడ గం.
5. 1935 చటం క 250 బంధన ఉ
ంగం ర బ ం .
6. ంగ అ ం చర , VII, .35–38.
7. ఎం బ , ష ఆ ఇం , వర , ఐదవ
ఎ ష , 2002, 4.
8. ఈ అ యం వ 3.4 డం .
9. శర , ంగం ప చయం
ఇం , ం ఎ ష , 2015, ఐ ం
ప త, .42.
10. స లండ ఉన ప శం
ర ం ఉం . ఇ తర a ఉప ంచబ ం
ర ం క హ ం / ప యపదం.
11 . స , ంగం ఏ సం అం ం ం
థ కహ .అ ,ఆ హ
(ఆ క 31) థ క ం ల ంచబ ం
1978XII క 44ఆవ కసవరణ చటంద
300-ఎ ం చటపర
హ నహ .ఇ త యబ ం a
ంగం.
12. న . య ఆ ఇం , (1980).
13. 1909, 1919, మ 1935 చ మతత అం ంచబ
థ ం.
14. త ల ఓ హ ఉం
కమం త స ం ం . ఉ హరణ , USA ఇ ం
1920 మ ళల ం , 1928 ట , ఎ ఎ ఆ
118
(ఇ ర ) 1936 , 1945 , ఇట 1948 మ

1971 ట ం .
15. ప తం, అ ల రత వ ఉ ,అ
ఇం య అ స (IAS), ఇం య
స (ఐ ఎ )మ ఇం య స (ఐఎ ఎ ). 1947 ,
ఇం య స (ఐ ఎ ) నం ఐఎఎ మ
ఇం య (ఐ ) నం ఐ ఎ ఉ
ంగం ఆ ఇం స ం ం .
1963, IFS సృ ంచబ ం మ ఇ ఉ వ ం
1966.
16. 44 వ సవరణ చటం (1978) నం ఉం
అస పదం 'అంతరత భంగం' త పదం
' ధ '.
17. ంగం IX అం ల ర అం ం
ప ష ం పం య వ వస, అం ,
మం, ఇంట య మ వద పం య
.
18. ంగం IX-A ర ల అం ం
ప షం , అం , నగ పం య
ప వరన ంతం, న పట ప
ద పటణ ం ంతం మ ప ష .
19. ంగ అ ం చర , VII, 35-38.
20. ఐ .
21. ంగ అ ం చర , XI, P.616.
22. ంగ అ ం చర , VII, .242.
23. ంగ అ ం చర , XI, .613.
24. ంగ అ ం చర , XI, .617.
25. ంగ అ ం చర , VII, .387.
26. ఐవ ం , ఇం య క లక
ంగం, ఆక వ ,మ , 1953,
PP.9-16.
27. ంగ అ ం చర , VII, .1042.
28. ంగ అ ం చర , VIII, .127.
29. ంగ అ ం చర , VII, .293.
30. ంగ అ ం చర , IX, .613.
31. 2019 వర , జ క ర షం
స ంత ం క ఉం మ అం వల ప క న
క ంగం ఆ క 370 ప రం
119
రత శం. 2019 , ఈ ప క ర
" ంగం" అ వబ అధ క ఉత
(జ దర ) ఆర , 2019 ”. ఈ
ఆర " " అ వబ ప క అ గ ం ం
ంగం (జ దర ) ఉత ,
1954 ". 2019 ఉత అ బంధనల ం ం
జ రత ంగం.
అ నప , ప య ఆ క 370 అ ఉం
రత ంగం క వచనం .
ఇం , జ నర వ కరణ చటం,
2019, ర జ ష ంమ భ ంచబ ం
ం ంద ,అ
ంద గం జ & మ య
లడ గం.
32. వ ఎం 284 సంఖ అ నప , అస తం
సంఖ 282. రణం, ఎం (87,92
మ 130) ల ంచబ మ ఒక ఎం ంచబ ం
257-A .
120
4 ంగం క ం ట
అత అ క ంగం a రం ం న ద
T ం
ప క. ర స ప
ధన. 'ఉ తం' అ పదం ప చ
ం ట. ఇ క ంశం
అ స ం
ం
ం క ఉం
ంగం. ఎ .ఎ.ప ,ప ఖ య మ
ంగ , ం ట ' ం 'అ
ంగం.'
రత ం ం ట ఆ రప ం
'ఆ జ ష ', పం ం ం నమ తర ం న, మ
ంగ అ ం 1 త క ంచబ ం . సవ ంచబ ం
42 వ ంగ సవరణ చటం (1976), ఇ ంచబ ం
తప - ష , కమ సమగత.
121
ఉ తం క
ప త పం ఉ తం ఇ ఉం :
" , రత పజ , గం రం ఉం ల సంక ం
రత శం SOVEREIGN SOCIALIST SECULAR DEMOCRATIC REPUBLIC
మ లంద భదత క ంచడం:
యం , క, ఆ క మ జ య;
LIBERTY ఆ చన, వ కరణ, నమ కం, సం మ ర ;
మ అవ శం క అరత ; మ మధ ప రం
;వ క ర భ ఇ ట మ
శం క ఐక త మ సమగత ;
ఈ ఇర ఆరవ
నవంబ , 1949 , ఇక డ అ , ఎ అం యం
ఈ క ఉం ”.
122
ం ట కఇ ం
ఉ తం ప ల ల ం :
1. ంగం క అ రం క లం: ం ట ం
ంగం అ పజల ం ం ం
రత శం.
2. రత ష స వం: ఇ రత ర మత ం పక ం ,
ష , కప మమ ప క జ .
3. ంగం క ల :ఇ యం, చ ం
స నత ం మ దర వం ల .
4. ం క ం న : ఇ నవంబ ం
26, 1949, .
123
ఉ తం ప
ఖప - వ , ష , ల , క ,
ప ,జ , బ ,ఈ మ - వ ంచబ
ఈ ం ధం :
1. ర మ
' ర రం' అ పదం రత శం ం ద ం
మ ఇతర శం క ఆ పత ం, స తంత జ ం2.
న అ రం , మ స ంతం ర ంచడం ఉ తం
వవ (అంతరత మ హ ం ).
1949 ఉన ప , రత శం ఆ న ం ల పక ం ం
మ ష సభ త ం మ అం క ం ం
మ అ ప , ఈ అదన -
ంగ పకటన రత శ ర మ ప తం య
పద 3 . ఇం , ఐక జ స రత శం సభ త ం
సంస (UNO) ఆ ప క ఉండ
ర రం 4 .
ర మ జ ం వడం రత శం ఒక ందవ
గం గం ంత అ లం ఇవ ం .
2. ష
ఈప 42 వ సవరణ ం ర
1976, ంగం ష కం ం ఉం
ష నం క శక . ఇం లం , ఏ
ంగం ఇప వర అవ కం ఉం .
అం ం , ం 5 ం ఒక ఆ ం ం
అవ ష 'స జం క ష న ' ఏ యం
1955 రంభం మ తద ణం చర .
ఖ ం , ష జం క ర య ం ఒక 'ప మం
ష జం 'మ 'క ష జం ' ( ' అ
ష జం ') అ ర ల యం క ఉం ం
ఉత మ పం మ ఆ ర .
మ ,ప మ ష జం ' శమ' సం క ఉం
ఆ క వ వస 'ఇక డ ప త మ రం సహ వనం
124
6. ం న ,' క ష జం లక ం ఉం
ద కం, అ నం, మ అవ ల అస నతల అంతం యం 7.
ర య ష జం అ జం మ ం దం క శమం
ం య ష జం '8 .
సర కరణ, కరణ క త ఆ క నం (1991)
మ పపం కరణ ష ఆ ల ప చన ం
ఇం య .
3. క
' క' అ ప 42 వ
ంగం ం
1976 సవరణ చటం. అ ం , న
1974, ' క ష ం' 9 అ ప
స షం నప
ంగం న , ఎ వం
సం హం
ంగ త అ వం ం ల
తద ణం ఆ క 25 ం 28 వర ( థ క హ ఇ ం
మత చ ) ంగం ర బ .
క రత ంగం క ల వన క ఉం
క దం అం , మన శం అ మ ( సంబంధం ం
బలం) ష ం ం ఒ మ మద క ఉం ం 10 .
4. ప మ
ప మం ం ట ం న ధం 11 జ ఆ రప ఉం
ప మ ర రం క ంతం, అన , ం నం
పజల అ రం.
ప మ ం ం ర -పత క మ ప క. పత కం
ప మ ం, పజ తమ అ న త శ ఉప
ట ం . పత కం ప క ఉ
ప మ ం, అ , ప య కరణ, ఇ , మ
12. ప క ప మం ,మ
పజల ఎ బ న ప ం ఉప
అ రం మ త ప న ంచం మ చ యం . ఈ
ప మ రకం, ప ప మంఅ
ం ర - ర ంట మ అధ క.
రత ంగం ప సం అం ం
ర ంట ప మ ం ంద ఎ
అ మ చర ల సనసభ ధ త.
125
వర వ జన ం , ఆవరన ఎ క , యమం,
యవ వస క తంత ం మ వక క వడం
ర ప మ ం క వ కరణ
ర య జ య త.
'ప మ ం' అ ప సత ం ట ఉప ం
జ యప త ం కం క ంచడం
ఆ కప మ ం.
ఈ క అం ద తన
నవంబ 25 న ంగ అ ం పసంగం,
1949, ఈ ం ధం :
" జ యప మ ం వద ఉం తప ఉండ
ఇ కప మ ం. కప మ ం అం ఏ ? ఇ
అం చ , స నత ం మ ం వన నం
ట . చ , స నత ం మ దర వం క
ల ప కవ ప గ ంచబ ం . ఒక య ఏ
ఒక ం మ క వడం ఓట
ప మ ం క ఉ శ ం. ం
స నత ం, స నత ం చ ం . చ ఇవ
మ స నత ం దర వం ం . స నత ం ం , చ
మం మం కఆ ప ఉత ం . స నత ం
చ ం , వ గత రవ చం ం ”. 12A
అ సందర ం , 1997 ం ఇ ం :
" ంగం సమ ల కక ఏ ల సంక ం ం
ప క, ఆ క మ జ య యం అం ంచడం
ర ప క కమ ఆ కప మ ం ”.
5. ప
ప మ జ ల ం వ వ క ంచవ -
చ కం మ ప . ఒక చ కం , ష అ ప
( రణం ) వంశ రంపర ం , అన అత
రసత ం లయం వ ం , ఉ , ట . గణతంతం ,
మ , ష అ ప ఎల ఎ బడ
ప కం త , ఉ ., USA.
బ , ఉ తం ' ప ' అ పదం ం
రత అధ అ ఎ బ న తల ఉం . ఆయన ఎ క
ప కం ఐ ళ త .
ప అం మ ం ష : ఒక , జ య నం
పజల ర రం మ వం ఒక వ ;
126
ండవ , ఏ ప క న తరగ క వడం మ అం వల పజలంద

ప ఎ వం వక ం ల రవబడ .
6. యం
ఉ తం ' యం' అ పదం న ల సంత ం ం -
క, ఆ క మ జ య, ధ బంధనల ర తం
థ కహ మ శక .
క యం ం లంద స న న త ం
లం, రం , , మతం, ంగం ఆ రం ఏ క వ సం
మ అం వలన న. అం ఎవ స ం హ క వడం
స జం ప క గం మ దల
కబ న తరగ ల ప (ఎ ,ఎ మ ఓ )మ
మ ళ .
ఆ క యం మధ వకత ం
ఆ క ర ల ఆ రం పజ . ఇ ల ం క ఉం ం
సంపద, ఆ యం మ ఆ క స ష న అస నత . ఒక
క యం మ ఆ క యం కల క ఏ ం
'పం యం' అ .
జ య యం లంద స నం ఉం ల ం
జ యహ ,అ జయ ల ల స న ప శం మ స న స రం
ప తం .
యం క ఆదర ం- క, ఆ క మ జ య-ఉం
రష పవం (1917) ం బ ం .
7. చ
' చ'అ ప ర క ల యంతణ క వడం
వ ల, మ అ సమయం , అవ ల అం ం
వ గత వ ల అ వృ .
ం ట రత శ లంద ఆ చన చ అం ం ,
వ కరణ, నమ కం, సం మ ఆ ధన, థ క
హ , ఉలంఘన షయం అమ యబడ .
ఉ తం వ ం న చ అవసరం
రత ప మ వ వస క జయవంత న ప .అ ,
చ అం ఒక న న య ' 'అ , ఉం
ంగం నప ఆనం ం .
పం , ఉ తం థ క ఉద ం న చ
హ సం ర న అరత .
127
మన ఉ తం చ , స నత ం మ దర వం క ఆద
ం పవం (1789-1799) ం బ ం .
8. స నత ం
'స నత ం' అ ప ఎవ ప క అ క వడం
స జం గం, మ త న అవ ల క ంచడం
ఎ వం వక ం అ వ ల సం.
ఉ తం రత శ లంద స నత ం
మ అవ శం. ఈ బంధన క ల క ం
స నత ం- ర, జ య మ ఆ క.
థ క హ ల అ యం క ం బంధన
రస న ంచం :
(ఎ) చటం ం స నత ం (ఆ క 14).
( ) మతం, ఆ రం వక ంచడం
లం, ంగం న ప శం (ఆ క 15).
( )ప త ఉ ష ల అవ ల స నత ం
(ఆ క 16).
( ) అంట తనం ర (ఆ క 17).
(ఇ) కల ర (ఆ క 18).
ంగం ం బంధన ఉ
జ య స నత ం ంచం . ఒక , ఏ వ పక ంచ డ
మతం ఆ రం ఎ కల ర అన ,
, లం ంగం (ఆ క 325). ం , సభ ఎ క
మ ష స వ జన ఓ హ ఆ రం ఉం
(ఆ క 326).
ప ఆ ల (ఆ క 39) ర తం
మ స మ న ప మస ళ న తతనం
న .వ స నహ
9. దర వం
దర వం అం దర వం. ంగం
ం స ఈ దర వన త ం
రసత ం. అ , ఫండ ంట (ఆ క 51-ఎ) అ
మర త ంచడం రత శం ప
రత శ పజలంద ఉమ దర వం
మత, , ం య గ ల ం ం .
128
దర వం ం ష ల భ ఇవ మ ం ట పక ం ం -
వ క రవం మ ఐక త మ సమగత
శం. 'సమగత' అ ప ఉ
42 వ ంగ సవరణ (1976).
క స .ఎం.
ంగ సభ , 'వ క రవం'
ంగం క దల ంచడ
మ ప మఏ ర ంచం , అ ం
ప వ వ తంప త న .ఇ యబ ం
థ కహ ల క బంధనల మ
క ర ం ష నం క
వ . ఇం , థ క (ఆ క 51-ఎ)
ఇ మ ళల అ ం మ ళల ర డం
రత శం ప అవ నకర న పద ల త ంచడం
మ ళల రవం, మ ఇ ప ం
రత శం క ర రం, ఐక త మ సమగత సమ ంచ మ ర ంచ
రత శం.
' శం క ఐక త మ సమగత' అ పదం ం ం క ం
యస కత క న కమ క లత .
ంగం ఆ క 1 రత ' య ఆ ' అ వ ం
ల ం హ ద స షం య
య , ఇం య య కఅ వస ం .ఇ
వం య స క త అడం ల అ గ ంచడం లక ం ం
మతతత ం, ం యత, లతత ం, దం, దం మ
బ .
129
ం ట క
ఉ తం థ క తత సం మ థ క న
వ - జ య, క మ మత- ంగం ద
ఆ త. ఇ ంగం క ప మ ప దృ క ఉం
అ ం ,మ పన క కల మ ఆ ంకల ప ం ం
ంగ తం .స అ కృష ట
అయ , ంగ అ ం స
ం ం ంచడం ఖ న త, 'మన ం ట
మనం ఇంత లం ఆ ం న కల గన ంగం వ కప ం '.
క స .ఎం.
ంగ అ ం , ఉ తం ' తకం
ర మప మ గణతంత జ ం '.
పం రవ, మ క స
ంగ అ ం , క ఖ త సంగ ం ం
ం ప ల ం ట: 'ఉ తం
ంగం క న గం. ఇ ంగం క ఆత .
ఇ ం లకం. ఇ ంగం అమ న ఆభరణం. ఇ
స న , వ లవవ
ంగం'.
స ఎ ర , ఒక ప ఖ ఆంగ జ య స త,
రచ తల జ య అ త న అ ం
ప క. అత ' ' వం ంగ ఉ తం వ ం న 13 వర
ంగం. అత ఉ తం క వచనం క
తన ప ద సకం ప ఆ ష రంభం 14 ఉటం ం
మ క య (1951).
రత ప న య ఎం. దయ గమ ం ,
'ఉ తం తంత పకటన ఉం ం
ఆ అ , ఒక పకటన కం ఎ వ. ఇ
మన ంగం క ఆత , ఇ మన న ం
జ య స జం. ఇ గం ర న ప క ఉం , ఇ తప మ క
పవం 15 ర గల .
130
గం ం ట
ఉ ంగం తం ఒకం గం ఒక .దం అ అ
Berubari య 16 (1960) , ం
ఉ తం అ క క ఉన రణ ప జ ల ం
ంగం బంధన , మ మన క
ంగ పకర . ఇం , ఎక ఉప ం న ప
సం అస షం ఒక కం ఎ వ అ ల క ఉం ం ,
నం వద ంత స యం వ
ఉ తం ం పరచబ న ల .ఈ ం ఉన ప
ఉ తం క ఖ త, ం ప కం
ఉ తం ంగం గం ద అ యప .
శ నంద ర 17 (1973), ం
ం అ యం రస ం ం మ ంగ ఉ తం ఆ ఉం ఒక గం
ంగం. ఇ ఉ తం ప త నద గమ ం ం
ఖతమ ం చద మ అరం
ఉ తం వ క ంచబ న ప మ ప దృ క ం .
రత శం క ఎ ఐ 18 (1995) , ం మ
ఉ తం ంగం అంత గమ అ యప .
ంగం ఇతర ల ,ఉ తం ఉం
ంగ అ ం త ం ంచబ ం ; , నత త
అప ంగం అమ వ ం . ంచ రణం
వ ఉ తం అ అ ణం ఉంద ంచడం
ంగం ంగ సభ ఆ ం ం .అ
ఓట సం ం ట ం , అధ
ంగ సభ ,' ం ట అం పశ
ంగం గం '19 . అ ష ఆ ంచబ ం . అం ,
ం ప త అ యం ం ట
ంగం ఒక గం, అ అ ణం ఉం ం
ంగ వ వ పక తం .
అ , ం ష గమ ం :
1. ఉ తం సనసభ అ ర వన
సనసభ అ ల ధం.
2. ఇ యబదం , అన బంధన అమ యబడ
య ల .
131
ం ట క లభ ం
ం ట సవ ంచవ అ పశ
ంగం ఆ క 368 త కం ద ఉద ం ం
శ నంద ర (1973). ఇ ం టఅ
ఇ ంగం గం నం న సవ ంచ .
ఆ క 368 సవరణ అ షన ం
థ క అం ల శనం య బ న ఉప ంచబడ
ంగం క థ క లక , ం పరచబ
ఉ తం.
అ , ఉ తం ఒక గమ ం అ యప ం
ంగం. అ యం ండ న ం
అ Berubari య ఈ షయం (1960) త , మ
' థం క లకట లసవ' సవరణ
ంచవ యబడ
, ఆ షర . మబ ట లం ,
క థ క అం థ క లక అ అ యప ం
ఉ తం ఉన ం ర
ఆ క 368 20 ంద సవరణ .
ం ట 1976 ఇప వర ఒక త సవ ం
42 వ ంగ సవరణ చటం, ఇ ం ం
తప - ష , కమ సమగత- ం ట. ఈ
సవరణ అ జ ం .
1. ంబ 13, 1946 న త తర ంచబ ం మ క ంచబ ం
జనవ 22, 1947 న ంగ అ ం త.
2. రత తంత చటం, 1947 ఆ ం వర ,
రత శం జ ం క ం ( ల ).
ఆగ 15, 1947 ం జనవ 26, 1950 వర , రత శం
జయ ఆ పత ం
మ ఆ ష . రత శం ం
తన పక ం వడం జనవ 26, 1950 న ఆ పత ం
వ ప . అ నప , ఒక
య 1956 వర .
3. ంతమం స ల పచ న భ ల ల ంచ
ంగ అ ం , పం 1949 ఇ అ :
132
' రస ంచ లం తం ప జ .
ం . ఒక శం తన
తం ం ?
మ క శం ? రణం ట
అం క . క ఉ తఅ ష
వ మ ఆ ష న
అ వం క . బలం వశ త ఉం
మ చ.ఇ ఉంద అంద
మ ం బయట ళ ఏ సభ
అ ఎం ం ం '. ఆయన ఇం ఇ అ , 'ఇ ఒక ఒప ందం
సంకల ం, సంకల ం ంచబ ం '.
4. రత శం 1945 UNO సభ త ం ం ం .
5. నం ఇ ం :' క వ గ ంచ
ం మ న ల ల మ ంత ంచ
ష నం క ఉ తం మ శక
రత ంగం, ప క a జర
క ష న పన కణ
స జం, ఇక డ ఉత ప న ఉ
క జ నం యంతణ , ఉత
కమం గవంతం మ స నత ం ఉం
య సంపద పం '.
6. ప ఇం ం ,' ఉం
ంత ష జం ం ఉంద ఎల .
ం రం ల యం
అవస . వలం యం మన రకం
మ దం '.
7. పం అ కల అం ల శ లయం v.
ఉతర ప
8. నకర .
ష ం (2000).
య ఆ ఇం (1983).
9. మతం పట ష ఖ ఆ రం ,
ర ల క ఉం :
(ఎ) క ష ం: ష ం మత వ కత మ అం వల,
అ మ ల ఖం ం .
( ) వప లన ష ం: ష ం మ అ ల న మ
అం వల, ఒక ష మ ష ం పక ం
మతం, ఉ హరణ , బం ,బ ,
లంక, ,మ ద న .
( ) క ష ం: షయం ష ం తటసం ఉం ం
మతం మ అం వల, ప ం ఏ సమ ంచ
133
మతం ష మతం , ఉ హరణ , USA

మ రత శం.
ఎ ం , రత ంగ చటం, అల
ఏ , ఎ దవ ఎ ష , 2002, . 222.
10. అప ంద య ఖ మం ఆ ఖ ర ం
వన: ' చ , సం క చ మ ఉం ం
ఆ ధన, ఏమ ం న . ష ం
ఏ మతం , ష ం ,ఏ య డ
ప మ స నం డటం తప , షం
మతం క ఉండ '. అ ధం ,
రత ప న య గ ందగడ ర ం
ం రత ంగం ఉన క దం
రం: ' ష ం ఏ ప కత యత ప
మతం వం : ఇ అసంబదం మత వ కత ;ఇ
అ మ ల స న చ ఇ ం '.
11 . 'ప మ ం' అ పదం ం ప ల ం ఉద ం ం ,
అ మ అం 'పజ ' మ ' లన'
వ స .
12. ప య కరణ అ ప త నం
చటం సం ఓటర చటం ంచబ ం
పత క ఓ .
ఇ అ పజ యగ ఒక పద
చటం సం సనసభ ప ంచం .
అ ఓట యగల ఒక పద
గ ం ప అ ల ంచం
అత తన ల ర ంచడం ఫల న
స .
అ రత శం క అ ం పద
ప ఖ త ఉన ఏ సమస పజ . ఇ రణం ఉం ం
క ల ప ష ంచ ఉప .
12 ఎ. . వ , ం ఆ ఇం ష :
ప , IV, . 944 ఎం ం .
13. రత ంగం క ఉ తం అ
' పం మ న పం దన
సకమం; మ అ తద ణం - ఉప గప ం '.
14. అత ఇ :' య మ ంత క ం
రత పజ తమ రం ం ల గర ప
a క ల సభ త ం ందడం స తంత తం
134
జ య సంప యం మనం ప న తఅ ,
ఇ ఇ త క ఎ వ.
15. ఎం దయ , రత శం ప మంమ యవ వస
, . 51.
16. కఆ క 143 ంద రత ష ప చన
ఇం అమ ంగం-
య సంబం ం న ఒప ందం మ
ఎ (1960).
17. శ నంద ర . రళ ష ం (1973).
18. ఎ ఐ ఆ ఇం .క మ ఎ ష అం
ంట (1995).
19. ' ంగ అ ం చర ', 10, . 450–
456.
20. గమ ం ం , 'మన ంగ భవనం
న థ క అం ల ఆ రం
ప క. ఈ ల ల ఏ ల ంచబ ,
ణం మ గడ ంచ మ అ ఒ ఉండ
ంగం ం న ంచ . ఒక
అ సవ ంచ అరం వ
య ర ం అ రం
జ య క థ కమ థ క లక '.
135
5 య మ గం
ఒక ంగం
య మ
-1 ంద 1 ం 4 వర
గం.
rticles వ వహ ం
136
UNION OF STATES
ఆ క 1 రత , అం ర ' య ఆ ' వ ం
' డ ష ఆ ' ం . ఈ బంధన ం వ వహ ం
ష : ఒక , శం ;మ ం , జ య రకం.
ంగ అ ం ఏ యం
శం సంబం ం . ంతమం స ం
ంప య ( ర ), మ ంద ఆ కత సమ ం
( రత శం). అం వల, ంగ సభ a
ం ం శమం (' రత శం, అం ర ')
ండవ , ' య ' అ వ ం నప
అం ద ంగం, ' ణంయ సఆ ఖ . ' అ క పదబం
ఆ ప రం న త ఇవ బ ం
' డ ష ఆ ' ం ర ల వల: ఒక , ఇం య డ ష
వం ల మధ ఒప ందం క ఫ తం
అ క డ ష ;మ ం , వ ల హ
స ఖ ం . స ఖ ఒక య ఎం కం అ
శనం యబడ . శం సమగ న మ భ ంచబ ం
ప లన లభ ం సం త ధ 1.
ఆ క 1 ప రం, రత శం క వ క ంచవ
వ :
1. ల
2. ంద
3. రత ప త ం నం గల
ఏ సమయ పర .
మ ంద త ం ల మ క
ంగం క ద ప నబ ం . వద
ప తం, 28 మ 9 ంద త ం ఉ . బంధన
ల సంబం ం న ంగం అంద వ ం
అ పద 2. అ , ప క బంధన
( XXI ంద) మ ష, జ ల వ ం
ం , అ ం, మ , ఆంధప , లం ణ, ం,
రం, అ ంచ ప , మ క టకల అ గ
ఒక తరగ ల సంబం ం న రణ బంధన . ఇం ,
ఐదవ మ ఆరవ ప క బంధన ఉ
137
ం మ జన ం ల ప లన సంబం ం
ల .
ఖ ం , ' ట ఆ ఇం ' కం స త వ కరణ
' య ఆ ఇం ' ఎం కం ం త
రం త , ంద త ం ఉ
రత ప త ం ఏ నం గల
భ ష సమయం. స ఖ వ వస స మ
అ ల పం ందం పం ం . య
మ నం న ,మ
ంద ప త ం ర ం .
ర మ జ ం వడం ర ల ంతం గల
అంత య చటం ం న ల ప రం, అన ,
ష (ఒప ందం, ,బ మ , ప య కరణ త త),
వృ (ఇప వర ంచబ న ల ఆక ంచ ), జయం
అణ త. ఉ హరణ , రత శం అ క ల ంతం ం
మ నగ హ వం ; , మ మ ;
;మ ం రంభ నప ం
ంగం. ఈ లస రన ం చ ం
త త ఈ అ యం .
ఆ క 2 ర ం ' య ప ంచ అ రం ఇ ం
రత శం, అ వం బంధన మ షర ల త ల ంచం
స ంద అ ం '. ఈ ధం , ఆ క 2 ర ం ం అ ల ఇ ం : (ఎ)
య ఆ ఇం త ల ప ం అ రం; మ ( )
త ల ం అ రం. ద ప ం
ఇప ఉ ఉన , ండవ ం
ంఖ ం ఉ, ఆ క 2 త ప లశం పన. పన సంబం ం న
య ఆ ఇం గం . ఆ క 3, మ
, ఇప ఉన ల ఏర డ ల సంబం ం న
య ఆ ఇం .మ ట లం , ఆ క 3 వ వహ ం
అంతరత నః స ఇంట ంగ గం
య ఆ ఇం .
138
నర వ క ంచ ర ం శ
ఆ క 3 ర ం అ రం ఇ ం :
(ఎ) ఏ షం ం యడం త ఏ యం
ం అంతకం ఎ వ ల ల ఏకం యడం ఏకం యడం
ఏ షం ంత ఏ గం;
( )ఏ ష ంచం ;
( )ఏ షం క త ంచం ;
( )ఏ ష స హ ల ర డం; మ
(ఇ) ఏ షం రం .
ఏ , ఆ క 3 ఈ షయం ం షర ల ం : ఒక ,
ల ఆ ం ప శ టవ
షప ంద ర త ర ం ;
మ ం , ర య ం , షప ం
వ కరణ సంబం ం న ష సనసభ అ
న వవ కణ .
ఇం , త ల ఏ ర ం అ రం ఉం ం
ఒక ఏకం యడం త షం ంద ఏ అ రం
ఏ షం య గం ఏ ఇతర ష ంద 3.
షప ( ర ం ) కఅ ల క బ ఉండ
ష సనసభ మ అం క ంచవ రస ంచవ
కణ సమ క ంచబడ . ఇం , ఇ త యవల న అవసరం
ప సవరణ ష సనసభ చన
ర ం తర ంచబ ం మ అం క ంచబ ం 4. ఒక సందర ం
య గం, సంబం త చన అవసరం
సనసభ తన అ ల ంచ మ ర ం వ
ఏ చర స ంద ం .
ఈ ధం , ంగం ర ం అ రం ఇ ంద స ష ం
త ల ఏ య ం ,స హ ర ర
ఇప ఉన అ మ ం .మ ట లం ,
ర ం తన జ య ప ప రం యవ
. అం వల, క సమగత ఏ ఉ
ంగం . బ , రత శం
స ' ధ ంసక ల శనం య య ' వ ంచబ ం .
పంద ప త ం యల శనం
శనం యగల
య . USA ,మ
139
, ఒక ష క సమగత రంతర ఉ
ంగం . అ క డర
ప తం త ల ఏ య స హ ల ర
సంబం త లఅ మ ం ఉన .ఆ
అం వల USA ' శనం య య ' అ వ ం
శనం య .'
అం క, ంగం (ఆ క 4) ఆ చ ల పక ం
త ల ప శం పన సం త యబ ం (ఆ క ంద
2) మ త లఏ మ ం ల ,స హ
ఉన ల (ఆ క 3 ంద) ఉండ డ
ఆ క 368 ప రం ంగ సవరణ ప గ ంచబ ం .
అం ఇ వం చ ల రణ ఆ ంచవ
మ రణ సన ప య .
ర ం ఒక ష ం ల త ం అ రం ఉం ?
(ఆ క 3 ంద) రత అప ం అ రం ఉం
ఒక శం? ఈ పశ ం ప క సం వ ం
ం 1960 షప న చన .
ఒక గం ంత వ వ ంద ప త ం న రయం
య (ప మ ం ) అ జ ల ం
ఆం ళన మ దం మ త అవసరం
అధ క చన. క అ రం అ ం అ యప ం
ర ం ఒక ష త ంచ (ఆ క 3 ంద) ం
ర య ఒక ఇవ డ . అం ,
ర య సవ ంచడం త అప ంచవ
ఆ క 368 ంద ంగం. పర వ నం , 9 వ
బ య ంగ సవరణ చటం (1960) ం ంచబ ం
గం అ .
మ , 1969 ం ఈ ఇ ం ,
రత శం మ మ క మధ స హ దం ప రం
ంగ సవరణ అవసరం . ఇ అ ం
ఎ చర జ ం , ఎం కం ఇ ర ల ష క ఉండ
ఒక గం.
140
బం ల సరణ
100 వ ంగ సవరణ చటం (2015) ం ం
రత శం ల నం వ ప వం ం
ఇతర ల బం బ యడం
ఒప ందం మ మధ ప ం ం
రత శం మ బం ప . ఈ ఒప ందం ప రం, రత శం
111 ఎ ల బం , బం బ ం
51 ఎ వ రత బ . అదనం , ఈ ఒప ందం ం
ప లఆ లబ మ 6.1 కస హ
km ంచబడ స హ గ త. ఈ ప జ ల సం,
క సవరణ ల సంబం ం న బంధనల సవ ం ం
(అ ం, ప మ ం , లయ మ ర)
ంగం క ద . పథ ం
సవరణ ం ధం ఉం :
1. రత శం మ బం క రణ స హ ఉం
4096.7 . . రత శం-
క అ ప రం స హ ర ంచబ ం
1947. బంధనల ం త
అ , ప ష ం ల ం
1950 అ . ప ష ంచ మ పయత ం జ ం
1958 క - ఒప ందం .అ ,
య భజన సంబం ం న సమస
ం ం స . ంచ
ం , ంగం ఇ న అ యం
(9 వ సవరణ) చటం, 1960 ర ం ఆ ం ం .
రంతర జ ం మ ఇతర జ య రణం
ఆ సమయం ప , ంగం (9 వ
సవరణ) చటం, 1960 సంబం ం య యబడ
ర (ప తం బం ) . 4a
2. 16, 1974 న, రత శం మ మధ ఒప ందం
కస హ సంబం ం బం
స హ మ సంబం త ష ం ం మధ సంతకం యబ
క సం ష స ప రం క
స హ స హ ఉం . ఈ ఒప ందం
ఇ న ధృ క ంచబ ం , ఇంట ఎ , గం బ
ంగ సవరణ అవసరం. ఈ క క , ఇ
141
ఖ త న ం ంచ అవసరం
ఇ బ యబ ం . తదనంతరం, సమస
స హ స హ కస హ సంబం ం న ;
ప ల నం ఉన ;మ ఎ వ
సంతకం యడం ం ప ష ంచబ ం
ంబ 6, 2011, ఇ క అంత గం ఉం
రత శం మ బం మధ స హ ఒప ందం, 1974.
మద మ సమ త యబ ం
అ ం, లయ, సంబం త ష ప
రమ ప మ ం .4
142
మ య లప మం
చ క ల అ సం నం
తంత సమయం , రత శం ం వ ల క ఉం
జయ ,అ , (పత క లన )
ప త ం) మ చ క ( లన )
క పర వ బ ఉం
). రత తంత చటం (1947) ం సృ ం ం
రత శం మ క స తంత మ ప కఆ ప మ
చ క ల ఎం క ఇ , అం , రత శం రడం, రడం
స తంతం ం . 552 చ క ల
రత శం క క స హ ల ఉన 549 మం
రత శం మ న3( ద , నగ and ◌్ మ )
రత శం ర క ం ం . అ , లక , ఉ
చర రత శం- ద అ సం ంచబ ం ,
ప య కరణ నగ and ◌్ మ దం
ప శం.
1950 , ంగం వ కరణ ఉం
ఇం య య - ఎ, మ క మ
మ 5. తం ద, సంఖ 29. గం
ఒక క ర గవర ల క ఉ
రత శం. B ర చ క ల క ఉ
చటసభఇం . క క షన ర క ఉ
మ
ర చ క .ఈ ( తం 10 సంఖ )
ందం ర ంచబ . అండ మ
ఏ ంత D ఉంచబ .
క ష మ క
రత శం న ం ల చ క ల అ సం నం ఉం
క అమ క. న న ం ం ఉం
ం , ఖం ద ణ రత శం, ల నర వ కరణ సం
ప క. ప రం, 1948 , ప త ం
రత శం క ష య ం ం
ల ప ంచ ఎ . . అధ కతన.
143
క ష తన క ంబ , 1948 సమ ం ం
ప కన ల నర వ కరణ ం
రకం కం ప ల లభ ం. ఈ
ఆగ సృ ం ం మ మ క మ ం
ంబ ం త క ,
1948, తం పశ త ప ంచ .ఇ క
జవహ , వల ప మ ప మయ మ
అం వల, క ప ం ం 6 . ఇ సమ ం ం
ఏ , 1949 ంచం మ ష అ కం రస ం
ల నర వ కరణ సం.
5.1 1950 రత శం క గం
D
ఎ
1. అ ం 1. ద 1. అ 1. అండ మ
2. 2. జ 2.
మ
3. ం 3. మధ 3.
ర
4. మధ 4. 4. -
ప హ
5. మ 5. 5.
మ
పం
6. ఒ 6. జ 6. .◌ి
7. పం 7. ష 7. చ
ప
8. 8. 8. క
Travancore-
9. ప మ 9. ంధ 9. మ
ం ప
10. ర
144
ప క 5.2 ల వ వహ ం ంగం అస
మ
అస క కవ
VI A 152-237
ద క
VII B 238
ద క
VIII 239-242
ద క
IX 243
ద గం D
మ ఇతర
అం నబ ం
ఏ , అ బ , 1953 , రత ప త ం బలవంతం యబ ం
ఆంధ ష ం అ వబ ద సృ ంచడం
ం ల మ షం ం ం .ఈ
ర ప దరణ ం న ఆం ళన మ మరణం త త
56 ల ఆక త త లబ న ం వ
రణం సం స .
ఫజ అ క ష
ఆంధ ష ం ఏర డటం వల ఇతర ం వమ
ప కన ల సృ సం ం . ఇ బలవంతం ం
రత ప త ం ( ంబ , 1953 ) -
సభ ల నర వ కరణ క ష
తం పశ ప ంచ ఫజ అ అధ కతన.
ఇతర ఇద స .ఎ . క మ .ఎ . .ఇ
ంబ 1955 తన క సమ ం ం మ స తం ఆ ంచబ ం
ల నర వ కరణ ష ష. , అ రస ం ం
'ఒక ష-ఒక ష ం' ంతం. అ యం ఐక త
రత శం క ధ క ప లన ప గ ం
శ జయ ల న ణం. ఇ జర ం ం
145
కఏ పథకం ప గణన అం
ల నర వ కరణ:
(ఎ) ఐక తమ భదత క సంరకణ మ బ తం
శం.
( ) మ ంస క స యత.
( ) ఆ క, ఆ క మ ప ల పర న ప గణన .
( ) ప ఒక పజల సం మం క ప కమ ప రం
ష ంఅ శం తం.
5.3 1956 రత శం క గం
ంద త ం
1. ఆంధప 1. అండ మ
2. అ ం 2. .◌ి
3. 3. చ ప
4. ం 4. , మ అ ం
5. జ 5. మ
6. రళ 6. ర
7. మధ ప
8. మ
9.
10. ఒ
11. పం
12. జ
13. ఉతర ప
14. ప మ ం
క ష ర ం ం ల
అస ంద మ ల వ కరణ
ంగం మ 16 ల సృ మ 3 ంద ప లన
. రత ప త ం అం క ం ం
న ల . ల
నర వ కరణ చటం (1956) మ 7వ ంగ సవరణ
146
చటం (1956), ఎమ ల మధ వ సం
ర యబ . ళ ంద
పక ఉన ల నం యబ మ మ ఉ
ంద త ం య ంచబ . ఫ తం , 14 మ 6 య
నవంబ 1, 1956 న సృ ంచబ .7
ల నర వ కరణ చటం (1956) త
- నం యడం రళ ష ం
మ ష ం మల మ దణ న క స
(ద కన డ). ఇ ం ల నం ం
ఆం సృ ంచ ఆంధ ష ం ద షం
ప ష ం. ఇం , ఇ మధ ర ష ం ం నం ం
మధ ప షం ప ష ంమ ష ం.
అం ధం , షఇ ం, ష ష షం ం మ షక ం; నం ం
మ పం య ( ) పం
ష ం; మ అ షం జ షం ం . అం క, అ
, మ అ ం క త య సృ ం ం
మ షం ం యబ న గం ం .
త మ ంద త ం 1956 త త సృ ంచబ
1956 దఎ న ల నర వ కరణ త త
రత శం క జ య పటం రణం రంతర జ
ప దరణ ం న ఆం ళన మ జ యప లఒ .
ప కన మ లఏ ం
ష ంస క స యత క భజన ం
ఉన .
మ ష మ జ
1960 , ం క ష ం భ ంచబ ం 8 ం
ప క -మ పజల మ ష మ
జ పజల జ . జ ంచబ ం
ఇం య య క 15 వ ష ం.
మ
నగ హ
ఈ 1954 ం వర ప ం .
తదనంతరం, ప లన 1961 వర ఒక
పజ స యం ఎ న హ .ఇ రబ ం
147
10 వ ంగం ప రం రత శ ంద గం
సవరణ చటం, 1961.
మ మ
,
రత శం ఈ ల ం నం ం
1961 చర క ధ . అ a
12 వ ంగ సవరణ చటం, 1962 య గం.
త త, 1987 , ష ల ం ం . 9 పర వ నం ,
మ మ ల ప క ంద గం .
గం ర ం క ఉం
రత శం ,క క , మ
ం. ం ఈ 1954 రత అప ం .
తదనంతరం, ఇ ' నం న గం' ర ంచబ ం
1962 14 వ ంగం ంద గం
సవరణ చటం.
ం
1963 , గ ం ష ం 10 ఏర ం
అ ం పల ండ మ ం ంతం. ఇ జ ం
శ ల కద క సంతృ పరచ .అ , ం
ం ఇం య య క 16 వ ష ఇవ డం
1961 అ ం గవర యంతణ ఉంచబ ం .
హ , చం
గ and ◌్ మ చ ప
1966 ,హ సృ ంచ పం ష ం 11 భ ంచబ ం ,
ఇం య య క 17 వ ష ం మ య గం
చం గ . ఇ ప క ' ' ం అ స ం ం
ం ం ' (పం ) ంద అ ద ం ం
స ం యకత ం. ర
క ష (1966), పం ం
ం పం క ష ం ఏర ం
ం హ ష ంమ ండ ం ఏర
చ క పక ఉన ంద గం నం యబ
ప . 1971 , చ ప ంద గం
కృ మ12 ఒక ష (ఇం య య క 18 వ ష ం).
మ , రమ లయ
148
1972 ,ఈ న రత శం క జ య పటం ఒక ప న ం
ర ధం , మ
. [13] ఈ మ ర క ం ంద త ం
మ లయ క ఉప- ష తంమ ం య ల ం
ంమ అ చ ప ( దట
-ఈ ం య ఏ - )ఉ వ ం . ,
ఇం య య ల సంఖ 21 ం (మ
19, ర 20, లయ 21 వ). రంభం , 22 వ
ంగ సవరణ చటం (1969) లయ ఒక
అ ం ష ం 'స యంప ప ష ం' 'ఉప- ష ం'
ంత సనసభ మ మం ల మండ . అ , ఇ జరగ
లయ పజల ఆ ంకల ర ం . య
ంమ అ చ ప ఏర
అ ం ల ం .
ం
1947 వర , ం ం న ర య చ క ష ం.
1947, ం న త త, ం a
రత శం క ' క ', రత ప త ం ం ం
రకణ, హ వ వ మ స ర ధత
ం క . 1974 , ం ప క వ కం ం
రత శం అ బంధం. ప రం 35 వ ంగం
సవరణ చటం (1974) ర ం అమ ం .ఈ
సవరణ త ష ప శ ం
ం 'అ ' ఇవ డం ంగం
ఇం య య క ష ం. ఈ ప జనం సం, త ఆ క 2-ఎ మ
త ( బంధనల క ఉన 10 వ మ
అ ష షర ) ంగం ర బ .ఈ
అ , ప గం సంతృ ంద నంత లం న గ
ం పజల ఆ ంక . జ న ప య కరణ
1975, సంస ర య ఓ
ం రత శం అంత గం ం . పర వ నం , 36 వ
ంగ సవరణ చటం (1975) ం ంచబ ం
ం ఇం య య (22 వ ష ం) క ష ం.
ఈ సవరణ ద మ లవ ల సవ ం ం
ంగం మ త ఆ క 371-ఎ ర ంచబ ం
ప ం. లన
ఇ ఆసంబం
క 2-ఎంమ ప10 కవ బంధన ర ం
1974 35 వ సవరణ చటం రబ .
149
రం, అ చ ప మ
1987 , ం క త , 14 అ చ ప 15
మ 16 23, 24 మ 25 వ ఉ వ ం
ఇం య య వ స . ం క య గం
a క సంతకం క న ం ష ప నం ం
ండం ఆ ం ( రం అ ) 1986
ంద ప త ం మ షన ఫం మధ ,
ం ద ల అంతం ం . అ చ ప ఉం
1972 ం య గం. షం
ంద గం ం యడం సృ ంచబ ం
, మ మ .
ఛ గ h ◌్, ఉత ఖం మ రం
2000 , ఛ గ h ◌్ మ త ,17 ఉత ఖం 18
మ రం 19 మధ ల ం సృ ంచబ
ప , ఉతర ప మ వ స .ఇ అ
ఇం య య కవ స 26, 27 మ 28 వ .
లం ణ
2014 , లం ణ త ష ం ఉ వ ం
ఇం య య క 29 వ ష ం. ఇ ల ం కబ ం
ఆంధప .
ఆంధ ష చటం (1953) ద ఏ ం
బయట యడం ఆంధ ష ం వబ రత శం
మ ష ం (ఇ త ళ ) ం ం .
క ఆంధ , ష జ
ం ంచబ ం .
ల నర వ కరణ చటం (1956) -
సృ ంచ ఆంధ ష ం ద షం ం
స ం న ఆంధప ష ం. ష జ
ద రబ ం .
మ , ఆంధప నర వ కరణ చటం (2014)
ఆంధప ం భ ం ,అ ,
ఆంధప ( సం) మ లం ణ.
జ & మ లడ
2019 వర , ర జ షం స ంతం
ంగం మ ఆ క ప రం ప క ం ం
రత ంగం 370. 2019 , ఈ ప క ఉం
150
" ంగం" అ వబ అధ క ఉత ర యబ ం
(జ దర ) ఆర , 2019 ”. ఈ ఆర
ప ం " ంగం" అ
(జ దర ) ఆర , 1954 ”. 2019
రత ంగం అ బంధనల ఆర ం ం
జ .అ ,ప య ఆ క 370
రత ంగం క వచనం న ం .
ఇం , జ నర వ కరణ చటం, 2019,
ర జ ం భ ం
ప క ంద త ం , అ , జ &
మ లడ ంద గం.
జ క ంద గం అ ం క ఉం
జ న
మ ంద
లడ .
ఈ ధం , మ ంద త ం ల సంఖ ం
1956 14 మ 6 వ స 2019 ం 28 మ 9 వర ఉ 20 .
ర
మ ందత ం ల ఉ
రబ ం . త ఉన ద ష ం
. 1950 'ఉతర ప ' అ . 1969 మ
21 'త ళ '. అ ధం , 1973 ,
22 'క టక'. అ సంవత రం , , మ
అ ం ల 23 'లక ' అ . 1992 ,
ంద గం Delhi ◌ి య జ న es పకల న యబ ం
Delhi ◌ి గం ( ఇవ ం -
69 వ ంగ సవరణ చటం, 1991 .24
2006 , ఉత ంచ ర బ ం 25 'ఉత ఖం ' .
అ సంవత రం, ం ర బ ం 26 ' ' . 2011 ,
ఒ 27 'ఒ ' .
5.4 2019 రత శం క గం
ంద త ం
1. ఆంధప 1. అండ మ
151
2. అ చ ప 2. చం గ .◌్
3. అ ం 3. మ నగ హ
4. 4. మ మ
5. ఛ గ h ◌్ 5. Delhi ◌ి ( య జ
గం)
6. 6. జ
7. జ 7. లడ
8. హ 8. లక
9. చ ప 9.
10. రం
11. క టక
12. రళ
13. మధ ప
14. మ ష
15. మ
16. లయ
17. రం
18. ం
19. ఒ
20. పం
21. జ
22. ం
23. త ళ
24. లం ణ
25. ర
26. ఉత ఖం
27. ఉతర ప
28. ప మ ం
152
ంగం
క.సం. చ బంధన
నం
1. అ ం( కస హ ల
స హ ) చటం, 1951 అ ం షం
గం క ఇవ డం
ఆ ష ం ఉం ం
.
2. ఆంధ ష చటం, 1953 ద సం ఏర ం
ష ంఅ
ఆంధ, బయట యడం
ం ం
మ ష ం.
క జ
ఆంధ ష ం మ షం
ంచబ ం
ం వద.
3. చ ప మ క త ఏ ం
( ) చటం, చ ప
1954 కప త ల ఏకం యడం
చ .ప మ
4. చంద ( నం) క నం ం
చటం, 1954 చంద న (
ం రత శం క ఎ )
ప మ ం ష ం.
5 ల నర వ కరణ చటం, సత న
1956 స హ
సం ధ ల
కలవడం క ఉ శ ం
, ం యమ క
ం . ఇ 14 సృ ం ం
మ 6 య
. :
ఆంధప ,అ ం,
153
, ం ,జ మ
, రళ, మధ
ప ,మ , ,
ఒ , పం , జ ,
ఉతర ప మ ప మ
ం . య
: అండ
మ , Delhi ◌ి ,
చ ప ,
, మ
అ ం ,మ
మ ర. ఇ ంచబ ం
రళ త ష ం
నం-
షం
మ మల
ష ంమ స
ద ణ న (ద
కన డ). ఇ నం యబ ం
క ం ం
ద షం
సృ ంచ ఆంధ ష ం
ఆంధప ష ం.
ఇం , ఇ నం యబ ం
మధ ర ష ం,
ంధ ప ష ంమ
షం
మధ ప ష ం.
అ ధం , ఇ నం యబ ం
ష ష ంమ క
ఆ షం
ం ష ం;
షం
; మ
పం
( ) పం య
;మ అ షం
జ షం .
154
అం క, ఇ త సృ ం ం
క య గం,
మ అ ం
గం ం
మ ం యబ ం
ష ం.
6 మ ప మ ం బ సం అం ంచబ ం
( ల బ ) చటం, ం
1956 షం
ప మ ం .
7. జ మ మధ బ సం అం ంచబ ం
ప (బ ం
) చటం, 1959 జ షం
మధ ప ష ం.
8. ఆంధప మ క సం అం ంచబ ం
మ ( లస హ
స హ ) చటం, 1959 ఆంధప మ
మ .
9. ం నర వ కరణ క త ష ం ఏర ం
చటం, 1960 జ (15 వ ష ం)
జ డటం
షం ం ం
ం మ రబ ం
ం క ఇతర గం
మ ష ష ం ష ం.
అహ నగరం
జ జ ం .
10. నం న నం సం అం ంచబ ం
( నం) చటం, 1960 అ ం , పం
మ ప మ ం
ం ం న
ంద
ఒప ం
ప ల మధ
రత శం మ ,
1958 మ 1959.
155
11. ఆ ం చటం, 1962 త ష ం ఏర ం
ం (16 వ ష ం) త
గ ండల యడం -
ం ం ంతం
అ ం ష ం. గ
ండ - ం ంతం a
అ ం క జన ంతం
ఆరవ నబ ం
ంగం.
12. పం నర వ కరణ చటం, క త ష ం ఏర ం
1966 హ (17 వ ష ం) త
ం యడం
ం ం
పం ష ం. ఇ
చం గ .◌్ త ం
ంద త ంతం a
ం ం రణ లధనం
పం మ హ .
13. , ఉతర ప క సం అం ంచబ ం
(సహ ల ) లస హ
చటం, 1968 , ఉతర ప .
14. ఆంధప మ బ సం అం ంచబ ం
(బ ం గం
గం) చటం, 1968 షం
ఆంధప .
15. మ ష ం( రబ ం
) చటం, 1968 మ షం
త ళ ష ం.
16. అ ం నర వ కరణ స యంప ప ఏ ం
( లయ) చటం, 1969 ష ం (ఉప ష ం) అం
లయ, ష ప
అ ం.
17. చ ప షం ంద త ం ఎ
చటం, 1970 చ ప ం
ఒక ష (18 వ ష ం).
156
18. ఈ న ం ం యన ఎ ం
( నర వ కరణ) చటం, 1971 మ మ
క ర
(19 వ ష ం మ 20 వ షం
వ స ష ం). ఇ
ష ప నం ం
లయ (21 వ ష ం),
ఇ గతం ఉప-
షం షం
అ ం. ఇం , ఇ ఏర ం
కరం ంమ ందఅ తచ ం
గం ం ప
అ ం.
19. ష ం( రబ ం
) చటం, 1973 షం
క టక ష ం.
20. , మ రబ ం
అ ం ( ంద త ంతం
) చటం, 1973 , మ
అ ం
క ంద గం
లక .
21. హ మ ఉతర ప క సం అం ంచబ ం
(స హ ల ) లస హ
చటం, 1979 హ మ ఉతర ప .
22. ఆ ం చటం, 1986 ఎ య ట
ం క a
ష ం (23 వ ష ం).
23. అ చ ప షం ంద త ం ఎ
చటం, 1986 అ చ ప ం
ష (24 వ ష ం).
24. , మ మ క త ష ం ఏర ం
నర వ కరణ చటం, 1987 (25 వ ష ం)
క ం
157
ంద గం ం
, మ మ .
25. మధ ప క త ఏ ం
నర వ కరణ చటం, 2000 ఛ గ h ◌్ (26 వ ష ం) అ
ష ల
మధ ప .
26. ఉతర ప క త సృ ం
నర వ కరణ చటం, 2000 ఉత ంచ (27 వ ష ం) త
ం క డం
క
ఉతర ప ష ం.
27. నర వ కరణ చటం, క త ం
2000 రం (28 వ ష ం)
ం
ష
.
28. ఉత ంచ ( రబ ం
) చటం, 2006 ఉత ంచ ష ం
ఉత ఖం ష ం.
29. ం ( య
) చటం, 2006 ంక ంద గంగం
.
30. ఒ ( ) రబ ం
చటం, 2011 ఒ షం
ఒ ష ం.
31. ఆంధప క త ఏ ం
నర వ కరణ చటం, 2014 లం ణ (29 వ ష ం) త
ం క డం
క ష
ఆంధప .
32. జ ర భజన
నర వ కరణ చటం, 2019 జ ష ంమ
ం
ంద ,అ ,
158
జ క ంద గం
& మ య
లడ గం.
య మ
5.6 సంబం ం న ఒక
ఆ క నం షయం- షయం
1. య మ గం
2. త ల ప శం పన
2A. ం య సంబంధం క ఉం ం –
(ర )
3. త లఏ మ ం ల ,
స హ ఉన ల
4. ఆ క 2మ 3 ంద ం ంచబ న చ
ద మ లవ సవరణ
మ అ బంధ, దృ క మ
పర వ న ష .
1. ంగ అ ం చర , 7, , 43.
2. 2019 వర , జ క ర షం
క ఆ క 370 ప రం ప క ం
రత ంగం. స ంత ప క ష ం ఉం
ంగం.
3. క 18 వ ంగ సవరణ చటం రబ ం
1966.
4. . ఆ ం (1960).
4a. ఈ స రం క ం యబ ం
యమ య మం త ఖ ( సన గం),
రత ప త ం.
.ఐ
4
5.
.
5.1 డం .
6. ర క న .
7. 5.3 డం .
8. ం నర వ కరణ చటం, 1960 .
159
9. మ మ
, డ నర వ కరణ చటం, 1987 .
10. ఆ ం చటం, 1962 , అమ వ ం
ంబ 1, 1963.
11 . పం నర వ కరణ చటం, 1966 .
12. ఆ చ ప చటం, 1970, అమ వ ం
జనవ 25, 1971 ం .
13. ఈ న ం ల ( నర వ కరణ) చటం, 1971 ,
జనవ 21, 1972 ం అమ వ ం .
14. ఆ రం చటం ప రం, 1986 ం
బవ 20, 1987.
15. అ చ ప ష ం చటం, 1986
బవ 20, 1987 ం ప వం.
16. , మ మ డ నర వ కరణ చటం, 1987 .
17. మధ ప నర వ కరణ చటం, 2000 .
18. ఉతర ప నర వ కరణ చటం, 2000 .
19. నర వ కరణ చటం, 2000 .
20. 5.4 డం .
21. మ ( ) చటం, 1968,
జనవ 14, 1969 ం అమ వ ం .
22. ( ) చటం, 1973 .
23. , మ అ ం ల
( ) చటం, 1973.
24. బవ 1, 1992 ం అమ వ ం .
25. ఉత ంచ ( ) చటం, 2006 .
26. ం ( ) చటం, 2006 .
27. ఒ ( ) చటం, 2011 .
160
6 రసత ం
అరం మ
ఇతర ఆ క ల , రత శం ం ర ల పజ ఉ - మ
. రత ష ం స మ యత ఉ
ఇ . అ రమ జ యహ ల ం .మ ,
ఇతర ల మ అం వల, అ ల ఆ ంచవ
జ యహ .అ ం వ - హ ర క గ ంతర శ గ ంతర .
హ ర క గ ంతర హ రక
రత శం సంబం . శ గ ంతర ,మ
రత శం దం ఉన శం. కం త వ హ ల ం
హ ర క గ ంతర , ఉ ., అ వ కం రకణ ంద మ
ర ంధం (ఆ క 22).
ంగం ఈ ం హ మ అ ల అం ం
రత శ (మ గ ంతర ల ఖం ం ):
1. మతం, , లం, ంగ ప కన వక వ కం హ
న ప శం (ఆ క 15).
2. ప త ఉ షయం అవ ల స నత హ
(ఆ క 16).
3. మ వ పకట చ హ ,అ ం ,అ ష ,
ఉద మం, సం మ వృ (ఆ క 19).
4. ంస కమ హ (ఆ క 29 మ 30).
5. క భ మ ష సనసభ ఎ కల ఓ హ
అ ం .
6. ర ం మ ష సభ త ం సం హ
సనసభ.
7. ప త ల ల క ఉండ అరత, అన రత ష ప ,
రత ఉప ష ప , ం య మ ఉన త
, ల గవర , అ జనర ఆ ఇం మ అడ
ల జనర .
హ ల , ల ణప ఉం
ఉ హరణ , ర య ష ం , ప ంచడం, ర ంచడం
య ం మ య తం, ర ంచడం మ ద న .
రత శం క మ సహజ ద
USA ఉన అధ క పద అ , క మ
సహజ ద అధ క పద అ .
161
షన జ
ంద ఆ క 5 ం 11 వర రసత ం ం ంగం వ వహ ం
II. ఏ ,ఇ శత సత న
ఈ షయం బంధన . ఇ నవ ల త ం
రత రంభం (అన , జనవ 26, 1950 న). ఇ ం
స రన రసత ం సమస వ వహ ంచ డ
రం . ఇ ఒక చ ం ంచ ర ం అ రం ఇ ం
అ వం ష మ రస సంబం ం న ఇతర ష ల సం అం ంచం .
ప రం, ర ం రసత చటం (1955) ం ం ం ,ఇ
ఎప క సవ ంచబ ం .
ంగం ప రం, ఈ ం వ లవ
జనవ 26 న, రత అ .
1950:
1. రత శం తన సం ఉన వ మ ర నవ
అత రత శం జ ం నట షర ; అత ఏ ఉం
త దం రత శం జ ం ; అత రణం వ న ట
రం ం ఐ ళ రత శం
ంగం, రత అ .
2. ం రత వలస వ న వ ర అ
అత అత త దం అత త ఎవ ఉం
అ భక రత శం జ ం మ ం ం ర
షర అం , 19, 1948 ం అత రత వలస వ నట 1 ,
అత తన ం రత శం రణం వ
వలస ; అత 19, 1948 న త త రత వలస వ నట ,
అత రత న యబ . , ఒక వ వ
అత ఆ ల రత శం వ ం నట త న యబడ
ష సం అత దర న ం .
3. 1, 1947 త త రత శం ం వలస వ న వ ,
త త న సం సం రత వ
. ఇం సం ఆయన ఆ ల రత శం వ ం వ ం
ష సం అత దర న ం 2.
4. ఒక వ , త దం త ఎవ జ ం
అ భక రత శం రత శం పల ఎవ వ
అత న యబ ర య అవ ం
రత శం క త ల ప త రత శం
అత సం శం, రం ం త త
ంగం. ఈ ధం , ఈ బంధన ర ల కవ ం
ఎవ ర య రసత ం ం ల వ .
, ఈ బంధన (ఎ) వ ల రసత ం వ వహ
రత శం సం; ( ) ం వలస వ న వ ;( )వ
162
వలస వ , త త వ ;మ ( ) ర య సంత ం నవ
రత శం పల వ .
రస సంబం ం ఇతర ంగ బంధన
ం :
1. ఏ వ రత శ డ ప గ ంచబడ
రత శం, అత ఏ రస స చ ందం సం ం నట
ష.
2. రత ం ప వ తప క
ఏ చటం బంధనల బ అ వం న గం
ర ం త యబ ం .
3. ర ం ఏ బంధన రవం అ రం ఉం ం
రసత ం మ అ ఇతర ష ల స రన మ ర
రస సంబం ం న .
163
, 1955
రసత చటం (1955) రసత ం ంద మ వ అం ం

ంగం రంభ న త త.
స , రసత చటం (1955)
మ రసత ం. , ఈ బంధన ర యబ ం
రసత ం (సవరణ) చటం, 2003.
రసత ం ందడం
రసత ం ంద 1955 రసత చటం ఐ ల ం ,
అం , క, సంత , న , సహ కరణ మ నం
ప శం:
1. క
రత శం జనవ 26, 1950 న త తజ ం నవ 1 ం ,
1987 అత యత సంబంధం ం క రత
త దం .
1, 1987 న త త రత శం జ ం న వ a
ఆ సమయం అత త దం ల ఎవ రత రత
అత క.
ఇం , ంబ 3, 2004 న త త రత శం జ ం న
త దం ఇద అ రత
రత శం త దం ల ఒక రత మ మ క
జ ం న సమయం అకమ వలస .
రత శం న త తల ల మ శ గ ంతర
క ర య రసత ం ంద .
2. సంత
1950 జనవ 26 న అంత ం రత శం పల జ ం న వ
ంబ 10, 1992 అత
తం ఒక ళ సంత ం న రత
అత జ ం న సమయం రత .
1992 ంబ 10 న త త రత శం పల జ ం న వ
అత త దం ల ఎవ రత రత ప గ ంచబ ం
అత న సమయం .
ంబ 3, 2004 ం , రత శం పల జ ం న వ a
అత నజననం ఒక
ం ఒకరసంవత రం
వద న యక , సంత ం న రత
ంద ప త ం, ఈ లం న త త. ఒక అ ష , సం
న లల జననం న , ఒక ర య ఉం
అ వం న త దం ల ం త ర క ధ త
అత ఆ మ క శం క క ల .
164
ఇం , న రత శ మ సంత ం న
అత ఏ ఇతర శ రత
పల మ క శం క రసత ం యత త ంచ
అత వయ ం నఆ ల .
3. న
ంద ప త ం, ఒక దర , న వ
రత శం ఏ వ అ (అకమ వలస )
ం వ ,అ :-
(ఎ) ర య సంత ం న వ , రత శం రణం ఏ సంవత వ
ష సం దర య సంవత ల ం ;
( ) ర య సంత ం నవ రణం ఏ శం వ
అ భక రత శం పల ఉంచం ;
( ) రత హం నమ రణం వ ం వ
ష సం దర య ం రత శం ఏ సంవత ;
( ) రత అ న న ల ;
(ఇ) త దం న న వయ మ మర ం గల వ
రత శ ;
(ఎ ) వయ మ మర ం ఉన వ , అత త దం ల ఒక
ప స తంత రత ,మ రణం రత శం వ
దర య ం ంట ప ం ల
న ;
( ) వయ మ మర ం ఉన వ న యబ న వ
ఐ ళ రత ల క ,మ ఎవ
త ం రణం ప ం ల రత శం వ
న సం దర .
ఒక వ అత అత వ అ ర య సంత ం న వ ప గ ంచబడ
త దం , అ భక రత శం ఇతర గం జ ం
ఆగ 15, 1947 త త రత శం గ ం .
న న అ వ లవ యత ప ణం
రత శ న యబడ ం 2a .
4. సహజత ం
ంద ప త ం, ఒక దర , క ధృ కరణ ప ఇవ వ
ఏ వ సహజత ం (అకమ వలస )క ఉం
ం అరత :
(ఎ) అత ఉన ఏ ం న ద
రత శం క ర ం ంచబ ం
సహజత ం శం;
( ), అత ఏ శ , అత త ంచ పయ
అత ర సం దర న సందర ం ఆ శం క రసత ం
రసత ం అం క ంచబ ం ;
165
( ) అత రత శం వ ం వ ఉ
రత శం ప త ం కం ఒక మ మ క ,
ప ం లల వ వ ంట ం
దర ;
( ) న ం ప సంవత ల
ప ం ల , అత రత శం వ ం ఉ
రత శం ప త వ, కం ఒక మ కం
మ క , తం పద ం కం త వ
సంవత ల;
(ఇ) అత మం స వం గల ;
(ఎ ) అత న ష త న నం ఉంద
ంగం ఎ దవ 3;మ
( ) సహ కరణ ధృ కరణ పతం మం యబ న సందర ం
అత , అత రత శం వ ం ల , ప ంచ న ల అ ం ,
రత శం ప త ం ంద అంత యం వ
రత శం స స జం, సంస ంద ఉన సంస
రత శం ంచబ న వ ల శ రం. అ , ప త ం
సహ కరణ సం రత శం న న అ ఏ ప ల వ వ
ష వ న వ షయం
సం, తత సం, కళ, త ం, పపంచ ం నవ
గ . ప సహజ యత ప ణం
రత ంగం.
5. ర డం
ఏ గం రత శం గ , రత ప త ం
గ పజల ఉన వ ల ం ం
రత శ .అ ం వ రత శ అ
య యబ న . ఉ హరణ , ం రత శం గ న ,
రత ప త ం రసత ం ( ం ) ఉత (1962) ం ,
రసత చటం (1955) ంద.
6. వ ల రస సంబం ం న ప క బంధన
అ ం ఒప ందం
రసత ం (సవరణ) చటం, 1985, ఈ ం ప కత ం ం
అ ం ఒప ందం ప వ వ ల రస సంబం ం న బంధన
(ఇ ల సమస సంబం ం న ):
(ఎ) జనవ ం అ ం వ న ర య సంత ం న రంద
1, 1966 బం ం మ రణం
అ ం ప ం న ం అ ం ప గ ంచబ ం
జనవ 1, 1966 ం రత శ ఉండం .
( )అ ం వ న త త వ న ర య సంత ం నప వ
జనవ 1, 1966 25, 1971 ం బం ం మ
అత ప ం న ం రణం అ ం వ
166
అ ం మ ఒక ంచబ న
తన న ం . అ వం న తవ a ప గ ంచబడ
లం న ం అ ప జ ల సం రత
ఒక ం న ం ప . ,
ప సంవత ల వ వ , అత అ హ ఉం
రత శ ,ఓ హ న ం ధత .
రసత ం వడం
రసత ం ల రసత చటం (1955) ం
చట
త ంంచడం
ంద సం
,ర ంయడం మ ంగం: ంద ం అ ,
1. త ంచడం
వయ మ మర ం ఉన రత శం ఏ ఒక పకటన యవ
తన ర య రస త ంచడం. ఆ పకటన న త త,
ఆ వ రత .అ , అ వం పకటన ఉం
రత శం రం న దం త యబ ం , న ఉం
ంద ప త ం ం .
ఇం , ఒక వ తన ర య రస త ం న ,ప న
ఆవ క డ ర య రస .అ , అ వం
ల ప ళ వయ ం , అత ర య రస రం ంచవ .
2. ం
ఒక ర య స చ ందం (స హ , మ ం
, అనవసర న ప వం బలవంతం) క రస ం ం
మ క శం, అత ర య రసత ం స యం లకం ం .ఈ
అ , రత శం ఉన దం ఈ బంధన వ ంచ
రం.
3.
ఇ రత రస ందం తప స ర యడం
ప త ం, ఉం :
(ఎ) సం రసత ం ం :
( ) రత ం నమ క హం ం :
( ) చట దం వరకం శ సం ం
ద సమయం ;
( ) ష సహ కరణ త త ఐ ళ ,
ం సంవత ఏ శం యబ ; మ
(ఇ) రణం ఏ సంవత ల ం రత శం ం వ
రంతరం. 4
167
ం
రత ంగం స ఖ మ ద ంద జ ల is ం నప
(ందం మ ), ఇ ఒ రస త అం ం , అన
రత రసత ం. రత శం య త యత .
ప క ష రసత ం . USA వం ఇతర స ఖ
మ మ , ట ం డ వ వస అవలం ం ం
రసత ం.
USA , ప వ USA త
అత ం న ప క ష ం. అం వలన, అత ం ం యత
హ ల ద ంద ట ం ం - య ప త ం ప నం న ఒక
మ క ష ప త ం. ఈ వ వస క సమస సృ ం
వక, అన , ఒక ష ం తన ల అ లం వక పవ
ఓ హ ,ప త ల ర ం హ , ధన హ వం ష
వృ మ ద న . ం వ వస ఈ సమస ంచబ ం
రత శం రసత ం పబలం ఉం .
రత శం , లంద జ ం న ష ం సంబంధం ం
రసత ం క ఒ జ య మ ర హ ల ఆ ంచం
శం మ మధ వక . అ , ఇ
వక క వడం క రణ యమం న ం ల బ ఉం ం ,
ఉ స
1. ర ం (ఆ క 16 ంద) సం ంచవ
ఉ ల షర ష య గం
ఆ ష ంద గం మ , క అ రం
ఆ షం ంద త ంతం ఇతర అ రం. ప రం,
ర ం ప తఉ అమ ం (అవసరం
సం) చటం, 1957, మ త ప అ రం ఇ ం
రత శం మ త స అరత ం ఉం ం
ఆంధప , చ ప ,మ -
మ ర. ఈ చటం 1974 గ నం న, అ ం బంధన
ఆంధప 5 మ లం ణ న ఏ 5ఎ .
2. ంగం (ఆ క 15 ంద) వక ం
మతం, , లం, ంగం న ప శం ఆ రం ఏ
మ స నం . అరం ష ం యగల
ప క ప జ ల అం ంచం ష ల ల న త ఇవ ం
అ ఇ నహ లప
రత ల ంగం. ఉ హరణ , ఒక ష ం అం ంచవ
ల ద సం .
3. ఉద మం మ స చ (ఆ క 19 ంద)
ఏ గ ప జ ల రకణ బ ఉం ం . ఇతర
ప , జన ం ల ప ంచ , వ ంచ మ రపడ బయ హ
ప తం యబ ం . స , లకణ న సంస ర ంచ ఇ జ ం ,
168
ష, ఆ మ గల మ ద మ
ంప య వృ మ ఆ వ కం ర ంచం .
4. 2019 వర , ర జ ష సనసభ మ
అ రం ఇవ బ ం :
(ఎ) ష శత ఉన వ ల ర ంచడం;
మ
( ) అ వం శ ఏ ప కహ మ అ ల ఇవ ం
రవం :
(i) ష ప త ం ఉ ;
(ii) ష ం లస రన;
(iii) ష ం ప రం; మ
(iv) ల లహ మ ఇతర ర ల స
ప త ం.
బంధన ంగం ఆ క 35-ఎ ఆ రం ం ంచబ ం
రత శం. ఈ ఆ క ంగం “ ంగం” త ర బ ం
(జ దర ) ఆర , 1954 ”. ఈ ఉత యబ ం
ంగం ఆ క 370 ప రం ష ప అం ం న
ర జ ప క . 2019 ,
ఈప క త అధ క ఉత ర యబ ం
“ ంగం (జ దర ) ఆర , 2019”. ఈ
ఆర ం 1954 క అ గ ం ం .
న రత ంగం ప శ ం
ఒ రసత ం క వ వస మ ఏక హ ల అం ం ం ( న )
) రత శ పజ దర వం మ ఐక త వన త ంచ
మ సమగ ర య ంచడం. అ నప , రత శం
మత అల , వర సంఘరణ , ల ,
ఘరణ మ . అం వలన, ప త క న లక ం
వ వ పక తం మ ంగ త ఐక త ంచ మ
సమగ ర య శం గ ంచబడ .
169
ఓవ ఆ ఇం
ంబ 2000 , రత ప త ం ( ంగ మం త ఖ)
ంద రత డ ఉన త క ఏ ం
ఎ ఎం ం అధ కతన. క ఆ శం
బ ఇం య డ ం సమగ అధ యనం యం
త క సంబంధం సం చర ల యం .
ఈ క తన క జనవ , 2002 సమ ం ం . ఇ ర ం
ద ంద మం సం రసత చటం (1955) క సవరణ
ంతమం ం న ఇం య ఆ ( ఐఓ) రసత ం
న .
ప రం, రసత ం (సవరణ) చటం, 2003, బంధన ం
16 క PIO ల ఓవ ఆ ఇం (OCI) య
మ బం ం ఇతర .ఇ అ ం వ ం
ం మ రస ంచడం సంబం ం న బంధన
ప న చటం.
త త, రసత ం (సవరణ) చటం, 2005, క ప స ం ం
మ బం న అ ల PIO ల OCI మం
క చ ల ప రం స అ ద ంద రసత ం. ఇ
OCI స ద ంద రసత ం ద ఇక డ గమ ం
రత ంగం ద ంద రసత ం ద ంద యత ం (ఆ క 9).
మ , రసత ం (సవరణ) చటం, 2015, సవ ంచబ ం
ప న చటం OCI సంబం ం న బంధన . ఇ ప శ ం a
నం యడం "ఓవ ఆ ఇం ల "అ వబ త పథకం
PIO మ OCI .
PIO పథకం ఆగ 19, 2002 న ప శ టబ ం
ఆ త త ంబ 2, 2005 ం OCI పథకం ప శ టబ ం .
OCI ఉన ప ం పథ స ంతరం న
పథకం మ ంత ర ం ం ం . ఇ అనవసరం ఉం
దర ల మన ల గందర ళం. సమస ల దృ ఉం
దర ఎ ం నమ న క క ంచడం
రత ప త ం త త ఒ పథ ం ం ల ర ం ం
PIO మ OCI పథ ల నం యడం, ం ం క ల లక ల క ఉం ం .
అం వల, ఈ ల ంచ , రసత ం (సవరణ)
చటం, 2015, అమ వ ం . PIO పథకం జనవ ం ర యబ ం
9, 2015 మ ఇప ఉన అ PIO ల ఉం ల య యబ ం
జనవ 9, 2015 ం OCI ల ప గ ంచబ ం .7
రసత ం (సవరణ) చటం, 2015, మకర భ ం
"ఓవ ఆ ఇం " "ఓవ జ ఆ ఇం "
ల ”మ ప ఈ ం బంధన :
170
I. ఓవ ఆ ఇం ల న
(1) ఈ తర న న దరంద ప త ం,
రత క న ం -
(ఎ) వయ మ మర ం ఉన ఎవ , -
(i) మ క శం క , రత శ
సమయం, ంగం రంభ న త త ఎ
(ii) ఎవ మ క శం క , అరత ం
రం ం న సమయం రత
(iii) మ క శం క , ఒక ం న
ఆగ 15, 1947 త త రత శం గ ం ;
(iv) ల మనవ అ ం ప మనవ ఎవ ?
( ) ఒక వ , బంధన నవ క న డ
(ఒక);
( ) ఒక వ , న డ, మ త దం ఇద
రత శ త దం ల ఒక రత ;
( ) రత లం క త గ త గ
ఓవ ఆ ఇం ల క లం మ ఎవ
హం న యబ ం మ రంత యం ం ం
ంట ం సంవత ల క త వ లం
అ ష క పదర న.
ఏ వ , ఎవ ఎవ త దం త ప
త , బం
ంద ప త ం వం ఇతర శం, నవ
ఓవ ఆ ఇం ల న వ అ .
(2) ంద ప త ం ఏ నవ
ర య లం ల క ప తవ ప గ ంచబడ
రత శ ల .
(3) ం (1) ఏ ఉన ప , ంట
ప కప ఉ య సంతృ ం ప త ం,
ప ల త ర కం న న త త, ఒక వ న యం
ఓవ జ ఆ ఇం ల .
II. రత శ ల హ ల కన ం
(1) రత ల క అ ం అరత ఉం ం
హ , ఈ తర న ంద ప త ం నవ .
(2) రత ల క అరత ఉండ
ం హ (ఇ రత ఇవ బడ )-
171
(ఎ) అవ లస న ఆయన అరత ఉండ

ప తఉ సంబం ం న ష .
( ) ఆయన అధ ఎ కల అ .
( ) ఆయన ఉప ష ప ఎ కల అ .
( ) య మ అత అరత ంద
అ న త య నం.
(ఇ) అత ఉన త య మ అరత ంద
.
(ఎ ) ఓట న వ అత అరత ఉండ .
( ) సభ
పజ స ఉండ
ఆ .
అత అరత ంద
(h) అత షం స ఉండ అరత ంద
సనసభ ష సనమండ .
(i) అత ప వల మ అరత ంద మ
య ఏ ష వ వ ల సంబం ం
ంట వం వ మ ల మకం తప
ప త ం నవ .
III. ఓవ ఆ ఇం త ంచడం
(1) రత శం ఏ ం న
త ం న ఒక పకటన అత న ం
రత శ క , పకటన ఉం
ంద ప త ం న ం ,మ అ వం న ,
ఆ వ రత ల క .
(2) ఒక వ రత శ
ల ,ఆవ క లం క త గ , ఎవ ఉ
ఇం క మ ప న డ ం
రత క న యబ న వ ఉం
రత ల క .
IV. రత శ న ర
ఒక వ న ంద ప త ం ర యవ
రత ల క , అ సంతృ ం -
(ఎ) రత క న
సం, త ధం చడం ందవ
ఏ క సవం;
( ) రత ల క అసంతృ ం
రత ంగం ;
( ) రత శ ల క ,ఏ దం
రత శం రం వ , చట దం వరకం యవ సం ంచవ
172
శ ;
( ) రత ల క ,ఐ ళ
ష ,త వ క ంచబ ం
ం సంవత ల కం ;
(ఇ) ర రం క ప జ ల సం అ యడం అవసరం
రత శం క సమగత, రత శం క భదత, రత శ హ ర క సంబం
ఏ శం, రణ పజల ప జ ల సం;
(ఎ ) రత ల క హం-
(i) సమర య నం త ర యబ ం ;
(ii) ర యబడ , అ వం వ రం
అత ఏవ హం .
ప క 6.1 NRI, PIO మ OCI ల 8 ల డం

క.సం. క అం - వ క
నం క రత ఇం (OCI) ల
ర య (ఎ ఆ ఐ)లం (PIO)
1. Who ? ఒక ర ఒక వ ఒక వ న
ఎవ who క
రణం ఉం ఎవం ఇం (OCI) ల
వ న ఆ రసత ం ంద
బయట
రత శంమ ఉం ఒక చటం, 1955
క ఒక రత
రత య
మ ఎవ
ప తం
ప
మ
శ
రసత ం /
యత
అం అత / ఆ
ప ఉం
2. Who ఉం - - క ం వ
అ ?
న అ
క
రత శం (OCI) ల :-
173
(1) ఎవ
ఆ సమయం రత శం,
త తఎ
రంభం
ంగం
అం 26.01.1950;
(2) ఎవ అ
క అవ ం
26.01.1950 న ర ;
(3) ఎవ a
న గం
త త రత శం గం
15.08.1947;
(4) ల ఎ
మనవ ప
అ వం మనవ
;
(5) న డ ఎవ
అ వం వ ల
న న;
(6) న డ ఎవ
మ ఎవ ం
త దం
రత శం ఒక
త దం ఒక
రత శం;
(7) త గ
క లం
రత శం త గ
ఒక లం
క
రత శం
ంద న యబ ం
రసత
1955 మం ఎవ చటం,
హం జ ం
న మ
వ సం ఒక
క రంతర లం
ం కం త వ
సంవత ంట
అంత ం
174
క పదర న
అ ష .
3. ఎ య వ- - దర వ అ నవ
ఒక ం ? ఆ ౖ .
4. ఎక - - అ ం సమయం వర ఆ
వ ం ? ం కర ం ఉం
ప చయం, ం
చన ఉం
ం ం -
(i) క ం అ
ఆ ౖ అ ష
పం, ర ం
అ
,
ం మ
తం
న ఉం
సమ ం
ఇం య ష /
క అ ర
శం ద
ఇ దర
ఒక ఉం
అత / ఆ వ ంచడం
శం ఆ
అత / ఆ రసత ం,
రత
ష / క
అ రప
ఏ శం
దర ఉం
రణం ఒక .
(ii) దర ఉం
రత శం వ
ంచం
ఆ ౖ అ ష
పం, ర ం
అ
,
ం మ
న ఉం
175
సమ ం
ం య
న ల
(FRRO ) ప రం
అ రప
యంతణ.
5. ? - - (ఎ) ఆ
అ ష
ర య ష సమ ంచబ ం
ష /
ల - ఎ ₹ 275
కం స నం
క .
( ) ఆ
అ ష
రత శం సమ ంచబ ం -
15,000 / -
6. ఏ - - ఏ వ , ఎవ
ఎవ త దం
ఉ త ప
అనర న ? త క ఉ
క
, బం
వం ఇతర శం
ంద ప త ం
నవ , ఉం
న అ
ఇం ల .
7. ఏం అ ప జ షం (i) బ ళ ప శ త లం
అం ఉం రత సంద ంచ
ఒక ఉం రత ఏ ప జనం సం
అ ? (అ OCI
సంబం ం న ల
పకటనల ప క అవసరం
ం అ మ
ప ధన పటం
ప తం రత శం ప
సమయం ం ఉండవ
సమయం submit
దర
176
ఇం య ష / /
FRRO సంబం త).
(ii) న ం ం
న
ం య
ష ఆ స
(FRRO)
(FRO) ఏ
ష ఆ స డ సం
రత శం బస.
(iii) - స నత ం
ర
(ఎ ) సంబం ం
అ క అం ఉ
ఆ క,
ఆ క, మ
ల
ష ల తప
సంబం ం న
స రన ఆ
వవ య
టల
లక .
(iv) న యబ ం
క
రత శం
వద త
-
వ న ర
ఇంట క షయం
శం క దతత
ర య ల .
(v) న యబ ం
క
రత శం
వద త
స నం ఉం ం
ర య
ం ల షయం
న ల
య రం
రత శం.
177
(vi) న యబ ం
క
రత శం
వ
అ ప శ
య రత
సందర పర టన
య ఉ నవ మ
వన ల అభ ర
రత శం .
(vii) - స నత ం
ర
(ఎ ఆ ఐ) సంబం ం : -
(ఎ) ప శ
ఆ శం సం
సంద ంచడం
య
రక కట ,
తక ప
మ యం
రత శం.
( ) న ంచడం
ం
వృ
రత శం,
క న ం
బంధన
ఉం
సంబం త చ ,
అ :-
(ఎ) ,
దంత ,
న మ
ర ;
( ) య ;
( ) ;
మ
( ) ర
అ ం ం .
( ) ం క ం
అంద
రత శం ర -
దప క
178
ఇ వం
ఇతర ప క
త
అ
సం
ప శం
ప ర
ఆ
బంధన
ఉం
సంబం త
ప ం .
(viii) ష ప
అ ం
OCI ల
ష
OCI ల
ఏ ం
అం ం న వ
.
ఆ సం ఉం
అవసరం, ల
రత
ఇవ వ
నఅ డ
ఒక ష /
ష
ప గ ంచబడవ
నం ఆ
రత శం సం.
8. డ ల అ ం రత సంద ంచవ
అత ఆ త లం .
సందఅవసరం
ంచడం సం
రత శం?
9. అత / ఆ ల అ ఉం ల
అవసరం లం ఆ
న బస సం
ం
క 180
179
అ
రత శం ?
10. ఏ అ చరణల
న అ రక చరణ
రక పసం ప ధన ప
య వ ఉం ం రకం ప కఅ మ
ప న ం న ర ం అవసరం
రత శం ? ష / / FRRO
సంబం త.
11. ఎ య వఅత ఆ ఉం ప రం రసత ం ప రం
ఒక సం ంచంఒక రత రసత ం చటం, 1955, ఒక వ
రత చటం, 1955, OCI న యబ ం
రసత ం? అత / ఆ ఉం5 సంవత
ఉం మం రణం ఎవ
రణం రత శం వ
వ ప ం లల ం
రత శం a ఒక అ ష ం
7 లం న సం అరత ఉం
సంవత ల ర య మం సం
ం రసత ం.
ఒక త
అ ష
సం
న .
ప క 6.2 ఒక రస సంబం ం న
ఆ క నం. ష
5. ంగం రంభం రసత ం
6. ఉన ంతమం వ ల రసత హ
ం రత వలస వ
7. వలస వ న ంతమం రసత హ
8. ర య సంత ం న ంతమం వ ల రసత హ
రత శం పల వ
9. ల రస స చ ందం ం నవ
ద షం
10. రసత హ ల న ం
11. ర ం చటం రసత హ యం ంచడం
180
1. ఈ న, అ వం వలసల అ మ వ వస
ప చయం.
2. ఈ బంధన 1, 1947 త త అంత ం వలసల ం
26 జనవ , 1950. వ ల రసత ం పశ
26 జనవ , 1950 త త వలస వ
రసత చటం, 1955 బంధన .
2a. ప ణం క పం ం ధం ఉం :
, ఎ / ................... భ న గం రం ధృ క ం ( ప ణం )
జ న సం మ చటం ప రం రత ం యత
ంచబ ం మ రత శ చ ల నమ కం
మ రత ల ర రం .
3. ంగం 8 వ ప తం 22 ం ం
( స 14) ష .
4. అత ల ఉన , వ ఉం ఇ వ ంచ
రత శం ప త ం అంత య సంస
ఇ రత శం స , ఏ ఒక ర వద న ం ం
తన ర య రస ల ఉ శం యం .
5. 32 వ ంగం ం న ఆ క 371- ప రం
సవరణ చటం, 1973.
5A. ఆ క 371 లం ణ స ంచబ ం
ఆంధప నర వ కరణ చటం, 2014.
6. ఇం , జ నర వ కరణ చటం, 2019,
ర జ ం భ ం
ప క ంద త ం , అ జ క ంద గం
& మ ంద గం లడ .
7. క క 2015–16, ం వ వ ల మం త ఖ, ప త ం
రత శం, . 262.
8. ఈ ప క ం మం త ఖ ం
వవ , రత ప త ం.
181
7 థ కహ
అత థ కహ III ం పరచబ
ఆ క 12 ం 35 వర ంగం. ఈ షయం , మ
T
USA (అన హ ల
ంగం
ంగం క
రత శం. 1 ఇ 'జ
).
డవ గం స
'
ంగం ం రణ ం ం
క డ నమ
వ ంచబ ం
సమగ న క ఉం
థ కహ . , మన థ కహ
క ంగం క ం కం ంగం సత న
USA స పపంచం ఏ ఇతర శం అ .
థ కహ అంద ంగం ఇ
ఎ వం వక వ . అంద స న సమ
వ ,వ క రవం, ద ప ప జనం మ
శం క ఐక త.
థ కహ ఆద త ంచ ఉ ం న
జ యప మ ం. ఒక పన
శం అ ర మ రం శ లన, మ చ ర ంచం
మ ష ం క దండ త వ కం పజల చ .
ర హక మ ఏకపక ర ప ప
సనసభ చ . సం పం , 'ప ంచడ లక ం
చ మ ల .
థ కహ ల అ టబ
ంగం మ ర ంచబ ం , ఇ
క థ క చటం. అ అరం ' థ క న '
ఆ ం అ వృ అ అవసరం (ప రం,
వ ల , కమ ఆ క).
స , ంగం ఏ థ కహ ల క ం ం
ఉ స
1. స న హ ( 14–18)
2. చ హ ( 19–22)
3. వ కం హ ( 23-24)
4. మత చ హ (ఆ క 25–28)
5. ంస కమ హ ( 29–30)
6. ఆ హ (ఆ క 31)
7. ంగ ప ల హ (ఆ క 32)
182
అ ,ఆ హ ం ల ంచబ ం
44 వ సవరణ చటం, 1978 థ కహ .ఇ త యబ ం a
ంగం XII ఆ క 300-ఎ ంద చటపర న హ . బ వద
ప తం, ఆ థ కహ త ఉ .
183
ఫండ ంట హ ల లక
ంగం ఇ న థ కహ
ం వ క ంచబ ం :
1. ల త ల ,మ ఉ
, చటబద న రంద అం ఉం ం
ష కం వం వ .
2. సం ర న అ . ష ం ంచవ
స క న ఆంక . అ , అ ం
ఆంక స క న అ ర ంచ .
అం వలన, వ క హ ల మధ సమ ల త క ఉం
మ స జం తం, వ గత చ మధ
మ క యంతణ.
3. ష ం క ఏకపక చర వ కం ఇవ అం ఉ .
అ , చర వ కం అం ఉ
వ .
4. అక ల ప లం ఉం , అం సల ప
ష అ రం ద, ఇత పకృ లం ఉ ,
వ ల అ ల ఇవ డం.
5. అ య న ,వ ల తర ంచ అ మ
అ ఉలం ం నట మ అమ న .
6. ం సమ ం మ ఇ ం .
అం వల, త వ ం ళవ
, వ కం అ తప స
.
7. అ ప త న శత న . ర ం యవ
త ంచం ర యం ంగ సవరణ చటం త
మ రణ చర . అం క, ఇ ం యవ
ంగం క ' థ క 'ప తం ం . (
థ క హ ల లభ ం వరం వ ంచబ ం
8.
అషన యం
ఆప11ష). సమయం స ం యవ
ఆ క 20 మ 21 ఇవ బ న హ తప అత వసర ప .
ఇం , ఆ క 19 ఇవ బ న ఆ హ వ
అత వసర ప ల ఆ రం పక ం న త స ం యబ ం
దం హ (అన హ అత వసర ప ) మ
ధ క నం (అన అంతరత అత వసర ప ). (
య అత వసర సమయం థ కహ ల యడం
వరం వ ం అ యం 16 ).
184
9. ఆప ష ప ఆ క 31 ఎ (చ ల ) ప తం యబ ం
ఎ టస రన ద న ), ఆ క 31 ( కరణ
9వ ర బ న చర మ బంధన ) మ
ఆ క 31 ( ఆ ల ప వం చ ల
).
10. ధద లస ల దర , లట
ద , ద , intelligence ర సంస మ పత
వల ర ం ప తం యవ ర యవ (ఆ క
33).
11. ద చటం అమ ఉన దర ప తం యవ
ఏ ంతం. ర అం ' ట ' ంద ంచబ ం
క న ద ంచ అ రణ ప (ఆ క 34). అ
య అత వసర ప ల ం న ం ఉం ం .
12. ఎ వ గం అమ యగల ( య- ర హక) అ a
ం ం ం న చటం ఆ రం అమ యవ
ప తం ం . అ వం చటం త యవ
ర ం మ ష సనసభల బ ఏక పత
శ పం ర ంచబ ం (ఆ క 35).
185
క ర చనం
' 'అ ప ధ బంధనల ఉప ం
థ కహ . అం
వల, ఆ క 12 ఈ ప ర ం ం
III కప జ . ప రం, ష ం ఈ ం క ఉం :
(ఎ) రత ప త ం మ ర ం , అం ఎ మ
ంద ప త సన అవయ .
( ) లప తంమ సనసభ, అం ర హక మ
ష ప త సన అవయ .
( )అ కఅ , అం , పం య ,
, దల ట ద న .
( ) అ ఇతర అ , అన చటబద న చటబదం అ
LIC, ONGC, SAIL ద న .
అం వల, అ ం ర ష ం స త ణం ర ంచబ ం
ఏ .ఈఏ ల చర ల స యవ
థ క హ ల ఉలం ం న ల .
ం ప రం, ఒక సంస ఒక ఏ
ష ధనం ప యడం క అరం వ ం
ఆ క 12 ంద ' ష ం'.
186
ఫండ ంట హ ల చ అసంబదం
ఆ క 13 పక ం అ చ
ఏ థ క హ ల అవహ ంచడం న న . ఇతర
ప ,ఇ యస క క ం స షం అం ం . ఈ
ం (ఆక 32) మ అ రం ఇవ బ ం
(ఆక 226) చ ంగ దమ పక ంచగల మ
ఏ థ క ఉలంఘన రణం ల
.
ఆ క 13 ' ' అ ప స తఅ ఇ
ం ర :
(ఎ) ర ం షం ం ం న శతచ
సన;
( ) అధ నఆ ల వం కచ
ష గవర ;
( ) అప ం న చటం క స వం చటబద న ధ
( ర హక చటం) ఆర , - , , ష
ష ;మ
( ) చటస తర చ , అం కస డకం
చటం క శ .
అం వల, ఒక చ త ం స యవ
య ల థ కహ ఉలం ం న మ అం వల వ
న ం పక ంచబ ం .
ఇం , ఆ క 13 ంగ సవరణ ద పక ం ం a
చటం మ అం వల స య .అ , ం
జ న శ నంద ర 2 ంగ అ (1973)
సవరణ ఉలం ం నం న స యవ
క థ క ణం క ఒక గ న థ క హ
ంగం మ అం వల, న మ పక ంచవ .
ప క 7.1 థ క హ ఒక
వరం క ఉన
1. స నత హ ( (ఎ) చటం ం స నత ం మ స న న
14-18) చ ల రకణ (ఆ క 14).
( ) వక ంచడం
మతం, , లం,
న ప శం (ఆ క
15).
187
( ) అవ ల స నత ం
ప తఉ సంబం ం న ష
(ఆ క 16).
( ) అంట తనం ర మ
అ సం ధం
(ఆ క 17).
(ఇ) క తప లర
మ (ఆ క 18).
2. చహ ( (ఎ) రకణ ఆ ఆ హ ల
19-22) చ సంబం ం : (i)
పసంగం మ వ కరణ, (ii)
అ ం , (iii) అ ష , (iv)
ఉద మం, (v) సం, మ
(vi) వృ (ఆ క 19).
( ) షయం రకణ
ల క (ఆ క
20).
( ) త రకణ మ వ గత
( ) థచ (ఆక కద 21).
హ
(ఆ క 21 ఎ).
(ఇ) అ వ కం రకణ మ
సంద ర ం ంచడం
(ఆ క 22).
3. వ కం (ఎ) న ల ధం
( 23-24) మ బలవంత శమ
(ఆ క 23).
( )ఉ ధం
క ల ల ద న .
(ఆ క 24).
4. చహ (ఎ) మన చమ
మతం (ఆ క 25–28) ఉ త వృ , అ సం మ
మతం క ప రం (ఆ క
25).
( ) మత ర హణ చ
వవ (ఆ క 26).
( ) ం ం చ
ఏ ప ష సం ప
మతం (ఆ క 27).
( ) చ ం జ
188
మత ధన ఆ ధన
సంస (ఆ క 28).
5. ంస కమ (ఎ) ష, రకణ
హ ( 29-30) మ ల సంస (ఆ క
29).
( ) ంచ లహ
మ ర హణ
సంస (ఆ క 30).
6. ంగ హ ం తర ం హ
రణ (ఆ క 32) సం అమ ఆ
స థ కహ
(i) ర , (ii)
ండమ , (iii) ధం, (iv)
certiorari , మ (v) quo war-rento
(ఆ క 32).
ప క 7.2 ల థ కహ (FR)
ల త FR అం ఉం ఇద FR అం ఉం
మ ల మ (శ తప
)
1. వక ంచడం 1. చటం ం స నత ం మ స న న
మతం, , చ ల రకణ (ఆ క 14).
లం, ంగం న ప శం
(ఆ క 15).
2. అవ ల స నత ం 2. షయం రకణ
ప తఉ సంబం ం న ష సం
(ఆ క 16). (ఆ క 20).
3. ఆ
చహ సంబం
ల ప రకణ
ం : (i) 3. త
చ రకణ మ
(ఆ క 21).
వ గత
పసంగం మ వ కరణ, (ii)
అ ం , (iii) అ ష ,
(iv) ఉద మం, (v) సం,
మ (vi) వృ (ఆ క
19).
4. రకణ ఆ తం మ 4. థ క
వ గత చ (ఆ క 21). ద (ఆ క 21 ఎ).
5. ఆ ల ం 5. అ వ కం రకణ మ
189
ంచం మ ర ంచం సంద ర ం ంచడం

సంస (ఆ క 22).
(ఆ క 30).
6. న ల ధం
మ బలవంత శమ
(ఆ క 23).
7. ఉ ధం
క ల ల ద న .
(ఆ క 24).
8. మన చమ
ఉ త వృ , అ సం మ
ంచడం ఆ మతం
(ఆ క 25).
9. మత ర హణ చ
వవ (ఆ క 26).
10. ం ం చ
ఏ ప ష సం ప
మతం (ఆ క 27).
11. జ ం చ
మత చనల
ద ఆ ధన
సంస (ఆ క 28).
190
అరత హ
1. చటం ం స నత ం మ చ లస న రకణ
ఆ క 14 ఏ వ స న ష ం ఖం ంచ
చటం ం గం చ ల స న రకణ
రత శం. ఈ బంధన అ వ ల హ ల అం ం
. అం క, 'వ ' అ ప చటబద న వ ఉ , అం ,
చటబద న సంస , కం ,న త సం మ
చటపర న వ రకం.
'చటం ం స నత ం' అ వన ం న
'చ ల స న రకణ' అ వన బ ం
అ క ంగం. ద వన ం : (ఎ) క వడం
ఏ వ అ లం ఏ ప క అ ,( )స న యత
రణ పజల ర ంచబ క రణ చ సంబం ం న అ వ
య య మ ( ) ఏ వ (ధ క ద, ఉన త త వ, అ క
-అ య )చ న ఉం .
ండవ వన, మ , ం : (ఎ) స నత ం
స నప ల త, ం ప కహ ల
చ ం న ధత మ ధత ,( )ఇ ం
అ ధం ఉన అ వ ల ఒ చ ల అ వరనం,
మ ( )ఇ ం ఎ వం వక ం ఒ ధం వ వహ ం .
ఈ ధం , ర ం ప ల వన అ ం లం ఉం ం
వన. అ , ఈ ం చటపర న స న ల ల లక ం
, అవ శం మ యం.
స నమ అస నత ఉన ట ం అ యప ం
న ం వ వహ , ఆ క 14 వ ంచ . ఆ క 14 ం
తరగ చటం, ఇ వ ల స క న వ కరణ అ మ ం ,
చటం వ మ . వ కరణ ఉండ డ
ఏకపకం , కృ మం త ం ఉండం . బ , ఇ ఒక ఆ రం ఉం
అరమ అవకలన మ గణ య న వ సం.
ఆ 'చటం ం స నత ం' వన క ఒక లకం ఉం
' ఆ ' క వన, య ఎ. . ప ం .
అత వన ం అం అం ల క ఉం :
(i) ఏకపక శ క వడం, అం మ ంచ
చట ఉలంఘన తప .
(ii) చటం ం స నత ం, అన లంద స న న ంగడం (ధ
ద, అ క త వ, అ క -అ య ) క రణ చ
రణ య ర ం 3.
191
(iii) వ కహ ల క ఖ త, అం ంగం
ర ం నమ అమ యబ న వ క హ ల ఫ తం
ంగం లం ం య ల
వ గత హ ల.
ద మ ండవ అం ర వ
వస గతమహ ల డవ లం. . ర య వ వస , ంగం
' ఆ ' పం న ం అ యప ం
ఆ క 14 ంగం ' థ క లకణం'. అం వల, అ ఉండ డ
సవరణ శనం యబ ం .
స న న ం చటం ం స నత ం క యమం సం ర న
మ ంగ మ ఇతర న ం ఉ .ఇ
ంద న :
1. రత ష ప మ ల గవర ఆనం ంచం
ం గ ధక శ (ఆ క 361):
(i) ష ప గవర ఏ జ ఇవ
కఅ మ ల క మం మ ప
లయం.
(ii) ఎ వం పణ రం ంచబడ న ంచ డ
అధ గవర తన పద లం ఏ
లయం.
(iii) ష ప అ క సంబం ం న ప య
గవర తన అ క లం ఏ ం అ యబడ
(iv) ష ప గవర చర
సంబం ం ఏ ఆయన పద లం ఏ
అంత ం అత వ గత మర ం అత న చర
అత తన లయం ప ం , ం లల గ వర
అత పం న త త.
2. ఏ న చర ల ఏ వ ధ త వ ంచ
ప క ప రణ సంబం ం ఏ ( )
జ )ఏ క జ న క
ర ం సభ సభ క ర క
ఒక ష సనసభ (ఆ క 361-ఎ).
3. ర ం స వ ఎ వం చర ల ధ త వ ంచ
ఏ సంబం ం ఏ అత ఇ న ఓ సంబం ం
ర ం క ఏ క (ఆ క 105).
4. ఒక ష సనసభ స వ ఎవ ధ త వ ంచ
ఏ ఏ ఓ సంబం ం ఏ రణ
అత సనసభ ఏ క (ఆ క ) ఇవ బ ం
194).
192
ఆ క 31- ఆ క 14 న ం .ఇ అం ం
ల అమ య ష ం నచ
ఆ క 39 ( ) ( ) ఉండ డ
ఆ క 14 ఉలం ర స .
ం "ఆ క 31- ఎక డ వ ం ,
ఆ క 14 బయట ం ”.
6. ర ( ల ), య మ త త
న మ ం ం గ ధక శ ఆ ంచం .
7. UNO మ ఏ త గ ధక శ ం .
2. వక ంచడం
ఆ క 15 ప రం ష ం ఎవ వక ప డ
మతం, , లం, ంగం నప శం ఆ రం త .
ఈ బంధన ం లక న ప ' వక' మ ' త '.
' వక' అ ప 'ప ల వ సం' అ అరం
' ' ఇత ల ం అన లం య 'సంబం ం . క ఉప గం
' తం 'ంఅ . పదం ఇతర ర ల పట వకత ద ం
ఆ క 15 ండవ బంధన ప రం ఉండ డ
ఏ కల ం, ధ త, ప షర ల బ ఉం ం
(ఎ) సంబం ం మతం, , లం, ంగం న ప శం త
,ప ం , ట మ ప ప ల పత
దం; ( ) , ం , న , రహ మ
ప స కం ష ల ర ంచబడ
రణ పజల ఉప గం సం అం తం యబ ం . ఈ బంధన ం
ష మ వ ల వక, అ
ర బంధన ష వక త ం .
వకత ఈ రణ య న ం ఉ :
(ఎ) మ ళల ఏ ప క బంధన య అ మ ఉం
మ ల . ఉ హరణ , మ ళల ట జ ష
క సంస లల ఉ త ద అం ంచడం.
( ) ఏ ప క బంధన య అ మ ఉం
కం మ పరం కబ న తరగ ల గ
మ గల సం4 . సం
ఉ హరణ , ట జ ష బ రంగం
సంస .
( ) సం ఏ ప క బంధన య అ రం ఉం
కం మ పరం కబ న తరగ ల గ
గల సం
స సంసల ప సంబం ం
193
సంస యం ,సస యం
ష ం, సంస తప .
( )ఏ ప క బంధన య అ రం ఉం
ల ఆ కం బల న న వ ల గ .
ఇం , ఒక బంధన య అ మ ఉం
ప శం అ వం ల 10% ట వర జ ష
ద స సంసల
సంస తప , స యపడ స యపడ
సంస . ఈ జ ష 10% వర
ఇప ఉన జ షన అదనం ఉం ం . ర
ప జనం, ఆ కం బల న న ల య యబ ం
ంబ ఆ యం ఆ రం ఎప క ష ంమ
ఆ క ప లత క ఇతర క .
సంసల OBC ల జ ష
న ం ( ) క 93 వ సవరణ చటం రబ ం
2005. ఈ బంధన అమ య , ందం చటం ం
ంట ఎ షన ఇ ష ( జ ష ఇ అ ష ) చటం, 2006,
ఇతర అభ ల సం 27% అం ం
అ ంద ఉన త సంసల కబ న తరగ (OBC )
ఇం య ఇ ఆ ల (ఐఐ ) మ ఇం య స
ఇ ఆ ం (IIM ). ఏ 2008 , ం
సవరణ చటం మ ఓ ం ం క కత సమ ం ం
చటం. , న ం ల ంద ప ఆ ం ం
OBC ల ' య ' (అ తన )
చ అమ ం .
ం నవ ల ల ం న
OBC ల ' య ' మ ప జనం ంద :
1. ం , వం ంగ పద ల క ఉన వ
అధ ఎ , ఎ, ఎ , ఎ ల , య ఇ , ఎ మ , ర మ ద నస .
2. 'ఎ' / Iమ ' '/ II ఆ స
రత శం, ంద మ ష వ ;మ ఉ క ఉ
ఎ , ం , సంస ,
శ ల ద న ,మ ఉ .
3. ఆ కల మ అంతకం ఎ వ ఉన వ
మ , క దళం మ స న న
ట .
4. , య , ఇంజ ,క , రచ త ,
కన ం మ ద న .
5. జ ం, రం మ ప శమల మగ న వ .
194
6. వ వ య ఒక ష ప ం ఉం వ
పటణ ం భవ .
7. ల క ఆ యం lakh 8 లకల కం ఎ వ
న ం ప ం సంపద క ఉం . 1993 , ఎ
“ య ” క ప శ టబ ం , ఇ lakh 1 లక . అ
త త 2004 ₹ 2.5 లక , 2008 ₹ 4.5 లక , ₹ 6 సవ ంచబ ం
2013 లక , 2017 ₹ 8 లక .
సంసల ఇడ ఎ సం జ ష
2019. ఈ బంధన అమ య , ంద ప త ం
10% జ ష క (2019 ) ఒక ఉత ం
ప శం ఆ కం బల న న (ఇడ ఎ )
సంస . ఈ జ ష కప జ ందవ
EWS ల ం నవ
ఎ ,ఎ మ ఓ ల జ షన క ప త పథ .
ఈ షయం అరత ప ం ధం ఉ :
1. ం ల క ఆ యం lakh 8 లకల క త వ ఉన వ
జ షన ప జనం సం EWS ం .
ఆ యం అ వన ల ం వ ఆ యం ఉం ం , అం తం,
వ వ యం, రం, వృ ద న మ అ ఆ యం ఉం ం
దర సంవత ం ఆ క సంవత రం.
2. ంబం ఎవ క ఉన క ఉన వ
ం ఆ ల ంచ ం న ం
ంబ ఆ యం సంబంధం ం EWS :
(ఎ) 5 ఎక ల వ వ య మ అంతకం ఎ వ.
( ) 1000 చదర అ ల స .మ న.
( ) న 100 చదర గ ల మ అంతకం ఎ వ స సలం
ర లక.
( ) ఇతర ం ల 200 చదర గ ల మ అంతకం ఎ వ స సలం
ల కం .
3. ప ల న న ంబం ఉన ఆ
వ ం ట స / నగ క యబడ
EWS ర ంచ ఆ ం ప క.
4. ఈ ప జనం సం ంబం వ క ఉం ం
జ ష క ప జనం, అత / ఆ త దం మ వయ కం త వ
18 సంవత ల వయ అత / ఆ త గ మ వయ కం త వ వయ ఉన ల
18 సంవత ల .
3. ప త ఉ అవ లస నత ం
195
ఆ క 16 ష ల లంద స న స నత ం సం అం ం
ష ప ఏ ల ఉ మకం. ల
వక పవ ఎవ అన
మతం, ,
లం, ంగం, సంత , న ప శం సం.
స నత ం క ఈ రణ య న ం ఉ
ప తఉ అవ శం:
(ఎ) ర ం ఒక షర ంచవ
ఒక ష ంద గం కం ఉ గం మకం
అ రం ఇతర అ రం. ప త ఉ
( సం అవసరం) 1957 చటం 1974 ం ,
ఆంధప 5 న మ అ ం బంధన
మ లం ణ 5 ఎ .
( ) మ ల జ ష సం ష ం అం ంచగల
త నంత ధ ం వ ంచ ఏ కబ న తరగ అ లం ఉం ం
ష వల .
( ) ఒక లయం క అ రం ఉన ఒక చటం అం ంచగల
మత గల సంస స
లకమండ ప క మ ం న
వ క న.
( ) జ షన సం ఒక బంధన య అ మ ఉం
ఆ కం ఏ అ లం 10% మ ల వర
ల బల న వ . ఈ జ ష 10% వర ఉం ం
ఇప ఉన జ షన అదనం ఉండం . ఈ ప జనం సం,
ఆ కం బల న న షం ం య యబడ
ంబ ఆ యం మ ఇతర కల ఆ రం ఎప క
ఆ క ప లత.
మండల క ష మ ప
1979, ప త ం ండవ 6 య ం ం
అధ కతన కబ న తరగ ల క ష
మండ , ర ం స , ఆ క 340 ప రం
కం మ ప ల ద య ంగం
పరం కబ న తరగ మ సం చర ల
అ వృ . క ష 1980 తన క సమ ం ం
కం మ పరం 3743 ల ం
కబ న తరగ .అ 52% గం
జ , (ఎ )మ న
గ (ST ). 27% జ ష సం క ష ం
ఇతర కబ న తరగ ల (OBC ) సం ప త ఉ
196
అంద ((ఎ ,ఎ మ ఓ ) తం జ ష 50%. 7 ఇ

1990 ప ళత త ం ప త ం పక ం ం
OBC ల 27% ప త ఉ ల జ ష . మ 1991 ,
నర ం ప తం ం ల ప శ ం : (ఎ) నత
OBC ల
జ ష ఇవ
27%
డం ఆ దక పవ ల ల, అనఅవలం ,
ంచడం మ ( )
ద (ఆ కం కబ న) సం మ 10% ఉ ల జ ష
ఇప ఉన ఏ ప ఉన త ల
జ షన పథ .
ప ద మండ 8 (1992) ,ఆ క కప మ ప
16 (4), ఇ కబ న అ లం ఉ ల జ ష సం అం ం
తరగ , ం ప ం ం .
10% అదన జ షన రస ం నప
ఉన త ల దవ ,ఇ ంగ కత సమ ం ం
షర ల OBC ల 27% జ ష , అం ,
(ఎ) OBC ల అ తన ( ర)
జ ష ల ల ం న ం .
( ) ప షన జ ష ; జ ష ప తం
రంభ మ త . ప షన ఇప ఉన ఏ జ ష
ఐ సంవత త న గవ (అన 1997 వర ).
( ) న తం జ 50% ంచ డ
అ రణ ప .ఈ య ప సంవత రం వ ంప .
( ) ంప ( ) ల షయం ' ర '
ల . ఇ 50% య ఉలం ంచ డ .
(ఇ) ప ంచ శ త చటబద న సంస ఏ
అ కం ర డం మ ర డం క
ఒ ల.
ం ల సంబం ం ,
ప త ం ఈ ం చర ం :
(ఎ) ంచ నంద క య ం
OBC ల ర. ఇ 1993 తన క సమ ం ం
ఆ ంచబ న.
( ) కబ న తరగ ల య క ష ంచబ ం
ర ం చటం 1993. ప ంచడ ఆ శం
అండ - క, అ కం ర డం ర క వడం క
కబ న తరగ ల ల ఏ తరగ అ
ఉ గ జ ష క ఉ శ ం. త త, క 102 వ సవరణ చటం
2018 క ష ంగ ఇ ం మ
ల స ం ం . ఈ ప జనం సం, సవరణ
ంగం త ఆ క 338- .
197
( ) జ షన సంబం ం ర య
ప ష , 77 వ సవరణ చటం 1995 అమ యబ ం . ఇ
ఆ క 16 త బంధన జత ం , అ అ రం ఇ ం
ఏ వల ప షన జ ష సం అం ంచం
త నంత ఎ ,ఎ ల అ లం ష ం
ష వల ధ ం వ ం . మ , 85 వ సవరణ
2001 చటం షయం 'పర వ న ' సం అం ం
ప జ షన యమం ప రం ప న
న చన ప వం ఎ మ ఎ ల ం న వ
1995 ం .
( ) ల షయం ఇ న ర యబ ం
2000 క 81 వ సవరణ చటం. ఇ మ త బంధన ం ం
ఆ క 16 ంప ప గణన అ రం
సంవత ఉన ల ప క తరగ ం
ఏ త సంవత రం సంవత ంపం . అ వం తరగ
ల సంవత ర ల కలప డ
50%రం క తం ర లంచ
ఆ సంవత సంఖ అజ షంపబడ. పం , ఇ
ల జ ష 50% ప ం .
(ఇ) 1994 క 76 వ సవరణ చటం త ళ ఉం ం
ర ంచ దవ 1994 క 9 జ షన చటం
69 తం జ షన ఇ అం ం నం న యస క
50 తం క ం ం .
ప త ఉ ఇడ ఎ ల జ ష
2019. ఈ బంధన అమ య , ంద ప త ం
10% జ ష క (2019 ) ఒక ఉత ం
మ వల ఆ కం బల న న (EWS )
రత ప త ం. ఈ జ ష కప జ ందవ
EWS ల ం నవ ల
ఎ ,ఎ మ ఓ ల జ ష క ప త పథ .
ఈ షయం ం న అరత ప ఇప వ ంచబ
ఆ క 15 ంద.
ఇం , అ సంతృ ప యమ ం క
ం షర ల ప ం న ంచవ
జ ష :
(i) ఎ త వ కం ఎ వ డ ఉం
సంబం త వ క .
(ii) పరం “ య ం క” వ క ం
198
క య ఆర (1961), ప రం య
మ సహజ ల అరత ఉన ం క
ఖ త న అ వ త ం కప నం
ం నమ ఉన ఉప ం
ల ర ంచడం నం.
(iii) ప ధన య ర ంచ ఉం ,
ప ధన ర శం మ దర కత ం.
4. అంట తనం ర
ఆ క 17 'అంట తనం' ర ం మ అ ం
ఏ . అంట తనం వల త ఏ కల ం అమ
చటం ప రం ర న రం.
1976 , అంట తనం ( ) చటం, 1955
సమగం సవ ంచబ ం మ ర రకణ రబ ం
హ ల చటం, 1955 ప స ంచ మ జ బంధన య
మ ంత క న న . ఈ చటం ర హ ఏహ అ ర ం
ఆ క 17 అంట తనం ర యబ న వ
ంగం.
'అంట తనం' అ ప ర ంచ
ంగం చటం . అ , ర ం ం
ఆ క 17 క షయం అక అంట తనం
కరణ వం త కం అ వృ ం న అ సం
శం'. ఇ ం ం న క క ల ం
ల న రణం వ ల తరగ . అం వల, అ
ంతమం వ ల క బ ష రణ న ం కవ య
మతపర న వ ద న ం .
ఆ క 17 ంద హ ల ంద ం అ యప ం
వ ల వ కం మ ఇ ంగబద న ధ త
ఈ హ ఉలం ంచ ం ఉండ అవసర న చర వల న ష ం.
5. కల ర
ఆ క 18 కల ర ం మ సంబం ం బంధన ం :
(ఎ) ఇ ఏ ఇవ ం ం ( ట తప
వ సం) ఏ శ రం , a
.
( )ఇ రత ఏ క అం క ంచ ం ం
ష ం.
( ) ష ం ంద ఏ భం నమ కం ఉన ఒక
సమ ం ఏ ష ం ం ఏ క అం క ంచ
199
అధ .
( ) భం ట ంద ఏ
ప త, ఎ ం ల అం క ంచడం
అధ అ మ ం ఏ ష ం ంద.
ం ,ప ల వంశ రంపర క ఇషం
మ , బహ , బహ , , బహ ,
ద న , వలస ల ఇవ బ న ఆ క 18 ంచబ
ఇ అంద స న అ దం.
1996 10 , ంగ కత ం సమ ం ం
యఅ - ర రత , పద ష , పద
ష మ పద . ఈ అ అంత ఉండవ ఇ ం
ఆ క 18 క అరం ' క ' వంశ రంపర ం త ంచబ
ప ల క . అం వల, అ ఆ క 18 ఉలం ంచ
స నత ంతం గ త ఉండ డద ఆ ంచ
ం . అ నప , ఉప ంచ ద ఇ ఇ ం
అ గ తల ర పత యం ఉపసర. క , ఉం
అ ల .
ఈ యఅ 1954 ంచబ . జన
తృత ం ప త ం 1977 ం .
1980 ఇం ం ప తం న ద ం ం .
200
చ హ
1. ఆ హ ల రకణ
ఆ క 19 లంద ఆ హ ల ఇ ం .ఇ :
(i) మ వ పకట చ హ .
(ii) ం తం మ ఆ ం స శమ హ .
(iii) సం సం సహ ర సం ల ఏ హ . 10A
(iv) రత గం అంత చ హ .
(v) రత శ గం ఏ ంతం వ ం మ రప హ .
(vi) ఏ వృ అభ ం హ ఏ వృ న ం హ ,
జం రం.
స , ఆ క 19 ఏ హ ఉ . ,హ
ఆ సం ంచడం, ప వడం మ ర యడం 44 వ ల ంచబ ం
ఈఆ హ వలం ష చర ల వ కం ర ంచబడ
వ . అం ం ,ఈహ త అం ఉ
మ ఒక సంస క ల ల
కం ష వం చటపర న వ .
ష ం ఆనం ంచ 'స క న' ఆంక ంచవ
ఈఆ హ ఆ క 19 న ర ల ద త
మ ఇతర ర ల ద .
పసంగం మ వ కరణ చ
ప తన అ ల వ క ం హ ఉంద ఇ ం ,
అ , నమ కం మ నమ ట, రచన,
ం ం, క మ పద . ం జ ం
మ వ పకట చ ం క ఉం ం :
(ఎ) ఒక అ ల అ ఇత ల అ ల ప రం హ .
( )ప చ.
( ) జ పకటనల చ .
( ) సం షణ క వ కం .
(ఇ) ప రం హ , అం ప పత ం
ఎల .
(ఎ ) జ య సంస బం వ కం హ .
( )ప త రక ల ం హ .
(h) శ బం క చ.
(i) ప క - ంచ వ కం .
(j) పదర న ం హ స హ .
201
ష మం స క న ఆంక ంచవ
ర రం ఆ రం మ వ పకట చమ
రత శం క సమగత, ష భదత, ల హ ర క సంబం
ప , పం, మ
నష కమం, మ ద కత,.
ంచడం రం,
అ ం చ
ప ం తం మ ఆ ం స శమ హ ఉం . ఇ
బ రంగ స , పదర న మ హ క ఉం ం
ions ం .ఈ చ ప త త ఉప ం వ
మ అ ం ం తం మ ధం ఉం . ఈ బంధన ం
ం త క, కమర త, అల స రణమ ర ంచ డ
ప ం ఉలంఘన ఆ ల న .ఈహ
స హ రం .
మం ష ం స క న ఆంక ంచవ
ర రం మ సమగత అ ం ర ల వల అ ం హ
ఈ ంతం ర హణ స రత శం మ ప ఆర
సంబం త.
న జ (1973) క 144 ంద, ఎ
ఒక అ ం , స శం procession ం ఉం ంచవ
నవ ఆటంకం, పం ప దం, ఆ గ ం
భదత పజల ప ంతత అల ఏ అ ంత .
ర య స క 141 ప రం, ఐ
వ (ఎ) అ వ ఎ వ మం వ చట దం అ
ఏ చటం చటపర న ప య అమ ; ( ) బలవంతం ఆక ంచ
ంతమం వ క ఆ ; ( ) ఏ అల ర ల ల డటం
అప ధ; ( ) చట ద న చర యమ ంతమం బలవంతం యడం; మ (ఇ) ం
చటబద న అ ల ప తం అ ల ంచడం.
అ ష చ
లంద సం సం సహ ఏ హ ఉం
ఆప 10 . జయ ల ఏ హ ఇం ఉం ,
కం , గ మ సంస , సం ,క , సంస , జం
య వ ల క ఏ శ రం. ఇ రం ం హ త క ఉండ
అ ష య అ ష య న గ
వం . ఇం , ఇ ఒక ఏ ర డద ప ల హ వ ం
అ ష య .
మం స క న ఆంక ంచవ
రత శం క ర రం మ సమగత ఆ రం ష ం త హ ,
ప కమం మ కత. ఈ ప ల బ
న ంచ అ ష యన ఏ య చ క ఉం
202
చటబద న ల మ ప జ .అ , ం హ
అ ష ం థ కహ .
క సం ల ఎ వం ద ం అ యప ం
సమరవంత న ర ల హ స హ పక ం హ -
అ .స హ తన క యం ంచవ
చటం.
ఉద మ చ
ఈ చప చ ళ అరత
శం క గం. అత ఒక ష ం ం మ క చ ళ గల
ఒక ష ం పల ఒక ప శం ం మ క ప .ఈహ అండ ౖ
ల సంబం ం నంతవర రత శం ఒక అ ఆ చన. ఈ ధం ,
ఉ శ ం య వన త ంచడం మ ం య దం .
ఈ చ స క న ఆంక ం ర
ం ,అ రణ పజల ప జ మ రకణ
ఏ గ క ఆస . జన ం బయ వ ల ప శం
లకణ న సంస , ష, ఆ మ ర ంచ ప తం యబ ం
గల క మ ద మ ంప య వృ డటం
మ వ కం లక .
ఉద మ చ అ ం అ యప ం
శ ల ప గ ం ఆ రం మ ప తం యవ
ప కత క ఆస . ం ధృ క ం ం
AIDS న ప న వ ల కద క ప .
ఉద మ చ ం ఉ , అం అంతరత (
శం ప ళ )మ హ (బయ హ
శం మ వ హ ). ఆ క 19 త ర ం
ద ప ణం. ండవ ఆ క 21 ( ) ప ష ంచబ ం
తం మ వ గత చ ).
స చ
ప ఏ ంతం వ ంచ మ రపడ హ ఉం
శం క గం. ఈ హ ం ఉ : (ఎ) వ ం హ
శం ఏ ంతం , అం ఏ ప శం ఉండడం
కం , మ ( ) శం ఏ ంతం రప హ
ఏ ప శం శ తం ఇ సం ఏ యడం.
ఈహ శం అంతరత అడం ల ల ంచ ఉ ంచబ ం
ల మధ . ఇ యత త ం మ త ం ం ం
సం త మనసత ం.
ఈహ ం ర ల ద, రణ పజల ఆస మ
ఏ గల ప జ ల రకణ. క హ
203
బయ వ జన ం ల వ ంచ మ రపడ ప తం యబ ం
లకణ న సంస , ష, ఆ మ కమ ద
జ మ ంప య వృ మ లక ల డ
వ కం . శం ం జ ఉ
ఆ హ ల అ ణం యం ంచ అ మ ంచబ ం
ఆ ర య మ చ .
ం ల ంచవచ ం అ యప ం
శ మ అల ప న ర వం ర లవ .
ం , సహ మ హ అ స షమ ం
కద క ంతవర అ ం ం . ం
ఒక క ప రకం.
వృ చ ద న .
లంద ఏ వృ అభ ంచ న ంచ హ ఇవ బ ం
ఏ వృ , జ ం రం. ఈ హ స తం ఉం ం
ఒక వ సం ంచ అ .
రణ పజల ప జ రం ఈ హ . ఇం , ష ం
అ రం:
(ఎ) అవసర న వృ పర న ం క అరతల ంచం
ఏ వృ అభ ంచడం ఏ వృ , జ ం న ంచడం
ర; మ
( )ఏ జ ం, రం, ప శమ వల స యం న ంచం
ల న ంచ ( క) .
అం వల, ష ం ర న ఎ వం అభ ంతరం ప ,
రం, ప శమ వ పత ం (
క) ల న ంచడం (అ త )
ఏ . ప సమ ం వ ష ం అవసరం .
ఈహ వృ న ం హ
రం రం వృ అ క న (మ ళ అకమ ర
ల ) ప దకర న ( కర న మం ప ద న ).
షం ంచవ ం యం ంచవ .
2. ల నమ కం రకణ
ఆ క 20 ఏకపకం మ అ కం రకణ క ం
చటబద న వ అ న వ క
ఒక సంస ష వం వ . బంధన ఉ
ఆ శ:
(ఎ) - చటం :ఏవ అ (i) ఎవ ంచ డ
ఆ సమయం అమ ఉన చ ఉలం ంచడం తప రం
204
చటం క క ష , (ii) కం ఎ వ జ ంచబడ

క ష సమయం అమ ఉన చటం ంచబ న
చటం క .
( )డ అ యం : ఏ వ ంచ డ మ
ఒ ఒక కం ఎ వ ంచబడ .
( ) య పణ :ఏ ల న వ ఉండ డ
తన వ కం ఉండవల వ ం .
ఒక ఇ త చటం ం వ కనం జ ం ఒక
( ), అన , ఇప న చర ల ఇ ం
అ వం చర ల జ . అ వం చటం అమ యడం ంచబ ం
ఆ క 20 క ద బంధన. అ , ఈ ప త ంచబ ం
న చ ల మ రచ ప చ ల . ఇం లం , ఎ
ర ధత ప న చన ంచవ . ఇం , ఇ
- ంద క త బంధన ం
న చటం మ రణ . వర , రకణ ( గ ధక శ )
రణ ర ంధం ఈ బంధన ప రం యబడ
ఒక వ ం భదత రడం.
డ అ వ కం రకణ త అం ఉం
య నం య న ం రణ. ప ,
ఇ ంట అ ం రణ అం
అ య స వం .
య- పణ వ కం రకణ ం ం స ం ం
క ంమ ంట క ం. అ , ఇ స ంచ
(i) క వ ల ర ంధ ఉత , (ii) ఇవ బలవంతం
టన ద, న సంతకం, రక న మ (iii)
శ రం క తప స పదర న. ఇం , ఇ ర త స ం ం
రణ మ ం ం
ర స వం.
3. త రకణ మ వ గత చ
ఆ క 21 ఏ వ తన డద పక ం ం
చటం ఏ యబ న నం ప రం తప వ గత చ .
ఈహ మ అం ఉం .
ప ద ల 11 (1950) , ం ఉం
ఆ క 21 క సం త
ఆ క 21 ంద రకణ ఏకపక ఎ వ కం త ల ం
చర మ ఏకపక సన చర ం . అరం
ష ం ఒక వ క వన హ మ వ గత చ హ ంచగల
ఒక చటం ఆ రం . వ కరణ ' నం రణం
ఆ క 21 చటం ంచబ ం , ఇ వ కరణ న ం ఉం ం
205
అ క ంగం ఉన ' ఆ '. అం ,

ఒక ం న చటం క కత ఉండ డ
చటం అసమంజస న, అ య న అ ప ం
ఏర ం . ండవ , ం 'వ గత చ '
అం వ కవ శ సంబం ం న చ త . ,
న 12 (1978), ం తన ర
ల ఆ క 21 క స త నం .
అం వల, ఇ ఒక వ క వన హ మ వ గత చ అ ఇ ం
అ ం న అం ం న చటం వ
చటం స క న , య న మ య న .మ ట లం , ఇ ప శ ం
అ క వ కరణ ' ఆ ఆ '. ఫ తం , రకణ
ఆ క 21 ంద ఏకపకం త ం అం ఉం
ర హక చర ఏకపక సన చర వ కం . ఇం ,
ఆ క 21 ం పరచబ న ' వన హ ' ద అ యప ం
జం లఉ మ గడ త ప తం అ పల ఉం ం
నవ రవం మ ఆ అ అం ల ం హ లక ం
మ అరవంత న, సం ర న మ న ర తం
ం ఉన . ఆ క 21 'పర న బ ' అ వ కరణ ఇ ఇ ం
క సత మ ఇ ధ హ ల క ఉం ం
మ క వ గత చ .
ం తన న ం ం ఉం న
త ప సంద ల .ఇ ం హ ల పక ం ం
ఆ క 21 గం:
(1) నవ రవం ం హ .
(2) ష ర త మ స మం వర హ
మ ప దకర ప శమల ం రకణ.
(3) వ హ .
(4) ప త హ .
(5) ఆశయం హ .
(6) ఆ గ హ .
(7) 14 సంవత ల వయ వర ఉ త ద హ .
(8) ఉ త య స యం హ .
(9) ఏ ంత ర ం వ కం .
(10) గవంత న రణ హ .
(11) హసకళ వ కం .
(12) అ న య త వ కం .
(13) ఆలస ం అమ వ కం .
(14) ల హ .
(15) బం త శమ వ కం హ .
(16) క య ం ల వ కం .
206
(17) అత వసర ద స యం హ .
(18) ప త ఆ ప స లం ద త హ .
(20) ఒక యష ంన ం రణ
(19) త హ ట. బడ డ .
(21) త అవస క ఉండ హ .
(22) మ ద , రవం వ వహ ం మ ళల హ .
(23) బ రంగ ఉ వ కం .
(24) ండ ం హ .
(25) స రహ .
(26) హ .
(27) ం అ హ
(28) ంబ న హ
(29) కమ ఆ క యం మ రత హ
(30) ట వ కం
(31) త న త ల హ
(32) ం హ
(33) శబ షం ం చ ం హ
(34) ర న అ వృ హ
(35) అవ శ హ .
4. ద హ
ఆ క 21 ఎ ష ం ఉ తం మ తప స అ పక ం ం
ఆ ం ప సంవత ల వయ గల లలంద అ వం ద
షం ర ం నం. అం వలన, ఈ బంధన త ం
థ క ద థ కహ మ అంతకం ఎ వ
వృ ద .
ఈ బంధన 86 వ ంగ సవరణ
2002 చటం. ఈ సవరణ శం క లక ం ఒక ప న
'అంద ద ' ంచ . ఈ దశ ప త ం అ వ ం ం
' ల హ ల అ యం ండవ పవం క '.
ఈ సవరణ ం , ంగం a
ఆ క ంద లల ఉ త మ ర ంధ ద సం స యం
IV 45. అ , శక తం వడం అ
అమ యగల . ఇ , యపర న అవ శం ఉం
ఈ షయం .
ఈ సవరణ ఆ క 45 అం ం
శక .ఇ ఇ చ ం - ' ష ం అం ంచ పయ ం
న సంరకణ మ లలంద అ వర ద
ఆ సంవత ల వయ . ' ఇ త థ క ం ం
ఆ క 51 ఎ చ న - 'ఇ రత శం ప
207
తన డ మధ ద అవ ల క ంచం
ఆ మ ప సంవత ల వయ '.
1993 ం థ కహ ం ం
ఆ క 21 ంద ం హ థ క ద
ఈ శం ప డ ఉ త ద వర హ ఉం
అత 14 సంవత ల వయ .ఆత త, అత ద హ
ఆ క మర ం మ అ వృ కప ల బ ఉం ం
ష .ఈ , తన ప ర ం
(1992) ఇ ద థ క హ ఉంద పక ం ం
medicine షధం మ వృ పర న ద స ఏ వర
ఇంజ ం .
ఆ క 21 ఎ ప రం, ర ం హ అమ ం
ల ఉ తమ
ర ంధ ద (ఆ ఇ) చటం, 2009. ఈ చటం అం ంచ పయ ం
ప డ సమయం థ కం అం ం హ ఉం
ఒక అ క ఠ ల సంతృ కర న మ స న న ణ త గల ద
ఖ న బంధన మ ప ల సంతృ ప ం . ఈ చటం
స నత ం, క యం మ వ అ నమ కం లంగ యబ ం
ప మంమ య నమ నవత స జం క సృ
క థ క ద అం ంచడం త ంచవ
అ . 12A
5. అ మ రం వ కం రకణ
ఆ క 22 అ యబ న ర ం ంచబ న వ ల రకణ క ం .
ర ం ంచడం ం ర , అ తకమ రణ. త క
ర ంధం అం ఒక వ న ంచడం
రణ మ క. రణ ర ంధం, మ ,
య నం రణ మ క ం ఒక వ ర ం ంచడం.
గత ఒక వ ంచడం , అత ంచడం
స పభ ష రం య ం . అం వలన, రణ
ర ంధం అ ం గత చర మ అ నం ఆ రం .
ఆ క 22 ం ఉ - ద గం ల వ వహ ం
రణ చటం మ ండవ గం రణ ల వ వహ ం
ర ంధ చటం.
(ఎ) ఆ క 22 క ద గం ఒక వ ఈ ం హ ల అం ం
రణ చటం ప రం ఎవ అ యబడ ర ం ంచబడ :
(i) అ న ర ల ం య హ .
(ii) యఅ స సంప ంచ మ సమ ం హ .
(iii) 24 గంటల ం జ వ హ
ప ణ సమయం స .
208
(iv) తప 24 గంటల త త దల హ
మ ంత ర ం అ రం ఇ ం .
ఈ భదత శ గ ంతర ల అం a
రణ ర ంధ చటం ప రం అ యబ న ర ం ంచబ న వ .
అ మ ర ంధం ఉం ల ం ఇ ం
ఆ క 22 క ద గం ఆ ల ప రం అ య
, అ ,ఆ య ప ంచడం ఫల నం అ ,మ
గ ంతర ల బ ష రణ. అ ర చర త వ
క- ర స వం పజల పక తం చరణ
ఆస .
( ) ఆ క 22 ండవ గం వ ల రకణ క ం
రణ ర ంధ చటం ప రం అ యబడ అ ం .ఈ
ల మ గ ంతర ల రకణ అం ఉం
ం క ఉం ం :
(i) ఒక వ ర ం ంచడం తప ల ంచ డ
సల మండ ం న రం తన ర ం
య ల క ఉం ం .
(ii) ర ం ం న ర ల రం ం న య
ఏ , పజల ఉ వ కం ప గ ంచబ న స
బ రతం యవల న అవసరం .
(iii) య అవ శం ఇ
ర ంధ ఉత వ కం ధ ం.
ఆ క 22 ర ం (ఎ) ంచ అ రం ఇ ం
ప మ ఒక వ ఉండగల ల తరగ
రణ ర ంధ చటం ప రం లల ర ం ంచబ
సల కఅ ంద ం ; ( ) గ షం
ఏ తరగ ల ల ఒక వ అ లం
రణ ర ంధ చటం ప రం; మ ( )అ స ం న నం
రణ సల .
1978 44 వ సవరణ చటం ఈ తం ం
ం సల కఅ ంద ం ర ం ంచడం
ం ం ల . అ , ఈ బంధన ఇం
అమ వ ం , అం వల, లల అస లం ఇప న ం .
ంగం సన అ సంబం ం భ ం ం
ర ం మ ష ం మధ రణ ర ంధం
చటసభ . ర ం ప క చటం ఉం
రకణ, సంబంధం ఉన ర ల వల రణ ర ంధం
వవ మ రత శం క భదత. ర ం
ష సనసభ ఏక లం రణ ర ంధ చ యవ
ఒక ష భదత అ సం ంచబ న ర ల వల, ర హణ
209
ప ఆర మ అవసర న సరఫ మ వల ర హణ
సంఘం.
ర ం న రణ ర ంధ చ :
(ఎ) ం న , 1950. 1969 గ ం .
( ) అంతరత భద చటం ర హణ ( ), 1971. ర యబ ం
1978.
( ) రక ప రకణ మ అకమ ర రణ
ర క ల చటం ( ), 1974.
( ) య భద చటం ( ), 1980.
(ఇ) ం రణ మ సరఫ ర హణ
ఎ య క ( ఎంఎ ఇ ఎ), 1980.
(ఎ ) ర అం స ( న ) ( ), 1985.
1995 ర యబ ం .
( ) దక ద మ క అకమ రణ
ప ల చటం (PITNDPSA), 1988.
(h) ర జం రణ చటం ( ), 2002. 2004 ర యబ ం .
(i) చట ద న రక ( రణ) చటం (UAPA), 1967, సవ ం న
2004, 2008, 2012 మ 2019.
పపంచం ఏ ప మ శ ద వడం రదృషకరం
రణ ర ం ంగం అంత గం ం
రత శం జ ం . ఇ USA య . ఇ ప ఆశ ంచబ ం
ద మ ండవ పపంచ ద సమయం త ట . రత శం , రణ
లన ర ంధం ఉం . ఉ హరణ , ం
1818 ష ల యంతణ మ రత రకణ చటం
రణ ర ం 1939 అం ంచబ ం .
210
ఎ ష వ కం హ
1. న ల మ బలవంతం ధం
బ
ఆ క 23 న ల ం , చ (బలవంత శమ) మ
బలవంత శమ క ఇతర ప . ఈ బంధన క ఏ ఉలంఘన
చటం ప రం ర న రం. ఈ హ
మ అం ఉం ం . ఇ వ ర ంచ
వ కం త ం వ ల వ కం .
' న ల ' అ వ కరణ (ఎ) అమ కం మ
వ వం ,మ ళ మ లల నడం; ( ) అ క
వ రం స మ ళ మ ల ;( ) వ ;మ ( )
సత ం. ఈ చర ల ంచ , ర ం అ కం ం
( రణ) చటం13 , 1956.
' చ 'అ ప కం ం తప స ప అ అరం. ఇ
ఒక త న ర య వ వస, ంద క -
అ ల వల ం యమ బలవంతం య ఉప
ం . చ , ఆ క 23 ఇతర ' ఇ ం ' ం ం
బలవంత శమ క 'బం త శమ' వం . 'బలవంత శమ' అ పదం
ఒక వ తన ఇ వ కం ప యమ బలవంతం యడం. ' ' అ పదం
క చటపర న శ త ం , ం ఉత న మ శ క ఉం ం
ఆ కప ల బలవంతం, అన త వ క త వ ప యడం
క స తనం. ఈ షయం , ం క వ వస
( లన) చటం, 1976; క స త ల చటం, 1948; ఒప ందం
క చటం, 1970 మ స న తనం చటం, 1976 యబ .
ఆ క 23 ఈ బంధన న ం ం .ఇ అ మ ం
ప ప జ ల సం తప స వల ం షం
ఉ హరణ , క వ క వ, క బ ఉండ
.ఏ , అ వం వ ంచడం , అ మ
మతం, , లం త ఆ రం ఏ వక పం
తరగ .
2. క ల లల ఉ ంచడం.
ఆ క 24 14 సంవత ల కం త వ వయ ఉన లల ఉ ం
ఏ క ,గ ఇతర ప దకర ర క ల సంవత
ణప . అ ఉ ంచ
ఏ య అ యక ప .
211
బ ( ష అం ష ) చటం, 1986,
ఈ శ ఖ న చటం. అదనం , క ఉ
లల చటం, 1938; క చటం, 1948; గ ల చటం, 1952;
మర ం ం , 1958; ం ష బ , 1951;
ర ల చటం, 1951; అ ం చటం, 1961;
మ వర , 1966; మ ఇతర ప చర ం
ష వయ కం త వ వయ ఉన లల ఉ .
1996 , పన ం ఆ ం ం
క న స సం మ , అప ధ యజ
అత య ం న ప డ ₹ 20,000 జ జమ .ఇ
ద,ఆ గంమ దల సం ఆ ల ం
లల షణ.
లల హ ల ప రకణ చటం, 2005
య క ష పన సం ం ంచబ ం
మ లల హ మ లల రకణ సం ష క ష
లల ల గం రణ అం ం
లల హ ల ఉలంఘన.
2006 , ప త ం లల ఉ ం ం
గృహ వ ట వం ర సంసల ప ,
, ం , ,క , , , - మ ద న
. 14 సంవత ల కం త వ వయ ఉన లల ఎవ య ం ల ఇ చ ం ం
ష మ చర ల ధతవ ం .
ల క( ధమ యంతణ) సవరణ చటం,
2016, ల క( ధమ యంతణ) చ సవ ం ం ,
1986. ఇ ప మ రదశ
క( ధమ యంతణ) చటం, 1986.
212
మతం క చ హ
1. మన చమ వృ , ధన
మ మతం క ప రం
ఆ క 25 ప రం అ వ ల స నం చ ల ం
మన మ చ పక ంచడం, ధన యడం మ ప రం హ
మతం. క :
(ఎ) మన చ :అ య ఒక వ క అంతరత చ
అత న ధం ల అత సంబంధం.
( ) పక ం హ : ఒక మత మ సం క పకటన
బ రంగం మ చ .
( ) ధనక హమ : మతపర
నమ న ఆమ ధన, ఆఆ చనల, పదర న.
( ) ప రం హ : ఒక ప రం మ
మత ఇత ల ఒక ం ల బ రతం యడం
మతం. , మ క వ హ ఇం
ఒక ంత మ . బలవంత
'మన చ'అ వ ల ఒ ఇ ం .
ం , ఆ క 25 మతపర న త
నమ ( ం ) మతపర న పద (ఆ ). అం క,
ఈహ అ వ ల - ల మ అం ఉ
.
అ ,ఈహ
ప కమం, కత, ఆ బ ఉం
మ థ క హ ల సంబం ం న ఇతర బంధన . ఇం , ష ం
అ మ ఉం :
(ఎ) ఏ ఆ క, ఆ క, జ య ఇతర యం ంచడం ప తం యడం
మతపర న అ సం సంబంధం ఉన క ర క ;మ
( ) ం క సం మం మ సంస రణల అం ంచడం బ రంగ ం యడం
అ వ ల ప త క మత సంస మ
ం ల .
ఆ క 25 ం వరణ ఉ : ఒక , ధ ంచడం మ
న ళ డం వృ రబ
మతం; మ ం , ం , ఈ సందర ం , , మ
.14
2. మతపర నవ వ ల ర ంచ చ
ఆ క 26 ప రం, ప మత వరం ఏ
ఈ ం హ ఉం :
213
(ఎ) మతపర న సంసల ంచ మ ర ంచ హ

స చ ంద ప జ ;
( ) మతం షయం స ంత వ వ ల ర ం హ ;
( )క మ ర నఆ ంతం మ సం ం హ ; మ
( ) చటం ప రం అ వం ఆ ర ం హ .
ఆ క 25 వ ల హ ల ఇవ , ఆ క 26
మత గల లహ ల ఇ ం . ఇతర
ప , ఆ క 26 మతం క క చ ర ం .హ లవ
ఆ క 25 ంద, ఆ క 26 ంద హ పజల బ ఉం
ఆర , కత మ ఆ గం సంబం ం న ఇతర బంధనల బ ఉండ
థ కహ .
మతపర న గ సంతృ ం ల ం అ యప ం
షర :
(ఎ) ఇ వ వస క న వ ల స రం ఉం
నమ ( ం ) తమ అ లం
ఆ క య ;
( ) ఉమ సంస ఉం ; మ
( ) లకణ న య ం .
ప ల ప రం, ం ఆ
' మకృష ష ', 'ఆనంద ర' మతపర న
ం మతం వ . ఇ అర ం అ ం
స జం మతపర న వరం .
3. ఒక మ త ంచ ప ం చ
ఆ క 27 ఏ వ ం న అవసరం ద ం
ఏ
మత పగ. మక మతంట క పలం ష, ష ం ఖర హణయసం డప
ప ష సం ప క ం నప డ
ఏ ప క మతం క ర హణ. ఈ బంధన ం ం
ఒక మ ఆద ంచడం, ంచడం మ మద ఇవ డం ం ష ం
ఇతర. అం ప ల ప ష సం ఉప ంచవ
అ మ ల ర హణ.
ఈ బంధన ప ంచ త ం మ .ఇ
ఎం కం క ఉ శ ం క ప లన యం ంచడం
మత సంస మ మ త ంచడం ర ంచడం . అం వలన, a
ల ంత ప క వ అం ంచ వ యవ
భదత చర . అ ధం , మతపరం వ యవ
యంతణ వ ర ఎం ం .
4. మత ధన జ ం చ
214
ఆ క 28 ప రం, మతపర న ధన ఏ ఇవ బడ
సంస ష ల ం ర ంచబ ం .అ ,
ఈ బంధన ప ల సంస వ ంచ
షం ఏ ఎం ం ట ంద ంచబ ం , అవసరం
అ వం సంస మతపర న ధన ఇవ డం.
ఇం , ఏ సంస జ న వ ంచబడ
షం ష ల ం స యం ందడం అవసరం
అత ం ఆ సంస ఏ మత ధన ఆ ధన జ
సమ . న షయం , అత సంరక సమ అవసరం.
ఈ ధం , ఆ క 28 ర ల ద ల మధ ం
సంస :
(ఎ) ష ం ర ం సంస .
( ) ష ం ర ంచబ సంస
ఎం ం ట .
( ) ష ం ం న సంస .
( ) ష ం ం స యం ం న సంస .
(ఎ) , ( ) ఉన మత ధన ంచబ ం ,
మత ధన అ మ ంచబ ం .( )మ ( ) , మతపర న ధన
స చ ంద ప కన అ మ ంచబ ం .
215
ంస కమ హ
1. ల ఆస ల రకణ
ఆ క 29 ల ఏ గం వ ం
రత శం క ప క న ష, స ంత సంస క ఉం
అ ప ర ం హ ఉం . ఇం , ఏ ఉండ డ
ర ం ఏ సంస ప క ం
మతం ఆ రం త ష ల ం షం స యం ందడం,
, లం ష.
ద బంధన స హం క హ ర ం , ండవ
బంధన సంబంధం ం ఒక వ హ ఇ ం
అత ం న స జం.
ఆ క 29 మతపర న ల రకణ క ం
.అ ,ఆప ం అ యప ం
ఈ సం తప స ల త ప తం
రణం ంచబ ం . రణం ప ల డకం
ఆ క ' ల గం' ల
.
ం ప రం హ క ఉం
ష క రకణ సం ఆం ళన హ క ఉం
ష. అం వల, జ య పసం
ల ఒక గం క ష ప రకణ
పజల ధం ంద అ ధన తం
చటం, 1951.
2. ంచ మ ర ంచ లహ
సంస
ఆ క 30 ల ఈ ం హ ల మం ం
:
(ఎ) అ ల ంచ మ ర ంచ హ ఉం ం
న న సంస .
( ) తప స సం ష ం ర ం న ప రం తం
సంస క ఏ ఆ ందడం
ఇ నహ ప తం య డ ర య డ .ఈ
1978 క 44 వ సవరణ చటం ఈ బంధన ర బ ం
ఈ షయం లహ ప ర ంచం . చటం ల ంచబ ం
థ కహ ఆ హ (ఆ క 31).
216
( )స యం మం యడం , ష ం ఎవ వక ప
సంస త ర ంచబ ం .
ఈ ధం , ఆ క 30 ంద రకణ ల త ప తం యబ ం
(మత )మ ల ఏ స ంచ
(ఆ క 29 ప రం). అ ,' ' అ పదం
ంగం ఎక ర ంచబ ం .
ఆ క 30 ంద ఉన హ హ ఉం
తన లల స ంత ష ద అం ంచం .
సంస ర :
(ఎ) ం మ ష ం ం స యం సంస ;
( ) ష ం ం త ం ం మ స యం య సంస ;
మ
( ) ష ం ం ం స యం సంస .
ద మ ండవ రకం సంస
లబ ప సంబం ం ష యంతణ శ ,
ప , కమ కణ, ధ ం, ధన ఉ
బం మ ద న . డవ రకం సంస ర ంచ ఉ తం
వవ ం చటం వం రణ చ ల ర హణ బ ఉం ,
క చటం, క చటం, ప చటం, ఆ క బంధన మ ద న .
మలంకర య ర ద ఇ న
థ 14 ఎ (2007), ం ంశం
పన మ ప లన సంబం ం న రణ
సంస ఈ ం ధం ఉ :
1. ద ంచ మ ర ంచ లహ
న న సంస ఈ ం హ ల క ఉం :
(i) వ వ ప ఎవ లకమండ ఎ
ర ంచ మ ర ంచ సంస సం మ సం ఉ
సంస క వ వ ;
(ii) ధ బం య ంచడం (ఉ / కర మ అత
స / - ) ధ తర బ ం ; మ ac వ
ఉ ల ఎవ త ంచడం ఉం
(iii) తమ న న అరతగల ల ప శ టడం మ యడం
స క న ణం; మ
(iv) సంస క ప జ ల సం ఆ మ ఆ ల ఉప ంచడం
2. ఆ క 30 ంద ల ఇ హ త
స న ంచం మ ఉంచ ఉ ం న
మ ంత ప జనకర న ఉ .
ల అ లం వ వక .
య ప జ ల సంబం ం న క రణ చ , య
భదత, ం క సం మం, ప కమం, కత, ఆ గ ం, ధ ం,
217
ప ంచడం ద న అంద వ , స నం వ
సంస .
3. సంసల ంచ మ ర ంచ హ
సం ర న . గం హ ఇం .
ద ంచ యంతణ చర ఉండవ
తమ ప మ ర ంచడం.
అవసర న ధం ప లన త ఉండవ
ప లన సమరవంతం మ ధ ఉంద ం ం
సంస క అవస ల ర ం . బంధన
రణం ల సం మం ం ష ం మ
ఉ , అరత ప ల ం బంధన మ
మ అరత , అ వ క షర
ఉ ( ధన మ ధ తర ం ), బంధన
ఉ ల అణ త ంచం మ బంధన
లబ మ అధ యన ం ల ంచడం ప వ ం
వరం. ఇ వం బంధన ఏ ధం కం
ఆ క 30 (1) ంద హ .
4. ం న అరత షర / అరతల బ ఉం ం
ష ం, అ ఎ సంస
దతత వడం ఉ / క రర య ం చ ఉం ం
ఎం క క ఏ బద న నం.
5. షం స యం ంచడం, స ర మ
సంసల లకణం. ప
స న ంచ ష ం ంచవ
ఆ క ప రం హ ప చన య ం త ంచ ం స యం
30 (1).
218
ంగ ప ల హ
ంగం థ క హ ల పకటన త
అరర త న, ప మ ప అం ంచ ం
అ ఉలం ం నట మ అమ సం యం . అం ,
ఆ క 32 అమ సం రణల హ అం ం
త థ కహ .మ ట లం , హ
థ క హ ల ర ంచడం థ క హ .
ఇ థ క హ ల జం ం . అం క అం ద
ఆ క 32 ంగం అ ఖ న సం
సం ం ఈ ంగం న ం ఉం ం . ఇ ఉం
ంగం క ఆత మ హృదయం '. ం
ఆ క 32 ంగం థ క లకణం అ ఇ ం . అం వల, అ
సవరణ సం క ంచబడ యబడ
ంగం. ఇ ం బంధనల క ఉం :
(ఎ) త న ధం ం తర ం హ
థ క హ ల అమ సం చర
.
( )ఆ ల అ రం ం ఉం ం
ఏ థ క అమ సం ఆ త
హ . న ర , ండమ ,
ధం, స మ - ం .
( )ఆ య ర ం ఏ ఇతర అ రం ఇవ గల ,
అ ర ల ఆర మ త .అ ,ఇ ం యవ
ఇక డం మ ఇతర
ఇ న అ ల పకఉండ తం. ఎం కం ఆ క
226 ఇప ఈఅ ల ల ఇ ం .
( ) ం తర ం హ యబడ
ంగం అం ం న తప . అం వలన
షప హ యవచ ంగం అం ం
థ క హ ల అమ సం ఏ తర ంచం
య అత వసర సమయం (ఆ క 359).
ఈ ధం ం ఏ న స షమ ం
ల థ క హ ల రక మ . ఇ ఉం
ఆ ప జనం సం 'అస న' మ ' స త' అ ల ఇవ బ ం .
అస న , ఎం కం త ం ళవ
,అ తప స . స త, ఎం కం శ
ఆ ఆ ల త ప తం , అంద ం
ర ల.
219
ఆ క 32 క ఉ శ ం , సమరవంత న,
క రకణ సం గవంత న, చవ న మ ంశ రణ
థ కహ . థ కహ త ఇ
ం ఆ క 32 ంద అమ యవ మ మ
థ తర ంగ హ , చటబద న హ ,
ఆ రహ మ ద న . థ కహ ఉలం ంచడం
ఉన ఆ క 32 ప నం మం సం
ఇతర టల , ం , ఆ క 32 ప రం, a ర ంచ
థ క హ ల సంబంధం పశ . ఆ క 32 య
ఎ క ంగబదత ర ంచ వలం రం ంచబ
ఆర ఒక చటం అ థ కం ఏ ఉలం తప
హ .
థ క హ ల అమ షయం , అ ర ప
ం అస ప క న . ఇ ఏక లం ఉం ం
ఆ క 226 ంద క అ ర ప . ఇ అస న
అంద ఆ ,ఆ మ తల య అ
థ క హ ల అమ సం ర . ఎ అ అరం
థ కహ ఉలం ంచబడ , త
ం తర ం అవ శం ఉం
.
ఆ క 32 (అం , తర ం హ ) ఇవ బ న హ
థ కహ ఉలం ం న ం ) ఒక
థ కహ ,ప య రణ లభ త ఉపశమ అడం
ఆ క 32 ంద. అ , ం ఎక డ ఉం ఇ ం
ఉపశమనం ఆ క 226 ప రం, త
దట ఆశ ం .
220
రచన -ర మ
ం (ఆ క 32 ంద) మ ( ంద)
ఆ క 226) ర , ండమ ,
ధం, స మ - ం . ఇం , ర ం ( ంద
ఆ క 32) ఈ ట య ఏ ఇతర అ రం ఇవ గల . బ
ఇ వం బంధన ఇప వర యబ , ం మ
యగల మ మ ఇతర . 1950 ం ,
కలక , ం మ మ ల త అ రం ఉం
య . ఆ క 226 ఇ అ ల అ రం ఇ ం
యం .
ఈ న ఇం చటం ం బ
' ' . ఉన ఇం ం
క ప కహ క మం యబ ం మ ఉం
ఇప , ' యం క ం ' వ ంచబ ం . త త, రంభ ం
హ ల సమ ంచ అ రణ న ప ఈ రచనల యడం మ
పజల చ .
ం క అ ర ప ఉన త న ం ఉం ం
అం ల :
1. ం అమ సం త యవ
థ కహ అ యగల
థ క హ ల అమ సం మ
ప జనం. 'మ ఇతర ప జనం సం' అ వ కరణ ం
రణ చటపర న హ అమ యడం. అం వలన, అ ర ప
ం , ఈ షయం , కం ఇ న
ప న య నం.
2. ం ఒక వ వ కం యవ
రత శం క గం అంత ప త ం
వ న వ వ కం వ కం యవ
ప తం అ రం కప ఉం
చర రణం ఉం కఅ రప త పల
కఅ రప ం . 15 అం వలన, క
ఉ శం ం క అ రప
కం స త న .
3. ఆ క 32 ంద ఒక ప రం ఒక థ క హ మ
అం వల, ం తన ఉప ంచ క ంచక వ
అ ర. మ , ఆ క 226 ంద ఒక ప రం
చకణ మ మం య క ంచవ
అ ర ప . ఆ క 32 వలం అ ఇవ
221
ఆ క 226 ప రం ం య ం
థ కహ ఇతర హ ల అమ సం
రణ అ ర ప . ఈ ధం ం ఏ యబ ం
థ క హ ల రక మ .
ఇ , అరం మ ప అరం వ ం
క ఆ క 32 మ 226 న ధ ర ల రచన
ంగం:
య ర
ఇ పదం, అరం 'శ క ఉండటం'. ఇ
మ క అ నవ న ఉత
వ , ం ఉన శ ఉత య .అ
రం రణం మ చటబదత ప ం .ఇ అ న ం
వ ఉ త, ర ంధ చట దమ . అం వలన, ఈ a
ఏకపక ర ం వ కం వ గత చ క .
ర క పజలంద వ కం యవ
అ మ వ . ,మ ,
(ఎ) ర ంధ చటబద న ట యబడ , ( ) న గడం సం
సనసభ క ంచడం, ( ) ర ం ంచడం సమ త
,మ ( ) ర ంధం ప పల ఉం .
Mandamus అ యప
అరం ' ఆ శం'. ఇ న ఆ శం
తన వద ఉన తన అ క ల ర ంచమ న ఒక ప త అ
ఫల ం పద ంచ క ం ం . ఇ ఏ పజల వ కం యవ
, ష , రకం , న ప తం
అ ప జనం.
ండమ క ఒక వ కం (ఎ) యబడ
వ శ రం; ( ) ంట ధన అమ యడం
చటబద న శ క ఉండ డ ; ( ) చకణ ఉన మ
తప స ; ( ) ఒప ంద ధ త అమ య ; (ఇ) వ కం
రత అధ ష గవర ; మ (ఎ ) వ కం
య మర ం ప యం.
ధం
త పరం , అరం ' ంచడం'. ఇ ఉన త య నం వ ం
న అ రప ంచ ం ంచ
అ క అ రప నం వడం. అం వలన, ం
చరణ ం ండమ , ధం త కత ం .
222
ధం క య మ ల వ కం త యబ ం
యఅ .ఇ ప ల అ ల వ కం అం ,
సనసభ మ వ సంస .
ం
త పర న అరం , అరం 'ధృ క ంచబడటం' 'స రం ఇవ డం'. అ
బ య ఉన త య నం వ న ం
ం ం ం ఉం త క ం
ఒక సందర ం . అ ర ప క వడం ఆ రం ఇ యబ ం
అ రప చటం క పం. అం వలన, నం ,ఇ త
రణ, స రణ మ రణ.
మ గతం , సక- య అ క మ యప ల వ కం తవ కం యబ ం
అ .ఏ , 1991 , ం ఇ ం
ప ల అ ల వ కం స యవ
వ ల హ ల ప తం ం .
ధం వ , సనసభ వ కం స అం
శ మ వ శ .
య తథ-Warranto
త పర న అరం , అరం 'ఏ అ రం ం '. ఇ యబ ం
ఒక వ ఒక వ క క చటబదత ంచ
లయం. అం వల, ఇ ప త ల అకమం నం వ ం
వ .
గణ య న ప త లయం షయం త యవ
సనం ంగం సృ ంచబ న శ త త. ఇ
మం లయం లయం ల యబడ .
ఇతర రచనల ం , ఆస ఉన ఇ రవ
వ మ తప స తవ త .
223
ధద మ ఫండ ంట హ
ఆ క 33 ర ం ప తం ర య అ రం ఇ ం
ధద లస ల థ కహ , లట
ద , ద , intelligence ర సంస మ పద .
ఈ బంధన క లక ం క స న ఉత ంచడం
మ కమ కణ ర హణ.
ఆ క 33 ంద చ అ రం త ఇవ బ ం
ర ం మ ష సనసభల .అ ం ఏ చటం
ర ం ఏ స య
ఏ థ క హ ల ఉలంఘన.
ప రం, ర ం ఆ (1950) అమ ం
(1950), ఎ (1950),
(హ ల ప ) చటం, 1966, ర మ
.ఇ చ , ఏర హ ఆంక
సం , క సం జ యస ఉండ హ
సం , క హ , జర హ
బ రంగ స పదర న ద న .
ప క 7.3 ర Vs షన ఎమ
ర య అత వసర ప
1. ఇ ఫండ ంట త ప తం1. ఇ ం ప తం త
. థ -క హష
ంట సంబం ,
ఆ ల పం మ
మధ సన అ
ందం మ మ
పద ంచం
ర ం .
2. ఇ ప స ం ం 2. ఇ ప న ం
మ రణ య . మ రణ య .
3. న ద ంచ ఇ ంచబ ం3. త ంచ
ం భదతల న ం - దం, హ
ఏ రణం వల. ధ
.
4. ఇ షం ంచబ ం 4. ఇ ంచబ ం
శం క ంతం. తం శం ఏ ంతం
224
.
5. ప క న బంధన 5. షమ వర త క క ఉ
ంగం. ఇ అవ కం ఉం . ంగం బంధన.
ఇ స షం ఉం .
' ధ ద ల ప ' అ వ కరణ అ ం
ధద లఉ మంగ , వడం , ,
, , క , ల .
ఆ క 33 ంద ం ం న ర ంట చటం న ంచవ
ం ర ( క చటం ప రం ంచబ న న )
ం మ ల అ ర ప , ఇప వర
థ క హ ల అమ సంబం ం న .
225
ర మ ఫండ ంట హ
ఆ క 34 థ క హ ల ప ల అం ం
రత శ గం ఏ ంతం ద చటం అమ ఉం . ఇ
ఏ ప తఉ ఎవ నషప రం ంచ ర ం అ రం ఇ ం
సంబం ం అత న ఏ చర ఇతర వ
ద చటం ఉన ఏ ంతం ర హణ న దరణ
అమ ఉం . ర ం ఆ ం నఏ ధృ క ంచవ ,
క ంచడం, జ యడం దం న ఇతర చర
అ వం ంతం చటం.
ర ం న నషప ర చ స య
ఏ థ క న ఉలంఘన ఆ రం ఏ
హ .
ర అ వన రత శం ం బ ం
ఇం రణ చటం. అ , ' ర ' అ వ కరణ
ంగం ఎక ర ంచబ ం . త పరం , అరం ' లట
'. ఇ అ ష న నప ం
కఅ స ంత యమ బంధనల ప రం ం ం
రణ చటం పల. ఇ రణ చ య ం
మ ట న ప త ం. ఇ ట న ం ఉం ం
ధ ద ల వ ం చటం.
ంగం ష ఎ బంధన
ఇ దచ పక ంచ ఎ అ రం ఇ ం . అ , అ
ఆ క 34 ఏ దచ పక ంచవ
రత శ గం ఉన ంతం. ద చటం ంద ంచబ ం
దం, దండ త, , వం అ రణ ప
అల చ ం త క ప ఘటన. సమరన శ టడం
స జం క ర ంచ న ద ంచ శ.
ద చటం క ఆప ష సమయం , క అ
అవసర న అ చర వ అ రణ అ ల క ఉం .
లహ ల ప మ బంధన ంచవ
ల ంచం మ మరణ క ంచం .
ర క ష ం అ ం అ యప ం
ర క కస న రణం .
ఆ క 34 ంద ద చటం క పకటన న ం ఉం ం
ఆ క 352 ంద య అత వసర పకటన.
ం ం మధ 7.3 సంగ ంచబ .
226
రంతర ఫండ ంట హ ల ప తం ం
ఆ క 35 చ ల ం ం అ రం, అమ వ ం
ష థ కహ ర ం త ఉం
మ ష సనసభల . ఈ బంధన ఉంద ం
స సంబం ం రత శం అంత ఏక పత
థ కహ మ ఉలంఘన క. ఇం
శ, ఆ క 35 ం బంధనల క ఉం :
1. ర ం ఉం (మ ఒక ష సనసభ ఉండ డ
ం ష ల సంబం ం చ ల ం ం అ రం:
(ఎ) ఉ ల షర ంచడం
ష ంద గం క అ రం మ
ఇతర అ రం (ఆ క 16).
( ) ం మ ం ఇతర య ల అ రం ఇవ డం
అ ర లఆ ,ఆ మ తల య
థ క హ ల అమ (ఆ క 32).
( ) థ క హ ల దర ప తం యడం ర యడం
ధద , ద ద న స ల (ఆ క 33).
( )ఏ ప తఉ ఇతర వ నషప రం
ఏ ంతం ద చటం క ఆప ష సమయం న ఏ చర
(ఆ క 34).
2. ర ం ఉం (మ ఒక ష సనసభ ఉండ డ )
ఆ చర ల క ంచ చ ల ం ం అ
థ క హ ల ంద పక ంచబ .ఈ
ం రం :
(ఎ) అంట తనం (ఆ క 17).
( ) న ల మ బలవంత శమ (ఆ క 23).
ఇం , ర ం రంభ న త త
ంగం, చర ల క ంచ చ యం ,
అం వల ర ం తర న అ ం అమ యడం తప స
చ .
3. ంగం రంభం ఏ చటం అమ ఉం
న నఏ ష ల సంబం ం అమ న గడం
ర ం త రబ న ర యబ న సవ ం వర .
ఆ క 35 క మ స ంద గమ ం
న న ష ల ర ం చటం నప
ష ప వ
సనసభ (అన ష ).
227
ఆ హ క ప త నం
స ,ఆ హ ఏ థ ల ఒక
ంగం III ంద హ . ఆ క 19 (1) (ఎ ) ప ష ం
మ ఆ క 31. ఆ క 19 (1) (ఎ ) ప హ ఇ ం
ఆ సం ంచం , ప ం మ ర యం . ఆ క 31, మ ,
ప వ , ,స న
తన ఆ వ కం . ఇ ఏ వ అ ఉండ డ
చటం క అ రం తప అత ఆ ం . ఇ అ రం ఇ ం
ఒక వ కఆ ం సం ంచ అభ ంచ షం
షర
యజ : (ఎప
)ఇ ప ( ప తంజనం
రం ) ంచసం, మ అం (ంచం ) ఉం.
ంగం రంభ నప ం , థ క
ఆ హ అత ంత సద ం .ఇ క ం ం
ం మ ర ం మధ ఘరణ . ఇ ఉం
అ క ంగ సవరణల ం , అన 1 వ, 4 వ, 7 వ,
25, 39, 40 మ 42 వ సవరణ . ఈ సవరణల ,
31A, 31B మ 31C సమయం ం ంచబ మ సవ ంచబ
ం లప ర య మ
చ ల స య ం ర ంచం
థ క హ ల ఉలంఘన. జ ం ం కృత ఉం
స రన సం ప రం ం న ధ త ష ం ఉం
ఆ క అభ రన.
బ , 1978 44 వ సవరణ చటం హ ర ం
ఆ క 19 (1) (ఎ ) మ ర యడం థ కహ ఆ
III ం ఆ క 31. బ , ఈ చటం త ఆ క 300A ం ం
XII 'ఆ హ ' క . ఇ
చటం క అ రం తప వ తన ఆ .
అం వల, ఆ హ ఇప చటపర న హ ంగబదం ఉం
, ఇక థ కహ .ఇ థ కం గం
ంగం క ణం.
ఆ హ చటపర న హ ( న ం ఉం ం
థ కహ ) ం ల క ఉ :
(ఎ) యం ంచవ , అం త ంచవ , సం క ంచవ ం సవ ంచవ
ర ం క రణ చటం ంగ సవరణ.
( )ఇ ఎ చర వ కం ఆ ర ం
సన చర వ కం .
( ) ఉలంఘన షయం , తవ కదల
ఆ క 32 ( ంగ హ ) ంద ం
228
అమ సం ల స రణ ). అత తర ంచగల
ఆ క 226 ంద .
( )స రన షయం ప ఇవ బడ
ఆ ష ం రడం.
III ంద ఆ థ క హ ఉన ప
ర యబ ం , III ఇప ం బంధనల క ఉం
స రన అభ రన షయం ప రం ం హ
షం ఆ .ఈ ం ఎక డ
ప రం ం :
(ఎ) ద కఆ షం ం న
సంస (ఆ క 30); మ
( ) తన ంద ఉన వ వద ఉన షం నం న
వ గత మ చటబద న క ఉం
ప (ఆ క 31 ఎ).
ద బంధన 44 వ సవరణ చటం (1978) ం ,
ండవ బంధన 17 వ సవరణ చటం రబ ం
(1964).
ఇం , ఆ క 31 ఎ, 31 మ 31 వం అ ఉంచబ
థ కహ ల న ం .
229
ఫండ ంట హ ల న ం
1. ఎ టస రన సం చ ల ఆ యడం,
ద న
ఆ క 31 ఎ16 స య ం ఐ వ లచ ల ఆ ం
థ క హ ల ఉలంఘన రణం ల
ఆ క 14 (చటం ం స నత ం మ స న రకణ ఇవ బ ం
చ )మ ఆ క 19 (పసం సంబం ం ఆ హ ల రకణ,
అ ం , ఉద మం ద న ). అ వ వ య ల సంబం ం న
సంస రణ , ప శమ మ జంమ ఈ ం రం :
(ఎ) ఎ 17 మ సంబం త హ ల షం నం వడం ;
( ) ల ఆ ల ర హణ పటడం;
( ) సంసల స ళనం;
( ) దర ల హ ల చ ర డం సవ ంచడం
సంసల ;మ
(ఇ) ం ల క ఆ యడం సవ ంచడం.
ఆ క 31A య స క ం ష చ ంచ
ఇ అధ ప లన సం జ యబ తప
తన అం రం అం .
ప రం ంచ ఈఆ క అం ం
ఒక వ వద ఉన షం నం న వ
అత వ గత మ చటబద న క ప ఉం .
2. చ మ బంధనల కరణ
ఆ క 31 దవ ర బ న చర మ బంధనల ఆ ం
18 స య ం మ ల
ఏ థ క హ ల ఉలంఘన. అం వలన, క ప
ఆ క 31 ఆ క 31 ఎ కం స త న . ఆ క 31 ఏ చ గ ధక శ ఇ ం
అ థ కహ ల ం దవ రబ ం
ఆ క న ఐ వ ల ఏ చటం ప
31A.
అ , ఐఆ ఇ న ఖ న
దవ(2007),ర బ నం చ ఏల ఉండద
18 ఎ య స క ంఇ ం ప గ ధక శ
. య స క అ ' థ క లకణం' అ అ యప ం
ంగం మ ఒక చటం ంద ఉంచడం య
దవ .ఇ దవ ంద ఉం న చ అ ం
230
ఏ 24, 1973 త త, అ ఉలం స య దం ఉ

ఆ క 14, 15, 19 మ 21 ంద ఇవ బ న థ క హ
ంగం క ' థ క ణం'. ఇ ఏ 24, 1973 న
ం దట ' థ క ణం'
ంగం క ' థ క లక '
శ నంద ర . 19
స (1951 ), దవ 13 చర త ఉ
బంధన ప తం (2016 ) సంఖ 282. 20
ష సనసభ క చర మ బంధన సంస రణల వ వహ
మ జ ం వ వస మ ర ం ఒప ం ర యడం
ఇతర ష ల .
3. చ ల శ ల ప వం ం
ఆ క 31 , 1971 25 వ సవరణ చటం రబ ం ,

ం ం బంధనల క ఉం :
(ఎ) ష ల అమ య పయ ం చటం
ఆ క 39 ( ) 21 ( ) 22 న న న
ఆ క 14 త ఇవ బ న థ క హ ల ఉలంఘన
(చటం ం స నత ం మ చ ల స న రకణ) ఆ క 19
(పసంగం, అ ం , సంబం ం ఆ హ ల రకణ
కద క ద న )
( ) అ వం ప ఇ ఒక పకటన క ఉన చటం
నం ఏ ప ంచబ ం
అ వం ప వం ప .
శ నంద ర 23 (1973), ం
ఆ క 31 క ండవ బంధన ంగ దమ పక ం ం
మ యస కఅ థ క లకణం అ ల
ంగం మ అం వల, యబడ . అ ,
ఆ క 31 క ద బంధన ంగబద న మ అ .
42 వ సవరణ చటం (1976) ప స ం ం
ఆ క 31 క ద బంధన రకణ ఏ చ ర డం
IV నఏ శక ల అమ య
ంగం మ ఆ క 39 ( ) ( ) త .అ ,ఇ
ం ంగ దమ మ లద పక ం ం
న ం 24 (1980).
231
ఫండ ంట హ ల సం భం
ంగం IIIం పరచబ న థ క హ ఉ
స తమ ధ న మర ల ఎ ం . మర ల దన :
1. అ కప
అసం క న ం ,ప ,
అరత మ వరణ . అం వల, మర ం
ంగం థ క హ ల ఒక మం ం మ ం ం
మ క రం . జస క ర
థ క హ ల వ వహ ం అ యం ఉం
' థ కహ ల ప ' ' థ క
హ మ ప '.
2. కమ ఆ కహ
ఈ సమగ న ఎం కం ఇ ప నం జ య హ ల క ఉం ం . ఇ
హ వం ఖ న కమ ఆ క హ ల సం ఎ వం బంధన య
క భదత, ప హ ,ఉ హ , ం హ మ
ం మ ద న .ఈహ ల అం ఉంచబ
అ వృ ం న ప మ .అ , క ష ం
గతం ఎ ఎ ఆ అ వం హ ల సం అం ంచబ .
3. స షత
అ అస షం , రవ కం మ అస షం ప బ .
'ప ఆర ' వం అ యం ఉప ం న ధ పదబం మ ప ,
' ', 'స క నప ', 'ప ప జనం' ద న
స షం ర ంచబ ం . వ ంచ ఉప ం ష ఉం
సం ష న మ ల గహ ం న .అ
ంగం య ల సం య న ఆ ం .
స ఐవ ం రత ం 'స ర ం ' అ
య '.
4. శ తత ం
ర ం త ంచగలగడం ర డం వం అ ప త న
ఉ హరణ , థ క హ ర యడం
1978 ఆ . అం వల, ఆట ధనం రవ
ర ం జయ య ల మద ఉం . యపరం
232
త న ' థ క ణం క ంతం' త ప
థ కహ త ంచ ర య ర ం అ రం.
5. అత వసర సమయం స న
షన ఆప ష సమయం అమ యడం
అత వసర ప (ఆ క 20 మ 21 న ) సమరత మ క మచ
ఈ హ ల. ఈ బంధన ప మ వ వస క ల త ం
యన మం అ యక పజల హ ల ఉంచడం శం
రంతర ప దం. మర ల అ యం ప రం, థ క హ
అ ప ల ఆనం ం ఉం -అత వసర అత వసర ప .
6. ఖ నప రం
యవ వస ర ంచ మ ర ంచ ధతవ ం
సనసభల వ కం ఈ హ మ
అ .అ , యప య ఖ న మ ఆటంకం క ం
తన హ ల ల అమ య ం .
అం వల, హ ప నం ధ క వ ప జనం య మర అం
ఇం య .
7. ం న
రణ ర ం (ఆ క ) బంధన ఉంద మర
22) థ కం అ యం క ఆత మ ప ం
హ .ఇ ఏకపక అ ల ఇ ం మ వ రస ం
చ . రత ంగం మ ంత వ వహ ంద మర ల ఇ సమ ం
కహ ల ం వ వ కం ష హ ల
వ కం వ . ఖ ం , ఏ ప మ శ
రణ ర ం పపంచం అంత గం ం
రత శం న ం .
8. ర న తత సం
ంతమం మర ల అ యం ప రం, థ క హ ల అ యం
ఏ క తం క ఉత . స ఐవ ం ఈ ష వ కం
థ కహ పక ం న అత న డం
రత ంగం ర న - ఆ రప .25
ఇ ం ఇబ ం సృ ంద మర అం
థ క హ ల వ ంచడం .
233
ఫండ ంట హ ల
మర మ ఉన ప , థ క
ం అం ల హ ఖ న :
1. అ శం ప మ వ వస అడం ఉ .
2. అ కమ కత అవసర న ప ల అం
మ క రకణ.
3. అ వ గత చ కబ య న వ ప .
4. శం చట లన లభతరం .
5. మ బల న వ ల ప జ ల ప ర
స జం.
6. అ రత ష ం క క బట బ తం .
7. ప త అ రం క సం రత త .
8. క స నత ం మ క
యం.
9. వ ల రవం మ ర .
10. జ యమ పజల గ లభతరం
ప ల ప య.
234
III పల హ
III రబ న థ కహ ల , ఉ
ంగం ఇతర ల ఉన ఇతర హ .ఈహ
ంగ హ చటపర న హ థ తర అం
హ . :
1. చటం క అ రం తప ఎ వం ప ంచబడ వ యబడ
( XII ఆ క 265).
2. అ రం ఏవ అ తన ఆ డ
చటం ( XII ఆ క 300-ఎ).
3. గం అంత జ ం, జ ం మ
సం గం
రత శం చ ఉం ( XIII ఆ క 301).
హ స నం సమ ంచబ నప ,అ
థ క హ ల ం న ం ఉం ం . ఉలంఘన షయం a
థ కహ , తవ తర ంచగల
ఆ క 32 ంద అమ సం ం , ఇ ఒక
థ క హ . , హ ల ఉలంఘన షయం ,
తవ ఈ ంగ ప ంద . అత యగల
రణ ఆ క 226 ంద (
క అ ర ప ).
ప క 7.4 థ క హ ల సంబం ం న ఒక
ఆ క నం. ష
జనర
12. ష ర చనం
13. చ ల దం అవ నకరం
థ కహ
స నత హ
14. చటం ం స నత ం
15. మతం ఆ రం వక ంచడం,
, లం, ంగం న ప శం
16. పజల ష ల అవ ల స నత ం
ఉ
18. లర
235
చహ
19. చ సంబం ం హ ల ప రకణ
20. ల క సంబం ం రకణ
21. త రకణ మ వ గత చ
21A. దహ
22. ఖ తం అ మ రం వ కం రకణ
వ కం
23. న ల ధం మ బలవంతం
క
24. క లల ఉ ధం,
ద న
మత చ హ
25. మన మ వృ క చ,
మతం క అ సం మ ప రం
26. మతపర న వ వ ల ర హణ చ
27. ప ష సం ప ం చ
ఏ ప క మతం
28. మత ధన జర చ
ద మతపర న ఆ ధన
సంస .
ంస క మ హ
29. ల ప జ ల ప రకణ
సంస
ఆ హ (ర యబ ం )
31. ఆ క తప స స రన– (ర యబ ం )
చ ల
31A. ఎ టస రన సం చ ల ఆ యడం,
ద న
31B. చ మ బంధనల కరణ
31C. ఆ ల ప వం చ ల
236
31D. శ వ క ర క ల సంబం ం చ ల -
(ర )
ంగ రణల హ
32. హ ల అమ రణ
ఈ గం
32A. ఉండ డద ష చ ల ంగ కత
ఆ క 32– ంద రణ ప గ ంచబ ం
(ర )
33. ఇ న హ ల సవ ంచ ర ం అ రం
ద ద న దర ఈ గం .
34. ఈ గం ఇవ బ న హ ల ప
ఏ ంతం ద చటం అమ ఉం
35. ఈ బంధనల అమ య చటం
గం
1. ' ం ' నహ ల ర
1215 రన ఒ ఇం ం . ఇ
థ క హ ల సంబం ం న ద త ర క పతం
.
2. శ నంద ర వ రళ ష ం, (1973).
3. ఇ అ : “ఏ వ అ చ అ తం , ప మ ,
అత ం షర ఏ రణ న
జ ం క చటం మ క అ రప అ లం ఉం ం
రణ న .ప ం ప అ
ప వ
చటబదం య ం న ప చర అ ధ త
ఏ ఇతర సమ ంచడం ”. (AV , ప చయం
ంగ చటం క అధ యనం, ల , 1931
ఎ ష . 183-191).
4. ఈ ండవ బంధన ద సవరణ ంచబ ం
1951 చటం.
5. ఆ క 371 ప రం 32 వ సవరణ రబ ం
1973 చటం.
5A. ఆ క 371 లం ణ స ంచబ ం
ఆంధప నర వ కరణ చటం, 2014 .
237
6. ద కబ న తరగ ల క ష య ం
1953 క అధ కతన. ఇ సమ ంచబ ం
క 1955 .
7. 1963 , ం 50% కం ఎ వ అ ఇ ం
ఒ సంవత రం ఉ ల జ ష ఉం ం
ంగ దం .
8. ఇంద . య ఆ ఇం , (1992).
9. త ళ కబ న తరగ , మ
గ ( ద ట జ ష
సంస
షం మ ంద) చటం,వ1994. మ
10. ఘవ . య ఆ ఇం , (1996).
10A. "సహ ర సం ల" ర ఏ యబ న
2011 క 97 వ ంగ సవరణ చటం.
10b. ఐ .
11 . ఎ ల . ఆ మ , (1950).
12. న ం . య ఆ ఇం , (1978).
12 ఎ. ంగం (ఎన ఆరవ సవరణ) చటం, 2002 మ
ఉ తమ ర ంధ ద లల హ
1ఏ 2010 ం చటం, 2009 అమ వ ం .
13. దట అ క అణ త అ
మ ళ మ కల చటం, 1956.
14. ఈ బంధన , ం ల చన ఇ ఉం ం
, నఅ వ ల చన స
మ ద మతం మ ం మ చన
సంస తద ణం ర ంచబడ (ఆ క 25).
14A. మలంకర య థ క ల రద వ .
(2007).
15. ండవ బంధన 15 వ ంగం ర బ ం
16. 1951 క 1వ ంగ సవరణ చటం రబ ం
మ 4, 17 మ 44 వ సవరణల సవ ంచబ ం .
17. 'ఎ ' అ వ కరణ ఏ ,ఇ , ఉ
ఇతర ప మం , త ళ ఏ జన ం హ మ
రళ మ వ వ య అవస ల సం ఏ .
18. ఆ క 31 దవ రబ ం
1వ ంగ సవరణ చటం 1951.
18A. ఐఆ వ ఆ త ళ (2007).
19. శ నంద ర . రళ ష ం, (1973).
238
20. వ ఎం 284 సంఖ అ నప , అస తం

సంఖ 282. రణం, ఎం (87, 92
మ 130) ల ంచబ మ ఒక ఎం ం
257A.
21. ఆ క 39 ( ) ం - ష ం తన శ ం
ప రం క జ న ం మ యంతణ అ ర తం
సంఘం క వన ఉతమం పం యబడ
రణ మం అం ంచం .
22. ఆ క 39 ( ) ం - ష ం తన శ ం
ఆ క వ వస క ఆప ష ం
సంపద మ ధ ల ఏ గత రణం
రణ క ం ఉత .
23. శ నంద ర . రళ ష ం , (1973).
24. న . య ఆ ఇం , (1980) .
25. స ఐవ ం ఇ : 'పం దవ శ బం క
ఉ ర దం ం న ం ; కప ఉ
అం ట జ య సమస ; క అవ ఉ
లన వ కం అ భవం; మ ఉం
క సంసల సంస ం ల క క ం
రత శం సమయం మ ప అ వృ ం .
ఫ తం ఇర సం ష ల
, ర న , అ తప క
ర నమ సం ష న చటం క ఆ రం ' .
239
8 ష నం క శక
అత క ల ంచబ
T
1937
ఆ క36 ం 51 వర
ంగ పకర ఈ ఆ చన ఐ
ంగం, ం
ంగం
ం
ం
IV1.
ంగం . క ఆ అం ద ఈ ల వ ం
రత ంగం 'నవల లక '. శక
థ కహ ల
ంగం మ ంగం క ఆత . ఆ
ప మ ఫండ ంట ం వ ం ం
' ంగం క మన ' హ 2.
240
ప క లక
1. ' ప ఆ ల ' అ పదబం ం
క ం ట ష ం ం వల న ఆద
మ చ ల అమ యడం. ఇ ంగబద న
సనసభ చన ,
ర హక మ ప ల ష . ఆ క ప రం
36, IV ' 'అ ప అ అరం ఉం
III థ క హ ల వ వహ ం . అం వలన, అ
ంద సన మ ర హక అవయ ల క ఉం ం
మ ష ప ,అ కఅ మ అ ఇతర
శం ప అ .
2. 'ఇ ం ఆ ' ఉం
రత ప త చటం ం న చన
1935. క ఆ అం ద ట ,'
చనల ప కరం వం , అ
గవర జనర మ గవర ర యబ ం
ప త ం రత శ ల
రత ప త చటం 1935. అం
క మ క
చన . ఒ ఏ టం అ చన
సనసభ మ ర హక సంస .
3. సమగ న
ఆ క సం ఆ క, కమ జ య ర కమం
ప మ ష ం. క ఉన త ఆద ల గ ంచడం లక ం
యం, చ , స నత ం మ దర వం
ం ం ట. అ a అ వన క ఉం
'సం మ జ ం' మ ఉ ఉన ' ష ం'
వలస ల లం 3. పం , ంచ పయ
శం ఆ క మ కప మ ం.
4. పకృ యబద న , అన
అ ల చటబదం అమ యబడ
ఉలంఘన. బ , ప త ం ( ంద, ష మ
క) అమ య బలవంతం య .
ఏ , ంగం (ఆ క 37) ం
ఈ లన థ క న
241
శం మ వ ంప యడం ష
చ ల ం ంచడం .
5. , పకృ యబద న నప ,
ప ంచ మ ర ంచడం ల స యం యం
ఒక చటం క ంగ కత. ం ఇ ం
ఏ ంగబదత ర ంచడం
చటం, ప ం న చటం ఇవ పయ ంద క ం
ప ప వం ,అ ం చ ఇ ప గ ంచవ
ఆ క 14 (చటం ం స నత ం) సంబం ం 'స క న '
ఆ క 19 (ఆ చ )మ అ ం చ ం
unconstitutionality.
242
ప క వ కరణ
ంగం క వ కరణ
.అ , కం ం మ శ ఆ రం ,
ష , అం స తవ వ క ంచవ
ం యమ ఉ ర ద- .
ష
ఈ ష జం క వ ప ం . ప ం
ప మ ష జ ం క చటం, అం ంచడం లక ం ఉం
కమ ఆ క యం, మ సం మం రం యం
ష. :
1. క భదత పజల సం త ంచడం
యం- క, ఆ క మ జ య- -
మ ఆ యం, , క మ అస నతల త ంచడం
అవ ల 4 (ఆ క 38).
2. (ఎ) అంద త న వ హ ందడం
;( ) క వన ల స న పం
రణ మం సం సంఘం; ( ) రణ
సంపద మ ఉత ధ ల ఏ గత; ( ) స నం
ల స న న ప సం ంచం ; (ఇ) సంరకణ
మ లల ఆ గ ం మ బలం
బలవంత గం; మ (ఎ ) ఆ గ కర న అ వృ అవ
లల 5 (ఆ క 39).
3. స న త ంచడం మ ఉ త య స యం అం ంచడం
ద 6 (ఆ క 39 ఎ).
4. ప హ , దమ పజల హ
గం, వృ ప ం, అ గ ం మ ల స యం
కల ం (ఆ క 41).
5. ప క య నమ నవత ప ల స యం క ంచడం
మ ప ఉపశమనం (ఆ క 42).
6. వన తనం 7 , మం వన ప ణం మ
లంద కమ ంస క అవ (ఆ క 43).
7. ల గ ంద చర వడం
ం -పయ ల ర హణ8 (ఆ క 43 ఎ).
243
8. ష ర మ వన ప ల ంచడం
పజ మ ప పరచడం (ఆ క 47).
ం య
ఈ ం య వ లం ఆ రప ఉ . ధంవ
న ణ ర కమం ం త వ ంచబ ం
య ఉద మం. ం కలల ర ర , ంద
అత ఆ చనల ప . అవసరం
ష :
1. మ పం య ల ర ంచడం మ నం యడం
అవసర న అ మ ప య అ రం
స యం ప త (ఆ క 40).
2. ర ప శమల ఒక వ సహ-
ణ ం ఆప ష ఆ రం (ఆ క 43).
3. స చ ంద ణం, స యంప ప ప త ంచ ,
ప మ యంతణ మ వృ పర న ర హణ
సహ ర సం 8 ఎ (ఆ క 43 ).
4. ఎ ల ,ఆ కప జ ల త ంచ ,
ఎ ,మ స జం ఇతర బల న వ మ ర ంచ
క అ యం మ ం (ఆ క 46).
5. మ మ దకద ల ంచడం
ఇ ఆ కరం (ఆ క 47).
6. ఆ , డ మ ఇతర ల చంపడం ంచడం
ప ల యడం మ ల పరచడం (ఆ క 48).
ఉ ర-
ఈ వరం ర బ న వ
ఉ ర దం. :
1. లంద ఏక భదపరచడం
శం (ఆ క 44).
2. అంద ల సంరకణ మ ద అం ంచడం
ల ఆ సంవత ల వయ 9 (ఆ క 45) వర .
3. వ వ యం మ ప సంవర ఆ కం ర ంచడం
మ య పం (ఆ క 48).
4. ప వర ప ర ంచడం మ పరచడం మ ప ర ంచడం
అడ మ అడ తం10 (ఆ క 48 ఎ).
244
5. రక ,ప మ క తకవ ల ర ంచ
త క ఆస యం పక ంచబ ం
ఖ త (ఆ క 49).
6. యవ వస ఎ ం పజల యడం
ష వ (ఆ క 50).
7. అంత య ం భదతల త ంచడం మ ర ంచడం
ల మధ య న మ రవ య న సంబం ; ఆద ం
అంత య చటం మ ఒప ంద ధ తల రవం, మ
మధ వ త ం అంత య లప త ం
(ఆ క 51).
245
త ప
1976 42 వ సవరణ చటం తఆ ల ం ం
అస . ష ం అవసరం:
1. లల ఆ గ కర న అ వృ అవ ల ందడం
(ఆ క 39).
2. స న త ంచడం మ ఉ త య స యం అం ంచడం
ద (ఆ క 39 ఎ).
3. ల గ భదపరచ చర వడం
ప శమల ర హణ (ఆ క 43 ఎ).
4. ప వర ప ర ంచడం మ పరచడం మ ప ర ంచడం
అడ మ అడ తం (ఆ క 48 ఎ).
1978 44 వ సవరణ చటం మ ఆ ం ం
తం, అస నతల త ంచ ష ం అవసరం
ఆ యం, , క మ అవ (ఆ క 38).
2002 క 86 వ సవరణ చటం ష ల ం
ఆ క 45 క మ థ క ద థ కహ ం
ఆ క 21 ఎ. సవ ం న ఆ ష ం అవసరం
లలంద రంభ ల సంరకణ మ ద అం ంచం
ఆ సంవత ల వయ .
2011 క 97 వ సవరణ చటం త ఆ ం ం
సహ ర సం ల సంబం ం న తం. ష ం అవసరం
స చ ంద ఏ , స యంప ప ప ,ప త ంచం
సహ ర సం ల యంతణ మ వృ పర న ర హణ
(ఆ క 43 ).
246
ప ం ప తత
స ఎ , ంగ సల
అ ం , ఒక వ కహ ఉం ల యబ ం
ం వ భ ంచబ ం -సమ ంచద న మ సమ ంచ ,ఇ
క అం క ం ం . పర వ నం ,
పకృ య న థ కహ
III మ ప రబ ,అ
పకృ సమర య న , IV రబ
ంగం.
యబద న నప ,
'ఈ 'అ ంగం (ఆ క 37) స షం ం
శ లన థ క న మ అ ఉం
చ ల ం ంచడం ఈ ల వ ంప యడం ష '. ఈ ధం ,
సం ష అ ల క ధత
అ ష , క ఉన జ న శ జ య, అం ,
ప .అ కృష అయ గమ ం న , '
పజల ధ త వ ం మం త ఖ క హృదయ ర కం భ ంచగల
ంగం IV బంధనల స ంచం '. అ ధం , .
ంగ అ ం ఆ అం ద 'ఎ
ప దరణ ం న ఓ ఆ రప న ప త ం స ంచ
ం ం ట .ఏ ప త ం ఉం
స ం , ం ఖ తం స నం
ఎ కల సమయం ఓట '11 .
ంగం ం ం న శక ల ం ం
యబదం మ చటబదం అమ య ఎం కం :
1. త న ఆ క వన
అమ యం .
2. ర న ధంమ క తనం క ఉ
శం అమ రం లబ ం .
3. త జ ం న స తంత రత ష ం
ం రం ంద న వ తప
ఆర , సమయం, సలం మ ర ంచ ఉ తం
ర న నం.
' బ , ంగ పకర ఆచర త క అ ం ,
ఈ ల దం ఇవ డం . మ ంత న
247
ల ం నప యం
ఈ ల ర అం మ అ మ '12 .
248
ప క జం
ప ఆ ల మ ం ం
ంగ సభ ంద స
ం ర ల ంగ మ జయ :
1. గ
ప నం మ ంచబడ ఎం కం అ
య న త. 'ధర వం 'అ
న 'మ ' ం ,' .
ంచవల న త ం ప వన ల 13 ,
ఈ 'క ప "అ ం
త సంవత రం ,ఇ ండవ న న మ
జనవ '. కృష ఆ ల వ ం న
' ం ం క జ నడ ', . . a
'ల మ ఆ ంకల 'మ అ ప య అ యప
వలం ' క ధర ం', మ స ఐవ ం త అ ం
'భ ఆ ంక ' .
2. అ యం ఏ యబ ం
శ కం ఏ యబడ ద మర అ యప
ర న తత సం ఆ రం . ఎ ప రం
స , 'ఆ స వ క ంచబడ
కం ఏ యబ ం . క ష కం ఖ న
అత ంత ఖ న ఆ క మ క పశ ల సమస . ఇ
ఆ కత తమ అసంబదం తం ం
రణం మ ం న బంధన
ం ం మ పక తం ఆ రం '14. స ఐవ ం
ఈ ల ర న తత సం ద ఎ .
3. కన
స ఐవ ం ప రం, ఆ రం ఉ
19 వ శ బం ఇం ం క జ య తత సం. అత ఇ ం :
' మ మల
క . ంగం IV య వ కప ం
249
ష జం ష జం '. అ ఆయన అ యప
ఇరవయ వ మధ రత శం అ లం ంచబ ం
శ బం. అ ఇర ఒక అ లం ఉ అ పశ
శ బం స నం ఇవ ; అవ శం ఉం
అవ ం . 15
4. ంగ సంఘరణ
. సం నం a
ంగ దం (ఎ)
ందం మ ల మధ , ( )
షప మ ప నమం మధ , మ ( ) మధ
గవర మ ఖ మం . అత ప రం, ందం
అమ సంబం ం ల ఆ ఇవ గల
ఈ ల క,మ ంచ సందర ం , యవ
ష ప త ం. అ ధం , ప నమం వ న a
ఆ ం న (ఇ ల ఉలం ం )
ర ం , అధ రస ంచవ
ఈ శ లన థ క న
అం వల, స ంచ మం త ఖ హ .అ
గవర మ మధ ంగ దం సంభ ంచవ
ష ఖ మం .
250
ప క
మర మ ఉన ప ,
ం అనవసర న అ బంధం .
ంగం థ క నద పక ం ం
శ లన. ఎ .ఎ . ం ప రం, ఒక ప ఖ
య మ త త, ' ఆ ఇ బంధన
ంగం. అ ంగం అం మ
క యం క తత సం '16 . ఎం ,
జ ఆ ఇం , 'ఈ ల ఉం
ర , మన శం జం స రం ఉం ం .
రత శం అ జ య ణం ప మం త ,
ఒక సం మ జ ం ల 'సం మం ల 17. క
ఆ అం ద ప అ ఎ
వ ఎం కం ర య జ య లక ం అ
' జ యప మ ం' ం 'ఆ క ప మ ం'.
ఆ 'లక ం ఉ య అ యప
క పవం క ల ల ంచడం త ంచడం
సం అవసర న ప ల ఏ యడం పవం
achivement '18 . స ఎ , ంగ సల
ంగ అ ం , అ ం
ష అ ల క .
క సం వ క ఉం . '
అ జనర ఎం ట ప రం
రత శం, , చటపర న హ నప మ
చటపర న ప ల సృ ంచవ , ఖ న మ ఉప గకరం ఉం
ం :
1. అ 'ఇ ం ఆ ఇన క ' జనర ం
ర లంద ఉ ం న
సంఘం. త క థ క ల
కమ ఆ క కమం, ఇ ంగం లక ం ం
కటడం.
2. ల ఉప గకర న క - ప .
తమ శ ం వడం ల స యం
య స క, అన , ర ం శ
ఒక చటం క ంగ కత.
251
3. అ ష చర ల ఆ పత ప ఏర ,
సన ర హక మ ల రద
.
4. ఉ తం స , ఇ గం రం ప ష ం
రత శ లంద యం, చ , స నత ం మ
ట .
ఆ ఈ ం తల :
1. ఇ యమ ల రత ం మ న ం లభతరం
జ య, ఆ క మ క రం ల ఉన ప
అ రం ఉన .
2. అ థ క హ ల అ బంధం ఉం
. III నత ంచ ఇ ఉ ంచబ
కమ ఆ క హ ల సం అం ంచడం.
3. అమ అ ల న వర సృ ం
థ కహ ల క మ స న ఆనందం
. జ యప మ ం, ఆ క ం
ప అరం .
4. ప ప ల ప వం మ యంతణ సం అ మ ం
ప త ర క ల . ప పకం యవ
అ ర రక అ ం ంచం
ఆ ల వ కం .
5. అ ప సం లక న ప క ప
ప త ం. పజ ల ప ంచవ మ
ప త రక
ంగ పకటన .
6. అ రణ జ య ప . 'అ ర ,
జ య వ లం సంబంధం ం , స ం
ఈ రద ఉండ ఉ ంచబ ,
సన మ ర హక చర ల తత త మ '19
.
252
ఫండ ంట హ ల మధ యం
ప
థ కహ ల క యబదత మ యం
ఒక శక మ క ధత
హసం ం పఇద(ఆ మధ క 37) అమ ం న షం
ంగం రంభం. చం కం Dorairajan
20 (1951), ఏ షయం ం ఇ ం
థ కహ మ ఆ ల మధ సంఘరణ
, ర ం జయం ం .ఇ అ పక ం ం
అ ణం ఉం మ అ బంధం న
థ కహ . ,అ థ కహ అ ం
ంగబదం యడం ర ం సవ ంచవ
సవరణ చర . ఫ తం , ర ం ద
సవరణ చటం (1951), లవ సవరణ చటం (1955) మ
అమ య ప డవ సవరణ చటం (1964)
సన .
ప 1967 ద ం
ల ం ఇ న త త21
(1967). ఆ సందర ం , ర ం అ ం ఇ ం
థ కహ ల య సం క ంచ ,
ఇ పకృ 'ప త న '. మ ట లం , జ ం
థ క హ ల సవ ంచ
ల అమ .
ం ఇ న ర ం సం ం ం
Golaknath (1967) 24 వ సవరణ చటం అమ యడం
(1971) మ 25 వ సవరణ చటం (1971). 24 వ
ర ం అ రం ఉంద సవరణ చటం పక ం ం
ఏ థ క హ ల అమ యడం ల ంచం యం
ంగ సవరణ చ . 25 వ సవరణ చటం
ం ం ం క ఉన త ఆ క 31
య :
1. ష అమ య పయ ం చటం
ఆ క 39 ( ) 22 మ ( ) న 23 న ం ఉం
థ క హ ల ఉలంఘన ఆ రం
ఆ క 14 (చటం ం స నత ం మ స న న
253
చ ల రకణ), ఆ క 19 (ఆ హ ల రకణ
పసంగం, అ ం , ఉద మం ద న రవం) ఆ క 31
(ఆ హ ).
2. అ ం అమ య క ష ఉన చటం
నం ఏ ప ంచబ ం
అ వం ప వం ప .
శ నంద ర 24 (1973), ం
ఆ క 31 క ండవ బంధన పక ం ం
యస కఅ ంగ దం మ ల
ంగం క థ క లకణం మ అం వల,
రం . ఏ , ఆ క 31 క ద బంధన జ ం
ంగబదం మ అ ఉం .
ప క 8.1 థ క హ మ శ ల మధ వ సం
థ కహ
1. ఇ ప లం ఉం 1. ఇ లం ఉం
ం షం ంచం ష ం యవల న అవసరం ఉం
ప యడం. ష .
2. ఇ సమర య న 2. ఇ యబదం ,
ఉం ఉ చటబదం అం అ చటబదం
అమ యగల అమ యగల
ఉలంఘన . ఉలంఘన సం.
3. ంచడ లక ం 3. ంచడ లక ం
జ యప మం క మ ఆ క
శం. శం ప మ ం.
4. ఇ క చటపర 4.న కత మ
ఆంక . జ య ఆంక .
5. సం త 5. సం త
వ క . అం , సంఘం క . అం ,
వ గత మ కమ
వ గత న. ష .
6. ఏ అవసరం 6. చటం అవసరం
చటం సం అమ .
254
అమ . ఉ స యం లకం
స యం లకం అమ యబ ం అమ
. పరచబ న.
7. క బ ఉం 7. పక ంచ
చ ఉలం ం న పక ంచం ఏ ఉలం ం చటం
ఏ థ క
హ ంగ దం ంగ దం మ ల .
మ ల . అ , సమ ంచగల
ఒక చటం క కత
అ అమ వ ం
ఒక ఆ ప వం ప .
త త, 42 వ సవరణ చటం (1976) క ప స ం ం

ఆ క 31 క ద బంధన ర డం
ల అమ య ఏ చ ర ంచం
మ ఆ క 39 ( ) మ ( ) న త . ఇతర
ప , 42 వ సవరణ చటం చటబద న ఇ ం
ల ఖతమ ఆ పత ం
ఆ క 14, 19 మ 31 ఇవ బ న థ క హ .
అ ,ఈ ం ంగ దమ పక ంచబ ం
న 25 (1980) ం ల .ఇ
అం మ త యబ
థ క హ ల బ ఉం ం . ఫండ ంట
ఆ క 14 మ ఆ క 19 త ఇవ బ న హ అం క ంచబ
ఆ క 39 ( ) న శక ల బ ఉం ం
మ ( ). ఇం , ఆ క 31 (ఆ హ ) ర యబ ం
44 వ సవరణ చటం (1978).
న (1980) , ం జ
' రత ంగం క మంచం ద ంచబ ం
థ కహ మ మధ సం లనం
క. పవంక. అ రథం
బదత క క పం నచ ంక ఉ , ఒక
ఇతర కం త వ. ఒక మ క సం ర ఖ త ఇవ డం
ంగం క మర భంగపరచడం. ఈ మరస ం మ
ం ం మధ సమ ల త అ థ క క ఖ న లకణం
ంగం క ణం. ం నల
ర య ం ం
థ కహ ల అం ంచబ న .
255
బ , ప త నం ఏ టం థ కహ
ల ఆ ప ఆ ంచం . అ నప , ఇ
ల అమ య మ అరం.
ర ం అమ య థ క హ ల సవ ంచవ
, సవరణ యనంత లం
ంగం క థ క బ ం శనం ం .
256
ప అమ
1950 ం , ందం మ త ప
అ కచ మ ధ ల ం ం
ల అమ య రక .ఇ
ంద న :
1. వ ప సంఘం 1950 ంచబ ం
ప బదం శ అ వృ ంచడం.
క భదత సం ఉ ం న వ స పంచవర ప క
ఆ క యం మ ఆ యం, క అస నతల త ంచడం
మ అవ . 2015 , ప సంఘం ఉం
NITI ఆ ( షన ) అ త సంస భ యబ ం
ఇ ష ఫ ం ఇం ).
2. వ అ సంస రణ చ ల ఆ ం
వ వ య స జం మ పరచ
ణ పజల ప . ఈ చర ల (ఎ) ఉ
జ ం , , మధ వ ల ర
inamdars, etc; ( ) పద ల భదత, సరస న అ సంస రణ
అ , ద న ;( ) ల క ంచడం; (D)
ల పం ;
మ (ఇ) సహ ర వ వ యం.
3. క స త ల చటం (1948), త ల ం చటం
(1936), ం న చటం (1965), ం
క యంతణ మ లన చటం (1970),
క ధం మ యంతణ చటం (1986), ం
క వ వస లన చటం (1976), యన చటం
(1926), క చటం (1948), గ ల చటం (1952),
క ల చటం (1947), వ
ప ర చటం (1923) మ ద న అమ యబ
క ల ప జ ల ప ర ంచం . 2006 ,
ల ల ప తం ం ం . 2016 ,
క ధమ యంతణ చటం (1986) రబ ం
అం ర క ధం మ
యంతణ చటం, 1986.
4. ప ప జన చటం (1961) మ స న న
ర ంచ న ష (1976)
మ లప జ .
257
5. ఆ క గం సం ధ చర
రణ మం త ం వన . ఉ
త యం (1956), యం
ప ప ఖ జ ం (1969), యం
రణ (1971), ప ల ర (1971)
మ అం వలన న.
6. గ స అ (1987) ఏ ం a
ఉ తమ సమరవంత న య స అం ంచ శ పం వ
దల మ స న ప రం సం అ ల ర ంచడం
యం. అ ల అ సం ఒక చటబద న క
చటపర న ల ప రం. ఒక ఇవ బ ం
. ర ల క బ ఉం
మ వ కం ఏ ం అ .
7. మ మ ప శమల , మ మం
ఇండ క ష , - ఇండ ,
షన ఇండ ష , త ,
హసకళల , , ద న ఉ
ణ ం ర ప శమల అ వృ ఏ
ం .
8. క వల ం ం (1952), ఏ
అ వృ ర కమం (1960), క త ంతం
(1973), క ష అవస ల ర కమం (1974),
ఇం వృ ర కమం (1978), జవహ
జ జన (1989), స రజయం స జ
జన (1999), సం ర ణ జ జన
(2001), య ణఉ ర కమం
(2006) మ ద న ంచడం సం రం ంచబ
పజల వన ప ణం.
9. వన (రకణ) చటం, 1972 మ అట
(ప రకణ) చటం, 1980, రకణ సం ం ంచబ ం
వన మ అడ వ స . ఇం ,
మ ఎ పన సం అం ంచబ
ంద మ ష ష యంతణ
ప వరణ ప రకణ మ అ వృ మగ ఉం .
షన ల (1988) రకణ లక ం ం ,
అడ ల ప రకణ మ అ వృ .
10. పరచడం వ వ యం ఆ క ంచబ ం
వవ యఇ , త ,ఎ మ దల క .
258
జం ల ర హణ ధ చర
ఆ కమ య ప సంవరకం.
11. అం ల పం య వ వస ( మం, మ వద
) అ వ ంచ ప శ టబ ం
ప మం ప ల ం కల. 73 వ
అం ంచ సవరణ చటం (1992) ం ంచబ ం
ఈ పం య ంగ మ రకణ
సంస .
12. ఎ ,ఎ మ ఇతర బల న వ ల ంచబ
సంస , ప త వ మ
ప సంస . అంట తనం ( ) చటం,
1955, ర హ ల రకణ
1976 చటం మ మ
గ ( ల రణ) చటం, 1989, ఉ
ఎ ,ఎ ల క అ యం ం ర ంచ మ
. 1990 65 వ ంగ సవరణ చటం
ల యక ష ం
మ
ఎ ల . ఎత ల పత, 2003
జ ల క ప89 వర ంచ ంగ సవరణ చటంగ మ
ఈ శమ క ష ం భ ం
సంస , ల యక ష
మ గల య క ష .
12 ఎ. ధ య క ష ఏ యబ
క, మ ఆ క మ ర ంచ
స జం బల న వ ల ప జ .
షన క ష ఫ క (1993),
షన క ష ఫ (1993), షన
క ష ఫ ఉ (1992) మ షన
లల హ ల రకణ క ష (2007). ఇం ,
కబ న తరగ ల య క ష
మ ల స ం ం .
12b. 2019 ంద ప త ం ఉత ం
ఆ కం బల న న ల 10% జ ష
(ఇడ ఎ ) సంస మ ప శం
రత ప త ం మ వ . ప జనం
ఈ జ ష కవ ం నవ ందవ
ఇప ఉన ఏ కవ య EWS ల
259
ఎ ,ఎ మ ఓ ల జ షన పథ . ఈ
క 103 వ సవరణ చటం జ ష లభతరం యబ
2019.
13. న జ (1973) యవ వస ం
ష ప వల ఎ ం . ం
ఈ భజన, అ క క ,
స జన ఆ స , తహ మ ద న
ంప య ర హక సంస యఅ ల ఉప ం ం
అ . భజన త త, య అ బ
ఈ ర హక అ ల ం రం మ
ంద ప య ట
ష పత క యంతణ.
14. నమ తక రక హ ం మ వ
మ అవ ల చటం (1951) ర ంచ ం ంచబ ం
రక ,ప మ య ఖతక నవ .
15. థ క ఆ గ ం మ ఆ ప ంచబ
ప పరచ శ పం . అ ,
లన ప క ర క రం ంచబ
మ , , ,ఎ , న , వం
, -అ , , , జప ఎ
16. ఆ , డ , ఎ ల వధ ం చ
అమ యబ .
17. వృ ప న పథ ల రం ం
65 ఏ బ న .
18. అమ క రత శం అ స ం
అంత య ం భదతల త ంచ పం .
ంద మ ష ం న న దశ ఉన ప
స
ప వం, అశక క ర లఅమ
వల యబడ మ సమరవంతం
ఆ క వన , అన ల క-ఆ క ప ,
జ , ంద- ష సంబం బ .
260
IV పల
IV రబ నఆ ం ,మ ఉ
ంగం ఇతర ల ఆ ఉ . :
1. వల ఎ మ ఎ ల : క దన
లస మ
జ ల ప గణన
త , ర హణ మర ం
వ మ ల మ
య ఒక ష వ వ ( XVI ఆ క 335).
2. తృ ష ధన: ఇ పయత ం
ప ష ంమ షం ప క అ రం
త ధన సం త న క క ంచం -
లల ద క ధ క దశ క
స ల ం న (ఆ క 350-ఎ
XVII).
3. ం ష అ వృ : ఇ
ం ష క త ంచ య మ
ఇ అ వృ ధ మం ఉప గప అ వృ య
రత శ శమ సంస క అ అం ల (ఆ క
XVII 351).
ఆ పకృ యం .
అ నప , స న ఖతమ శద ఇవ బ ం
ంగం అ తప స ఉం అ యవ వస
క చదవం .
ప క 8.2 వద ష నం క శక ల సంబం ం న
ఒక కణం
ఆ క నం. ష
37. ఇం ఉన ల అ వరనం
గం
38. ప ష సం కక ంద షం
39. అ స ం న నం క
261
షం
39A. స న యం మ ఉ త య స యం
40. మ పం య ల సంస
41. ప హ , దమ పజల హ
సంద స యం
42. క య నమ నవత ప ల సం ం
ప మ ప ఉపశమనం
43. ల వన భృ ద న
43A. ర హణ ల గ మం
ప శమ
43B. సహ ర సం ల ప రం
44. ల ఏక
45. న సంరకణ సం స యం మ
ఆ సంవత ల కం త వ వయ ఉన లల ద
46. ,ఆ క హం
లప జ ,
గ మ ఇతర బల న వ
47. షణ ంచడం ష
మ వన ప మ పజల పరచడం
ఆ గ
48. వ వ యం మ జం ల సంస
ంపకం
48A. ప వరణం క రకణ మ దల
మ అడ మ వన ల రకణ
49. రక మ ప ల రకణ మ
య ఖతక నవ
50. ఎ ం యవ వస యడం
51. అంత య ం భదతల త ంచడం
262
1. స , ల నబ
38 ం 51. ఆ క 36 ష ర చనం వ వహ ం
ఆ క 37 క స వం మ ఖ త వ వహ ం
.
2. ఆ , ఇం య ష - ర
ఒక శం , ఆక , 1966, 75.
3. ఒక ' ' ప నం సంబం ం న
అం ఆర ర హణ మ రకణ
హ వ కం శం. అ వం ప
ష వన పం దవ శ బం ద ఆ రప ఉం ం
వ దం - ంతం.
4. ఈ ండవ బంధన 44 వ రబ ం
5. వ ం (ఎ ) 42 వ సవ ంచబ ం
6. ఈ ఆ 42 వ ంగం ం
7. ' వన తనం' 'క స తనం' కం న ం ఉం ం
ఆ రం, ఆశయం మ వం తం క అవస ల క ఉం ం
.ఈ అవస ల అదనం , ఒక ' వన తనం'
ద , ఆ గ ం, ద న ఉం . 'సరస న తనం'
' వన తనం' మ 'క స తనం' మధ సగ .
1976 సవరణ చటం. 8 ఎ. ఈ ంచబ ం
2011 క 97 వ ంగ సవరణ చటం .
2002 క సవరణ చటం. స , ఇ ఒక బంధన ం
లలంద ఉ త మ ర ంధ ద సం
14 సంవత ల వయ .
10. ఈ ఆ 42 వ ంగం ం
11 . ంగ అ ం చర , VII, 476.
12. ఎం , రత ంగ చటం, , డవ
ఎ ష (1978), . 595.
13. ంగ అ ం చర , VII, 470.
14. ఎ . స , రత శం ప మ ప త ం, 182.
15. స ఐవ ం , ర య లక
ంగం , 1953, 31–33.
263
16. జర ఆ షన అం ర ంట స ,
1975.
17. MC , ఒక అం డ , P. 35.
18. ఆ , ఇం య ష - ర
ఎ ష , ఆక , 1966, . 50-52.
19. గ ందగడ , ష ఆ ఇం (ఇ
స అం ), 11.
20. మ ష ం v . చంపకం జ , (1951).
21. ల . పం ష ం, (1967).
22. ఆ క 39 ( ) ఇ ం : ష ం తన ం
క జ నంమ యంతణ భదపరచడం
సంఘం క క వన అ పం యబ
రణ మం అం ంచ ఉతమ న .
23. ఆ క 39 ( ) ఇ ం : ష ం తన ం
ఆ క ఆప ష క భదత
వ వస సంపద ఏ గత రణం
24. మ
శ నంద రరణ . రళక షం ంఉత
, (1973). ధ .
25. న . య ఆ ఇం , (1980).
264
9 థ క
లహ మ పరస ర సంబంధం క ఉం
T
ప ,
మ
థ కహ
డ య , అస
మ
ంగం క పకర అవసరం ంచ
థ క
ంగం త ఉ
. ఇతర
ల థ క ల రం
ంగం. అ నప , ష ల
క ప పం ంగం.
త త 1976 , ల థ క ల
ంగం. 2002 , మ థ క
ం .
రత ంగం థ క రణ ం
ర USSR క ంగం . ఖం ,ఏ
USA, న , వం ప న ప మ ల ం
, జర , ఆ మ ద న ప కం క ఉం
ల . జప ంగం బ , ఒక
పపంచం ప మ ంగం, ఇ ల క ఉం ం
. ష దం స నం ఇ
ల థ కహ మ ల ఖ త.
అం వల, ర USSR క ంగం పక ం ం
హ మ చ ఉప ంచడం డ య
మ ధ తల ప ం .
265
సర ం క
1976 ం స సర ం ఏ ం
థ క ల ం య క ,
ఆప ష సమయం అవసరం మ అవసరం ంచబ ం
అంతరత అత వసర ప (1975-1977). క
థ క అంశం ప క అ ల ం
ంగం .ఇ ఉం ల ం
హ ల ఆనందం , స హ వ
అ ర ంచ ఉ . ం
ంద ప త ం ఈ ల అం క ం ం మ
1976 42 వ ంగ సవరణ చ ం ం ం .ఇ
సవరణ త ం ం ,అ IVA
ంగం. ఈ త గం ఒ ఆ క క ఉం ం , అన
ఆ క 51 ఎ, ఇ ద ప డ ం
ల థ క .అ ర ం
థ క ల ర ద పక ం ం
ంగం ఒక తక త దం ం
ంగం క మ యడం ఫలమ .
సర ం క ం నప
ంగం ఎ థ క ల ర డం,
42 వ ంగ సవరణ చటం (1976) ప ఉ
థ క .
ఆస కరం , క క
ం అం క ంచ మ అం వల, నం యబడ
ంగం . :
1. అ వం ంచ ర ం అం ంచవ
జ క త న ప గ ంచబ ం
ంచక వడం రస ంచడం
.
2. అ వం జ క ం ఏచ లవ డ
ఏ ఉలంఘన రణం ఏ ప రకం
థ కహ ల క అసహ కర న నం
ంగం ఏ ఇతర బంధన.
3. ప ం న థ క ఉం
.
266
ఫండ ంట ల
ఆ క 51 ఎ ప రం, ఇ ప
రత శం:
(ఎ) ం క బ ఆద ల ర ంచడం మ
సంస , య ం మ య తం;
( ) ం న ప ఆద ల ఆద ంచడం మ అ స ంచడం
చ సం య టం;
( ) క ర రం, ఐక త మ సమగత సమ ంచడం మ ర ంచడం
రత శం;
( ) ర ంచ మ ఎ య వల అం ంచ
అ యమ ;
(ఇ) మర మ రణ దర త ంచ
మ ం న రత పజలంద ,
మ ం య గ మ
మ ళల ర అవ నకర న పద ల త ంచడం;
(ఎ ) శం క ప రస న మ సంర ంచ
శమ సంస ;
( ) సహజ వర ర ంచ మ పరచ
అడ , సర ,న మ వన మ క ణ క ఉం
;
(h) య గ , నవ మ ఆత అ వృ యడం
రణ మ సంస రణ;
(i) ప ఆ ల డ మ ంస అ కట ;
(j) వ గత మ అ రం ల ంచ కృ యడం
క రక త శం రంతరం ఉన త ం ం
పయత ం మ ం న ;మ
(k) తన డ ద అవ ల క ంచడం
ఆ మ ప సంవత ల మధ . ఈ
86 వ ంగ సవరణ చటం, 2002 ర బ ం .
267
ఫండ ంట ల లక
క లక ల సంబం ం ం అం ల గమ ంచవ
థ1. క :
క కర ,మ ర .
ఉ హరణ , తంత టం క ప ఆద ల ఆద ంచడం
ఒక క తం మ ం ర ంచడం, య
ం మ య తం ర .
2. అ ఒక గ న అ వం వల
ర య సంప యం, ,మ మ అ . ఇతర
ప , అ తప స ప ల కరణ క ఉం
ర య వన సమగ న .
3. అంద స ం థ కహ ల ం
1, థ క
ల త ప తం యబడ మ స ంచ
.
4. ల , థ క
యప . ంగం ఇవ
ల పత క అమ . అం క, చటబద న
ఉలంఘన వ కం అ మ . అ , ర ం
త న చటం అమ య ఉ తం.
268
ఫండ ంట ల సం భం
ంగం IVA న థ క
ం ర ల వల మ ంచబ :
1. ల సమగ న ఎం కం ఇ ఇతర కవ య
ఓ యడం, ప ంచడం, ంబం వం ఖ న
ప కమ ద న . ,ప ం న కరవ ం
సర ం క ం .
2. అస షం , అస షం మ కషం ఉం
ల అర ం . ఉ హరణ , న న
' ' వం పదబం ల వరణ ఇవ వ
ఆద ',' శమ సంస ',' య గహం 'మ 2.
3. మర క య వ అ వ ం
యబదం త రణం . ఆస కరం ,
స థ క ం కల ప జ క. సం ం ం
4. ంగం క వ ం
ప గం మర . రణం ల ర డం
ంగం థ కం జ ం
ర బడనప పజ
ంగం3 .
5. థ క ల ర డం అ మర
ంగం IV అ బంధం త ం
వమ ఖ త. ంచబ
III త త ఫండ ంట స నం ఉంచ
.
269
ఫండ ంట ల
మర మ వ కత ఉన ప , థ క
ం దృ ల ం ఖ న ప గ ంచబ ం :
1. ఆనం ం ట ల ండ ప
హ , ం న ల ం
, స మ ల .
2. అ ం షన వ కం చ క ప
య ం ల డం, శనం యడం వం సంఘ హ ర క
ప ఆ మ ద న .
3. ల యకం మ
కమ కణ మ బదత క త ం .
వలం అ వన సృ
క గ ంచడం
యల .
4. ప ంచ మ ర ంచడం ల స యం
ఒక చటం క ంగ కత. 1992 , ం
ఏ చటం క ంగబదత ర ంచడం , ఒక ళ
ప ం న చటం ఒక ప పయ ంద క ం
థ క , ఇ అ ం చటం ప గ ంచవ
ఆ క 14 (చటం ం స నత ం) సంబం ం 'స క న '
ఆ క 19 (ఆ చ )మ అ ం చ ం
unconstitutionality.
5. అ చటం అమ యబడ . అం వల, ర ం యవ
త నజ ంచడం సం అం ంచం
ర ర డం ఫల నం క.
అప య ఖ మం ఆ ఖ ఈ ం ర
త త ంగం థ క ల ర డం సం
రం ం న ఇర ఆ సంవత : 'స తంత అనంతర రత శం ,
ఖం 1975 అత వసర సందర ం , ఒక గం
పజ తమ థ ర ర ఆం ళన ప
ంచబ న చటపర న క ర ం ధ త .....
థ క ల అ యం క బంధన a
క ఉన ఈ మం ఆత ల వ న ప వం
శ వ క ధ ంసక మ ంగ ద న ఆం ళన
గత '.
270
అప ప ఇం ం ర సమ ం
ంగం థ క మ దన
కప బ తం య స యప ం .ఆ ,'
థ క ల క క వహ ల తం య డ
పజల త యడం ప మ సమ ల త ల ల డం
ల ం స హ స నం ఉం
హ ల.
ర ం ప ప వం వ ం
ంగం థ క ల ర డం
ం ప త ం. అ , త జన ప త ం
అత వసర అనంతర లం తృత ం
థ క ల ర యం . ఖ ం , త ప త ం
ంగం ప శ న అ క ల ర ల ం
43 వ సవరణ 42 వ సవరణ చటం (1976)
చటం (1977) మ 44 వ సవరణ చటం (1978). ఇ ం
వ అవసరం మ క ఏ యం ఉం
ంగం థ క ల ర డం. ఇ
ఇం క ఫండ ంట ర డం మ ంత స షం ఉం
86 వ సవరణ చటం 2002.
271
VERMA COMMITTEE OBSERVATIONS
ల థ క ల వర క
(1999) చటపర న బంధనల ఉ ం ం
థ క ల అమ .
ంద న :
1. య రవ చటం (1971) అవ ల రణ
రత ంగం, అ ర ం
ం మ య తం.
2. అమ ఉన ధ న చ కల అం
ధ వ ల పజల మధ శ త ంచ
ష, , న ప శం, మతం మ ద న ఆ రం
.
3. ర హ ల ప రకణ చటం 4 (1955) ర
లం మ మ సంబం ం న ల క .
4. ర య స (ఐ ) అప ల పక ం మ
ర న య స క త పక త ర క దన
.
5. 1967 క చట ద ర క ( రణ) చటం అం ం
ఒక వర సంస చట దం పక ంచడం
అ ష .
6. పజల ధ చటం (1951)
ర ం ఒక ష స ల అనరత
అ ధన న సనసభ, అన , అభ ంచడం
మతం ఆ రం ఓ మధ శ త ం
లం, ,
ష, మతం మ ద న .
7. 1972 వన (రకణ) చటం అ న ం
మ అంత ం న .
8. 1980 క అట (ప రకణ) చటం చక ర తం త ం
అట లన మ అట ల అట ంతం సం మ ంచడం
ప జ ల.
1. ఆ క 14, 20, ఇవ బ న థ క హ
21, 21 ఎ, 22, 23, 24, 25, 26, 27 మ 28 అం ఉ
272
అంద .
2. అప య రం అధ . .
Laws ◌ి య మ గ ఎ గమ ం :'
మప ంత
ఆద ంల ingపం ంచడం యబడవ
. ంతమం, ఒకభగ ఉం
ం క మన ఆదర ం వ
టం. మ మన ప రసత ం ఏ
శమ సంస మ య పం అం ఏ ,
నవ దం మ రణ మ సంస రణల ఆత ?
వ రణ ర క ం న
పజ మ అరం . ఉం
క ination హ ప వ మ అ ం ప
.'
,' ఆ ఫండ ంట ',
ష ఇం ( Delhi ◌ి ), అ బ 23, 1976, . 44–45.
3. రత అ జనర . .ద ఉండ
థ క ల ర వ ం
ంగం, 99.9 ఉంద
చ ర ం మ న అవసరం
ల ం . అత ఉన ంతవర
పజ సంతృ మ దం, ఇష ర కం
ల ర ంచం . అత , ' ఏ ప
అం అ కం ం ద . అ ఉం
26 సంవత ల త త, అ త '. ఎ
థ క ల ర వ ం
ంగం మ 'ప మఏ ,
ఇషప సహ అ వృ య బ మ
పజల సం, a క త ంచబ ం
క న న ఠ ల స లబడమ అ
ం అత య
ఇం ప . దట, ఇ రత శ పజ
ఎవ వ క ప సృ ం
1950 రత శం, ప ఇ అ ం ం
ల స అల యత ఆ ం
తన యమ ఆ ంచం . ష సం
స షం క '.
4. ఈ చ అంట తనం ( )అ
1976 వర చటం.
274
273
10 ంగ సవరణ
మ ఇతర త ర క ంగం, రత ంగం

L తన
నప
స
మ
వ
సవరణ సం ం న నం అంత లభం
సవరణ సం
అవస . అ ,
అం ం
ట ఎ ఎ అంత కషం. ఇం లం ర
ంగం అ న క న న , ం ం సం షణ.
ంగం XX ఆ క 368 అ ల వ వహ ం
ంగం మ సవ ంచ ర ం .ఇ
శ ,రఅదనం
ం తన, ధ ంజకవ ఏ ఉప బంధన
ం వచ
ర యడంం సవ ంచం
ంగం ర ం న అ ణం
ప జనం. అ , ర ం సవ ంచ
ంగం క ' థ క ణం' ఏ బంధన .ఈ
శ నంద ర ం ఇ ం
1 (1973).
275
సవరణ సం నం
ంగ సవరణ సంబం ం న నం
ఆ క 368 ఈ ం ధం ఉం :
1. ంగ సవరణ త రం ంచవ
ఆ ఈ ప జనం సం ఒక ప శ టడం
ర ం మ ష సనసభల .
2. మం ప శ టవ
స మ ంద అ మ అవసరం
అధ .
3. ప సభ ప క ఆ ం ,
అం , సభ తం సభ త ం ఎ వ గం మ
సభ ంట ం ం ల మం స ఉ
మ ఓ ం.
4. ప సభ ఆ ం . ఒక సందర ం
ఉభయ సభల మధ , బంధన
ప జనం సం ం సభల ఉమ ం సం
క చర మ ఆ దం.
5. స ఖ బంధనల సవ ంచ పయ
ంగం, సగం సనసభ ఆ ం
రణ , అం
సభ స జ మ ఓ ం.
6. ర ం ఉభయ సభ సకమం ఆ ం నత తమ
ష సనసభల ఆ ంచబ న , అవసర న ట,
అ మ సం అధ సమ ం .
7. అధ
అత అంతన అం రం ఇయం . అత య ఇవ ం
ర ం న ons ప లన. 2
8. అధ అం క ం న త త, ఒక చటం అ ం (అన ,a
ంగ సవరణ చటం) మ ంగం ం
చటం క బంధనల అ ణం సవ ంచబ ం .
276
సవరణల ర
ఆ క 368 ం ర ల సవరణల అం ం , అన a
ర ం ప క మ ఆ దం
సగం . ,మ
క బంధనల సవరణ సం అం ంచం
ర ం రణ ంగం, అం
ప సభ స ల జ మ ఓ ం ( )
రణ సన ప య). ఖ ం , ఈ సవరణ
క ప జ ల సం ంగ సవరణ ంచబ ం
ఆ క 368.
బ , ం సవ ంచవ :
(ఎ) ర ం రణ సవరణ,
( ) ర ం ప క సవరణ, మ
( ) ర ం ప క సవరణ మ
ష సనసభల సగం ఆ దం.
ర ం ం
ంగం అ క బంధనల సవ ంచవ a
ర ం ఉభయ సభల రణ
ఆ క 368 క . ఈ బంధనల ఇ ఉ :
1. త ల ప శం పన.
2. త లఏ మ ం ల ,స హ
ఉన ల .
3. సనమండ ర యడం సృ ంచడం.
4. ండవ - త ,భ ,అ మ
అధ , గవర , వక , య ,
ద న
5. ర ం రం.
6. ర ం స ల మ భ .
7. ర ం న య .
8. ర ం , స మ హ
క .
9. ర ం ఆంగ ష డకం.
10. ం య ల సంఖ .
11. ం మ ంత అ ర ప ర డం.
12. అ క ష డకం.
277
13. రసత ం-స రన మ ర .

14. ర ం , ష సనసభల ఎ క .
15. జకవ ల ష .
16. ంద .
17. ఐదవ - న ం లప లన మ
గ .
18. జన ం ల ఆరవ -ప లన.
ర ం ప క
ంగం బంధనల ఎ వ గం ఉం
ర ం ప క సవ ంచబ ం , అన a
ప సభ తం సభ త ం మ
ప సభ ంట ం ం ల మం స జ ఓ .
వ కరణ ' తం సభ త ం' అం తం సంఖ
స సంబంధం ం సభ నస
జ .
'ఖ తం లం , ఓ ం సం త ప క అవసరం
క డవ పఠన దశ సమృ
ప క అవసరం సం గత ఇవ బ ం
క అ ప వవంత న దశల సంబం ం ఇళ య ల
'3.
ఈ ధం సవ ంచగల బంధనల ఇ ఉ : (i)
థ కహ ; (ii) ష నం క శక ;మ
(iii) ద మ డవ ప అ ఇతర బంధన
ట .
ర ం ప క మ సమ
సంబం ం న ంగం బంధన
జ లస ఖ ప కత సవ ంచవ
ర ం మ సగం సమ
రణ ష సనసభ . ఒక అ ఉం
న ఎ వం చర ,అ ప ం ;
కణం సగం తమ సమ ఇ ,
. లప
సమ ఇవ ం .
ం బంధనల ఈ ధం సవ ంచవ :
278
1. ష ప ఎ కమ నం.
2. య మ ల ర హక శ క స .
3.
4. ం య మమ మధ . సన అ ల పం
.
5. వ మవల ప మండ 3ఎ.
6. ఏడవ ఏ .
7. ర ం ల ధ ం.
8. ం సవ ంచ ర ం అ రం
నం (ఆ క 368 ).
279
సవరణ నం క సం భం
క సవరణ మర మ ం
ం ప కన ంగం:
1. ంగ వం ప క సంస బంధన
క న (USA వ ) ంగ అ ం
ం సవ ంచడం. ంగ శ అప ంచబ ం
ర ం మ సంద త , షం
చటసభ .
2. ంగ సవరణ రం ం అ రం ఉం
ర ం . అం వల, USA 4 ం , షం
సనసభ ఏ సవరణ ప దన రం ంచ
ంగం ఒక సందర ం తప , అన ఆ ంచడం a
సృ సం ర ం అభ ం నం
సనమండ ర యడం. ఇక డ ,
ర ం అ వం ఆ ంచవ రస ంచవ
నం ఎ వం చర క వ .
3. ంగం ప న సవ ంచవ
ర ం త ప క రణ
. సంద త , ష సమ
సనసభ అవసరం మ అ సగం త
USA , ఇ ల వం .
4. ంగం లప ంచ
ష సనసభ ఆ ం రస ం
సవరణ సమ ంచబ ం . అ , ఈ షయం నం ఉం
ఆ ఉపసంహ ం వ
అ ప రం.
5. ం ం ఉమ ం ర ంచ ఎ వం బంధన
ర ం సభ ప షంభన ఉం
ంగ సవరణ ఆ దం. ఇం క పక
, ఉమ ం సం ఒక బంధన త యబ ం
రణ .
6. సవరణ ప య సనసభ ఉం ం
ప య. ప క తప , ంగబదం
సవరణ ల ర ం ఆ ం
రణ ల .
280
7. సవరణ సంబం ం న బంధన ఉ

న ల . అం వల, వ స తప వ
యవ వస సంబం ం న .
ఈ ఉన ప , ఈ ప య ఉంద రస ంచ
సరళ న మ లభం అ ంచబ ం మ క వడం జయం ం ం
ర బ న అవస మ షర . నం అంత సరళ న
అ ర తమ ఇ రం ర అ మ ంచడం.
అ తన క ంచ అసమరం ఉండ అంత క న న
న అవస . ఇ , న , 'మం ం
వశ త మ దృ g త ం మధ సమ ల త ' 5. ఈ సందర ం , పం
జవహ ంగ సభ ,' అ
ఈ ంగం మన ధ నంత దృ solid ◌ం మ శ తం ఉం ల ం
ంగం శ తత . ఉం
ఒక ష వశ త. ఏ ం క నం మ
శ తం, శం క వృ , వన వృ ఆపం
లక న, ం య పజ ' 6 .
అ ధం , క ఆ అం ద జకవరం గమ ం
అ ం , 'అ ం టడం
రస ంచడం ఈ ంగం అం మత మ త ద
న ం సవ ం హ పజల ఉం
ంగ సవరణ ర ర బ ఉం ం
అ ఆ అ రణ బంధన మ షర ,
సవ ంచ లభ న నం సం అం ం ం
ంగం ' 7 .
రకర ల సవరణల
రత ప యంగం ఉన
సవరణ ధం న . అత , 'ఇఅ క నబ ం '.
ఆ ప రం, 'సవరణ ప య ంచబ ం
ంగం క అత ంత అసంబద న అం ల ఇ ఒక .
ఇ సం షం క ం నప , ఇ వలం ధ న '.8
1. శ నంద ర . రళ ష ం , (1973).
2. 1971 24 వ ంగ సవరణ చటం ం
ష ప తన అం ఇవ డం తప స
ంగ సవరణ .
281
3. . కశ , ర ం , షన
ట , 1999, 168.
3A. ఈ బంధన 101 వ సవరణ చటం
క 2016. ఇ ఆ క 279-ఎ సంబం ం న .
4. USA , ఒక సవరణ ప ంచవ
ం న ంగ స శం
(అ క చ ) ంట ం వం ల ష
ష సనసభ .
5. ,ఆ క ం , 1966, 43.
6. ంగ అ ం చర , . VII, . 322–23.
7. ంగ అ ం చర , . IX, P. 976.
8. ఆ , ఇం య ష : ర
ఒక శం, ఆక , 1966, 25.
282
11 ంగం క థ క ణం
థ క ణం కశ
థ క హ ల సవ ంచవ అ పశ
ఆ క 368 ంద ర ం ప లన సం వ ం
ంగం అమ వ న ఏ ం .
శంక ప 1 (1951), క ంగ కత
ద సవరణ చటం (1951), ఇ హ తం ం
ఆ ,స యబ ం . ం ఇ ం
ఆ క ంద ం సవ ంచ ర ం అ రం
368 థ క హ ల సవ ం అ క ఉం .
ఆ క 13 ' ' అ పదం రణ చ ల త క ఉం ం మ
ంగ సవరణ చర ( ంగ చ ). అం వలన,
ర ం ఏ థ ల సం క ంచవ యవ
ంగ సవరణ చటం మ అ వం చ అమ యడం హ
ఆ క 13 ప రం ర యబడ .
ల 2 (1967) ం
ప ం ం . ఆ సందర ం , క ంగ కత
ప డవ సవరణ చటం (1964), ఇ ం ం ం
దవ ష చర స యబ . ం
థ కహ ఇవ మ ఇ ం a
' రదర క మ ' నం మ అం వల,
ర ం ఈ హ ల ఏ తం త ంచ య . ఒక
ంగ సవరణ చటం అరం ఉన చటం
ఆ క 13 మ అం వల, ఏ ఉలం ం నం నం
థ కహ .
ం ఇ న ర ం సం ం ం
24 వ సవరణ చ అమ యడం ల (1967)
(1971). ఈ చటం 13 మ 368 ల సవ ం ం .
సం క ంచ అ రం ర ం ఉంద పక ం ం
ఆ క 368 మ అ వం థ క హ ల రం ఉంచం
ఆ క 13 క అరం ంద ఒక చటం చటం .
283
అ , శ నంద ర 3 (1973),
ల ఇ
(1967). 24 వ సవరణ
ం చటతన
ం (1971) రక ం కత సమ ం ం
మ సం క ంచ య ర ం అ రం ఉంద ం
థ క హ ల ఏ . అ సమయం , ఇ ఒక
క ' థ క ణం' ( ' థ క లక ') క త ంతం
ంగం. ఇ ర ం క ంగ అ రం అ ఇ ం
ఆ క 368 ంద ' థ క ' ర ఇ అ మ ంచ
ంగం. అం ర ం సం క ంచబడ
' థ క' గ న థ కహ యం
ంగం క ణం '.
ంగం క థ క ణం క ంతం
ఇం ం న ం ం మ దర ం
ం 3 ఎ (1975). ఈ , ం ల
39 వ సవరణ చటం (1975) బంధన
ప నమం మ క న ఎ కల
సభ అ య లప పల ఉం . అ ం
ఈ బంధన ర ం సవరణ శ ం న
ంగం క థ క ప తం ం .
యపరం ఆ ష ంచబ న ఈ షయం ర ం మ సం ం ం
42 వ సవరణ చ అమ యడం ' థ క ణం' ంతం
(1976). ఈ చటం ఆ క 368 సవ ం ం మ ఉంద పక ం ం
ర ం క ంగ అ రం ప మ
ఏ నం ఏ సవరణ ప ంచవ
ఏ థ క ఉలంఘన స
.
అ , న ం 4 (1980)
యస క న ం నం న ఈ బంధన ల
ంగం ' థ క లకణం'. ' థ క' ం వ ంప యడం
ణం 'ఆ క 368 సంబం ం , ఇ ం :
" ంగం ప త సవరణ అ ఇ నం న
ర ం , ర ం మం య
ప త శ ఆ శ సం ర శ స ం .
జ , ప త సవరణ శ క థ క లక ల ఒక
ంగం మ అం వల, ఆ శ ప
శనం య . మ ట లం , ర ం ంద
ఆ క 368, సవరణ శ స ం ం
ం ర య ర య శనం హ
284
థ క లక .ప తశ క ప
ఆశ క మం ప త శ అప తం ం
ఒక ".
మ మ 5 (1981) ం
' థ క ణం' క ం క బ మ ంత స షత ఇ
ఇ త త అమ యబ న ంగ సవరణల వ ం
ఏ 24, 1973 (అన , శ నంద
ర ).
285
థ క ణం క అం
ప త నం ఏ టం ఆ క 368 ంద ర ం యవ
థ కం స ంగం ఏ సవ ంచం
హ ' థ క ణం' ప తం య ం
ంగం. అ , ం ఇం ర ంచ
క ' థ క ణం' ఏ స షం యం
ంగం. ధ ల ం ,ఈ ం ఉ
ంగం క థ క లక ల ఉద ం ం
ంగం క ' థ క ణం':
1. ంగం క ఆ పత ం
2. ర ర మ, ప మమ ప క స వం
ంగ
3. ంగం క క త
4. సనసభ, ర హక మధ అ ల భజన
మ యవ వస
5. ంగం క స ఖ త
6. శం క ఐక త మ సమగత
7. సం మ ష ం ( క-ఆ క యం)
8. యస క
9. వ క చమ రవం
10. ర ంట వ వస
11. చటం క యమం
12. థ క హ ల మధ మరస ం మ సమ ల త
13. స నత తం
14. త న, య న ఎ క
15. యవ వస తంత ం
16. ం సవ ంచ ర ం ప త అ రం
17. యం సం సమరవంత న ప శం
18. థ క హ ల అంత నం ఉన ( ంశం)
ఆ క 32, 136, 141 ంద ం కఅ
మ 1426
20. ఆ క 226 మ 227 7 ంద లఅ
ప క 11.1 ంగం క థ క ణం కప మం
286
క.సం. (సంవత రం) థ క అం

నం ణం (పక ం న
ం )
1. శ నంద ర 3 1. ఆ పత ం ఆ
(1973) (ప ం ం ంగం
థ కహ 2. అ ల భజన
) సనసభ మధ ,
ఎ మ
యవ వస
3. ప మ
కప మ పం
ప తం
4. క త
ంగం
5. డర త
ంగం
6. ర రం మ ఐక త
రత శం
7. క చమ రవం
వ
8. ంచ ఆ శం a
సం మ జ ం
2. ఇం ం 3ఎ 1. ర మత ం రత శం
(1975) (ప ం ం ప మ గణతంత జ ం
ఎ కల ) 2. స నత ం మ
అవ శం ఆ ఒక
వ గత
3. క దం మ
మన చ
మ మతం
4. చ ల ప త ం
మ ల ం (అన ,
యం ప రం)
5. యస క
6. ఇ తంచబ
న, ం య న ఎ క
ప మం
287
3. న 4 (1980) 1. ప తం శ ఆ
ర ం సవరణ
ంగం
2. యస క
3. మరస ం మ సమ ల త
థ క మధ
హ మ శకం
4. ంట . యం సం సమరవంత న ప త
8 (1980)
5. ం 9 (1981) సం మ ష ం( క-
ఆ క యం)
6. ఎ సంప 1. చటం క యమం
10 (1987) 2. యస క
7. .సంబ 11 1. చటం క యమం
(1987) 2. యస క
8. Delhi ◌ి య స ం కఅ
అ ష 12 (1991) ఆ క 32 ంద ,
136, 141 మ 142
9. ఇంద 13 యం ప రం
(1992) (ప ం ం
మండ )
10. పద ప యవ వస తంత ం
14 (1992)
11. 15 1. త న, య న ఎ క
(1993) (ప ం ం 2. ర మ, ప మ,
పం ) ప క ణం
12. ర 16 1. స నత తం
(1993) 2. ఐక త మ సమగత
రత శం
13. ఎ ఆ 17 (1994) 1. డర జం
2. క దం
3. ప మం
288
4. ఐక తమ సమగత
ఒక శం
5. క యం
6. యస క
14. ఎ . చంద 18 లఅ
(1997) ఆ క 226 మ 227 ంద
15. ఇంద II 19 స నత తం
(2000)
16. ఆ ఇం జ స తంత య వ వస
అ ష 20 (2002)
17. య 21 (2006) 1. ప మం
2. ఉ త మ య నఎ క
18. M. గ 22 (2006) స నత తం
19. IR 23 (2007) 1. చటం క యమం
(IX ప ం ం 2. అ ల భజన
) 3. ( ంశం)
అంత న థ క
హ ల
4. యస క
5. స నత తం
20. త 24 ం కఅ
(2011) ఆ క 32 ంద
21. న శర 25 క చమ రవం
(2013) వ గత
22. మ అ ష 1. యస క
26 (2014) 2. అ క శ
ఆ క ంద
226 మ 227
1. శం ప . య ఆ ఇం , (1951)
2. ల . పం ష ం, (1967)
3. శ నంద ర . రళ ష ం, (1973)
289
3A. ఇం . ం
న (1975)
4. న య ఆ ఇం
. , (1980)
5. మ య ఆ ఇం
. , (1981)
6. ఈ ల షయం సం, అ బంధం- డం
1.
7. ఐ .
8. ంట , . . (1980)
9. ం . య ఆ ఇం (1981)
10. ఎ సంప . య ఆ ఇం (1987)
11 . . సంబ . ఆ ఎ (1987)
12. Delhi ◌ి య స అ ష v. జ షం
(1991)
14. ఇంద పద ప.
13. .య ఆయఇంఆ ఇం(1992) (1992)
15. . (1993)
16. ర . య ఆ ఇం (1993)
17. ఎ ఆ . య ఆ ఇం (1994)
18. ఎ . చంద . య ఆ ఇం (1997)
19. ఇంద II . య ఆ ఇం (2000)
20. ఆ ఇం జ అ ష . య ఆ ఇం (2002)
21. య . య ఆ ఇం (2006)
22. ఎం. గ . య ఆ ఇం (2006)
23. ఐఆ .త ళ ష ం (2007)
24. త . య ఆ ఇం (2011)
25. న శర . య ఆ ఇం (2013)
26. మ అ ష . య ఆ ఇం (2014)
290
- II
ప త వ వస
13. డర స
14. ంద- ష సంబం
15. అంత - ష సంబం
291
12 ర ంట వ వస
రత ంగం ర ంట అం ం
T
మ
ప త ం, ందం మ
74, 75 ందం
ల 163 మ
ల .
ర ంట వ వస ఒప ందం
164 .
ఆ కప మప వ క ంచబ
సంబం ల స వం ఆ రం ర ంట మ అధ క
క ర హక మ సన అవయ ల మధ
ప త ం. ప త ర ంట వ వస ఒక
ఎ సం సనసభ ధతవ
మ చర . ప త అధ క వ వస, న
మ ,ఎ ధ త వ ంచ
సనసభ మ చర ల మ ంగబదం ఉం ం
పద సంబం ం సనసభ ం స తంతం ఉం ం .
ర ంట ప అ అం
ప తం ధ త నప తం స డ
ప తంమ ట , జ , న , రత శం పబలం ఉం
ఇత ల . మ అధ క ప త ం
ధత ర ంట రఅ
ప త ర హక వ వస మ USA, ,
ర , లంక త త ఉ .
ఐవ ం ర ంట వ వస ' 'అ
వ వస 'ఎం కం a శ ందకం
ర ంట వ వస. ర ంట ప త ం
' ధ త న ప త ం' అ ( జ న )
ఎ ) ర ం జ ఉం ం మ పద ఉం ం
ఇ త ం న ంత లం. వ ం
నం త త ' స డ ఆ గవర ం '
ర ం , ర ంట వ వస ఉద ం ం .
గతం , ంగ మ జయ
ప ' మ ఇంట ప
స నమం
నం) సంబం ం . ఇ 'వ( దలం ,
మం అ రం, ప వం మ నం ం
292
గణ యం మం వరం. అత ఆడ వ
జ య-ప ల వ వస 'ఆ పత ' త. అం ,
- , ం మ ఇత వం జ య ష
ప త వ వస ' ' అ వ ం
మం వర ప త ం '. అ వరణ మం
ర య సందర ం .
293
ర ంట ప త లక
రత శం ర ంట ప త లక
ఉ :
1. మతమ య ఎ
షప మ త ర హ ( ఎ మ త
ఎ ) ప నమం జ నఎ ( సవం )
అ )ఉ . ఈ ధం , ష ప ష అ ప ,అ
ప ప అ ప . ఆ క 74 ఒక సం అం ం
స ప నమం తృత ం మం ల మండ మ
తన ల ర ంచడం ష ప సల ఇవ ం . సల
బ ండ ష ప 1 క బ ఉం .
2. లన
సభ ద ం న జయ
ప ఏ ం .ఆ య య
ష ప ప నమం ; ఇతర మం ల య
ప నమం సల ర ష ప .అ ,ఎ
ఏ ఒక ల ంచ , ల ట వ
ప ఏ య షప ఆ ం .
3. క ధత
ర ంట ప ఇ మంచం తం.
రణం ర ం మం స ధతవ
మ ఖ ం క భ (ఆ క 75). అ a
జ ,మ ఈత మ క ం . క తం
క భ మం త ఖ ల ంచగలద ధ త ం
(అన , ప నమం తృత ం మం ల మండ ) లయం ం
అ సఓ ఆ ంచడం .
4. జ య స యత
రణం మం ల మండ స ఒ ధం ఉం
జ య , అం వల ఒ జయ వ పం ం .
సం ర ప త ం షయం , మం క బ ఉం
ఏ యం.
5. డ సభ త ం
294
మం సనసభ మ
ఎ . ఒక వ ం మం ర అరం
ర ం స . ంగం ం
ంత లం ర ం స మం
వ స ఆ ల మం .
6. ప యకత ం
ఈ వ వస ప నమం యకత త
ప త ం. అత మం ల మండ య , య
ర ం మ అ రం ఉన య .ఈ మ ల ,
అత ప ఖ నమ అత ంత లక న త
ప త ం.
7. వ సభ ర
ర ం వ సభ ( సభ) ర యవ
ప నమం ర ష ప త.
మ ట లం , ప నమం ష ప సల ఇవ గల
కభగ ర ఉంచం
ఎ క . అరం ఎ ం హ ం
ర ంట వ వస సనసభ ర యబ ం .
8. రహస ం
మం నం తం ప క పత
మ రక ల ం స ల ంచ
,
మ ర . ప ం ం రహస ప ణం
లయం. మం ల రహస ప ణం
అధ .
295
య గవర ం లక
రత ంగం వ ం ,అ క ంగం అం ం
ప త అధ క . క లక
అ క అధ క వ వస ప త వ వస ఈ ం ధం ఉం :
(ఎ) అ క ం ష అ ప మ
ప త అ ప . ష అ ప , అత ఒక
ఉత వ నం. ప త అ ప , అత యకత ం వ
ప త ర హక అవయవం.
( ) ష ప ఒక ఎల ర త రపరచబడ
సంవత ల పద లం. ఆయన ం ల ంచ
వ న ంగ ద న చర సం అ శంసన తప .
( ) ష ప అంతకం న స యం ప లన
శ రం ' '. ఇ సల సంస త
ఎ బడ గ ర ద ల క ఉం ం .
అత ఎ బ న మ య ంచబ న, అత త ధ త,
మ అత ఎ ల ంచవ .
( ) ష ప మ అత ర ద ధ త వ ంచ
చర ల ం . సభ త ం క ఉండ
ం స ల జ .
(ఇ) ష ప సభ ర య
ప - ం వ సభ.
(ఎ ) అ ల భజన ంతం క ఆ రం
అ క అధ క వ వస. సనసభ, ర హక మ
ప త యఅ యబడ మ ఇవ బడ
ప త స తంత అవయ ల .
296
ర ంట స క
ప త ర ంట వ వస ఈ ం అరత ఉ :
1. సనసభ మ ర హక మధ మరస ం
ర ంట వ వస క ప ప జనం అ
మధ మరస ర క సంబంధం మ సహ ం
సన మ ర హక అవయ . ఎ
సనసభ ఒక గం మ ం ప పరస రం ఆ రప ఉం . వం
ఫ తం , మధ మ ల త వ అవ శం ఉం
ం అవయ .
2. ధ త నప త ం
స వం , ర ంట వ వస a
ధ త న ప త ం. మం ధతవ
ర ం అ న ం మ క ష చర ల .
ర ం ధర ల మం ల యంతణ అమ ం
పశ గంట, చర , నం వం ప క
స కద క ద న .
3. రం శ ం
ఈ వ వస , ర హక అ రం ఒక స హం ఉం ం
వ (మం ల మండ ) మ ఒ వ .ఈ
అ రం క దర టడం క యంతృత ర ల త ం
ఎ . అం క, ఎ ధత
ర ం మ అ స నం ల ంచవ .
4. ప యప త ం
ఒక ళ అ ర తన , ష అ ప
ప ఏ య ప పక ఆ ంచవ .ఈ
ం ప యప ఏ యవ
ఎ క . అం వల, క ం , 'ప పక య
ప య ప నమం '.
5.ర స ంట
త వ వసధ ం, ఎ ఒక స క ఉం ం
వ (అన పజల ప అ న మం ).
అం వల, అ ల ధ ం క ంచడం ధ మ ం మ
297
ప తం ం . తన ఎ ట ప
మం ఈ అం ప గణన వ .
298
ర ంట స క
గ త ఉన ప , ర ంట వ వస ధప ం
ం :
1. అరప త ం
ర ంట వ వస ర న ప అం ంచ .
ప త ం తన పద లం ం బయటపడగలద ఎ వం .
మం సనస ల దయ ఆ రప ఉం
న ం మ లయం మ గడ. అ స నం
జయ ం బ ళ సం రం క ల యవ
ప త ం అ రం ఉం . తృత ం ప త ం,
చర ం , ం , చంద ఖ , వ డ మ ఐ
అ ం ఉ హరణ .
2. ల న ం
ర ంట వ వస కరణ హకం
మ ర క ల అమ . రణం
ప త పద లం క అ .
రణం ల ల అ స ం
ప త ం. ఉ హరణ , జన ప త ం తృత ం
1977 ద సంఖ ల
ప ం ప త ం. అ న వృతం
1980 అ రం వ న త త ం ప త ం.
3. యంతృత ం
ర ం అ ర సం ర ం న ,
మం వరం రం శం ం మ అప తం ఉం ం
అ . ర ంట వ వస ఇ ం అ
ఎ ర అవ శం. ,
ప , ' యంతృత ం ం
' 2. ఈ దృ షయం ఇం గం క ం ం
ం మ ం .
4. అ ల భజన వ కం
ర ంట వ వస , సనసభ మ ర హ
క మ డ య . య ప ం
సనసభ అ ర హక. ఎ న ,'
299
అ ఎ బం ం క క ఫ
మ సన క . ' అం వల, క తం వ వస
ప త ం ంతం క ఖమ ఆత వ కం ఉం ం
అ ల భజన3. ,అ ల కల క ఉం .
5. te లప త ం
ర ంట వ వస ప ల అ లం
మం తమ రం ల నం న మర ం.
మం ల ఎం క ప నమం ప త ఎం క ఉం ;
అత ఎం క ర ం స ల త ప తం యబ ం
హ ప భ స ంచ . అం క, మం అం తం
ర ంట ప , స మ
రక .
ఇ , ర ంట మ అధ ల లం
వ వస లక , గత మ ల పరం .
300
ర ంట క ంచ ర
SYSTEM
కఅ అధ క వ వస అ లం ఒక జ
ంగ అ ం ప త ం 4 . , పన
తం ర ంట వ వస నతఇ
ం ర :
ప క 12.1 ర ంట మ అధ క వ వసల ల డం
ర ంట వ వస అధ క వ వస
లక : లక :
1. య ఎ . 1. ం ఎ .
2. లన 2. అధ మ సనస ఎ క
3. స ర పదం సం .
ధ త. 3. ధ త
4. జ య స యత 4. జ య స యత ఉండక వ
5. డ సభ త ం. ఉ .
6. ప న యకత ం 5. ఒ సభ త ం
మం . 6. అధ ఆ పత ం.
7. వర 7. వ సభ ర .
. 8. అ ల భజన.
8. అ ల కల క.
: న ఎ ఉన ప :
1.మరస ం మధ 1. సనసభ మ మధ
సనసభ మ ఎ .
ఎ . 2. ధ త ప త ం.
2. ధ త 3. రం శ యవ .
ప త ం. 4. ఇ న ధ ం.
3. రం శ ం .
4. స త ధ ం.
న ఎ ఉన ప : :
1. అ ర 1. ర న ప త ం.
ప త ం. 2. ల ఖ తత ం.
2. న ం 3. అ ల భజన ఆ రం .
. 4. లప తం
301
3. య వ కం
అ
4. ప త ం
ఔ ల .
1.స ప చయం
ంగ పకరల ంతవర ప చయం ఉం
ర ంట వ వస రత శం అమ ఉం
లన. KM ం , 'గత
నల సంవత , ఒక రక న ధ త ప శ టబ ం
ఈ శం క లన. మన ంగ సంప ఉ
ర ంట అవ ం . ఈ అ భవం త త, మనం ఎం
వ ఒక నవల అ భ నం . ' 5
2. మ ంత ధ త నత
కఆ అం ద ంగ సభ ఎ
ప మ ర హక ం షర ల సంతృ పర : రత ం మ
ధ త. రదృషవ , ఇ ఇప వర ధం
ం ం స న ంచగల వ వస ం ంచం .
అ క వ వస మ ంత ర ఇ ం త వ ధత ఇ ం .
మ , వ వస మ ంత ధ త ఇ ం
త వ రత ం. ర యడం ంగం
ఎ క ర ంట వ వస ఎ వ నతఇ ం
మ ంత ర ధ త. '6
3. సన- ర హక సంఘరణల ం న అవసరం ఉం
ంగ పకర ల ం ల
సనసభ మ ఎ మధ క బ ఉం ం
USA పబలం ఉన అధ క వ వస సంభ ం . ఆ ం
ప మ ం ఒక క ం
శ త క, రం సంఘరణ మధ ం సంఘరణ
ప త ం ఈ ం అవయ . ఒక పం
అ క హకం ఉం ప త ం
శ అ వృ .
4. ఇంయ క స వం
రత శం అత ంత న న ల ఒక మ ష న
పపంచం బ వచన స . అం వల, ంగ పకర
ర ంట వ వస ఆ ం ం , ఎం కం ఇ ఎ వ అవ ల అం ం
302
ధ గం, ఆస మ ం ల ధ ం ఇవ డం
ప త ం. ఇ పజల య త ం
మ ఐక రత ం .
ర ంట వ వస న ం వ
అధ క వ వస భ యబ
1970 ల ం మన శం చర మ చర . ఈ షయం
సర ం క వరం ప గ ం ం
1975 ం ప తం య ం ం .క
ర ంట వ వస ప ంద అ యప
అం వల, అధ క వ వస భ యవల న అవసరం .
303
ర యమ మధ భజన
న
రత శం ప త ర ంట వ వస ఎ వ ఆ రప ఉం ం
ర ంట వ వస . అ , ఇ ఎన
వ వస క ప పం మ ఈ ం అం ల న ం ఉం ం :
1. చ కం నం రత ప క వ వస ఉం
వ వస. మ ట లం , రత శం ష అ ప (అ
, ష ప )ఎ బడ , అ ష అ ప
ట (అన , ం ) వంశ రంపర ం ం .
2. వ వస ంతం ఆ రప ఉం ం
ర ం ర రం, ర ం
రత శం ంమ ప తమ ప తం యబ న అ ల ం ం
త రక ంగం, స ఖ వ వస, య స క రణం
మ థ కహ 7.
3. ట , ప నమం స ఉం
ర ం వ సభ ( ఆ మ ).
రత శం, ప నమం ఈ ం ం స ఉండవ
ర ం ఇ .8
4. రణం , ర ం స ల త య
ట మం . రత శం , స వ
ర ం మం య ంచవ , a
ఆ లల గ ష లం.
5. మం చటపర న ధ త క న వ వస ట ఉం
రత అ ం వ వస . ట ం ,
రత శం మం అ ంట యవల న అవసరం
ష అ ప క చర .
6. ' 'అ ప క సంస
వ వస. ఇ ప పక ఏర ం
లక మం వ సమ ల ం యం మ స ల దం యం
భ ష మం లయం. రత శం అ ం సంస .
1. 1976 మ 1978 42 వ మ 44 వ సవరణ చ
వ స మం సల క బ ఉ
304
అధ .
2. ట ఎ ంచబ ం అ ఒక ప ద సకం
అత .
3. ఈ ం ం అ ం ప ం ం
జ య ఆ చ ప , తన సకం ఆ (1748) ం
వ గత చ త ం . ఏ గత అ
ఒక వ వ ల శ రం అ
రం శ ం మ వ గత చ క ం .
4. అధ క పద క ంచ
వ వస.
5. ంగ అ ం చర , VII, . 284-5.
6. ంగ అ ం చర , VII, . 32.
7. ఈ షయం వ ల సం, డం
22 వ అ యం ' ర ం ర రం' .
8. ఉ హరణ , ప నమం ఇం ం
(1966), డ (1996), మ మ హ ం
(2004), జ సభ స .
305
13 డర స
ఒ క స త ప ల ఏక వ క ం
మ మధ సంబం ల స వం ఆ రం స ఖ
యప తంమ ం యప .
ర చనం, ఏ కృత ప త ం అం అ అ
ఉం , య ప త ం మ ం యప ల ఇవ బ ం
అస ఉ , అ య ప త ం ం ందం . ఒక
స ఖ ప త ం, మ ,అ ఉన ఒక
యప తంమ ం య మధ భ ంచబ ం
ంగం ప రం ప మ ం ప
సంబం త అ ర ప స తంతం . ట , ,జ ,
, ఇట , యం, , డ , త తర ఉ
ఎ , ట ం ,ఆ ,
న ,ర , ,అ ం త తర స ఖ క ఉ
ప తన .స ఖ న , యప తం
డర ప త ం ంద ప త ం
ంద
ష పప తత ంం మ ం ంయయ ప పత ం. అం
స ఖమ ఏ కృత ప ల క ప క లక
ల త క పద ంద న :
పదం ' డ ష ' ఒక పదం ం drived ఉం ం ఇ
అం 'ఒప ందం' 'ఒప ందం'. అం వలన, ఒక స ఖ త ష ం
( జ య వ వస) ఇ ఒక ఒప ందం ఒప ందం ఏర ం
ధ ట మధ . స ఖ క
( ఎ వ ) ఖం ( ట ం వ ) వం ధ
( న వ ) ప (ర వ ).
డర మ
13.1 ట క లక ల ల డం
ప
డర గవర ం ఏ కృత ప త ం
306
డర గవర ం ఏ కృత ప త ం
1. ద ంద ప త ం (ఆ 1. ఒ ప త ం, అం ,
య న యప తం
ప తంమ ఇ ం యత సృ ంచవ
ం య ప త ం) ప
2. త ంగం 2. ంగం యవ
( ) అ త( ట )
3. అ ల భజన 3. అ ల భజన . అ
య మధ అ ఇవ బ
మ ం య యప తం
ప తం
4. ఆ పత ం 4. ంగం ం వ
ంగం (జ ) క వ
ం(ట )
5. క న న ంగం 5. ంగం క నం ఉండవ
( ) కర వంత న ( ట )
6. స తంత యవ వస 6. యవ వస స తంతం ఉండవ
స తంతం ఉండక వ
7. సభ సనసభ 7. సనసభ సభం ఉండవ
( ట ) ఏకసభ
( )
ఒక స ఖ ం ఏర రచవ , అన
ఏ కరణ నం . ద సందర ం , అ క
క బల న న ఆ కం కబ న (స తంత)
ఒక ద మ బల న య ఏర డ క రం , ఉ హరణ ,
సం క. ండవ సందర ం , ఒక ద ఏ కృత ష ం a రబ ం
త ంచ ల స యంప ప ఇవ డం స ఖ
ం య ఆస (ఉ హరణ , న ). ఎ ద మ
పపంచం తన స ఖ . ఇ 1787 ఏర ం
అ క వ ష (1775–83). ఇ 50 ల క ఉం ం ( స
13 )మ డ ష కన ం . న య
స ఖ , 10 ల ( స 4 ) ఉం
త - 1867 ఏర ం .
రత ంగం స ఖ వ వస అం ం
శం ప త ం. మ స ఖ వ వస క ం
307
ం ప న ర ల వల- శం క ద ప ణం మ క-
ంస క న త ం. స ఖ వ వస త ద గ ం
శం క సమరవంత న లన ం , న ద ం
ం య స యంప ప య ఐక త.
ఏ ,' డ ష 'అ ప ఎక డ ఉప ంచ
ంగం. బ , ంగం ఆ క 1 రత వ ం
asa ' య ఆ '. క ఆ అం ద ప రం, ఈ పదబంధం
' య ఆ ' ' డ ష ఆ ' న త ఇవ బ ం
ం ష ల ంచం : (i) రత స ఖ ఒక ఫ తం
అ క డ ష వం ల మధ ఒప ందం; మ (ii)
స ఖ ం హ ల .
స ఖ య ఎం కం ఇ శనం య .1
ర య స ఖ వ వస ' న య డ 'మ
'అ క డ ' .' న య డ ' న ం ఉం ం
థ కం 'అ క డ ' ం ఇప వర అ ంచబ ం
బల న ందం. రత స ఖ ం య ఉం ం
స ఖ (i) ణం (అన , న ం ); (ii)
' య 'అ ప నత( న య స ఖ
' య 'అ ); మ (iii) ం కరణ ర (అన , ం
ల ం ఎ వఅ ).
308
ష క డర చ
రత ంగం క స ఖ లక వ ంచబ
ంద:
1. ద ంద జ
ంగం య వద ఉన ద ంద జ ల ఏ ం
ందం మ అం న ఉ .ప నం
ం న రంగం ర మఅ ఉం
వ స ంగం ప రం. ంద ప త ం వ వహ ం
రకణ, వవ వం య ఖ త గల ష
క ,క ష మ ద న . ష ప
మ , ం యమ క ఖ త గల ష ల ం
ప ఆర , వ వ యం, ఆ గ ం, క ప త ం మ ద న .
2. త ంగం
ంగం త ర క పతం త
పపంచం ర ంగం. స ,ఇ a
ఉ తం, 395 (22 భ ంచబ ం ) మ 8 .2 వద
ప తం (2019), ఇ ఒక ం ట క ఉం , 470
(25 భ ంచబ ం ) మ 12 .3ఇ ం ,
సంస, అ మ ంద మ ల
ప మ తప స ప ల
ప . అం వలన, ఇ అ మ ల ం
ం మధ .
3. అ ల భజన
ంగం ం మ అ ల మధ అ ల భ ం ం
య , ష మ ఏక క పరం
ఏడవ . య 98 స ఉం
( స 97), ష 59 ష ( స 66) మ
ఉమ 52 ష ( స 47). ందం మ ం
ఉమ క ష ల చ యవ ,
సంఘరణ షయం , ంద చటం పబలం ఉం ం . అవ ష ష
(అన , ల ఏ నబడ ) ఇవ బ
ందం.
309
ంగం క అ న త ( అ న త) చటం.
ందం మ ం ం నచ అ ణం ఉం
బంధన . క , ం లద పక ంచవ
య స అ రం . ఈ ధం ,
వద ప త అవయ ( సన, ర హక మ య)
ం ం నఅ రప ప
ంగం.
5. క న న ంగం
ంగం ఏ నఅ ల భజన
ంగం క ఆ ప న
సవరణ పద క న న . అం వల, ంగం క న న
ఆ బంధనల ర
స ఖ ణం (అన , ంద- ష సంబం మ య
సంస) ంద ఉమ చర త సవ ంచవ
మ ష ప .అ ం బంధన అవసరం
ప క సవరణ ర ం 4మ ఒక
సగం ష సనసభల ఆ దం.
6. స తంత యవ వస
ంగం తృత ం స తంత యవ వస ఏ ం
ం ప జ ల సం ం : ఒక , ఆ ప ర ంచడం
యస క క అ ఉప ంచడం ంగం; మ
ం , ందం మ ల మధ ల ప ష ంచ
ల మధ . ంగం ధ చర ఉ
య ల పద ల భదత, ర ప మ ద న
యవ వస ప త ం ం స తంతం య .
7. సభ దం
ంగం ఒక సభ సనసభ క ఉం ం
ఎ వ సభ ( జ సభ) మ వ సభ ( క భ).
జ సభ రత స ఖ ల ధంవ ం
క భ తం రత పజల ం .
జ సభ (త వ శ వంత న గ ఉన ప ) అవసరం
క ప జ ల ర ంచడం స ఖ సమ ల త న ంచం
ందం క అనవసర న వ కం .
310
క ఏ క లక
స ఖ లక ల , రత ంగం
ం ఏ కృత స తర లక ల క ఉం :
1. బల న ందం
అ ల భజన ం అ లం ఉం
స ఖ ణం ం అస నత. దట, య ఉం ం
ష కం ఎ వ ష . ండవ , మ ంత ఖ న
ష ల య . డవ , ందం
ఉమ అ అ గ ం ం . వర ,
అవ ష అ ందం ఉ
ఎ , ల ఉ . ఆ ధం , ంగం ం
ందం బలం ఉం .
2. శనం య
ఇతర స ఖ ల ం , రత శం ల హ
క సమగత. ర ం ఏకపక చర యవ
ఏ రణ ష ం క తంతంమ, స హ ప క . అం . అం
క, వలఅవసరం
, ర
స ఖ " ధ ంసక ల శనం య య ".
మ ,అ క డ ష “ఒక
అ లఅ య ”.
3. ఒ ంగం
రణం , ఒక స ఖ , తమ స ంతం హ క ఉం
ంగం ందం ం . రత శం , న
దం , అ వం అ రం ల ఇవ బడ . క ంగం
రత శం ందం క ం త ం , క ఉం
ల. ందం మ ం ప
ఈ ం - పల. ఈ షయం న ం త
జ షయం స ంత ( ష ం)
ంగం. 5
4. ంగం క వశ త
311
ంగ సవరణ ప య కం త వ దృ g న
ఇతర స ఖ ల క నబ ం . ంగం ఎ వ గం వ
ర ం ఏకపక చర సవ ంచబ ం , సరళం
ప క . ఇం , ఒక రం ం శ
ంగ సవరణ ందం త ఉం ం . ఎ ,
ంగ సవరణ ప ంచవ .
5. ష స నత ం
ష సభ ల ధ ం ఇవ బ ం
జ ఆ రం . అం వల, సభ త ం 1 ం 31 వర ఉం ం .
ఎ ,మ , ధ స నత ం క తం
ఎ వ సభ ంచబ . అం వలన, అ క
100 మం స ఉ ,ప ష ం ం ఇద ఉ .ఈ తం
న ల రకణ ప గ ంచబ ం .
ంగం ర ల అత వసర ప ల ం - య,
ష మ ఆ క. అత వసర సమయం ంద ప త ం
అ శ వంత న అ ం మ తం యంతణ
ంట . ఇ స ఖ ఏ కృత ం
ంగం క అ క సవరణ. ఈ రక న ప వరన
ఏ ఇతర స ఖ క నబడ .
ద ంద జ ఉన ప , రత ంగం
న , ఒ రసత వ వస అవలం ం ం . త ఉం
ర య రసత ం మ ప క ష రసత ం . లంద
జ ం న వ ం ష ం సంబంధం ం ఆనం ంచం
శ పం ఒ హ . ఎ వం ఇతర స ఖ ,
ట ం మ ఆ ద ంద రసత ం ఉం , అం య
రసత ం అ ష రసత ం.
8. ఇం య
రత ంగం ఒక సమగ యవ వస ఏ ం
ఎ వన ఉన ం మ ష ల వ వస
ంద. ల క ఈ ఒ వ వస ంద చ ల ం ం అమ ం
312
అ ష చ . ఎ ,మ , ఒక ఉం
స ఖచ అమ యబ న లడ స
స ఖ యవ వస మ ష యవ వస ష చ .
9. అ ల రత వ
ఎ , డర ప త ం మ ష ప ఉ
ప క ప వ . రత శం , ందం మ
ల ప కప వ ఉ . , అదనం , ఉ
అ ల రత వ (IAS, IPS మ IFS) ం ం రణం
ందం మ . ఈ వల స ల య
మ ందం కణ ం ం , ఇ అం మ యంతణ క ఉం ం
. అం వల, ఈ వ డర జం ఉలం
ంగం.
10. ఇం ఆ న
కం ల మ ఆ ట జనర ఆ ఇం ల ఆ ం
ంద ప త ం త , లప . ,
అత మకం మ ల ం అధ ం
ల సంప ం . అం వల, ఈ లయం ఆ ప తం ం
ల స యంప ప . అ క కం ల -జనర , ఆ
దం , ల ల సంబం ం ఎ వం త .
11. ర ం అ ఓవ
ం నప తఅ రప ,
ప క యంతణ . ర ం అ రం ఉం
జ సభ ఉ రత ం నట ష ఏ అంశం సనం యం a
య ప జనం ఆ ప నం. అరం
ర ం క సన మ ం ంచవ
ం సవ ంచడం. ఖ ం , ఇ ఉన యవ
ఎ ం అత వసర ప .
12. గవర మకం

ష అ ప అ న గవర య
అధ . ష ప ఆనందం సమయం ఆయన పద ఉ . అత
ందం క ఏ ం ప ం . ఆయన , ందం
ల యంతణ మం. అ క ంగం, న
313
దం , ఎ నఅ ప సం అం ంచబ ం . ఈ కమం ,
న వ వస ర అవలం ం ం .
13. ఇం ఎలక న
ఎ కల సంఘం ం త ం ఎ క ర ం
సనసభ ష సనసభల . , ఈ శ రం
షప మ ఏ న ఇం
ప ం . లం సంబం ం నం ఒ ధం ఉం ం
స .మ , ఎ ప క యం ఉ
స ఖమ ష ఎ కల ర హణ సం.
14. ఓవ
ఆ ం న ర ల ల జ య గవర అ రం ఉం
ష ప ప లన సం ష సనసభ .
అ వం ల ష ప తన అం ద యవ
ఉ హరణ , ండవ సందర ం . ఆ ధం షప
ష ల సం ర (మ స ) ం ం .
ఎ మ ఆ , తమ రం ల స యంప ప క ఉ
మ అ ం జ షన ఎ వం బంధన .
314
డర స క క ఎ ష
ం , రత ంగం ఉంద స షమ ం
ఎ , ట ం వం ంప య స ఖ వ వసల ం ం
మ ఆ మ ద సంఖ ఏ కృత
స ఖ లక ,అ ర సమ ల త ం అ లం ర డం.
ఇ ంగ ల స య ం ం
రత ంగం
ం " క సక-స ఖఖ " త. అం అ వ వలనం , . ఆయన ం
"ఇం య య అ బంధ స ఖ లక ల ఒక ఏ కృత ష ం
అ బంధ ట లక ల స ఖ ష ం ం .”6
సం నం ప రం, ఈ ం అం ఉ
ఏ కృత పక ం ధత( ర
ం కరణ) ంగం. అ : (i) క ఆ పత ం
ఆ క రంగం ందం మ ల ఆ రపడటం
ంద ల ; మ (ii) శ వంత న ఆ వం
అ వృ యం ం ర ప కక ష
ల ప య 6 ఎ . ఆయన ఇ అ : “ రత శం ఆచర త కం ఉం
య మ ఉన ప ఏ కృత ష ం ప
స ఖ అ కం మ చటబదం ప య పయ ం . ”7
అ , అం క ంచ ఇతర జ య స త ఉ
వరణల . అం వలన, 8వ క ం
ర య వ వస “ స ఖ ”. 9 a
" ర ల స ఖ ". ఐవ ం 10 a
"బల న ం కరణ ర స ఖ ". అత గమ ం
" రత ంగం ప నం ప క న భద ల స ఖ
య ఐక త మ వృ అమ యడం ”. Alexandrowicz11 అ ం
" రత శం ఒక జన (అన , త ప క న ). GRANVILLE
ఆ 12 ఇం య డర " ఆప డర జం" అ .
రత ంగం బలం ఉన ప
ంద ప త ం, ఇ ష ప ల బల నపరచ
మ ప ల సంసల త ంచ
ంద ప త ల అమ . ఆయన వ ం
ఇం య డ ష " రత కలవ ఒక త రక న స ఖ
త అవస ”.
రత ంగం క స వం క ఆ అం ద
ంగ సభ ఈ ం ప లన: “
315
ంగం అ డర ంగం
ద ంద జ . య ల ,వ ఐక ం ఉం
సంబంధం, య కఏ , ఉత న న
ం అ . య మ ం సృ ంచబ
ంగం, ం తమ అ ం
ంగం."[13] ఆయన ఇం ఇ అ : “ఇం ంగం త ం ం ం
స ఖ దం క గ అ మ ఏ కృతం మ ం వ
సమయం మ లత క అవస ల ప రం స ఖ -
భం మ ". 14 అ క ం కరణ క మర ల స న
ంగం, అత ఇ అ :" వ న యబ ం
ం కరణ ఉం మ ఉ
ల త ంచబ ం . ఈ అ యం త ద స ష ం
అ శ క అ రం ద ంచబ ం
ఖ తం ంగం య ప క ం . మధ సంబం ల ం
ందం మ , మన ఉం వడం అవసరం
ఇ ఆ రప న థ క తం. క థ క తం
స ఖ దం అం సన మ ర హక అ రం
ందం మ ల మధ భజన ఏ చటం
ందం త యబ న ంగం త యబ న . ఇ
ంగం ం . ఏ ధం ఆ రపడ
ఈ షయంసన ందరం స హక నంఅ ఉంరం ం సం. అ ందంం. ఎ ఉం మ ం డటం కషం
ం ంద దం అం . అం వల ప డం త
ందం ంద ఉంచబ . ందం
ఈ భజన క స హ స ంతం ర .అ య
యవ వస ”. 15
16 (1994), ం యడం
ంగం స ఖ మ డర థ కం వ క ం
చ '. ఇ గమ ం ం : “ పథకం ంద సవం
ంగం, ఎ వ శ ందం బ క vis-a- ల
వలం అ బం అ అరం
ందం. ల స తంత ంగం ఉం
ఉ . అ ఉపగ ందం క ఏ ం . పల
ం న ళం, ం. ఆ
అత వసర సమయం మ ఇతర సంఘటనల అ
ందం అ గ ం ం ఆక ం ం
ంగం క ఖ న స ఖ లకణం. అ న ం
మ న ం యమం . స ఖ దం అ ప వం
రత ంగం ప ల పర న షయం
316
లభ ం, ల ఒక -మన స ంత ప య క ఫ తం
మ ం ల ం ”.
స , రత శం స ఖ దం మధ ధంవ ం
ం ం ద న ప లన 17 :
(i) స యంప ప ం అ ల రణ భజన
స ంత రం ల ; మ
(ii) య సమగత మ బల న ంద ప త ం అవసరం
అ రణ న ప .
ర య జ య వ వస ప ఈ ం కడ
స ఖ ప ం ం : (i) ల మధ క , సం
ఉ హరణ , ం మ ష మ క టక మధ ; (ii)
న పం వడం ల మధ , ఉ హరణ ,
క టక మ త ళ మధ ; (iii)
ం య ల ఆ వం మ అ రం వడం
ఆంధప , త ళ ద న ; (iv) త సృ
ం య ఆ ంకల ర ర , ఉ హరణ , ం
రం ; (v) ం ఎ వ ఆ క ల సం ల ం
అ వృ అవస ల ర ందం; (vi) క దన
ల స యంప ప మ ప ఘటన
ందం; (vii) ం అ క ల ం ం
ఆ క 356 ( ల ష ప యమం) డకం ప
ందం .18
1. ంగ అ ం చర , VII, 43.
2. అ క ంగం దట 7 త క ఉం
,ఆ య 128 మ న య 147.
3. 1951 ం ప న ధ సవరణ ఉ
20 మ ఒక గం (VII) ల ంచబ ం మ ంచబ ం
95 , (IVA, IXA, IXB మ XIVA) మ
4. ప సభ 2/3 మం (9,10,11 మఉ 12).
మ ఓ ం మ ప స ల
.
5. 2019 వర , జ క ర షం
క ఆ క 370 ప రం ప క ం ం
రత ంగం.
317
6. : డర గవర ం , 1951, 28.

6a. 2015 , ప సంఘం నం a
NITI ఆ (షన ఇ ష ఫ
ం ఇం ).
7. . సం నం: రత శం య - ష , 1960, .
50-70.
8. :ప అ ష ఇ ఇం , 1953, . 51.
9. : రత శం ప త ం మ జ ,
1960, 14.
10 . ఐవ ం : ర య లక
ంగం , 1953, 1.
11 . అ ం : రత శం ంగ అ వృ ,
1957, . 157-70.
12 . ఆ : ఇం య ష - ర
ఎ ష , ఆక , 1966, . 186-88.
13 . ంగ అ ం చర , . VIII, 33.
14 . ఐ , ఐఐ, . 33-34.
15 . ంగ సభ క ఆ అం ద పసంగం
25.11.1949 న ంగం న త మ
ంగ సభ ; క భ స లయం, 1990, .
176.
16 . ఎ ఆ . య ఆ ఇం (1994).
17 . . కశ : ర ం , షన
ట , 1999 ఎ ష , . 40.
18 . ఎ ఆ . య ఆ ఇం (1994). క వ ల సం
, 16 వ అ యం “ ం ” డం .
318
14 ంట - ష
అత రత ంగం, ణం స ఖ ఉండటం, అంద భ ం

T మధ అ
ందం మ
ంగం ఒక సమగ యవ వస ఏ
( సన, ర
.అ ,
హక మ
య భజన
ం
ఆ క)
ంద చ మ ష చ ం ం అమ వ వస.
ందం మ ఆ ం అ నప
, మధ గ ష మరస ం మ సమన యం
స ఖ వ వస క సమరవంత న ఆప ష సం అవసరం. అం వల,
ంగం ధ యం ంచ స త న బంధన ఉ
ందం మ ల మధ సంబం ల లత .
ంద- ష సంబం ల తలల ంద అధ యనం యవ :
• సన సంబం .
•ప ల సంబం .
• ఆ క సంబం .
319
చటపర న సంబం
ంగం XI ఆ క 245 ం 255 వర
ందం మ ల మధ సన సంబం . ఇ ం ,
ఇ షయం వ వహ ం మ కథ ఉ .
ఇతర స ఖ ంగం వ , రత ంగం
ందం మ ల మధ సన అ ల భ ం
గం మ చటం క ష ల రవం. ఇం ,
ంగం ష రంగం ర ంట చ అం ం
ఐ అ రణ ప ల మ ందం యంతణ
సంద ష చటం. ఈ ధం , అం ఉ
ంద- ల సన సంబం , అన ,
And ంద మ ష చటం క కప ;
Legisla సన ష ల పం ;
Field ష రంగం ర ంట చటం; మ
Leg ష చటం ందం యంతణ.
1. ంద మ ష చ ల క స
సన అ ల కప ల ంగం ర ం
ఈ ం ధం ందం మ ల ఇవ బ ం :
(i) ర ం తం ఏ చ యవ
రత శం క గం. రత శ గం ఉ
య మ ప ఏ ఇతర ం రబ
రత శం క గం.
(ii) ష సనసభ తం ఏ చ యవ
ష . ష సనసభ ం ం నచ వ ంచ
పల, మధ త నంత క ఉన తప
ష ంమ వ .
(iii) ర ం త 'గ ంతర చ ' యగల . ఈ ధం ,
ర ం చ ర ల వ
పపంచం ఏ ంతం మ ఆ .
అ , ంగం న ఆంక ం ం
ర ం క కఅ రప .మ ట లం , క చ
ం ం ల ర ం వ ంచ :
(i) ష ప ం , గ మ సం బంధన యవ
ఐ ంద త ం ల మం ప త ం- అండ మ
, లక , మ నగ హ , మ
మ మ లడ . అ న యంతణ అ శ ఉం ం
320
మ ర ం చర ప వం ం . ఇ ర యవ సవ ంచవ
ఈ ంద త ం ల సంబం ం ర ం ఏ చర .
(ii) ర ం చర అ ంచ గవర అ రం ఉం
షం న ం వ ంచ వ ంచ
న మ న ం .
(iii) అ ం గవర అ చర ంచవ
జన ం (స యంప ప ) ర ం వ ంచ
న మ న ం ల షం వ ంచం .
షప జన ం ల సంబం ం అ అ ం
(స యంప ప ) లయ, ర మ ంల .
2. సన ష ల పం
ంగం సనసభ పం క ం
ందం మ ల మధ ష , అం , -1 ( య
), -2 ( ష )మ -3 (ఏక క )
ఏడవ :
(i) చ ల రవం య ర ం ప కఅ ఉ
య నఏ ష ల .ఈ వద ఉం
ప తం 98 స ( స 97 1 స ) రకణ వం ,
క ం ం ,ష , ఇంట వవ- , క అం, అ మశ ,, న , , ఆ
(ii) ష సనసభ “ రణ ప ల ”ప క న
ఏ ష ల సంబం ం చ అ
ష నబ ం . ఇ ప తం 59 ష ల క ఉం
( స 66 2 స )ప ఆర , ,ప మ
ధ ం, వ వ యం, , క ప త ం, మత ,
, ట , దం మ ద న .
(iii) ర ం మ ష సనసభ ం చ యవ
ఉమ నఏ ష ల సంబం ం .
ఈ ప తం 52 స ఉ ( స 473 స ) ఇషం
న అం జ , జ , హం మ ,
జ యంతణ మ ంబ యంతణ, , క సం మం,
ఆ కమ క ప క, మం , ప క , స మ
ం ం మ ఇత . 1976 42 వ సవరణ చటం
ష ం ఐ ష ల ఏక ల బ ం , అన
(ఎ) ద , ( ) అడ ,( )బ మ లత , ( )
అడ జం మ ప ల రకణ, మ (ఇ) ప లన
యం; న అ ల ంగం మ సంస
ం మ .
321
(iv) ఏ ష సంబం ం చ అ రం ర ం ఉం
రత శ గం ఏ ఒక ష ం ర
ఆ షయం ష నబ న .
ఈ బంధన ంద త ం
నం న (ఏ ఉం ).
(v) 2016 క 101 వ సవరణ చటం ప క బంధన ం
వ మ వల ప సంబం ం . ప రం,
ర ం , ష సనసభ చ అ రం ఉం
య ం నవ మ వల ప సంబం ం
షం . ఇం , ర ం ప క అ రం ఉం
వ మ వల ప సంబం ం చ
వ వ ం ఇంట - సమయం జ
జం జ ం.
(vi) అవ ష ష ల సంబం ం చ ల ం ం అ రం (అన ,
ల ంచబడ ష )
ర ం ఉంచబ ం . చటం క ఈ అవ ష శ
సప ం అ క ఉం ం .
పథకం ం , య ష స షం ఉ
ఖతమ చటం క ఏక పత అవసరమ ష
శ పం య రబ . ం యమ
క ఖతమ ఆస క అ మ ం ష
ష నబ ం . ఏక పత క ష
శ పం చటం న అవసరం
ఉమ నబ ం . అం వలన, ఇ ధం అ మ ం
ఏక పత.
ఎ , డర ప త అ త ంచబడ
ంగం మ అవ ష అ ల వ యబడ .
ఆ య ంగం అ క ం పద అ స ం ం
అ ల గణన. న , మ ,a
డ ఎ మ ష - డర మ య ,మ
అ ందం ఉ .
1935 రత ప త చటం క ం ం
గణన,ంగం
అం ఈ, సచటంఖ , క ంపథయ మఅ సఏక ం క,. ప ఒక
త
ఈ చటం ప రం, అవ ష అ ఇవ బడ
స ఖ సనసభ ం య సనసభ గవర -
జనర ఆ ఇం . ఈ షయం , న ం రత శం అ స ం .
ంగం య క బ స షం ం ం
ష మ ఉమ మ
ష ఏక క . అం వలన, అ షయం
322
య మ ష మధ , ప పబలం ఉం .
య మ ఉమ మధ అ
మ పబలం ఉం . సంఘరణ ఉన ట
ఉమ మ ష మధ , ఇ ప
పబలం ఉం .
ంద చటం మ ష చటం మధ ఉం a
ఉమ న షయం, ంద చటం పబలం ఉం
ష చటం ద. , ఒక న ం ఉం . ష చటం ఉం
అధ ప లన సం జ యబ ం మ అత ం ం
సమ , అ ష చటం ఆ ష ం ఉం ం . , అ ఇం ఉం ం
ర ం త త అ వం చ భ యగల
అ షయం చటం యడం.
3. ష రంగం ర ంట చటం
మధ సన అ ల పం క పథకం
ందం మ ల రణ లం ర ం . ,
అ రణ సమ , పం పథకం సవ ంచబ ం
స ం ం .మ ట లం , ంగం ర ం అ రం ఇ ం
ంద ష నఏ షయం చ ం ంచడం
ఐ అ రణ ప ల అ స ం :
జ సభ ఒక ఆ ం న
శసభ య ప జ ఇ అవసరమ పక
ర ం వ మ వల సంబం ం చ ల ం ం
ప 3ఎ ష ఒక షయం, అ ర ం అ ం
ఆ షయం చ య సమ . అ ం నం ఉం
స ల ంట ం వం ల మం మద మ ఓ ం.
నం ఒక సంవత రం వర అమ ఉం ; ఇ ఏ న ద ంచబ ం
ఎ ఒ ఒక సంవత ంచ డ . చ ఆ
నం న ఆ లల గ ప వం పడం
అమ ం .
ఈ బంధన ష సనసభ క అ ప తం య
అ షయం చ యం . , మధ అ రత షయం
ఒక ష చటం మ ర ంట చటం, ం పబలం ఉం ం .
య అత వసర సమయం
వ ల సంబం ం ం అ ర ం ం ం
మ వల ప 3 ష ష ,అ ఒక పకటన
య అత వసర ప అమ ఉం . చ ప య
323
అత వసర ప న ఆ లల గ ం
ప .
ఇక డ , ష సనసభ చ అ రం
అ షయం ప తం . , a మధ అసభ త షయం
ష చటం మ ర ంట చటం, ం పబలం ఉం ం .
అభ ం న
ం అంతకం ఎ వ ల సనసభ ల ఆ ం న
ష ఒక అంశం చ ల ం ం ల ర ం అభ ంచడం,
ఆ ష యం ంచ ర ం చ యవ . ఒక చటం బ
ఆ ం న ల త వ ం
.ఏ , ఏ ఇతర ష ం అ క ంచవ
సనసభ ఒక ఆ ంచడం. అ ం చటం వ
ర ం త త సవ ంచబ ం ర యబ ం
సంబం త ల సనసభ .
బంధన ప రం ఆ ం ప వం అ
ర ం ఒక ష సంబం ం చటబదం య అ
చ ం ం అ రం . మ , ష ం
సనసభ సంబం ం ఒక చ ం ం అ రం ఉండ
ఆ షయం. నం పద రమణ ం వటం వ ప ం
ఆ ష సంబం ం ష సనసభ క అ రం మ అ
ర ం ఉంచబ ం
సంబం ం సనం యం .
బంధన ప రం ఆ ం నచ ల ఉ హరణ
బ మ చటం, 1955; ( క ) చటం, 1972;
( ష రణ మ యంతణ) చటం, 1974; పటణ ( క
మ యంతణ) చటం, 1976; మ నవ అవయ ల చటం,
1994.
అంత య ఒప ం ల అమ య
ర ం ష ఏ షయం చ యవ
అంత య ఒప ం , ఒప ం స ల అమ యడం.
ఈ బంధన ంద ప అంత యం ర ర క ం
ధత మ క .
బంధన ప రం అమ యబ న చ ల ఉ హరణ
ఐక జ స ( అం ఇ ) చటం, 1947;
క న , 1960; ం ం చటం, 1982 మ చ
ప వరణం మ TRIPS సంబం ం న .
షప లన
324
షప లన ఒక ష ం ం న , ర ం
ఏ ష సంబం ం చ య అ రం ం ం
ఆ సంబం ం ష . ర ం అ న చటం
అధ లన త త ప ఉం . అరం
అ వం చటం అమ ఉన లం
ష ప లన క లం న . , అ వం చటం
ష సనసభ ర యవ రవ అమ యవ .
4. ష చ ల ందం యంతణ
షం చటం ర ం అ రం
అ రణ న ప ల , ంగం అ రం ఇ ం
ష సనసభ ష ల యంతణ ందం
ం :
(i) గవర ఆ ం న ర ల ల జ యవ
ష ప ప లన సం ష సనసభ.
అధ సం ర ం .
(ii) ష న ష ల వ
ప అ మ త ష సనసభ ప శ టబ ం
అధ . (ఉ హరణ , ప ం
జమ జ చ ).
(iii) డ మ ఇత ల జ యమ ందం ల ఆ ంచవ
ష ప సం ష సనసభ ఆ ం నఆ క
ఆ క అత వసర సమయం ప లన.
ం , ంగం ం న స షమ ం
సన రంగం ం ఆ పత ం. ఇం
సందర ం, స క ష ఆ ంట - ష (1983–
88) గమ ంచబ ం : “స ఖ ఆ పత ం క యమం ంచ ఒక ం కత
అసంబదత, సంఘరణ ప ష ంచం మ య మ మధ మర ంచం
ష చ . య ఆ పత ం క ఈ తం న ంచబ , అ
కర న ఫ ల imagine ంచటం కషం. ప ఉం ం
ం - జ య వ వస బల నప అవ శం
క ం, కల , చటపర న గందర ళం మ వల క గందర ళం
ద నచ , రణ ఎ వ.
ఇం సన నం మ ఉమ థ క సమస ల ఏక పత
ంద- ష ఆం ళన బ ం ం . ఐక త క స ఖ తం
ధం ప దం ఉం ం . స ఖ ఆ పత ం క ఈ యమం,
అం వల, స ఖ క జయవంత న ప ఎం అవసరం
స ".4
325
అ సంబం
ంగం XI 256 ం 263 వర ఉన ఆ క
ందం మ ల మధ ప ల సంబం .
అదనం , ఇ ష సంబం ం అ క ఇతర ఉ .
ర హక అ ల పం
ర హక అ ందం మ మధ భ ం
తప , సన అ ల పం
. ఈ ధం , ందం క ర హక శ స ం ం
తం రత శం: (i) ర ం ఉన ష ల
చటం క ప క శ (అన , ంచబ న ష
య ); మ (ii) హ ,అ రం మ అ రప ఉప ంచడం
ఏ ఒప ందం ఒప ందం ఇవ బ ం . అ ధం , ఎ
ఏ సంబం ం న అ రం స ం
ష సనసభ చటబద న ప క అ రం ఉం (అన ,
ష న ష ).
ర ం చమ అ ష రం
సనసభల ం ఉంం ం (అన
సంబం
, ంంచబ
న షన షల సంబం ం
ఉమ ), ర హక శ ల ఉం ం
ంగ బంధన ర ంట చటం ప కం ఉన
ందం అం ం . అం వల, ఏక క అంశం ఒక చటం,
ర ం త అమ యబ నప , ల అమ యబ
ంగం ర ం ం న తప
క .5
మ ందం క ధత
క ర హక శ ంగం ం ప ల ం ం
ందం మం సం త నంత ఇవ
ర హక శ అ యం త పద . అం వలన, ర హక శ
ప ష ం (ఎ) ఉం ధం మం
ర ం నచ ల మ ఇప ఉన ఏ చ అ ణం ఉం
ఇ ష ం వ ం ;మ ( ) ఆటంకం పక తం ప డ
ష ం ందం క ర హక అ ఉప ంచడం. అ
ష ం ఒక రణ ధ త ం ,త
ఎ అ వద ష ం ఒక ష ధ త ం
ందం క శ .
326
ప క 14.1 ంద- ష సన సంబం ల సంబం ం న a
ఆ క నం. ష
245. ర ం మ చ ల స
ల సనసభ
246. ర ం తత యబ న చ ల షయం
ల సనసభ
246A. వ ల సంబం ం ప క బంధన మ
వల ప
247. సం ర ం అ రం
అదన ల పన
248. చటం క అవ ష అ
249. సంబం ం సనసభ ర ం అ రం a
250. సంబం ం సనసభ ర ం అ రం
క పకటన ఉం ష ఏ షయం
అత వసర ప అమ ఉం
251. ర ం న చ ల మధ అ రత
ఆ క 249 మ 250 ంద మ నచ
ల సనసభ
252. ం అంతకం ఎ వ చ ల ం ంచ ర ం అ రం
అ వం చ అం క ంచడం మ క ంచడం
ఏ ఇతర ల
253. అంత యం ప వం చటం
ఒప ం
254. ర ం న చ ల మధ అ రత
మ ల సనసభ నచ
255. ర ల సంబం ం న అవస మ
ప ఆంక షయం ప గ ంచబడ
నం త
ం సంద , ందం క ర హక శ స ం ం
ప జనం సం అవసర న ఆ ల ఇవ డం.
ందం క ఈ ఆ ల క ఉన అ మ బలవంతం
పకృ . ఈ ధం , ఆ క 365 ఏ ష ం ఎక డ ఫల ం ం
ందం ఇ న ఏ ఆ ల అ ణం ( ప వం ప )
ఒక ప త ంద ష ప చటబదం ఉం ం
327
ష ప త ం అ ణం న ంచబడ
ంగం బంధనల . అ వం , అం
ప , ష ప లన ంద ష ం ంచవ
ఆ క 356.
ం ల శ ల
ం ల , ఇవ ం అ రం ఉం
ర హక సంబం ం ల ఆ
ం ష ల శ:
(i) క ష ల ణం మ ర హణ
( య క ఖ త ఉన పక ంచబ ం ) ష ం;
(ii) పల ల రకణ సం వల న చర
ష ;
(iii) త ధన త న స క ంచడం-
లల ద క ధ క దశ క
షం స ;మ
(iv) సం న పథ ల ం ంచడం మ అమ యడం
షం గల సం మం.
ఆ క ంద ంద ఆ ల క బలవంత అ మ
ఈ సంద ల 365 ( న న ) వ .
ల పరస ర ప
ందం మ సనసభ అ ల పం
క న న . పర వ నం , ందం తన సనసభ అప ంచ
ల అ మ ఒ షం ర ం అభ ంచ
ష అంశం చటం య . ర హక శ పం
రణం సన అ ల పం అ స ం . , అ వం
ర హక రంగం క న న భజన అ డ ల యవ
ం మధ . అం వల, ంగం అంత -
త ంచ ఎ ఫంకన ప త ప బృందం
దృ g త ం మ ప షంభన ప ంచం .
ప రం ష ప ష సమ ఉండవ
ప త ం, ఎ ఫంకన ఆప అప ంచం
ందం. దం , ఒక ష గవర ,
ంద ప త సమ , ఆ ప ఏ అప ంచం
ష ర హక .6 ఈ పరస ర ప
ప ల షర ల న షర వ .
ంగం అప ంచ ఒక బంధన ం
అ మ ం ఒక ందం క ర హక
328
ష . , ఈ సందర ం , ప బృందం ర ం
ష ప . ఈ ధం , ర ం ఒక అంశం న చటం
య అ ల ఇవ గల మ ఒక ష ం ల ంచవ ,
అ ల ఇవ మ ల ంచ అ రం ఇవ ం
ఒక ష ం ందం ( ష సమ సంబంధం ం
సంబం త). ఖ ం , ఇ ప షం య
సనసభ.
ం , ఫంకన క పరస ర ప బృందం స షమ ం
ందం మ ష ం మధ ఒక ంద జ ం
ఒప ందం చటం . ందం ం ం ఉప ంచవ
పద , ఒక ష ం ద పద త ఉప ంచగల .
ందం మ ల మధ సహ రం
ంగం భదత సం ఈ ం బంధన ఉ
ందం మ ల మధ సహ రం మ సమన యం:
(i) ఏ దం క సం ర ం అం ంచగల
ఉప గం, పం మ యంతణ సంబం ం
ఏ అంత - ష న మ న య కజ .
(ii) ష ప (ఆ క 263 ంద) ఇంట ఏ యవ
ఉమ ఆస సంబం ం న అంశం ద మ చ ంచ
ందం మ ల మధ . అ వం మండ ఏ
1990. 7
(iii) రత గం అంత సం మ ఇ
ందం క ప చర , మ య రక ల మ
ప ష ం.
(iv) ర ంచ ర ం త నఅ య ంచవ
సంబం ం న ంగ బంధనల ప జ
జ ం, జ ం మ సం గం క అంత ష చ .
అ వం అ రం ఇప వర య ంచబ ం .
అ ల రత వ
ఇతర స ఖ ల , ందం మ ఉ
ంట స మ అ వబ ప క ప వ
వ వ స . అదనం , అ ల రత వ ఉ - IAS, IPS
మ IFS. ఈ వల స ఉన త ల ( ) ఆక
) ందం మ ల ం ం ంద మ మ ల వ అం .
, ందం య ం కణ ఇ ం .
ఈ వల ందం మ సం కం యం .
అం మ యంతణ ంద ప త ం ఉం ం
329
ష ప ల తకణ యంతణ .
1947 య , ఇం స (ఐ ఎ ) నం ఐఎఎ మ
ఇం య (ఐ ) నం ఐ ఎ మ ంచబ ం
అ ల రత వ ంగం. 1966 , ఇం య స
(IFS) డవ అ ల రత వ సృ ంచబ ం . క ఆ క 312
త అ ల రత వల ం ంచ ంగం ర ం అ రం ఇ ం
ఆ ఈధం జఅసభల రత నం ఆవ రం ,
.
భజన సంబంధం ం
ధ ల , రణ హ ల ఒ వ ఏ యం మ
శ పం తన మ ఏక ప .
అ ల రత వ స ఖ ఉలం ం నప
క స యంప ప మ ప తం యడం ంగం ప రం
, (i) స యప నం మద ఉం
ందం మ అ క ప లన ర ంచడం
; (ii) ప ల క ఏక పత ంచ అ స యపడ
శ పం వ వస; మ (iii) అ అ సం హదం ,
రణ సమస ల సహ రం, సమన యం మ ఉమ చర
ందం మ ల మధ ఆస .
ంగం అ ల రత వల సంస సమ ంచడం
అ ం , క .ఆ . అం ద ఇ అ : “ఇ ద ంద జ
స ఖ వ వస క న అ స ఖ ల ద ంద అ స ంచబ ం
వ. అ స ఖ ల , డర స మ ఒక ష ం ఉ
స . రత స ఖ , ద ంద జ యం ఉన ప , a
ద ంద వ, ఒక న ం .ఇ ప ంచబ ం
శం ప ల ఏ ఉ
ప ర ం ణం ం త కం
ప లన. క ప ణం ఎ వం సం హం
ప లన ర వ ల మర ం ద ఆ రప ఉం ం
త క పద ల య ంచబ . ంగం అ ం అం ం
స ంత ర వల ఏ య ల హ ల హ ంచడం
అ ల రత వ ఉం , ఆ ఇం ప కన య ంచబడ
రణ అరత , ఒ రక న తనం మ స ల
అంత త ఆ త క పద ల య ంచబడవ
య ”.8
ప క ష
ప క షన రంగం , ంద- ష సంబం
ఈ ం ధం ఉ :
(i) ష ప వ క ర మ స
క ష , ష గవర య ం నప , యవ
330
షప త లం .
(ii) ర ం ఉమ ష ప వ ఏ యవ
ం అంతకం ఎ వ ల క ష ( ఎ ఎ ) అభ రన ర
సంబం త ష సనసభ . ర మ స
ఎ ఎ అధ య .
(iii) య ప స క ష ( ఎ ) వ యవ
ష గవర అభ రన ర మ ష అవస
ష ప ఆ దం.
(iv) ఎ ల స యం ం ( ం అంతకం ఎ వ అభ ం న
) ఉమ మకం క ం మ ఆప ం పథ ల
అభ ప క న వల క ఉం
అరత అవసరం.
ఇం య స
రత ద ంద జ ఉన ప ,ద ంద వ వస
యం క ప లన. ంగం, మ ,
వద ం సమగ య వ వస ఏ ం
ంద చంద ఉనమఉన త మష చ ష ం ం .అమల క ంఈ .ఒఇ వఅవస ం
రణ నం ల ల ంచ .
ష య ల అధ య
రత ప న య మ గవర సంప ం
ష. అధ బ ల ంచవ .
ర ం ం అంతకం ఎ వ మం రణ ఏ యవ
. ఉ హరణ , మ ష మ పం మ హ
రణ ఉం .
అత వసర ప సంబం
(i) య అత వసర ఆప ష సమయం (ఆ క 352 ంద),
ఒక ర హక ఆ ఇవ ందం అరత ం ం
'ఏ ' షయం . ఆ ధం ష ప ల ంద వ
అ నప ందం క యంతణ
స ం ం .
(ii) ష ప లన ఒక ష ం ం న (ఆ క ంద)
356), ష ప తన ల స యం can ంచవ
ష ప తంమ అ గవర మ ఉ
షం ర హక అ రం.
(iii) ఆ క అత వసర ఆప ష సమయం (ఆ క 360 ంద),
ఆ క బంధనల ప ం ల ందం ల ం
331
జ నంమ ఇతర అవసర న ఆ ల ఇవ గల

షం ప న వ ల లత ం .
ఇతర బంధన
ంగం ఈ ం ఇతర బంధన ఉ
ష ప లన యంతణ ందం:
(i) ఆ క 355 ందం ం ల ం : (ఎ ) ప ర ంచ
హ మ అంతరత భంగం వ కం ష ం; మ
( )ప ష ప తం న డటం
ంగం బంధనల అ ణం .
(ii) ఒక ష గవర అధ య . అత క ఉ
ష ప ఆనందం సమయం లయం.
ష ంగ అ ప , గవర ఏ ం వ వహ
ష ం ందం. అత ఆవరన కల సమ ం
ష ప ల వ వ ల ం ందం.
(iii) ష ఎ కల క షన య ం నప
ష గవర షప త ల ంచగల .
అదన ంగ ప క
న న ంగ ప క ల ,ఉ
సహ రం మ సమన త ంచ అదన ంగ ప క
ందం మ ల మధ . అ కఉ
సల సం మ స ంద జ .
ం తర సల సంసల ఎ ఐ ఐ అ ఉ
(ఇ ప సంఘం త త), 9 షన ఇం ష
, 10 ంట ఆ అం ,
ంట ఆ క గవర ం , న ,11 ఉతరం-
ఈస , ంట ఆ ఇం య , ంట
ఆ ప ,ర అ వృ మండ ,
శ లయ ల క ష మ ద న .
ఏ ఇతర జ ఖ నస
సత న ష ల ం సంప ం ల లభతరం యం
ం : (i) గవర ర స శం (అధ కత వ ం
అధ ). (ii) ఖ మం ల స శం (అధ కతన
ప న మం ). (iii) ప న ర ద ల స శం (అధ కత వ ం
ర ద త). (iv) ఇ క జనర క స శం
. (v) జ స శం ( అధ కత వ ం
రత శం క యం). (vi) - న లర స శం. (vii)
ం మం ల స శం ( ంద ం అధ కత వ ం
332
మం ). (viii) య మం ల స శం (అధ కత వ ం
ంద య మం ).
333
య ష
ంగం XII ఆ క 268 ం 293 వర ందం-
ష ఆ క సంబం . ఇ ం , ఇతర బంధన ఉ
అ షయం వ వహ ంచడం. క ంద అధ యనం యవ
ం తల :
ప లఅ ల ం
ంగం ప ల అ ల ందం మ మధ భ ం
ం ధం :
On ష ల ప ం ప క అ రం ర ం ఉం
య నబ ం (ఇ 13 సంఖ ఉ 12 ).
Legisla ప ం ప క అ రం ష సనసభ ఉం
ష న అం (ఇ 13 వ సంఖ 18 ఉ
).
The ఏక ల ప ఎం . ప ,
ప సంబం ం ఏక క అ ర ప అం
చటం. , 2016 క 101 వ సవరణ చటం ఒక ం
వ ల సంబం ం ప క బంధన యడం న ం
మ వల ప . ఈ సవరణ ఏక లం ప నం ం
ర ం మ ష సనసభల చ య అ రం
వ మ వల ప 14 .
Tax ప క అవ ష శ (అం ం శ
ల ంచబడ ప ) ఇవ బ
ర ం . ఈ బంధన ప రం ర ం బ మ ం ం
ప , సంపద ప మ వయప .
ంట
14.2 - అ ష సంబం ం న
ఒక
ఆ క నం. ష
256. మ య క ధత
257. సంద ల య యంతణ
257A. ధ హ ం ల స యం
బల య క ఇతర ద (ర యబ )
258. అ ద న ఇవ య కశ
సంద
334
258A. ల అప ంచ లఅ రం
య
259. ద గం B ధద
(ర యబ ం )
260.
రత శం
ల సంబం
పల ం య కఅ రప
261. ప చర , మ య రణ
262. అంత జ ల సంబం ం న ల
ష న న య
263. అంత - ష మండ సంబం ం బంధన
ంగం ం అ రం మధ వ ం
మ ప మ ఆ స తం అ క ంచం
బ వ క ం . ఉ హరణ , ఆ య ప ంచబ ం మ
ందం క ం న వ ఆ యం పం యబ ం
ందం మ .
ఇం , ంగం ఈ ం ప ల ం ం
లప అ :
(i) ఒక ష సనసభ వృ , వర ,
ం మ ఉ . , అ వం ప ల తం
ఏవ అ ం న సంవత , 500 2,500 ంచ డ .15
(ii) సరఫ ప ంచ ం ష సనసభ ంచబ ం
ఈ ం ం సంద వ వ ం : (ఎ) ఎక డ
ఇ వం సరఫ ష ం పల జ ం ;మ ( ) అ వం
మ ఎ మ సమయం సరఫ జ ం . ఇం ,
సం ల ం ంచ ర ం అ రం ఉం
వ వల సరఫ ం న ర ంచడం
ష ం పల ఉంచం మ ఎ మ సమయం 16 .
(iii) ష సనసభ గం అమ కం ప ంచవ
. , గం అమ కం ఎ వం ప ంచ
(ఎ) ందం ం క ం
ంట ; ( ) ణం, ర హణ
ఏ ర హణ ందం సంబం త
కం ంట కం అమ బ ం
అ ప జనం.
(iv) ఏ సంబం ం ష సనసభ ప ంచవ
ల , ఉత , ంచడం, పం యడం అమ డం
యం ంచ అ వృ య ర ం ఏ న అ రం
ఏ అంత - ష న న య. , అ వం చటం, ప వవంతం ఉండ ,
335
అధ ప లన సం జ మ క ం
అత అం రం.
ప ఆ ల పం
2000 క 80 వ సవరణ చటం మ 101 వ సవరణ చటం
పం పథకం 2016 ద ల ప శ ం
ందం మ ల మధ ప ఆ .
80 వ అమ వ సవరణ ం ంచబ ం
10 వ ఆ క క ష .క ష
ం ం న తం ఆ యం ర యబ ం
ంద ప మ ం , 29% ల .ఇ ం
'ప య పథకం పం ' మ అమ వ ం
ఏ 1, 1996 ం న చన . ఈ సవరణ వ ం
ష మ కస వం అ క ంద ప మ
ఆ య ప స నం (వ వ యం ం ఇతర ఆ ల ప
ఆ యం) ంగబదం తప స గ మ ం వర
101 వ ఆం
సవరణళనa పం శ ట . 17 రం గమం ం
శం త ప లన (అన వ మ వల ప - ఎ ).
ప రం, సవరణ ఏక లం ప ం అ ల ఇ ం
ర ం మ ష సనసభ వ య చ య
వ వల సరఫ కప ం ం ఎ .
ఎ య మ ం నప కప ల భ ం
ష ప మ ం ప ల ంచ ఉ ంచబ ం
ప మ వ ల సం ఒక రణ య సం మ
వ . ధ ం ల ఉపసంహ ం వ ఈ సవరణ అం ంచబ ం
(i) ంట ఎ , (ii) అదన వం ప క ప మ ం
ఎ ం , (iii) inal షధ మ మ ంద ఎ ంకం ం
స (ఎ ం ) చటం, 1955, (iv) ప , ( ) అదన
కస రణం ంట ం అ , (vi) ష
కస అదన ,మ (vii) ంట స మ
ఇప వర అ వ మ వల సరఫ సంబం ం న . అ ధం ,
(i) ష వఆ తప /
అమ క ప , (ii) ద ప ( కం ం ప ం )
సంస ), (iii) ంద అమ క ప ( ందం వ వ ం
), (iv) ఆ మ ఎం , (v) ప , (vi) లగ
ప , (vii) ట , ం మ దం మ (viii) ష ం ప
స మ ఇప వర సరఫ సంబం ం న
వ మ వ . ఇం , సవరణ ఆ క 268-ఎ ల ం ం
336
య ఎం 92- , ం వ వ వహ
ప . 2003 క 88 వ సవరణ చటం ం .
ప ందం ం ం , వ నం ం
ందం మ ం .
ం సవరణల త త (అన 80 వ సవరణ మ 101 సం
సవరణ), పం సంబం ం ప త నం
ందం మ ల మధ ప ఆ ం ధం ఉ :
A. ప ందం వ వ ం
(ఆ క 268): ఈ వరం ం ం ఉ
, , స , ల ,
మ ఇత ల బ .
ఏ షం ం ఈ ం ల వ ఆ యం a
క ఫం ఆ ఇం గం, ఆ ంచబ ం .
. ందం వ మ వ ప
(ఆ క 269): ం ప ఈ వరం వ :
(i) వ ల అమ కం ప ( ప క ం )
అంత - ష జం జ ం సమయం .
(ii) అంత - ష సమయం వ లర ప
జం జ ం.
ఈ ప ల క కర ఆ యం ఒక గం
క ఫం ఆ ఇం . సంబం త అప
ర ం ం న ల అ ణం .
. వ మ వల ప వ యడం
ఇంట - మ (ఆ క 269-ఎ): వ మ
ఇంట - సమయం సరఫ వల ప ( ఎ )
ందం వ ం మ క ం . ,ఈప
అం ం న పద ందం మ ల మధ భ ంచబ ం
ఎ ర ల ర ం . ఇం ,
సం స ల ర ంచడం
సరఫ ం ంచమ వర ం ల సరఫ
అ రం ఉం
న
వ ం అంత - ష జ ం సమయం జ
మ .
D. ప మ ందం వ పం యబడ
ందం మ ల మధ (ఆ క 270): ఈ వరం
న య ం నఅ ప మ ం ఉ
ం :
(i) ఆ క 268, 269 మ 269-ఎ ం న మ ప
( న న );
(ii) ఆ క 271 ం నప మ ం ల అదన
337
ంద న ); మ
(
(iii) ష ప జ ల సం ం ఏ .
ఈ ప ల క కర ఆ పం నం మ
షప ర ల
ఆ కక ష .
E. ప మ ప జ ల సం ల అదన
ందం (ఆ క 271): ర ం ఎ ంచవ
ఆ క 269 మ 270 ం నప మ ం ల అదన
( న న ). అ వం స ల వ ఆ యం ం ం
ప కం . ఇం లం , ల
అదన ం ల .
అ , వ , వల ప ( ఎ ) ం న ం
స .మ ట లం , ఈ స ంచ
ఎ .
ఎ .ప ం మ క ం నమ ల న :ఇ
ప ప కం ల ం న .
ష ంచబ న మ సంఖ 18. ఇ 18 : (i)
ఆ యం; (ii) వ వ య ఆ యం ప ; (iii) సంబం ం
వవ య రసత ం; (iv) సంబం ం ఎ
వవ య ; (v) మ భవ ల ప ; (vi) ప
ఖ జహ ; (vii) న మద ం మద ం ఎ
గం; నలమం , ర య జనప ర మ ఇతర దకద ల మం మ
దకద , inal షధ మ స ల స
మద ం దకద ల క ఉం ం ; (viii) గం అమ కం ప
; (ix) యం , అ క గం అమ కం ప
, ( రణం అ ), సహజ , న నం
నవ గం సం ట ఇంధనం మ మద ం మద ం,
అంత - ష జం జం అమ కం సమయం అమ ల స
అ వం వ ల అంత య జ ం జ ం; (x) ప
రహ త జల ల ర యబ న వ మ ప ల ; (Xi)
హ ల ప ; (xii) జం మ పడవల ప ; (xiii) ; (XIV)
వృ , వర , ం మ ఉ ల ప ; (XV)
ష ; (xvi) మ ల ప
పం య వ నప
ం య మండ మండ ; (xvii) ప ల ం
( య న తప ); మ (xviii)
ష న ష ( తప ).
ప తర ఆ ల పం
338
స) ందం
ం ం వ నర ప తర ప న వన ల ఏర
ందం క ఆ : (i) మ ; (ii) ; (Iii)
ం ం ; (iv) ప రం ( ) మ క ; (vi) ంద పజ
రంగ సంస ; (vii) ఎ మ ;19 మ (viii) ఇత .
.
ం ం వ నర ప తర ప న వన ల ఏర
లఆ : (i) దల; (ii) అడ ; (iii) మత సంపద; (iv) ష ం
ప త రంగ సంస ; (v) ఎ మ ;20 మ (vi) ఇత .
ల ం -ఇ -ఎ
ందం మ ల మధ ప ల పం వడం ,
ందం ం ల ం -ఇ -ఎ సం ంగం అం ం
వన . ం -ఇ -ఎ , చటబద న ంట ం ర ఉ
మ చక :
చటబద న ం
ఆ క 275 ల ం ఇవ ర ం అ రం ఇ ం
ఇ ప ం ఆ క స యం అవసరం. అ ,
ల ల ర ంచవ . ఈ
ప సంవత రం క ఫం ఆ ఇం వ .
ఈ రణ బంధన ం , ంగం అం ం
గల సం త ంచ ష ం a
షం న ం ల ప లన ంచడం సం
అ ం ష ం స ఒక ష ం.
ఆ క 275 ( రణ మ ష) ంద చటబద న ం
ర ల ఇవ బడ
క ష .
చక
ఆ క 282 ఏ య ందం మ ల అ రం ఇ ం
ఏ ప ప జనం సం మం ం ,అ ప నప
సన మర ం. ఈ బంధన ప రం ందం ం ఇ ం
ల .
“ఈ ంట చక అ అం
ఈ ల ఇవ ందం ఎ వం ధ త వ ంచ
షయం అ రం ఉం ం . ఈ ం ం ఉం
ప జనం: ప క ల ల ర ర ఆ కం స యం యడం; మ ఇవ
339
ష చర ప తం య మ సమన యం య ం ంత పరప
య ప క అమ య . "21
ఇతర ం
ంగం
క లండవ
. అంరకంవలం, బ-ఇ -ఎ లసంసం ఒక అంబంధన
ం ం యబ
, ం
జనప ర మ జనప ర ఉత ల ఎ మ ం అ ం, ,
ఒ మ ప మ ం . ఈ ం ంత లం ఇవ వల ఉం
ంగం రంభ న ప సంవత ల ం . ఈ
క ఫం ఆ ఇం వ యబ మ యబ
ఆ కక ష ర .
వ మ వల ప మండ
వ మ వల ప క త నమ సమరవంత న ప లన
(ఎ )ందం మధ సహ రం మ సమన యం అవసరం
మ . ఈ సంప ం ల ప య లభతరం య ,
2016 క 101 వ సవరణ చటం a
వ మ వల ప మండ ఎ .
ఆ క 279-ఎ ఎ ఏ ష ప అ రం ఇ ం
ఆర 22. ందం మ ఉమ క
.ఇ ం న అవసరం ఉం
ం ష ల :
(ఎ) ందం ం ప , మ స
ఎ నం అ , క సంస .
( ) ఎ బ ఉం వ మ వ
ఎ ం న ం .
( ) డ ఎ చ , , ఎ ం
అంత - ష జం జ ం సమయం సరఫ మ
సరఫ స యం ం .
( )వ మ వల వట వ కప
GST ం న ంచవ .
(ఇ) ఎ ండ ల ట స .
(ఎ ) అదన ంచ న ఏ ప క
ఏ పకృ ప ప సమయం వన .
ఆ కక ష
ఆ క 280 ఆ క క ష క- యవ వస అం ం
శ రం. ఇ ప ఐదవ సంవత అంత ం షప ఏ యబ ం .
340
షప న అవసరం ఉం
ం ష :
Of పం వల న ప ల కర ఆ యం పం
ందం మ ల మధ , మ మధ ం
, అ వం ఆ ల .
To ల మం యవల న ల యం ం న
ందం (అన , క ఫం ఆ ఇం ం ).
Of క ఏ కృత ంచ అవసర న చర a
పం య ల వన ల భ య షం
ర ల ఆ రం ష ం
ష ఆ కక ష త ం . 23
Other ఇతర ప జ ల సం ష ప
ం .
1960 వర , క ష ం న ల ం ం
అప ం న బ అ ం, ,ఒ మ ప మ ం
జనప ర ఎ మ ంకం క ప సంవత రం కర ఆ యం ఏ
మ జనప
ంగం ఆ రక ఉత
క ష is. ం ం
రత శం స డర జం క ం .
ల ఆస రకణ
ఆ క ష ల ల ఆస డ ,
ం ల ప శ టవచ ంగం ం
షప ర త ర ం :
Tax ఏ ప ం న
ఆస ;
Agricultural వ వ య అ వ కరణ కఅ
ఆ యం 'సంబం ం న చ ల ప జ ల సం ర ంచబ ం
రత ఆ య ప ;
Money డ ఉన ల ప తం
ల పం యద న ; మ
Specified ఏ నప ంకం అదన ం
ందం ప జనం సం.
" ఆస ఉన ప " అ వ కరణ అరం:
(ఎ) ప తం కర ఆ యం ంత గం
ఏ ంచబ ం ; ( ) ంచడం ప
ం న సమ , ం
ఏ క ఫం ఆ ఇం .
' కర ఆ యం' అ ప ప వ ఆ యం అ అరం
కరణ ఖ న .ఏ ప క కర ఆ యం
341
ం కం ల మ ఆ ట ం మ ధృ క ం -
జనర ఆ ఇం . అత స న .
ందం మ ం
ంగం ఈ ం బంధనల ం
ందం మ ల :
Government ంద ప త ం రత శం పల పల వ
క ఫం ఆ ఇం క భదత ఇవ వ
, ం ర ం ర ం నప ఉ . బ
ఇప వర , ర ం అ వం చటం అమ య .
•అ ధం , ఒక ష ప త ం రత శం వ (మ
ల ) ష క ఫం క భదత
ఇవ గల , ం ర ం నప
ఆ ష సనసభ.
Government ంద ప త ం ఏ అ ఇవ వ ఇవ వ
ఏ షం ం న ల సంబం ం ఇ ం .ఏ
అ వం య ఉ ం న వ యబడ
క ఫం ఆ ఇం .
If ఒక ళ ందం అ మ ం ఒక ష ం ణం
న ణం క ఏ ఇం బ ఉం
ందం సంబం ం ఇవ బ ం
ందం.
అంత -ప త ప ఇ
ఇతర స ఖ ంగం వ , రత ంగం
' వ ష ం గ ధక శ ' అ య క ఉం ం మ ం
ఈ షయం ం బంధన :
ంద ప ష ప ల ం న ం
ందం క ఆ ఒక ష ం ం అ ప ల ం న ంచబ ం
, వం ష ం ఏ అ రం
పం య మ ద న . , ల ంచ ర ం అ రం ఉం
ఈ ధం. 'ఆ ' అ పదం , భవ , ఉ
,అ ,డ వ ఉన ప మ ప రక న
ఆ -క ర నమ సష న అస షం . ఇం ,
ఆ ర రం సం ( ధద వం )
జ ప జ ల సం.
ష ంట సృ ం న సంస
ప తం ష ప కప ల ం ంచబడ .
342
రణం ష కం ప క చటపర న సంస.

ంద ఆ ం ష ఆ ఆ యం న ం
ఒక ష ం క ఆ మ ఆ ంద ప ం న ం .
ఇ వం ఆ యం ర మ జ ం ందవ
. ందం ఒక ష జ రక ల ప ంచవ
ర ం అ అం . అ , ర ం ఏ పక ంచవ
క రణ ల దృ కం ష జం రం
ప తంమ అ ప ంచబడ .
ఖం , కఅ లఆ మ ఆ యం పల ఉం
ఒక ంద ప ల ం న ం .అ ధం ,
ఒక ం న ష మ సంసల ఆ ఆ యం
ందం ప ంచవ .
ం , సల అ యం 24 (1963) , ఆ
ంద ప సంబం ం ఒక మం ఇవ బడ
కస క ఎ ల స ంచం . మ ట లం ,
మ న ఎ మ న వ ల ందం కస ం ంచవ
ష ం, ఉత న త నవ ల ఎ ంకం a
ష.
అత వసర ప లప
రణ లం ంద- ష ఆ క సంబం ( న వ ం న )
అత వసర సమ ల న .ఇ ం ధం ఉ :
య అత వసర పకటన (ఆ క 352 ంద) ఉం
ఆప ష , అధ ంగ పం సవ ంచవ
ందం మ ల మధ ఆ . అరం
అధ ఆ కబ త ంచవ ర యవ (ప ం )
గ మంమ ం -ఇ -ఎ ) ందం ం ల . ఇ వం
ఆ క సంవత రం వ వర న ం
అత వసర ప ఆ ం .
ఆ క అత వసర పకటన (ఆ క 360 ంద) ఉం
ఆప ష , ందం ల ఆ ఇవ గల : (i) గమ ంచ
ఆ క జ నం క న బంధన ; (ii) త ంచడం
మ షం ప న అ వ లభ ;మ (iii) ం
అ డ మ ఇతర ఆ క ల ప గణన ం
షప .
343
ప క 14.3 ంద- ష ఆ క సంబం ల సంబం ం న a
ఆ క నం. ష
య మ ల మధ ఆ ల పం
268. య ం న క ం న మ
ల ంచబ ం
268A. ప య ం ం మ వ ం మ
య మ నం
(ర )
269. ప వ య వ
ల ంచబ ం
269A. వ మ వల ప వ మ కరణ
ఇంట - మ
270. ప మ య మధ పం
మ
271. ం మ ప ల స
య కప జ
272. ప ం మ వ ప
మ య మ మధ పం యవ
(ర యబ )
273. జనప ర మ జనప ర ఎ మ ం బ ం
ఉత
274. ల షప ం అవసరం
ఆస ఉన ప ప తం
275. య ం ల ం
276. వృ , వర , ం మ
employments
277. ం
278. ద గం B ల ఒప ందం
ఆ క ష ల సంబం ం యం
(ర )
279. “ కర ఆ యం” ద న క.
279A. వ మ వల ప మండ
280. ఆ కక ష
344
281. ఆ కక ష
ఇతర ఆ క బంధన
282. య ఒక ష ం త ఖ యబడ
ఆ యం
283. క ఫం , కం ం క కస ద న
మ డ ప ల జమ అ ం
284. ట మ ఇతర డ ల కస
ప తఉ మ అం
285. య ఆ షం ం న ం
ప ల
286. అమ కం ప ం ప
వ ల
287. ప ం న ం
288. సంబం ం ప ంచడం ం న ం
సంద
289. ఒక ష ం క ఆ మ ఆ న ం
య ప
290. ఖ ల సంబం ం స మ
న
290a. స ఫండ క ం
291. ల ల ప (ర యబ )
అ
292. రత ప త ం ం ం
293. ల ం ం
345
ంట - ష ం
1967 వర , ంద- ష సంబం ద ఉ
ందం మ ఒక లన. 1967
ఎ క , ం ఓ ం
ందం నం బల నప ం . ఇ జ య దృ ల ం
ంద- ష సంబం ల త శ పక ం ం . ం
న ం కరణ ప వ ం
ంద ప త ం క ం. ష సమస వ
స యంప ప మ ఎ వఅ మ ఆ క వన ల ం ం
.ఇ ంద- ష సంబం ల ఉ కత మ ల రణ ం .
ంద- ష సంబం ల ఉ క ం
ందం మధ ఉ కత మ ల సృ ం న సమస
మ
(2) గవర ర వకత మ
: (1) గవర
పక త మకం త; మ
(3)
లం
ంచడం నం;
పక త ప జ ల సం ష ప లన; (4) ంద సరణ
ం భదతల ర ంచ ల బల ; (5) ష జ ష
ష ప ప లన సం ; (6) వక
ల ఆ క ం ; (7) ప సంఘం త
ష ల ఆ ంచడం; (8) అ ల రత వల ర హణ (IAS,
IPS, మ IFS); (9) జ య ప జ ల సం ఎల ధ ఉప ంచడం; (10)
ఖ మం ల రణ క షన మకం; (11)
ఆ క గ మ ం ( ందం మ ల మధ ); మ (12)
ష ందం ఆకమణ.
ంద- ష సంబం ల సమస ప లన ఉ
1960 ల మధ ం .ఈ శ ,ఈ ం ప
జ ం :
ప ల సంస రణల క ష
ంద ప త ం ఆ స లఅ య ం ం
1966 సంస రణల క ష (ARC) అధ కతన
(త త . హ మంతయ ). చనల బంధన
ఇత ల , ంట - సంబం ల ప లన ఉం .
ంట - ధ సమస ల ణం ప ంచ
సంబం , ARC MC ట ఆధ ర ం ఒక అధ యన బృం ఏ ం .
ఈ అధ యన బృందం క క ఆ రం , ARC స ంత ఖ ం
1969 ంద ప సమ ం ం . ఇ 22 ం
346
ంద- ష సంబం ల పరచ .

ఖ న :
ఆ క 263 ంద ఇంట - ఏ
ంగం.
Life ప తం ర అ భవం ఉన వ ల మకం మ
ప లన మ గవర పక తర త ఖ .
అ ల ల గ షం అప ంచడం.
త ంచ ఎ వ ఆ క వన ల ల బ యడం
ందం ఆ రపడటం.
Ar ల ంద ధద ల హ ంచడం
అభ రన .
ంద ప త ం ఎ వం చర
ARC క .
జమ క
1969 ,త ళ ప త ం ( ఎం ) య ం ం
క . . జమ అధ కతన స ల క
ంద- ష సంబం ల క తం పశ ప ంచం మ ంచం
అత ంత స యంప ప ంద ంగ సవరణ
.25 క త ళ తన క సమ ం న
1971 ప త ం.
ప తం ఉన ఏ కృత ర ల క ం ం
శం కడ ( ం కరణ ర ). ఇ ఉ : (i)
ప కఅ ల ఇ ంగం బంధన
ందం; (ii) ందం మ ఒ లన; (Iii)
ల ఆ క వన ల అసమరత మ పర వ నం ఆ రపడటం
ఆ క స యం సం ందం; మ (iv) ంట సంస
ప క క మ క ప ఖ క కన ష త. ం ధం ఉ : (i)
ఇంట ంట ఏ ; (ii)
క ష శ త సంస ; (iii) ప క
క ష ర యబ మ a
చటబద న శ రం; (iv) ఆ క 356, 357 మ 365 ( ష ప వ వహ ంచడం
యమం) స ం ; (v) ష బంధన
గవర ఆనందం సమయం మం త ఖ పద ఉం ం
ల ం న; (vi) య మ ఏక ల క ష
ష బ ; (vii) అవ ష అ
ల ం ;మ (viii) అ ల రత వ (IAS, IPS
మ IFS) ర .
347
ంద ప త ం ర ల స ం ం
జమ క .
ఆనంద నం
1973 ,అద జ య ం ం క ఉన ఆ ం ం
మ ఆనంద జ న స శం మతపర న ం
పం . నం, రణం ఆనంద అ
నం, ందం క అ ర ప ఉం ల ం
రకణ, వవ ,స ర ప రం మ
క మ తం అవ ష అ ల ఇ
. ం స ఖ ల ం
జ న నం మ అంద స న అ రం మ ధ ం ఉం
ందం .
ప మ ం ండం
1977 , ప మ ం ప త ం (క ల తృత ం )
ంద- ష సంబం ల ఒక ండం ప ం ం మ పంపబ ం
ంద ప త ం. ండం ఇంట అ ం ం
ం : (i) ంగం ' య 'అ ప భ
' డర ' అ పదం ; (ii) ందం క అ ర ప ఉం
రకణ, వవ ,క ,స ర మ
ఆ క సమన యం; (iii) అవ షం స అ ఇతర ష
ల ఇ ; (iv) ఆ క 356 మ 357 ( ష ప
యమం) మ 360 (ఆ క అత వసర) ర ; (v)
త లఏ సమ తప స
ఇప ఉన ల నర వ కరణ; (vi) క ం న తం ఆ యం
అ వన ల ం ందం, 75 తం ల ం ;
(vii) జ సభ స న నఅ ఉం
సభ; మ (viii) ంద మ ష వ త ఉం మ
ఆ ఇం వల ర .
న ండ ంద ప త ం అం క ంచ
.
స క ష
1983 ంద ప త ం స ల య ం ం
ఆ ఎ అధ కతన ం సంబం ల క ష
స , ం జ .26 క ష
ఇప ఉన ప ప ంచ మ స ంచమ అ
348
అ రం ల ందం మ ల మధ ఏ మ
తన మ చర ల యం . ఇ ద ఇవ బ ం
ప య ఒక సంవత రం, పదం ంచబ ం . ఇ
1988 క సమ ం ం .
ణ ల క ష అ లం మ ప గ ంచబ ం
ప త ంగ ఏ మ
సంస థ కం ధ . , ఇ ఆవశ కత ం
తక చరణ అం ల . అ గమ ం ం
డర జం అ సహ ర చర మ ంత త క అమ క
ర సం గత వన కం . ఇ ం రస ం ం
ందం క అ ల త ంచడం మ బల న ందం అ ం
య ఐక త మ సమగత డ ఇ అవసరం
శ రం జ య ర ం .అ ,
ఇ బల న ం అ ల ం కరణ స నం య . ఇ
అ క- ం కరణ ందం రక ంద గమ ం
మ అం వద రక నత.
ం పరచ క ష 247 ం
ష సంబం . ఖ న ంద నబ :
1. ఇంట -గవర ంట అ వబ శ త ఇంట -
ఆ క 263 ంద ఏ .
2. ఆ క 356 ( ం ) త వ ఉప ం
అం ఉన అ ప ఉన వ సందర ం వ న
ఫలం.
3. అ ల రత వల సంస మ ంత ఉం
బ తం మ మ అ ం వల సృ ం .
4. ప ల క అవ ష అ అ ఉం
ర ం , ఇతర స అ ఉం
ఉమ ఉంచబ ం .
5. ష ల అధ తన అం న ,
ర ల ష ప య .
6. య అ వృ మండ (ఎ )
మ యఆ కమ అ వృ న ంచబ ం
(NEDC).
7. న ళ త ఏ స యం
స ఖ దం క ఆత త ంచ .
8. ం తన ధద ల హ ం అ ఉం
లఅ మ ం . అ , ఇ అవసరం
ల సంప ం .
9. ఒక చటం య ం ందం ల సంప ం
ఉమ క షయం.
349
10. ఖ మం సంప ం నం
ష గవర మ ం
ంగ .
11. ష ప క కర ఆ యం యవ
ల అ మ ంచద న .
12. గవర ఉన ంతవర మం ల మండ య
ఇ అ ం ఆ ం .
13. ఒక ష ం గవర పద లం ఉండ డ
బలవంత ర న ం .
14. ఒక వ కం రణ క ష ఏ య డ
ర ం ం యక మం .
15. ఆ య ప స ందం ంచ డ
ఒక ష ప జనం సం మ ఖ తం ప త తప .
16. మధ ప త ల భజన
క ష మ ప సంఘం స క న మ
న ం .
17. ం ఏక అమ య చర
తం జ న ఆత .
18. మ జ స యంప ప , ం కరణ
రక .
19. జ సభ త మ ందం క శ
ల నర వ క ంచం .
20. ల క షన స యం .
ంద ప త ం 180 (247 ) అమ ం
స క ష .అ ఖ న
1990 ఇంట - పన.
ం క ష
ంట - ష ండవ క ష ఏ ం
మద అధ కతన రత ప త ం ఏ 2007
హ ం , రత ప న య .27 ఇ అవసరమ
స దృ ఉం ంద- ష సంబం ల సమస ల -
రత శం క జ య మ ఆ క వ వస న
స క ష వ ంట -
ం ద ల తం ష సంబం .
క ష క చన బంధన ఈ ం ధం ఉ :
(i) ప ప ంచ మ స ంచ క ష అవసరం
య మ ల మధ ఉన ఏ ట
రత ంగం ప రం, ఆ గ కర న ర జన
త త, ల క ధ పకటన
350
స అ రం ల అ , మ ధత
సన సంబం , ప ల సంబం , గవర ర త,
అత వసర బంధన , ఆ క సంబం , ఆ క మ క
ప క, పం య సంస , వన ల గ మ ం
అంత - ష న స మ అ వం ల యం
దృ ఉం త న ఇతర చర
ఆచర త క ఇబ ం .
(ii) ఇప ఉన ప ప ంచడం మ స ంచడం
య మ మధ ఏ మ త
అవసర న మ చర ల సంబం ం న ,
కమ దృ ఉంచ క ష అవసరం
సంవత జ నఆ కప ,
ఖ ం గత ం ద మ సంబం ం
ంగం క పథకం మ చటం. ఇ వం
న ప ష ంచ అవసరమ
త ంచ మం లన భ స
పజల సం మం, ఐక త మ సమగత బ తం ం
శం, మ లకడ అ వృ ం న అవ ల ందడం
మ ద కం మ రక స త ల ంచ గం ఆ క వృ
త సహ రంభ ద .
(iii) ష ల ప ం , న ,
క ష ప క శద క ఉం ,
ఆ ం ప తం యం : -
(ఎ) ందం క త, ధ త మ అ రప
మతతత ద మ ర క సమయం
ంస, ల ంస ఏ ఇతర క సంఘరణ ం
ర కమ న ంస.
( ) ందం క త, ధ త మ అ రప
ప కమ అమ ఉన
రణం న ల ఇంట - ం వం
వ 15-20 సంవత ప ం మ ఖ న
ల మద .
అ ల సమరవంత న పం త ంచడం మ
పం య సంస మ క సంసల స యంప ప
క ఆరవ ంద అ నమ ల స
తవవ ంగం.
స తంత వన మ అ త ం
ప కమ బ .
351
(ఇ) ందం క త, ధ త మ అ రప
ధ ర ల ంద స అ సం ం
లప .
(ఎ ) ందం క త, ధ త మ అ రప
ల ఆ రం మ ల అవలం ంచడం
కబ న ల అ లం వక.
( ) 8 వ ం 12 వ వర న ర ల ప వం
మధ ఆ క సంబం ల ఆ క క ష
ందం మ , ఖ ం ఎ వ ఆ రపడటం
ందం ం ల పం .
(h) ఉత ప క ప ల అవసరం మ v తం
మ త తవ మ వల అమ ల
వఆ తప లన ప చయం.
(i) ంచ అంత - ష ం న అవసరం a
ఏ కృత మ ఇం య సందర ం
సంబం త ప ల క ంచ ష ప ల అ షత
స క ష XVIII అ యం ర ం
.
ంద చట అమ సంస ఏ
(j) యవల న అవసరం
ల ం స యం ద ప అ రం
అంత - ష మ / అంత య ఖల
య భదత వ న .
(k) ఆ క 355 ంద స యక చటం క ధత
ంద ద ల సరణ క ఉ శ ం
ప అ న మ ఎ .
క ష తన క ఏ ప సమ ం ం
2010. 1,456 ల క ఖ యడం , ఏ మ ,
స క ష ం క ష స త న స యం ం
క, ప స ం యక ష
ంగం (ఎ ఆ డ ) కమ ండవ ప ల సంస రణ
క ష క. అ , అ క రం ల , క ష
కస క ష ర ల న ం ఉం .
బంధనల వ న సమస ల రం ప ం న త త
అ రం మ చన మ సంబం త అం ,
' ఆప డర జం' అ క ష రణ వ ం
రత శం క ఐక త, సమగత మ కత ల ట లకం
భ ష ఆ క అ వృ . సహ ర
డర జం ర య జ ల ఆచర త క రద ప యవల ఉం ం
మ లన.
352
తం ద, క ష 310 ం
ంద- ష సంబం ల ప అ క ఖ న ం ల .
ఖ న ంద నబ :
1. III చ ల సమరవంతం అమ య
స , ంత స త ఒప ందం వడం అవసరం
చ ప శ ట ం య మ ల మధ
ఉమ ష ల ర ం .
2. ప డం య గహం ఉం
ల ం న ష ల ర ంట ఆ పత ం.
ష ష ల సంబం ం ల ఎ వ లభ ం
మ ఉమ “బ యబ న అం ” మం
ంద- ష సంబం .
3. య ష ల త ఆక ం
ఏక లం అ ం న అ రప
పద ంచద న నం ఏక పత ంచ అవసరం
య ఆస .
4. ఇంట - సం రంతర ఆ ం త ఉం
ఏక లం ష ల ర హణ
అ రప అ ం .
5. ఆ క 201 ం న ఆ లల వ వ
షప ఇ న చటసభ వ వహ ంచవ
అం క ంచడం రయం వ షప వ ంచబ ం
ప లన సం జ యబ న ష సమ యడం
షప .
6. I ఎం 14 అ అంశం ర ం ఒక చటం
(ఒప ందం ర ంట త యడం మ అమ యడం
చటం) ప యం ఉన ల కమబ క ంచ . మం
శ క స షం ంచబడ
సన మ ర హక అ లస ఖ ణం క కణ.
7. ఆ క ధ త మ ష ఆ క ష ల
ఒప ం మ ఒప ం ల ం ఉత న మ శ తం ఉం
ం ఏర న క షన చన పదం
ఎప క .
8. గవర ర ఎ ట , ంద ప త ం ఉం
ర న ధం ం క న న రదర ల అ స ంచం
స క ష , ఆ ఖ అ స ంచం మ
ఆత :
(i) అత తం ంత నడక ప ం
(ii) అత పల ఉన వ అ ఉం
(iii) అతష క యబ
జ నలవ అ ఉం మ స తం ఉండ డ
353
(iv) అత ప వ అ ఉం
జ రణం మ ఖ ం ఇ వ లం
9. గవర ర ఐ ళ త పద లం ఇ
లం ప త ఇ రం ఉండ డ
ంట .
10. అధ , అ శంసన సం ం న నం
గవర ర అ శంసన ం వ ంచవ
అ .
11. ఆ క 163 గవర రణ అ రం ఇవ
తన సల వ కం ం వ వహ ం అ రం
స . స , చకణ మం ంతం ప తం
మ ఈ ప త ంతం , అత చర క ఎం క ఉండ డ
ఏకపక c జ త. ఇ రణం త ంచబ న ఎం క అ ఉం ,
మం సం స యం యబ , గత ఉండం .
12. ఒక ష సనసభ ఆ ం న ల సంబం ం ,
గవర ఆ ల రయం
అ మ ఇవ ష ప ప లన సం జ య .
13. మకం గవర త పశ
హం అ ం షయం మం , యడం అవసరం
ంగబదం అ స ం న స ష న రదర ల త ంచం
స .ఈ రదర ఈ ం ధం ఉండవ :
(i) ఆ ం ల కల క
సనసభ మద f ల
ప త ం.
(ii) ం ట సం రం ఉం , త
ఒక జ య మ అ వం సం రం ,
అ వం సం ర య గవర f
ప త ం.
(iii) ఒక ళ ఏ ర సం సష న క ,
ఈ కమం గవర ఖ మం ఎ
న త ఇక డ ంచబ ం .
(ఎ) ం ట ఉన ల స హం
అ ద సంఖ ఆ ం
( ) ఏర డ అ ద ం
ఇత ల మద ప త ం
( )అ గ ల న ఎ కల అనంతర ట
ప తం
( ) ల ఎ కల అనంతర ట
ప తంమ న స తం ల స
బయ ం ప మద ఇవ డం
354
14. ఒక ఖ మం ల ం న పశ గవర
ఖ మం తన ం ల రంతరం ప బ
సభ క అంత అత ఒక సమ ం
ప .
15. ష సం మం హ గవర ఉం
మం ల మండ సల వ కం ష మం ,
రయం గవర ంచబ
అ క ప రం పథ ం పక తం .
16. న ల వ వహ ం గవర ర స శం
శ ల మ ఇతర చటబద న పద ల క ఉం
రం . ఆయన త ంగ ప ప తం
బంధన త .
17. హ అంతరత భంగం సం ం న
సం వ మం క ప సృ ం ష ప లన
షం ంగ యం ంగం, అ ప
ం దల య య అం ఉన
ఆ క 355 ంద ధ త క ఉండ అ ఉం
ఆ క 356 ప రం ప మ అ రం క మం
" ఫ స ద ఖ తం ప తం
షం ంగ యం ”.
18. ఫల ఆ క 356 రం ం పశ
ంగ యం , త న సవరణ
న రదర ల ర అవసరం
SR V. య ం
ఇం (1994) . ఇ ధ మ సం ల ల ం
ల మ ంట తం యడం స యపడం -
ష సంబం .
19. అత వసర ప రం ంచ ఇ యబ న క న న ల బ
ఆ క 352 మ 356 ంద బంధన a త ఉప ంచబడ
" వ " క లత, మ రం న య
ఆ క 355 ంద , ఇ అం ంచడం అవసరం
ప ల ఎ వ ంగ చటపర న చటం
ంట క ం అవసరం ఆరం ం న అవసరం
ఆ క 352 మ 356 ంద వ న దశ
" క ం న అత వసర ప " సం వ ం
ప త ం ప యడం న ంచవ మ అ ం
అ మ ంచ ఒక యం ం అం ం ట క ం న అవసరం
ఈ సమస ంద ప త ం ప కం , కం స ం ం .
క అత వసర ప ంచడం సమ ంచబ ం
Iమ ఎం 1 క ఎం 2A చ న ఆ క 355 క ఆ శం
ఏడవ క II.
355
20. ఆ క 263 త న సవరణ అవసరం

ఇంట - శ స య న, శ వంత న మ సరస న నం
అంత ష మ ంద- ష వ ల ర హణ.
21. న సంవత క సం ం స శం
సమన ంచ సంబం త ప ం నఎ ం
మ మ చర ల క సమన త ంచం
ష ఖ. బలప న ఇంట - క క య
మండ మండ ల స లయం ప యగల
.
22. ల ఆ క మం ల అ రం క
అంత - ష సమన యం జయవంత న ప గం అ ంచబ ం
ఆ క ష ల .ఇ ం న ల సం గ క ం న అవసరం ఉం
ఇతర రం ల . అధ ఖ మం ల రం
భమణం ఖ మం ఒక ఇ ధం ఆ ంచవ
ఆ ఖరంం, శద ,వం రం లమ లఆ గసమన
ప వరణం ం. యం యడం ం ,
23. ఆ గ ం, ద , వం రం ల త అ ల రత వ
ఇంజ ం మ యవ వస సృ ం .
24. ండవ మ ప ం అం
లప ల క ంబ ల ంచబ
ంగ సవరణ అవసరం అ నప సవ ంచబ ం
బంధన . స , జ సభ అ ర న మ అం ం
ఘరణ ంట ఆ ద గ న ప ల చ ంచం
ంద, ల మధ ఆ క, సనసభ మ
ప ల సంబం .
25. ల మధ శ సమ ల త అవసరం
జ సభ ధ స నత ం ధమ ం .ఈ
స నత ం ఇవ సంబం త బంధనల సవరణ అవసరం
ష సభ ల సంబంధం ం
జ ప ణం.
26. క సంసల అ ల పం కప
స యం ప త సంసల ంగబదం ర ం
త న సవరణల .
27. ల ప యం ఉన అ భ ష ంద చ
RTE చటం ఖ ల గ మ ం సం అం ం .
ల అప ం న ప త ంద చ
అమ ధ త త న ధం సవ ం
ంద ప త ం ఖ పం వ .
28. ప న ఖ ల య క సం సవ ం
ప సంవత ల ఎ వం ఆలస ం ం . సకమం ఉం
356
ం న య న మర ఏ ఆలస ం సం ప రం
సంవత .
29. వృ ప ప తప
ంగ సవరణ రం .
30. న ప ల ం ఎ వఆ ం అవ శం
ఆ క 268 త ప ం . ఈ సమస వ
త ప ఆ కక ష లక
ఈ ష ప ంచ య ంచబడ .
31. ఎ వ జ తనం వ ,అ ఆ కచ ఉం
స తంత సంస క అంచ సం మ
ఈ మృత ల కల ఉభయ సభల ఉం
ర ం / ష సనసభ.
32. ఫ బంధనల (ToR) న ప గణన
ఈ మధ ఆ క క ష ఇ
ందం మ . సమరవంత న నం ఉం
ఆ క ఖ కఖ ల నడం
క ష .
33. ప తం ఉన అ ల ంద ప త ం స ం
మ త ం ఉ శ ం అదన
ల ప ఆ యం.
34. ప కమ ప తర మధ స త సంబం ల రణం
ఖ , ప ంచ లక య ంచవ
ప కమ ప తర మధ వ సం క సమస
వ యం.
35. మధ న సమన యం ఉం
క ష మ ప సంఘం. సమ కరణ
ఇయ క షఅ మవం సమన ఐ - గణ యం ప ం .
36. ఆ క మం త ఖ ఆ క క ష గం
గం
ఆ క క షన శ త స లయం.
37. ప ప సం లక త ఉం
ప . త సమన యం ం ఉం
ంద మం త ఖల ం రం ల ప క మ
.
38. అంత ష జంఏ చర
మ ఆ క 307 ంద జ క ష ఎం చదవబ ం
-1 క 42. ఈ క ష ం ం అప ం
రయం అ ల సల మ ర హక త .
ంగ సంస, క ష ర ఉం
అ ల య ఆ ఇం మ బంధం. ఏ
357
క ష రయం ధప న న త ఇవ వ
ం అ .
క ష కఅ ల పం యబ ం
ష ప / ప లన మ య స
మం త ఖ / ప గ ంచబ న అ ల సంబం ం న
క ష . ం ఖ వ
ంద మం త ఖ / మ ష ప /
ప లన అంత - ష ప లన ఉ
. 28
1. ఇ , వ ఎం 97 ంచబ ం తం
ఎం ల సంఖ 98. ఎం 2A, 92A ంచబ
మ 92 ంచబ మ 33, 92 మ 92 ఎం ఉ
ల ంచబ ం . అ బంధం II డం .
2. ఇ , వ ఎం 66 ంచబ ం , తం
ఎం ల సంఖ 59. ఎం 11, 19,
20, 29, 36, 52 మ 55 ల ంచబ . అ బంధం II డం .
3. ఇ , వ ఎం 47 ంచబ ం తం
ఎం ల సంఖ 52. ఎం 11A, 17A,
17 , 20 ఎ, 33 ఎ ంచబ . అ బంధం II డం .
3A. వ మ వల ప సం బంధన ర బ ం
2016 క 101 వ సవరణ చటం.
3 .ఐ .
4. ంద- ష సంబం ల క ష క, I.
( రత ప త ం, 1988) . 28-29.
5. ఉ హరణ , ఎ య క ంద త యబ ం
ఉమ అంశం ర ం త, ఎ
అ రం ందం ఉం .
6. ఈ బంధన ( ల అప ం ల అ రం
ం )7వ ంగం ర బ ం
1956 సవరణ చటం. ం , ం త ఉం
శ.
7. ఈ షయం వ ల సం, అ యం 15 డం .
8. ంగ అ ం చర , VII, . 41-42.
9. వ ల సం, అ యం 54 డం .
10..
11 వవ లల సం
సం,,అఅ యం
యం78
15 డం
డం ..
358
12. ఎం –82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92 ఎ, 92 మ
96. అ బంధం II డం .
13. ఎం –45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 53, 54, 56, 57, 58, 59,
60, 61, 62, 63, మ 66. అ బంధం II డం .
14. సంబం ం , 2016 క 101 వ సవరణ చటం ర బ ం
ంగం ఆ క 246-ఎ.
15. స ,ఈప సంవత ₹ 250 త . 60 వ
1988 సవరణ చటం సంవత , 500 2,500 ం ం .
16. ఈ బంధన సవ ం న ఆ క 286 ఉ
2016 క 101 వ సవరణ చటం .
17. ఈ సవరణ ఆ క 272 ల ం ం (ఇ ప
ందం వ వ ం మ పం యవ
ందం మ ల మధ ).
18. ఎం 52 ( క ం వ ల ప శం ప
గం, డకం అమ కం) మ ఎం 55 (ప
ప ంచబ న పకటన ం ఇతర పకటన
ప క మ పకటన ప రం యబడ
జ ) క 101 వ సవరణ చటం ల ంచబ ం
2016.
19. 67 వ అ యం 'ఆ క ఆ ' డం .
20. 67 వ అ యం ' ల ఆ ' డం .
21. ఎం : రత ంగ చటం , , లవ
ఎ ష , . & Nbsp; 342-43.
22. ఆ క 279-ఎ (1) ప రం, ష ప అర ఉం
ంగం రంభ న (ఒక
వంద మ ద సవరణ) చటం, 2016, ఆర ప రం,
వ మ వ అ వబ ఏ యం
ప మండ .
23. ఈ ఫంక 73 మ 74 వ సవరణ ంచబ ం
1992 చ ంగ ఇ
పం య మ వ స .
24. . కస చటం (1963).
25. క ఇతర ఇద స .
లక ణ ద , చంద .
26. . వ మ మ ఎ ఆ మ ఇద స
క ష .
27. క ష గ న స ంద
ం ( రత ప త ర ద ),
గ (ప త రద
ఇం ), స ఎ ఆ ధవ న ( క ,
359
షన య అ డ , మ షన
రత శం, ంగ )మ క అమ (ఎ ట
స , షన ఇ ఆ ప అం ల ,
). ప క మర ంచడం
బవ 2008, జ శంక ( క , ంట
ఆ ఇ ష , రత ప త ం)
క ష స అత నం య ంచబ
అ బ 2008.
28. క క 2018–19, ం వ వ ల మం త ఖ,
రత ప త ం, .52.
360
15 అంత - ష సంబం
అత రత స ఖ వ వస క జయవంత న ప
T మరస సంబం
ందం మ
ల మధ . అం వల,
మ దగ త ఆ రప ఉం ం
ల మధ సహ రం త
ంగం ం
ఇంట - సంబం ం ఈ ం బంధన :
1. అంత ష ల .
2. అంత - ష మండ సమన యం.
3. పచర , మ యపర న పరస ర ం
రణ .
4. అంత ష జ ం, జ ం మ సం గం క చ.
అదనం , న ంచబ
అంత ష సహ రం మ సమన త ంచ ర ం .
361
ఇంట - ట
ంగం ఆ క 262 ఇంట సం అం ం
ష .ఇ ం
బంధన ం :
(i) ఏ దం క సం ర ం చటం అం ంచవ
ఉప గం, పం మ యంతణ సంబం ం
ఏ అంత - ష న మ న య కజ .
(ii) ర ం ం ఇవ
మ య నం అ ం సంబం ం అ ర ప ఉప ంచడం
దం .
ఈ బంధన ప రం, ర ం ం చ ల ం ం ం [
వ ల చటం (1956) మ అంత - ష ల చటం
(1956)]. వ ల చటం న పన సం అం ం
అంత - ష న యంతణ మ అ వృ సం మ
న య . వ ంద ప త ం ఏ ం
సల ఇవ సంబం త ష ప ల అభ రన .
అంత - ష ల చటం ం అ రం ఇ ం
a క సం క న ఏ ప తంa
ఒక సంబం ం ం అంతకం ఎ వ ల మధ దం
ఇంట - న న య. న రయం ఉం ం
అం మ మ ల క బ ఉం ం . ం
మ ఇతర య సంబం ం ఏ అ ర ప ఉం
దం ంద అ వం న ంచబ ం
చటం.
అంత ష - ప ష ంచ అదన య యం ంగం అవసరం
ఈ ం ధం ఉ :“ ం జం ఉం ం
సంబం ం ల మధ ఏ ర ం అ రప
సరఫ , చటపర న హ ఆస ఉం ;
ల అ భవం చట య ల బ ం ం
జ నప జ ల పత
ల మధ ల ప ష ంచ సంతృ కర న ఆ ఇవ ం
స న డకం పజల ప జ
సరఫ ఉం . " 1
ఇప వర (2019) ంద ప త ం అంత ల ఏ ం
ద న . న , ఏ సంవత
అ ఏర మ దం న
15.1 నబ ం .
ప క 15.1 ఇప వర ఏ న అంత - ష ద న
362
SI. ట యం న
నం
1. కృష 1969 మ ష,
న - I. క టక మ
ఆంధప
2. వ 1969 మ ష,
న క టక, ఆంధ
ప , మధ
ప మ
ఒ
3. నర 1969 జ , జ ,
న మధ ప
మ మ ష
4. ర మ 1986 పం , హ
మ జ
న
5. 1990 క టక, రళ,
న త ళ మ
6. కృష 2004 మ ష,
న - II క టక మ
ఆంధప
7. వన ధర 2010 ఒ మ ఆంధ
న ప
8. మహద 2010 , క టక
న మ మ ష
9. మ న 2018 ఒ మ
న ఛ స
363
ఇంట -
ఆ క 263 ఇంట - ఏ ం ఆ ం
ల మధ మ ందం మధ సమన ప తం య
. అం వల, ష ప ఏ ఉం అ ం మండ ఏ యవ
ప ప జనం అం ంచబ ంద అత క ం సమయం
పన. అత ర ం న ల స ర ంచగల
అ వం మ సంస మ నం.
క ల ర ం అ రం ష ప ఉన ప
ఇంట - , ఆ క 263 ల ం
ం పద ంచబ ం :
(ఎ) త ల రణ మ సల ఇవ డం
ల మధ ;
( ) ష ల ప ంచడం మ చ ంచడం
ందం మ ల ఉమ ఆస ఉం ; మ
( ) అ వం ఏ అంశం యడం మ
ఖం నం మ చర క మం సమన యం సం.
"ఇంట - ంచడం మ సల ఇవ డం కప
ం ప ప రకం
ప ల మధ చటపర న ర ంచ ఆ క 131.
చటబద న ల ప ష ంచగల
చటబద న , ప య నం వ ం సల ఇ ం
ం ం రయం. " 2
ఆ క 263 బంధనల ప రం, అధ ఉం
ల య ం ళ ఏ ం
సంబం త ష ల నం మ చర క మం సమన యం:
• ంట ఆ అం .
• ంట ఆ క గవర ం 3
, ఉతర, , అమ క ప సం ం య మండ
ప మమ ద ణ మండ . 4
ఇంట పన
స క ష ఆ ంట - ష (1983–88)
శ త అంత - ష పన బల న ం
ంగం ఆ క 263 ంద .ఇ ం
ఇంట - ఇతర సంసల ం య
అ ఆ క 263 ంద ంచబ ం , తప క
అంత -ప త మండ . క ష ర ం
364
ఆ క 263 బంధనల( ) మ న ( )ల( నఅ డం ).
స క ల అ స ం
క ష , ం తృత ం జన ద ప త ం
1990 ఇంట - ం .5ఇ క ఉం ం
ం స :
(i) ర ప నమం
(ii) అ ల ఖ మం
(iii) సనసభ ఉన ంద త ం ల ఖ మం
(iv) సనసభ య ల హ
స
(v) ష ప లన ల గవర
(vi) ంమం స ఆ ంద మం
ప నమం .
ఐ మం / ష మం (స తంత
) ర (అన
మం ) శతఆ .
ఇంట సంబం ం న సమస ల సంస
ష ం, ందం- ష ం మ ంద- య ల సంబం . ఇ లక ం ఉం
ప ంచడం, చ ంచడం మ మధ సమన త ంచడం
అ వం సమస ల చ ంచడం. , వరం , ఈ ం ధం ఉ :
Subjects ల ఇ వం ష ల ద మ చ ంచడం
ం రణ ఆస ఉం ;
Subject అ వం మం ష ల ర యడం
నం మ చర ల సమన యం; మ
Interest రణ ఆస ఉన ఇతర ష ల చ ంచడం
ర త ంచబ .
సంవత రం క సం స శమ ం . స
ఉంచబ ం మ అ పశ ఏ యం ర ంచబడ .
క ం ం క ఉం . ఇ ఏ యబ ం
1996 రంతర సంప ం మ ష ల ం సం
క ప లన. ఇ ం స ల క ఉం ం :
(i) ర ంద ంమం
(ii) ఐ ంద మం
(iii) మం ఖ మం
ఇంట - అ క య స యం ం
క య . ఈ స లయం 1991 ంచబ ం
రత ప త ర ద తృత ం . 2011 ం , ఇ
న క య ప ం .
365
ప , మ య
ం
ంగం ప రం, ప ష అ ర ప ప తం
ంత గం. అం వల, ఒక క చర మ ధ
మ క ష ం ష ం ంచబడక వ . అ ం ల ంచ
కషం, ంగం “ సం మ ” బంధన ఉం
ఇ ం ం :
(i) రత గం అంత సం మ ఇ
ందం క ప చర , మ య రణల
మ ప ష ం. 'ప 'అ వ కరణ ం ం క ఉం ం
ప త సన మ ర హక చర .
'ప ' అ వ కరణ ఏ అ క సకం, స
ఒక ప త ఉ తన అ దల యడం న
.
(ii) అ వం చర ల నం మ షర ,
మ రక ంచబ మ ప వం
ర ం చ ల ప రం ర ంచబ ం .ఈ
అం న న రణ యమం బ ఉం ం
య ర ం అ రం
అ వం చర , మ ఒక ష ం క చర ల ప వం
మ క ష ం.
(iii) రత శం ఏ ంతం ల మ ఆ
రత శం ఎక అమ యగల మర ం ( ం )
అవసరం). యమం వ ం
ల త మ న ల . ఇతర
ప , ఇ అమ య ఒక ష య అవసరం
మ క ష చ .
366
ఇంట - మ మ
ంగం XIII ఆ క 301 ం 307 వర వరకం,
రత శం క గం జంమ సం గం.
ఆ క 301 జ ం, జ ం మ సం గం అ పక ం ం
రత శం క గం అంత ఉ తం. కవ
ల మధ స హ అడం ల ల ంచడం బంధన
మ ఉ తప త ం ఉ శ ం ఒక సృ ంచడం
శం జ ం, జ ం మ సం గం. ంద చ
ఈ బంధన అంత ష జ ం, జ ం మ ప తం
సం గం ఇం - , మ మ
సం గం. ఈ ధం , ఆ క 301 ప ఉ ఉలం ంచబడ
ఏ ష స హ వద ఏ ం త త ంచబ ం
క.
ఆ క 301 ఇవ బ న చ అంద ం చ
ప , ఇతర సం అం ంచబ న తప
ంగం XIII బంధన (ఆ క 302 ం 305 వర ).
ఇ ంద వ ంచబ :
(i) జ చ ర ం ఆంక ంచవ
జంమ సం గం ల మధ ఒక పల
ప ప జనం . 6 , ర ం న త ఇవ
ఒక ష ం మ క మధ వక
రత శం ఏ ంతం వ ల రత షయం తప .
(ii) ఒక ష సనసభ స క న ఆంక ంచవ
జ ం, జ ం మ సం గం క చ
ప ప జ ల సం ఆ ష ం . , ఈ ప సం ఒక
త సనసభ ప శ టవ
అధ అ మ . ఇం , ష సనసభ డ
ఒక మ క షం వకత కం న త ఇవ ం
ల మధ .
(iii) ఒక ష సనసభ మ నవ ల ంచవ
ఇతర య ఏప అ
ఆ షం త నవ బ ఉం . ఈ బంధన
ష ం వకత ంచ ం .
(iv) చ (ఆ క 301 ంద) య బ ఉం ం
చ (అన , ం అ లం ప ల అం ం చ
). ఈ ధం ర ం ష సనసభ
సంబం త ప త ం న ంచ చ యం
367
ఏ జ ం, రం, ప శమ వ,
ం , న క, .
ర ం ళ త నఅ య ంచవ
చ సంబం ం న బంధనల ప జ ల ం
జ ం, జ ం మ సం గం మ ప .
ర ం ఆఅ అవసర న అ ల ఇవ గల
మ . , ఇంతవర అ ం అ య ంచ .7
368
న
న చటబద న (మ ంగబదం )
శ .అ ర ం చటం ంచబ , అన
ల నర వ కరణ చటం 1956. ఈ చటం భ ం ం
ఐ మండ (ఉతర, మధ , ,ప మమ ద ణ) మ
ప న అం ం .
ఈ మండ ల ఏర న , అ క అం ల ప గణన
ఉన : శం క సహజ ,న
వ వస మ క ష ధ , ంస క మ
అ బంధం మ ఆ క అ వృ , భదత మ క అవస
ం భదత .
ప న ం స ల క ఉం ం : (ఎ)
ంద ప త మం . ( ) అ ల ఖ మం
.( ) ప ష ం ం మ ఇద మం . (d)
ప య గం క హ .
అం ం , ం వ ల న అ బం ంచవ
సల (అన , స ల ఓ హ ం ):
(i) ప సంఘం న వ ; (ii)
ప ష ప త రద ;మ (iii)
ప ష అ వృ క షన .
ంద ప త ంమం రణం
ఐ మండల మండ ర . ప ఖ మం ఎ
భమణం ర , ంత లం పద ఉ
ఒక సమయం ఒక సంవత రం.
న సహ రం మ సమన త ంచడ లక ం
, ంద త ం మ ందం మధ . చ మ
ఆ కమ క వం ష ల సంబం ం యం
ప క, ,స హ , అంత ష ర ,
మ అం వలన న. అ ఉ శ ర క మ సల సంస త .
న కల ( ), వరం ,
Of శం క గస కత ంచడం.
State వ న ష -స హ దల అ యడం స యపడ ,
ం యత, -ఇ మ ప క కడ .
In ం భజన క అనంతర ప ల ల ంచడం స యపడటం
బ నర వ కరణ, స క త మ
ఆ క గ సమ క ంచవ .
369
Andందం మ ఒక ఒక సహక ంచ క ంచడం
కమ ఆ క ష మ ఆ చన మ
ఏక ల ం ంచ అ భవం.
The జయవంత న మ గవంత న ఒక ఒక సహక ంచడం
ప న అ వృ ల అమ .
Different న మధ జ య సమ ల త ందడం
శం ం .
-ఈస న ళ ,a
ర ం ప క చటం ఈ న సృ ంచబ ం -
1971 కఈ న చటం.8 స ల అ ం,
మ , రం, అ చ ప , ం , లయ, ర
మ ం.[9] న ల ఉం ,
ల . ఇ ఏ కృత మ సమన యం ం ం
రణ ఖ త ఉన ం య ప క. ఇ ఉం
సభ న చర ల ఎప క స ంచం
ఈ ంతం భదత మ ప ఆర ర హణ సం.
15.2 న ఒక
స ప న లయం
1. ఉతర చ ప ,హ ,
న పం , జ , Delhi ◌ి ,
చం గ, ◌్, జ
మ లడ
2. ంద ఉతర ప , ఉత ఖం , అల
న ఛ గ h ◌్, మ మధ ప
3. , రం , ప మ ం మ లక
న ఒ
4. త జ ,మ ష , , ం
న మ నగ హ మ మ మ
డ
5. ద ణ ఆంధప , లం ణ,
న క టక, త ళ , రళ మ
ప క 15.3 ఒక అంత - ష సంబం ల సంబం ం న

ఆ క నం. ష
370
ప చ ల పరస ర ం ద న .
261. ప చర , మ య రణ
ట సంబం ం న
262. జ ల సంబం ం న ల
అంత - ష న న య
ల మధ సమన యం
263. అంత - ష మండ సంబం ం బంధన
ఇంట - అం మ
301.
302. జ ఆంక
ం, జ ం ంమ ర సంం గంఅ రంక చ
జ ం, జ ం మ సం గం
303. క సన అ ల ప
సంబం ం య మ లమ
మ
304. జ ం, జ ం మ సం గం ప
ల
305. ఇప ఉన చ మ చ ల ఆ యడం
ష ప
306. ద గం B లశ
జ ం ఆంక ం మ
జ ం (ర యబ ం )
307. ర ంచ అ ర మకం
ఆ క 301 ం 304 క ప జ
1. ఉమ ర ంట క క. ఎం ం
ర య ంచబ న ఆ క a
ప గ ంచవల న ఆ మ క
భ ష రత ప త ం.
2. ఎం : రత ంగ చటం , , లవ
ఎ ష , . 382.
3. దట ంట ఆ క అ
స ప లన (1954).
371
4. ంట ఆ ఇం య అం ంట
ఆ ప చ ల ప రం ఏ యబ ం
ర ం .
5. 28, 1990 ఇంట - ఉత .
6. ఉ హరణ , ర ం ఎ య ం
వ ల చటం (1955). ఈ చటం ంట అ మ ం
ఉత , సరఫ మ యం ంచ ప తం
వం ఖ న వ ల పం
యం, , ఇ మ ఉ మ ద న .
7. USA ఇ వం అ ఇంట - అం
జక ష .
8. ఇ ఆగ 8, 1972 న ఉ వ ం .
9. 2002 , ం ఎ దవ స రబ ం
ఈ న మండ .
372
16 అత వసర బంధన
అత అత వసర బంధన XVIII ఉ
T
ప
ంగం, ఆ క 352 ం 360 వర . ఈ బంధన
ఏ అ రణత ర
సమరవంతం . నం క ఉన
ంద ప
బదత
అ మ ంచం
ంగం ఈ బంధన ప ర ంచడ
శం క ర రం, ఐక త, సమగత మ భదత,
ప మ జ య వ వస మ ంగం.
అత వసర సమయం , ంద ప త ం అ అ ం
శ వంత న మ ందం క తం యంతణ ళ .ఇ
స ఖ ంఛన యం ం ఏ కృతం ం
ంగ సవరణ. ఈ రక న ప వరన
జ య వ వస రణ లం స ఖ ం ఏ కృత వర
అత వసర ప రత ంగం ప క లకణం. ఇం
సందర ం, క ఆ అం ద ంగ సభ గమ ం
ఆ1 :
'అ క స అ స ఖ వ వస గ ఉంచబ
స ఖ దం క అ . ప ఎ ఉ ,అ
పం మ ఆ ర . ఇ ఎప ఏ కృతం .
మ , రత ంగం ం ఏ కృతం వ
సమయం క అవస ల అ ణం స ఖ మ
ప ల . రణ సమ ,ఇ స ఖ ప య ం ంచబ ం
వ వస. అత వసర సమ , త ధం ం ంచబ ం
ఇ ఏ కృత వ వస ప ం .'
ంగం ర ల అత వసర ప ల ం :
1. దం, హ ధ రణం అత వసర ప
2 (ఆ క 352). ' షన ' అ
అత వసర '. ఏ , ంగం ప ం
వ కరణన'అత
ఈ రక అతవసర
వసరపపకటన' . ంచ
2. ంగ ఫల ం రణం అత వసర ప
యం (ఆ క 356). ఇ ప దరణ ం ం
' ం ' . ఇ మ ఇద
373
-' ఎమ ' ' షన ఎమ '.

అ , ంగం ఈ ప ఉప ంచ
ఈప 'అత వసర ప '.
3. ఆ క ర రణం ఆ క అత వసర ప
రత శం క (ఆ క 360).
374
షన ఎమ
క ష క
ఆ క 352 ప రం, ష ప యం పక ంచవ
రత శం క భదత ంత ం న అత వసర ప
దం హ ధ . ఇ గమ ంచవ
అధ య అత వసర ప ం పక ంచవ
దం హ ధ సవ సంఘటన
, ఆసన న ప దం ఉంద అత సంతృ ం .
షప పకటనల యవ
దం, హ , ధ ఆసన న ర
ఇప ఒక పకటన ఉం అ ప దం
అత మ అ వం పకటన అమ ఉం . ఈ
1975 క 38 వ సవరణ చటం ఈ బంధన ర బ ం .
' దం' నం య అత వసర ప పక ం న
' హ ', ' హ అత వసర ప ' అం .
మ ,అ ' ధ నం పక ం న
', ' ఇంటర ఎమ 'అం .
య అత వసర పకటన వ ంచవ
తం శం ంత గం త . క 42 వ సవరణ చటం
1976 ఒక య ర క ల ప తం య అధ ఎ ం
రత శం న అత వసర ప .
స , ంగం 'అంతరత భంగం' ం
య అత వసర ప పక ంచ డవ నం,
వ కరణ అస షం ఉం మ స త అ క ఉం .
అం వల, 1978 44 వ సవరణ చటం ఈ ప ల ప యం ం
'అంతరత భంగం' సం ' ధ '. అం వలన, ఇ ఇ
నం య అత వసర ప పక ంచడం ధ మ ం
1975 ం న 'అంతరత భంగం'
ఇం ం తృత ం ప త ం.
అ షప య అత వసర ప పక ంచవ
- 3 ం త రక క ం నత త త .
అరం అత వసర ప త పక ంచవ
క సమ మ వలం సల ర
ప న మం . 1975 అప ప ఇం ం
సంప ంచ ం అత వసర ప పక ం ల అధ ం
375
ఆ మం వరం. త త పకటన ం స రం ఇవ బ ం
త యబ ం , ఒక త . 1978 క 44 వ సవరణ చటం
క ఏ అవ ల ంచ ఈ భదత ప శ ం
ఈ షయం మం త రయం ం .
1975 క 38 వ సవరణ చటం a క పకటన ం
యస క ం య అత వసర గ ధక శ . ఇ తం
44 వ సవరణ చటం ఈ బంధన ల ంచబ ం
1978 . ఇం , న 4 , (1980) , ం
య అత వసర ప పక ంచవచ అ యప ం
నం స యబ ం
పకటన హమ అసంబద న స ల ఆ రప ం
అసంబద కృత.
ర ంట ఆ దం మ వవ
అత వసర పకటన ం ం ఆ ం
ర ం ఇ న ం ఒక ల .
స , ర ం ఆ దం సం అ మ ంచబ న లం
ం ల , 44 వ సవరణ చటం త ంచబ ం
1978. అ , అత వసర పకటన యబ a
క భ ర యబ న ర యబ న సమయం
క భ ఒక ల వ వ ం జ ం
పకటన ఆ ంచడం, అ పకటన వర ఉం ం
కభ ద ం ం 30
న ణం, ఈ సమయం జ సభ క ఉం
ఆ ం ం .
ర ం ఉభయ సభ ఆ ం నట , అత వసర ప
ఆ ల న ం మ రవ కం ంచబ ం
ప ఆ లల ర ం ఆ దం లం.
క గతం ర ంట ఆ దం సం ఈ బంధన ఉం
1978 క 44 వ సవరణ చటం ంచబ ం . ం ,
అత వసరం, ఒక ర ం ఆ ం న త త, అక ఉండవ
ఎ ( ) న ంత లం ఆప ష . అ , ఉం
క భ ర ఈ లం జ ం
ఆ ల మ ంత న ం ఆ ంచ ం
అత వసర ప , అ పకటన 30 ల వర ఉం ం
న ణం త త క భ ద , అం ం ం
జ సభ సగ న న ం ఆ ం ం .
376
అత వసర పకటన ఆ ం ప నం
న ం ర ం సభ ఆ ం
ప క , అం ,
(ఎ) ఆ ఇం తం సభ త ం ఎ వ గం, మ ( )ఎ
ఆస ల ంట ం వం ల కం త వ
ఇ ప తం మ ఓ ం .ఈప క బంధన
1978 క 44 వ సవరణ చటం ప శ టబ ం . గతం ,
అ వం రణ ఆ ంచవ
ర ం .
పకటన ర
వద అత వసర పకటన ర యవ
త ప పకటన ఎ . అ వం పకటన
ర ంట ఆ దం అవసరం .
ఇం , ఉం ష ప ఒక పకటన ఉపసంహ ం
సభ న ం క ఒక ఆ ం ం .మ ,
క 44 వ సవరణ చటం ఈ భదత ప శ
1978. సవరణ ం , ఒక పకటన ఉపసంహ ం వ
అధ స యం మ క భ ఈ యంతణ
ం .
1978 క 44 వ సవరణ చటం అం ం ం
సభ స ల సంఖ ప వం a
క త రక ( సభ ఉం అధ
ష ), సభ క ప క ం జర
ప గణన ఉ శ ం 14
పకటన క న ం క ంచడం.
కరణ క నం నం ం న ం ఉం ం
ం ం ం పకటన క న ం ఆ ంచడం
ర ం :
1. ద కభఆ ం
త , ండవ ం ం ఆ ం న అవసరం ఉం
ర ం ఇ .
2. ద రణ త క ం ,
ండవ ప కత అవలం ం న అవసరం ఉం
.
377
అత వసర పకటన వ న మ స తప ల క ఉం
జ య వ వస . ఈ ప ల వ క ంచవ
వ :
1. ంద- ష సంబం ల ప వం,
2. క భ మ ష అ ం తం ప వం, మ
3. థ క హ ల ప వం.
ంద- ష సంబం ల ప వం
అత వసర పకటన అమ ఉండ , రణ
ంద- ష సంబం థ క న .ఇ యవ
ఎ , మ అ తలల ంద అధ యనం
ఆ క.
(ఎ) ఎ య అత వసర సమయం , ర హక శ
ఈ పద సంబం ం ఏ దర కత ం వ ంచ ందం స ం ం
ర హక శ ఉప ంచబ ం . రణ లం ,
ందం ఒక ర హక ఆ ల ఇవ గల
న ష .అ , య అత వసర సమయం ,
ఒక ర హక ఆ ఇవ ందం అరత ం ం
'ఏ ' షయం. ఈ ధం , ష ప ల ంద వ
ందం క యంతణ, అ స ం యబడనప .
( ) సనసభ య అత వసర సమయం , ర ం
న ఏ అంశం చ య అ రం ం ం
ష . ష సనసభ సన అ రం ఉన ప
కం యబడ , ఇ అ క శ బ ఉం ం
ర ం . అం వలన, సనసభ క రణ పం
ందం మ ల మధ అ యబ
ష సనసభ స ం యబడ . పం , ంగం
స ఖ కం ట అ ం .
ర ం ష ష ల నచ a
ఆ లల త త య అత వసర ప ప య
అత వసర ఆప ష ఆ ం .
ఖ ం , య అత వసర పకటన పక ం న
ఆపర షం , షషప షక ం . స యవ
ఇం , ర ం అ ల ఇవ గల మ ల ంచగల
ష ల సంబం ం ందం అ మ అ ల
య పల, అ న చ ల అమ య
378
a క పకటన ఫ తం స ం నఅ రప
య అత వసర ప .
1976 42 వ సవరణ చటం ఈ ం ం అం ం ం
న నప ( ర హక మ సనసభ)
అత వసర ప ఉన త స ం ం
ఏ ఇతర .
( ) య య అత వసర పకటన ఉండ
ఆప ష , ష ప ంగ పం సవ ంచవ
ందం మ ల మధ ఆ . అరం
అధ ఆ కబ త ంచవ ర యవ
ందం ం ల . ఇ వం వ వర న ం
అత వసర ప ఆ న ఆ క సంవత రం .
అ , షప క ప ఉత ం ం ం
ర ం ఇ .
కభమ ష అ ం తం ప వం
య అత వసర పకటన అమ ఉండ ,
క భ క తం రణ ం ంచబ ం
(ఐ సంవత ) ర ం చటం ఒ ఒక సంవత రం (ఏ సం)
సమయం క డ ). అ , ఈ ం a ం న గ
అత వసర ప ఆ న ఆ లల లం.
ఉ హరణ , ఐదవ క భ (1971-1977) క పదం
ఒక సమయం 5 ం ంచబ ం .
అ ధం , ర ం a క రణ పద ంచవ
ష సనసభ (ఐ సంవత )ప ఒక సంవత రం ( సం
య అత వసర సమయం , ఏ అ )a
అత వసర ప ఆ న ఆ లల గ ష లం
ప .
థ క హ ల ప వం
358 మ 359 య అత వసర ప వ
థ క హ ల . ఆ క 358 స న సంబం ం న
ఆ క 19 ఇవ బ న థ క హ
359 ఇతర థ క హ ల స న వ వహ ం
(ఆ క 20 మ 21 ఇవ బ న తప ). ఈ ం
బంధన ంద వ ంచబ :
(ఎ) ఆ క 19 ంద థ క హ ల స న
379
ఆ క 358 ప రం, య పకటన న

అత వసర ప ఏర ం , ఆ క 19 ంద ఆ థ కహ
స యం లకం యబడ . ప క ఆర
స న అవసరం.
య అత వసర పకటన అమ ఉండ ,
ఆ క 19 ం న ఆంకల ం ష ం ం ం
ప , ష ం ఏ చటం యవ ఏ ఎ వ
ఆ థ క హ ల త ంచడం యడం
ఆ క 19 ఇవ బ ం . అ ం ఏ చటం ర హక చర ధం
ఆ నం ఉ ర నం స
ఆ క 19 ఇవ బ న థ క హ
అత వసర ప ఆ ం , ఆ క 19 స యం లకం న ద ం
మ అమ వ ం . అత వసర సమయం న ఏ చటం
ఆ క 19 అ రత క ప వం, ప వం ప .
ఏ , అత వసర సమయం న ఎ వం ప రం
అత వసర గ నత త . అం సనసభ
మ అత వసర సమయం న ర హక చర ఉండ డ
అత వసర ప ఆ నత త స యబ ం .
1978 క 44 వ సవరణ చటం ఆ క కప ప తం ం
358 ం . దట, ఆ క ంద ఆ థ కహ
19 య అత వసర ప ఉన త స ం యవ
దం హ ఆ రం పక ంచబ ం
ధ క నం. ండవ , ఆ చ త
అత వసర ప ల సంబం ం న
స మ ఇతర చ .అ ,ఎ చర
అ వం చటం ంద త ర ంచబ ం .
( ) ఇతర థ కహ లస న
ఆ క 359 తర ం హ య అధ అ రం ఇ ం
థ క హ ల అమ సం ఏ a
య అత వసర ప . అరం ఆ క 359 ంద,
థ కహ స ం యబడ , త
అమ . న హ ంతపరం స వం ఉ , హ
స ం యబ ం . అమ కస న
న థ కహ ల త సంబం ం న
అధ క ఉత . ఇం , స న వ
అత వసర ఆప ష సమయం త వవవ
కమం నబ ం మ స న ఆర వర స ంచవ
380
శం తం ఏ గం. ఇ ప ం
ఆ దం సం ర ం సభ.
ష ప ఉత అమ ఉన ప , ష ం ఏ యవ
చటం సం ప ఏ ర హక చర వ
న థ కహ . అ వం చటం ర హక చర
అ అ రం ఉ య స య
న థ క హ ల . ఆర ఆ న
ఆప , ఏ చటం, అ రత ర
న థ కహ , ప వం ప .
ఆర
ఆర ప క యడంఆప షఆ సమయం న త ఏత య. అరంప రం ఉం ం
ఆప ష సమయం న సన మ ర హక చర
ఆర గ నత త ఆర స య .
1978 క 44 వ సవరణ చటం ఆ క కప ప తం ం
359 ం . దట, ష ప హ య
థ క హ ల అమ సం తర ంచం
ఆ క 20 ం 21 వర ఇవ బ ం . మ ట లం , హ
ల క సంబం ం రకణ (ఆ క 20) మ
ం హ మ వ గత చ (ఆ క 21) అమ ఉ
అత వసర సమయం . ండవ , ఆ చ త
అత వసర ప ల సంబం ం న స య ం ర ంచబడ
మ ఇతర చ మ ఎ చర త
ఒక చటం, ర ంచబ ం .
358 మ 359 మధ వ సం
ఆ క 358 మ 359 మధ ల సంగ ంచవ
ఈ ం ధం :
1. ఆ క 358 ఆ క ంద థ క హ ల ప తం యబ ం
19 త అ ఆ క 359 రంద స ం ం
థ కహ అమ యబ ం
అధ క ఉత .
ఆ క 358 స యం లకం థ కహ ల ం
ఆ క 19 ంద అత వసర ప పక ం న ంట .
మ , ఆ క 359 స యం లకం యబడ
ఏ థ క హ . ఇ అధ త అ రం ఇ ం
న థ క అమ యం
.
381
3. ఆ క 358 హ అత వసర ప త ప ం
(అన , అత వసర ప పక ం న
దం హ )మ అంతరత షయం
అత వసర ప (అన , అత వసర ప పక ం న
ధ క ం ). ఆ క 359, మ ,
హ అత వసర ప అ ప ం
అంతరత అత వసర ప .
4. ఆ క 358 ఆ క 19 ంద థ క హ ల ం
ఆ క 359 అ అత వసర తం
థ క హ ల అమ ం a
అధ న లం
అత వసర తం వ వ త వవవ .
5. ఆ క 358 తం స ం ఉండ , ఆ క 359
తం ంత స ంచవ .
6. ఆ క 358 ఆ క 19 ం , ఆ క 359
అమ క స న అ రం ఇవ
20 మ 21.
7. ఆ క 358 ఏ చటం య ఏ వ క ం
ఎ చర ంద థ క హ ల న ం ఉం ం
ఆ క 19 , ఆ క 359 ఏ య అ మ ం
చటథం క హ న ంఅమఏ ర హక
యబచర ం ం
అధ క ఉత .
ఆ క 358 మ ఆ క 359 మధ పత ఉం .
ం స ం ఆచ ల త గ ధక శ అం
అత వసర ప ల సంబం ం న మ ఇతర చ ల .అ ,
అ వం చటం ప రం త ర హక చర ఇద ర ంచబ ం .
ఇప వర న పకటన
ఈ రక న అత వసర ప ఇప వర పక ం –
1962, 1971 మ 1975 .
య అత వసర ప క ద పకటన యబ ం
అ బ 1962 NEFA రణం
( -ఈ ం య ఏ -ఇ అ చ ప ), మ ఉం
జనవ 1968 వర బలవంతం. అం వల, పకటన
1965 ద సమయం అవసరం.
య అత వసర ప క ండవ పకటన జ ం
పథ ం ంబ 1971. ఇ
382
అత వసర ప అమ ఉం , ఇ షన క డవ పకటన
1975 అత వసర ప ఏర ం . ండవ మ డవ ం
1977 పకటన ర యబ .
ద ం పకటన (1962 మ 1971)
' హ ' క నం, డవ పకటన
(1975) 'అంతరత భంగం' నం త యబ ం , అన
ంతమం వ ల మ ల
ల ర ంచ మ ర వ కం బలవంతం ం
ప .
1975 పక ం న అత వసర ప (అంతరత అత వసర ప ) ంచబ ం
అత ంత స దం ఉం ం . స తం మర వ
అత వసర అ ల గం. జ న ఎ కల
అత వసర ప త త 1977 సభ, ం తృత ం
ఇం ం ఓ , జంత అ రం వ ం . ఈ
ద య ప తం క ష య ం ం
అత వసర ప పక ం న ప
1975. క ష పకటన సమ ంచ
అత వసర. అం వల, 44 వ సవరణ చటం అమ వ ం
వ కం అ క భద ల ప శ ట 1978
అత వసర బంధన .
383
ం లన
ం ఆ ఇం ష
ఆ క 355 ందం ం
ప ష ప త ం అ ణం జ ం
ంగం బంధన . క ప ఇ ఈ
ఇ ఒక ష ప ందం ం ం
షం ంగ యం ఫల ఆ క 356.
' ం 'అ . అం
' ఎమ ' ' షన ఎమ '.
ష ప లన ఆ క 356 ంద పక ంచవ
ం -ఒక ఆ క 356 మ మ క
ఆ క 365:
1. ఆ క 356 ఒక పకటన య ష ప అ రం ఇ ం ,
ఒక ప త ంద అత సంతృ ం
ఒక ష ప త ం అ ణం న ంచబడ
ంగం బంధనల . ఖ ం , అధ
ష గవర క
క (అం , గవర క ం ).
2. ఆ క 365 ఒక ష ం ఫల న డ
ందం ం ఏ శ అమ య , అ చటబదం ఉం ం
ఒక ప త ంద అధ ప వ
ష ప త ం న ంచబడ
ంగం బంధనల అ ణం .
ష ప లన ం పకటన ఆ ం
ర ం ఉభయ సభ ం ం ల
సమస . అ , ష ప లన పకటన ఉం
క భ ర యబ న సమయం యబ ం
కభర ం లం జ ం
పకటన ఆ ంచ ం ల ,త త పకటన
కభ ద ం ం 30 ల వర ం ఉం ం
న ణం, జ సభ ఆ ం నట
సగ సమయం.
384
ర ం ఉభయ సభ ఆ ం నట , ష ప
ఆ ల లన న ం 6. గ షం ంచవ
ర ం ఆ దం సంవత ల 7 , ప
ఆ లల. అ , సభ ర జ
ఆ లల వ వ మ ంత ఆ ంచ ం ఉంచం
ష ప లన క న ం , అ పకటన
న ం ఆ ం ం .
ష ప లన పకటన ఆ ం ప నం
న ం ర ం సభ ఆ ంచవ
రణ త , అం , ఆ స ల ఎ వమం
ప తం మ ఓ ం.
1978 44 వ సవరణ చటం త బంధన ప శ ం
స ంచ ర ం అ రం గహం టడం a
ఒక సంవత రం ష ప లన క పకటన. అం వలన, అ
ఒక సంవత రం , ష ప లన ఉం ం
ం ం ఉన త ఆ లల వర ంచబ ం
ప ర :
1. య అత వసర పకటన ఉం
తం రత శం , తం ఏ గం ఆప ష
ష ;మ
2. ఎ కల క ష జనర అ ధృ క ం
సంబం త ష సనసభ ఎ క
ఇబ ం ల రణం ప .
ష ప లన క పకటన ర యవ
త ప పకటన ఎ అధ . అ వం
పకటన ర ంట ఆ దం అవసరం .
షప లన కప
ఎ ష ప ం అ రణ అ ల ం
ష ప యమం ఒక ష ం ంచబ ం :
1. అత ష ప త ల పటవ మ
గవర మ ఇతర ఎ ఉన అ
ష ం అ రం.
2. ష సనసభ క అ ఆయన పక ంచగల
ర ం త ఉప ంచబ ం .
385
3. అత స అ ఇతర అవసర న చర వ
ఏ సంబం ం న ంగ బంధనల యడం
శ రం అ రం ష ం .
అం వల, ష ప లన ఒక ష ం ం న ,
తృత ం ష మం ల మండ షప
ఖ మం . ష ప తర న ష గవర ,
స యం ష ప లన ర ం
ష రద ష ప య ం న సల .
ఆ
ఒక క ష356
ం ంద' ఒకంపకటన ఉండ' ంచడంఇఅ రణం .
ఇం , ష ప ర
సనసభ 8 . ర ం ష సనసభ ఆ ం
మ ష బ .
ష సనసభ స ం న ర న :
1. ర ం చ ల ం ం అ అప ంచవ
షప న ఇతర అ షం
ఈ షయం అత ,
2. ర ం ప బృందం, ష ప ఏ
న ఇతర అ రం అ ల ఇ చ ల యగల
మ ందం అ ల ంచడం మ
అ ,
3. క భ న ష ప అ రం ఇవ వ
ష , క ఫం ం ఖ
ర ం అ మ మం ం ,మ
4. ర ం న ష ప పక ంచవ
ష , ష లన సం స .
ర ం అధ మ న చటం
న అ రం ఆప న ం
ష ప లన. అం అ వం చటం ఉన లం
అమ ఉన అవ ల వ వ క ఉండ
పకటన. ర యవ రవ అమ యవ
ష సనసభ.
ష ప cannot ంచ ర ఇక డ గమ ం
సంబం త ష ఉన అ
సంబం ం న ంగం బంధనల యం . ఇతర
ప , ంగ నం, , అ మ
సంబం త ష అ సమయం ఉం ం
ష ప లన.
386
ఆ క 356 క ఉప గం
1950 ం , షప
లన కం ఎ వ ంచబ ం
125 సంద సంవత , అంసగ న ం . ఇం ,a
అ క సంద ల ,
ష ప యమం ంచబ ం
జయ వ గత ర ల సం ఏకపక పద . అం ,
ఆ క 356 అత ంత సద న మ ఒక ం
ంగ బంధన మ ం .
ప క 16.1 య అత వసర మ షప య ల డం
య అత వసర ప (ఆ క ష ప యమం (ఆ క
352) 356)
1. త పక ంచవ 1. ఇ ఎ పక ంచవ
రత శం క భదత ఉన ఒక ష ప త ం
ంత గం ంచబ ం న ంచ
దం , హ అ ణం
ధ . బంధన ఆ
ర ల వల ంగం
ఇ ఏ క ఉండక వ
క హ
క దం,
ధ .
2. ఆప ష సమయం , 2. ఆప ష సమయం ,
ష ఎ మ ష ఎ ఉం
సనసభ న ం యబ ం మ షం
ఫంక మ మం సనసభ ఉం
ం నఅ స ం క ంచబ ం .
ంగం ప రం. అధ ర
ప వం ందం షం
క ఏక క అ ల ం ంగవర మ
ప లన మ ర ం సం చ ం
ష ం చటం. ష . పం ,
ర హక మ సనసభ
ష అ
ందం ం ం .
3. ంద ర ం 3. ంద ర ం
చ ల యవ అ అప ంచవ
387
ంచబ న ష చ యం
ష స యం త అధ ఏ
అం , అ అప ంచ న ఇతర అ రం
ఏ ఇతర శ స నం . ఇప వర , అ సం అత
అ రం. సం ఉం అధ
చ య
సంప ం
ర ం స
ఆ ష ం ం . ఇ వం చ
ం అం
ప ం .
4. గ షం 4. గ ష లం ఉం
సం ం న లం ఆప ష సం ంచబ ం ,
ఆప ష . ఇ అ ం అం సంవత .
రవ కం న ం ఆ త త, అ తప క
ర ం ఆ దం ం మ రణ
ప ఆ లల . ంగ యం
న ద ంచబ
ష.
5. ంద, సంబంధం 5. ంద, సంబంధం
అ ందం ంద ష ం త
న ం ఒక ందం అత వసర ప
. న ం .
6. ప స షత ఆ 6. ప స షత ఆ
ర ం ఆ దం ర ం ఆ దం
పకటన పకటన
న గ తప క ఉం ం న ం ఆ ంచవ
ఒక ప క ఆ ం ం రణ త .
.
7. ఇ థ కహ ల ప తం 7. ం ఎ ం ప వం ఉండ
. క థ కహ
.
8. క భ ఒక ఉ రత 8. అ వం బంధన .
ఉపసంహరణ సం నం. ఉపసంహ ం వ
ష ప స యం త .
388
ద షపలన పం ంచబ ం
1951 . ఇప ,అ ంద వ
షప లన, ఒక ం అంతకం ఎ వ. వ
సంబం ం ఇవ బ ఈ అ యం వ 16.2 .
1977 సభ ర కఎ క జ న
అంతరత అత వసర ప త త, అ ర ం ఓ ం
జంత అ రం వ ం . తృత ం తప తం
ల ష ప లన ం 9 (ఇక డ
ం అ రం ఉం ) స జ
ఆ ఇక ఓటర కల ంచ .
1980 ం అ రం వ న ,అ ం
అ 10 అ నం .
1992 ష ప లన లన ంచబ ం
(మధ ప , చ ప మ జ ) త
ద నం ం
ందం ం న హృదయ ర కం అమ ం
మత సంస . ఒక
11 (1994), క కత ం సమ ం ం
క దం ఒక ' థ క లకణం' అ పక ంచడం
ంగం. , సమ ంచ
1988 క టక ం ష ప లన ంచడం
1989 మ లయ 1991 .
క ఆ అం ద , ఈ బంధన మర ల స న
ంగ అ ం , వ న శ ఉం ంద ఆ ం
ఆ క 356 త ఇవ బ న ' ' ఉం ం మ ఉం ం
వ క లత త ఉప ంచబ ం . అత 12 :
" ందం క కం ంచబ ,
ఎం కం అ ర మ అ రం దండ త అ ం
( ష ం). ఇ థ క ప దన
మన డర ఉంద రణం మనం అం క ం
ంగం. అ ఉం , ందం క ం వ
ం య వ వ ల ప లన, ఇ ంద ఉం
ంగం ందం ం ధ త.
మనం ఆ ం న స న షయం ఏ టం , అ ం ఎప ఉండ
ఆప ష మ అ చ న ఉం -
ఖ. ఒక ళ ఆప ష వ , ఆ
ఈఅ క ఉన ష ప స న చర ం
389
స ప లన ం గత
."
ఏ ,త సంఘటన ఆ ం న
ంగం క ' - ట ' ఒక ' ర న '
ఆ ధం 'అ క ష ప మ సనసభల వ కం
స . ఈ సందర ం , స . .కమ
ంగ అ ం ఒక ద బం తం ఇ ం ం : ' . అం ద
చ ం మ స వం ఉ '.
యస క కప
1975 క 38 వ సవరణ చటం సంతృ
కరం ఉం
ఆ క 356 మ శ తక న
ఏ నం స య డ . , ఈ బంధన
1978 క 44 వ సవరణ చటం ల ంచబ ం
ష ప సంతృ ం న ద ం
య స క.
(1994), ం ప దనల ఉ
ష ప లన ంచడం ం ం ం
ఆ క 356 ంద ష ం :
1. ష ప లన ం అధ క పకటన
య స క బ ఉం ం .
2. ష ప సంతృ సంబం త ఆ రం ఉం
ప రం. అధ చర త ంచవ
అసంబదం అదన ర ల ద ఆ రప ఉం
అ కృతమ .
3. సంబం త ష ల ంచ రం ందం ఉం
ష ప లన ంచ సమ ంచ ఉ ఉం .
4. ప రం క స న ళ
సమరత అ సంబం తం ఉం డవ
చర .
5. ష ప పకటన క ఉం
ంగ దం మ ల , న ద ం అ రం ఉం
ష ప ల ం ష సనసభ న ద ంచం
అ ం అ యబ ర యబ .
6. ష సనసభ ర
ష ప పకటన ర ం ఆ దం ం .
అ వం ఆ దం ల ం వర , అధ స ం యగల
390
అ ం . ఒక ళ ర ం ఆ ంచడం ఫల
పకటన, అ ం స యం అ ం .
7. ంగం ' థ క లక ల ' క దం ఒక .
అం వల, క వ క జ ల అ స ం ష ప త ం
ఆ క 356 ంద చర ధతవ ం .
8. ష ప త ం సం పశ
సనసభ క అంత ర ం
సభ మ అ
unseated. ర వర మం త ఖ ఉండ డ
9. ఒక త జ య ందం అ ప న ట, అ
ఏ న మం త ఖల ల ం అ రం ఉండ
ల ఇతర .
10. ఆ క 356 ంద ఉన శ అ రణ న శ మ
అవస ల ర సంభ ం
ప కప ల .
స నమ స ఉప గం క
ంట - స క ష క ఆ రం
సంబం (1988), ం (1994)
ఆ క ంద అ ం ప ల న ం
356 స న స వ 13 .
ష ం ష ప లన ంచడం స న
ం ప :
1. అ ం రణ ఎ కల త త, ఏ
ం ం , అన 'హం అ ం '.
2. అ ం ఉన ట ం
ఒక మం త ఖ ఏ య మ గవర సం క న
అ ం ఆ ం మం త ఖ.
3. అ ం ఓట త త ఒక మం త ఖ ం మ
మ ఇతర మం త ఖ ఏ య దం
అ ం ఆ ం .
4. ంద ప త ంగ శ ఎక డ ఉం
ష ప తం స ం ం .
5. అంతరత ఉపశమనం, ఉ హరణ , ప త ం
ఉ శ ర కం ంగం మ చ వ కం వ వహ ంచడం
ం తక ం .
6. ప త ం ఉ శ ర కం క ం క నం
ంగ ధ తల అ ం
391
ష భదత.
ష ం ష ప లన ంచడం స
ం ప ల :
1. ఒక మం త ఖ న న ల ంచబ ం
అ ం మద మ గవర
అవ ప ంచ ం ష ప లన ంచడం
ప య మం త ఖ ఏ యడం.
2. గవర తన ంత అంచ ఎక డ
అ ం ఒక మం త ఖ క మద మ ం
మం త ఖ అ మ ంచ ం ష ప లన ంచడం
అ ం అంత తన ంచ .
3. అ ర మద అ భ న ట
అ ం రణం ఓట చ ం
1977 మ 1980 కభఎ క .
4. అంతరత అ ంత అంతరత ఉపశమ రణం
రక న ం.
5. ష ం గం అ ఆ పణ
క - య క క న న ఆ క అవస ల వ కం
ష.
6. ష ప ంద చ క ఇవ ట
వ ఆవశ కత తప తన స ం
ర నప .
7. ఇం సమస ల ప ష ంచ శ ఎక డ ఉప ంచబ ం
అ ర , అదన అసంబద న ప జనం సం
ఇ ంగం త ఇవ బ న .
392
య ఎమ
క ష క
ఆ క 360 ఆ కం పక ంచ అధ అ రం ఇ ం
రణం ప త ంద అత సంతృ ం అత వసర ప
ఇ రత శం క ఆ క రత ం ఏ గం
గం ంచబ ం .
1975 క 38 వ సవరణ చటం సంతృ కరం ఉం
య ఎమ న మ శ త క న పక ంచడం అధ
మ ఏ నం ప రకం .ఇ తం
44 వ సవరణ చటం ఈ బంధన ల ంచబ ం
1978 అధ సంతృ ద ం
యస క ం న .
ఆ క అత వసర ప పక ం పకటన ఆ ంచబ
ం ం ల ర ం ఉభయ సభల
సమస . అ , ఆ క అత వసర పకటన ఉం
క భ ర యబ న సమయం యబ ం
కభర ం లం జ ం
పకటన ఆ ంచ ం ల , త త పకటన
ఆ ం ం .
ర ం ఉభయ సభ ఆ ం న త త, య
అ ఉపసంహ ంచబ వర అత వసర ప రవ కం న ం .ఇ ం ం
ష :
1.
2. ఆప
సం ష
ప పసం గర ష ంటలం ఆ దం
ంచబడ
అవసరం; మ
న ం .
ఆ క అత వసర పకటన ఆ ం నం
ర ం సభ రణ త ఆ ంచవ
, అం , ఆ ఇం స ల ఎ వమం ఉ
మ ఓ ం.
393
ఆ క అత వసర పకటన ర యవ
త ప పకటన ఎ అధ . అ వం
పకటన ర ంట ఆ దం అవసరం .
ఆ క అత వసర పకటన క ప
1. ందం క ర హక అ రం ఇవ స ం ం
క (ఎ) అ వం బంధనల గమ ంచ ఏ ఆ
శల నబ న ఆ క జ న ం; మ
( ) ష ప వం ఏ అ ఇతర ఆ
ప జనం సం అవసర న మ స ంద ంచం .
2. అ ం శ ఏ అవసరం (ఎ)
అ ఏ తరగ క మ భ లత ం
షం ప నవ ;మ ( ) అంద జ ష
డ ఇతర ఆ క ప గణన ం
సనసభ ఆ ం న త త అధ
ష.
3. త ంచ షప ఆ యవ
(ఎ) అ ఏ తరగ వ ల మ భ
య వ; మ ( ) ం య
మ .
అం వలన, ఆ క అత వసర ఆప ష సమయం , ందం
ఆ క ష ల ల యంతణ ం ం . HN
ంగ అ ం స
ఆ క అత వసర బంధన వ న క
ల ఆ క స యంప ప . ర ల వ
ంగం ర డం, క ఆ అం ద గమ ం
ంగ సభ14 :
“ఈ ఆ క ఎ వ త వఅ వబ న అ స ం
క య న దరణ చటం 1933 ఆ ంచబ ం ,
ఇ ధ న బంధన య అధ అ రం ఇ ం
ఆ కమ ఆ క ఇబ ం ల ల ంచ
ఫ తం అ క పజల అ గ ం ం
ష ."
ఇంతవర ఆ క అత వసర ప పక ంచ
1991 ఆ క సం భం ఉం .
394
ఎమ బంధనల క సం భం
ంగ అ ం ంద స మ ం
ంగం అత వసర బంధనల ర డం
ం 15 :
1. ' ంగం
క స ఖ లకణం శనం అ ం
మ య అ శ వంత న అ ం .
2. ష అ - య మ -సంకల ం
య ఎ ం కృత ఉం ం .
3. ష ప యంత అ .
4. ష ఆ క స యంప ప ర యబ ం .
5. థ క హ అరర తం ర మ a
ఫ తం , ంగం క ప మ ఉం
ధ ంస ం .'
ఈ ధం , మ ఇ అ : 'ఈ ఒక అ యం భయప
రం శ , ల య పయ
ష ం, అ ఆద ల మ ల వ ం షం
గత ద ఉన త న ష ం
యన మం అ యక మ మ ళల హ మ చ
రంతర ప దం ఉండం , ం ఉం అ అ ం
స క ం మ ఎ క న త (...) అ అ ం
ష ప ఉప ం న మ orrow ఖం క
ఈఅ ఏ ంగం స ంతరం
పపంచం ప మ '16 .
KT ఇ వ ం : 'ప చర క అ యం మ
ప పగమనం. (...) ఒక ం న న గమ ంచ
ఆ చన ప అంత నం మ ప తం
ఈ అ యం క బంధన : (ఎ) ం ప కం వడం
ట వ కం అ మ ( )ప వ కం య
పజ . . . ఈ అ యం క అ బంధనల
ఖం మ ఇ నఅ ల ప ం
ప సం, ఇ అ ం , చ త
ప మం ంగం ంద ఉం ం '.
కృష ఈ బంధనల భయప
ం మ ఎ ఒక ఉప
ంగ యంతృత ం '17 .
395
'అత
వసర ఆ క బంధన ' అ ఎ అ యప
ల ఆ క స యంప ప వ న క ం .'
అ , అత వసర ప క య ఉ
ంగ సభ బంధన . ఆ ధం స అ
కృష అయ ' ణ స' అ ద
ంగం'. మ a ప ర అ యప
'భదత- 'మ త ర హణ స యప ం
ంగం18 .
జకవరం అత వసర బంధనల సమ
అ ం , క ఆ అం ద అవ అం క ం
గం. అత గమ ం , 'ఒక ఉంద ఖం ంచ
ల గం జ య సం య ంచబ అవ శం
ప జ ల '19 .
ప క 16.2 ష ప లన ంచడం (1951–2019)
క.సం. / ంద త సంఖ సంవత
నం ం ం ం న
I. :
1. ఆంధప 3 1954 20 , 1973,
2014
2. అ చ 2 1979, 2016
ప
3. అ ం 4 1979, 1981, 1982,
1990
4. 8 1968, 1969, 1972,
1977, 1980, 1995,
1999, 2005
5. ఛ స - -
6. 5 1966, 1979, 1990,
1999, 2005
7. జ 5 1971, 1974, 1976,
1980, 1996
8. హ 3 1967, 1977, 1991
9. చ ప 2 1977, 1992
396
10. రం 3 2009, 2010, 2013

11. క టక 6 1971, 1977, 1989,
1990, 2007, 2007
12. రళ 5 1956 21 , 1959,
1964, 1970, 1979
13. మధ ప 22 3 1977, 1980, 1992
14. మ ష 2 1980, 2014
15. మ 10 1967, 1967, 1969,
1973, 1977, 1979,
1981, 1992, 1993,
2001
16. లయ 2 1991, 2009
17. రం 3 1977, 1978, 1988
18. ం 4 1975, 1988, 1992,
2008
19. ఒ 6 1961, 1971, 1973,
1976, 1977, 1980
20. పం 23 8 1951, 1966, 1968,
1971, 1977, 1980,
1983, 1987
21. జ 4 1967, 1977, 1980,
1992
22. ం 2 1978, 1984
23. త ళ 4 1976, 1980, 1988,
1991
24. లం ణ - -
25. ర 3 1971, 1977, 1993
26. ఉత ఖం 2 2016, 2016
27. ఉతర ప 9 1968, 1970, 1973,
1975, 1977, 1980,
1992, 1995, 2002
28. ప మ ం 4 1962, 1968, 1970,
397
1971
II. ంద త ం :
1. 1 2014
2. 6 1968, 1974, 1974,
1978, 1983, 1991
3. జ మ 1 2019
24
ప క 16.3 అత వసర బంధనల సంబం ం న ఒక

352. అత వసర పకటన
353. అత వసర పకటన ప వం
354. పం సంబం ం న బంధనల దర
అత వసర పకటన ఉన ఆ
ఆప ష
355. ల వ కం ల ర ంచడం య
మ అంతరత భంగం
356. ంగ ఫల ం షయం బంధన
యం
357. పకటన ంద సన అ ల మం
ఆ క 356 ంద యబ ం
358. ఆ క 19 బంధనల స న
అత వసర
359. హ ల అమ యడం
359A. అత
ఈ వసర సమయం
పం వత
III
ంపఇవయడం
బ ం
(ర )
360. ఆ క అత వసర ప ల సంబం ం న బంధన
1. ంగ అ ం చర , VII, . 34.
398
2. ' ధ ' అ పదబం 44 వ

అస పదబం భ 1978 క సవరణ చటం
'అంతరత భంగం'.
3. ఆ క 352 ' 'అ ప ర ం
ప నమం మ ఇతర మం ల క ఉం ం
ం.
4. న . య ఆ ఇం , (1980).
5. ఐదవ క భ కగ ం
18 , 1976 ఒక సంవత రం వర 18 వర ంచబ ం
, 1977 ఆ త( ం
వ వ ) చటం, 1976. ఇ మ ంత లం వర ంచబ ం
ఆ 18, 1978 వర ఒక సంవత రం
పజ (వ వ ం ) సవరణ చటం, 1976.
అ , జనవ 18 న సభ ర యబ ం ,
1977, ఐ ఉ ఉన త త
సంవత ,ప ల మ ఆ .
6. 1976 42 వ సవరణ చటం ం ం
ఆ లల ం ఒక సంవత రం వర . అం వలన, ఒక ఆ ంచబ ం
ర ం ఉభయ సభల , పకటన
ష ప లన ఒక సంవత రం న గవ .
1978 44 వ సవరణ చటం ఈ మ తం ం
ఆ లల ం .
7. ష ప యమం 1987 పం ంచబ ం
68 వ ంద ఐ ళ న గ అ మ ంచబ ం
8. ర షయం , ఎ క జ
ష ం త సనసభ ఏ యడం.
9. ఆ ల జ , ఉతర ప ,
మధ ప , పం , , చ ప ,
ఒ ,ప మ ం మ హ .
10. ఆ ఉతర ప , ,
జ , మధ ప , పం , ఒ , జ ,
మ ష మ త ళ .
11 . ఎ ఆ . య ఆ ఇం (1994).
12. ంగ అ ం చర , IX, . 133 మ
177.
13. ందం- ష సంబం ల క ష క,
I, . 165-180 (1988).
399
14. ంగ అ ం చర , X, . 361-372.
15. ఎం , రత ంగం , ఎ చం ,
ఐదవ ఎ ష , 1994, . 280.
16. ంగ అ ం చర , IX, . 105.
17. ఐ , . 123.
18. ఐ , . 547.
19. ఐ , . 177.
20. ఆంధ ష ం ం .
21. - ఇ ంచబ ం .
22. ంధ ప 1949– ం ష ప లన క ఉం
1952. ఈ ష ం మధ షం నం యబ ం
1956 ప ష ం.
23. 1953 ష ప లన ంచబ ం
మ పం య (PEPSU)
1956 పం షం నం అ ం .
24. ష ప లన ర ష ం ంచబ ం
జ 8 , అం 1977 ,
1986, 1990, 2002, 2015, 2016, 2018.
400
PART-III
ంట గవర ం
17. అధ
18. ఉ ధ
19. ప
20. ంద మం ల మండ
21. క
22. ర ం
23. ర ంట క
24. ర ంట ర
25. ర ంట
26. ం
27. యస క
28. య జం
29. ప ప జన జ ం
401
17 అధ
ఒక
అధ
ఎ
య ఎ
ంగం
.
, ప నమం , మం ల మండ మ
.
ం , -
V
య
52 ం 78 వర rticles య వ వహ ం
ష ప రత అ ప . అత ద
రత శం మ ఐక త, సమగత మ సం వం క హ ం ప ం
శం.
402
అధ ఎ క
ష ప ఎ బడటం పజల ,స ల
క ఉన ఎ కల క ల:
1. ర ం ఉభయ సభల ఎ నస ;
2. ల సనసభల ఎ న స ;
మ
3. య క సనసభల ఎ న స
Delhi ◌ి మ 1.
ఈ ధం , ర ం ఉభయ సభల స ,
ష సనసభల స ,స
(ఎ బ నమ యబ న ) ష సనసభల ( షయం )
సభ సనసభ) మ స
Delhi ◌ి మ సనసభ న
ష ప ఎ క. అ ం క న ట,
అధ క ఎ కల ఓ య స అరత ందడం
ర నఅ ం ఎ క జరగ
అధ క ఎ క .
ఏక పత ఉం ల ంగం అం ం
ధ ల ధంమ మధ స నత ం
తం మ ష ప ఎ కల య .
ంచం , ప ఎ బ న స ల ఓట సంఖ
ప ష సనసభ మ ర ం అరత ఉం
అ వం ఎ కల గణం ం పద ర ంచబ ం :
1. ఒక ష సనసభ ఎ న ప స
ఉన ం న ఎ వ ఓ ఉం
ష జ భ ంచడం ం న ప ణం
అ ం ఎ న స ల తం సంఖ 2. ఈ
ఇ వ క ంచవ :
2. ర ం సభ ఎ బ న ప స ఉం
భ ంచడం ందగ ఓట సంఖ
సనసభ స ల ం న ఓట సంఖ
ఎ న సంఖ ప రం లస
403
ర ం ఉభయ సభల స .ఇ వ
ఇ వ క ంచబ ం :
ష ప ఎ క వ వస అ ణం జ ం
ఒ బ ఓ ధం
మ ఓ ం రహస ఉం ం . ఈ వ వస ఆ ం
జయవంత న అభ సం ర ఓట వ . ఒక
అభ , అధ క పద ఎ బడ ,
ర ఓట ం . ఓట ర ంచబ ం
న తం అ ఓట సంఖ సంఖ భ ంచడం
అభ ఎ బడ (ఇక డ ఒక అభ త ఎ బడ
ం )ప వ మ ఒక ఒక ర డం. యవ
ఇ వ క ంచబ ం :
ఎల ర ప స ఒక ప త ఇ .
ఓట , ఓ ట , అత ం న అవసరం ఉం
1, 2, 3, 4, ద న ర వ కం ంచడం నత
అభ . అం ఓట ఎ వ మం ంచగల
అభ ఉన ం న నత .
ద దశ , ద నతఓ ంచబడ . ఒక ళ ఒక
అభ ఈ దశ అవసర న ం , అత పక ంచబ
ఎ న. క , ఓట బ ప య కద క ఉం ం .
అభ క ద సంఖ త వ ం
న త ఓ ర యబడ మ అత ండవ నతఓ
ఇతర అభ ల ద న త ఓట బ యబ ం . ఈ
అభ అవసర న ం వర ప య న ం .
ష ప ఎ కల సంబం ం అ సం ,
ం ఎవ రయం ం ం ం ర ం
వ . ఒక వ షప ఎ వ స య
ఎల ర క ల అసం ఉం (అన , ఉ
ఎల ర స ల ఏ ). ఎ క ఉం
ఒక వ అధ ం న మ పక ం ం , ప ం
ం పక ం న ం ఆయన న
ల మ అమ న .
404
ంగ సభ ంద స ఈ వ వస మ ం
అప కమ ప త ష ప ప కఎ క
పత క ఎ కల ఆ చన. అ , ంగ పకర ఎం
ం ర ల వల ప క ఎ క 3 :
1. ష ప ప క ఎ కల అ ణం ఉం ం
in ం న ప త ర ంట వ వస
ంగం. ఈ వ వస , ష ప మ త
ర హక మ జ నఅ ఉ
ప నమం తృత ం మం . అ ఉం
ష ప పజల ఎ వ అస నత
మ అత జ న శ ఇవ డ .
2. ష ప పత క ఎ క ఖ న
మ సమయం- మ ర న ప ణం రణం శ ం ం
ఓట . అత త అ దృ ఉం ఇ అనవసరం
ం .
ంగ అ ం ంద స ం
షప ం సభల స ఎ
ర ం త . ంగ పకర ఇషపడ
ఒక జ య ఆ పత ం ఉన ర ం రం ఉం ం
ఆ ం అభ ఎ మ అ ం ష ప దర
ఇం య య ల ం . ప త వ వస ం
అధ య మ లప స నం .
ఇం , ంగ అ ం ఎ పబ ం
అధ షయం 'అ త ధ ం' అ వ కరణ
ఎ క ఒక త .అ త ధ ం ఎక డ జ ం
ం అంతకం ఎ వ ం . ష ప షయం ,
ఒక త . ఫ య అ
ప యఓ నం. అ ధం , వ కరణ 'ఒ బ
ఓ ' ఓట ఒ ఓ ద అభ ంతరం వ కం ;
ప ఓట బ వచన ఓ ఉ .
405
అరత ,ప ణం మ షర
షప ఎ క అరత
ంష పఅరత ఎ: కల అరత ఉన వ ర
1. అత రత ఉం .
2. అత 35 సంవత ఉం .
3. ఆయన స ఎ కల అరత ం
సభ.
4. అత య ంద ల క ఏ పద క ఉండ డ
ప తం ఏ ష ప తం ఏ క అ రం
ఏ ఇతర ప అ రం. ం ం ం
య , ఏ ష గవర మ ంద మం
ఏ ష భ యక పద క ఉన ంచబడ
అధ క అభ అరత ం .
ఇం , ల ఎ క సం అభ ష
ష ప క సం 50 మం ఓట ప ద సభ ం మ
కండ 50 మం ఓట . ప అభ భదత
జ ం ఆ ఇం ₹ 15,000 .
అభ ఆరవ వం ంద క ఒక ళ జ యబడ
న ఓట . 1997 ం ,ప ద మ కండ ల సంఖ
ఒ క ప మ తం, 500 2,500. 1997 ,
వ న అభ హప ం వర ం 4.
షప ప ణం ధృ కరణ
తన లయం ప ం ం , షప త
ప ణం ధృ కరణ సభ ందం . తన ప ణ రం , ష ప ప ణం :
1. ల నమ కం అమ య ;
2. ంగం మ చ ప ర ంచడం, ర ంచడం మ ర ంచడం;
మ
3. పజల వ మ య సం తన అం తం వడం
రత శం.
ప క 17.1 అధ ల ఎ క (1952–2017)
క.సం.ఎ కల త న సంఖ ప న పత సంఖ
నం ఇయ అభ ఓ అభ ఓ
406
ర తం ర తం
(%) (%)
1. 1952 క ంద 507400 92827
ప (83.81) (15.3)
2. 1957 క ంద 459698 ఎ ఎ 2000 (0.4)
ప (99.35)
3. 1962 క ఎ . 553067 .హ 6341 (1.1)
కృష (98.24)
4. 1967 క 471244 . 363971
(56.23) (43.4)
5. 1969 . . 420077 ఎ సం వ 405427
(50.22) (48.5)
6. 1974 ఫ అ 756587 Tridev 189186
అహ (80.18) ద (19.8)
7. 1977 ఎ సం వ - ఏక వం -
8. 1982 754113 ఆ ఖ 282685
ం (72.73) (27.6)
9. 1987 ఆ 740148 V.Krishna 281550
ంకట మ (72.29) Ayyer (27.1)
10. 1992 క శంక 675564 346485
ద శర (65.86) (33.21)
11. 1997 KR 956290 ఎ ష 50431
యణ (94.97) (5.07)
12. 2002 క ఎ 922844 ల హగ 107366
అ క ం (89.58) (10.42)
13. 2007 మ ప 638116 BS 331306
(65.82) వ (34.17)
14. 2012 పణ 713763 ఏ సం 315987
ఖ (68.12) (30.15)
15. 2017 702044 367314
Kovind (65.65) (34.35)
ష ప ప ణ రం ర
జ ఆ ఇం మ ఆయన న , య య
ం అం ఉం .
407
మ వ అ అధ వ వహ ంచడం ల ర ంచడం
షప ఇ ం ప ణం ధృ కరణ ం .
షప లయం కప
ంగం ష ప ం షర ల ం
ఆ :
1. అత ర ం సభ స ఉండ డ a
షసనసభ సభ. అ ం వ ఎ ం
ం , అత ఆ సభ తన న
అత అధ తన లయం ప ం న న.
2. అత భం క ఇతర ల క ఉండ డ .
3. అ ంచ ం , తన అ ఉప ం అరత అత ఉం
సం ( ప భవ ).
4. అత అ వం త ,భ మ అ ల అ
ర ం ర ం .
5. అత తభ మ భ సమయం త ంచబడ
అత పద లం.
2018 ర ం ష ప తం ం ం ం
ల 50 1.50 లకల ం lakh 5 లక 4 ఎ . అంత ం 2008 , న
ం సంవత lakh 3 లకల ం 50% ం
ల తం 5. అదనం , అధ అ
అమ న సం, క , , ద త , ప ణం
కర ం, క య బ ం మ లయ ఖ 00 1,00,000 వర
ఏ . మర ం న ష ప త గ అరత ఉం
ం క న 50% న ంబ న ,
అమ న సం, కర ం, , ద త , ప ణం
కర ం, క య బ ం మ లయ ఖ సంవత ₹ 20,000 వర .
ష ప అ కఅ మ గ ధక శ ల ం .
అత తన అ క చర ల చటపర న ధ త ం వ గత గ ధక శ ం .
తన పద లం , అత ఏ పణల ం త ం ం ,
అత వ గత చర ల సంబం ం . అత అ య
.అ , ం లల ఇ న త త,
తన పద లం అత రణ రం ంచవ
అత వ గత చర ల రవం.
408
బంధన, ప వ మ నత
అధ క లయం క పదం
ం ఐ ళ ష ప పద ఉ
అత తన లయం ప .అ , అత తన యవ
ఖ పంపడం ఎ లయం
అధ . ఇం , అత ం లయం ం ల ంచవ
అ శంసన ప య అత పద లం .
ష ప తన ఐ ళ ం పద న గవ
ర ం . ఆయన ఎ కల అ
లయం. అత ఎ బంధనల ఎ 6. అ , USA ,
ఒక వ షప ల ఎ
ం .
ష ప అ శంసన
ఒక ప య ష ప పద ం ల ంచవ
' ంగ ఉలంఘన' సం అ శంసన. అ ,
'ఉలంఘన' అ పదబం ంగం ర ంచ
ంగం'.
అ శంసన ఆ పణల ఆ రం ంచవ
ర ం . ఈ ఆ పణల లవ స సంతకం
సభ (ఆ పణల ం ం ం ), మ 14 ల ఉం
ష ప ఇవ బ ం . అ శంసన నం ఆ ం నత త
ఆ సభ తం సభ త ం ంట ం వం ల ,అ
ఇతర సభ పంపబ ం , ఇ ఆ పణల ద .
షప జర హ ఉం
రణ. ఇతర సభ ల న మ అ ం
తం ంట ం వం ల అ శంసన నం
సభ త ం, అ అధ తన లయం ం ల ంచబడ
నం ఆ ం న .
అం వల, అ శంసన అ ఒక క- య ప య
ర ం . ఈ సందర ం , ం ష గమ ం : (ఎ)
ర ం సభ స నవ
ష ప అ శంసన ఆయన న
ఎ కల; ( ) క సనసభల ఎ న స
మ Delhi ◌ి మ ంద
అ నప ష ప అ శంసన నం
తన ఎ క నం .
409
ఇంతవర ఏ ష ప అ పబడ .
షప లయం
షప లయం ఈ ం ఏ సంభ ంచవ
:
1. అత పద లం గ నత త.
2. తన .
3. అ శంసన ప య అత లం .
4. అత మరణం 7.
5. క , ఉ హరణ , అత ప వ అన న
లయం అత ఎ క న మ పక ం న .
గ యడం వల ఏర డ
ం ం పద లం, భ య ఎ క ఉం
పదం గ ం జ ం . ఏ ఆలస ం జ
ఏ రణం త త అధ ఎ క ర ంచడం, అ ం
ష ప పద న (తన ఐ ళ ం )
అత ర ధత క . ంగం అం ం ం
'ఇంట గ ' ంచ .ఈప , ం
ష ప వ వహ ంచ దల య అవ శం ల ంచ
షప .
, ల ం , మరణం ఇతర లయం ఉం ,
భ య ఎ క ఆ ల జర
అ వం సంభ ం న . త ఎ న
షప పద రమణ న ం ఐ ళ లం
తన ల ధతవ .
అత రణం ష ప లయం ఏర న
, ల ం , మరణం క , ఉప ష ప వ వహ
త అధ ఎ వర ష ప . ఇం , న
క వడం, అ గ ం రణం ష ప తన ల ర ంచ క
మ రణం, ఉప ష ప తన ల ర ం వర
అధ తన ల రం .
ఒక ళ ఉప ష ప లయం ఉం , ప న య
రత శం ( అత లయం ఉం , య య
ం అం ఉం ) ష ప ప ం దల ం
షప 8.
ఏవ అ , అం , ఉ ధ , రత ప న య ,
ం య య ష ప వ వహ
షప ల ర ంచడం, అత అ అ ల ం
మ షప క గ ధక శ మ అ వం త ల అ ,
ర ం ర ం నభ మ అ .
410
అధ శ మ
ఆనం ం న అ మ షప
ం 1. తలల
ర ందహకఅధఅ యనం .
2. సన అ
3. ఆ క అ
4. యఅ
5. త అ
6. కఅ
7. అత వసర అ
ర హక అ
షప క ర హక అ మ :
(ఎ) రత ప త ం క అ ర హక చర అ కం ఉం
అత ద బ ం .
( )ఆ ల ం అత య ల యవ
మ అత దత యబ న మ అమ యబ న ఇతర ధ ఉం
ధృ క ంపబ ం .
( ) రం క మ ంత అ ల న సం అత య ల యవ
ంద ప త ం, మ న రం క ం సం
మం ల .
( ) అత ప మ ఇతర మం ల య .
తన ఆనందం సమయం పద ఉండం .
(ఇ) అత రత అ జనర య మ అత ర
తనం. ఈ సమయం అ జనర పద ఉ
ష ప ఆనందం.
(ఎ ) అత రత శ కం ల మ ఆ ట జనర య
ఎ కల క షన మ ఇతర ఎ కల క షన
య ప స క ష ర మ స ,
ల గవర , ర మ స
క ష ,మ ద న .
( )ప లన సంబం ం న ఏ స అత ందవ
య వవ మ ప న ం చటం సం ప దన
మం .
(h) ప లన సం ఆయన ప సమ ంచవల ఉం ం
మం ల మండ , ఏ రయం
ఒక మం , ప గ ంచ
.
411
(i) ప ల ద య అత ఒక క ష య ంచవ
ఎ ,ఎ మ ఇతర కబ న తరగ .
(j) ంట - త ంచ అత ఇంట - య ంచవ మ
అంత - ష సహ రం.
(k) అత ంద త ం ల ర
అత య ం న హ .
(ఎ ) అత ఏ ం న ంతం పక ంచగల మ అ క ఉం
ం మ జన ం ల ప లన సంబం ం .
సన అ
ష ప రత ర ం అంత గం, మ ఆనం
ం సన అ .
(ఎ) అత ర ం లవవ త ంచవ మ ర యవ
సభ. అత ఉభయ సభల ఉమ ం
క అధ కత వ ం ర ం
సభ.
( )
ప ద రణ రంభం
ఎ కలఆయన
త తర షం మ ఉ పం పసం ద ంచవ
ష
సంవత రం.
( ) ర ం సభల ఆయన సం పంపవ
ర ం ం ం ఉన సంబం ం .
( ) క భ అధ కత వ ంచ ఆయన స ల య ంచవ
క మ ం ం ల ఉన రణ
క ఉం . అ ధం , అత ఎవ య ంచవ
ర క ల అధ కత వ ంచ జ సభ స
ర మ ర ఇద ల ఉన
ఉం .
(ఇ) అత జ సభ 12 మం స ల
ప క నం ఆచర త క అ భవం ఉన వ
త ం, నం, కళ మ క వ.
(ఎ ) అత ఆం ం క భ ఇద స ల యవ -
ర య సంఘం.
( ) స ల అనరత అత పశ ల ర
ర ం , ఎ కల సంఘం సంప ం .
(h) ప చయం య అత ంద అ మ అవసరం
ర ం ర ల . ఉ హరణ , ఒక
క ఫం ఆ ఇం ం ఖ ఉం ం , a
లస హ ల త సృ ం
ష.
412
(i) ఆ ం న త త ష ప పం న
ర ం , అత :
(i) అత అం రం ఇవ ం ,
(ii) అత అం యం ,
(iii) న ons ప లన సం ఇవ ం (అ డ క )
ర ం .
అ ,ఈ ర ం మ ఆ ం నట ,
సవరణ ం , ష ప తన అం రం ఇ
.
(j) ఒక ష సనసభ ఆ ం న జ యబ న
ష ప ప లన సం గవర , ష ప ఇ యవ :
(i) అత అం రం ఇవ ం ,
(ii) అత అం యం ,
(iii) ఇవ మ గవర ంచం (ఇ డ క )
ష సనసభ న ons ప లన. ఇ గమ ం h
ష ప తన అం రం ఈ ఇవ డం
ఈ మ ష సనసభ ఆ ం ం మ అ పంపబ ం
అత ప లన సం.
(k) ర ం న ఆయన స పక ంచగల
ష .ఈఆ ల ర ం ఆ ం
న as స కరణ ం ఆ . అత ఉపసంహ ం వ
ఎ ఆ .
(ఎ ) అత కం ల మ ఆ ట జనర , య క కల
ప స క ష , క ష మ ఇత ,
ర ం ం .
(m) అత ం , గ మ మం సం బంధన యవ
అండ మ ల ప త ం, లక ,
మ నగ హ , మ మ మ లడ .
షయం , ష ప త యడం సనం యవ
బంధన అ ం న
ర .
ఆ కఅ
షప క ఆ కఅ మ :
(ఎ) అత త ర ం డ ల ప శ టవ
ంద .
( ) అత కఆ క ర ం ం ఉంచబడ
పకటన (అన ంద బ ).
( ) అత తప మం సం ం య
.
413
( ) అత రత శం క ఆక క ం అ వృ యవ
ఏ se ంచ ఖ ల ర ం .
(ఇ) ప ఐ ళ త త అత క ష ఏ
ందం మ మధ ఆ ల పం యం
.
యఅ
షప క యఅ మ :
(ఎ) అత ప న య మ య ల య ం
మ .
( )ఏ పశ ఆయన ం సల వ
చటం సవం. అ , ం ఇ న సల
షప క బ .
( ) అత క పణ, ఉపశమనం, మం మ ఉపశమనం ఇవ గల
ఏ క స ం యం , స ం యం , పం ంచం రం
ఏ ల నవ :
(i) క క ం ఉన అ సంద
ద;
(ii) అప క క ఉన అ సంద
య చ వ కం ; మ
(iii) క మరణ క అ న అ సంద .
త శ
అంత య ఒప ం మ ఒప ం చర మ
ష ప తర న ం . అ , అ బ ఉం
ర ం ఆ దం. అత అంత య కల రత ధంవ
మ వవ మ అ క య వం త తల పం ం మ క ం
క షన మ ద న .
కఅ
అత రత రకణ ద ల ం క ండ . అం
మర ం, అత ఆ , మ ఎ క ఫ య
. అత పక ంచవ ం ంచవ ,ఆ బ ఉం ం
ర ం .
అత వసర అ
న న రణ అ ల , ంగం
వ వహ ంచ షప అ రణ అ ల ఇ ం
414
ర ల అత వసర ప ల అ స ం 9 :
(ఎ) య అత వసర ప (ఆ క 352);
( ) ష ప యమం (ఆ క 356 & 365); మ
( ) ఆ క అత వసర ప (ఆ క 360)
415
ం క పవ
షర పం అంఆ రంం. అన వం అం ంసమ అం ఒక న చర అ ం
అధ తన అం రం సం, అత ప ఉ (ఆ క 111 ంద
ంగం):
1. అత తన అం రం ఇవ వ ,
2. అత తన అం యవ ,
3. అత న ons ప లన సం (అ మ క ) ఇవ వ
ర ం .అ , మ ఆ ం నట
ర ం సవరణల ం మ మ సమ ంచబ ం
షప , షప తన అం రం ఇ .
అం వల, ఆ ం న ల షప అ రం ఉం
ర ం 10 , అన , అత ల తన అం యగల .
ఈఅ షప ఇ వ ం – (ఎ) ం
ర ం త తం మ త ప గ ంచబ చ ంచడం; మ ( )
ంగ ద న చ ంచ .
ఆ క ఎ అ భ ం అ రం ఉం ం
ం ర వ క ంచబ ం :
1. సం ర , అన , ఆ ం న సమ యడం
సనసభ.
2. , సనసభ అ గ ంచగల a
అ క .
3. స , సనసభ అ గ ంచగల
రణ .
4. , అన , ఆ ం న ఎ వం చర
సనసభ.
న , రత ష ప –
సం ర , స మ . అరత
రత ష ప షయం ;ఇ అ క త ఉం
అధ . రత ష ప క వ ంచబ
ంద:
సం ర
ఇ తన అం షప కశ ం
ర ం ఆ ం ం . అ ం మ ర
ప . రణం , ఈ ం ం సంద ఉప ంచబ ం :
(ఎ) స ల ల సంబం ం (అన , ఎవ ప శ న
మం ర ం స ); మ
416
( ) న ప త ల సంబం ం
( ఆ
ం న త త అం రం ం
అధ )మ త మం వరం ష ప ఇవ వద సల ఇ ం
అ వం ల అత అం రం.
1954 , అధ క ంద ప తన అం
ం .ఈ ర ం ఆ ం ం
PEPSU ష ం ష ప లన అమ ఉన .
, తన అం రం సం ష ప సమ ం న ,
ష ప లన ర యబ ం .
మ 1991 , అధ ఆ ంకటరమణ తన అం
ర ం స ల తం, భ మ న
(సవరణ) .ఈ ర ం ఆ ం ం ( వ
కభర ం ) ప ంద ం
షప .
సష ప ఇ న ఈ ఉప
ర ం న ons ప లన. అ , మ ఆ ం నట
ర ం సవరణల ం మ మ సమ ం
ష ప , ష ప తన అం రం ఇవ డం
. అరం అధ క ర డం
అ రణ ఆ ంచడం (మ అంతకం ఎ వ
USA అవసర న ధం ).
ఇంత ం న , షప ఈ
డ ల . ష ప తన అం ఇవ వ
మ మ అత అం యం ఇవ
ర ం న ons ప లన. రణం , ష ప ఇ
తన ర ం ప శ నం న డ అత అం రం
ప అ మ .
ఈ సందర ం షప ఆ , ంచడం రస ంచడం ఇవ డం

, రవ క ం ం ఉం ం .ఈ
ఎ వం చర డద ష ప క అ రం ( లం
ప ల) అం . ష ప యవ
ంగం ఏ ంచనం న ఈ అ ఉప ం ం
సంబం ం అత రయం వల న సమయ ప
అత అం రం సం అత సమ ం . USA , మ ,
న ons ప లన సం ష ప 10 ఇ .
417
అం వల, రత ష ప దద ం
అ క ం కం .
1986 , అధ ం ఉప ం
ఇం య ఆ (సవరణ) రవం. , ఆ ం ం
ం ప త ం చ ఆంక ం ం
మ అం వల, స తం మ ంచబ ం . సంవత ల త త, 1989 ,
త ప అధ ఆ ంకటరమణ న చన సం పం ,
త షన ఫం ప త ం ర ం ల ర ం ం .
షప అ రం ద ఇక డ గమ ం
ంగ సవరణ రవం. 24 వ ంగ
1971 సవరణ చటం ష ప ఇవ డం ం
ంగ సవరణ ఆయన అం రం.
షప షప
ష చ ల సంబం ం ష ప అ రం ఉం . ఒక
ష సనసభ ఆ ం న అం ం అ ఒక చర అ ం
గవర షప క సమ ( జ యబ
ష ప ప లన సం).
ష సనసభ ఆ ం న సమ ం న
గవర తన అం రం సం, అత ప ఉ (ఆ క 200 ంద
ంగం):
3. అత న ons ప లన సం (అ డ క ) ఇవ వ
ష సనసభ,
4. అత ష ప ప లన సం జ యవ .
17.2 ఒక షప క పవ
ంద చటం ష చటం
రణ ల సంబం ం
1. ధృ క ంచవ 1. ధృ క ంచవ
2. రస ంచవ 2. రస ంచవ
3. ఇవ వ 3. ఇవ వ
మ ల సంబం ం
1. ధృ క ంచవ 1. ధృ క ంచవ
2. రస ంచవ ( య 2. రస ంచవ ( య
ఇవ బ ం ) ఇవ బ ం )
418
ంగ సవరణ ల సంబం ం
ధృ క ంచవ (అం , ంగ సవరణ
రస ంచడం ఇవ డం ధ ం ష )ం ప శ ట
సనసభ.
ఒక గవర ప గణన న
షప , షప ప ఉ (ఆ క 201 ంద
ంగం):
3. ఇవ మ అత గవర ఆ ంచవ (అ డ క
) ష సనసభ న ons ప లన సం. ఉం
ష సనసభ ం మ ఆ ం ం
సవరణ మ తన సం మ ష ప సమ ం
సమ , తన అం రం ఇవ ష ప క బ ఉండ .
అం ష సనసభ భ య
ష ప అ రం. ఇం , ంగం
షప వల న ఏ సమయ ప అ ం
గవర తన సం జ న సంబం ం రయం
ప లన . అం వల, ష ప ఉప ంచవ
ష చటం క రవం .
క శ చర 17.2 సం క ం
ంద, ష చ ల సంబం ం ష ప .
419
ం కఆ - ం పవ
ంగం ఆ క 123 ష ప పక ంచ అ రం ఇ ం
ర ం మ సమయం స . ఈ స ఉ
ర ం చర వ అ శ మ ప వం, ఉ
క చ ల స వం.
ఆ త అ రం అత ంత ఖ న సనసభ
ష ప అ రం. ఇ వ వహ ంచ అత ఉం
se ంచ అత వసర ష . ,ఈశ క
ం ప ల బ ఉం ం :
1. ఉభయ సభ ఉన త అత ఆ పక ంచగల
ర ం ష ఉభయ సభల ఒక
ర ం ష .ఎ ఆ యవ
ఒక సభ త ష ఉం ఎం కం ం ం ఒక చటం ఆ ంచవ
ఇ మ ఒక సభ త .ఎ నఆ
ఉభయ సభ ష ఉ . అం వలన, కశ
ఆ సనసభ ష ప స ంతర శ
చటం.
2. అత సంతృ ం న అత ఆ యవ
ప ఉ ఉ , అత ంట వల న అవసరం ఉం
చర . ప 11 , (1970), ం ఆ
ష ప సంతృ ప ంచవ
malafide. అరం ష ప రయం యడం
ఆ ప ంచవ
ష ప ఒక సభ ర ం ఉభయ సభల త ం
ఉ శ ర కం సద నఆ పక ం ఉ శం
ర ంట ర ట య మ త
ర ం అ అ గ ంచడం. 38 వ ంగం
1975 సవరణ చటం ష ప సంతృ అం మం ం
శ తక నమ యస క ం న . , ఈ బంధన ల ంచబ ం
1978 క 44 వ ంగ సవరణ చటం . అం వలన,
నం ష ప సంతృ య న .
3. అత ఆ - ం శ అంద సంబం ం సహ వనం
వవ న ,చ ం ం అ ల
ర ం . ం ఉ :
(ఎ) ఆ ష ల త ఆ యవ
ర ం చ యవ .
( ) ఒక ఆ అ ంగ ప బ ఉం ం
ర ం చర . అం వల, ఒక ఆ సం క ంచబడ
420
థ కహ ల రం ఉంచం 12 .
4. మ సమయం ష ప నప ఆ
ర ం ర ం ఉభయ సభల ం ఉం
reassembles. ఆ ఉభయ సభ ఆ ం నట , అ
ఒక చర అ ం . ర ం ఎ వం చర క ,ఆ
కలపడం ం ఆ లగ యడం ప యడం ఆ ం
ర ం .ఆ అంత ం ప యడం యవ
ర ం ఉభయ సభ ం నఆ లక
క . ర ం సభల
ల కలప ,ఆ లవవ ంచబ ం
ఆ ల త త ం . అరం ఒక గ ష తం
అ మ ఇవ క ఆ ఆ ల మ ఆ వ
ర ం (ఆ ల గ ష అంతరం
ర ం క ం స ). ఒక ఆ య అ మ
ర ం ం ఉంచ ం , అ న చర మ
ంద ర ం , ఇ ప యడం ఆ ం , ఉం ం మ
సమరవంత న.
షప ఎ ఒక ఆ ఉపసంహ ం వ .
అ నప , అత ఆ త శ చక శ ,
మ అత సల ర త ఆ పక ంచవ ఉపసంహ ం వ
ప న మం తృత ం మం ల మండ .
ఏ ఇతర చ ల ఒక ఆ , న చన ఉం ం , అన
ఇ ం అమ వ . ఇ ఏ సవ ంచవ ర యవ
ర ం మ కఆ చటం. ఇ ప చ రవ సవ ంచవ
.అ , ం సవ ంచ ఇ యబడ .
రత శం ష ప కఆ త అ రం
అ రణ న మ ప మ ం క నబడ
USA, మ UK స పపంచం. ఆ సమరన -
ష ప అ రం, క ఆ అం ద అ
ఆ నం ఉన ంగ అ ం
ఎ ఒక ప ఎ వ ం ంచబ ం
ర ం న అ అక మ ంట త తవ
ష 13 . ఆ త శ అ ఇక డ స షం
షప యం అవసర న సంబంధం
ఆ క 352 అత వసర ప . ష ప ఒక యవ
దం హ ధ న ఆ
.
సభ బంధనల న డ అవసరం
నం ఒక ఆ సభ ప శ టబ ం , ఒక పకటన
421
తకణ అవసర న ప ల వ ం
ఆ చ సభ ం ఉం .
ఇప వర , ఏ ం ళ
షప ఆ పక ంచడం.
, ం ఇ న
14 (1987) ఇక డ సంద తం ఉం . ఆ సందర ం , ం ం
1967-1981 మధ గవర 256 పక ం
ఆ మ ఇవ లం ం అమ ఉంచబ
ఎప క పక ంచడం ఒక ం ప సంవత .
అ వచనం ఆ ల వ స రస ంచడం
అ ం ఆ ం న ల ంద ఎ వం పయత ం ం
ంగం మ ఆ ఉలంఘన తం
repromulgated టబడ ధ త. ఇ అ రణ న
ఆ చ ం ం శ a ఉప ంచ
ష సనసభ క సన అ ప యం.
422
ం కక పణ శ
ంగం ఆ క 72 క పణ ఇవ ష ప అ రం ఇ ం
అ ం ఏ ల న మ ంచబ న వ ల
సంద :
1. క క య చ వ కం న ;
2. క క ర ( క ) త; మ
3. క ం మరణ క.
ష ప క ం అ రం స తంత న
యవ వస ; ఇ ర హక శ . , మం న షప
ఈ అ రం, అ . అం ం వ
ష ప ఈ అ రం ం : (ఎ) త ఉంచడం
చటం క ఆప ష ఏ య ల స దడం; మ , ( ) భ ంచడం
ఒక క ం ం ఉపశమనం, ష ప అనవసరం క నం .
ష ప క పణ శ ఈ ం క ఉం :
1. కపణ
ఇ కంమ నమ కం ం ం ల ం మ
అ ల ం క మ క మ
అనరత .
2.
ఇ న ఒక ధ న క క ప ం .
ఉ హరణ , మరణ క క నం రవ
క, ఇ రణ న రబ ం
ర ంధం.
3. ఉపశమనం
ఇ క వవ ర ం త ంచ ం
త. ఉ హరణ , ఇద క న న క
సంవత ల క న న క పంపవ .
4. ం
ఇ దట ఒక నం త వ ఇవ ం
a క రక కల ం వం ప క సవం రణం ఇవ బ ం
ర అప క గర ం.
5. ందం
ఇ ఒక అమ య ం ( ఖం
మరణం) క . ఎ యడ ఉ శం
423
షప ం క పణ ంద సమయం ఉం .
ంగం ఆ క 161 ప రం, ఒక ష గవర
క ం శ క ఉం ం . అం వల గవర మం యవ
క పణ , ఉపశమ , ం మ క క ఉపశమ
నఏవ క క యం , పం ంచం మ రం
ష చ వ కం ఏ రం. , క ం శ
గవర ం న ం ఉం :
1. ద క ం న కల ష ప క ంచగల
( క ) గవర య న .
2. గవర ఉన ష ప మరణ క క ంచగల
. ఒక ష చటం మరణ క ం నప , అ రం
క పణ ఇవ ష ప వద ఉం మ గవర .
ఏ , గవర మర యవ , పంపవ ప ంచవ
క ం. మ ట లం , గవర మ ష ప ఇద
స న , ఉపశమనం మ
మరణ క క .
క పణ శ ం ప ం ం
ధ సంద అధ మ ఈ ం ల ం :
1. దయ సం షన క రణ హ
అధ .
2. ష ప ల త ప ం , ఒక అ వ
నఅ న ం ఉం ం .
3. ష ప సల ర అ ం
య .
4. తన ఉత ల ర ప ష ప క బ ఉండ .
5. ష ప అత ఇ న క ం ం త ఉపశమనం ందగల
అనవసరం క నం ప గ ంచబ ం సష న ర ం .
6. ం ం న అవసరం
షప అ ర రదర .
7. ష ప అ ఉప ంచడం యవ వస బ ఉండ
అధ క రయం ఏకపకం ఉన ట తప స ంచం ,
అ క, వకత.
8. దయ సం ప ష రస ం న ట
ం , మ క ష ఖ యడం ంద .
424
ం క ంగ నం
రత ంగం ర ంట అం ం ం
ప త ం. పర వ నం , ష ప త
మ త ర హక; జ న ర హక మం ల మండ
ప తృత ం . మ ట లం , ష ప ఉం
తన అ ల మ ల స యం మ సల ఉప ం ం
ప న మం తృత ం మం ల మండ .
క ఆ అం ద ష ప క జ న సంగ ం
ం రం 15 :
" రత ంగం , ర అ ప వద ఉం
య ం అ వబ ఒక ర కర య యం . ఈ క
అధ క చరణ ం .
ర ం ం , మధ ఉమ ఏ
అ పబలం ఉన ప త పం మ ప త పం
రత ంగం ప రం క ంచబ ం . క అ క పం
ప ప త అధ క వ వస అ మ ఏ
రత ంగం ర ంట వ వస. ంద
అ అధ క వ వస, ష ప ఖఅ ప
ర హక మ ప లన అత ఉం . ఇం య ంద
ంగం, ష ప స న న ఆక ం
ఆంగ ంగం ంద. అత ష అ ప
ఎ . అత ధంవ ంచ .
అత హ ం. ప లన అత నం a
ఉత వ ప కరం శం క ర ద
న. అత రణం తన మం ల సల క బ ఉం . అత యగల
సల దం ఏ యకం అత ం ఏ య
సల . అధ ఏ యవ
రద ఎ . ఇం య య అధ అ రం
అ య , తన మం ర ం క ఉన ంత లం ”.
షప క ంగ అంచ యడం , ప కం
ఆ క 53, 74 మ 75 బంధనల చన ఇ .
ఇ :
1. య క ర హక అ రం ష ప ఇవ బ ం
మ అత పత కం అ ల మం
ఈ ంగం (ఆ క ) ప రం అత బ ఉండం
53).
2. వద ప మం ల మండ ఉం
షప స యపడ మ సల ఇవ తల
425
అత ల మం యం , అ వం సల ల అ ణం వ వహ ంచం
(ఆ క 74).
3. మం ల మండ స ధతవ ం
క భ (ఆ క 75). ఈ బంధన
ప త ర ంట వ వస.
1976 క 42 వ ంగ సవరణ చటం (అమ న
ఇం ం ప త ం) ష ప సల క బ ఉం
ప న మం 16 తృత ం మం ల మండ . 44 వ
1978 ంగ సవరణ చటం (జన ం ంచబ ం
తృత ం ప త ం) ష ప అ రం ఇ ం
మం ల మండ అ ం సల ల న ider ప ంచవల ఉం ం
రణం .ఏ , అత అ ణం ఉం
అ వం న ons ప లన త త సల ఇవ బ ం .మ ట లం ,
తన న ons ప లన సం అధ ఒక ఒక షయం ఇవ వ
మం , న ons ప ం న సల క బ ఉం ం .
అ బ 1997 , అధ .ఆ
యణ ఉతర లన ష ప లన (ఆ క 356 ంద) ంచ
ప . న ons ప లన సం ష ప ఈ ష ఇ
ఈ షయం ం గ డద ర ం న మం వరం.
అం వల క ం తృత ం తృత ం ప త ం ర ంపబ ం .
మ ంబ 1998 , అధ .ఆ . యణ వ
ం ల న మం వరం క
ష ప లన. లల త త, -
అ సల . అ ష ప లన ఉం
బవ 1999 ంచబ ం .
షప ంగ చకణ క నప , ఆయన ఉ
ప ల చకణ. మ ట లం , ష ప తన చర వ
చకణ (అం , మం ల సల ం ) ంద
ం ప :
(i) ఏ సష న న ప మకం
కభ ప నమం పద మర ం న
అక మ సష న ర .
(ii) ంచ న మం ల మండ ల ంచడం
క భ సం.
(iii) మం ల మండ నట కభర
.
ప క 17.3 ఒక షప సంబం ం న
ఆ క నం. ష
426
52. రత ష ప
53. య క ర హక శ
54. షప ఎ క
55. షప ఎ క క మ ద
56. ష ప పద లం
57. ఎ కల అరత
58. ష ప ఎ క అరత
59. షప లయం క ప
60. ష ప ప ణం ధృ కరణ
61. ష ప అ శంసన సంబం ం న నం
62. లయం భ య ఎ క ర ం సమయం
అధ
65. ఉప ష ప అధ వ వహ ంచ దల య
అత
71. ష ప ఎ క సంబం ం న ష
72. క పణ మం య ష ప అ రం, మ
74. మం ల మండ స యం మ సల ఇ ం
అధ
75. మం ల మకం వం ఇతర బంధన ,
పదం, ద న .
76. అ జనర ఆ ఇం
77. రత ప త రం క పవరన
78. ఫ ం షయం ప నమం
షప స రం ద న .
85. ర ం ష , ష మ
ర
111. ర ం ఆ ం న ల సమ
112. ంద బ ( క ఆ క పకటన)
123. ఆ ల పక ంచ ష ప అ రం
143. ం సంప ంచ ష ప అ రం
427
1. ఈ బంధన 70 వ ంగం ం
1, 1995 ం 1992 సవరణ చటం.
2. క 84 వ ంగ సవరణ చటం ప రం
2001, 'జ ' అ వ కరణ అం జ
1971 జ క ల ప రం, సంబం త గ ం ల వర ంచబ ం
2026 త త న ద జ క ప ంచబ .
3. ంగ అ ం చర , - IV, . 733-736.
4. 1952 అధ క మ ఉ ధ క ఎ కల చటం,
1997 సవ ం న .
4a. 1 ం ఆ క చటం, 2018, ప వం vide సం జనవ ,
2016. ఈ చటం ష ప ఎ ంట సవ ం ం మ
న చటం, 1951.
5. ష ప ఎ ం అం న సవరణ చటం
2008 .
6. క ంద ప తప మ వ ఆక ంచ
ం ప ల సం లయం.
7. ఇప వర ఇద అధ క మ ఫ అ
అహ , పద లం మర ం .
8. ఉ హరణ , అధ క మర ం న ,
1969, అప ఉ ధ , . . వ వహ
అధ . న ంట
ష ప ఎ క. అ రత ప న య ఎం.
దయ 20 ం అ క అధ ప
, 1969 ం 24 ఆగ , 1969 వర .
9. ఈ షయం వ ల సం, 16 వ అ యం డం .
10. ' 'అ పదం, ఇ ' ం 'అ ం .
11 . ప . య ఆ ఇం , (1970).
12. ఆ క 13 ఉన 'చటం' క ర చనం స షం ఉం
స ఉ . డం ,అ యం 7.
13. ంగ అ ం చర , VIII, . 213.
14. DC . ష ం, (1987).
15. ంగ అ ం చర , VII, . 32-34.
16. అస ంగం , అ ం ప కత
ఆ క 74 బంధన.
428
18 ం
అత ఉప ష ప ండవ అ న త ల ఆక ం
T
అ క
శం. ఆయన ష ప పక న ం ఇవ బ
నత క అ
ం
క ం .ఈ
క పం .
ం
లయం న ఉం
429
ఎ కల
షప వ ఉప ష ప ఎ బడ
పజ ప క ఎ కల పద . అత ఎ బడ
స ల న ఎల ర స
ర ం ఉభయ సభ . 1 అం వలన, ఈ ఎ కల క ల
షప ఎ క సం ఎల ర న ం ఉం ం
ం ం అం ల :
1. ఇ ఎ బ నమ స ల క ఉం ం
ర ం (అధ షయం , ఎ బ న స త ).
2. ఇం ష సనసభ స ఉండ
స (అధ షయం , ఎ న స
ష సనసభల ర బ ). వ
ఈవ రణం, క ఆ అం ద గమ ం : 2
" ష ప ష అ ప మ అత అ రం స ం ం
ందం మ ల ప లన .
పర వ నం , ఆయన ఎ కల త
ర ం స తమ వం త ం , స
ష సనసభల స రం ఉం . , వ న
ఉప ష ప , అత రణ అధ కత వ ంచడం
ల మండ . ఇ అ న సందర ం త ,మ అ a
క లం, అత to ం వ
అధ . అ ఉండటం వల, అ అవసరం అ ంచ
ష సనసభ స ల ఆ ం
ఉప ష ప ఎ కల నం ”.
, ం సంద ల ఎ కల నం ఒక . ఈ ధం ,
ఉప ష ప ఎ క, ష ప ఎ క వ ,
వ వస అ ణం జ ం
ఒ బ ఓ ధంమ
ఓ ం రహస .3
ఎ క సంబం ం అ సం మ
షప ం ం ర ం
ఎవ రయం అం మ న . ఉ ధ ఒక వ ఎ వడం
ఎల ర అ స య
అసం (అం , స ల ఏ ఉ
ఎల ర ). ం ఒక వ ఎ ం
ం న మ పక ం ం , ఆయన ం న చర
430
ం పక ం న ల
(అన , అ అమ న ).
431
అరత ,ప ణం మ షర
అరత
ఉప ష ప ఎ కల అరత ం లం , ఒక వ ర
ం అరత :
3. ఆయన జ స ఎ కల అరత ం
సభ.
4. అత య ంద ల క ఏ పద క ఉండ డ
ప తఏ ం ఇతర
ఏ ప అష పరంత. ం ఏ కఅ రం
ప క 18.1 ఉ ధ ల ఎ క (1952–2017)
క.సం.ఎ కల త న సంఖ య త సంఖ

నం ఇయ అభ ఓ అభ ఓ
ర తం ర తం
1. 1952 క ఎ . - ఏక వం -
కృష
2. 1957 క ఎ . - ఏక వం -
కృష
3. 1962 క 568 ఎ . సమం 14
ం
4. 1967 . . 486 స హ 192
5. 1969 ఎ థ 400 HV 156
మ
6. 1974 జ 521 NE 141
7. 1979 ఎం. - ఏక వం -
దయ
8. 1984 ఆ . 508 BC 207
ంకట మ Kambley
9. 1987 క శంక - ఏక వం -
432
ద శర
10. 1992 .ఆ 700 01
యణ ంద
ం
11. 1997 కృష ం 441 273
ం
బ ల
12. 2002 ఎ 454 Shushil 305
వ
ం
13. 2007 హ .హ 455 న 222
అ
14. 2012 హ .హ 490 జస ం 238
అ ం
15. 2017 ంకయ 516 244
కృష
మ ం
, ం ం య ం ,
ఏ అ గవర మ య ఏ అ మం
ల క ఏ పద క ఉన ంచబడ మ అం వల అరత ం ం
ఉప ష ప అభ ఉండటం.
ఉపఇంష ,ప క లసం 20 మం
ఎ క ఓట
సం అభచం ం ష
ప ద మ 20 మం ఓట కండ . ప అభ ఉం
జ ం ఆ ఇం ₹ 15,000 యం . 4
ప ణం ధృ కరణ
తన లయం ప ం ం , ం త
మ ప ణం ధృ కరణ సభ ందం . తన ప ణం ,
ం ప ణం:
1. రత ం జ న సం మ యత;
మ
2. తన లయం క ల నమ కం ర ంచడం.
ఉప ష ప ప ణ రం ర
అధ ఆయన తర న య ం న వ .
433
లయ ప
ంగం ఈ ం ం షర ల ం
ఉప ష ప లయం:
1. అత ర ం సభ స ఉండ డ
ష సనసభ క సభ. అ ం వ ఎవ ఉం
ఉ ధ ఎ బ న అత తన లం న
అత తన ప ం న న ఆ సభ
ఉ ధ లయం.
434
బంధన మ
లయ వ వ
ఉప ష ప ఐ ళ పద ఉ
అత తన లయం ప ం న . అ , ఆయన యవ
తన లయం ం ఎ ఖ ప ష ంచడం
ష ప . అత ం లయం ం ల ంచవ
తన పద లం . అ క అ శంసన అవసరం
అత ల ం . ఆ ం న నం అత ల ంచవ
అప జ సభ స లంద ఎ వమం అం క ం
కభ .ఈ నం ఉం అ అరం
జ సభ సమరవంత న మ ఆ ం ం
రణ సభ. ఇ ఇక డ గమ ం
రత శం సమరవంత న ఒక రక న ప క త మ
ప క న . ఇం , ఈ త ప శ టవ
జ సభ మ కభ . ,అ ం
క సం 14 ల ంద తప జ ష తర ంచబ ం
ఇవ బ ం . ఖ ం , ఏ నం నబడ
ఆయన ల ం ంగం.
ఉప ష ప తన పదవ ం పద ఉండగల
అత ర ధత క ం వర సంవత . అత అ
ఆ ల ఎ క. అత ఎ ం అ ఎ బడవ
బంధన .5
లయం
ఉప ష ప లయం ఏ
ం :
1. అత పద లం గ నత త.
2. తన .
3. అత లం .
4. అత మరణం .6
5. క , ఉ హరణ , అత అన న
పద ఉండం అత ఎ క న మ పక ం న .
గ యడం వల ం
ం ం క పదం, భ య ఎ క
435
పదం గ ం జర .
, ల ం , మరణం లయం ఉం
క , భ య ఎ క ంట జర
ఏర న త త ధ నంత వర . త -
ఎ నఉ ధ ఐ ళ పద ఉ
అత తన ల ధత క ం న ం .
436
శ మ
ఉప ష ప ం :
1. అత జ సభ ఎ -అ ర ప . ఇం
మర ం, అత అ మ ఉం
క భ క . ఈ షయం , అత ఉం
ర ప అ క ం
-అ క సనసభ ఎ వ సభ.
2. లయం ఏర న ఆయన అధ వ వహ
ష ప తన , అ శంసన, మరణం
ఆక లల.7 అత
వ వ తత గష షపం ఉం అధ ప యవ
ఎ న. ఇం , ం ం య క న
క వడం, అ గ ం మ రణం అత ల ర ంచం
రణం, ఉప ష ప తన ల ర ం వర
అధ తన ల రం ం .8
అధ వ వహ ం ట ల ర ం ట
ష ప , ఉప ష ప ల ర ంచ
జ సభ ర లయం. ఈ లం , ఆ
ల జ సభ ర ర .
ంగం సం ఎ వం త ల ర ంచ
ఆ మర ం అధ . అత తన ల తం తన
జ సభ ఎ -అ ర మర ం . 2018 ,
ర ం జ ర తం ం ం
సభ ల 25 1.25 లకల ం lakh 4 లకల వర 9. అంత ం 2008 ,
ఉప ష ప న from 20,000 ం ంచబ ం
ల అత తం 50% ం 10. అదనం , అత
భత ం, ఉ త అమ న సం, ద ,
ప ణమ ఇతర క .
ఉప ష ప ష ప ప ఏ లం
షప ల ర ం , అత అరత
జ సభ ర ం న తం భత ం,
ష ప తం మ భత ం.
437
ర యమ అ క ం
ఇం య ం లయం డ అ నప
అ క ం క పం , ఉం .
అ ఉ ధ అధ క పద ప న జయం
ఉం , మ అత క టబడ అధ న ం
ం న.మ , రత ఉప ష ప
ష ప పద ఉన ume ంచ డ
క టబడ పదం. అత వలం నటన అధ ప
త ష ప ధత క .
ం ంగం ద స షమ ం
అం ఉప ష ప ఏ ఖ నప ం
మర ం. అం వల, ంతమం పం అత 'అత న 'అ
'. ఈ ల ర ంచ ఉ ం న
రత ష జ య న ం .
18.2 ఉప షప సంబం ం న ఒక
ఆ క నం. ష
63. రత ఉప ష ప
64.
ఉ ధఆ ఎ -అ ర
65. ఉప ష ప అధ వ వహ ం
రణ ల అత ల ర ంచం
లయం , న
అధ
66. ఉప ష ప ఎ క
67. ఉప ష ప పద లం
68. భ య ఎ క ర ం సమయం
ఉ ధ లయం మ పద లం
రణం భ య ఎ బ నవ
69. ఉప ష ప ప ణం ధృ కరణ
70. ఇతర షప ల దల యడం
అ త
438
71. సంబం ం న, అ సం ంచబ న ష

ఉప ష ప ఎ క
1. అస ంగం -
అధ ం సభ ఎ ం
సం క స శం ర ం స శ ం .ఈ
గ నం 11 వ రం జ ం
2. ంగ అ ం చర , VII, . 1001.
3. ఈ పద 17 వ అ యం చ ంచబ ం .
4. ష ప మ ఉ ధ క ఎ కల చటం, 1952
1997 సవ ం న .
5. క ఎ . కృష ం ఎ క .
6. కృష ం పద మర ం న ద ఉప ష ప .
7. ఇద అధ , క మ ఫ
అ అహ , లయం మర ం , అప -
అధ , . . , జ అధ వ వహ ం .
8. ఉప ష ప క ఎ . కృష దల
1960 షప
అప అధ క ంద ప 15 ల ఉ
ఎ ఎ ఆ పర టన మ 1961 అత ( .
ంద ప ) అ గం ఉ .
9. 1 ం ఆ క చటం, 2018, ప వం vide సం జనవ ,
2016. ఈ చటం మ భ ల సవ ం ం
ర ం చటం, 1953 అ .
10. ఉ ధ ల న (సవరణ) చటం, 2008.
439
19 ప న మం
nర ంట ప త పథకం అం ంచబ ం
ంగం ప రం, ష ప మ త ర హ
అ రం ( ఎ )మ ప నమం జ న
ఎ అ ( సవ ర హక). ఇం లం అధ
ష అ ప అ ప నమం
ప త ం.
440
స మకం
ంగం ష నం
ప నమం ఎం క మ మకం. ఆ క 75 ం
ప నమం అధ య ం .
అ , అధ య ంచ ఇ చ ఉంద అరం
ప ఎవ . స ల అ ణం
ప త ర ంట వ వస , ష ప ఉం
కభ య య ంచం
ప న మం . , ఏ సష న న
సభ, అ ష ప తన వ గత అ రం ఉప ం వ
ప నమం ఎం క మ మకం. అ వం
ప , అధ రణం అ ద య య
కభ సం రం ప నమం మ అ ం
అత ఒక ల సభ సఓ ర .
ఈ చకణ షప ద ఉప ం
1979, లం సం వ (అప అధ ) య ం న
చర ం (సం ర య ) త త ప
తృత ం జన ప త ం పతనం.
అధ ఉన మ ప ఉం
ఎం క తన వ గత అమ య మ
ప నమం మకం, అం ప నమం
పద ఉన మం అక మర మ సష న ర .
ఇం ం హత న ఇ జ ం
1984. అప అధ ం ం య ం
a య ం ర జన స ం ప నమం a
క ప న మం .1 త త, ం ర ంట
తన య ఏక వం ఎ బ ం . అ , ఉం
ప త ప మరణం, అ ర ఎ ం ం a
త య , ష ప అత య ంచడం తప రం
ప న మం .
1980 , ಸಂ ನ ప రం Delhi ◌ి అ యప ం
సభ ఒక వ తన ం న అవసరం
అత ప య ంచబడ ం . ష ప ఉండవ
దట అత ప య ం , అత ంచమ రం
స క నవవ సభ . సం
ఉ హరణ , చర ం (1979), ం (1989), చంద ఖ
441
(1990), నర ం (1991), ఎ
జ (1996),
డ (1996), ఐ (1997) మ
మ ఎ (1998)
ఈ ధం ప నమం య ంచబ .
1997 , ం ఒక వ ద ం
ర ం సభ స య ంచవ
ఆ ల మం , , అత ఎ
ర ం సభ స ; క , అత ఆ
ప న మం .
ంగబదం , ప నమం ఎవ స వ
ర ం ఉభయ సభ . ఉ హరణ , ప నమం ,
ఇం ం (1966), డ (1996) మ మ హ ం
(2004), జ సభ స . ట ,మ
,ప నమం ఖ తం స ఉం
వ సభ ( ఆ మ ).
442
ప ణం, బంధన మ ల
ప తన లయం ప ం ం , అధ
లయం మ పత క ప ల అత ర ం .2 తన ప ణం
లయం, ప నమం ప ణం :
1. రత ం జ న సం మ యత భ ంచడం,
2. రత శం క ర మ మ సమగత సమ ంచ ,
3. తన ల నమ కం మ మన ర ంచడం
లయం, మ
4. అ ణం అ ర ల వ ల హ యడం
ంగం మ చటం, భయం అ లం ం , ఆ యత
అ గ సంకల ం.
తన రహస ప ణం , యన ప ప ణం
ఏ వ (ల) పత కం ప కం క యం బ రతం యం
అత ప లన బ న న షయం
అత ంద మం తప , ం న అవసరం ఉం
అ వం మం తన ల ర ంచడం.
ప పద లం ర ంచబడ మ ఆయన పద ఉ
అధ ఆనందం సమయం . అ , అరం
అధ ఎ ప నమం ల ంచగల . బ
ప నమం మద ం న ంత లం
సభక ,భఆయనసం ష ప ం , అతయ . అ , అత ఉం
ష ప ఆయన యవ . 3
ప నమం తం మ భ
ర ం ఎప క ర ం . అత ం
స ం న తం మ భ
ర ం . అదనం , అత ఉ తం ఒక సం భత ం ం
వస , ప ణ భత ం, ద క ద న
2001, ర ం తన సం భ ం ం
ల , 500 1,500 ం ₹ 3,000 వర .
443
కశ మ
మం
ప నమం కఅ మ ల ంద అధ యనం యవ
ం తల :
మం ల మండ సంబంధం
ప నమం ం అ ల అ ప ం
ంద మం ల మండ :
1. మం య ంచగల వ ల ఆయన
అధ . ష ప త య ంచగల
ప నమం న మం వ
మం .
2. అత ధద ల ం , న sh పకల న
మం .
3. అత యమ ఒక మం అడగవ షప సల ఇవ వ
అ య దం ఉన ట అత ల ంచం .
4. మం ల మండ స ఆయన అధ కత వ
ర ల ప తం ం .
5. అత రక ల ర శం , , యం మ సమన యం
అ మం .
6. ఆయన మం ల మండ వ
పద యడం .
క అ ప వద ప లబడ బ
మం , ఇతర మం ఉన ప య
మం మర .మ ట లం , మరణం
ప తప క స యం లకం ర
మం మ త న త సృ .
ఏ ఇతర మం మరణం, మ , వలం ఒక సృ ం
ప నమం ంచ ఇషపడక వ ఇషపడక వ .
షప సంబంధం
సంబం ం ప నమం ఈ ం అ ల ం
అధ :
1. అత మధ క ష కప న న
అధ మ మం ల మండ . 4 ఇ
444
ప న మం :
(ఎ) కఅ ర ల షప య యడం
ప లన సంబం ం న మం ల మండ
య వవ మ చటం సం ప దన ;
( )ప లన సంబం ం న అ వం స అం ంచడం
య వవ మ చటం సం ప దన
అధ లవవ ; మ
( ) ష ప అవసర , సమ ం
ఏ షయం మం ల మండ ప లన
ఇ ఒక మం న రయం ఏ
ప గ ంచ .
2. మ సంబం ం ఆయన అధ సల ఇ
అ జనర ఆ ఇం , కం ల వం ఖ నఅ
మ ఆ ట జనర ఆ ఇం , ర మ స
ఎ , ఎ కల క షన , ర మ స
క ష మ ద న .
ర ం సంబం ం
ప నమం వ సభ య . ఇం
మర ం, అత ఈ ం అ ల ం :
1. వ సంబం ం ఆయన ష ప సల ఇ
ర ం స ల త ంచడం.
2. సభ ర ల ఆయన ర యవ
ఎ అధ .
3. అత ప త ల పక ం
.
ఇతర అ &
న న ప న తల ,
మం ఇతర త ఉ .ఇ :
1. అత ఎ ఐ ఐ అ ర (ఇ జయవంత ం
ప సంఘం), షన ఇం ష ,
ఇంట , షన ట మ
ఇతర శ .
2. ంగ ం ంచడం ఆయన ఖ న త
శం.
3. ఆయన ంద ప త ఖప .
445
4. అత జయ సం భ హ
అత వసర.
5. శ య , అత ధ ల క
ధ వ మ ం అం ం
సమస ల సంబం ం , మ ద న .
6. ఆయన అ రం ఉన య .
7. అత వల జ య అ ప .
ఈ ధం , ప నమం ఖ నమ అత ంత త
శ జ య-ప ల వ వస లక త. క
ఆ అం ద ఇ అ , 'మన ంగం ప రం ఏ ర కర ఉం
అ అధ ల , అత ప నమం
మ య అధ '.
446
ROLE DESCRIPTIONS
ప ఖ జయ స త న ధ ఖ
మ ట ప నమం త ంగ
ర య సందర ం మం క ఉం . ప ం
ంద:
అత ప ' మ ఇంట ప 'అ అ వ ం ( ద

స నం)' మమ ఇంట
'
ప వం
', మ
కఇ ఒక '. అత ఆక
, “తల
ం ం
ఇ ఉన ంతవర , అ రణ న మ త న అ రం ఒక ”.
ర స
"ప త అ ప , అత (ప నమం ) ' మ
ఇంట ప '. , ఈ డంబరం పశంస అం ం
ప నమం నం ”.
స యం
ప 'ఇంట ' (ఎ
త వ నక ల చం ).
ం
"అత గ . అత -
ంగం క . ంగం అ రహ
ప న మం ."
HJ
ప నమం , మం వ మధ ఉన సంబంధం ,
ప నమం " ఏ ంద న , ంద న " అ ఆయన అ
,మ మర ందం ఉం ”. అత అత "ఇ "అ వ ం
తం ప త యం .”
HRG
"ప త ం స మ అత (
మం ) ప స .”
447
అత ప " ష ఓడ "అ .
అత ప నమం " ం క " అ వ ం

ష ఓడ క . "
ర ంట ప నమం త
ప తం ఖ న మ లక న , ప ల లవ ఇషపడ
ఇ 'ప న మం ప త ం.' అం వలన, RH ,
' నంతర గం క వ ప వరన
ప త ం ప న మం ప త ం . ' అ ధం ,
హం బ ఎ , ' ర ం ఆచరణ
ర మ. ర ంట ప మంఇ ప ం
న . లక వ వస థ క పం
ప నమం క ప య అ .'అ
వరణ ర య సంద మం .
448
అధ సంబంధం
ంగం ఈ ం బంధన వ వహ
షప మ ప నమం మధ సంబంధం:
1. ఆక 74
వద ప నమం మం ల మండ ఉం ం
ష ప స యపడ మ సల ఇవ ళం
అత , అ వం సల అ ణం ప .అ ,
అ వం ష ల న ider ప ం ల ష ప మం ల మండ రవ
సల మ ష ప సల ప రం ప
అ వం న ons ప లన త త ండ .
2. ఆ క 75
(ఎ) పనమం షప య ం మ
ఇతర మం ల అధ య ం
ప నమం సల ; ( ) మం పద ఉం
అధ ఆనందం సమయం ; మ ( )
మం సభ స ధతవ ం
.
3. ఆ క 78
ఇ ప నమం :
(ఎ) కఅ ర ల షప య యడం
వ వ ల ప లన సంబం ం న మం ల
య మ చటం సం ప దన ;
అధ లవవ ; మ
( ) ష ప అవసర , ప లన సం సమ ం
మం ల మండ ఏ రయం ం
ఒక మం ప గ ంచబడ
త.
449
స ఉన స
ఆ వ - , చర ం, ం,
నర ం , డ, న ంద -అ
ఆ ఖ మం అ న త త ప నమం
. , ర ం ఖ మం
1952–56 మధ ష ం, ద ం తర ప న ం
1977 మం . అత త త వ న చర ం
1967-1968 అ భక ఉతర ప ఖ మం
1970 మ . ం న ం అ
స ల క షన ఫం ప త ం మం ( ంబ
1989-నవంబ 1990). నర ం , ద ప
1991-1996 వర ఈ పద ఉన ద ణ రత శం ం మం ,
1971-1973 మధ ఆంధప ఖ మం . HD
డ క టక ఖ మం ఉన
1996 ఫం ప త ం ఎం 5.
ఎ జ ఖ మం న ంద ( )ఉ
అత 2014 ప అ . అత ప
జ ఖ మం 2001 ం 2014 వర .
ప క 19.1 ఒక ప నమం సంబం ం న

ఆ క నం. ష
74. మం ల మండ ష ప స యం మ సల ఇ ం
75. మం ల సంబం ం న ఇతర బంధన
77. ప త రం క పవరన
రత శం
78. ప నమం
షప స రం ఇవ డం ద న .
88. ఇళ సంబం ం మం ల హ .
1. జవహ , బహ మరణం
యకత ం న ,
450
అధ య ంచడం కఏ
ప నమం య మం , వర
య అ క ఎ క. ం
, నం ప న త ం
మం .
2. ప ణ రం మ సం ప త
ఏ ంద మం మం ఉం . డం
అ యం 20.
3. ఉ హరణ , 1990 ం, డఇ
క భ ఓట త త 1997 .
4. ఆ క 78 ప కం ఈ ప వ వహ ం
ప న మం .
5. ం , ఏ 6, 2009.
451
20 ంద మం ల మండ
రతంగం ర ంట సం అం ం
న ం ం న ప త వ వస,
ప న మం తృత ం మం ల మండ
ఇం య స మ ఇతర ష ప కల సం | 6 వ ఎ ష
ఒక
21/07/2020 -
జప నత ర ర హక
ంట అవ వసరం జ య-ప ల వ వస.
ంగం వ ంచబ ం , ం (74 మ 75) వ వహ
స త, మ రణ పద . ఆ క 74 ఒప ం
మం ల మండ ఆ క 75 వ వహ ం
మకం, పద లం, ధ త, అరత, ప ణం మ
మం ల మ భ .
452
షన జ
ఆ క 74 - మం ల మండ స యం మ సల
అధ
1. ప మం ల మండ ఉం
ష ప స యం య మ సల ఇవ తల వద
అత ల మం యడం, అ ణం వ వహ ంచడం
సల . అ , ష ప అవసరం వ
అ వం సల ల న ons ప ంచ మం మ షప
అ వం త త ఇ న సల అ ణం వ వహ ంచం
నఃప లన.
2. మం ష ప ఇ సల ఇవ డ
ఏ ం .
ఆ క 75 - మం ల సంబం ం న ఇతర బంధన
1. ప నమం షప య ం మ
ఇతర మం ల షప య ం
ప నమం సల .
2. ప స తం మం ల సంఖ
మం ల మండ తం 15% ంచ డ
క భ క బలం. ఈ బంధన ం
91 వ సవరణ చటం 2003.
3. ఏ ర ం సభ స
ం ల ద అన అ న జయ
మం య ంచ అన . ఈ
క 91 వ సవరణ చటం ఈ బంధన ర బ ం
2003.
4. మం ఆనందం సమయం పద ఉం
అధ .
క భ.
6. ష ప ప ణ రం
ఒక మం ప త.
7. ర ం స మం (
ఇ ) వ స ఆ లల ఆ ం
453
మం ఉండ .
8. మం ల మ భ ఉం
ర ం ర ం .
ఆ క 77 - ప త రం క పవరన
రత శం
1. రత ప త ర హక చర ల ఉం
షప ట .
2. ఆర మ ఇతర ధనల త అమ
షప అ వం పద క ంచబ ం
ష ప యవల న య ల నవ .
ఇం , ఆర ప కరం క
క ంచబ న నం పశ వబడ
ఇ ఆర ప కరం
అధ .
3. ష ప మ ంత కర వంతం య ల ం ం
రత ప త రం క ,మ
న రం క మం ల మధ ం సం.
ఆ క 78 - ప నమం
ఇ ప నమం
1. కఅ ర ల షప య యడం
వవ ల ప లన సంబం ం న మం
య మ చటం సం ప దన
2. ప లన సంబం ం న అ వం స అం ంచడం
అధ లవవ
3. ష ప అవసర , ప లన సం సమ ం
మం ల మండ కఏ రయం
ఒక మం , అ జరగ
త ప గ ంచబ ం
ఆ క 88-ఇళ ర ం మం ల హ
ప మం మ హ ఉం ం
సభ క ర క , ఇళ ఉమ ం మ
454
ర ం క ఏ క ఆయన టవ a
స . అత ఓ హ ఉండ .
455
మం ల సల క పకృ
ఆ క 74 ప నమం మం ల మండ అం ం
ష ప స యం య మ సల ఇవ మం
తన ల మం. 42 వ మ 44 వ ంగ
సవరణ చ సల ల క బ ఉ
అధ . 1 ఇం , మం ఇ సల క స వం
షప ఏ ంచ . ఈ బంధన
మధ స త మ రహస సంబం ం
అధ మ మం .
1971 , ం 'ర నత త
క భ , మం ల మండ యడం
లయం. ఆ క 74 తప స మ అం వల అధ య
స యం ం ర హక శ ం ం మ సల ఇవ ం
మం ల మండ . ం ర హక శ కఏ మం
స యం మ సల ఆ క ఉలం ం న ంగ దం
74 '. మ 1974 , ' ంగం ఎక ఉం
ష ప సంతృ అవసరం, సంతృ
ష ప వ గత సంతృ అ సంతృ
మం ల మండ ఎవ స యం మ ఎవ సల
ష ప తన అ ల మ ల ం ం .
456
ప షప య ,మ క
మం ల ష ప సల ర య
ప న మం . అం ష ప త య ంచగల
ప నమం న మం ఉన వ
మం .
సభ, మంరణం , య ర ం లస ., స క భ వజ
ర ం సభ మం య ంచవ .
,ఆ ల , అత తప స సభ త ం ం (
ర ం సభ క ఎ క ష )
క , అత మం .
ర ం సభ స న మం ఉ
హ మ ఇతర చర ల హ
, అత ఓ సభ త ఓ యగల
స .
457
మం ల ప ణం మ ల
ఒక మం తన లయం ప ం ం , అధ ర
అత లయ ప మ ప త. తన ప ణ రం ,
మం ప ణం:
లయం, మ
అ గ సంకల ం.
తన రహస ప ణం , మం యన ప ణం
అత ంద మం తప , ం న అవసరం ఉం
1990 , ఉప ప నమం ప ణ రం
ంగం అం ం ధం ంగ దమ స
ప నమం మ మం ల త . ం
ప ణం అ మ ఒక వ వ ంచడం అ ం
ఉప ప నమం వర త క న మ అ వం వరణ
అత ప నమం క ఏఅ ల ఇవ . అ ఇ ం
ఒక మం ఉప ప నమం మ వరన
ష మం ఉప మం వం మం రకం
ఇ ంగం ప ంచబడ
ప ణం క ఖ న గం ఉన ంతవర ఆయన న ప ణం
స న.
మం ల మ భ ర ంచబడ
ర ం ఎప క . 2 ఒక మం తం ం మ
ర ం స ంచవల న భ .
అదనం , అత ఒక సం భత ం ం (అత ప రం
ం ), ఉ త వస , ప ణ భత ం, ద క ,
ద న 2001 , ప నమం సం భత ం
మం సం ల , 500 1,500 ం ₹ 3,000 ం
ఒక మం ల ₹ 1,000 ం ₹ 2,000 వర , ష మం ₹ 500 ం
458
ల ₹ 1,000 మ ఉప మం ₹ 300 ం ₹ 600 వర

ఒక ల .
459
మం ల ధ త
క ధత
ర ంట ప అంత నం ఉన థ క తం
క ధ త క తం ప త వ వస.
మం ల మండ స ఉంద ఆ క 75 స షం ం
కభ ధ త. అం మం లంద
అ చర ల క భ ఉమ ధత
న ం మ క ష . ఒక జ ప మ ఈత
క ం . క భ అ సం న
మం ల మండ వ కం ష , మం లంద ఉం
జ సభ ం న మం ల స యం . 3
ప యం , మం ల మండ అధ సల ఇవ వ
సభ య నం సభ ర యం
ఓటర అ ల నమ కం ధ ం వ ంచం మ లవం
ఎ క . మం ల మండ ష ప ధ త వ ంచక వ
అ సభ ం .
క ధ త క తం అరం
ర అ మం ల (మ ఇతర మం ల ) బం
స శం ం నప . ఇ ప ఒక కరవ ం
మం మం వర ర ల అండ లబడ మ ద మద ఇవ
ర ం పల మ పల. ఏ మం అ a
రయం మ సమ ంచ దం , అత .
అ క మం మం రణం గతం
మం వరం . ఉ హరణ , క ఆ అం ద
తన సహచ ల ల రణం
1953 ం . తన రణం
ల నర వ కరణ నం .ఆ
ం మ ళల వ కత ఉన ం న హమ
( ల హ ల రకణ) చటం, 1986.
వ గత ధ త
ఆ క 75 వ గత ధ త క క ఉం . ఇ
ఆనందం సమయం మం పద ఉ ర ం
ం , అం ష ప ఒక మం ల ంచగల
460
మం ల మండ ం న సమయం
క భ. అ , ష ప ఒక మం త ల
ప నమం సల ర . క వ సం షయం
ఒక మం ప అ యం అసంతృ ,
యమ ష ప సల ఇవ మ ప రవ
అత ల ంచం . ఈ అ ఉప ంచడం , ప నమం యవ
క ధ త క యమం క ంచం . ఇం
సందర ం, క ఆ అం ద గమ ం :
"స ధత త ంచవ
ప నమం క ప కరం. అం వల, తప
ఆ ల సృ ం , ఆ ల చటబదం ఇ వర
మం ల య మ ల ంచ అ రం, అక డ ఉండ
క ధ త. ” 4
చటపర న ధ త
ట , ఏ బ రంగ చర సం క ప ఆర
ఒక మం త సంతకం యబ ం . ఆర ఏ చ ఉలం ,
మం ధ త వ మ ధతవ
. ట చటబదం ఆ ంచబ న పదబంధం, “ యగల
త ." అం వల ఆయన ఏ ట .
రత శం , మ , ఈ బంధన
మం క చటపర న ధ త వ వస ంగం. అ
బ రంగ చర సం ష ప క ఉత అవసరం
ఒక మం ంట సంతకం. అం క, ంచబ
మం ఇ న సల కస ంచ ం
అధ .
461
మం ల క
మం ల మండ వ ల మం ఉం ,
అ మం , ష మం ,5మ
మం . మధ వ సం ఆ ఉం
ం , త మ జయ ఖ త. అ న
ఈశంమం క అప నమంరం. - ం లన
మం ఖ న మం త ఖల యకత ం వ
ంద ప త ం ఇ , రకణ, ఆ క, హ వ వ
దల న . స , జ
ల ర ంచడం స మ ఖ న త .ఈ ధం ,
ధ త ంట తం స రసపకం స ం ఉ
ప త ం.
ష మం ల స తంత ఇవ వ
మం త ఖ / మం ల జత యవ .
అ ం షయం , ఇవ బ ం
మం ల తృత ం మం త ఖల
తృత ం మం త ఖల సంబం ం న ప క ష అం ల ం
మం . ం సంద , ంద ప
పర కణ మ రదర కత ం అ తం ంద మ
మం ల ధ త. స తంత షయం
, ఒ ధ న ల ర మ అ మం
మం త ఖ / ల సంబం ం అ
మం .అ , మం వరం స మ
ప కం ఆ ం న తప స ల జ వ
మం త ఖ / ల సంబం ం న ప గ ంచబడ
మం వరం .
ం త ప ఉప మం . అ ఇవ బడ
మం త ఖ / ల స తంత . అ జత యబడ
మం ష మం ల మ స యం యం
ప ల , జ యమ ర ంట .
స మ స ల జ వ .
మ వరం ఉంద ఇక డ ప ం
ర ంట ర ద అ వబ మం ల.
మం ల మండ క వ వ ం నస (ఇ
'మం త ఖ' అ ). ంద గం
462
యంతణ. య మం ల జత యబ స యం
ర ంట ల ర ంచడం . అ ,
1967 ం , ర ంట ర ద ల య ంచ
ం ప త ం ద దశ తప .
సమ , మం ల మండ ఒక ఉండవ
ప న మం . ఉప ప నమం ల ఎ వ య
జ య ర ల వల.
463
మం VS
'మం ల మండ ' మ ' 'అ ప ల తర ఉప

మధ ఖ త న వ సం ఉన ప పరస రం
. షయం అ ఒక క న ం ఉం ,
మ త. ఈ ంచబ ప క 20.1.
464
త
1. ఇ మన జ ల అత క రయం అ రం-
ప ల వ వస.
2. ఇ ంట క ప న న పకల న సంస
ప త ం.
3. ఇ ంద అ న త ర హక అ రం
ప త ం.
4. ఇ ంద ప లన క ఆ ట .
5. ఇ అధ సల సంస మ సల
అత బంధం.
6. ఇ సం భ హ మ అంద వ వహ ం
అత వసర ప .
7. ఇ అ ప న సన మ ఆ క ష ల వ వహ ం .
8. ఇ వం అ క మ ల యంతణ క ఉం ం
ంగ అ మ య స లయం
హ .
9. ఇ అ మ వ వ ల వ వహ ం .
20.1 మం ల మండ మ మధ వ సం
1. ఇ స త శ రం 1. ఇ న శ రం
60 ం 70 మం మం . 15 ం 20 వర ఉం ం
మం .
2. ఇం ం క ఉం ం 2. ఇం ఉం ం
మం ల వ , ఆ మం త . అం వలన, ఇ a
ఉం మం , క క గం
ష మం ,మ మం .
ఉప మం .
3. ఇ క , శ రం , 3. ఇ క ం , శ రం ,
లప తం తర మ రణం ఒక
ర. ఒక రం ఉ శ ర కం మ
క . సంబం ం ర ం
ఆ
ప తం ర.
465
అం వలన, ఇ స ఉం ం
.
4. ఇ అ అ ల ఉం ం 4. ఇ మం, ఆచరణ ,
ంతం . క కఅ
మం మ అం వలన, ప ం
త .
5. ఉ 5. ఇ ం
ర ం . నం మం
ర
అ మం ల .
6. ఇ ర ల అమ ం 6. ఇ పర
ం . అమ ఆ
క ర
మం .
7. ఇ ంగ సంస, 7. ఇ ఆ క రబ ం
వరం వ వహ ం ం ంగం 352
క ఆ క 74 మ 75 1978 44 వ
ంగం. ప ణం మ ంగ సవరణ
వ కరణ అ , చటం. అం వలన, ఇ క నబడ
నబడ క అస వచనం ఉంచం
ంగం. ప ణం ంగం. ఇ ,
ర ంచబ ం ఆ క 352 త ర ం
ప రం మం అ 'అ
సమయం క అవస మ క
అవస ఆ ప నమం మ ఇతర
ప . వ కరణ ం మం
అం ల శ రం ఆ క 75 ' ంద య ంచబ ం
స ల ఆ రం మ ం వ ంచ
ఆ ర ంట అ మ .
అ వృ ం న ప త ం ఇతర టల , మన త
ట . అ , ఇ ఉం జ య-ప ల
సనసభ అ మ ం . వ వస ఆ రప ఉం ం
అం వలన, మ స ఆ
అల చటం 1952 ర ంట ప త ం
ఒక 'మం ' ర ం a ట అ వృ న .
క స
మం ,ఏ
466
అ మ క ఉం ం
ఒక ఉప మం '.
8. ఇ స ధతవ ం 8. ఇ స అమ ం
వ సభ ధత
ర ం . వ మం
ర ం సభ.
467
ROLE DESCRIPTIONS
ప ఖ జయ స త న ధ ఖ
మ ట త ంగ ఉ
ర య సందర ం మం . ఇ ంద నబ .
" ష ఓడ క ం ."
" జ య వం క ".
స య
" తం జ య ఉన ఇ
యం ”.
" అ ఇతర శ ఉన ర ళ
".
ర
" నం క అయ ంతం".
Bagehot
" ఒక ఫ , ఇ నక
ర హక మ సన క ”.
స ఐవ ం
" ంగ వ వస క ప న అంశం .ఇ
ప త వ వస ఐక త అం ం ”.
ఎ .ఎ .అ
" ప త ంద దర కత ప కరం".
ప తం నం ఉం
బలం
' యంతృత ం'. తన సకం ' ట ఎ ఉం
ప ం ', అత “ఇ ం అ ల ం శ రం
అ , ంతం 'సర శ మం ' అ వ ంచవ .
సర శ ఉప ంచడం అసమర న వ . నం,
468
అ ఆ ం న డ , యంతృత ం త అరత
ప రం . ఈ యంతృత ం ం అ సం ర న
త ల తం ”. అ వరణ ర ల మం
సందర ం .
469
, ప న మం క ఉన ఒక న సంస
అ ప మ 15 ం 20 మం ఖ న మం అత కం
అ క అరం రయం శ రం. అ , ఇం న
'ఇన ' ' 'అ వబ శ రం ం
శ క జ న ందం. ఈ అన క శ రం క ఉం ం
మం మ ఇద న ప వవంత న సహచ
సం మ అత ప సమస చ ంచగల . ఇ సల ఇ ం
ఖ న జ యమ ప ల సమస ల ప న మం మ
లక న ర వడం అత స యప ం .ఇ త
మం మ ంబం వం బయ వ
ప నమం స .
రత శం ప ప నమం తన 'ఇన ' క ఉ
స పల స . ఇం ం గం , 'ఇన
' 'అ వబ '
ఖ ం శ వంత న .
ప నమం ' ప 'ప క ఆశ ం
'(అదన ంగ సంస) గ త రణం , అ :
1. ఇ ఒక న వడం, మ ంత సమరవంతం రయం వడం
ద కం శ రం.
2. ఇ తర క వ మ రం ఎ వ వ వహ ంచవ
ద కం గం .
3. త పత వడం ఇ ప నమం స యప ం
ఖ న జ య సమస ల ర .
అ నప , ఇ ల క ఉం . ఈ ధం ,6
1. ఇ క అ రం మ త ం
అత క రయం శ రం.
2. ఇ బయ వ ల అ మ ంచడం చటపర న ప య త ం ం ం
ప తప ప వవంత న త ంచడం.
' ' క దృ షయం ( ర ఉన ట
వం న మ అ క ఆ దం సం ం ఉంచబ ం )
రత ప క న . ఇ USA మ టన ఉం మ ఇ ఉం
అక డ ప త ర ల ప తం యడం శ వంత న .
ప క 20.2 ంద మం ల మండ సంబం ం న a
470
సం ష
నం
74. మం ల మండ ష ప స యం మ సల ఇ ం
77. రత ప త రం క పవరన
78. ఫ చ షయం ప నమం
షప స రం ద న .
88. ఇళ సంబం ం మం ల హ .
1. ఈ ఆ క 42 వ ంగ సవరణ ం
అధ ప 1976 సవరణ చటం
తన ల మం , అ ణం ప
మం ల మండ ఇ న సల .
1978 44 వ ంగ సవరణ చటం
ఈ ఒక బంధన ం ం
అధ మం ల మండ అవసరం
అ వం సల ల న ider ప ంచం మ అధ వ వహ ం
అ వం త త ఇ న సల ప రం
నఃప లన.
2. మం ల మ భ ల చటం, 1952,
ఈ ప జనం సం ఆ ంచబ ం .
3. ప మం యవల న అవసరం ;
ప నమం అం
తం మం ల మండ .
4. ంగ అ ం చర , VIII, . 1160
5. 1952 , ష మం త ఇవ బ ం
' ం మం ' . 1957 ,
ప న ద ంచబ ం .
6. అవ మ అవ , ఇం య అ ష ,ల
న అగ , ద ఎ ష , 1993, . 79.
471
21 క
క ల లక
క ల లక ం :
1. అ ఆ వం అదన ంగబద న . ప ,
అ ంగం ప ంచబడ . అ ,
ర య పన సం అం .
2. అ ం ర - లబ మ క న . ప
శ త స వం అ ం కం
పకృ . తదర క ఎప క ఏ
ప క సమస ల ప ష ం సమయం. త త ర యబడ
ప ర ం .1
3. ప నమం ప రం ఏ
ప క సమయం మ అవస ల క అవస .
అం వల, సంఖ , మకరణం మ ఉం
ఎప క .
4. సభ త ం ం ఎ వర ఉం ం . రణం
మం ల త రం .అ ,
మం సభ త ం ం ంచబడ .
5. ష ల ధ త వ ం మం ల త ర
కవ యబ న ఇతర య మం ల క ఉం ం .
6. ఎ వ ప నమం తృత ం వ .
ఇతర మం , ఖం ంమం
ఆ క మం ర వ వహ . , షయం
ప నమం ఒక క స , అత రంతరం
అధ కత వ .
7. సమస ల కమబ క ంచడం మ ప దనల ం ంచడం త
ప లన, ర .
అ , ర ల స ంచవ .
8. అ అ ర న త ంచ ఒక సం గత ప కరం
క ప రం. అ లభతరం
న సమస ల ప లన మ సమరవంత న సమన యం.
472
క భజన ల ఆ రప ఉం మ సమరవంతం ఉం
ప .
473
క ల
1994 , ఈ ం 13 క ఉ :
1. జ య వ వ ల క
2. పకృ ప ల క
3. ర ంట వ వ ల క
4. మక క
5. వస క
6. బ ల క
7. దకద ల గం యంతణ క
8. ధరల క
9. సం మం క
10. ఆ క వ వ ల క
11. జంమ బ ల క
12. ఖ ల క
13. కస ల క
2013 , ఈ ం 10 క ఉ ఉ :
2. ధరల క
4. మక క
5. భదత క
6. పపంచ జ సంస క (WTO)
ట
7. బ క
8. ప క ం అ క
రత శం ( ఐ ఎఐ) సంబం త సమస
10. వస క
ప తం (2019), ఈ ం 8 క ఉ
ఫంకన :
3. మక క
4. భదత క
6. వస క
474
7. బ మ వృ క
8. ఉ మ ణ అ వృ క
475
క ల
ఈ ం ఖ న క :
1. జ యవవ లక అ న ష ల వ వహ ం
యమ వ వ ల సంబం ం న .
2. ఆ క వ వ లక ం మ సమన యం ం
ఆ క రంగం ప త ర క .
3. మ ల క అ ఉన త ర ం
ంద స లయం, ప ఎంట ,
ం మ ఆ క సంస .
4. ర ంట వ వ లక గ ం ం
ర ం ప త రం.
ద క ల ప అధ కత వ
మ వ ంమం . అ ట
క , అత ంత శ వంత న జ యవవ లక ,
తర " ప - " వ ంచబ ం .
476
మం ల స
క ల ,అక మం ల బృం
( ) సమస / ష ల ప ంచ ఏ యబడ .
ఈ GoM ల క ఇతతర అన ర అ రం ఉం
.2
సంస ఆచర య న మ ప వవంతం ం
మం త ఖల మధ సమన య ధనం. ఇ క న
ం మం వ ర య ఏ న సంస
ఉద న సమస మ ష న సమస ం . మం
సంబం త మం త ఖ సంబం త ప ల ర బడ మ
సల స క ంచబ న అ ర యబడ .3
ండవ ప ల సంస రణల క ష (2005-2009)
ం ప లన మ ల ం
GoMs 4 క ప సంబం ం :
1. ద ం క ష గమ ం ం
GoM ల సంఖ మం GoM య క ం
ప య కమం తప ం క వడం
అ క ప న సమస ల గణ య న ప ం.
2. క ష మ ంత ఎం క న ఉప గం అ ం ం
GoM ల సంస బ మ ంత ప వవంతం ఉం ం
సమన యం ఖ ం వ అ రం క ఉం a
లప తర న రయం
అప ం న ప య ంచబ ం .
3. ం న అవసరం ఉంద క ష ర ం
GoM ల క ప త సమన య నం
సమరవంతం మ సమస ల రంభ ప స యప ం . ఎం న ,
స ష న ఆ శం మ ం న GoM ల సమరవంతం ఉప ంచడం
సమయ ప స యపడ .
1. ఉ హరణ , అత వసర క ఏ
త త 1962.
477
2. ండవ ప ల సంస రణ క ష ,
రత ప త ం, సం గత క
రత ప త ణం, 2009, .136. ఈ
క ష య రప యకత ం వ ం
ం య , క టక ఖ మం .
3. ర .అ మ రజ య , ఇం య ప
అ ష , ఏ ఇంట షన ప ష , థ
ఎ ష , 2013, 238–239.
4. ండవ ప ల సంస రణ క ష ,
రత ప త ం, సం గత క
రత ప త ణం, 2009, 136-137
మ 140.
478
22 ర ం
ర ం య క సన అవయవం
T ప త ం. ఇ ప త మ
క ంచడం వలన రత ప
ప త ర ంట పం,
ంద ఆక ం ం
మ జ య వ వస
' స 'ప త న 1.
ంగం V ఆ క 79 ం 122 వర
సంస, ,వవ ,అ , ,
ర ం కఅ ,అ మ ద న .
479
ర ం సంస
ంగం ప రం, రత ర ం క ఉం ం
, ం , ఆ మ ఆ
పజ . 1954 ం ' జ సభ' మ '
సభ ' ఆ మ ఆ దతత
పజ వ స . జ సభ ఎ వ సభ
( ండవ ంబ దల సభ) మ కభ
వ సభ ( ద ంబ ల ). ఇంత ం
ఇం య య క మ ంద త ం ల ం ,
ం తం రత పజల ం .
రత ష ప సభ స నప
ర ం మ ర ం జ వడం
స , అత ర ం అంత గం. ఇ వలన అం
ర ం ఉభయ సభ ఆ ం న ర
షప అ మ ం చటం. అత ఖ తం
ర ం ర క ల సంబం ం న
ఉ హరణ , అత ఉభయ సభల మ అ ల
క భ, ఉభయ సభల ఉ ం , ఆ ల ం
ష న మ ద న .
ఈ షయం , రత ంగం ం ం న ఆ రప
అ క న కం న . ట ,
ర ం ( ం ), ఆ ఉ
(ఎ వ సభ) మ ఆ మ ( వ సభ).
దం , అ క అధ ఒక అంత గం
సనసభ. USA , ం అ వబ సనసభ,
(ఎ వ సభ) మ ఆ
ప ( వ సభ).
ప త ర ంట పం
సన మ ర హక అవయ ల మధ పరస ర ఆ రపడటం.
అం వల, మన ' -ఇ -' వం ' ర ం ం 'ఉ
ర ం ' ట . ప త అధ క పం
మ , సనసభ భజన ఒ ం
ర హక అవయ . అం వల, అ అధ ప గ ంచబడ
ం క ఒక గం .
480
ం గృ ల
జ సభ
జ సభ క గ ష బలం 250 ర ంచబ ం
ఇ 238 మ య ప
(ప కం ఎ బడ )మ 12 యబడ
అధ .
ప తం జ సభ 245 మం స ఉ . 229
స ల ధంవ , 4 మం స య ధంవ
మ 12 మం స ల అధ .
ంగం క లవ
జ సభ ల , ం ంచడం
2 .
1. లధం
జ సభ లప ల ఎ ం
ష సనసభల ఎ న స .ఎ క
వ వస అ ణం జ ం
ఒ బ ఓ ధ ం.
ఆ రం జ సభ ల ం
జ . అం వల, ప ల సంఖ ఉం ం
ష ం. ఉ హరణ , ఉతర ప 31 మం స ఉ
ర 1స త ఉ .అ , USA , అ ఇవ బ
జ సంబంధం ం స న ధ ం.
USA 50 మ 100 మం స ల క ఉం -2 ం
ప ష ం.
2.ంద త ం ల ధం
జ సభ ప ంద త ంత ప
ప కం ఎల ర స ల ఎ బడ
ప జనం సం ఏ యబ ం . ఈ ఎ క జ ం
అ త ధ వ వస అ ణం
ఒ బ ఓ క ధ . యన
, వలం (Delhi ◌ి , మ జ & )
జ సభ ధ ం ఉం . ఇతర ఆ జ
481
య ఏప క ఉండ న
జ సభ.
3. స
కళష పప క ం నం ష ప ఆచర
12 మంత కసఅ లభవం ఉన వ ,
త ం, నం మ క వ. క ఉన
ష తం ప త వ ల క ంచడం
ఎ కల ప య ళ ం జ సభ. ఇ
అ క ద ఇక డ గమ ం
స .
కభ
సభ గ ష బలం 552 ర ంచబ ం
ఇం 530 మం స లప , 20 మం ఉ
స ంద త ం ల ప ఉం
2 స ల ఆం ం అధ యవల ఉం
ర య స జం3 .
ప తం సభ 545 మం స ఉ . 530
స ల ధంవ , 13 మం స య ధంవ
మ 2 ఆం -ఇం య స ల
అధ 4.
1. ల ధం
సభ లలప ఎ ం
క జకవ ల పజ .
ఎ క ర క వ జన ం తం ద ఆ రప ఉం .
18 ఏ బ నమ ప ర య
ంగం బంధనల ప రం అన ఏ చటం
అ వం ఎ కల ఓ య అ . ఓ ం వయ ం త ంచబ ం
61 వ ంగ సవరణ చటం, 1988 21 ం 18 సంవత .
2. ంద త ం ల ధం
ంగం ంచ ర ం అ రం ఇ ం
ంద లప ల ఎ నం
క భ. ప రం, ర ం చటం ం
ంద త ం (పజల సభ పత క ఎ క ) చటం,
482
1965, య ం కభస
పత క ఎ కల ఎం క యబడ .
3. స
అధ ఆం -ఇం య ం ఇద స ల యవ
సంఘం త నంత ధ ం వ ంచక
క భ. స , ఈ బంధన 1960 వర ప ం
95 వ సవరణ చటం, 2009 2020 వర ంచబ ం .
483
సభ డ ఎ కల వ వస
ఎ కల వ వస సంబం ం న ధ అం
సభ ఈ ం ధం ఉ :
క జకవ
సభ పత క ఎ క ర ంచడం సం, ఒ క
షం క జకవ భ ంచబ ం . ఈ షయం ,
ంగం ఈ ం ం బంధనల ం :
1. ప సభ అ క ంచబడ
ఆ సంఖ మ మధ ష
జ అ ల స నం. ఈ బంధన
ఆ యన కం త వ జ ఉన వ ం .
2. ప షం క జకవ భ ంచబ ం
ప జ మధ ష
జకవరం మ ం న ట సంఖ
ష మంత అ .
పం , ంగం క ఏక పత ఉంద ం
ం అం ల ధ ం: (ఎ) ధ ల మధ ,
మ )ఒ షం ధ జకవ ల మధ .
'జ ' అ వ కరణ అం జ
ప జ క ల ప రం సంబం త గ ం ంచబ
ప ంచబ .
ప జ కలత త స
ప జ క ల త త, (ఎ) ం జ ం
కభ ల ,మ ( )ప భజన
క జకవ ల ం . ర ం అ రం ఉం
అ రం మ అ యవల న ర ంచం .
ప రం ర ం ష ం ం ం
ఈ ప జనం సం 1952, 1962, 1972 మ 2002 క ష చ .
1976 42 వ సవరణ చటం ట ం సం ంప ం
కభ ల మ ప ష ం భ ంచబ ం
1971 క జకవ 2000 సంవత రం వర . ఈ
జ ం ధం మ 25 సంవత (అం , వర ) ంచబ ం
484
సంవత రం 2026) 2001 క 84 వ సవరణ చటం ,అ

జ ప చర ల త ం లక ం.
2001 క 84 వ సవరణ చటం అ రం ఇ ం
క నర వ కరణ మ బ కరణ పట ప తం
ప కన క జకవ
1991 జ కలజ గ ం . త త, 87 వ సవరణ చటం
2003 జకవ ల ష సం అం ంచబ ం
2001 జ క ల ప రం 1991 జ క .అ ,ఇ యవ
ప ం న ట సంఖ ర ం
క భ.
ఎ ,ఎ ల ట జ ష
ంగం మత వ వస వ నప
ధ ం, ఇ ట జ ష సం అం ం
కభ మ గ
జ ష ల ఆ రం 5 .
స , ఈ జ ష ప సంవత (అం , )ప యడం
1960 వర ), అప ం ఇ 10 వర రంతరం స ంచబ ం
ప సంవత రం సంవత .ఇ , 2009 95 వ సవరణ చటం ప రం,
ఈ జ ష 2020 వర ఉం ం .
ల ం నప , యబ న
గ , ం , ఒక జకవరం ఓటరంద ఎ ం
ఏ ప క ఓట . లస మ
గ రణ ం ంచబడ
( జ య ) .
2001 క 84 వ సవరణ చటం య అం ంచబ ం
1991 జ గ ం ల ఆ రం జ
రణ ట బ కరణ వ ం జ క . త త,
య 2003 క 87 వ సవరణ చటం అం ంచబ ం
జ 2001 జ క ల ఆ రం మ 1991 జ క ల ఆ రం .
ఫ - - - స
ంగం వ వస అవలం ం నప
జ సభ షయం ధ ం, ఇ న త ఇవ
క భ షయం అ వ వస. బ ,అ క ం ం
క ధ వ వస ( ద -గత- వ వస)
క భ స ల ఎ క సం.
485
క ధ ం ంద, సనసభ ప స
జకవరం అ వబ క ం ం . ం
ప జకవరం, ఒక ప త ఎ బడ . అం వల అ ం
ఒక జకవ ఒ స ల జకవరం అం . ఇం
వ వస, ఓట ం న అభ పక
ఎ న. ఈ రణ ధ వ వస
తం ఓటర ం .మ ట లం , ఇ ర తం
ల ( నస )త న ధ ం.
ధ వ వస ల ంచడం లక ం ం
క ధం క . ఈ వ వస , అ
పజల సంఖ ష ధం ం ం .
జ అ న గం క ం ం
సనసభ ధ ం.
అ త ధం ం ర ఉ ,అ ,
ఒ బ యగల ఓ వ వస మ వ వస. రత శం , ద
జ సభ స ల ఎ క సం రక న
మ ష సనమండ మ అధ ఎ వడం మ
ం .
ంగ అ ం ంతమం స ఉన ప
అ త ధ వ వస సమ ం
సభ స ల ఎ క, ంగం
ం ర ల వల వ వస అవలం ం .
1. ఓటర వ వస అరం వడం ఇబ ం (ఇ
సం ష న ) శం అక స త త వ ఉన ం న.
2. ర ంట ప అ తం
జయ ల ం వ వస క ర
ప త ం అ రత.
అదనం , ధ వ వస క ఉం ం
ం :
1. ఇ ఖ న .
2. ఉప ఎ క ర ంచ ఇ ఎ వం అవ ఇవ .
3. ఇ ఓటర మధ స త సంబం ల ల ం మ
ప .
4. ఇ ఆ చన మ స హప జ ల త ం .
5. ఇ వ వస క ఖత ం ం మ త ం
ఓట .
486
జ సభ వ వ
జ సభ ( ద 1952 ఏర ం ) న ం
గ , అన , ఇ శ త శ రం మ బ ఉండ
ర . అ నప , స ల ంట ఒకవం ప క పద రమణ
సంవత రం. ఎ క మ అధ ల ం
ప డవ సంవత రం రంభం ష . పద రమణ
స ఎ కల అ మ ఎ సంఖ ల అ మకరణం
.
స ల పద లం ంగం ర ంచ
జ సభ మ ర ం వ ం . ప రం,
పజల ధ చటం ర ం (1951)
జ సభ స పద లం
ఆ సంవత ఉం . ఈ చటం రత ష ప అ రం ఇ ం
ద జ సభ ఎ బ న స ల లప త ంచ .
ద , ఎవ పద రమణ ట ర ంచబ ం .
అం ం , ఈ చటం ష ప బంధన య అ రం ఇ ం
జ స ల పద రమణ క ప ంచ
సభ6 .
కభవ వ
జ సభ ం , క భ రంత యం
ంబ . రణ పదం ద ం ఐ సంవత
ర క ఎ కల త త స శం, ఆ త త అ స యం లకం
క ం .ఏ , ష ప ర య అ రం ఉం
ఐ ర ఎ సభ
మ య నం స య .
ఇం , క భ క పద ంచవ
య అత వసర లం ర ం చటం ఒక సంవత రం
ఒక సమయం ఏ సమయం అ 7.అ ,ఈ ం ధం
అత వసర ప త త ఆ లల ం న గం
ప యడం ఆ ం .
487
ర ం సభ త ం
అరత
ంగం a ఈ ం అరతల ం
ర ం స ఎ బ నవ :
1. అత రత అ ఉం .
2. అత ప ణం ధృ కరణ సభ త ం ం
ఎ కల క ష త అ రం ం న వ ం
ఈ ప జనం. తన ప ణం ధృ కరణ , అత ప ణం
(ఎ) క ం జ న సం మ యత
రత శం
( ) రత శం క ర మ మ సమగత సమ ంచడం
3. అత షయం 30 ఏళ ఉండ డ
జ సభ మ ఈ 25 ఏళ
క భ.
4. అత ం న ఇతర అరత క ఉం
ర ం .
ర ం ఈ ం అదన ం ం
పజల ధ చటం (1951) అరత .
1. అత ర ంట ఓట న
జకవరం. జ అ ం ం షయం ఇ
సభ మ క భ. అభ అవసరం
ఒక ప కత ం జ సభ ఎ కల
ష ష ం ష ం ఓట ఉం
2003 పం యబ ం . 2006 , ం సమ ం ం
ఈ క ంగ కత.
2. అత లం స
అత ల ం ఏ ష ంద గం గ
జ యబ ం . అ , నస
గ య
ంచబ ం .
అనరత
ంగం ప రం, ఒక వ అన
ర ం స ఎ క :
488
1. అత య ష ం ంద ఏ భ యక ల క ఉం
ప త ం (ఒక మం మ ఇతర లయం తప
ర ం న ం ). 8
2. అత మన మ పక ం నట .
3. అత ంచ అ .
4. అత రత క స చ ందం సం ం నట
ఒక ష రసత ం ఏ ంద ఉం
ఒక యత అం క ంచడం; మ
5. ర ం న ఏ చటం ప రం ఆయన అన .
ర ం ఈ ం అదన ం ం
పజల ధ చటం (1951) అనరత :
1. అత ఎ కల ఉండ డ
ఎ కల అ పద .
2. ఫ తం ఏ అత ఉండ డ
ం అంతకం ఎ వ సంవత క. , అ a
రణ ర ంధ చటం ప రం వ
అనరత.
3. అత తన ఎ క ం ఒక ఇవ డం ఫలం డ
సమయం పల ఖ .
4. ప త ఒప ం ల ఆయన ఆస ఉండ డ ,
రచన వ .
5. అత క ం ఏ ం డ ప డ
ప త ం ఉన ష ల లయం
క సం 25 తం .
6. అత ప త వ ం ల ంచ డ
అ నమ క హం సం.
7. శ ధస త ల మధ
ం నం లంచం
అత ఇ న ఉండ . డ
8. అత ం నం ంచబడ డ మ
అంట తనం, వరకట ం మ వం క ల అభ
స .
స బ ఉం అ పశ
అనరత న, అధ రయం అం మ న . అ ,
అత ఎ కల క ష కఅ ం మ చర
తద ణం .
ం ఆ క అనరత
489
ఒక వ అన అ ంగం ం
అత అన ఉం ర ం స ఉండ డ
పదవ క బంధనల ప రం ం క నం. ఒక
స ం చటం ప రం అనరత ర :
1. అత స చ ందం జ య సభ వ ం
ఎవ ఆయన సభ ఎ బడ ;
2. అత ఓ సభ ఓ య ం ఉం
తన జ య ఇ న శ;
3. స తంతం ఎ బ నస ఏ జ యం
;మ
4. స ఏ జయ
ఆ లల గ .
పదవ ప రం అనరత పశ
జ సభ మ క షయం ర ర ం
క భ షయం (మ రత అధ ).
1992, ం ర /
ఈ షయం క య స క బ ఉం .
ట ల
ం ల , ర ం స తన .
1. డ సభ త ం
ఒక వ ర ం ఉభయ సభల స ఉండ డ
అ సమయం . ఆ ధం , పజల ధ చటం (1951)
ం సం అం ం :
(ఎ) ర ం ఉభయ సభల ఒక వ ఎ నట , అత
అత సభ 10 స తం ఉం
అంద యడం. అ వం స రం యక, జ ం అత
సభ అ ం .
( ) ఒక సభ నస మ క సభ ఎ బ
ఇ , ద సభ అత అ ం .
( ) ఒక వ ఒక సభ ం ల ఎ బ , అత తప క
ఒక తన ఎం క ఉప ం ం . క , ం అ
.
అ ధం , ఒక వ ర ం ం ం స ఉండ
మ అ సమయం ష సనసభ. ఒక వ అ ఉం
ఎ బ , ర ం ఆయన నం యక అ ం
14 ష సనసభ తన యం 9 .
490
2. అనరత
ర ం స ఏ బ ఉం
ంగం న అనరత , అత అ ం
. ఇక డ, అనరతల ఉ
క బంధనల ప రం ం ల ఆ రం అనరత
ంగం క పదవ .
3.
స జ ర ఖ తన యవ
సభ కభ క , వ .
అం క ం న ఉం ం . అ ,
ర / క అం క ంచక
ఇ స చ ంద జ న ద సంతృ ం ం .
4. క వడం
ఒక సభ జ క ఉన సభ ఆయన పక ంచవ
ం అర ల అ స ల ం
అ మ . అర లవవ ంచడం ,
సభ ం న ఏ లం
వ స ల .
5. ఇతర
ఒక స ర ం తన :
(ఎ) అత ఎ క ర న పక ం నట ;
( ) అత సభ బ ష ;
( ) అత అధ ఉ ధ ల ఎ ;
మ
( ) అత ఒక ష గవర ల య ంచబ .
అనర న వ ర ం ఎ ం ,
ఎ కల న ం పక ంచ ంగం ఎ వం ంచ .
ఈ ష పజల ధ చటం ప ష ం ం
(1951), ఇ ఎ కల న ం పక ంచ అ మ ం
అనర న అభ ఎ బడ . త యవ
ఇ న ఉత ల వ కం ం అ యం
ఈ షయం .
491
ర ం సభ ప స , తన ం
సభ , ప ణం మ సభ త ం ం
షప ఆయన య ం న వ ం ధృ కరణ
21/07/2020 ఇం య - స ృ మ ఇతర ష ప కల సం | 6 వ ఎ ష
ఈ ప జనం సం. తన ప ణం ధృ కరణ , ర ం స
శపథం:
2. రత శం క ర మ మ సమగత సమ ంచడం; మ
3. అత య నమ కం ర ంచడం
ఎంట .
ఒక స ప ణ రం యక , అత ఓ య మ
సభ ర క ల నం మ ర
ర ంట అ మ గ ధక శ అ .
ఒక వ అత నప ₹ 500 జ ంచబడ
ం ప ల సభ స ఓ :
1. ం న ప ణం వ మ సభ త ం ంద ం
అం ర;
2. అత అరత ద అత అ న
సభ త ం సం అన ;
3. అత వడం ఓ యడం ంచబ ంద అత న
ఏ ర ంట చటం ప రం సభ.
మ భ
ర ం సభ స క ంచ అ
అ వం మ భ ర ంచబడ
ర ం ,మ న స యం
ంగం. అ , ర ం ంఛ అం ం ం
స .
1954 , ర ం ,భ మ
ర ం స ల న చటం. 2018 , క తం
స ల ల ₹ 50,000 ం 00 1,00,000 ం ,
జకవర భత ం ల , 000 45,000 ం , 000 70,000 వర
మ లయ ఖ ల భత ం per 45,000 ం , 000 60,000 వర
ల. అంత ం 2010 , భత ం ం ంచబ ం
వ ం ప ₹ 1,000 ం ₹ 2,000 వర .
1976 ం , స ల న ల ం
ప ఐ ళ స
ర ం సభ. అం ం , ప అం
492
క ,ఉ త వస , , హన ంద ,
ద క మ ద న .
క మ మ భ
కభ క మ ర మ ర
జ సభ ర ం ర ం .
క ఫం ఆ ఇం వ మ అం వల
ర ం కఓ బ ఉం ం .
1953 , ర ం మ భ ల అమ ం
ర ం చటం అ . ఈ చటం ప రం, “ ర ం అ ”
అం ం అ ల ఎవ , అం ర మ
జ సభ ర మ క మ
సభ క . 2018 ర ం
ం జ సభ ర తం ం
ల 25 1.25 లకల ం lakh 4 లక 9 ఎ . అ ధం , ఇతర అ
సభర మం (అనజ ,సభక మ ర )అ క
ం న అ ట వద ల తం ందడం
ర ం స . 9 ఇం , ర ం ప అ
( జ సభ ర ం ) క ంచ అరత ఉం
వద భత ం (అత పదం తం ప ) వద
ర ం స ల ంచవల న అ .9 ,
ర ం ప అ ( జ ర ం )
సభ) అ సమయం జకవర భత ం ంద అరత ఉం
ర ం స ల ం న . 9D
అ చటం ప రం, సం భత ం ంచబ ం
కభ క ం న a
మం 9 ఇ (అం ల ₹ 2,000). అ ధం ,
క సం భత ం ంచబ ం
సభ మ జ సభ ర
ష మం 9 ఎ (అం ల ₹ 1000) ం న .
493
ర ం అధ
ర ం ప సభ స ంత ం అ ఉ . అక డ ఒక
క మ కభ క మ ఎ
జ సభ ర మ ర . క
సభ పర , ఉ ధ ల బృందం
జ సభ య ంచబ ం .
కభ క
ఎ క మ పద లం
క కభ ం ఎ ం ం
స ( ద ం త త). ఎ
క లయం ఉం , క భ మ క ఎ ం ం
భ య స . క ఎ క
ష ప ప ష ంచబ ం .
రణం , తం క పద ఉం
సభ. ఏ , అత తన ల ఇంత ం యవల ఉం ం
ం :
1. అత సభ స ;
2. క ;మ
3. ఆ ం న నం అత ల ం నట
అ కభస . అ వం నం వ
14 ల ంద ఇ న త త త తర ంచబ ం .
సభ క క ప లలన
ం , అత నం ంద
ం ఉన
వద అధ కత వ ంచ
ఇ , అత ఉన ప . అ , అత డగల మ
అ వం సమయం సభ ర క ఓ యం
ద సందర ం , ఓట స నత ం షయం క .
క భ ఉన డ ఇక డ గమ ం
ర యబ ం , క తన ల య మ న
త ఎ న క భ స శమ వర .
త, అ మ
క కభఅ ప మ ప .
అత స ల అ మ అ ల సంరక ,
తం మ క . ఆయన
494
సభ ప ,మ అ ర ంట ల ఆయన రయం
ష అం మ న . అత వలం అధ కత వ ంచడం కం ఎ వ
కభఅ . ఈ మ ల , అత అప ంచబడ
ర న, ధ న మ లక న ధ త మ ప ర ం ,
సభ అ క రవం మ ం అ రం.
క భ క తన అ మ ల ం
ల ం , అం , రత ంగం, య
కభ రం క నం మ పవరన, మ
ర ంట స (అ త అవ ష అ
బంధనల నబడ ). తం , అత ఈ ం క ఉ
అ మ :
1. అత సభ ఆర మ రం ర
ర ంచడం మ ర క ల యం ంచడం. ఈ
అత ధ క ధ త మ అత ఇం శ ఉం
ం .
2. (ఎ) క బంధనల త
రత ంగం, ( ) న య మ
కభ రం, మ ( )
ర ంట ర జన , సభ .
3. అత సభ న స
రం క . రం క స శం
తం బలం క ప వం .
4. అత ద సందర ం ఓ య . అత మం యవ a
షయం ఓ యడం. మ ట లం , ఎ త
ఏ పశ సభ స నం భ ంచబ ం , క
ఓ హ . ఇ వం ఓ ం ఓ అ మ
ప షంభన ప ష ంచడం ఉ శ ం.
5. ఆయన ఉభయ సభల ఉమ ప అధ కత వ
ర ం .అ ం ం షప
ఉభయ సభల మధ ప షంభన ప ష ంచం .
6. అత అభ రన ర సభ 'రహస ం ' వ అ మ ంచవ
సభ య . సభ రహస ం న ,
ంబ , ల ల అప ఉండవ
క అ మ తప .
7. డ అ ర ం ం
ఈ పశ రయం అం మ న . డ ఉన
ర సం జ సభ ప రం యబ ం మ
495
ఆ దం సం ష ప సమ ం , క ఆ ం
అ డ అ అత స .
8. స అనరత పశ ల అత ర
క భ, ంద ం ల నం త ం
పదవ క బంధన . 1992 , ం
ఈ షయం క రయం అ ం
య స క బ ఉం ం 10 .
9. అత ఇం య ఎ -అ ర ప
ర ం మధ ం అ న ర ంట
రత శం మ పపంచం ధ ర ం . అత
కస ఎ -అ ర ప ం
శం సనసభల అధ .
10. ర ం స లంద ర య
కభక మ పర కణ
ప . అత ర
సల క , క మ జనర
పర క .
తంత ం మ కత
క లయం ప ప ష , పద ఉం
మ అ రం, తంత ం మ కత అ ం
11 .
ం బంధన తం మ
క లయం క కత:
1. అత పద ల భదత క . అత ల ంచవ
సభ ఒక ప కత ఆ ం న నం త
(అన , అప సభ స లంద ఎ వ మం )
మ రణ (అన ,
స సభ ఉ మ ఓ ). క ఈ కద క
లం క ఉన త ప గ ంచవ మ చ ంచవ
క సం 50 మం స ల మద .
2. అత మ భ ల ర ం ర ం .
క ఫం ఆ ఇం వ
ర ం కఓ బ ఉండ .
3. అత ప మ పవరన ం చ ంచ మ మ ంచ
సభ ఒక ఖ న చలనం తప .
4. యం ం ర ం అత అ
సభ క ర ంచడం బ ఉండ
496
ఏ క అ రప .
5. అత ద సందర ం ఓ య . అత మం యగల a
జ న ఓ యడం. ఇ నం ం
క కం .
6. అత న త కమం ఉన త నం ఇవ బ ం .
ఆయన ప న య ఏడవ ం ఉం
రత శం. అం , ఆయన అ ట కం ఉన త ం ఉం
మం , ప నమం తప
మం .
ట , క ఖ తం పక తర త వ . అక డ ఒక
క తన న స శం మ
జ యం తటసం ఉండం . ఈ ఆ గ కర న స శం
క య రత శం ంచబ ం
ఉన త న ల ఎ న తన సభ త ం.
సభ క
క క ఎ ం
సభ స ల ం . అత త త ఎ బడ
క ఎ క జ ం . ఎ కల
క క త ప ష ంచబ ం .ఎ ఆ
క ఉం , క భ మ క ఎ ం ం
భ య స .
క క రణం పద ఉం
క భ తం . అ నప , అత అత యవ
ం ల ఏ ం లయం:
1. అత సభ స ;
2. క యడం ఆయన ;మ
అప కభస . అ వం నం యవ
14 ల ంద ఇ న త త త తర ంచబ ం .
క క లయం క ల ర
అ ఉన . ం ఉన ఆయన క వ వహ
సభ ం ం జ . ం సంద , అత
క కఅ అ ల umes ం . అత అధ కత వ
ర ం ఉభయ సభల ఉమ ం , క షయం
అ వం ం ం .
క ద ఇక డ గమ ం
క అ నం . అత ధతవ
497
.
క ఒక ప క హ ఉం , అన
అత ర ంట స య ంచబ న
క , అత స యం లకం ర అ .
క వ , క , అధ కత వ ం ట
ఇ , ద సందర ం ఓ య ; అత త మం యగల
షయం ఓ యడం. ఇం , ఒక నం న
క ల ం ప లన ఉం
ఇ , అత సభ ట అధ కత వ ంచ
ఉండవ .
క అధ కత వ ం న ,
క సభ ఇతర రణ స ల ఉం . అత యగల
సభ డం , రక నం మ ఏ ఓ యం
సభ ం పకశ . రణ తం ల ం
ర ం ర ం న భత ం, మ క వ యబ ం
ఫం ఆ ఇం .
10 వ క భ వర , క మ
క రణం అ ర ం న . 11 వ ం
సభ, క ం ఏ యం ఉం
అ ర ( లక ట ) మ క పద
ప న ప పక ం .
క మ క
ల , ప క ప ణం యవ మ సభ ందవ
అం ర.
క మ క క సంస ఉద ం
రత ప త ం 1921 రత ప త చటం బంధనల ప రం
1919 ( ం - సంస రణ ). ఆ సమయం ,
క మ కర షప అ
వ స ం మ అ మకరణం
1947 వర న ం . 1921 ం , రత గవర జనర
ంద సనసభ స ల అధ కత వ ం
. 1921 , డ మ స నం
రత గవర జనర త ద య ం
క మ ద క (వ స )
సన సభ. 1925 , ఠ .ప ద
ర మ ంద సనసభ ద ఎ న క
అ ం . 1935 రత ప త చటం ర బ ం
498
ంద అధ మ ఉప ష ప మకర
క మ క సనసభ
వ స .ఏ , త మకరణం 1947 వర న ం
1935 చటం క స ఖ గం అమ .
వలంక మ అనంతసనం అయ ం క ప కత క ఉ
ద క మ ద క (వ స )
క భ. వలంక క పద ఉ
ంగ అ ం ( సనసభ) అ
క ర ం . సభ క పద ఉ
1946 ం 1956 వర ఒక ద బం రంతరం.
సభ పర ల
క భ బంధనల ప రం, క
స ల ప మం ంచ పర ల .
ఎవ న సభ అధ కత వ ంచవ
క క . అత అ అ ఉ
అధ కత వ ం ట క . క త వర అత పద ఉం
పర అ . క స ఉన
పర , ర ం న ఇతర వ
క ప ం .
క స అ ఇక డ
అధ సభ అధ కత వ ంచ
క క ఉ . అ వం సమయం ,
క క ల అ వం స ర ం
ష ప ఉన సభ ఈలప భజనంయసం య నంత
ంచవత ర . ఎ క జ .
క ం
ంగం అం ం న , వ క
ద స ం సభ తన ల ం
త ఎ న క భ. బ , ష ప a
క ం కభస . రణం ,
సం య స ఎం క . ష ప స యం
క ం ప ణం .
క క కఅ అ ఉ . అత
త ఎ న కభ ద స అధ కత వ . తన
499
త స ల ప ణం యడం ప న కరవ ం. అత
త క ఎ వ సభ అ మ ం .
త క సభ ఎ న , లయం
క ంఉ . అం వల, ఈ లయం a
క లయం, 12 .
జ సభ ర
జ సభ ం అ అం
ర . రత ఉ ధ ఎ -అ ర
జ సభ. ం ప ఏ లం
షప షప ల ర ం ట , అత
జ ర లయం క ల ర ంచ డ
సభ.
జ సభ ర అత ం ల ంచవ
ఆయన ఉప ష ప లయం ం ల ం నట త .
ం అ , ర కఅ మ
జ సభ క ఉం ం
సభ. అ , క ం ప కఅ ఉ
ర ఆనం ంచ :
1. డ అ క ర
మ ఈ పశ అత రయం అం మ న .
2. ం సభల ఉమ ం క అధ కత వ
ర ం .
క (సభ స ) ం ,
ర సభ స . క
ర ద సందర ం ఓ య . అత ఒక గణం యవ
ఓట స నత ం షయం ఓ యం .
ఉప ష ప జ స అధ కత వ ంచ
అత ల ంచ నం జ న సభ ర
ప లన . అ నప , అత జ వ మ డవ
ఇ మ చర ల నవ , ఓ ం ం ,
అ వం సమయం ( క ద సందర ం ఓ యవ
అత ల ం సం ఒక నం ప లన ఉన
క భ).
క షయం , మ భ
రరత క ర ఫంం మ ర అంం . వల బ
వ ఉండ
ర ం కఓ .
500
ఉప ష ప ష ప ప ఏ లం
షప ల ర ం , ఆయన ఎవ అరత
జ సభ ర ం న తం భత ం.
ఆయన ష ప తం మ భత ం
అ వం సమయం.
జ సభ ర
ర జ సభ ం ఎ ం
స ల .ఎ లయం
ర ఉ , జ సభ మ క స ఎ ం ం
ంచం .
ర ం తన ల
:
1. అత జ సభ స ;
2. ర యడం ;మ
అప జ సభ స . అ వం నం
14 ల ంద ఇ న త త త తర ంచవ .
ర ర క ల ర
లయం ఉన ఉప ష ప ప న
షప షప ల ర . అత
త వడం న ర ప ం
ఇ . ం సంద , అత అ అ ఉ
ర .
ర ద ఇక డ
ర అ నం . అత ధతవ
జ సభ.
ర , ర అధ కత వ ం ట
సభ, ద సందర ం ఓ య ; అత మం యగల
షయం ం ఓ . ఇం , ఒక నం న
ర ల ం ప లన ఉం
ఇ , అత సభ వ అధ కత వ ంచ
ఉండవ .
ర సభ అధ కత వ ం న ,
ర సభ ఇతర రణ స ల ఉం . అత యగల
సభ డం , రక నం మ ఏ ఓ యం
సభ ం పశ .
501
ర , ర ఎ
క రణ తం
ఫంమ ఆ ఇం
భత ం. వ ర ం .
ర ం మ
జ సభ ఉ ధ ల
జ సభ బంధనల ప రం, ర
స ల పర ల .ఏ ఒక
ర న సభ అధ కత వ ంచవ
ర . అత అ అ ఉ
అధ కత వ ం న ర . క త వర అత పద ఉం
పర ల .
ర ల స న
ప తం, సభ ర ం న ఏ ఇతర వ అ ప ం
ర .
స ఇక డ
అధ సభ అధ కత వ ంచ
ర ర ఉ . అ వం సమయం
సమయం, ర ల అ వం స ర ం
ఈ ప జనం సం అధ య ంచవ .
ఉన ల భ య నంత త ర ఎ క జ .
ర ం క య
ర ం ప సభ ప క క య బ ం ఉ
స ంతం, ం ం రణ న ఉండవ
ఇ . మకం మ ప ల యం ంచబ ం
ర ం . ప సభ క స లయం a
కట జనర . అత శ త అ మ య
సభ ం ఆ స .
502
ర ం య
సభ య
క భ బంధనల ప రం, 'సభ య ' అం
ప నమం , అత కభస అ , a
కభస మ అ న మం
ప నమం సభ య వ వహ ంచ . ఉం
జ సభ 'సభ య ' . ఆయన మం
మ జ సభ స మ ప నమం
మం ప య . ం ం ఇం య
ఇ ఒక ర పవరఖన . నఅత చరణ మ య పత క ప
ఒక ఉప ం
యవ
సభ. USA అ చరణ అం
' య '.
ప పక య
ర ం ప సభ , ' య
ప పక '. అ ద ప పక య
సభ తం బలం క పదవ వం కం త వ
ఆ సభ ప పక య ం ం . ఒక
ప త ర ంట వ వస, ప పక య
ఖ న త ఉం . అత ప న a
ప త ల త క మర
ప యప అం ంచం . అం వలన, య
సభ, జ సభ ప ప జ
1977 చటబద న ం . తం ల ం ,
స న నభ మ ఇతర క
మం . 1969 ప ప ల అ క య
ద ంచబ ం . USA అ చరణ
' య 'అ .
జ య వ వస ఒక ప క సంస ఉం
' '. ఇ సమ ల త సం ప పక ఏర ం
లక మం వరం మ భ ష మం త ఖ స ల దం యడం
ల . ఈ డ మం వరం , లకం ప స
సంబం త స ' డ'
503
ప పక మం వరం. ఈ డ 'ప యం ప ం
'ప త ఉం . అం ఐ
ం ప పక య 'ప యం' అ వ ం
ప న మం '. అత మం ం మ ంచబడ
ప త ం.
సభ య మ య ల ఉన ప
రత ంగం ప ప ప ంచబడ
సభ మ ర ంట య ల నబ
వ స సనం. ' ' లయం, మ
రత ంగం బంధనల నబడ
సభ ర ంట సనం. ఇ ఆ రప ఉం ం
ర ంట ప త స .
ప జ య , లక ప ప ల స ంతం
ర ం . ఆయన జయ య ం
అ ం డ ప . అత అ
తన స ల జ ం ధత
ద సంఖ మ మద అ లం వ కం ందడం a
ప క సమస . అత పవరన యం మ పర
ర ం .స ఆ ల ం ఉం ం
ఇ న. క కమ క చర వ .
504
ర ం ష
ర ంచడం
అధ ఎప క ప సభ
ర ం స శం. , ం షన మధ గ ష అంతరం
ర ం ఆ లల క ఎ వ ఉండ డ . మ ట లం ,
ర ం క సం ం స శం . రణం ఉ
సంవత రం ష , అం ,
1. బ ష ( బవ ం వర );
2. పవ ల ష ( ం ంబ వర ); మ
3. ంట ష (నవంబ ం ంబ వర ).
ర ం క ' ష ' అ మధ ఉన లం
ద సభ మ ప ష ( ర
క భ ). ఒక స శం , సభ స శమ ం
ర ల . మధ వ వ
ఒక సభ క ష మ త ష న as స కరణ
' డ' అ .
ర ం స శం అ క స ఉం .ప స శం
ఒక ం ం ఉం , అం ఉదయం 11 ం ఉం ం
ఉదయం 2 గంటల ం మ హ ం 2 గంటల ం యంతం 6 గంటల వర . ఒక
ర ం ర యవ
చ వడం ంచడం ర యడం ( క భ షయం ).
న ం నప ం
సమయం, ఇ గంట , వ .
అం ర ం స ంచడం
రవ క లం. మ ట లం , సభ ప న
కలప ఒక ట ం , యడం అ
మర . కశ అ నం చ ం
సభ ం అ
సమ వదంఉం సభ
. అత a అ
వడం
505
ఏ సమయం త త సభ యబ ం
చ .
Prorogation
ం ఆ స ( క ర ) సభ పక
ఒక ష రం ర న ప ం .
, ష ప ష
ష క ష .అ , ష ప యవ
ష ఉన సభ త ంచం .
మ ష మధ ష
22.1 సంగ ంచబ .
ర
జ సభ, శ త సభ వడం, బ ఉండ
ర . సభ త ర బ ఉం ం . ఒక ం
ష , ఒక ర ప త సభ క అంతం ం ,
మ రణ ఎ క జ న త త త సభ ఏర ం .
సభ ర ం ం ం జరగవ
:
1. స యం లక ర , అన , పద లం సమ
ఐ య లం ం న బంధన
అత వసర;
2. సభ ర ల షప ర ం న డ ,
అత య అ రం క ఉ . ఒక కభ
రణ పద లం ర ం క ం
ర య .
సభ ర అ న , ల స అ రం,
కద క , , , ష మ ం ం ం ఉ
క త . అ (మ ంత న ంచబ ) ఉం
త ఏర న సభ ప శ టబ ం . అ ,
ం ం ఉన మ ప ం నఅ ం ం
ప త లక త తగ
కభర . ం సంబం ం నం
ం ధం ఉ :
1. సభ ం ం ఉన (
కభ జ సభ ప రం యబ ం ).
506
2. కభఆ .ం న
సభ జ ం ం ం ఉం
3. అసమ రణం ఉభయ సభ ఆ ంచ
మ ఉమ ం క ఉన అధ య
కభర ం , తగ .
4. జ సభ ం ం ఉం ఆ ంచ
సభ తగ .
5. ఉభయ సభ ఆ ం న , అం రం ం ం ఉం
అధ తగ .
6. ఉభయ సభ ఆ ం న అధ ఇ
గృ ల న ons ప లన పం ఉండ .
ప క 22.1 యడం vs ష
Prorogation
1. ఇ వడం త ం 1. ఇ ం a
మ క ష వడం ఒక ష
. ఇ .
2. ఇ అధ కత వ ంచడం జ 2. ఇం అధ త యబ ం
సభ అ . రత శం.
3. ఇ ల ప తం య 3. ఇ ప తం య
ఏ ఇతర రం ం ం ఉం ఏ ఇతర రం
సభ ం మ సభ ం ం ం ఉం .13
ఎ రం ంచవ అ ,అ ం ం ఉ
సభ మ క ం . ( సం ం )
ల ప చయం ం ) ఆ
ష మ
ఇ
త ప ష . ట ,
ష ం వ ం
అ ఏ
రం ం ం ం ఉం
.
రం
రం అం క స స ల సంఖ
ఏ య ం సభ ఉండం . ఇ ఒక -
507
ప సభ తం స ల పదవ వం
ం ఆ స . అం క సం 55 మం స ఉం
కభ మ 25 మంస జం ఉ
సభ, ఏ రం ర ం లం . రం క
సభ స శం , ఇ అధ కత వ ం కరవ ం
అ సభ య స య
రం ఉం .
సభ ఓ ం
ం ం ఉమ ం వద అ ష
స ల ఓట ఇ ర ంచబడ
ప తంగం మ ప ఓకంం , న ం షఅ న ం . వలం త
ష ప అ శంసన, ంగ సవరణ,
ర ం ం అ ల ల ంచడం మ ద న ,
ప క అవసరం, రణ .
ఒక సభ ం అ దట ఓ య
ఉ హరణ , స నత ం షయం ం ఓ ఉప ం
ఓ . సభ క రక సంబంధం ం అ
ఏ అన ర ఓ ం నడం ఏ
సభ త ం.
ఓ ం సంబం ం ఈ ం అం ల గమ ంచవ
కభ నం:
1. చర ం , క ఉం
ష అ లం ఉన ప ంచం మ ఆ ంచం
'అ ' అ పం మ ష వ కం ఉన ' 'అ పం .
2. అ క ఇ అం : ' అ ( ,
ఒక ళ) ఉండవ . ' క అ యం ఉం
పశ క రయం స యబడ , అత
ం :అ ( , ఒక ళ) క ఉం ం '
మ సభ ం పశ ర ంచబ ం
తద ణం .
3. (ఎ) ఒక ర సంబం ం క అ యం ఉం a
పశ స యబ ం , అత ఉం ల ఆ
య .
( ) ల కన సమయం న త త, అత
పశ ండవ ఉం పక ం
అత అ యం ప రం 'అ ' ' 'క ఉ .
508
( )అ పక ం న అ యం మ స యబ , అత తప క
ఆప యడం ఓ న యబ ల ంచం
ఆ ఓ ర 'అ ' మ ' ' ల ఉప ంచడం
సభ స ల .
4. క అ యం ఉం , జ అనవసరం ఉం ం
అత 'అ ' మ ఉన స ల అడగవ
' ' సం వ స ప ల రగడం మ a
ంచబ న , అత క ర పక ంచవ
. అ వంట , ఓటర ఉండ డ
.
ర ం ష
ంగం ం మ ఆంగ ష పక ం ం
ర ం రం ల సం ష . అ ,
సభ పసం ంచ ం అ ఒక స అ మ ంచవ
అత తృ ష. ఉభయ సభ ఏ
ఏక ల అ దం సం. ఇం అ నప
ప గ నత త ల ష యబ ం
ంగం రంభ న సంవత ల ం (అం ,
1965), అ క షల చటం (1963) ఇం అ మ ం ం
ం న ం .
మం మ
ఒక సభ స ల
అ, ప మంజనరమ హ
అ జనర ఆ ఇం డ మ హ ఉం
ం ం క రక , ం ం క ఏ ఉమ ం
ఇ మ ర ం క ఏ క అత
స ,ఓ హ ం . ం ర ఉ
ఈ ంగ బంధన ంద:
1. ఒక మం ఒక సభ ర క నవ
అత స . ఇం లం ఒక మం
కభ ం న
జ సభ ర క మ దం .
2. ఒక మం , సభ స
ఉభయ సభల ర క నం . అ తప స
ఒక వ ఆ మం ఉండగలడ ఇక డ గమ ంచం
509
ల , ఆ స ం
ర ం .
ం - ష
ఇ త త త ఉన క భ క వ స ం
సభ ఎ ం . ప తం ఉన స
త సభ ఎ క
ం - అ .
510
ర ంట లప క
పశ గంట
ప ర ంట ం క ద గంట సం యబ ం .
ఈ సమయం , స పశ మ మం ల అ
రణం స ఇవ ం . పశ ర ,అ ,
నకతం, నకతం మ న .
ఒక న ం ం పశ ( షత) ఒక అవసరం
కస నం మ అం వల అ బంధ పశ అ స ంచవ .
ఒక క పశ , మ , ఒక త ర క అవసరం
స నం మ అం వల, అ బంధ పశ అ స ంచ .
ఒక న పశ ఇవ డం అ
ప ల క త వ. కం స నం ఇవ బ ం .
మం ల , పశ అడగవ
స . అం వల, ఒక పశ a
పశ క షయం సంబం ం నట స
, జ ష రం అ సం ంచబ న ఇతర షయం
ఆస ధ త వ ం సభ. నం
అ వం పశ సంబం ం అ స ం న
ఒక మం పసం ం న పశ .
నకతం, నకతం , న పశ ల మ
స ల పశ ఆ పచ , , ం రం ంచబడ
ం మ ప రం వ స ఒక ం య
మ క.
అవ
పశ గంట ం , గంట నబడ
న య . అం వల ఇ అన క ప కరం
ంద ం ర ం స ష ల వ
. పశ గంట త త గంట రంభమ ం
మ ఎ ం వర ఉం ం (అన , రణ రం
ఇ ) ం .మ ట లం , మధ సమయం అంతరం
పశ గంట మ ఎ ం గంట అం . ఇ
ర ంట ల రంగం ర య ఆ ష రణ ఉ
1962 ం ఉ ఉం .
511
ష
రణ ప ఖ త ఉన అంశం చర జరగ
అధ సమ న చలనం తప
అ . సభ తన ర అ ల ధ ష ల వ కం ం
కద కల కరణ రస రణ సమస
మం స .
చర జ ం స క ం న కద క
ధ ష ప నవ ల వ : 14
1. స ం ష : ఇ స యం ప ప క న స తంతత
వం ఖ న షయం వ వహ ం ప దన
ష ప అ శంసన ఖ ఎ కల ల ంచడం
క షన .
2. ప య కద క: ఇ ప యం క న కద క
అస కద క మ ప ప ం . ఉం
సభ ఆ ం ం , ఇ అస కద క అ గ ం .
3. అ బంధ కద క: ఇ స యం , కద క
అరం మ ం సభ ర ప
సభ క అస చల రక ల చన.
ఇ ఉప వ భ ంచబ ం :
(ఎ) స యక కద క: ఇ రణ రం ఉప ంచబ ం
ధర ల ల ం ం .
( ) ప ం ష : ఇ చర సమయం తర ంచబ ం
మ క సమస మ ఆ సమస అ గ ంచ పయ ం .
( ) సవరణ: ఇ ఒక త సవ ంచ ప యం ర పయ ం
అస కద క.
త ష
A చర త ంచ స తర ం న ష ఇ
సభ ం షయం. ష సభ ఆ ం నట ,
చర ంట ఆ ం మ ఈ షయం ఓ యబ ం . అక డ
ర ల త కద క 15 :
(ఎ) ం జ : ఒక స క న ఇ ఒక
'త నంత చ ంచబ న షయం ఇ ఉం
ఓ '.
( ) కం ం త: ఈ సందర ం , క బంధన
ర జ ష ం వ క ంచబ ం
చర రంభం. చర కవ ం
తం మ తం గం ఓ య ఉంచబ ం .
512
( ) కం త: ఈ రకం ంద, ఖ న బంధన త

చర మ ఓ ం మ క ం సం ం
బంధన ట యబడ మ ఆ ం న బడ .
( ) త: క చ ంచ బంధన ఉన ఇ ఒక
ఓ య ఒక నం ఉంచబ ం
సమయం బ చ ం న ( ం న సమయం
చర ం ).
ష
ర ంట అ ల ఉలంఘన ఇ సంబం ం న a
మం . ఒక మం అ ం న అ స క ం
సభ కఒక స ల అంతకం యడం
ఎ వ హ ల ఉలతంఘనఇవ డంల ం స ల
వ క ం న స . సంబం త వ ల ం ంచడం ఉ శ ం
మం .
అ న ష అ
ర ం ఒక స దృ వ ప చయం
అత వసర ప ఖ త ఉన ష ,మ మం
ఆ షయం అత ం అ క పకటన.
గంట, ఇ ర ంట నం ఒక ర య ఆ ష రణ
మ 1954 ం ఉ ఉం . అ , నం
గంట, ఇ న య ల నబ ం .
నం
ఇ సభ దృ ఆక ంచ ర ం ప శ టబ ం
అత వసర ప ఖ త క ఖ త న షయం, మ అవసరం
50 మం స ల మద . ఇ ర అంత యం క ం
రం, ఇ అ రణ న ప కరం ప గ ంచబ ం .ఇ
ప వ కం అ శంసన క ఒక అంశం ఉం ం
అం వల జ సభ ఈ ప క ఉప ంచ అ మ .
నం చర త వ
ం గంట మ ల క ఎ వ.
రం క సం ష తర ం హ
సభ ం ప ల బ ఉం ం :
1. ఇ ఖ త న, స క, అత వసర మ ఒక ష వ
ప ఖ త;
2. ఇ ఒక కం ఎ వ ష ల కవ య డ ;
513
3. ఇ ఇ వ ష ష ప తం
సంభ ంచడం మ రణ పరం ం ంచ డ ;
4. ఇ ప క హ ప ంచ డ ;
5. ఇ ఒక షయం చర న ద ంచ డ
అ ష చ ం ;
6. ఇ ఉన ఏ షయం వ వహ ంచ డ
;మ
7. ఇ ఒక పశ వ త డ
న కద క.
ష
ంగం ఆ క 75 ప రం మం ల మండ
సభ స ధతవ ం . అరం ఏ టం
మం త ఖ సం క ఉన ంత లం లయం ఉం ం
క భ స ల ఎ వమం . మ ట లం ,
సభ ఆ ంచ ం మం త ఖ పద ం ల ంచవ
స కద క. ష 50 మం స ల మద అవసరం
ప శం.
ష
సం క కద క త నం వ ం
న ఆ ల క అ వృ ం నప ల ఎ వ ప కరం
ఫ తం ర ం , ప మ సం రం
ప ర సన
. ప ఏర
ం ల షప
.ఆ ప త ం, ,ఆ
స ంత , కద క క ంచడం ంచ పయ ం
సం మ సభ వడం. ఉం
స కద క ప లం ఉం ం , ఇ పత ం
ప త ం 15 ఎ .
ష
ఒక అ శంసన కద క అ స చల న ం ఉం ం
పబ ం ప క 22.2 .
ష ఆ ం
ప ర క ఎ కల త త ద ష మ ద ష
ప ఆ క సంవత రం అధ పసం .ఈ ,
అధ క మ రక ల వ
514
ప సంవత రం మ త సంవత రం ప త ం. ఈ
ం క , ఇ 'పసంగం ం అ ణం ఉం ం
ట ం సనం ', ర ం ఉభయ సభల చ ంచబ ం
' ష ఆ ం ' అ చలనం . వ
చర , ష ఓ యబ ం . ఈ కద క ఆ ం
ఇం . క , ఇ ఓట స నం
ప త ం. అధ ఈ రంభ పసంగం ఒక
ర ం స ల ంచ సందర ం అం ఉం
ప ప ంచ మ మ ంచ చర మ చర
మ మ ఫ ల ప లన.
- -ఇం - గల ష
ఇ క అం క ం న ష ,
చర సం ప ష ంచబ ం . క , ప ం న త త
సభ ర మ సంప ం
సభ య రం క ర
సల క , ఒక ంత ం ం
అ వం చలన చర .
ట ష
ఇ / ష / చర య ఒక చలన
జ ష ద న గ త ంచ ఆలస ం య ఒక ష a
సభ ప లన ఉన రం. a తర ంచవ
ష నత తఎ స . చర
ట ష ఉన ప ప తం
అ వం కద క. క అ యం ఉం అ ం ష
సభ బంధనల గం, అత ంట టవ
పశ పశ ప ంచ క ంచం .
ం ఆ ఆర
ఒక స రణ జ న ఒక ం ఆ ఆర ంచవ
ఇ నం క రణ య ల ంచ . క ఒక ం
ఆర క వరణ అమ సంబం ం న
సభ యక ంగంంచం ఇ మవం కథ
యం ఒక పశ వ
అ క క అవ హన ఉం . ఇ రణం ంచబ ం
ప యం ంచ ప పక స .ఇ
515
అ రణ న ప కరం ఇ ం చర ల ం
. ం ఆ ఆర ద చర అ మ .
22.2 ష vs ష
ష ష
1. ఇ ర ల 1. ఇ నవల న అవసరం
కరణ సం కరణ ర
సభ. క భ.
2. ఒక వ కం తర ంచవ2. వ కం తర ంచవ
వ గత మం ఎ తం మం ల మండ
మం ల స హం త .
3. ఇ సం తర ంచబ ం 3. ంచ ఇ తర ంచబ ం
మం ల మండ క సం
ష మ సభ
చర . మం .
4. అ అ 4. అ అ
సభ, సభ,
మం యవల న అవసరం
మం
లయం ం . లయం.
అర-గంట చర
ఇ త నంత ప ఖ త ఉన షయం ం చ ంచ ఉ ంచబ ం ,
ఇ చర మ స నం ఇవ బ ం
స షయం స షత అవసరం. క ంచవ
అ ం చర ల రం .అ కం
సభ ం ష ఓ ం.
న వ వ చర
ం న సమయం వ ం గంటల చర అ అం
అ ం చర ం గంట ంచ డ . క స
ర ం అత వసర ష ల ఇ వం చర ల ంచవ
ప ఖ త. క రం ం ంచవ
ఇ వం చర . ం అ క కద క
ఇ ఓ ం . ఈ ప కరం 1953 ం ఉ ఉం .
516
ప క ప వన
ం ఆ ఆర వ త షయం
పశ సమయం , అరగంట చర , స ల వ వ
చర నం ంద, శద ం
సభ క ఏ యమం ప రం ప క ంద ంచవ
జ సభ ప ంచం . స న న న ప కరం
కభ ' 377 ంద (ప వన) అం .
స దృ ఆక ంచ ల తర ంచవ
రణ ప ప జ సంబం ం న ష ల ఇ ప త ం.
నం చర ఖ తం మ పల ఉం ం
నం క ప . తర ం న స
సవరణ తప ఉపసంహ ం
సభ ల .
వ వ క ంచబ : 16
1. స ల నం: ఇ ఒక
స (మం ం ). ఇ త చ ంచబ ం
ప య క ల మ మ హం వడం.
2. ప త నం: ఇ ఒక
మం . ఇ మ రం ం ఏ వ
రం.
3. చటబద న నం: తర ంచవ
స మం . ఇ ఎల ఎం కం
ంగం ఒక బంధన అ స ం ప శ టబ ం ఒక
ర ం చటం.
ం అం ల కద కల ం న ం ఉం :
"అ ఖ న కద కల వరం వ ,
అం , ప జ ష ఒక ష రకం కద క. అ
కద క తప స ఖ న నవసరం . ఇం , అ
సభ క ఓ కద క తప స ఉంచబడ , అ
అ ల ఓ యడం అవసరం. ”17
ర ం
ర ం పథ రం ం
లవ అ ల రత స శం .
517
ల :
1. వత ల అ ల ప చయం యడం మ
ర ం ;
2. కమ కణ మ సహనం ంపకం క ంపడం
వత మన ల త; మ
3. స జం థ క వల ం ం ంచడం
ప మంమ స న ంద క ంచడం
ప మ సంసల ప దృక థం.
ర ంట వ వ ల మం త ఖ అవసర న
ప చయం యడం ల కణ మ హం
పథకం.
518
ర ం చటపర న నం
సన నం ఉభయ సభల ఒ ఉం ం
ర ం .ప ఒ దశల
ప సభ. అ చటం సం ఒక ప దన మ ఇ ఒక అ ం
సకమం అమ న చటం చటం.
ర ం ప శ న ం ర :ప
మ (ప త మ అ
స ల వ స ). ం ం నప
అ రణ నం మ అ దశల ం ం
ఇ , 22.3 న ధం అ ధ అం ల న ం ఉం .
ర ం ప శ న ల వ క ంచవ
వ :
1. రణ , ఇ ఇతర ష ల సంబంధం క ఉం
ఆ క ష ల కం .
2. ఆ క ష ల సంబం ం న మ
ప , ప వ యం ద న .
3. ఆ క ,ఇ ఆ సంబం ం న
ష ( డ ల ం న ం ఉం ).
4. ంగ సవరణ , సంబం ం న
ంగంంగం
ల సవరణం .ం
ర ల ల చటం. సంబం ం
రణ ల , డ మ ఆ క ఇక డ వ ంచబ .
ంగ సవరణ ల సంబం ం న నం
వరం వ ం అ యం 10 .
రణ
ప రణ ఈ ం ఐ దశల
ర ం సనం సకం సం ంచ ం :
1. ద పఠనం
ర ం సభ రణ ప శ టవ .
అ ం మం మ ప శ టవ
స . ప శ ల స అడ
సభ ల సం. సభ మం న
ప చయం యం , క వ చదవడం ప చయం ం
519
కమ ల . ఈ సమయం చర జరగ
క. త త, ఈ ఆ ఇం ప ం . ఒక ఉం
ప శ ట ం ప ంచబ ం , ల
ప శ ట ఇ అవసరం . 18 ప చయం
మ ప రణ ద
పఠనం.
22.3 ప vs
ప
1. ఇ ప చయం యబ ం 1. ఇ ఏ ప చయం
ఒక మం ర ం . ఇతర ర ం స
ఒక మం కం .
2. ఇ క ల ప ం ం 2. ఇ క ం ప ం ం
ప త ం ( లక పజల ప పక
). ప ం .
3. ఎ వ అవ శం ఉం 3. త వ అవ శం ఉం
ర ం ఆ ం ం . ర ం ఆ ం ం .
4. సభ రస ం ం 4. సభ రస ం ం
వ కరణ స నం ఎ వం
ర ంట ర ంట సం
సం ప తం
ప తంమ యవ .
.
5. సభ ప చయం 5. సభ ప చయం
ఏ ల అవసరం. ఒక ల అవసరం.
6. ఇ యబ ం 6.
సంబం త గం స ధత
చటం సంప ం సంబం త.
ఖ.
2.ండవ, పఠనం
ఈ దశ జనర త ం , అం ం ం
వర త క ప లన మ ఆ umes ం . అం వల, ఇ ఏర ం
అమ అ ఖ న దశ. ,ఇ
520
దశ మ ఉప దశ ఉం ,అ రణ దశ
చర , క దశ మ ప లన దశ.
(ఎ) రణ చర దశ
క త స లంద పం యబడ .
మ బంధన చ ంచబ
రణం , వ చ ంచబడ .
ఈ దశ , ఈ ం సభ వ
చర :
(i) ఇ ంట ప గణన వ
ఇతర ర ;
(ii) ఇ సభ క ఎం క క ంచవ ;
(iii) ఇ ఉభయ సభల సం క క ంచవ ;
మ
(iv) ఇ పజల అ య య పం యవ .
క సభ స ఉం
ఉద ం ం మ ఉమ క స ల క ఉం ం
ర ం ఉభయ సభ .
( )క దశ
ఎం క క ంచడం రణ పద
.ఈక ణం మ వరం ప ం ,
బంధన ప రం బంధన. ఇ బంధనల సవ ంచగల , ం
అంత న ల ర డం. ప లన నత త
మ చర , క సభ ం .
( )ప లన దశ
సభ, క ం క ం న త త,
బంధన ప రం బంధన క బంధనల ప ం .ప బంధన
చ ంచబ ం మ ఓ యబ ం .స యవ
సవరణల తర ంచం మ అం క ం నట , అ గం అ .
3. డవ పఠనం
ఈ దశ , చర అం రం రస రణ ప తం యబ ం
తం మ సవరణ అ మ ంచబడ
సంబం ం న రణ ఇప ఉ
ండవ పఠనం దశ ప ం . ఉం
స మ ఓ ం అం క , ప గ ంచబ ం
సభ ఆ ం ం . ఆ త త, క ంచబ ం
521
సభ ం ఆ స మ ండవ ప రం
ప లన మ ఆ దం సం ఇ . ఒక ఉన ంచబ ం
ఉభయ సభ ఉన ర ం ఆ ం ం
సవరణల ం అం క ం ం .
4. ండవ సభ
ండవ సభ ,ఈ ం ం
దశ , అం , ద పఠనం, ండవ పఠనం మ డవ పఠనం.
ఈ సభ ం ప ఉ :
(ఎ) ఇ ద ఇ పం న ఆ ంచవ (అన , ం
సవరణ );
( )ఇ సవరణల ఆ ంచవ మ ద ఇవ వ
న ons ప లన సం ఇ ;
( )ఇ రస ంచవ ; మ
( ) ఇ ఎ వం చర క వ మ అం వల ం ం ఉం ం .
ండవ సభ ఎ వం సవరణ ం ఆ
ద సభ ండవ ం న సవరణల అం క ం
ఇ , ం ఆ ం న
తన అం రం సం ఇ మ అ అధ పంపబ ం .
మ , ద సభ సవరణల రస
ండవ సభ ం న ండవ సభ రస ం
తం ండవ సభ ఎ వం చర
ఆ ల , ప షంభన జ ంద . ప ష ంచ
అ వం ప షంభన, అధ ఉమ ం
ం ఇ . స జ ఓ
ఉమ ం ఆ ం , ఉన ంచబ ం
ఉభయ సభ ఆ ం .
5. ష ప అం రం
ర ం ఉభయ సభ ఆ ం నత తప
ఒంట ఉమ ం వద, అధ అత సం సమ ంచబ ం
సమ ం . అధ ం ప ఉ :
(ఎ) అత తన అం రం ఇవ వ ;
( ) అత తన అం యవ ;
( ) అత గృ ల న ons ప ంచ ఇవ వ .
అధ తన అం రం ఇ , ఒక అ ం
చటం మ సనం సకం ఉంచబ ం . షప
అత అం రం, అ ం మ చర . ఉం
న ons ప లన సం షప ఇ మ అ ఆ ంచబ
522
సవరణల ం ఉభయ సభ మ
తన అం రం సం ష ప సమ ం , అధ తప క ఇ
అత అం రం. ఈ ధం , ష ప వలం ఆనం
"స ."19
డ
ంగం ఆ క 110 డ క ర చనం వ వహ ం
. ఒక ఉం అ డ ప గ ంచబ ంద ం
ం 1. అ ంచడం
ష , రల యడం ఏ , ఉపశమనం
వ వహ ం, ' త ' బంధనయంతణ :
ఏ ప ;
2. య డ వ యం ంచడం
ప త ం;
3. క ఫం ఆ ఇం అ
రత శం క ఆక క , డ ం
అ వం ఫం ం డ ఉపసంహరణ;
4. కక ఫం ం డ ంచడం
రత శం;
5. క వ ఏ వ యం క పకటన
రత శం క ఫం అ ం ంచడం
వ యం;
6. క ఫం డ ర
రత శం రత శం క ప అ ఇ
అ వం డ , య లఆ
ఒక ష ం;
7. న నఏ ష ల సంబం ం న ఏ షయం.
అ , ఒక డ ంచ డ
ఇ త రణం:
1. జ ఇతర జ ంచడం,
2. ల సం ల ం ం
అం ం న వ ;
3. ంచడం, ర యడం, ఉపశమనం, యంతణ
క ప జ ల సం ఏ క అ రం సంస ఏ ప .
డ అ ఏ పశ త ,
క భ క రయం అం మ న . అత రయం
ఈ ష ఏ య నం ప ంచ
ర ం సభ అధ .డ ఉన
ర సం జ సభ పంపబ ం మ
523
సమ సం అధ సమ ం న క ఆ ం
డ .
ంగం ఆ ంచ ఒక ప క ం
ర ం డ .డ త ఉం ం
క భ ప శ టబ ం మ అ ర
అధ .అ ం ప ప తం ప గ
మ ఒక మం త ప శ టవ .
సభ డ ఆ ంచబ న త త, అ ప రం యబ ం
ప లన సం జ సభ . జ సభ ఉం
డ సంబం ం ప తం యబ న అ .ఇ రస ంచ
డ సవ ంచం . ఇ త యగల . ఇ
14 సభ ఇ
ం . క భ అం క ంచవ
జ సభ క అ ఏ ల రస ంచం .
సభ ఏ ర అం క , అ ఉం ం
సవ ం న ం సభ ఆ ం న ంచబ ం
ఏ . కభఏ ర అం క ంచక ,
అ ఉభయ సభ పం ఆ ం న
స క భ ఎ వం ం ఆ ం ం .
ఒక ళ జ సభ సభ ఇవ క
14 , ం ఆ ం న
పం ఉన ఇ దట క భ ఆ ం ం . ఈ ధం ,
క భ సంబం ం జ సభ కం అ ఉ
డ .మ , ఉభయ సభ ం స నం ఉ
రణ సంబం ం అ .
వర , డ ష ప సమ ం న , అత ఉండవ
తన సమ ఇవ ం అత అం యం
గృ ల న ons ప లన సం ఇవ .
రణం , అధ డ తన సమ ఇ
తన ంద అ మ ర ం ప శ .
ప క 22.4 ల మధ ల ం
రణ మ డ ల చటం.
ఆ క
ఆ క అం ఆ క ష ల వ వహ ం , అన
ఆ యం వ యం. అ , ంగం ఈ ప ఉప ం
ం క ణం 'ఆ క '. ఆ క
ర ల:
524
1. మ - ఆ క 110
2. ఆ
క (I) –ఆ క 117 (1)
3. ఆ
క (II) –ఆ క 117 (3)
ఈ వ కరణ డ వలం ఒక అ ం
ఆ క . అం వల, అ డ ఆ క అ
ఆ క డ .ఆఆ క త
మ ప కం ఆ ష ల క ఉం
ంగం ఆ క 110 .ఇ
సభ క డ ధృ క ం .
మ ఆ క (I) మ (II) ప ష ంచబ
ంగం ఆ క 117 .
ప క 22.4 రణ vs మ
రణ డ
1. ప శ టవ 1. త ప శ టవ
కభ జ కభమ
సభ. జ సభ.
2. ప చయం యవ 2. త ప చయం యవ
ఒక మం ఒక ఒక మం .
స .
3. ఇ ం ప చయం యబ ం 3. త ప చయం యవ
క క
అధ . అధ .
4. సవ ంచవ 4. సవ ంచ
జ రస ంచబ ం జ రస ంచబ ం
సభ. సభ. జ సభ
ఇ
ం ,
ఇ అం క ంచబడవ
క భ రస ం ం .
5. అ వ 5. అ వ
జ సభ గ షం జ సభ గ షం
ఆ లల వ వ . 14 లవవ త .
6. అవసరం 6. ధృ కరణ అవసరం
క క ధృ కరణ ఎ క
525
ప రం న ప రం యబ ం
జ సభ (ఉం సభ.
ఉద ం ం
సభ).
7. ఇ ష ప సం పంపబ ం 7. ఇ ష ప సం పంపబ ం
ఉన త త త అం క ంచం ఆ ంచబ నప సమ
ం ం ఆ ంచబ ం కభ త . ఉం
ఇ . ఒక సందర ం ఏ అవ శం
రణం ప షంభన మధ
మధ ం ఇ మ అం వల,
ం ఇ , ఉమ ఉమ బంధన
ం ఇ వ ం సభల
అధ ఈ షయం .
ప షంభన ప ష ంచ .
8. సభ ఓట 8. సభ ఓట
యవ క ం
ప త ం క (అ ఉం ప త ం.
ఒక మం ప శ ).
9. రస ంచవ , 9. రస ంచవ
ఆ ంచబ ం వ ం ఆ ంచబ ం ఉండ డ
న ons ప లన న ons ప లన సం వ ం
అధ . అధ .
ఆ క (I)
య (I) అ
అ ం ఏ త క ఉన
ఆ క 110 న ష , రణ ఇతర ష
చటం. ఉ హరణ , బంధన ఉన ,
వ ప కం వ వహ ంచ . ం అం ల , ఎ
ఆ క (I) డ స నం ఉం ం - (ఎ) ం వ
కభ త ప శ టబ ం మ జ సభ ,మ
( ) ం ం త ప చయం యవ
ష ప . అ ఇతర అం ల , ఆ క (I) ర ంచబ ం
రణ వ ం అ సన నం .
అం వల జ సభ రస ంచవ సవ ంచవ
(త ంచడం ర యడం న ఇతర సవరణ తప
ం ఒక సభ ప తర ంచ
అధ ర అం ర
526
సవరణ త తర ంచ అధ అవసరం
ప తం అ - ష ర బంధన). ఒక సందర ం
అ వం ఉభయ సభల మధ ,
ప ష ంచ అధ ఉభయ సభల ఉమ వ
ప షంభన. ష ప సమ ం న , అత యగల
తన సమ ఇవ ం అత అం యం
గృ ల న ons ప లన సం ఇవ ం .
ఆ క (II)
ఆ క (II) ం
ఖ న బంధన ఉ
క ఫం ఆ ఇం , ఏ
ఆ క 110 న ష .ఇ రణ ప గ ంచబ ం
మ అ ,ఇ ఒ సనసభ ర ంచబ ం
రణ వ ం నం. ఏ క ప క
ఈ క లకణం ఏ టం ఆ ఆ ంచ
ఆ సభ ష ప ర యక ర ం
ప లన. అం వల, ఆ క (II) వ
ర ం సభ ప శ టబ ం మ యబ ం
ప చయం సం ష ప అవసరం . ప ,
వద ష ప అవసరం
ప చయం దశ ప లన దశ అవసరం. ఇ యవ
ర ం సభ రస ంచవ సవ ం .
అ వం ఉభయ సభల మధ ,
ష ప ఉభయ సభల ఉమ వ
ప షంభన ప ష ంచం . ష ప సమ ం న ,
అత తన సమ ఇవ వ అత అం యవ
ఇ న ons ప ంచ ఇవ ం .
527
ం ఇళ రం
ం ం అ అ రణ న యం
ం సభల మధ ప షంభన ప ష ంచ ంగం
ఆ దం. ప షంభన జ ంద
వ నత త ం ప ల
ఒక సభ ఆ ం ం మ మ క సభ ప రం యబ ం :
2. సవరణలఇతర
1. సభ
సంబం రస
ం ఇ ; వర ం నట
త యబ ;
3. ం ఆ లల ం ఉం
ం ఇతర సభ క ంచడం
ం .
ప ల , అధ ం ం
ఉ శ ర క ప జనం సం ఉమ ం స శమ ఇ
మ ఓ యడం. క బంధన ఇక డ గమ ం
ఉమ ం రణ ఆ క ల త వ ం మ
డ ంగ సవరణ ల .అ అ
డ , కభ అ ఉ ,అ a
ంగ సవరణ ప సభ ఆ ం
.
ఆ లల వ వ ంచడం ,
ఏ లం ఇతర సభ ( ఉన )
పంపబ ం ) కం ఎ వ లం యబ ం యబ ం
వ స .
ఒక ళ ( దం ఉం ) ఇప నట
సభ ర , ఉమ ం లవ .
, సభ త త క ఉమ ం ర ంచవ
అ వం ం ల ల తన ఉ షప య
(ఈ సందర ం తగ బ ). ష ప య నత త
ఉభయ సభల ఉమ ం ల ల అత ఉ శం, ఏ
ఇ మ ంత ం గవ .
క భ క సం క ం అధ కత వ
అత న ం సభ మ క . ఉం
క ఉమ ం, జ
జ సభ ర అధ కత వ . అత నట , అ ం
జ న స ల ర ంచబ ఇతర వ
528
ఉమ ం ,స అధ కత వ ం . ఇ స షం ఉం
జ సభ ర ఉమ ం అధ కత వ ంచ
అత ర ం సభ స .
ఉమ ం ఉం రం తం ప వం
ం సభల స ల సంఖ . ఉమ ం
క భ క బంధనల ర ంచబ ం మ
జ సభ.
దం ఉన తం సంఖ ఆ ంచబ
ఉభయ సభల స ఉమ ఓ
, ం ం ఆ ం న
ఇ . రణం , ఎ వ సంఖ ఉన క భ ం
ఉమ ం దం.
ఉమ ం వద త అ ంగం ం
ం సంద ల తప సవరణల ప ంచ :
1. అసమ రణ న సవరణ
ఇ మధ ; మ
2. అవసరమ ఆ సవరణ
ఆ దం ఆలస ం.
1950 ం , ఇద ఉమ స సంబం ం న బంధన
ఇ త రం ంచబ . ఉన
ఉమ ంగ ఆ ంచబ న :
1. కట ం ధ , 1960.20
2. ం ం స క ష (ర )
, 1977.21
3. ఉగ ద ధక , 2002.22
529
ర ం బ
ంగం బ ' క ఆ కం ' ం
పకటన'. ఇం లం , 'బ ' అ పదం ఎక
ంగం ఉప ంచబ ం . ఇ ' ప ద న
ఆ క పకటన ' క ఆ క 112 ప ష ంచబ ం
ంగం.
బ అంచ ర ల పకటన మ
ఆ క సంవత రం రత ప త ం ఖ , ఇ
ఏ 1 న రంభమ ం మ త సంవత రం 31 ం .
ర మ వ ల అంచ ల అదనం ,
బ ఇతర అం ఉ . తం ద, బ
ం క ఉం :
1. బ మ లధన ర ల అంచ ;
2. ఆ ంచ మ ;
3. ఖ క అంచ ;
4. సవ ర మ ం ఖ ల వ
ఆ క సంవత రం మ ర
ఆ సంవత రం; మ
5. సంవత రం ఆ క మ ఆ క నం, అన
ప ప దన , ఆ య అవ ,ఖ
మ త పథ / ల ప చయం.
2017 వర , రత ప ం బ ఉ ,అ ,
బ మ రణ బ . అ
ర మ వ ల అంచ ల త క ఉం ం
మం త ఖ, ం అంచ ల క ఉం
ప త ం అ మం త ఖల ర మ ఖ
రత శం ( తప ).
బ రణ బ ం యబ ం
అక క క ర ల 1924
ం : ఈ
(1921). భజన క ర ల ఇ ఉ
1. వశ త ప శ టడం.
2. ర లభతరం యడం.
3. అం ంచడం రణ ఆ ల ర ందడం
ఆ ల ం క సహ రం ల ం .
530
4. తమ ల తమ ంతం ఉం యడం
అ వృ ( ర క సహ రం ం నత త
రణ ఆ ).
2017 ంద ప త ం బ నం ం
రణ బ . అం వల, ఇ ఒ బ త ఉం
రత ప త ం అం ంద బ .
ంగ బంధన
రత ంగం ఈ ం బంధన ఉ
బ చ సంబం ం :
1. ప ఆ క సంవత సంబం ం ష ప ఉం
ర ం ఉభయ సభల ం ఒక పకటన
అంచ నర మ ప త వ యం
ఆ సంవత రత శం.
2. మం సం ం య
షప .
3. కక ఫం ం డ బడ
రత శం చటం ప రం ం న తప .
4. ప ం మ ప శ ట డ
షప ర తప ర ం ,
అ వం జ సభ ప శ ట డ .
5. చటం క అ రం తప ఎ వం ప ంచబడ వ యబడ .
6. ర ం ప త ంచవ ర యవ ంచ
ఇ .
7. ంగం క తల ర ం ం
ర ం ఉభయ సభల నం
ఈ ం ధం బ చటం:
(ఎ) ప వ వహ ం డ ధం
జ సభ ప శ -అ తప క ప శ
కభ త .
( ) ం ఓ అ రం జ సభ
ంట సం; ఇ క భ క ప క హ .
( ) జ సభ మ ఇ (
)ప సభ .
క భ అం క ంచవ రస ంచవ
ఈ షయం జ సభ న .
8. బ ం ప న వ ల అంచ ఉం
వ నవ ం
531
క ఫం ఆ ఇం మ ఖ
9. బ ఆ యం వ ం
ఇతర ఖ ల ం .
10. క ఫం ఆ ఇం వ నఖ
ర ం ఓ సమ ంచ డ . అ , అ
ర ం చ ంచవ .
వ న వ యం
బ ం ర లఎ - చ -ఖ ఉం ం
క ఫం ఆ ఇం 'వ 'మ
క ఫం ఆ ఇం ం ' న' ఖ .
వ న వ యం ర ం ఓ య , అన
ర ం త చ ంచగల , ఇతర ర ఉ
ర ం ఓ .వ నవ ల
ఈ ం ధం ఉం :
1. ష ప మ ఇతర మ భ
తన ల సంబం ం న ఖ .
2. ర మ మ భ
జ సభ ర మ క మ
సభ క .
3. య ల ,భ మ న
4. ల య ల న .
5. కం ల క తం, భ మ న మ
ఆ ట జనర ఆ ఇం .
6. ర క ,భ మ న మ
య ప స క ష స .
7. ం కప ల ఖ , లయం
కం ల అం ఆ ట జనర ఆ ఇం అం య
ల స ప స క ష ,
ప న వ లభ మ న
ల .
8. రత ప త ం ఉన ణ
వ , న ఫం మ
మ ఇతర ఖ
ల ం మ of ణం క వమ .
532
9. ఏ , అ సంతృ పరచ అవసర న తం

ఏ మధ వ త న .
10. ర ం అ పక ం న ఇతర ఖ
ఆ శం.
చటం దశ
బ ం ఆ దశల ం
ర ం :
1. బ పదర న.
2. రణ చర .
3. ంట క ల ప లన.
4. ంట ండ ఓ యడం.
5. ం ఆ దం.
6. ఆ దం.
1. బ పదర న
ంప యకం , బ సభ సమ ం
బవ వ ప న ఆ క మం . 2017 ం ,
బ పదర న 1 గ ం ం సం క
బవ .
బ ం అంతకం ఎ వ సభ సమ ంచవ
మ అ వం పదర న జ న ,ప గం ఉం
ఇ బ వ వహ ం ం . ఇం , ఉండ
బ సమ ం న న చర
.
న పసంగం ఆ క మం బ సమ ం
'బ పసంగం' . పసంగం వ
సభ, బ జ సభ ం ఉం , అ త యగల
చ ంచం మ ంట ండ ఓ య అ రం .
ర ం సమ ం న బ ప ఉం
ం :
(i) బ పసంగం
(ii) క ఆ క పకటన
(iii) ల సం ం
(iv) ం
(v) ఆ క
(vi) FRBM చటం ంద తప స న పకటన :
(ఎ) ల-ఆ క పకటన
533
( ) దవ న హ పకటన
( ) యం ట స ల ం
(vii) ఖ బ
(viii) బ ర
(ix) ఖ
(x) ఆ క బంధనల వ ండం
(xi) ఒక బ
(xii) ఫ త బ
ఇంత ం , ఎక స సమ ం
బ ర ం .ఇ , ఇ ఒక పద ంచబ ం
బ పదర న ల ం .ఈ క
ఆ క మం త ఖ త ం మ ం
య ఆ క వ వస.
2. రణ చర
బ రణ చర రంభ న ల త త రంభమ ం
పదర న. ఇ ర ం ఉభయ సభల జ ం
రణం , ఉం ం .
ఈ దశ సభ బ ం చ ంచవ
తం తర ంచబడ న ఏబ
ష ఓతం సమక ంచ
సభ. వద ఆ క మం ప తరం ఇవ రణ హ ఉం
చర ం .
3. ంట క ల ప లన
బ రణ చర న త త, ఇ ఉ
ం ల వర ప ం .ఈ లం ,
ర ం 24 ంట ం ం క ప
మ సంబం త ంట ండ వరం చ ంచం
మం మ కల దం యం . ఈ క
ర ం ఉభయ సభల ప లన సం సమ ం .
1993 ంచబ న ం ం క వ వస (మ
2004 స ం ం ) ర ంట ఆ క యంతణ ం
మం త ఖ మ ంత వరం , దగర , మ
సమగ.
4. ంట ండ ఓ యడం
ంట ం ం క కల
క , కభ ండ ఓ ం ం ం
534
అంద ం . ండ మం త ఖ సమ ం . ఒక ం
అ స ఓ యబ న త త ం అ ం .
ఈ సందర ం ం అం ల గమ ం . ఒక , ఓ ం
ల సం ం అ కభ క ప కహ ,
అం , జ సభ ండ ఓ అ రం .
ండవ , ఓ ం బ క ఓ యగల ప తం యబ ం -
క ఫం ఆ ఇం వ ఖ
ఓ సమ ంచబ ం (ఇ చ ంచబడవ ).
ప ం సభ ఓ ం . ఈ సమయం
దశ, ర ం స వ ల చ ంచవ
బ . ఏ ం త ంచ కద కల తర ంచవ
మం . ఇ వం కద కల 'క ష ' అం , అ
ర ల:
(ఎ) ల క ష
ఇ ం క అంత న నం క కరణ ం .
ం 1 త ం ల ఇ ం
స ప య సమ ంచవ .
( )ఎ న క ష
ఇ ప తం ప తమ ఆ క వ వస ం
వ యం. ం తం ల ఇ ం
న తం (ఇ లంప త ం వ
ఒక వ క ం న ం తం
ం ).
( ) ష క
ఇ ళం ఉన ఒక ష ం ం
రత ప త ధ త. ఇ తం అ ం
ం ₹ 100 త ంచవ .
క ష , ఆ ద గ ం ఉండ , ం సంతృ పర
ప (i) ఇ ఒక:
ం త సంబం ం న .
(ii) ఇ స షం వ క ంచబ మ క ఉండ డ
దన ప నషం క ం పకటన .
(iii) ఇ ఒక ష ష ప తం .
(iv) ఇ సవరణ ర సం చన య డ
ఇప ఉన చ .
(v) ఇ ప నం ష ంచ డ
535
ంద ప త ఆం ళన.
(vi) ఇ వ నఖ సంబంధం క ఉండ డ
(vii) ఇ ఉన షయం సంబంధం క ఉండ డ
.
(viii) ఇ ప కహ ప ంచ డ .
(ix) ఇ ఒక అంశం చర న ద ంచ డ
అ ష రయం బ ం .
(x) ఇ ఒక న షయం సంబంధం క ఉండ డ .
(xi) ఇ ఏ త పవరన ప ం ంచ డ
వ క పవరన త స యవ
ఖ న కద క.
(xii) ఇ ఇంత ఉన ష not ంచ డ
అ ష ప లన సం య ంచబ .
(xiii) ం ం ఉన అంశం చర ంచ ఇ పయ ంచ డ
ఏ చటబద న న చటబద న అ రం ం
య క- య ఏ క ష
రణ.
క ష క ఖ త: (ఎ) లభతరం యడం
ష ం ం కృత చర రం ంచడం
ఇ ;మ ( ) ధ త నప త సమ ంచడం
ప త ర క ల ప ంచడం .అ ,క
చల ఆచరణ ఎ వ ప జనం . అ త తర ంచబడ
మ సభ చ ం ప తం ఆ ంచబడ
మద ం ం . క భ పకరణ
ర ంట సం క వ కరణల
ప తంమ యవ .
చర మ ఓ ం సం ం న ల వ న
ల సం ం , క నవ ఉం
ఓ ల ం ం మ ఉ అ ర
స చ ం . ' ' అం .
5. అ ష ఆ దం
'డ ం ఉపసంహ ం డ 'అ ంగం ం
రత శం క క ఫం ం ంద తప
చటం '. ప రం, ఒక ం ప శ
రత శం క క ఫం ం , అ ం
కలవ అవసర న డ :
536
(ఎ) కభఓ న ం .
( )క ఫం ఆ ఇం వ నఖ .
అ వం ం ప ంచ
ర ం ఉభయ సభల ప వం ఉం ం
ఓ న ర డం గ ర డం,
వ నఏ ఖ తం ఉం ం
అ ష అ ం నత తఅ ష అ ం
ష ప అం క ం . ఈ చటం అ రం ఇ ం ( చటబదం ం )
క ఫం ఆ ఇం ం ం . అరం
ప తంక ం డ
ం అమల వర ఫం ఆ ఇం .ఇ ప ం
సమయం మ రణం ఏ వ వర న ం . ప తం
31 త త రణ ర క ల న ంచ డ అవసరం (
ఆ క సంవత రం ం ). ఈ తకక అ గ ంచ ,
క భ ఏ మం య ంగం అ రం ఇ ం
క ంత అంచ వ సంబం ం ంద
ఆ క సంవత రం, ఓ ం ం ం ఉం
ల సం ం మ ం అమ యడం.
ఈ బంధన 'ఓ ' అం .ఇ ఆ ం ం (
మం ) బ రణ చర న త త. అ
రణం ఒక స న న ం ల మం యబ ం
తం అంచ ఆరవ .
6. ఆక ఆ దం
ఆ క ప వం ప ఆ క ప శ
త సంవత రత ప త ప దన . అ
మ వ ం అ షర ల బ ఉం ం . ం
అ ష , సవరణ ( రస ం ల
ప త ంచం ) షయం తర ంచవ .
1931 కవ ప చటం ప రం,
ఆ క తప స అమ (అన ర ం ఆ ం ం
మ 75 అధ అం క ం ).
ఆ క చటం బ కఆ య చటబదం ం మ
బ చటం క ప య ం .
ఇతర ం
537
క రణ అంచ ల క ఉన బ
ఒక ఆ క సంవత ఆ యం మ వ యం, ఇత
ర ం అ రణ న ప క న ంద మం ం
ప ల :
అ బంధ ం
ర ం అ రం ం న ఇ మం యబ ం
సం ఒక ష వ సం ం చటం
ప త ఆ క సంవత రం ఆ సంవత స .
అదన ం
ప త ఆ క సమయం అవసరం వ న ఇ మం యబ ం
త వల అదన ఖ సం సంవత రం
ఆ సంవత బ ఆ ం .
అదన ం
ఏ సమయం ఏ వ డ ఖ న ఇ మం యబ ం
ఆ వ సం మం న ం ఆ క సంవత రం
ఆ సంవత బ . కభఓ ం
ఆ క సంవత రం. అదన ంట సం ం ం
ఓ ం సం క భ సమ ం , ఆ ం
ర ం ప అ ం క .
ఓ
unexpected ంచ ం ర ర ఇ మం యబ ం
రత శం క వన , ప ణం ఉన
వ క రవ క త, ం ప
రణం బ ఇ న వ ల . అం వల, ఇ ఒక
కభఎ ఇ న .
అ రణ న ం
ఇ ప క ప జనం సం మం యబ ం మ ప తం గం
ఏ ఆ క సంవత రం వ.
ం
A ప తవ ర ఉన ఇ మం యబ ం
త వల నం వడం అం ఉంచవ . ఒక ం
మం య (Re 1 క)ఓ సమ ంచబ ం
కభమ అం క ం నట , అం ఉంచబడ .
538
నం వడం అ ఒక తల ం లబ
మ క. ఇ అదన ఖ ల క ఉండ .
అ బంధ, అదన , అదన మ అ రణ న ం మ
ఓ అ నం యం ంచబ ం
రణ బ షయం వ ం .
రత ంగం ఈ ం ర ల అం ం
ంద ప :
1. క ఫం ఆ ఇం (ఆ క 266)
2. ప అ ం ఆ ఇం (ఆ క 266)
3. ఆక క రత శం (ఆ క 267)
క ఫం ఆ ఇం
ఇ అ ర జమ అ ఫం మ అ ం
క పబ న. మ ట లం , (ఎ) అం న అ ఆ
రత ప త ం; ( ) ప త ం క ం న అ
ఖ , మ అ ల ;
మ ( ) ంచడం ప త ం అం న తం డ
రత క ఫం ఏర . అ చటబదం
రత ప త ం తర న అ కృత ం
ఈ ఫం ం త యబ ం . ఈ ఫం ం డ ఉండ
a అ ణం న ం న( యబ న న)
ర ంట చటం.
ప అ ం ఆ ఇం
అ ఇతర ప ధనం (జమ న ం
క ఫం ఆ ఇం ) అం న తర న
రత ప త ం ప జమ యబ ం
రత శం. ఇం ం ఫం , య ,
ం , ంట , ం మ ద న
.ఈ ర హక చర ర ంచబ ం , అన
ఈ ం ం ర ంట ం యవ
గం. ఇ వం ం ఎ వ ం ం స వం ఉం
.
ఆక క
539
ంగం ర ం ంచ అ రం ఇ ం a
'కం ం ఫం ఆ ఇం ', ర ంచబ ం
చటం ఎప క ంచబ ం . ప రం ర ం
1950 రత శ ఆక క అమ ం .ఈ
అధ వద ర యడం మ అత యవ
ం ం ఉన se ంచ ఖ ల ర ం ం వ ం
ర ం అ రం. ఈ ర ం
అధ తర న ర ద . క ప వ
రత శం, ఇ ర హక చర ర ంచబ ం .
540
ర ం కబ ళ త
' ర య జ య-ప ల వ వస' , ర ం
ంద ఆక ం ం మ బ ళ త క ఉం . ఇ ఆనం ం
స త నశ మ ధ ల ర ం
ంగపరం ఆ ం న త ర . అ మ
ఫంకన ం తలల ంద వ క ంచవ :
1. సన అ మ
2. ర హక అ మ
3. ఆ క శ మ
4. ంగ శ మ
5. యఅ మ
6. ఎ కల అ మ
7. ఇతర అ మ .
1. సన అ మ
ర ం క ధ క ప ఏ టం చ ల ం ంచడం
శ లన. చ య ప క అ రం ఉం
య న అం (ప తం ఉ
98 స , దట 97 స )మ స ల
(అన , ల ంచబడ ష ).
ఉమ సంబం ం (ప తం 52 ష ల క ఉం ,
స 47 ష ), ర ం అ ఉ
అం , ర ం చటం ష చటం పబలం ఉం
ం ం మధ దం షయం సనసభ.
ంగం ర ం చ య అ రం ఇ ం
ష న ష ల (ప తం ఇ ఉం
59 స , దట 66 స )ఈ ం ఐ ంద
అ రణ ప :
(ఎ) జ సభ ఒక ఆ ం న .
( ) య అత వసర పకటన అమ ఉన .
( ) ం అంతకం ఎ వ ఉమ అభ రన న
ర ం .
( ) అంత య ఒప ం ల అమ య అవసర న ,
ఒప ం మ స .
(ఇ) ష ప లన ష ం అమ ఉన .
541
అధ నఅ ఆ ( మ సమయం
ర ం ) ఆ పల ర ం ఆ ం
క న ల త త. ఒక ఆ ఉం అ ప య
ఆవవ ర ం ఆ ంచ .
ర ం చ ల అ పంజరం పం ం మ అ రం ఇ ం
పల వర త క య మ బంధన య ఎ
తృ చటం క చటం. అం
చటం ర హక చటం స చటం. ఇ వం
య మ బంధన సం ర ం ం ఉంచబడ
ప క.
2. ర హక అ మ
రత ంగం ర ంట ఏ ం
ఎ ధతవ ం ప తం
మ చర ల ర ం . అం వల ర ం
పశ -గంట, ఎ యంతణ ర ం
గంట, అరగంట చర , స ల క చర , ం
శద ష , నం, అ స ష ,
ష మ ఇతర చర ల ం ంచం . ఇ పర ం
ఎ క రక క ల స యం
ప త క ,స క
చటం, షన క ద న .
ర ం మం స ధతవ
రణ మ ఖ ం కభ .స గం
ధ త, వ గత ధ త ఉం , అం ప
సమరవంత న ప లన మం వ గతం ధతవ
తన ఆ నం మం త ఖ. అరం న
అ భ న ంత లం లయం
కభస .మ ట లం ,
మం ల కభ లయం ం ల ంచవ
ష ం . కభ వ కపరచగల
ఈ ం ప తం సం క వడం:
(ఎ) ష ప కృతజత లపడం
రంభ .
( )డ రస ంచడం .
( ) ష నం .
( ) లక న అంశం ప ఓ ంచడం .
(ఇ) క ష యడం .
542
అం వల, “ ర ం ద ప అ పవ
ప ఏ యవల న స ఎం ం , మద మ
అ తన ం న ంత లం అ రం ఉంచం మ బ ష ం
అ అ ఆ న ,మ ర ం వ ల వ యం
త ప ర క ఎ క. ” 23
3. ఆ కశ మ
ఎ వం ప ంచ వ య మ ఖ య
ఎ ంద అ రం ంద మ తప
ర ం ఆ దం. అం వల, బ ం ఉంచబ ం
ర ం ఆ దం సం. బ చటం
ర ం ర మ ఖ ల చటబదం ం
త ఆ క సంవత ప త ం.
ర ం ప తఖ ల ప ం
ఆ క క ల స యం ఆ క ప .
ప అ ం క ,ఎ క ఉ
మ ప త సంసల క . ల బయట
చట ద న, కమర త న, అన ర న, స గం మ వృ
మ ప వ యం .
అం వల, ఎ ర ంట యంతణ
ఆ క ష ం దశ ప :
(ఎ) బ యంతణ, అన , ం ం యంతణ
బ చటం ం ;మ
( )బ అనంతర యంతణ, అన , ం త త యంతణ
ఆ కక ల ం .
బ తం ద ఆ రప ఉం ం , అన
ర ం ఒక ఆ క సంవత ప డ మం ం .
మం నడ ఆ క సంవత రం వ ఖ యక ,
అ గ ం మ క ఫం వ ం
రత శం. ఈ అ ' ఆ ' అం .ఇ లభతరం ం
జ ఫం నం న ర ం సమరవంత న ఆ క యంతణ
అ మ ం ంచవ . అ , ంచడం
ఈ యమం ం వ ం
ఆ క సంవత రం. ' ర 'అ .
4. ంగ శ మ
543
ర ం సవరణ అ ఉ
ఏ అదనం , ధ ం ర యడం ంగం
యమం. ంగం ప న సవ ంచవ
ప క ఉన ర ం , అం తం
ప సభ సభ త ం మ ం కం త వ .
ప సభ ంట ం వం ల స జ ఓ .
ంగం ఇతర బంధనల సవ ంచవ
రణ ఉన ర ం , అం స
ర ం ప సభ జ మ ఓ ం . వలం త
ంగం బంధనల ర ం సవ ంచవ
(ప క )మ క సం సగం సమ
ష సనసభ ( రణ ). అ ,శ
ంగ సవరణ ప య రం ంచం (అ
) ప కం ర ం ఉ మ
ష సనసభ .ఒ న ం ఉం , అన
ష సనసభ ర ం అభ ఆ ంచవ
ష ం సనమండ ఏ ర సం.
ఆ నం ర ఆ రంం సవ ర ంంచడంఒక. చటం , ం
ర ం ం సవ ంచవ :
(ఎ) రణ ;
( )ప క ;మ
( )ప క తం ష ం సగం మం సమ
చటసభ .
ర ం క అ ర ప అప త న ;అ
ంగం క ' థ క ' బ ఉం ం . ఇతర టల ,
ర ం ంగం ఏ బంధనల సవ ంచగల
ంగం ' థ క లక ' తప . ం
శ నంద ర ం (1973) మ
న న ం (1980)24 .
5. యఅ మ
ర ం క యఅ మ ఉ
ం :
(ఎ) ఇ ఉలంఘన షప అ శంసన యవ
ంగం.
( ) ఇ ఉప ష ప తన లయం ం ల ంచగల .
544
( ) య ల ( స ) లం ల ఇ యవ
యం) ం మ ,
ఎ కల క షన , కం ల మ ఆ ట జనర
అధ .
( ) ఇ ఉలం ం నం స ల బయ వ ల ంచవ
హ రం.
6. ఎ కల అ మ
ష ప ఎ కల ర ం ం ం (
ష సనసభల ) మ ఎ ం ం
అధ . క భ తన క మ కర ఎ ం ం ,
జ సభ తన ర ఎ ం ం .
యం ంచ చ య ర ం అ రం ఉం
అధ మ ఉ ధ ల ల ల ఎ క
ర ం ఉభయ సభ మ ష ఉభయ సభల
సనసభ. ప రం, ర ం షప మ
ఉ ధ క ఎ కల చటం (1952), ధం
(1950), పజల ధ చటం (1951), ద న .
7. ఇతర శ మ
ర ం క ధ ఇతర అ మ :
(ఎ) ఇ శం అ న త ఉ శ ర క సంస ప ం .ఇ
యమ అంత య ధ సమస ల చ ం
ఖత .
( )ఇ ర ల అత వసర ప ల ( య, ష ం) ఆ ం
మ ఆ క) ష ప పక ం .
( )ఇ ష సన మండళ సృ ంచవ ర యవ
సంబం త . ష సనసభ
స
( )ఇ ం ంచవ త ంచవ , స హ ల ం
మ ఇం య య ల ర రం .
(ఇ) ఇ సంస మ అ రప యం ంచగల
ం మ మ ఒక రణ పన యవ
ం అంతకం ఎ వ ల .
545
ర ంట యంతణ క అసమరత
ప తంమ ప లన ర ంట యంతణ
రత శం క కం ం క. స , యంతణ
అ ఉం నంత ప వవంతం ఉం ం . ం అం రణం
ర :
(ఎ) యం ంచ ర ం సమయం ణం
ప లన ం
సం షత.
( ) ం కప నం వల ర ం ఆ క యంతణ ఆటంకం ఏర ం
ంట ండ స వం. ర ం స
స మ అరం .
( ) సన యకత ం ఎ ఉం ం మ అ ం
ల ం ంచడం ఖ న త.
( ) ర ం ప ణం ద మ
ప వవంతం ఉండ ర ంచ .
(ఇ) ఎ అ భ న మద
ర ం సమరవంత న మర ల అవ శం త ం .
(ఎ ) ప అ ం క వం ఆ క క
ప వ అ నత తప ం
ఎ . అం వలన, రం ప .
( )' ' న స యం క ప తం ం
ఆ క యంతణ.
(h) 'ప చటం' క దల త త ం ం
వర త క చ ల ం ంచడం ర ం మ ం ం
క కఅ .
(i) అధ తర ఆ ల పక ంచడం
ర ం చటబద న శ త ం .
(j) ర ం యంతణ అ డ , రణ న మ ఎ వ ఉం ం
జ య స వం.
(k) ర ం బల న మ ర న వ కత క వడం, మ a
ర ంట పవరన మ కతల ఎ బ ఉ
సన యంతణ అసమరత హదప ం
రత శం ప లన.
546
జ సభ నం
జ సభ ంగ నం ( )
క భ) ల ం అధ యనం యవ :
1. జ సభ సభ స నం.
2. జ సభ క భ అస న న .
3. జ సభ ప క అ ట
క భ పం .
సభ స న
ం ష ల , జ కఅ మ
సభ క భ స నం:
1. రణ ల ప చయం మ ఆ దం.
2. ంగ సవరణ ల ప చయం మ ఆ దం.
3. ఆ క ల ప చయం మ ఆ దం
క ఫం ఆ ఇం ం ఖ .
4. అధ ఎ కమ అ శంసన.
5. ఉప ష ప ఎ క మ ల ం .అ , జ
సభ త ఉప ష ప ల ం రం ంచగల .
జ సభ ఆ ం న నం ఆయన ల
సమరవంత న (ఇ ప క రకం)
మ కభ రణ అం క ం ం .
6. ల ంచ షప ర యడం
ప న య మ ం మ ల య ,
ఖ ఎ కల క షన మ కం ల మ ఆ ట
రణ.
7. ష ప నఆ ల ఆ దం.
8. ర ల అత వసర ప ల పకటన ఆ దం
అధ .
9. ప స మం ల ఎం క. ంద
ంగం, ప నమం స మం
సభ స వ . అ , సంబంధం ం
సభ త ం, త ధతవ
సభ.
10. వం ంగ సంసల కల ప గణన వడం
క ష , య ప స క ష ,
కం ల మ ఆ ట జనర , ద న .
547
11. ం క అ రప స ంచడం మ
య ప స క ష .
సభ అస న
ం సభష సభలఅస, జన నక :అ మ
1. మ కభ త ప శ టవ మ
జ సభ .
2. జ సభ మ సవ ంచ రస ంచ . అ తప స
సభ 14 ఇవ ం
ం .
3. క భ అ ం అం క ంచవ రస ంచవ
జ సభ . ం సంద ,
మ ఇద ఆ ం న
ఇ .
4. ఆ క ,ఆ క క ష ల త క ఉండ
110, సభ త ప శ టవ
జ సభ. , పకర సంబం ం , ం
ఇళ స న అ ఉం .
5. ఒక ష డ అ ర ం శ
కభ క ఉం అ .
6. క భ క ఉమ ం అధ కత వ
ం ఇ .
7. ఎ వ సంఖ ఉన క భ ఉమ దం ం
అ ర క సం క బలం ఉన తప వడం
ఉభయ సభల ప పక ల క త వ.
8. జ సభ బ ం త చ ంచగల ఓ య
ంట ండ (ఇ ప క హ
క భ ).
9. యత య ఒక నం
అత వసర ప కభ త ఆ ంచవ
జ సభ.
10. జ సభ మం ల మండ ల ంచ
అ స నం. రణం
మం స కభ త ధతవ .
, జ సభ ల చ ం మ ంచవ
మ ప త రక .
548
జ సభ ప క అ
జ సభ ప క ప కఅ ఇవ బ
క భ ఆనం ంచ :
1. ఇ ఒక అంశం చటం య ర ం అ రం ఇవ గల
ష నబ ం (ఆ క 249).
2. త అ ల ర సృ ంచ ఇ ర ం అ రం ఇవ గల
ందం మ ం ం రణ వ (ఆ క
312).
3. ఇ ఒక ల ం సం ఒక కద క రం ంచగల
అధ .మ ట లం , ల ంచ ఒక నం
ఉప ష ప జ సభ త ప చయం యవ
మ కభ (ఆ క 67).
4. ం నం ష ప ఒక పకటన
య అత వసర అధ లన ఆ క
క భ ఉన సమయం అత వసర ప
క ంచబ ం కభర జ ం
ఆ ఆదం దం ం నపసం అ పమకటనం పన వవవంతం
వ , అఉం ం
జ సభ త (ఆ క 352, 356 మ 360).
ంట క షణ నం అ స షం ం
మన ంగ వ వస జ సభ అంత బల నం
ంగ వ వస ఆ
అ క ంగం వ బలం ఉం
వ వస. ఆ క ష ల తప మ యంతణ
మం , జ సభ కఅ మ అ
స తం స నం ఉం మ సమన యం
సభ.
జ సభ త వ అ ఇ నప
కభ , ప జనం మద ఉం
ం ర :
1. ఇ ందర , ప ష, అ గత మ ప గ ంచబ ం
కభ తత యబ న చటం
న మర మ ఆ చన.
2. ఇ ప ఖ ల ధ ం ఇవ క ం
మ పత క ఎ కల ఎ .
ష ప అ ం 12 మం షప .
3. ఇ ర ంచడం స ఖ సమ ల త ర ం
క అనవసర న వ కం లప జ
549
ంట .
550
ర ంట హ
అరం
ర ంట అ ప కహ , న ం మ
ర ం ఉభయ సభ అ భ న న ం
క మ స . కమం అవసరం
చర ల క తంత ం మ ప భదపరచం .
ఈఅ ం ,ఇ ర హణ ర ంచ
అ రం, రవం మ రవం స ల ం ర ంచ
ర ంట దల యడం ఏ ఆటంకం
ధత .
ంగం ర ంట అ ల స ం ం
డ మ న అరత ఉన వ ల
ర ం సభ క ల .
రత అ జనర , ంద మం ఉ .
ర ంట అ ఉండవ ఇక డ స షం
క అంత గ న అధ స ంచం
ర ం .
వ కరణ
ర ంట అ ల ం స తం వ క ంచవ
ట :
1. ర ం ప సభ ఆనం ం
స ,మ
2. స ఒ క ఆనం ం .
కహ
ప ర ం సభ ం నహ స
ఉ :
1. క , చర మ ప ం హ ఉం
చర మ ఇత ల ం హ
అ ప ంచడం. 1978 క 44 వ సవరణ చటం
క జ న కల ప ంచ ప చ న ద ం ం
ంద అ మ ం ర ంట చర
. రహస ం షయం ఇ వ ంచ
సభ వడం.
551
2. ఇ అప ల రక ల ం న ం ప గల
ఖ న ష ల చ ంచ రహస స .
3. ఇ స ంత యం ంచ య ల యవ మ
రం క పవరన మ అ వం ష ల ఇవ డం.
4. ఇ ఉలం ం నం స ల బయ వ ల ంచవ
హ మంద ంచడం, ఉప ంచడం
క (స న బ ష రణ
స ).25
5. క తకణ స క ం హ ఉం
అ , ర ంధం, క, కమ దల a
స .
6. ఇ రణల ఏ యవ మ జ ఆ ంచవ
మ సంబం త ప మ ల సం పంపం .
7. య రణ ంచబ
ఇ క .
8. ఏ వ (స బయ వ ) అ య ,
మ చటపర న ప య ( న ) పల ప య
అ మ ం సభ క ఆవరణ
ం ఆ స .
వ గత హ
వ గతం స ల ం న అ :
1. ర ం స అ య
మ రం 40 మ ం త త 40
ఒక ష . ఈ హ ల త ల ం
మ న ల రణ ర ంధ ల .
2. ర ం చ ఉం . స
ఏ ఏ రణ ధతవ ం
ర ం క ల ఆయన ఇ న ఓ . ఈ
చ ంగం బంధనల బ ఉం ం
క యం ం య మ ం ం ఆ ల
ర ం . 26
3. వ ం న ం ఉం ం . క ంచవ
ఇవ ం మ ం ం ఉన జ
ర ం ష ఉన .
హ ల ఉలంఘన మ సభ క రం
552
“ఏ వ అ రం స ం న న
స కహ ,హ మ గ ధక శ
వ గతం సభ క క మర ం, రం
హ ల ఉలంఘన అ మ ర న
ర . "ం27 సభ అ ఏ చటం న ం ,
స అ లప ఏ
పత కం ప కం ఫ ల ఉత ర క ఉం
సభ క రవం, అ రం మ రవం a
సభ రం.28
ం పదబం ఉన ప , 'అ ర ఉలంఘన' మ ' రం
'పరస రం ం , అ న ం ఉం
.' రణం , ప క హ ఉలం ంచవ
సభ రం. అ ధం , సభ క ంచవ
ప క హ ఉలంఘన ఉ . సభ క రం,
అ , సత ఉ . క రం ఉండవ
ప కహ ఉలం ంచ ం ఇ '. 29
అ ధం , 'ఏ షహ ఉలం ంచ చర
సభ క రవం మ అ వ కం న
సభ రం తం '.30 ఉ హరణ , అ యత
సభ క చటబద న క ప కహ ఉలం ంచడం ,
సభ క ం న ంచవ .
క
స , ంగం (ఆ క 105) స షం ం
ం అ , అన ర ం చమ హ
రక ల ప రణ. ఇతర అ ల సంబం ం , అ
ఉం
ఆ మ , క మ స
రంభం (అం , 26 జనవ , 1950), ర ం వర
ర ం . 1978 క 44 వ సవరణ చటం అం ం ం
ర ం క ప సభ, క మ
స న క ఉం
ర ం ర ం వర రంభం (అం 20 , 1979).
అరం ఇతర అ ల సంబం ం నం
అ ఉం . మ ట లం , సవరణ త ం
పత క చన ఇవ డం శబ
553
క ల ఎ వం య ం , మ
యమం. 31
ర ం , ఇప వర ద ఇక డ గమ ం
అ హ ల సమగం క ంచ ఏ ప క చటం ం .
అ ఐ వన ల ఆ రప ఉం ,అ ,
1. ంగ బంధన ,
2. ర ం ం ం న ధచ ,
3. ఉభయ సభల య ,
4. ర ంట స ,మ
5. య వరణ .
554
ర ం కఅ రం
' ర ం ర ంతం సంబంధం ఉం రం'
ర ం . ర రం అం పల ఉన అ న త శ
ష . ట ఆ ం శ ఉం
ర ం . అ రం 'చటపర న' ప మ
అ ర.
బ , ర ం ర రం ( ర ంట
ఆ పత ం) అ ంగం ఒక ఖ లకణం
వ వస. య ఎ. . ప రం, ఈ తం ఉం
: 32
1.ర ం ఏ త యవ , సవ ంచవ , ప యం యవ ర యవ
చటం. జయ ష ,'
ర ం యడం తప ప ప యగల
మ ఒక '.
2. ర ం ంగ చ ల అ ధం యగల
రణ చ ల వ నం. మ ట లం , చటబద న
ంగ అ రం మ మధ వ సం
ర ం క సన అ రం.
3. ర ంట చ లవ పక ంచ
యవ వస ంగ దం. ఇం లం , ఉం
ట య స క వ వస .
మ రత ర ం ప గ ంచ
'చటబద న' ఉన ం న ర మ సంస ఇ ణం
అ రం మ అ రప ప .ప తం అం
రత ర ం ర రం:
1. ంగం క త ర కస వం
ంగం మన శం క థ క చటం.
ఇ అవయ ల క అ రం మ అ రప ర ం ం
ంద ప త ం మ పరస ర సంబంధం క స వం
మధ . అం వల, ర ం పల ప
ంగం ం నప . చటబదత ఉం
సన అ రం మ జకవరం మధ వ సం
ర ం అ రం. అం క, ం ప తం య
ంగ సవరణ , సగం ఆ దం
555
అవసరం. ట , మ ,
ంగం యబడ అ ం
క థ క చటం.
2. డర స ఆ గవర ం
రత ంగబద న స ఖ వ వస ఉం
య మ ల మధ అ ల భజన. ం ఉం
ం న ల ప . అం వల, చటం-
ర ం అ రం ఇవ డం అ ష ల ప తం అ ం
య మ ఏక క నబ ం మ
ష న అం ల (ఐ న ) స ంచం
అ రణ ప మ అ సల ). ట ,
మ , ప త ఏ కృత వ వస ఉం మ
అం వల, అ అ ందం ఉ .
3. య స క వ వస
క శ స తంత యవ వస క ంచడం
యస క మన ర ం ఆ ప ప తం ం .
ం మ ం చ ల పక ంచగల
ర ం న నమ అ ం ంచబ ం
( ంగ దం), ఏ బంధన ఉలం
ంగం. మ , య వ వస
ట స క. దర
ష ల ర ంట చ , ప ంచ ం
ంగబదత, చటబదత స కత.
4. థ కహ
ర ం అ రం ప తం యబ ం
ంద య న థ క హ ల ర డం
ంగం డవ గం. ఆ క 13 ం ం
ంత ర చ ం ంచడం a
థ క హ . అం వల, ద న ర ంట చటం
థ కహ ల . ట ,మ ,
యబద న థ క హ ల కరణ
ంగం. ర ం ఎ వం చటం య
ఇ ల థ కహ ల ం .అ ,అ
556
ల హ వ .అ
హ ల ఇ ర , గ ష చ ఉం
ఆ ఉ రణం ట .
అం వల, మకరణం మ సం గత
మన ర ం నం ఉం ం
ర ం , ఈ ం ం మధ గణ య న వ సం ఉం .
రత ర ం ఏ ణం ర మ సంస
ర ం ఒక ర మ సంస. ం
ర ం , రత ర ం క అ రం మ అ రప
ర ంచబ ,ప తం యబ మ యం ంచబడ .
ఈ షయం , రత ర ం అ ఉం ం
సనసభ ( ం అ ). USA , ర రం
క త రక త ం చటబదం ప తం యబ ం
ంగం, ప త స ఖ వ వస, వ వస
యస కమ హ ల .
ప క 22.5 మ య సం ర ం ట ం
(2019)
అ ం / ంద త ట సంఖ సంఖ
జం
సభ
సభ
I.
1. ఆంధప 11 25
2. అ చ ప 1 2
3. అ ం 7 14
4. 16 40
5. ఛ స 5 11
6. 1 2
7. జ 11 26
8. హ 5 10
9. చ ప 3 4
10. రం 6 14
557
11. క టక 12 28
12. రళ 9 20
13. మధ ప 11 29
14. మ ష 19 48
15. మ 1 2
16. లయ 1 2
17. రం 1 1
18. ం 1 1
19. ఒ 10 21
20. పం 7 13
21. జ 10 25
22. ం 1 1
23. త ళ 18 39
24. లం ణ 7 17
25. ర 1 2
26. ఉత ఖం 3 5
27. ఉతర ప 31 80
28. ప మ ం 16 42
II. ంద త ం
1. అండ మ - 1
2. చం గ - 1
3. మ నగ హ - 1
4. మ మ - 1
5. Delhi ◌ి ( య 3 7
జ గం Delhi ◌ి )
6. లక - 1
7. 1 1
8. జ 4 5
558
9 లడ - 1
III. స ల 12 2
తం 245 545
ప క 22.6 సభ ఎ ,ఎ ల ంచబ
(2019)
ష ం/ య తం జ యబ ం సం జ యబ ం
గం సం
గ
I. :
1. ఆంధప 25 4 1
2. అ
ప చ 2 - -
3. అ ం 14 1 2
4. 40 6 -
5. ఛ స 11 1 4
6. 2 - -
7. జ 26 2 4
8. హ 10 2 -
9. చ 4 1 -
ప
10. రం 14 1 5
11. క టక 28 5 2
12. రళ 20 2 -
13. మధ ప 29 4 6
14. మ ష 48 5 4
15. మ 2 - 1
16. లయ 2 - 2
17. రం 1 - 1
559
18. ం 1 - -
19. ఒ 21 3 5
20. పం 13 4 -
21. జ 25 4 3
22. ం 1 - -
23. త ళ 39 7 -
24. లం ణ 17 3 2
25. ర 2 - 1
26. ఉత ఖం 5 1 -
27. ఉతర ప 80 17 -
28. ప మ ం 42 10 2
II. య :
1. అండ మ 1 - -
2. చం గ 1 - -
3. మ 1 - 1
నగ హ
4. మ మ 1 - -
5. Delhi ◌ి ( 7 1 -
య జ
Delhi ◌ి గం)
6. లక 1 - 1
7. 1 - -
8. జ మ 5 - -
9. లడ 1 - -
తం 543 84 47
ప క 22.7 క భ క వ వ ( ద కభ ం
ప త సభ)
560
కభ వవ ఖ
పధమ 1952-1957 గ య 38 ల ం క ం
పదం.
ండవ 1957-1962 గ య 40 ల ం క ం
పదం.
1962-1967 గ య 44 ల ం క ం
పదం.
1967-1970 ఒక సంవత రం మ 79 క ం
పదం ం .
ఐదవ 1971-1977 క భ లం
వద ం ంచబ ం
ఒక సమయం. అ , సభ ఉం
ప నత తక ం
ఐ ళ ఉ ,
10 ల ఆ .
ఆరవ 1977-1979 ప నత తక ం
ం సంవత ల ఉ ,
ల 28 .
ం 1980-1984 గ య 20 ల ం క ం
పదం.
ఎ దవ 1985-1989 గ 48 ల ం క ం
పదం.
దవ 1989-1991 ప నత తక ం
ఒక సంవత రం ఉ ,
ం ల 25 .
1991-1996 -
పద ండవ 1996-1997 ప నత తక ం
ఆ ల 13 .
ప ండవ 1998-1999 ప నత తక ం
ఒక ల మ .
పద డవ 1999-2004 గ య 253 ల ం క ం
పదం.
561
ప గవ 2004-2009 -
ప నవ 2009-2014 -
పద రవ 2014-2019 -
ప డవ 2019- -
న
ప క 22.8 క భ ( ద కభ ం
ప త సభ)
కభ పద లం ( ఖ )
పధమ 1. గ 1952 ం 1956 వర (మర ం )
Mavalanker
2. అనంతసనం 1956 ం 1957 వర
అయ ం తంత సమర
ండవ అనంతసనం అయ ం 1957 ం 1962 వర
ం 1962 ం 1967 వర
1. లం సం వ 1967 ం 1969 వర
( )
2. య ం 1969 ం 1971 వర
ఐదవ 1. య ం 1971 ం 1975 వర
( )
2. భగ 1976 ం 1977 వర
ఆరవ 1. లం సం వ 1977 ం 1977 వర
( )
2. ఎ 1977 ం 1980 వర
ం బల జఖ 1980 ం 1985 వర
ఎ దవ బల జఖ 1985 ం 1989 వర
దవ ర 1989 ం 1991 వర
వ 1991 ం 1996 వర
పద ండవ ఏ సం 1996 ం 1998 వర
ప ండవ ఎం ల 1998 ం 1999 వర
పద డవ 1. ఎం ల 1999 ం 2002 వర (మర ం )
562
2. మ హ 2002 ం 2004 వర
ప గవ మ ఛట 2004 ం 2009 వర
ప నవ మ 2009 - 2014
పద రవ మ తమ జ 2014 - 2019
ప డవ ఓం 2019 - ఇప వర
22.9 ర ం సంబం ం న
ఆ క నం. ష
జనర
79. ర ం ంగం
80. ఆ క
81. పజల సభ
82. ప జ కలత త స
83. ర ం సభల వ వ
84. ర ం సభ అరత
85. ర ం ష , ష మ
ర
86. పసం ంచ మ పంప షప హ
ఇళ సం
87. ష ప ప క పసంగం
88. మం మ అ జనర హ
ఇళ ర ం
ర ం అ
89. ర మ ర
ఆ
90. ల మ ,మ ం ల ంచడం,
ర లయం
91. ర ఇతర వ కశ
లయం క ల ర ంచడం ప యడం
as, ర
563
92. ర ర
అత ల ం సం నం న అధ కత వ ంచం
లయం ప లన ఉం
93. క మ క
ఆ
94. ల మ ,మ ం ల ంచడం,
క మ క ల
95. క ఇతర వ కశ
లయం క ల ర ంచడం ప యడం
క
96. క క
అత ల ం సం నం న అధ కత వ ంచం
లయం ప లన ఉం
97. ర క మ భ మ
ర మ క మ
క
98. ర ం క య
రం క పవరన
99. స ల ప ణం ధృ కరణ
100. ఇళ ఓ ం , ప య ఇళ శ
మ రం ఉన ప
101. ట ల
102. సభ అనరత
103. క అనరతల పశ ల రయం
స
104. య ం ఓ నం జ
ఆ క 99 ంద ప ణం ధృ కరణ న
అరత అనరత ఉన
ర ం కఅ ,హ మ గ ధక శ మ
స
105. కఇ కఅ ,అ ద న
ర ం మ స లమ
564
క
106. స ల మ భ
సన నం
107. ప చయం మ ఉ రత ర బంధన
108. సంద ఉభయ సభల ఉమ ం
109. మ ల సంబం ం ప క నం
110. “మ ” క ర చనం
111. ల సమ
ఆ క ష ల
112. క ఆ క పకటన
113. సంబం ం ర ం నం
అంచ
114. ం
115. అ బంధ, అదన అదన ం
116. ఓ , ఓ మ
అ రణ న ం
117. ఆ క ల సంబం ం ప క బంధన
నం రణం
118. నం క య
ఆ రక ం చటసంబం
ం ం యంతణ
119.
120. ర ం ఉప ం న ష
121. ర ం చర ప
122. క రణ రణ య డ
ర ం
షప సన అ
123. ఆ ల పక ంచ ష ప అ రం
ర ం మ సమయం
565
1. స లండ ఉన ప శం
ర ం ఉం . ఇ తర హ ం ఉప ంచబ ం
ర ం .
2. ఈ అ యం వ 22.5 డం .
3. ఆం -ఇం య అం తం ఎవ
మగ ఖ ఇతర మగ
య సంత ం న ఎవ పల వ
రత శం క గం మ అ వం గం ం
త దం అల అం వ మ వలం
క ప జ ల సం అక డ ంచబ ం .
4. ఈ అ యం వ 22.5 డం .
5. అం సభ ట సంఖ
అ వం ల సం ష ంద గం జ యబ ం
జ తం సంఖ స న ష భ ం
ఆ ంద ం న
అ వం మ గల జ సభ
సంబం త ష ం ంద గం తం క ఉం ం
ష ంద గం క జ .
6. ంద ష ప జ సభ
(స ల లయ వ వ ) ఆర , 1952.
7. ఐదవ క భ పద లం 18 య ం
, 1976, 18 వర ఒక సంవత రం ంచబ ం ,
1977 ఆ త( ం
వ వ ) చటం, 1976. ఇ మ ంత ంచబ ం
ఆ 18, 1978 వర ఒక సంవత రం
పజ (వ వ ం ) సవరణ చటం, 1976.
ఏ , 18 జనవ 1977 న సభ ర యబ ం ,
ఐ ళ ఉ ఉన త త,
10 ల ఆ .
8. ందం ష ప త ం ఒక మం
భం క ల క ఉన ప గ ంచబ ం .అ ,
ర ం ఒక ష భ యక లయం అ పక ంచవ
ర ంట ం ల అన ం
సభ త ం.
9. ఏక ల ధం ప రం
సభ త య (1950) షప ం ం .
566
9a. అ ల మ భ ల క 3
ర ం చటం, 1953 (సవ ం న ).
9 .ఐ .
9 c. ఐ .
9D. ఐ .
9e. అ ల మ భ ల క 5
ర ం చటం, 1953 (సవ ం న ).
9f. ఐ .
10. Kihota Hollohan Vs . (1992).
11 . ఈ సందర ం , . . ఇ గమ ం : “ఒక ల
అ వం స త న అ రం మ శ లయం అం ంచబ ం
కం తన లయం క ల ర ం . బ
కత అ ఒక అ ర న ప గ ంచబ ం
క లయం, ఎవ సంరక
సభ క అ మ అ మ
జ య ఆయన మద ఉండవ
ల ఎ క . అత ర ంచడం ధ ం
అత సం ందక సభ ఆర
హ ల ప ర ంచడం మ
అ ల ". ('ఇం య ం అ లఅ
సనసభ ' జర ఆ క షన మ
ర ంట స , Delhi ◌ి , II, నం 4, అ బ -
ంబ 1968, . 22)
12. ఉ హరణ , 13 వ సభ స ఇంద
20 అ బ 1999 న క ం య ల
22 అ బ 1999 వర ఆ లయం ఉ
త క , ఎం ల ఎ క .
13. ంగం ఆ క 107 (3) ంద ం ం ఉం
ర ం రణం తగ
ఇ ష .
కభ క 336 ంద, ఒక చలన, నం
ఒక సవరణ, ఇ తర ంచబ ం మ ఉం
సభ ం ం ఉం , రణం త తగ
సభ క హ .
14. . కశ : ర ం , షన
ట , 1999 ఎ ష , . 135-136.
15. : రత ప త ం మ జ , ,
II, పద డవ ఎ ష , 2001, . 360.
567
15A. శ థ (ఎ ట ), ఇం య ర ం ,
సభ క య , ప ఎ ష , 2011, .21.
16. . కశ : ర ం , షన
ట, 1999 ఎ ష , . 139-141.
17. ఐ , . 139.
18. సభ 64 వ బంధన ప రం, క , ఆ యవ
అత అభ రన, ఏ ప రణ ఆ ంచం
, ష యనప
ప శ ట ల సం. అ ంట , అ ఉండ డ
ప శ ట ల సం తర ం న అవసరం ఉం
త త ప శ టబ ం , అ ఉండ డ
మ ప ంచ అవసరం.
19. ధ ర ల ల సం, ' పవ ఆ
ం '17 వ అ యం ంద.
20. న సవరణల సభ అం క ంచ
జ సభ త. 6 న ఉమ ం జ ం
1961.
21. ఈ సభ ఆ ం నప రస ం ం
జ సభ. 16 న ఉమ ం జ ం
1978.
22. ఈ సభ ఆ ం నప రస ం ం
జ సభ. 26 న ఉమ ం జ ం
2002. 425 మం స ఓ న ఆ ంచబ ం
ఇ మ వ కం 296.
23. ఎ ఎ : రత ర ం , 39.
24. శ నంద ర . రళ ష ం (1973);
న . య ఆ ఇం (1980).
25. 1977 , ఆరవ క భ మ ఇం బ ష ం ం
సభ త ం ం ం ఆ క ం
సభ క ం నం ఒక రం
ఆ ప నమం . , ఏడవ సభ
వ ంచడం ఆ బ ష ం
జ య రణ. 1990 మం . .
, జ సభ మంద ం .
26. ంగం ఆ క 121 చర ద
సంబం ం ర ం జ ం
ం ఉన త య క పవరన
తన ల ర ంచడం తప
568
అధ ఇవ ష
య లం ల . బంధన 349 ం
సభ 350, ర ంట ష డకం
స క ర ంట పవరన ంచబ ం .
27. మ శధ : అం జ ఆ
ర ం , ద ఎ ష , . 157.
28. మ ఎ : ర ంట , 15 వ
ఎ ష , . 109.
29. . కశ : ర ం , షన
ట , 1999 ఎ ష , . 241.
30. మ ఎ : ర ంట , 16 వ
ఎ ష , . 43.
31. అప య మం ఈ ం ర ఇ
"అస ఆ -తమ ం
బంధన చన వ వడం:
ఇ ఆ మ ంచబ ం . ఇ ఒక
రత శం వం గ ంచద న శం ఏ త య ం ఉం ల ం ం
ఒక సంస స ంత గం రం ం
ంగ పతం. బ , ఈ శబ
ప చయం యబడటం వలన ఏ ఉండక వ
ఒక సంస చన. ”
32. ఎ : ఇంటడక స ఆ
ంగం, ల , 1965 ఎ ష , 39-40.
569
23 ర ంట క
అరం
ర ం ఉ శ ర కం సమరవంతం వ వహ ం సంస
ం వ సమస . ర ం
ధ న, సం ష న మ . అం క, ం
వర త కం య త న సమయం అవసర న ణ ం
అ సన చర మ ఇతర ష ల ప లన. అం వలన, అ
ఉత ర అ క క స యపడ
.
రత ంగం ఈ క ల ం ప ం ం
ప ల , ష బంధన య ం
, పద లం, ద న సంబం ం
ం సభల బంధనల ప రం ష ప ష ంచబడ . ప రం, ఎ
ర ంట క అం ఒక క :
1. సభ య ంచబ న ఎ బ న యబ న
క / ర 1
2. క / ర ఆ ల ర ప ం
3. క సభ క /
4. కరభ / జ సభ అం ం న స లయం ఉం
కన క , ఇం స ఉం
ర ం , అ ర ర నం న ర ంట క
షర ల న.2
570
వ కరణ
స తం , ర ంట క ం ర - ం ం
క మ కక . ప శత న
(ప సంవత రం క గతం ఏర ం )మ రంత యం ప యం
ఆ రం, ం క న మ ఉ ఉండ
ం నప .
ం ం క
ల స వం ఆ రం ,
ం ం క ల ఈ ం ఆ వ క ంచవ
ట :
1. ఆ క క
(ఎ) ప అ ం క
( ) అంచ ల క
( )ప అండ ం క
2. ంట ం ం క (24)
3. ం క
(ఎ) షన క
( ) లక
( )ఎ క
4. ప ంచ మ యం ంచ క
(ఎ) ప త ల క
( )స ష క
( ) ప ల క యబ ం
( )ఎ ,ఎ ల సం మం క
(ఇ) మ ళల రత క
(ఎ ) ల ల ల ఉమ క 3
5. సంబం ం న క
(ఎ) రససలల క మ ల క
571
( ) బంధనల క
( ) ంగ ం స ల జ క
6. ం క క (అన ,
క ల కల న సంబం ం న క మ
స ల వ ):
(ఎ) రణ ప జ ల క
( ) క
( ) బ క
( )స ల మ భ ల సం క క
కక
కక ల ం వ భ ంచవ , అన
రణ క మ సల క .
1. ఎప క రణ క ల ఏ
ఆ తర న ఆ ం న చలనం ం సభల
క / ర , ం ంచ
ష ష . ఉ హరణ :
(ఎ) సమయం ంతమం స ల పవరన క
షప
( ) పంచవర ప క క
( ) క న క 4
( ) ర ం క ఏ స ల క
అ వృ పథకం (MPLADS)
(ఇ) ం సం క క
(ఎ ) ఎ ల ధరల సం క క
( ) అవకతవకల ంచ ఉమ క
మ ంం
(h) ంభ ణం సం క క
(i) ర ం ం భదత సం క క
(j) స ల కం టర ం క
ర ం , జయ ల ల మ అ
క భ స లయం
(k) ర ం సభ ఆ ర ర హణ క
ష న
(ఎ ) / గ ల సం పన క
ర ం య య , ర ం స
572
ం
(m)
మరసత రత ంర హణ సంం కఅక వృ
(n) బంధనల ఉలంఘన క మ
ప తఅ ల క పవర పవరన
కభస
(ఓ) సంబం ం న ష ల ప ంచ ఉమ క
ం ల ం మ ధర మ
క
2. సల క ల ఎం క ఉమ క ఉం
, ప గణన వ మ ంచ య ంచబడ
ప క .ఈక ల ం
ఇతర కక ఉన ంత వర
మ అ స ం న సంబం ం న
న య మ
క / ర ఆ .
రణ చర సం ఒక ఒక ం వ న ,అ
క ంచ ఆ సభ ఉం
ఇ ఉభయ సభల సం క క . ఒక కద క
ప శ న సభ ప వం
ప లన సం వ ం . ఒక ళ క ం న ష సం
ఉమ క చన, రయం
స ల అభ ఇతర సభ య ం
క ప య ఇతర సభ స ల యం .
ం క బంధన ప గణన ం ం
ం సభ న బంధన. ధ బంధనల సవరణ
క స తర ంచవ . క యవ
సం , ప సం ల ల ం
ఆస క ఉ . ప ం న త త,
క తన క సభ సమ ం ం . స
క ఏ భ ంచ ల రవ
క అసమ .
573
య క
ప అ ం క
ఈ క 1921 దట ఏ యబ ం
రత ప త చటం 1919 మ అప ం ఉ ఉం .
ప తం, ఇం 22 మం స ఉ ( క భ ం 15 మం మ
7 జ సభ ం ). స ల ఎ ం
ర ం ప సంవత రం స ల ం
ం అ త ధ ం క తం
బ యగల ఓ . అం వల, అ అం తన ధం ం .
స ల పద లం ఒక సంవత రం. ఒక మం య
కక స స ఎల ంబడ య . ంచబ ర ం
క . 1966 - '67 వర , క ర ఉ
అ ర .అ , 1967 ం ఒక స శం ఉం
క ర ఎం క యబ న అ వృ
ప పకం ం .
కఆ ప ంచడం క ప
కం ల అం ఆ ట జనర ఆ ఇం (CAG) క క ,
షప ర ం ం ఉం . CAG
ఆ కల ష ప సమ ం , అ ఆ క
ం ల , ల ఆ కమ
ప త సంసల ఆ క.
ఈ క ప ఖ ల చటబదం ం ప ం
మ ం క అవకతవకల క న అ క దృక థం
ఆ క వ వస, కం, నం మ
వ , నషం, అ ల బయట వ జ నం
, అసమరత మ ధ కఖ .
మ ంత వరం , క :
1. ం మ ప ంచ
ంద ప త మ ఇతర
క భ ం ఉం . ం
సవ వ ఖ లం
అ ష ర ం మం ం ,
కర ల మ
ంద ప త పం .
574
2. ం ల మ ఆ ప ంచడం
CAG క క, క సంతృ పర
(ఎ) పం న డ చటబదం
అ వ త వ ప జనం సం అం ఉం
( )ఖ యం ం అ అ ణం ఉం ం
( )ప నర వ కరణ అ ణం జ ం
సంబం త య ల
3. ష సంసల ల ప ంచడం, రం
ఆం ళన మ త మ ఆ క
CAG (ఆ ప సంస తప
ప అండ ం క ంచబ ం )
4. స యంప ప మ ల ప ంచడం
స యంప ప సంస , కఆ ర ం
5. ఏ ఆ
సంబం ం న CAG క ప ంచడం
ర మ ల ల ప ంచడం
6. ఏ వ ఖ నడ ప ంచడం a
మం న ం ఆ క సంవత రం
ఆ ప జనం సం సభ
ల ర ,క
CAG సహ రం. స , CAG ఒక , మ
క తత త.
క ం న త , అ చం (ఎవ
స యం రత శం క CAG ఉ ) గమ ం : “ ంత
సంవత
పజల యంత ,క
ణ శఅవంత కణన శ అ వృర ంం
వ యం. సంప ంచబ మ
ప అ ం క అ వృ నస
ర ంట ప మ ం క అ న త సంప ల అ ణం ఉం .”5
అ ,క త క ప వం
ం ప తం యబ ం :
(ఎ) ఇ నం క పశ ల సంబం ం న
వన.
( )ఇ ల రం ప క ర ం ( ం
ఇప న ఖ ).
( )ఇ ష ల కం
ప లన.
575
( ) సల మ క బ ఉండ
మం త .
(ఇ) ఇ అ మ ంచ శ
లఖ .
(ఎ ) ఇ ర హక సంస , అం వల, ఆర య .
ర ం త ఫ ల రయం గల .
అంచ ల క
ఈక క లబ డవ
ఆ క క 1921 ఏ యబ ం . ద అంచ ల క
తం నంతర గం 1950 ంచబ ం
అప ఆ క మం మ ర .
స , 25 మం స ఉ , 1956 సభ త ం ఉం
మం స సభ ం న త .
ఈక జ సభ ధం .ఈ
ప సంవత రం క భ స స ల ం ఎ బడ
ల ప రం స ంత స
ఒ బ ఓ ధ ం. అం వలన, అ
అం తన ధం ం . పద లం ఒక సంవత రం.
ఒక మం క స ఎ .
క ర ం క య
స ల మ అత రంతరం అ ర ం వ .
క క ప అంచ ల ప ంచడం
బ రబ ం మ బ రంగం 'ఆ క వ వసల ' ంచం
వ యం. అం వల, ' రంత యం ' వ ం
ఎ న క '.
మ ంత వరం , క :
1. ఏ ఆ క వ వస , సంస దల ,
సమరత మ ప ల సంస రణ
అంచ ల అంత నం ఉన నం ప తం వ
2. వ ప య ల ంచడం
ప లన మర ం మ ఆ క వ వస
3. డ ఉం ప ంచడం
అంచ ల ం న నం క ప
4. అంచ ఏ పం ఉం ంచడం
ర ం సమ ం
క ల సంబం ం ఉప ంచ
క ం న ప సంస
576
ప అండ ం . క న ంచవ
ఎప క అంచ ల ప లన
ఆ క సంవత రం మ ప క సభ ంచం
ఉపక ం .ఇ ప ంచ క ఉండ
ఏ ఒక సంవత రం తం అంచ . ంట సం ం ఉండవ
క సంఖ నప వర ఓ యం
.
అ ,క త క ప వం
ం ప తం యబ ం :
(ఎ) ఇ బ అంచ ల ప ం న త ప ం
ర ం ఓ ం , అంత ం .
( )ఇ ర ం ం న ప ంచ .
మం త .
( ) ఇ ప సంవత రం ఎం న మం త ఖల త ప ం
. అం వలన, భమణం ,అ ట ం కవ ం
అ క సంవత .
(ఇ) ఇ అం ఉన CAG క ల స యం
ప అ ం క .
(ఎ ) ప రం క స వం.
ప అండ ం క
ఈక ర ర 1964 ఏర ం
కృష న క . స , 15 మం స (10 మం ఉ )
కభ ం మ 5 జ సభ ం ). అ ,
1974, సభ 22 ( క భ ం 15 ం
మ 7 జ సభ ం ). ఈ క స
ర ం ప సంవత రం స ంత ం ఎ బ ం
ధ తం ప రం స
ఒ బ ఓ . ఈ ధం , అ ంచబడ
ధ ం. స ల పద లం ఒక సంవత రం.
ఒక మం క స ఎ .
క ర ం క య
కభ ం త బ న స ల .
ఆ ధం , ం నక స
సభ ర య ంచ .
క :
1. ప త సంసల క మ ల ప ంచడం
577
2. కం
ప ల మ
సంస ల జనరఆ ట క కల ప ంచడం
3. ప ంచ (స యంప ప మ మర ం క సందర ం
ప సంస ) పజల వ వ
సంస ధ అ ణం ర ంచబ
ర మ కవంత న జ పద
4. అ వం ఇతర ల పజల ఉంచడం
లక మ సంబం ం అంచ ల క
క ం న ప సంసల
ఎప క
ఈక ప ం ద య డ
ం :
(i) నం ప నప త నం క అం
ప త సంసల జ
(ii) ప లన క ష
(iii) ఏ యం ల ప లన సంబం ం న ష
ఏ ప క సనం ంచబ ం
ప ధ త ంచబ ం
ఇం , క త క ప వం ప తం
ం :
(ఎ) ఇ ప ం అంతకం ఎ వ ప కల
సంవత రం ప ం ప త సంస .
( ) ప రం క స వం.
( )ఇ ం క ష ల స ప గ ంచ
ం క .
మం త ఖ .
578
ం ం ం క
క క ర
సభ, 17 ఖల సంబం త ం ం క
(DRSC ) 1993 ర ం ంచబ . 6 2004 , ఏ
అ ం మ క ల ఏ ,త సంఖ ం
17 ం 24 వర .
ం ం క ల క ప న లక ం భదత
ఎ క మ ంత జ తనం (అన , మం ల మండ )
ర ం , ఖం ఆ కజ తనం.
బ 24 ంమ ంంతక సమరవంతం తమ ప చ ంచడంఉ ర ం స యం యం .7
ంద ప త మం త ఖ / .
ప ం ం క 31 మం స ఉం ( ం 21 మం
సభ మ జ సభ ం 10). స
సభ క
స , జ సభ స న
స ల ం ర త.8
ఏ ఒక స వ మం అరత
ం ం క . ఒక ళ స , ష త త
ఏ ం ం క ల , ఒక మం య ,అ అత
క స ం .
ప ం ం క క పద లం ఒక సంవత రం ం
ంగం క .
24 ం ం క ల 8 జ ఆధ ర ం ప
సభ మ 16 క భ ంద.9
24 ం ం క మ మం త ఖ /
అ రప ఉంచబ న ంద ంచబ ప క 23.1 .
ప ం ం క ల :
1. సంబం త ంట ండ ప గణన వడం
మం త ఖ / చ ంచబడ ం మ
కభ ఓ . క ంచ డ
క కద కల స వం ఏ
2. సంబం త మం త ఖల సంబం ం న ల ప ంచడం /
3. మం త ఖ / ల క కల ప ంచడం
579
4. య థ క ర క న ప ల ప గణన వడం
ఇళ సమ ం
కప ం ప ంచబడ
ఈ ం ం క :
(i) ష ల ప గ ంచ డ
సంబం త మం త ఖ / ల ప లన.
ప క 23.1 ంట ం ం క మ
అ ర ప (2019)
Sl.No. క ల మం త ఖ /
కవ
I. జ సభ ఆధ ర ం క
1. జక జంమ ప శమ
2. ంవవ లక (1) గృహ వ వ
(2) ఉతరం అ వృ -
ంతం
3. క ఆ మ (1) నవ
వన ల అ వృ అ వృ
(2) వత వవ ల మ
డ
(3) మ ళ మ
అ వృ
4. ప శమ క (1) ఇండ మ
ప ఎంట
(2) , న మ
మధ స సంస
5. క (1) మ
ల ,ఎ ం & ం కం
అడ (2) సలం
(3) ఎ
(4) అ శ
(5) ప వరణం, అడ
మ వరణ
6. ర క , (1) ఏ ష
ప టక మ సంస
580
(2) ర &
రహ
(3) ం
(4) సంస
(5) ప టక రంగం
7. ఆ గం& (1) ఆ గ ం మ ంబం
ంబ సం మం సం మ
(2) ఆ దం, మ
ప , ,
ద మ
ప (ఆ )
8. బం క , (1) చటం మ యం
ప మ దన , చటం మ (2) బ ం , ప
యం మ దన మ
న
II. క భ ంద క
9. వవ యక (1) వ వ యం మ
సం మం
(2) ష , జం
ప సంవరక మ ం
(3) ఆ రం ం
ఇండ
10. స రక (1) క ష
ం కం (2) ఎల &
ఇన ష ల
(3) స రం &
ం
11. రకణ క రకణ
12. శ క (1) త మ న దక
శ
(2) శ
13. హక హ వవ
వవ ల
14. ఆ కక (1)
(2) వవ
581
(3) ప క
(4) గ ం మ
అమ
15. ఆ రక , గ లవవ ,ఆ రం మ
గ లవవ మ ప పం
ప పం
16. కక (1) క&ఉ
(2) ణ అ వృ &
వ వ పకత
(3) వ
17. యం క & యం మ సహజ
సహజ
18. ల క
19. పటణ క ం అం అర అ
అ వృ
20. క జ శ
వన ల
21. ర య ల క ర య మ ఎ
మ ఎ
22. ణక (1) వృ
అ వృ (2) పం య
23. క మ (1)
(2) గ
(3) ఉ
24. కక (1) క యం మ
యం మ రత రత
(2) జన వ వ
(3) వవ
(ii) రణం ఉన ష ల ప గ ంచ డ
ఇతర ర ంట క ల ప గ ంచబ ం .
క ఇక డ గమ ం
క పకృ సల ఇ మ అం వల క బ ఉండ
ర ం .
582
ం ప ఒక అ స ం
ండ ప గణన ం ం క
ల మం , ఒక క ఇవ డం.
(ఎ) ఇళ బ రణ చర న త త,
ఇ త యబడ .
( ) మం సం ండ క ప గ ం
న న లం సంబం త మం త ఖ .
( )క తమ క వవ త మ
ఎ వ సమయం అడగ డ .
( ) ంట ండ సభ ప గణన ం ం
క ల కల .
(ఇ) ంట ండ ప క క ఉం
ప మం త ఖ.
ం ప ఒక అ స ం
ల ప ంచడం మ కత యడం ం ం క
గనం .
(ఎ) క రణ ల ప గ ం మ
ం న ల బంధన .
( )ప శ న ల త క ప గ ం
ఇళ ఒక మ ం .
( )క త సమయం ల కఇ .
ర ం ం ం క వ వస క అరత
ఉ :
(1) చర పక తం ం ఉం .
(2) అ స ం న నం కం సరళ న
క భ.
(3) వ వస ఎ ర ంట యంతణ ం
మ ంత వరం , దగర , రంతరం , మ
సమగ.
(4) ఈ వ వస పజల ఆ క వ వస మ మ ం
మం త ఖ / ఇ ఖ
ండ ం ంచడం మ ంత గత ఉండం .
(5) అ ర ం స లంద అవ ల క
న మ ప అరం వ
ప తంమ సహక ంచం .
(6) ల అ యం ప ందవ
క . ల మ ప ల ఆ ంచ అ రం ఉం
583
ం క వ మ అ ల ం పరచ వ
కల .
(7) ప పక మ జ సభ ఇ ఆడవ
ఎ ఆ క యంతణ ఉప ంచడం ఎ వ త.
584
ప ంచ క
షన క
ఈక ల మ ష ల షన ప ం
రణ ప ఖ త. ఇ ం ల అం ం
య సంబం ం న ష ల వ మ సం
ష ల . సభ క 15 మం స ఉ ,
జ సభ క 10 మం స ఉ .
లక
ఈక క య స వం. ఇ
సభ మ క హ ల ఉలం ం న ల ప ం
స మ త న చర . కభ
క 15 మం స ఉండ , జ సభ క
10 మం స ఉ .
ఎ క
ఈక 1997 జ సభ మ ఏ
క భ 2000 . ఇ స ల పవర య వ అమ ం
ర ం . ఇ ష వరన ల ప ం మ
త న చర ం . అం వలన, ఇ మగ ఉం
ర ం కమ కణ మ ఆకృ న ంచడం.
585
య మ యం ంచ క
ప త ల క
ఈక మ,
ఎప క మం ఇ రక
సభ మ ఎంతవర ఉ క
. క భ , ఇం 15 మం స ఉ
జ సభ , ఇం 10 మం స ఉ .ఇ ఏ యబ ం
1953 .
స ష క
ఈ క ప ం సభ ం
బంధన , య , ఉప య మ ఉప-చ ల ం ం అ
ర ం త అప ంచబ ం ంగం త ఇవ బ ం
ఎ స ఉప ంచబ ం . ం ం
ఇ ,క 15 మం స ఉం . ఇ ఏ యబ ం
1953 .
పర క యబ ం
ఈక 1975 ఏ . సభ
క 15 మం స ఉండ , జ సభ క
10 మం స ఉ .ఇ ప క ఉం న అ ప ల ప ం
మం ల సభ బంధనల బ ఉ డ
ంగం, సంబం త చటం యమం. ఇ ప ంచ
క చట ప ష మ ఆ
స ష క .
ఎ , ఎ ల సం మ క
ఈక 30 మం స ఉ ( కభ ం 20 మం మ
జ సభ ం 10). : (i) కల ప గణన వడం
ఎ మ య యక ష
ఎ ల క ష ; (ii) సంబం ం న అ ష ల ప ంచడం
ఎ మ ఎ ల సం మం, ంగ అమ మ
చటబద న భదత , సం మ ర క ల ప ద న .
మ ళల రత క
ఈ క 1997 ఏ యబ ం మ 30 మం ఉ
స ( క భ ం 20 మ జ సభ ం 10). ఇ
586
యమ క ష కల ప ం
ంద ప త ం న చర ల ప ం
అ రం మ ళల ర త , రవం మ స నత ం.
ల ల
ల సం క క
ఈక మ క త ప ం
ం , య ం నక మ ఇతర సంస
య గప మ వ అ ర ం
ఈ ల ల క ఉండటం ఎ బడ అన
ర ం స . ఇం 15 మం స (10 మం ం
కభమ 5 జ సభ ం ).
587
ఈ సంబం ం న క
ఇం రం
ర సల క
ఈక క మ సమయ ప క యం ం
.ఇ సన మ ఇతర ల సమ ం
ప త ం సభ ం వ న రం.
సభ క క స 15 మం స ఉం
ర . జ సభ ఇం 11 మం స ఉ
ర ఎ ర .
ల స మ ల క
ఈక ల వ క ం మ సమయం ం ం
స ప శ న మ ల చర
(మం ం ). ఇ క ప కక
సభ మ క స 15 మం స ఉం
ర . జ సభ అ ం
క . జ సభ ఇ ఫంక ర
ఆ సభ క ర సల క .
క
ఈక నం మ పవరన క ష ల ప ం
సభ రం మ అవసర న సవరణల ర ం
సభ బంధనల . సభ క
క స 15 మం స ల ఎ -అ క ఉం ం
ర . జ సభ 16 మం స ఉ
ర ఎ ర .
స ల క వడం క
ఈ క స ల ం అ దర ల ల సం ప ం
సభ క ంగ ం క వడం, మ ప ం
60 ల జ స ల
అంతకం ఎ వ అ మ ం .ఇ క ప కక
సభ మ 15 మం స ల క ఉం ం . అ ం క
జ సభ మ అ ం అ ష ల సభ ర ం
.
588
గృహ- ం క
రణ ప జ ల క
ఈ క సంబం ం న ష ల ప ం మ సల ఇ ం
సభ క వ వ , ఇ ఎవ ప
ఇతర ర ంట క . ప సభ , ఈ క
ం ఆ స ( క / ర ) -
అ ర , క ( ర
జ సభ), పర ల స ( -
జ సభ షయం పర ), అంద పర
సభ క ంట ం ం క , య
సభ ంచబ న మ స మ ఇతర
ం ఆ స నస .
క
ఈక స ల స వస ం వ వహ ం
మ ఆ రం, ద స యం ద న ఇతర క ఇవ బ
houses ◌ి ఇ మ సళ . ఉభయ సభ ం ఉ
సంబం త సభ క . సభ 12 ఉ
స .
బ క
ఈక బ సంబం ం న అ ష ల ప ం
ర ం మ బ ఉప ం వడం స ల స యం ం
వ . ఇం మం స ఉ ( కభ ం ఆ మ
జ సభ ం ).
స ల మ భ ల సం క క
ఈక తం, అల మ ంద ఏ
ర ం స ల న చటం, 1954. ఇం 15 ఉ
స ( క భ ం 10 మ జ సభ ం 5). ఇ ం
తం, భ మ న ం యం ం య
ర ం స .
589
కన క
కన క ధ మం త ఖల జత యబడ /
ంద ప త . స ల క ఉం
ర ం ఉభయ సభ . మం / ష మం
సంబం త మం త ఖ క ధ త ర ప ం
ఆ మం త ఖ క సంప ం ల క .
ఈక అన క చర ల ఒక ర అం
ల మం మ ర ం స ల మధ
మ ప త రక మ నం
అమ .
ఈ క ల మం త ఖ ఏ ం
ర ంట వ వ . సంబం ం న రదర ,
ఈక ల మ ం ంచబ
ఈ మం త ఖ. మం త ఖ ప ఏ ం
ష మ ఇంట ష సమయం స
ర ం లం.
ఈ క ల సభ త ం స చ ందం ఉం ం మ వ యబ ం
స మ ల య ల ఎం క.
ఒక క క గ ష సభ త ం 30 మ క షం
10.
ఈక రణం త త త ఏర డ
క భ ర క ఎ కల త త సభ ఏర ం .
మ ట లం , ఈ క ర యబడ
ప కభర మ న ంచబ ం
ప కభ క ంగం.
అదనం , ప క అన క సంప ం ల క
అ ల ర ం స ఉం
మండ . ఈ ం ం న ర ం స ంద వ
ఒక ష అన కం యబ ం
ఆ క సంప ం ల క .
ధ అ సం ంచబ న కన క ల ం
మం త ఖ / , అన క సంప ం ల స
క ష వవ త ఏ యబడ .
590
1. ఒక మం ఎ కల ష అ
ఆ క క , ంట ం ం
క ,మ రత క
మ ళ , ప తం ఇ న , అ ,
స ష అం ఆ
మ గ .
2. కన క వ వ ంచబ
ఈ అ యం.
3. ఉమ క ం ం స ల క ఉం ం
ర ం ఇ .
4. క న క , 1949 ద
తంత ం త త క . ఈ క మ
త ప క తమ ప తం
ంచవల న ం ర ంచడం
రణ ఆ . 1971 ం ,
క న క ప
క ప ద ప వం ష
మ .
5. అ చం : ఇం య అ ష , అ &
అ , లండ , 1967, . 180.
6. 1989 ం ం క ల ఏ
ఇ వ వ యం, & ల మ
ప వరణం & అడ . 1993 , అ గ ం
ంట -సంబం త ం ం క ల
(DRSCs).
7. ం ం క వ వస రం న
ర ం ంట 31 న సం 1993,
అ రత ఉ ధ మ జ ర
సభ, .ఆ . యణ ప న ఉ శ ం గమ ం
ఈ క ల : “జ తనం ంచ
ప త ం మ ంత వరం ర ం
ఈ క ల చర ల ప లన.
ప లన బల నపరచడం మ ంచడం ఉ శ ం
ర మంటంత మద
అరవంతం”.
బ టడం బ తం యడం
8. 13 వ వర క భ, ప ం ం క
45 మం స ల ంచ డ - 30 మం ఉం
స ల ం క
591
కభమ 15 ర
జ సభ స ల ం . అ ,
2004 DRSC ల న ణం , ప DRSC
31 మం స - క భ ం 21 మ 10 మం ఉ
జ సభ ం .
9. ంగం మ ప సంబం ం న నం
సభ వ అం ం DRSC ల ం
బంధనల క 331 ం 331 వర
సభ రం ర ంచడం. 268 ం య
రం క నం మ పవరన క య ల 277
జ సభ జ వ అం ం DRSC ల ర ం
సభ.
592
24 ర ంట ర
ర ల పన
ప రకణ ద ర ంట రం మ
ర హణ 2005 సంవత రం ఏర ం . 1 తదనంతరం,
మ ఏ ర ంట ర ల ఏ . ప తం,
ఎ ర ంట ర ఉ .2
1. సంరకణ ర ంట రం మ
ర హణ (2005)
2. వత ర ంట రం (2006)
3. లల ర ంట రం (2006)
4. జ మ ప గ ం ర ంట రం
(2006)
5. బ ం అం ౖ ర ంట రం
(2008)
6. ప ర హణ ర ంట రం (2011)
7. లక మ ప ల పజల ర ంట రం (2013)
8. యం అ వృ ల ల ర ంట రం
(2013)
593
ర లల
ర ంట ర ల ంగం క ఉన ల
ఉ :
(i) స ల పరస ర చర ల ఒక క అం ంచడం
సంబం త మం , మ ఖఅ ల
డ మం త ఖ దృ ం క ంచ మ
ఫ త-ఆ త ష న సమస ల అరవంత న చర
అమళనప
(ii) ఆం యక ఖగవంతంరం ల ం నం స; ల తం యడం మ
ప ం మ సన దం యం
స రం, నం, ం క ప నం మ
శం ం ల ం నఇ ట మ
ల ఈ సమస ల సమరవంతం వ త క ం నం
సభ క అంత మ స ల
ంట -సంబం త ం ం క (DRSC ); మ
(iii) ష న కరణ - దం యడం
సంబం త మం త ఖల సమస , నమ క న ఎ ఓ ,
ప క , ఐక జ స , ఇంట ద న మ పసరణ
స ల అరవంతం యగల
రమ చర ల నం మ ం
మం త ఖ అ ల ం వరణ ఉ
స ల .
ర ంట య డద ఆ ంచబ ం
క అ రప కం ం ఆక ం ం
మం త ఖ క ంట -సంబం త ం ం క /
సంబం త గం.
594
ర ల
క భ క అంద ఎ అ ం
జ మ పజల ర ంట రం న ర
ఆ గ ం ఇం జ సభ ర ఎ అ
ం మ క ఎ -అ - ం .
జ సభ ర , క
సభ, సంబం త మం మ ర
ంట -సంబం త ం ం క ఎ -అ
సంబం త ర ల ఉ ధ .
ప ర 31 మం ంచ డ ( న ం )
అధ , సహ అధ మ ఉ ధ )
21 మం సభ ం న , 10 మం ంచ
జ సభ ం .
స ( ం , - ం మ ం )
ఈ రమ అధ ) క /
ధ జయ య ల ం ర
/స ,ప క న
నం / షయం వ న ఆస .3
ర స ల లయం క వ వ సహ-
సంబం త ఇళ సభ త ం న . ఒక
స ర ం యవ
క / ర .
ర ం ఒక స -క న య
ప ర క ల ,ఆ ం న రక /స
ర అధ సంప ం . క స
ర ఎప క జ , అవసర న
ర ం స .
595
ర ల
సంరకణ ర ంట రం మ
ం
ర క :
1. సంబం ం న సమస ల ం త యడం
ప లన సం చన / ర -ట మ
సంబం త ప త ం / సంసల త న చర
2. ర ం స ల ల ంచడం
వన ల ప రకణ మ వృ
సంబం త / జకవ
3. అవ హన క ంచ /వ ర ంచడం
ప రకణ మ సమరవంత న ర హణ
4. స ం ఇతర సంబం త ప పటడం
వత ర ంట రం
ఈ ర క :
1. పరప సం ల దృ టడం
అ వృ గవంతం య వత నవ లధనం
రక
2. ప య ల మ వద ఎ వ అవ హన ం వడం
ప వం సం వత క సం వ త క గ - ల
క-ఆ క
3. వప ల సం ంచడం మ
య , ఆశల అ నం ంచ ,
ఆ ంక , ఆం ళన మ సమస
4. ర ం పర ల ప ంచడం
బ తం య వత ధ
మ ప మ సంసల బదత మ త ంచం
5. అంయ, అంత యన గ లమ సంప
ం ం జరపడం
త మ ప త సంస
వత షయం ప నం క న es పకల న
రత. 4
596
లల ర ంట రం
ర క :
1. అవ హన మ దృ మ ంత ంచ
లల ప తం ష న సమస ల పట ర ం స
య బ ంచ త న యక అం ంచవ
అ వృ ప య స న నం
2. ర ం స ల వ ఒక క క ంచడం
ఆ చన , అ ,అ భ , లఅ
ల , త క పద , వ ల ,
, ర రక ద న .
3. ర ం స ల ర స జం ఒక ఇంట అం ంచడం
ఇంట -అ ,స లల సమస ల ం
స చ ంద రంగం, మ రంగం మ త
ఈ షయం సమరవంత న తక గ ం ం ం ం
4. సం గ క ం న ర ం స ల సం ంచ క ంచడం
వం ప క UN ఏ ల మ
ల కల ల ద న ఇతర బ కఏ ,
అధ య , ర మ ర - షణ ద న పపంచ పం ఉ
ఈ రంగం అ వృ జర
5. ఇతర ప , ,ప ద న పటడం
రం స ంద ంచవ .
జ మ ప గం ర ంట రం
ర క :
1. సంబం ం న ల దృ ం క ంచడం
జ కరణ మ అ సం ంచబ న ష
2. సంబం ం న సమస ల చ ంచ మ ల దం య
ప గం
3. స జం అ వ ల ఎ వ అవ హన ం వడం,
జ సంబం ం , ఖ ం అట
యంతణ మ ప గం
4. సమగ సం షణ మ చర ర ంచడం
వద మ జ మ ప గం
యమ అంత య మ పరస ర చర ల క ఉం
WHO, ఐక జ స వం బ ళపక సంసల
జ ,మ త మ ప తం
సంబం త ఏ .
597
బ ం అం ౖ ర ంట రం
ర క :
1. బ ం మ వర సంబం ం న సమస ల ంచడం
రం మ చన / యం
ప లన మ స తం చర
ప త ంచ సంబం త ప త ం / సంస
బ ం
యమ అంత య సంసల ల సం ంచం
బ ం మ వరణ ల ప ం
త ంచ త ం కప ల అ వృ య న పయత ం
బ ం
3. ం అవ హన క ంచ /వ ర ంచడం
బ ం మ వరణం క ర మ ప
ర ం స ల
బ ం మ వర ంచ అవ హన ంచం
5. ఇ స ంద ం ఇతర సంబం త ప పటడం
ప ర హణ ర ంట రం
ర క :
1. ప ర హణ సంబం ం న సమస ల ంచడం మ
ప లన సం చన / యం మ
ప త ం / సంసల త న చర
ప ల ప ల త ంచ సంబం ం న .
యమ అంత య సంసల ల సం ంచం
ప ర హణ కృ యడం
ప లప త ంచ త ం కప అ వృ యం .
3. అవ హన క ంచ /వ ర ంచడం
మధ ప ల ర మ ప ల ం
ర ం స .
ప ర హణ ం అవ హన ం ం .
5. ఇ స ంద ం ఇతర సంబం త ప పటడం.
598
లక మ హసక ల ర ంట రం
ర క :
1. అవ హన మ దృ మ ంత ంచ
ల ల ప తం ష న సమస ల పట ర ం స
ంప ల సంర ంచ మ త ంచ హసక
ధ యం ం ల కళ మ ప .
ఆ చన , కణ , అ భ , ణ ం మ ఉతమ అ
లక మ హసక ల సంబం ం , త క పద ,
వ , , ఓ యం ష ల
ద న
హసక మ వృ ల సంబం ం న సమస ల యడం,
స ఇంట ఎ , లంట క , మ
రంగం మ త సమరవంత న త ంచడం
ఈ షయం గ మం
ధ ంద మం త ఖల ప ల వ వహ ం నం,
, మ ప శమల వం ప త సంస
క ష ( ఐ ), , ఫ
క అం ర ల అ వృ
(CAPART) మ ఇతర సంబం త సంస / సంస .
5. సమగ సం షణ మ చర ర ంచడం
కళ మ ంప య హసకళల సంరకణ సంబం ం న ష
మ వృ ల మ హసక లప ష
యమ అంత య / సంస
.
6. ఇతర ప , ,అ ం ద న పటడం.
యం అ వృ ర ంట రం
ల
ర క :
1. అవ హన మ దృ స ంచడం మ పరచడం
ర ం స ష న సమస ల
యం ంద ం న ల / ల ల ధన
2015 అ వృ ల .
599
ఆ చన , కణ , అ భ , ణ ం మ ఉతమ అ
యం అ వృ ల ల అమ సంబం ం
త క పద , వ , ,
ఓ యం ష ద న .
యం అ వృ సంబం ం న సమస ల ం
ల , అం . ద క లన; ఆక ; క ధన
ర క థ క ద ; ంగ స నత ం క ప రం
మ మ ళల రత; లల మర ల త ం ;
త ఆ పరచడం; HIV / AIDS ఎ వడం; మ
మ ఇతర ; ప వరణ ర ం
మ అ వృ సం పపంచ గ అ వృ ం .
ప క న UN ఏ ల మ ఇతర ల ద న పద
బ కఏ , ల క, అధ య , ర మ
యం ధన సంబం ం ండ ద న
అ వృ ల .
5. మ ఇతర ప , ,ప ద న పటడం.
1. 12 న వ 2005, ఆ సభ క ,
మ ఛట తన ర సభ య
ర ంట ర ఏ యడం
ప రకణ మ ర హణ త స
ర ం ష న సమస చ ంచవ
త క పద మ సమస మ ంత ంచ
సభ అంత సమరవంతం . ప రం,
ర 12 న ఏ వ ఆగ , 2005.
2. ట న సంవత సంవత ల
పన.
3. క భ కట జనర రద
ర .
4. క ఉప రమ ఏ
వత ర ంట రం, అం . (i) స రం ఆ
డ మ వజన అ వృ (ii) స రం ఆ
600
ఆ గ ం (iii) ద ఉప- రం (iv) ఉప- రం ఆ

ఉ .ప స ర స ంత క న ఉం ం .
601
25 ర ంట
క బదత
ఎంఎ మ ఎ ఎ శధ ఈ చక వ ం
ఈ ం ధం ఇం య ర ంట (ఐ ) :
మధ సంబం ల పన మ అ వృ
ర ం య ల రక ల గం
ర ం . ర ంట సంబం ల మధ ప రం ఉన ప
సంవత ప ఖ న గం
ర ం స , ఇ వల త ఉ హం ల ం ం
పపంచ వరణం ల అంత -ఆ రపడటం ం . ఇ
ర ం స రకణ సం కలపడం అత వసరం
ప మంమ ం స ళ ఎ ం న ప యం
పపంచం మ ం లభతరం య అవ రం
మ ల మ పపంచ పం య .
అం వల, పపంచం ధ ం ల ం వ న ర ం స ఉ
చ ంచ మ ప ల వ క ర
రణ సమస . ఇక ఒక ధ న -
ఆ చనల ఫల కరణం త మ మధ త
వ ర ం , ర ం స ల మధ
ధ ర ంట వ వసల ంద ప ం . ఈ సమస
అంత -ప త స ల చ ంచడం సం హం ;
ఏ , ఆ చర అంత స షం మ చ
సనస ల స శం ఉండం . 1
ర ంట సంబం అంత ఖ త సంత ం ం
ఈ పపంచం తం న
సమస . ఈ ఒక ర ం ఎ ం న సమస
మ క ఎ వ . అం వల ఇ అవసరం
పపంచం ధ ర ం ల మధ ం ఉం . ఈ
ప ల రత శం ం ర ం ,
ష , కర ం , ప ద న
IPG క యం ల ర ం ం ప
ఇంట - ర ంట య (IPU) క షన మ
602
మ ర ంట క రత ఖ
అ ష ( ఎ). 2
603
స హం క
IPG3 ఒక స యంప పత శ రం. ఇ 1949 ఏర ం
ంగ అ ం ఆ ం న అ స ంచడం
( సన).4
ర ం స లంద ఐ సభ త ం ఉం ం .
సర హ ంస .స
5 ,అ అ స ల అర వ త ఉం
ప తహ ల త . వద అరత
IPU మ CPA కస మ స .
స ల అం ం ప ణ ల అరత
CPA క ఖ .
కభ క కఎ అ ం
. సభ క ,
జ సభ ర ఎ అ ం
ం . సభ SecretaryGeneral ప ం
అ కట జనర .
604
స హం కల
స హం కల మ వ ంద నబ :
1. స ల మధ వ గత ప చ ల త ంచడం
రత ర ం .
2. ప ఖ త ఉన పశ ల అధ యనం యడం
ర ం ం రం ; ఏ ,
చర మ ర ;మ బయట రం
స రం క సం ప రణ
స హస .
3. జ య, రకణ, ఆ క, క అం ల ఉప ఏ యడం
మ ర ం స ల సమస
మ షవ .
4. అ వృ ం ల ఉ శం ల సందర నల ఏ
ఇతర ర ం స ల ప చ .
605
క
ర ం న ధ మ రక
స హం ం ధం ఉం :
1. రత ర ం మధ ం ప ం
మ పపంచం ధ ర ం .ఈ ం
ప ల , ల ర ంచబ ం
ష , ర, ప ద న
ర ం .
2. IPU క (ఎ) య స హం ప ం
మ ( ) రత శం CPA క ప న ఖ.
3. ర ం స ల సంద ంచడం పసం ం
ష త మ లప తంమ
ప ఖ వ ల చర ఆధ ర ం ఏ యబడ
ం .
4. సమ త ర ంట ష ల మ ం
ఆస క గతం యమ అ ర ంచబ ం
అంత య .
5. స , ల న ఇవ బ ం
య ర ద ల ప చయ ఖ
IPU కస మ CPA ఖల ర ద .
సంద ం రత ష తన
స యం మ రణ ంద స రం
courtesies.
6. ర ం స త
ఆ సమయం క సం ఆ లల లబ ఉన స హం
ప బృందం క , ర ల ర బడవ
ల ర ంట ప .
7. సంబం ం స ల రంత యం స ర ప హం
ప
స హం కం క ర కప క బయట
IPG వ ం ర. ఇ ంచబడ
కమం తప ం పంపబ ం
అ స ల స స హం స లంద .
8. రయం ప రం, అ తమ అ
ర ం స 1995 ఇవ బ ం
ం .ఐ వ లక ,ఏ ం
కభ క ,ఆ ం ఖ
అ ష .
606
9. క సంబం ల త ంచ ,స హం ఉం ం
ఇతర ల ర ంట హ స
ర ం . 6 హం క ల మ ల
జ య, కమ ంస క ప చ ల ర ంచడం స హం
ం ల మధ మ స యపడ
సంబం ం న సమస ల స రం మ అ భ
ర ంట ర క .
607
మ ఐ 7
IPU అ ర ం ల క అంత య సంస

ర మ . ప తం, ఐ 153 ర ం ఉ
ర మ ల. లక ం ం మ సహ రం సం ప యడం
పజల మ ప క సంస పన సం
సంస . ఇ ప చ , సమన యం మ త ం
ర ం మ ర ం స ల మధ అ భవం
సభ మ మం హదం
ప సంసల ప . ఇ తన అ ల వ కం ం
అవసర న అంత య ఖ త ఉన అ పశ ల
ర ంట చర ల సమరవంతం అమ యడం మ ం
ప ప ణం మ మ పరచ
అంత య సంస .
స హం క సభ త ం క ప న ప జ , అంత ం
IPU క య స హం సంబం ం న
ఈ ం ధం :
1. ఇ రత ర ంట ప ల స ల స యప ం
స ర ం స ల ప చ ల ం ం
IPU క .
2. సంఘటన అధ యనం మ అరం వ అవ క
సమ న / సంస రణ ధ జ
పపంచ .
3. ఇ ర ం స ల న ం కలవ క ల అం ం
సంద ం న ల రత శం పర టనల సమయం
ర ం స ఇక డ ఉ .
4. స సంద ంచ అ
రత ర ంట స
ఇంట ర ంట స ల ప .
ఈ మధ లం , స ప
IPU సంసల ధ , అం ఆ ర
IPU క ధక , ర , ర
క ద న మ ఫ తం , స హం
క ం సమరవంతం ం వడం జయవంత ం
ఐ స ధ ఖ న అం ల ర వ వహ ం ం .
608
మ ఎ8
CPA అ 17000 మ క సంఘం
ర ం స 175 య, ష , ం య మ స ం ఉ
క ర ం . ల త ంచడం మ
ంగ, సన, ఆ క, క అవ హన
మ ర ంట ప మ చటం ంస క వ వస
మ ల ం ప క చన
మ దగ తక మ ర ంట ఉన ల
అ బం . లక ం అ వృ త ంచడం
ంచడం ర ంట ప మంమ
ప మ లన అవ హన మ ంచడం
ర ంట స స రం ఇవ గల
మ కప మ బదత మ మ ంత సహక ంచ
ర ం మ సనసభల మధ ఆప ష .
స హం క సభ త ం క ప న ప జ , అంత ం
రత శం CPA క ప న ఖ
సంబం త, ం ధం ఉ :
1. స మ : సభ త ం అం ం
న మ న అవ శం
స , , సందర న మ ప ల .
2. ప రణ : స హం స లంద అరత ఉం
క ంచం , ఉ తం , ' ర ం ' కం మ
ప ండవ ల ' ద పఠనం' అ ఖ. 9
3. స రం: ర ంట స రం మ చన
ఎ క య ంట స రం అం ం
స ర ంట , ంగ మ
మ ష .
4. ప చ : CPA ఖ తకణ స యపడ
ఇతర సంద ం స ల సం ప చ ల ఏ యడం
అ రప .
5. ర ంట క : ఇతర సంద ం స
మ ఉ రణం న స ం
ర ంట మ ద , ఖ ం చర ల పతమ
కస .
6. ప ణ క : ఖ య ంచబ న సం అం
అధ యన పర టన పట ఏ స ల సంఖ
609
జ ల ల మ మ ఇతర ల
మ నపర న ప . ఇతర ఖ పకటన ఏ
ఈ సందర న .
1. ఎంఎ మ ఎ ఎ శధ , అం జ
ర ం , క భ స లయం , ఆరవ ఎ ష ,
2009, . 1160.
2. ఐ .
3. ఇక ' ' .
4. సంబం త ష ఆగ 16 న ఆ ంచబ ం
1948.
5. ర ం స స వ
ర త ం స హం క తస
చం .
6. ప హ స హం 22 మం ం స ఉం
ర ం ( క భ ం 15 మ 7 ం
జ సభ) లబ అ తం
కభమ జ సభ. క
కభ ష ప మ ఇద ఉ ధ ల య ం
హం క అధ (ప ఇం ం ఒక )
.
7. సభ స ల సం ం ,ప నవ
ఎ ష , 2009, 207-208.
8. ఐ , 208-209.
9. లండ ఎ క య ప ం ం .
610
26 అ నత య నం
అ క ంగం వ , రత ంగం
U సమగ య వ వస ఏ
ంద (మ
వద ం మ
ష వ),
ం
ంద ఉన
నకమం ఉం
.
స , అం మ ఇతర వ
య . య ల క ఈ ఒ వ వస
1935 రత ప త చటం, ం ంద చ ల అమ ం
అ ష చ . USA , మ ,స ఖ చ
స ఖ యవ వస అమ యబడ మ ష చ
ష యవ వస అమ ం . అం వలన డ స ఉం
USA - ఒక ం మ మ క ల .
, రత శం, USA వం స ఖ శం అ నప ,a
ఏ కృత యవ వస మ థ క చటం మ యం క ఒక వ వస.
రత ం జనవ 28 న రం ంచబ ం
1950. ఇ డర ఆ ఇం త త ంచబ ం
రత ప త చటం 1935. అ , క అ ర ప
ం లక ప .ఇ
ఎం కం , ం నం ఉం
అ క అ న త య నం .1
ంగం V 124 ం 147 వర ఉన ఆ క
సంస, తంత ం, అ ర ప , అ , మ
బ ం . ర ం అ రం ఉం
యం ంచం .
611
మ మకం
ప తం, ం మం య (ఒక ) ఉ
ప న య మ ఇతర య ). 2019 ందం
ం ం య ల సంఖ ంద య ం
రత ప న య స ఒక ం .ఈ
ం ( య ల సంఖ ) క చ అ స ం ం
సవరణ చటం, 2019. స , ం క బలం
ఎ (ఒక ప న య మ మ ఏ ) ర ంచబ ం
). ర ం ఈ సంఖ ం ం
య కమం 1956 ప , 1960 పద వర
1977 ప , 1986 ఇర ఐ , 2008 మ
2019 .
య ల మకం
ం య ల అధ య .
ప న య సంప ం అధ య
అత వం ం మ య ల
అవసరం అ ం . ఇతర య ల అధ య
ప న య మ ఇతర య ల సంప ం న త త
అత అవసరమ ం న ం మ .
షయం ప న య సంప ం తప స
ప న య ం ఇతర య మకం.
సంప ం ల దం
ఈప ం న న వరణ ఇ ం
బంధన 'సంప ం '. ట ద య
(1982), సంప ం అరం ద అ యప ం
సమ మ ఇ అ ల త ం . ,
ండవ య ల (1993), తన ప ం
మ కన ష అ పదం క అ
సమ ం . అం వల, ఇ న సల ఇ ఇ ం
జ ఆ ఇం ష ల ష ప క బ ఉం
ం య ల మకం. ,
ఇద సంప ం న త త జ ఈ షయం తన సల ఇ
అత య సహచ . అ ధం , డవ య ల 2
(1998), సంప ం ల ప య అ అ యప ం
612
రత ప న య క ం న 'సంప ం అవసరం
బ ళ య '. రత ప న య క ఏ క అ యం
సంప ం లప య . అత సంప ం a
ం కన య య ల యం మ
ఇద య ప ల అ యం ఇ , అత పంప డ
ప . ఆ
ం రత ప న య న
సంప ం ల బంధన మ అవస ల అ ణం
ప యప తం క బ .
2014 క 99 వ ంగ సవరణ చటం మ
య య మ ల క ష చటం 2014 ఉం
య ల య ం యం వ వస భ ం
ం మ అ త సంస
య య మ ల క ష (ఎ ఏ ). అ ,
2015, ం ం ం 99 వ పక ం ం
ంగ సవరణ అ ఎ ఏ చటం
ంగ దం మ న న . పర వ నం , ప యం
స మ ప ం .ఈ
లవ య ల ం 2 ఎ (2015).
త వ వస (అన , NJAC) ప తం ంద అ యప
యవ వస తంత ం.
మకం
యం 1950 ం 1973 వర , మ య ంచడం అ సం
కప న య ం య య
రత శం. ఈ ంచబ న స శం 1973 AN
రత ప న య య ం
య య .3 మ 1977 , MU య ల
అప య - స అ గ ంచడం రత ప న య
య .4ప తం క ఈ పజ త త ంచబ ం
ండవ య ల ం (1993),
ం క య జ అ ం ఇ ం
కప న య ల త య ం
రత శం.
613
అరత ,ప ణం మ ల
య ల అరత
ం య య ం న వ ఉం
ం అరత ఉ :
1. అత రత
ఉం .
2. (ఎ) అత య ఉం (
వ స ) ఐ సంవత ; ( ) అత క ఉం
( ల య
రసత ం) ప సంవత ; ( ) అత ఉం
అధ అ యం ష య .
ం , ంగం ద స షమ ం
య మ క స వయ ం ం
ఇంత ం ం య య ంచబ న వ
తన లయం ప , ప ణం మ సభ త ం
షప ం ధృ కరణ, ఆయన య ం న వ
ఈ ప జనం సం. తన ప ణం ం య
శపథం:
2. రత శం క ర మ మ సమగత సమ ంచడం;
3. త న ధం మ నమ కం మ అత మర ం, నం క ఉతమం
మ భయం ం లయం క ల ర ం
అ లం , ఆ యత ష సంకల ం; మ
4. ంగం మ చ ల సమ ంచడం.
మ భ
,భ ,అల మ న ,
ం య ఎప క ర
ర ం . త త ప లత న ం ఉండ
మకం ఆ క అత వసర సమయం తప . 2018 ,
ప న య తం lakh 1 లక ం 80 2.80 ంచబ ం
ల లక మ య , 000 90,000 ం 50 2.50 లక
ల6. సం అల
614
ఉ త వస మ ద, ,
ద న .
జ , జ ల 50 తం అరత ఉం
వ తం ల న .
615
పద లం మ ల ం
య ల పద లం
య పద లం ంగం ర ంచ
అ న త య నం. అ , ఇ ఈ ం బంధనల ం
ఈ షయం :
1. అత 65 సంవత ల వయ వ వర పద ఉం .ఏ
అత వయ ం పశ అ వం ర ంచబ ం
అ రం మ ర ం అం ం న పద .
2. అధ ఖ యడం ఆయన తన ల యవ .
3. ఆయన తన లయం ం ష ప ల ంచవ
ర ం .
య ల ల ం
ం య అత లయం ం ల ంచవ
అధ ఉత . ల ం షప యవ
ర ం సమ ం న త త త ఆర
అ వం ల ం సం అ ష అత . 5 ఉం
ప ర ం సభ ప క మద ఉం (అన , a
ఆ సభ తం సభ త ం మ
ఆ సభ స ల ంట ం వం ల కం త వ
ఓ ం ). ల ం క ర ం - త న గం
క .
య ల రణ చటం (1968) సంబం ం న యం ం
ం య ల ంచడం
అ శంసన:
1. 100 మం స సంతకం న ల ం ష ( షయం
క భ) 50 మం స ( జ సభ షయం )
క ర ఇవ బ
/ ం .
2. క ర/ ష అం క ంచవ రస ంచవ
అం క ం .
3. అ అం క ంచబ , క / ర ఉం
ఆ పణల ద య స లక .
4. క (ఎ) ప న య ఎ
ం య , ( ) ఉన త య
,మ ( ) ష య .
616
5. య ష వరన ల న క క ం
అసమరత ధప ం , సభ పటవ
చలన ప లన.
6. ర ం ప సభ ష ఆ ంచబ న త త
ప క , అధ ఒక సమ ంచబ ం
య లం .
7. వర , అధ య ల ం ఒక ఉత .
ం య ర వడం ఆస కరం
ఇప వర అ శంసన జ ం . అ శంసన క ద
ం జ . మ (1991-1993).
రణ క అత ల న నప ,
అ శంసన నం ఉన ం న అత ల ంచడం ధ ం
కభ ఓ ం . ం రం ఉం
ఓ ం.
617
ం ,అ మ జ
ం జ
షప ం య య ంచవ
రత ప న య ఎ :
1. రత ప న య లయం ఉం ;
2. రత ప న య కం జ ;
3. రత ప న య ల ర ంచ క
అత లయం.
క య
శత య ల రం క వడం
ం క ప నస న ంచం
రత శం య క య య ంచవ
ం క . అత అ యగల
ప న య సంప ం న త త
సంబం త మ అధ ప సమ .
య బ య ంచబ న య య మ అరత ఉం
ం . అ య ంచబ న య క ఇ
ఇతర ల నత ం స ల జ
తన లయం. అ జర న , అత అ అ రప ం ,
య కఅ మ అ (మ ల ర )
ం .
జ
ఎ , రత ప న య య అభ ంచవ
ం జ (ఎవ సకమం ఉం
ం య మ అరత)
క ం య . అత యగల
అధ ప సమ త యం
అ య ంచబ నవ .అ ం య అ ం అ
అధ భ ర ంచవ . అత అ ం ఆనం
ం య క అ రప ,అ మ అ
. , అత య ప గ ంచబడ
అ నత య నం.
618
మ నం
ం
ంగం Delhi ◌ి ం నం పక ం ం .
,ఇ రత ప న య ఇత ల య ంచ అ రం ఇ ం
ం ఉంచం . అత వ
ఈ షయం రయం ష ప ఆ దం త .
ఈ బంధన ఐ కం త మ తప స . అరం
ఏ అ షప ఆ ఇవ
ప న య మ ఇతర స య ంచ
నం
ం , అధ ఆ దం యవ
రణం ధన మ యం ం య
. ంగ చన
ఆ క 143 ంద అధ క ఉన ధ సనం ర ం
క సం ఐ య . గ ల ం జ ల ర ంచబడ
మ జ ం . బ రంగం ఇవ బడ
.అ ఓ ఉం న ం ఉం
య అసమ అ ల ఇవ గల .
619
ం క స తంతత
ం ఖ న త ంచబ ం
రత ప మ జ య వ వస. ఇ డర ,
అ న త య నం, థ క హ ల
ంగ మ సంరక . అం వలన,
సమరవంత న ఉత ర తంత ం అవసరం
ం న ల. ఇ ం చ ఉం
ఆకమణ , ఒ మ ర హక క ం
(మం ల మండ ) మ సనసభ ( ర ం ). అ తప స
భయం అ లం ం యం య అ మ ంచబడ .
స తంత మ కప ర ంచం మ ంచం
ం :
1. మక
ం ల య
షప య
(అం ల సంప ం)స
యవ వస (అం , ం య మ ఉన త
). ఈ బంధన క సం ర చకణ త ం
ర హక మ య మ ద ం
ఏ జయ ఆచర త క ప లనల ఆ రం .
2. పద ల భదత
ం య ల భదత క ం
పద లం. షప త లయం ం ల ంచవ
ంగం న నం మ ప కన.
అరం ఆనందం సమయం తమ ల క ఉండ
అధ , అత య ం నప . ఇ స షం ఉం
ం య ఎవ
ఇప వర ల ంచబ ం ( అ శంసన).
3. ర ప
,భ ,అ , ల మ న
ం య ఎప క ర
ర ం . ప లత ర
మకం త త ఆ క అత వసర సమయం తప . ఈ ధం ,
620
ం య ల వ కప
లయ లం అ ధం ఉం ం .
4. క ఫం
ఖ వ
య బం మ ,భ మ న
అ ం కఅ ప ల ఖ
క ఫం ఆ ఇం వ . అం వలన,
ర ం ఓ య ( చ ంచగ నప
ఇ ).
5. య ల పవరన ం చ ంచ
ర ం ఏ చర ంగం ం ం
య ల పవరన సంబం ం ష సనసభ
ం ల ర ంచడం , ఎ తప
అ శంసన నం ర ం ప లన ఉం .
6. పద రమణ త త ధం
ం య ల ం ంచబ ం
ఏ ఏ అ రం ం ంచడం వ వహ ంచడం
రత శం క గం. ఇ ఎవ అ లం ద ం
భ ష అ ల ఆశ.
7. ం శ
ం ఏవ అ క ం నం ంచవ . ఈ ధం ,
చర మ ర ఎవ మ ంచ మ వ ంచ
శ రం. ఈ అ న ంచ ం ఉం
అ రం, రవం మ రవం.
8. తన బం య ం చ
ఎ రత ప న ం య
ఎ వం అ క ం మ ం ంవ ల. అత య ంచవ
ప ల ంచవ .
9. అ రప త ంచ
అ రప త ంచ ర ం అ రం మ
ం కఅ . ంగం ఇ ం
ం , ధర లఅ రప .అ ,
ర ం అ ంచవ .
621
10. ఎ ం
య ల చర ంగం ం
ప వ ఎ ం యవ వస. అరం
ర హక అ యవ వస క ఉండ డ
అ . పర వ నం , అమ , త
య అ ష ఎ అ ఒక ం వ .7
622
ం కఅ రమ అ
ంగం స త నఅ రప ఇ ం
ం అ .ఇ డర త
అ క ం వ వ అ
ఆ ( ఎ వ సభ వం )
ర ం ). ఇ తమ సంరక
క థ కహ ల క ంగం మ
. ఇం , సల మ పర కక అ ఉ .
అం వల, స అ కృష అయ
ంగ క , స ఇ ం ం :“ ం
మ ఇతర ం కం ఆ ఇం అ ఉ
పపంచం ఏ ంతం అ .” ం క అ రప మ అ
ఈ ం ధం వ క ంచవ :
1. అస అ రప .
2. క .
3. అ అ రప .
4. సల అ రప .
5. ఎ ఆ .
6. య కశ.
7. ంగ వరణ
8. ఇతర శ .
1. అస అ రప
డర , ం ల ర ం
ఇం య డ ష క ధ ట మధ . మ ంత స తం ,
ఏ దం:
(ఎ) ందం మ ఒక అంతకం ఎ వ ల మధ ;
( ) ందం మ ఏ షం ల మధ ఒక మ
ఒక అంతకం ఎ వ ఇతర ;
( ) ం అంతకం ఎ వ ల మధ .
స ఖ ల , ం ప క న
అస అ ర ప . ప క న ,మ ర ంచ
అ వం మ అస ,అ ం నగల శ
ద సందర ం ,అ .
ం క ప క న అస అ ర ప సంబం ం
, ం అం ల గమ ం . ఒక , దం
623
ఉ అ పశ (చటం సవం అ )
చటపర న హ క ప ఆ రప ఉం ం . అం వలన, జ య పశ
పకృ ం న ంచబ ం . ం ,ఏ ం వ
ందం వ కం ఒక ం
ఇంంద, దం
ం ంద క ఈ. అ రప స ంచ
ం :
(ఎ) ంగ ర ఏ ఒప ందం ం ఉత న మ దం,
ఒప ందం, ఒడంబ క, రం, స ఇతర పత
ద ం. 8
( )ఏ ఒప ందం, ఒప ందం ద న ం ఉత న మ దం
న అ ర ప అంత ద ప కం అం ం
అ వం .9
( ) అంత - ష .10
( )ఆ కక ష ం న ష .
(ఇ) మధ ఖ మ నన స
ందం మ .
(ఎ ) ందం మధ జ స వం క రణ దం
మ .
( ) ం వ కం ఒక ష ం నషప కవ యడం.
1961 , ద , అస అ రప
ం ప మ ం ం వ కం వ ం .
క ంగ కత ష ప తంస ం
ం ం (స రన మ అ వృ ) చటం, 1957,
ర ం ఆ ం ం .అ , ం
చటం క కత సమ ంచడం ం .
2. క
ంగం ం ఏ ం
ల థ కహ ల మ రక .
ం స సమస ం అ రం అ రం య
ర , Mandamus అ యప , ధం, ఉత మ ం సం
త థ క హ ల అమ .
ఈ షయం , ం అస అ ర ప ఉం
త ం ళ గలడ అరం
,అ తప స .అ ,
ం క అ రప ప క న .
624
అమ సం య అ రం ఉం
థ కహ . అరం, థ క హ a
ఉలం ంచబడ , త క అవ శం ఉం
ం .
బ , ం క అస అ ర ప
స ఖ ల సంబం ం అస అ ర ప న ం ఉం ం
థ క హ ల సంబం ం న ల సంబం ం . ద
,ఇ ప క న మ ండవ సందర ం , ఇ ఏక లం ఉం ం
ల అ ర ప . అం క, ద
స ఖ ( ందం మ ) క అ
ండవ దం మ మధ ఉం ం
ప త ం ( ంద ష ం).
క అ రప ఉం
ం మ . ం యవ
థ క హ ల అమ సం త ఇ ం
మ ఇతర ప జ ల సం .మ యవ
ఇ థ క హ ల అమ సం త
ఇతర ప జ ల సం . క అ రప
ం కం స త న .
ర ం ం ఇవ గల , అ రం
ఇతర ప జ ల సం ం .
3. అ అ రప
ఇంత ం న , ం జయం ంచడ
డర ఆ ఇం నం ఉం
అ క అ న త య నం . ం
ప నం అ మ వ కం అ ం ం
వ ల .ఇ సత జ ం ం
తలల ంద వ క ంచగల అ ర ప :
(ఎ) ంగ ష ల జ .
( ) ర ష ల అ .
( ) ర ష ల అ .
( )ప క ల అ .
(ఎ) ంగపర న ష
ంగ ల ,అ యవ
ఉం ఇ న వ కం ం
ఈ చటం క గణ య న పశ ఉంద ధృ క ం
625
ంగం క వరణ అవసరం. ఆ రం

స , ం అ యవ
పశ త ర ంచబ న నం .
( ) ట
ల , ం అ ఉం ం
ధృ క -
(i) ఈ రణ చటం క గణ య న పశ ఉం ం
ఖ త; మ
(ii) పశ ం ర ం న అవసరం ఉం .
స , civil 20,000 క ఉన త
ం ం అ యవ . ఈ దవ
క 30 వ ంగ సవరణ చటం ప ల ంచబ ం
1972.
( ) న ష
ం వ
కం అ ళ ం ం
ఉం క న ం-
(i) అ ం పక ం ఉత ం
వ మ అత మరణ క ం ;
(ii) ఏ స ం ఏ తన ం ం
మ ం ం అత క ం
మరణం;
(iii) ఈ ం అ య త నద ధృ క ం
.
ద ం ల ,అ ం ఉం
హ క షయం (అన , క ఎ వం ధృ కరణ పతం ం ). ఒక ళ
పణ క ఉత ం
ం ల పక ం ల ఆ ం ,అ హ
ం .
1970 ర ం న అ
, స ం ం
ం క అ ర ప . ప రం, ఒక జ ఉం
ఇ న ం ం
:
(i) అ , ం పక ం ఉత ం
వ మ అత త ప సంవత ల క ం
సంవత ల;
(ii) ఏ స ం ఏ తన ం ం
మ ం ం అత క ం
626
త ప ళ క.
ఇం ం , కఅ అ రప స ం ం
డర ఆ ఇం అ మ న ల
ం అ న అ ర ప ఉం , అ
క మ న అ ప
న న ం .
( )ప క ల అ యం
ం తన అ రం ప క మం య అ రం క ఉం
ఏ ఆ ం న ఏ షయం ం అ య ల
శం న ( క న మ తప
ద). ఈ బంధన అం ఉ :
(i) ఇ చక శ మ అం వల, a య
స న షయం.
(ii) ఇ ఏ
interlocutory.
(iii) ఇ ఏ ష సంబం ం న వ - ంగ, , న ,
ఆ య-ప , శమ, బ , య ద న .
(iv) ఇ ఏ న వ కం మం యవ మ
తప స వ కం ( స , లట తప
).
అం వల, ఈ బంధన క ప సత న మ ఇ ం
అ ళ ంచ న అ రప క న ం .న
ఈఅ ఉప ంచడం, ం స యం ం
అ రణ న మ అ గ ం శ, ఉప ం
త వ మ గత మ ప క అ రణం త
ప . అంత ం మం యడం ధ ం
ఏ యమం ఈ శ '.
4. సల అ రప
ంగం (ఆ క 143) అధ ం
ం వ ల ష ల ం అ యం:
(ఎ) చటం ప ఖ త క ఏ పశ
ఉద ం ం త అవ శం ఉం .
( ) ంగ ర ఒప ందం ం ఉత న మ ఏ దం ,
ఒప ందం, ఒడంబ క, రం, స ఇతర పత
ధన. 11
627
ద , ం
ండ ఇవ వ రస ంచవ
తన అ అధ య య . , ండవ సందర ం ,
ం తన అ షప ఇ . ం ం
, ం వ కం న అ యం త
సల మ య పకటన . అం వల, అ
అధ బంధం; అత అ స ంచవ అ స ంచక వ
అ యం. ఏ ,ఇ ప క ఉండ క ం
ర ం న షయం అ క చటపర న అ యం.
ఇప వర (2019), ష ప ప చన
ం తన సల ప ఉం (
సంప ం ల అ ర ప ). ఇ ంద నబ
లక రం.
1. 1951 Delhi ◌ి చ ల చటం
2. 1958 రళ
3. 1960 య
4. 1963 కస చటం
5. క హ ల సంబం ం న శ ం
1964 సనసభ
6. 1974 అధ క ఎ క
7. 1978 ప క ల
8. 1982 జ న సం చటం
9. 1992 ట ల న
10. 1993 మ జన
11. సంప ం ల ప య ప న య అవలం ం
1998 రత శం
12. ందం మ ల సన మర ం
సహజ మ ద కృత సహజ 2001
13. ఎ కల క ష క ంగ కత
జ అ ం ఎ కల రయం
2002
14. 2004 పం ఒప ం ల ర చటం
15. 2 కం మ తప స లం
2012 అ రం ల సహజ వన
5. ఎ ఆ
ఆ , ం ం అ ఉ :
(ఎ) ం , చర మ చర
శ త పకశ మ క ం సం న యబడ .ఈ
628
సష న వ అం క ంచబ మ ఉండ డ
ఏ ం జ ప న ప ం .
చటపర న ర జన మ చటపర న చన ంచబ ం .
( ) ఆ లల వర ం అజ రం ఉంరణ క
₹ 2,000 వర ం ం . 1991 , ం ఉం
త ం అ రం ఉంద ఇ ం
,స మ న
తం శం ప ం .
రం న వ . ర రం
ఏ , ఆర , ఇతర ఉ శ ర క అ యత
య నం క ప య ఉ శ ర కం ఉలంఘన a
. న రం అం ఏ షయం ప ంచడం
ఒక చర యడం- (i) క అ అప ం త ం
అ (ii) పక గ కం వడం a
య న ం ; (iii) క ం ం ం అ ం ం
ఏ ఇతర పద యం క ప లన.
అ , అ యక ప రణ మ ంత షయం పం ,
య ర క ల క సరస న మ ఖ త న క, య న మ
య చర ల స క న మర మ ంచం
యవ వస క ప ల రం
.
6. య కశ
య స క అ ప ంచ ం క అ రం
సన చ మ ర హక ఉత ల క ంగబదత
ంద మ ష ప ం .ప క , ఉం
ంగం ( అ ) ఉలం ం న ంచబడ
చట దం, ంగ దం మ ల ( నమ న న)
ం త. పర వ నం , అమ య
ప త ం.
7. ంగ వరణ
ం ంగం క అం మ త.
ఇ బంధనల క ఆత మ ష సంస రణ ఇవ గల
ంగం మ ంగం ఉప ం న పద లం.
629
ం వ ం ట , ం ర శం ం
అ క ం ల . ఇం లం ం
ం వ ంచడం ధ ం ల వ ం .
ఖ న ం ంద నబ :
1. వత క ంతం
2. క ంతం
3. గహణం క ంతం
4. క క ంతం
5. మ ప రం క ంతం
6. రం ల చటం క ంతం
7. ం న శ ల ంతం
8. దృ క మ స యక శ ల ంతం
9. ర ంతం
10. ఆక త తం క ంతం
11. ఓవ ం ంతం
12.
13.
వ నఇంట ణం ష క ంతం
బర ంతం
8. ఇతర శ
న న ం , ం అ క ఇత ఉ
అ :
(ఎ) ఇ అధ ఎ క సంబం ం న ల ర ం
మ ఉ ధ . ఈ షయం , అస ఉం ,
ప కమ అ రం.
( )ఇ ర క పవరన మ పవరన ం
మ య ప స క ష స a
అధ న చన. అ క ం
గం, ఇ సం అధ యవ
ల ం . ఇం ం ఇ న సల
రవం ష ప క బ ఉం .
( ) స ంత క స ం అ రం ఉం . అం వలన, ఇ
ప ర క బ మ ం బయ రవ
యం స జ సం మం క ఆస . పం ,
ం య సంస. ఉ హరణ ,
శ నంద ర (1973) , ం
ల ప ం బయ ం
(1967).
630
( ) ం ం ం ఉన ల ఉపసంహ ం అ రం ఉం
మ స యం ర యం . ఇ బ యగల
ఒక ం అ ం ం ఉం
.
(ఇ) చటం రత శం అ ల ఆ రప ఉం ం . ఆర
శ పం అమ యద న . అ అ ( మ
య ) శం ం స యం ప
.
(ఎ ) య ప ం ం మ అంద యంతణ అ రం ఉం
క తం గం ప మ న
శం.
ం కఅ రప మ సంబం ం అ
య ష ల ర ం స ంచవ .
ఇం , అ రప మ ఇతర ష ల సంబం ం అ
ందం క ప క ఒప ందం స ంచవ
.
631
ం అ
వ ల య ం చటం అభ ంచ అ
ం . :
1. య య
య అడ య ంచబ న య
రత ం ఏ . యవ
ఏ య , అత సమ , య య య ంచం
అత అ యం ప రం, అత మర ం, వద లబడటం ప క న
యం నం అ భవం న య అ
అ వం వ సం. య య జ వ అరత
ం అడ -ఆ - ం ం a
రత శం ఏ ఇతర న య . అత అరత
అభ రనల అ డ ట య చనల అం క ంచ , సల ఇవ ం
కం ఏ ప రక న ప యం
రత శం న ఏ య ప పటం
రక న ఈ ధం ఏ ప ష ంచ స ంచ
య సంప ం న న షయం.
2. అడ -ఆ -
ఈ య త ఏ షయం ప ఖ య అ
ం ం . పదర న ఖ యవ
ం సం వ వహ ంచం .
3. ఇతర య
ఏ ర న య న
అడ , 1961 మ
తర న ఏ షయం క ంచవ మ ంచవ
ం ఎ వం పతం ఖ య అరత
ం షయం.
ప క 26.1 ర య మ అ క ం ల ల డం
రత ం అ క ం
1. అస అ ర ప 1. అస అ ర ప
స ఖ ల ప తం. స ఖ త
ద సంబం ం న
632
ద ,స ద రక ,
య ద న , .
2. అ అ రప 2. అ అ రప
ంగ, ర వ ం ంగ ప తం
మ న . త .
3. ఇ సత చకణ ఉం ం 3. అ వం న
ప క ల ఇవ శ .
వ కం ఏ షయం అ
ఏ
న ( ట తప ).
4. సల అ ర ప ఉం . 4. సల
అ ర.
5. యస క క ప 5. యస క క ప
ప తం. స త.
6. ఇ హ ల ం 6. ఇ హ ల ం
ప రం ప రం
' నం ంచబ ం చటం క ప య '.
చటం '.
7. అ రప మ అ 7. అ రప మ అ
స ంచవ ఇవ బ న ప తం
ర ం . ంగం .
8. యవ వస అ రం ఉం 8. అ ం శ
పర కణ మ యంతణ డ ( యబ న) య
ష ల రణం వ వస.
ఇం య స .
26.2 ఒక ం సంబం ం న
ఆ క నం. ష
124. ం పన మ ంగం
124A. య య మ లక ష
124B. క ష
124C. చటం య ర ం అ రం
125. య ల ద న
633
126. ం జ మకం
127. క య ల మకం
128.
అ ంగన త య య నం ల జ
129. ం ఉం
130. ం
131. ం క అస అ ర ప
131A. ం క ప కఅ రప
క ంగ కత సంబం ం న పశ ల సంబం ం
ంద చ (ర యబ )
132. ం కఅ అ రప
సంద ల ం అ
133. ం కఅ అ రప
సంబం ం ల ం అ
ష ల
134. సంబం ం ం కఅ అ రప
ర ష ల
134a. ం అ య స
135. డర క అ రప మ అ
ప త చటం ప రం మం యగల
అ న త య నం
136. ం అ య ప క ల
137. ం ఆ లస క
138. ం కఅ రప క సరణ
139. ం అ ల స శం
ట యం
139A. లబ
140. ం క స యక అ
141. ం పక ం న చటం
అ
634
142. ం క ఉత మ ల అమ ఆ
సవ ద న ఆ మ .
143. ం సంప ంచ ష ప అ రం
144. మ య అ స యం వ వహ ం
అ నత య నం
144A. పశ ల ర య ప క బంధన
చ ల ంగ కత సంబం ం న
(ర )
145. య ద న .
146. అ మ వ మ ఖ
147. ఇంట ష
1. 1950 ం , క ఉం
రత శం ం జ ల న అ రప .
2. - య ఫ (1998) . ష ప
ం అ ం (ఆ క 143 ంద)
సంప ం ల ప య సం ల
రత ప న య త ం న ధం
1993 .
2a. ం అడ -ఆ - అ ష మ
మ క Vs. య ఆ ఇం (2015).
3. ఎఎ లవ నం ఉ . అ గ ం
య ఎ , ఎ మ ఎఎ వ .
య ం .
రణం అ గ ంచబ
శ నంద ర (1973), అ
ప అ లం ఉం ం .
4. అత ఆ ఖ మ అత . తన
తహ సమ ం అసమ
ADM జబ వ ం అత వసర సమయం
(1976) త పశం ంచబడ
ప త ం.
635
5. య లం సం అ శంసన నం ం
కభర పం .
6. 1950 , ల
₹ 5,000 ర ంచబ
మ ల వ స , 000 4,000. 1986 ,
ల ₹ 10,000 మ , 000 9,000 ంచబ
ల వ స . 1998 ,
ల , 000 33,000 మ ల ₹ 30,000 ంచబ ం
వ స . 2009 , ల ₹1 ం
ల లక మ ల , 000 90,000.
7. న జ (1973) ప తం ం
ఎ ం యవ వస (ఆ క 50
ప ఆ ల ంద).
8. ం ర ం అం ప ం న
రం ం అమ
ంగం మ త త అమ ఉం
అ వం రంభం.
9. అరం అంత -ప త ఒప ం (అన ,
ల మధ ందం మధ ఒప ం
) క అస అ ర ప న ంచగల
ం ఇప వర త న
ఆం ళన ం .
10. 1956 అంత - ష ల చటం ఉం
ం క అస అ ర ప న ం ం
ఉప సంబం ం ల మధ ల ,
అంత - ష న పం యంతణ
న య.
11 . ఒప ం , ఒడంబ క ద న ఉ
ంద ప త ం మ ర చ క
1947 ం 1950 వర .
636
27 యస క
అతయస క క ంతం ఉద ం ం మ అ వృ యబ ం
T
అ క
USA. ఇ ప దం ద
ర ర ం న ర వ
ం అప ప న య
ప రం యబ ం
.
స (1803) ,
రత శం , మ , ంగం ఇ ం
యవ వస య స క క అ రం ( ం ం
అ ). ఇం , ం పక ం ం
ంగం థ క లకణం య స క క అ రం
ంగం క థ క ణం క ఒక అంశం. అం ,
యస క క అ త ంచడం న ంచడం ధం
ంగ సవరణ .
637
యస క క అరం
యస కఅ యవ వస ప ం అ రం
ంగం ( అ ) ఉలం ం న క నబ ,అ యగల
యవ వస . పర వ నం , అమ య
ప త ం.
జ సయ హమ యవ వస వ క ం
ం వ ల స ంచం 1 :
1. ంగ సవరణల య స క.
2. ర ం మ ష చటం క య స క
సనసభ మ స చ .
3. య క ప ల చర క య స క మ
ష ం ంద ష , అ .
యస క క అ ం ధర ఉప ం ం
, ఉ హరణ , ల (1967), ం
యం (1970), ప లన
(1971), శ నంద ర (1973), న
(1980), మ ద న .
2015 , ం ం ం 99 వ పక ం ం
ంగ సవరణ, 2014 మ య య
మ ల క ష (ఎ ఏ ) చటం, 2014 ంగ దం
మ నమ న న .
638
యస క క ఖత
ం ర ల వల య స క అవసరం:
(ఎ) ంగం క ఆ పత సమ ంచడం.
( ) స ఖ సమ ల త న ంచడం ( ందం మధ సమ ల త
మ ).
( ) ల థ క హ ల ప ర ంచడం.
అ క ల , ం ఎ ం
మన శం యస క క శ క ఖ త.
ఈ షయం న ప లన ంద ఇవ బ :
" రత శం ఇ ంగం ం మ సనం
చటం అ , ం అ ణం ఉం
అవస మ యవ వస ఏ ఉం అ ర ం
చటం ంగబదం ”.2
" ంగం య స క సం ఎ బంధన ఉ
ంగం అ ణ త సంబం ం న చటం. ఇ
థ క హ ల సంబం ం ప కం వ ం
ం త అప ం ”.3
" థ కహ ఉన ంతవర మ ఒక గం
ంగం, య స క క అ రం ఉం
ఉ ఉ శం మం
హ ఉలం ంచబడ ”. 4
" ంగం ం , శ త చటం
,మ న ప త ఖ . ప అవయవం
ప త,అ ఎ సనసభ వ
యవ వస, ంగం ం అ ం ం మ అ క ఉం
అ రం క ప ప యం . అ ఎవ అ కం ఉంచ
మ ఏ అ రం అ , అ ఏ కమ
ంగం ప రం అ రం క ప
చర అ వం శ కప ఉం
ంగం. ఈ అం మ త
ంగం మ ఈ త నప ంచబ ం
క ప ఖ ఇవ బ న శ ఏ ర ంచడం
ప త ం, ఇ ప తం , అ అ , ప ఏ మ
ఆ ఖ క ఏ చర అ వం ప ల ఉలం ం ”. 5
"ఇ య లప , , ఉచ ంచడం
చ ల . నట
639
అ రం, పజల ఇ థ కహ
రణ హ ఉన ం న వలం అలం రం రం
న . యం త ంగం అ అ ం
అ యం త ". 6
" ం య ల అప ం
ం సమ ం ప మ ఈ ర
వ ం శ ప నం ం .
ంగం power ం న అ ర సమ ల త
ర ంచబ ం మ సనసభ మ ర హక సంస
ల ఉత ర, ంగ ఉలంఘన
ప "7 .
"వ వ పక తం , అం వల
ంగం య స క క బంధన
హథ కతమ ర ంచ థ క, స చ ఖ సమ
ల ల త ఇవ బ
న ంచం
ం మ
లభ త, లభ త మ ఆనందం సం ఉప గకర న ఆ న
స నత ం, చ మ థ క చ మ స యం
ఆ గ కర న యత సృ ంచం . య స క క ప a
ంగ వరణ గం. ఇ స ం
ఆ తప మ అవస ల ర ంగం ”. 8
640
షన జ
స క
' య ' అ పదబం ఎక ఉప ంచ
ంగం, అ క ల బంధన స షం య
ం మ య స క క అ రం
య . ఈ బంధన ంద వ ంచబ :
1. ఆ క 13 అ చ ల దం పక ం ం
థ క హ ల అవ ంచడం న ం ఉం
న న.
2. ఆ క 32 ం తర ం హ ఇ ం
థ క హ ల అమ సం మ
ఆ ఆ య ం అ రం ఇ ం
ఆ ప జనం సం ం .
3. ఆ క 131 క అస అ ర ప అం ం
ంద- ష మ అంత - ష ల ం .
4. ఆ క 132 కఅ అ రప అం ం
ంగ ల ం .
ల ం .
న ల ం .
7. ఆ క 134-ఎ అ సం స వ వహ ం
ల ం ం .9
8. ఆ క 135 ం అ రం ఇ ం
డర క అ రప మ అ
ర ంగ చటం.
9. ఆ క 136 ప క మం య ం అ రం ఇ ం
ఏ న ( లట తప ) ం అ య ల
న మ ర ).
10. ఆ క 143 ష ప అ ర అ రం ఇ ం
చటం సవం క ఏ పశ ం
ఏ ంగ ర చటపర న ష .
11. ఆ క 226 ఆ ల య ల అ రం ఇ ం
థ క అమ సం ఆ త
హ మ ఇతర ప జ ల సం.
641
12. ల ఆ క 227
అ మ నళ పర కణ
సంబం త కఅ రప ( క తప
న ).
13. ఆ క 245 చ ల క ప సంబం ం న
ర ం మ ల సనసభల .
ఆ క 246 న చ ల షయం వ వహ ం
ర ం మ ల సనసభల (అన య ,
ష మ ఏక క ).
15. 251 మ 254 సంఘరణ షయం అం
ంద చటం మ ష చటం మధ , ంద చటం
ష చటం పబలం ఉం మ ష చటం న ం ఉం ం .
16. ఆ క 372 ర అమ న ం
ంగ చ .
642
యస క క
సనసభ చటం క ంగ కత ఒక
ర హక ఉత ం స యవ
ఈ ం .
(ఎ) ఇ థ క హ ల ఉలం ం ( III),
( )ఇ అ రం క మ పల ఉం
ం ం ,మ
( )ఇ ంగ బంధనల అసహ ం ఉం .
ం , య స క క ప స షం ఉం
ఎ ఎ ఉన కం రత శం ఇ న
అ క ంగం క వన స షం న
కఏ బంధనల య స క. రణం,
అ క ంగం 'చటబద న ప య' వ కం అం ం
'చటం ంచబ న నం'
రత ంగం. ం ం మధ వ సం: “ రణం
చటం క ప య మం య ం స తప ఇ ం
ల హ ల రకణ. ఇ చ ల ఉలం ం న పక ంచగల
ఈహ ఉ ఉండటం త
చట దం, అసమంజస న నపర న ర ల ద .
మన ం , ంగబదత ర ం ట a
చటం, అ , ఖ న పశ త ప ం
చటం సంబం త అ రం క అ ల ఉం .అ
స కత క పశ ంద expected ంచ ,
అ లత న ”. 10
అ క త యస క క స తశ క మం
' ఆ ' ట ం బంధన ఉం
మర ' డవ గ ' అ వ ం
సనసభ, ఒక ప సనసభ, క నం క మధ వ మ ద న
. య ఆ పత ం క ఈ అ క తం
ంగ వ వస ంచబ ం , ప త .
ర ంట క ంచ
ఆ పత ం. క ర మ ప ఉ
మన శం ర ం , త రక తవ
ంగం, అ ల భజన స ఖ ,
థ కహ మ య స క. ఫ తం , ఉన
రత శం ం ం సం షణ, అన అ క తం
643
య ఆ పత ం మ ర ంట క తం
ఆ పత ం.
644
దవ క యస క
ఆ క 31 దవ ర బ న చర మ బంధనల ఆ ం
నం స మ ల ం
ఏ థ క హ ల ఉలంఘన. ఆ క 31 ంట
దవ 1వ ంగం ంచబ ం
స (1951 ), దవ 13 చర త ఉ
మ బంధన ప తం (2016 ) సంఖ 282.11 క
ఇ , ష సనసభ క చర మ బంధన
సంస రణ మ జ ం వ వస ర యడం
రఅ ం ,ఇతరఐఆ ష ల ఇవ వహ న ఖం .న
(2007)12 , ఉండ ద ం ఇ ం
చ ల యస క ం ఏ ప గ ధక శ
దవ . య స క ' థ క నద అ యప ం
ంగం క లకణం మ యడం ధ ం
దవ ంద ఒక చ ఉంచడం. ఇ చ అ ం
ఏ 24, 1973 త త దవ ంద ఉంచబ ం
ఇ న థ క హ ల ఉలం స యం
ఆ క 14, 15, 19 మ 21 ంద ' థ క ణం' ంద
ంగం. 1973 ఏ 24 న ం దట
క ' థ క ణం' ' థ క లక ' క ం ప ం
శ నంద ర ంగం
.13
ఇ న , ం
ం ం :
1. ఇ నహ ల ర త ం చటం
ంగం III థ క ఉలం ంచవ
ంతం, క వ . ప చటం క ప మం అ ,
III కఏ ఆ క క సవరణ
దవ ంచడం, అ వం చటం ఉం
క యస కశ క అమ ల
. దవ చ ల క ంగ కత
థ క ణ ంతం క ట ఉం ం
పత క ప వం మ ప వ ప క వ ంప యడం ర ంచబ ం , అన ,
హ ల ప క, అం సవరణ పం
645
సంబం త రకం, పర వ నం ఉం ం
ర త క రకం.
2. శ నం ర 14
ఇం ం చదవం 15 ప అవసరం
త ంగ సవరణ ంతం ఇవ బ ం
ప తనం. హ ల చటం క సవ ప వం మ ప వం
III ంద ఇవ డం ప గణన
ఇ థ క శనం ం ర ంచడం.
ప వప కస క కత ర ం .
3. 24 వ న త త న ంగం అ సవరణ
ఏ , 1973 దవ సవ ంచబ ం
అం ధ చ ల ర డం ప ం ఉం ం
క థ క అవసర న లక ల ట
ఆ క 14 చ న ఆ క 21 ంగం ప ం ం
మ 19 మ అంత నం ఉన . లం
నం , దవ ఒక చటం ఉం నప
ంగ సవరణ , బంధన ఉం
శనం బ న ల ద య రవం
థ కహ హ ం థ క ణం
రం ర యబ న థ క సంబం ం న సంబం ం న .
4. రకణ అం ంచ సమరన, ప రకణ ,
ంగ ప రం దవ రబ నచ ల
సవరణ ంగ సంబం ం న
a కఇ క క స వం మ ప ప ంచడం
సనం థ కహ , ంగబదం ఉం ల ం
ర ంచబ ం మ థ క ణం క ట
ఆ క 21 మ ఆ క 21 చ న ంతం
19 “హ ల ప క” మ “ ంశం”
III ల కణ ”ప క
ఇం ం జ ం .16 ప క వ ంప యడం
దవ చ ,ఇ క థ ప తం
ణం, అ అ వం చటం చ రకణ ంద
దవ క . ఆ క 21 క జం చ న
ఆ క 14 మ ఆ క 19 ల ంచబడ డ
“ క ంశం” ప క త “హ ల ప క”
దర . “హ ల మధ ఉం
ప క ”మ “ క ంశం ”ప క. ం గం
థ క ణ ంతం క అ వరనం. ఎ
646
క ప తఅ అం ం యం త ంగం
సవరణ, తం అ యం వ ం ధం త యబ ం
గ సందర ం ప క " క ంశం" వ ం న 17 సంకల ం
వ ంచ . అ వం ప , కత ంచ
చటం ప రం, ఇ “హ ల ప క” ఇ మ ంత స తం.
5. ఏ దవ చటం క ఇప ఉం
ఈ య నం సమ ం ం , అ ం స య ఇ బ రంగం ఉండ
ఈ పక ం న ల మ చటం.
ఏ , III ఏ హ ల ఉలం ం న ఒక చటం ఉం
త త 24 వ త త దవ రబ ం
ఏ , 1973, అ వం ఉలంఘన / ఉలంఘన ఉం ం
అ శనం బ నం స
ఆ క 21 ం న థ క ణం ఆ క 14 చదవబ ం
మ 19 మ అంత నం ఉన .
6. న చర మ ల ఫ తం ఖ
ంచబ న చ స య రవబడ .
దవ ర బ న చర మ బంధనల సంఖ
ఏ 24, 1973 ం మ త త ంద నబ ం
ప క 27.1 .
ప క 27.1 దవ రబ నచ మ బంధనల సంఖ
కమ సవరణ సంఖ చ ల సంఖ

సంఖ (సంవత రం) మ బంధన
రబ ం
దవ
I. ఏ 24, 1973 ం రబ ం
1. ద సవరణ (1951) 13 (1 ం 13 వర )
2. లవ సవరణ (1955) 7 (14 ం 20 వర )
3. ఏడవ సవరణ (1964) 44 (21 ం 64 వర )
4. ఇర దవ సవరణ 2 (65 ం 66 వర )
(1972)
5. ఏ
II. 24, 1973 త త రగవబసవరణ
ం 20 (67 ం 86 వర )
(1974)
647
6. దవ సవరణ 38 (87 ం 124 వర )

(1975)
7. నల దవ సవరణ (1976) 64 (125 ం 188 వర )
8. నల ఏడవ సవరణ 14 (189 ం 202 వర )
(1984)
9. అర ఆరవ సవరణ 55 (203 ం 257 వర )
(1990)
10. ఆరవ సవరణ 1 (257 ఎ)
(1994)
11. ఎ దవ సవరణ 27 (258 ం 284 వర )
(1995)
గమ క: 87, 92 మ 130 ఎం ల నల - లం
లవ సవరణ (1978).
1. జ సయ హమ ,“ య
అ క ”, 2001, 6 SCC (J), . 3.
2. ఎ ల .మ షం ప న య క
(1950).
3. మ షం ప న య పతంజ . .
(1952).
4. శ నంద ర . జ ఖ
రళ (1973).
5. జ . య ఆ ఇం జ భగవ (1977).
6. న v. య ఆ జ చంద
ఇం (1980).
7. ఎ . చంద . య ఆ ప న య అహ
ఇం (1997).
8. ఎ ఎ . శర (1997) జ మ .
9. ఈ బంధన 44 వ ంగం ం
10. . కశ , ంగం , య సకం
ట , థ ఎ ష , 2001, . 232.
648
11 . వ ఎం
సంఖ 282. 284 సంఖ అ, నప ఎం, అస (87, తం
రణం
92 మ 130) ల ంచబ మ ఒక ఎం
257A ంచబ ం .
12. IR .త ళ ష ం (2007).
13. శ నంద ర . రళ ష ం (1973).
14. ఐ .
15. ఇం ం . న (1975).
16. ఐ .
17. ఎం. గ . య ఆ ఇం (2006)
649
28 య జం
అత య
జం క వన ఉద ం ం మ అ వృ ం ం
T USA. ఈ ప
ంగ
రత శం , య
ట దట 1947 ఆర త సృ ంచబ ం
య , ఒక అ క చ త
లత క
మ త. 1
ంతం మధ ప శ టబ ం
1970. జ ఆ కృష అయ , జ ఎ భగవ , జ ఓ.
నశంప ,య
జ ఎలత.
650
య రక ల అరం
యవ వస లత యవ వస ం న త ం
ల హ ల ప రకణ మ త ంచడం
స జం యం. మ ట లం , ఇ శ త క త ం
క ఇతర ం అవయ ల బలవంతం య యవ వస ం ం
ప త ం ( సనసభ మ ర హక) దల య
ంగ .
య జ “ య న జం” అ అం . ఇ
" య యంతణ" క వ కత, అం య యంతణ
యవ వస ఉప ంచబ ం .
య లత ం ధం ర ంచబ ం :
1. “ య జం అ యఅ ం ఒక రం
య రణం ధన న క న న ం ష ంచ ం
పగ ల మ అ లం య ర ర క బ ఉండటం
త క .ఇ రణం రయం ంచబ ం
ష ఇంజ ం సం మ అ డ ఇ
ర సనసభ మ ర హక సంసల ర ట
ట ". 2
2. “ యవ వస లత అ యవ వస ర ం పద
బయ ర ల వ గత హ ల స ంచడం
ంచబ న ర దర నం ం , స తంతం
3. “ యంగ లత చట ఉచటం వక ప కతయ”.3 ర ంచవ -
య ల త యడం. క ల వరణ
య త ఇప ఉన చటం, పరచ ఉ ం న
క అ వృ సం ఆ చటం క ప జనం. య
లత అం య న ం ఉం ం
ం , ఇప ఉన చట బంధనల క వరణ
ప జనకర న అం ల ం పయత ం ”. 3A
4. “ య జం అ య ర త క తత సం
య పజల ం వ గత అ ల అ మ
నం, ఇతర అం ల , ర ల ర శం ం ”. 3B
5. “ య జం అ త ల ం ంచ ఒక నం,
యం య య వన , గ , మ ఉపశమనం
జం క స ంచం మ త రవం
651
అవసర న య ప తం అల ంచ
స జం ఒక గం ”. 3c
య జం క వన వన దగ సంబంధం క ఉం ం
ప ఇంట ష ( ఐఎ ). ఇ య లత
ఐఎ దల ప న రకం ం .
మ ట లం , PIL అ య లత క ఫ తం. , PIL
య లత క అత ంత ప దరణ ం న పం ( అ వ ).
652
య మ య జం
యస కమ య లత క అం దగర ఉ
ఒక క సంబం ం న . , మధ ఉం .
ం ం ఈవ :
1. 20 వ శ బం మధ లం ం , య స క క సంస రణ
య జం క ం ం , ఖం
USA. రత శం , చర క
యస క య లత. ప ఆ పం
య త ల య ,
అన , పరం చ ల సమ ంచడం యడం త
ంగ బంధన , అమ యం
అ యడం న త . 3d
2. య లత క వన య స క అంత నం ఉం ం ,
ఇ ం సమ ంచ అ రం ఇ ం మ
ం దం చ మ చర ల పక ంచం
న ం . స నద ంచ య జం అవసరం
ఇతర అవయ ల ల ర ంచడం. 3e
3. “ య జం” అ పదం ంత లం క వ ం
య చటం క చర వ ంచ ఇరవయ వ శ బం
అన , య ల చటం .అ ,
" య జం" అ ప క ర చనం. తం
య లత ఖత ం
యస కమ రకణ శ వంత న యవ వస
మ ప న హ ల ప రం. 3F
4. క ం క స ం న వన
PIL, ఎప క య వరణ
య లఅ రప స ం ం
య స క. ఈ స ం న త ఇవ బ ం
మ ం “ య జం” స ం ం
యవ వస త. 3g
5. ంగ ల సంబం ం య జం ంద వ ం
రణం యస కఅ వబ ,మ వద
సత ,ఇ ఏ సందర ం
సకమం అమ యబ న కం ం
చటం. 3h
653
య జం కజ ష
క ఎ ప రం, య లత ర
ఈ ం ధం ఉ :4
(i) ధ త నప తంఎ ం
సనసభ మ ర హక సంస దల యడం ఫలమ
సంబం త . వల సం ం
ల ంగం మ ప మం .
(ii) శ యవ వస సం
హ మ చ ల రకణ. ఇ ం
స అ ట యవ వస వ ఒ
ధప న .
(iii) య ఉ హం, అన య న ఇషపడ
న లం జ క సంస రణ . ఇ
ప ప జన త ం మ సర కృతం ం
' క ం ' తం.
(iv) , అన ం ఉండవ , అ
చటబదం యబడ . అం వల ఇ ఉం ం
య చటం , న అ ణం ఉం
.
(v) రత ంగం బంధనల క ం ం ,
ఇ యవ వస చటబదం య ఆడ త నంత అవ ఇ ం
ల త.
అ ధం , కశ సంఘటనల గమ ం
యవ వస అ గ ంచవల వ న గర ం ధ ంచవ
రణ అ ర ప మ క ప వ ం ల కం ం
సనసభ మ ర హక :5
(i) సనసభ తన ధ తల ర ంచడం ఫల న .
(ii) ప త ం 'హం ' సనసభ షయం
అం ం బల న న , అ ర త న మ టం త ఉం ం
మ గడ మ అం వల, ఏ రయం క
ఏ లం, సంఘం ఇతర స అసంతృ ప ం .
(iii) అ రం ఉన , క నం వ వహ ంచ భయపడవ
అ ర భయం ర మ , ఆ రణం , ఉండవ
బ రంగ సమస ల య ల చటపర న సమస
సమయం ంచ మ ర ఆలస ం య ఓ యం ట
ల బల న రయం వడం.
654
(iv) సనసభ మ ర హ ర ంచడం ఫల న ట

మం గడప హ వం ల థ కహ ,
ఆ గ కర న ప స , , సమరవంతం మ యం అం ంచ
చ మ ప లన వ వస.
(v) య నం బల న అ త గం యబ న ట
ర ంట ప త ం, ఇతర ఉ ల సం
అత వసర ఉలంఘన సమయం ల ం .
(vi) , య య ం
న ల రం , న , బల నత
ప దరణ, ప రం, ఆ వడం మ
ం ల ం.
క వందన ప రం, య జం వన యవ
ం కడల ం ప ం ం డవ , అ : 5a
(i) ప ల పయ హ ల సరణ.
(ii) ప ం అ కప బృందం.
(iii) చక ల య యంతణ సరణ.
(iv) ప లన య స క సరణ.
(v) బ రంగ ప త ంచడం.
(vi) రశ క చక ర తం మం.
(vii) న అ రప క మం.
(viii) క క యమ బంధనల స ంచడం
ఆ క, కమ ద ంచ ంచం
ల .
(ix) ఇ ఉత SE ప ట .
655
య జం క ట
ప ఖ య ఉ ంద ఈ ం వ ం
యవ వస స యం న క / నవ హ ల ర కరల
లత 6 :
1. ర హ ల ర కర : ఈ స ప నం దృ డ
మ జ య హ ల సమస .
2. పజల హ ల ర కర : ఈ స కమ
ష అణ త సంద ల ఆ క హ
పజల ఉద .
3. గ లహ లస :ఈ సమస ల వ
కజ తనం క చటం గ లహ
జ మ ఆ క వ వస.
4. ం బ :ఈ య సం అ
లత అ తన స ంచ త వ
రత శం.
5. ప వరణ చర సం :ఈస స యం
న ప వర ఎ వ ఒక ర కర యవ వస
ణత మ ష ం.
6. ద దల ల వ కం రస :ఇ
ర కర రత యవ వస అ ధ మ అ
పపంచంఇ ష ఏ యవ ల వసవ అ కం ఆఅ ంచడంయబడ
. మ రం ఉం
7. లల స లహ :ఈస లల దృ డ
శమ, అక స త హ , సంరకక సంసల ల
మ వర ర జ ం న లల హ .
8. క య హ లస :ఈస ల కఉ
ల హ ల సం , ష ప మ ళల చర
'ర త' అ మ రణ ర ంధం ఉన వ .
9. ద క హ ల స :ఈస సమస ల జం
మ క ఉపశమనం మ పట సంబం ం న
దం .
10. స పజల హ ల స :ఈస
అట , ఐదవ మ
రత ంగం మ ం హ ల ఆరవ .
11. మ ళల హ ల స :ఈస సమస ల సం ఆం ళన
ంగ స నత ం, ంగ ఆ త ంస మ ం ,
656
అ రం మ కట ం హత .
12. ఆ తస : ఈ సం సమస ల సం ఆం ళన
ర స యంప ప మ జ తనం ం
యవ వస.
13. స యంప ప స :ఈస దృ డ
క స యంప ప మ జ తనం
ష జ న ం ఉం .
14. వ క ం న య - ం : ఈ వరం క
మర ల ప వవంత న య లస ల సం ఆం ళన
ధ ర .
15. వ క ం న వ గత షన : ఈ వరం ఉ
ర కర వ .
657
య రక ల అ నందన
అ య ఉ ంద భ ల సమ ం
ఇ య జం ఉత న మ . ఆయన ఇ గమ :“ స
స త భ ల ఆ ంచం . ఆ నం
రత శం అత ంత బదత వ ం ంచబ ం
మన య ”. అత ఈ ం ర ల భ ల వ ం 7
:
1. ం కభ : (అ అ ల నం ం ?
సనసభ, ర హక ఇతర స యంప ప సంసల
ర స జం ?)
2. ఎ భ :( త నంత నం ఉం ?
మ హ ం కఆ క ష , యం
అ శ పన క క ష ,
ఆ ం అం ఇండ య ,
మ అం వలన న?)
3. ర హణ భ :( ంచడం యం ?
అ ర న దల క ప జంప
బ ?)
4. చటబద న భ : (అ ణత రణం ?
ఆర పంపడం ం మ ఇ ంట అ రం
ఎ ట యగల ప ప జన జ ం
ప ం ం ? యవ వస పజల సం ?
ప మ స యం, ఇ ం ?)
5. ప మ భ : (ప ప జన జ ం క సరణ
ప ం భ ష సం మ త ?)
6. తచ తభ :( యం నం ఏ ?
ఈ రక న అ పర కణ త త వ వ ?)
658
య జం .ఎ . య యంతణ
య సంయమనం క అరం
య లత మ య సంయమనం ం ప
యత . సభ త ం ం న
య గహం య ల త ఉం అ ం
ప తం ప తం; ప చటం అం ఏ ప డం త ,
చటసభల స ం న టవ యడం
సనస మ ర హ ల . ంద
ప ల , య వ గత అ మ ం
జయ వ మ యఅ ల రం య నఎ ం .
ఈ అ యం రచ తల 'అస ఉ శం'
ంగం మ సవరణ ,మ తప క ర శం
య .8
య గహం క అంచ
USA , య సంయమనం క ంతం ఆ రప ఉం ం
ఆ following హల అ స ం 9 :
1. థ కం అప కం ఎం కం అ
ప దరణ ం న ఇ ఎ మ ప స ం ంచ .
ఒ ఉన ం న
'మ ంత' ప ధ న ట
ప త ఖ .
2. యవ వస క ప శ క ప రక న
స క, ంగం ప కం మం య అ రం.
3. అ ల భజన ంతం.
4. డర జం క వన, అ ల భ ంచడం
శం మ పట రవం అవసరం
ష ప మ అ ల చర .
5. అప ం వ లం ఆచర త క umption హ
తన అ ర ప సం ం ద ఆ రప ఉం ం
వన మ సం పజల అం రం ద ఆ రప ఉం ం
ప వం, అ ం స హ ల అ గ ంచ డ
క న ల ప లన.
659
6. య నం వడం, మ
ఆం -అ క చట సంప యం క ర మ సంరక ,
ఇ జయ రం ళ డ -చటం
రణం మ మ జ లప య
శ మ ప వం త సంబం ం న .
ం , అ ump హ (తప
య స క ండవ వ వ రం) ర ల మం క ఉం
సందర ం .
ం ప లన
ం, ంబ 2007 వ ం ట
రత య నం య సంయమ ం మ అ య డద ల ం
సనసభ ర హక ల పటం
ంగం ప రం అ ల స త భజన ఉం
ష ం ప అవయవం ఇత ల రవం క ఉం మ ఉం
ఇత ల ఆక ంచవ . ఈ సందర ం , సంబం త
ధ సనం ఈ ం ప లన ం 10 :
1. ధ సనం ఇ ం ,“ ప ప ల ఎ ం
య అ యం ఎ య పయ
సన . ఇ స షం ంగ దం.
య లత , య ప ల ట
మ మ క అవయ ం న ల పట పయ ంచం
ష ం ”.
2. ధ సనం ఇ ం ,“ య ప ల మ తప క
ప నడప పయ ంచవ . నమత క ఉం మ
నయం, మ చకవ ల పవ ంచ డ . ”
3. ం న' ఆ ' సకం ం ం
భజన ర ంచక వడం క ప ల
అవయ ల అ , ం ం
జ య తత త క “ చ క ఖ ం స త న మ సమ ల న
ఈ రత యవ వస సం, తర ఇ స న
క 'ఓవ 'మ ఆకమణల సం మ ం
గ ం అవయ . ”
4. య జం య అ ంచ జం డ ,
య నం తప క జర ల ధ సనం చ ం ం
త కం ధృ క ంచబ న యంతణ మ తన వ వస
య ల న తల త ంచడం.
660
5. “ య ప ల అ ల ఇబ ం ట డ
మ ప ల అ ఉ ర గ ం
ప లన రంగం ణం ట
."
6. ధ సనం ఇ ం
యవ వస తర ,“ ఇవ బ న సమరన
ఎ ఆకమణ
సనసభ ఏ టం గ ం అవయ యడం
ఉ స . ఇ అ అ uming అ
యవ వస ఆ పణ యవ
అర శ బం ల ం ం ఉ .”
7. సనసభ ర హక ప యక
స , పజల ల స దడం జ ం
త ప ఎ కల ఓ హ స ఉప ం వడం మ
అంచ ల ర ర గల అభ ల సం ఓ యడం
ఇతర చటబద న పద , ఉ ., ం త పదర న .
8. “ప రం సనసభ యవ వస
ఎ , ఎం కం అ ఉలం ంచ
ంగం ం పరచబ న శ క త న సమ ల త
(ఎం కం ) యవ వస ణం
ఈ ల ర ంచ వన . ”
9. ధ సనం ఇ ం : " య సంయమనం మ
ం శ సమ ల త ప రకం
ష స తంత ఖ . ఇ ం
ం : దట, య సంయమనం ంచడ
యవ వస ఇతర ం ఖల స నత ం, అ
ఇంట - ం త ంచడం స న త ం
యవ వస . ండవ , య సంయమనం ర ంచ ం
యవ వస తంత ం. ఆక ం న
సన ప ల రం అ ర ం ఓట ,
సనస మ ఇతర ఎ బ న అ ఈ నం
య ల రక ల తం ప ం .
1. అత సం “ ం : 1947 ”
ప క ప ంచబ ం .
2. ' కన .
3. యం స కన ఆ .
661
3A. . .ప క , య జం, AIR 1998, జర

8, . 201.
3 . ' కన .
3c. వం , య ఇం ం - అం ,
( : ఆ ఎ ర స ), 1987, . 70.
3d. ఎ మ మ ంద ం , ంగం
ఇం , ఈస కం , పద డవ ఎ ష , 2017,
p. A-51.
3e. ఆ . అగ
రత శం య , జం, ప
రత శం య జం 12 : ర రం
జ .ఆ . కృష అయ , ంద సం ద యం,
వర ప ం ., ద ఎ ష , 2013, .
126.
3F. క , య జం: ఎ ఆ
న , య ప 22
రత శం జం: జ .ఆ ర రం
కృష అయ , ంద సం ద యం, వర
ప ం ., ద ఎ ష , 2013, 292-293.
3G. జ ఎ.ఎ ఆనం , య - య జం-
ఫ గత, య జం ప 1
ఇం :జ ఆ కృష ర రం
అయ , ంద , వర సం ద యం
ప ం ., ద ఎ ష , 2013, . 7.
3h. ర ంద . థ , య , ద ఎ ష ,
2019, మ ట , . 259.
4. క ఎ ,ప ప జన జ ం: ఎ
ం , ండవ ఎ ష , 2009, వర
ప ం ., 161-162.
5. . కశ , “ య చ ఇంట ”,
జ రత శం , ,ఏ 1997, p. 22.
5A. క వందన, రత శం య జం క లత ,
2016, ప ష , Delhi ◌ి .33–34.
6. ఉ ంద , “ అవ ఆ ఇం య య జం:
వర మ[ఇ ] జ
SK క
(ఎ .),
ల సంవత
అ షణల ం
ఆ ఇం -ఇ అం , ఇం య ఇ
మ ఆక వ , 2000, 173-175.
662
7. ఉ ంద ,“ య జం: గ ఎ ష మ
, ఇ బ ం ఇం ”
Delhi ◌ి , 24
బవ , 1996, . 16.
8. ఇ మ అ ల , ఆక సం కరణ
కన ఆ , ఫ ఇం య ఎ ష , 2004, . 284.
9. . మ చ ఎ . (సం),
షన అం య ల ం , 1972, .
56-57.
10. ం , “ప టవ , ం య ల అ ం ”,
ంబ 11, 2007.
663
29 ప ప జన జం
అత ప ఇంట ష ( ఐఎ ) క వన ఉద ం ం మ
T 1960 ల USA అ వృ
గతం చటపర న
ధ ం వ ంచ స మ
యబ ం . USA , ఇ
ధ ం అం ంచ
ఆస .
ం ంచబ ం
ప
చటబద న రణ అ స ంచడం
క వల ఖ న ల అం ంచడం ఫలమ ం
జ మ ఖ న ఆస . ఇ వం స మ
ఆస ద , ప వరణ త , గ ,
మ మ ఇత .1
రత శం , అ య జం త క ఉత
అ న త య నం. ఇ 1980 ల రంభం ప శ టబ ం . జ .ఆ
కృష అయ , జ .ఎ . భగవ రదర
PIL క వన.
PIL ష క ష (SAL) అ ,
క ఆస జ ం (SIL) మ క ష (CAL).
664
క అరం
రత శం ఎ ప శ టడం సడ ం లభతరం యబ ం
' క ం ' క ంప య యమం . ఈ యమం ప రం, అ త
ఒంట హ ఉలం ం న వ ఆశ ంచవ
రణ , అ , PIL ఈ ంప న ం
ం . ఐఎ ంద, ఏ ప ఉ హభ త న క
సంస హ ల అమ సం తర ంచవ
అ నంద కం రణం కం ఏ ఆ వకం వకబ లనస నంహం
రణల సం సంప ంచ క . ఈ ధం ,
ఒక ఐఎ , 'త నంత ఆస ' ఉన ప స ఎవ యవ
ఇతర వ ల హ ల అమ య సంప ంచం మ
ఒక రణ క ప రం.
ం ఐఎ “చటపర న చర ” అ ర ం ం
ప ప జ ల అమ సం య నం రం ంచబ ం
రణ ఆస , పజల స జం ఒక తరగ
చటపర న హ ల డ ంత ఆస క ఉం
ధ త ప తమ .”2
చటం క య ర ంచ PIL ఖ తం అవసరం,
యం క ర మ ంత ం ం మ గవంతం ం
ంగ ల ల రం. మ ట లం , జ న
PIL కప జ :
(i) చట య ంచడం,
(ii) కం మ సమరవంతం యం ంద క ంచడం
స జం ఆ కం బల న వ , మ
(iii) థ క హ ల క అరవంత న రం.
665
క లక
PIL క ధ లక ంద వ ంచబ :
1. అ య స య ఉద మం క త క గం
ద పజల అం వ ఉ ం న ,
నవత ం క త వ దృశ న ంతం ఉ .
2. అ రణ ం న న జం
ంప య జ ం ఇ తప స
ం ల మధ దం ఉన త
, ఒక మ క ఉపశమనం దన
మ అ ం దన వ ంచడం అ ం ఉపశమ ంచడం.
3. ఎ ం వడం ప జనం సం
ఒక వ కహ మ క వ కం అమ యడం
రణ జ ం షయం జ ం , ఇ ఉ ంచబ ం
ప ప జ త ంచం మ ంచం .
4. ంగ మ చటపర న హ ల ఉలం ం ల ం
ద సంఖ ద ,అ a
కం ఆ కం కబ న నం ఉండ డ
ంచబడ మ వ ంచబడ ళ ం .
5. ఐఎ తప స సహ ర పయత ం
షన , ప అ మ
ంగ చటపర న హ ల ర తం ంచడం,
క ం ల ం ప జ మ హ
స జం మ క యం వడం
.
6. ఐఎ , ప ఉ ం న జంజ ం
ప యం, ప అమ యడం, క రకణ,
క, స ం న హ మ ఆస పజల సమ ంచడం
ఆస .
7. ఐఎ , ఉన త కం ఎ వ శ యం ఉం ం
ంప య చర ; ఇ త కం ం సృజ త కం ఉం ం
చర ల ర ంచడం మ ంత ల ఖ umes ం .
8. ఐఎ య వశ త ఉన ప
ంప య య ల రణ, ఏ
అ స ం న నం అ న నం అ ఉం
య ం మ య న ం క లక ల .
666
9. PIL , ంప య దప ర నం వ ం ,
వ గత హ ల రయం .
667
క
1998 , ం ఒక రదర ల ం ం ం
PIL అం న ఉత షన దం సం అ స ం .
ఈ రదర 1993 మ 2003 సవ ంచబ . ప రం
అ ,ఈ ం వ లప వ అక ష
ఒంట రణం PIL వ దం ం :
1. బం త క ష
2. రక ం న ల
3. ల క స త ంచక వడం మ
రణ మ క ఉలంఘన
చ (వ గత సంద ల తప )
4. ం ల ళ ం ష , ం -
ప పక దల మ ర న త త దల ం
14 సంవత ల క, మరణం, బ , వ గతం దల
బంధం, థ క హ గవంత న రణ
5. న య క ం నం ల ష ,
ల ం మ కస మరణం
6. ఖ ం మ ళల అ ల వ కం ష
వ ం ,వ బ ం ,అ రం, హత , ,
ద న
7. మ ల ంచడం ం ంచడం న ష
సహ మ వ ల ం
లం మ గ మ ఆ కం
కబ న తరగ
8. ప వరణ ష ం, భంగం ం ష
ప వరణ సమ ల త, మం , ఆ ర క , ర హణ
రసత ం మ సంస , తన వ , అట మ అడ తం మ
ప ఖ త గల ఇతర ష
9. అలర ల ం ష
10. ంబ న
ఈ ం వ లప వ ఉండ
PIL వ దం:
1. -అ ష
2. షయం మ న మ సంబం ం న
3. ంద / ష ప త ల
మ అంశం సంఖ ల సంబం ం న తప క సంస (1)
668
న (10)
4. దమ ఇతర సంసల ప శం
5. ల ం ం ఉన ల ంద రణ సం ష
మ స
669
క
సంబం ం ం ఈ ం ల ం ం ం
3 :
1. ఆ క 32 మ 226 ంద అ ల ఉప ం
ంగం క ఎవ ఖ న ష ందవ
పజల సం మం ఆస గల వ a
కబ న .నం మ ంగబద
త త ం క బ ఉం
అ వం కబ న థ క హ ల ర ంచం
పజ మ ం ర ర శం
.
2. ప ఖ త ఉన సమస , అమ
ద సంఖ పజల థ క హ
ంగ మ ష ంచబడ ,
ఒక ఖ ం PIL ప గ ం . అ ం సంద ల ,
య నం నపర న చ ల మ చ సడ ం ం
అభ రనల సంబం ం న .
3. అ యం జ న ద సంఖ
పజ , ల రం ంచ డ
రత ంగం 14 మ 21 అ
నవ హ ల అంత య స
స క నమ య న రణ సం.
4. క ం క రణ యమం ఎ అ ధం సడ ంచబ ం
తర న న ల ప ంచ
ద , అణ న , రక మ క ం య
జ న చటపర న త చటపర న ంచం
ఏ ంగ చటపర న హ ఉలం ంచడం.
5. ఏ ఉలంఘన ం ధ కం ఉన
పజల స ంగబద న హ
కబ న వరం, ఇ ష ం అ మ ంచ
అ పశ వ త ం ప త ం
ష క ర హణ.
6. ల నపర న చ వ న ప , పశ
క 4
స వం ఆ రప పతవ ం
ష మ క స మ ప .
670
7. న ం స ల మధ దం జ ం ఉం
చటం PIL ఆం ళన ంద అ మ ంచబడ .
8. అ ,త న , షన అ నప
తన ప జ ల సం మ ఆశ ం ఉండవ
వ గత మ దనల ప రం,
ప ప జనం క గ అవసర న ంచవ
జ ం క షయం క వ వ ల ం ంచం
యం క ఆస .
9. ప క ప ల క ష య ంచవ
ద ప జనం సం ఇతర సంస
ఆ పణ మ స ల క నడం. ఇ దర కత ం వ ంచవ
అ వం ప త సంస ర హణ
క ష .
10. రణం ఒక నం అ క ంచ . ఇ ఉం
అ రప అ క ంచ ం గత ం
పజల హ ల డ
అ క ం .
11. రణం న ం ల ం లగ
య స క. అ ఆ ంచవ
ల యం య ,అ య
12.
రతరణం ంగం ఆ క ష142 ఇవస డన న శ ఉం .
PIL ంగబదత కత ప ంచడం a
సనం చటబద న యమం.
671
అ య రదర
PIL ఇ ఒక ఖ న రం ఆక ంచ వ ం
చటం క ప లన. ఇ 'ప ' వ అ మ ంచ డ
వ జ ం ' ' జ య ఆస వ జం' ' ఆస
జం' ' వ జ ం ' ' మధ తరగ ఆస
ష '(MIL).
ఈ సందర ం ం ఇ ం :“ త
అ త ల తం. ఇ తప స ర ంచ ఉ ంచబ ం
బల న న మ కబ న థ క నవ హ మ a
ప -ఉ హభ త న వ ఉన ట ఆ ష ంచబ న నం
ఉన వ ల తర న ఒక ష ఖ ం
ద కం, స యత ఆ కమ క క
ఉపశమనం సం సంప ంచడం . ఇ వ లం ఉ
PIL గం క ఉ హరణ . అం వలన, ఒక అవసరం ఉం
PIL ఆశ ంచగల ల ప డం
ఒక షన మ దం. "5
అం వల, ం ఈ ం ం
PIL 6 క త య రదర :
1. య నం జ న మ మం నమ క న త ం మ
అదన సం PIL సమరవంతం హప ం మ అ కటం
ప గణన .
2. ప వ య బ తన న పకల న
PIL వ వహ ం నం, తన
ప త ంచ య ల స ం ంచ
జ న ఖ మ హప ఖ యబ ం
ఆశ ల .
3. ఉం ద అ యఆ ల క ంచడం
ఎ ం షన .
4. ధ క ఖం సంతృ ం
PIL. ం ష క ష ల క ఖ తత ం
5. గణ య న పజల సంతృ పర
ష అల ంచ ం ఆస ఉం ం .
6. ష ఉన ం
ద ప ప జనం, కరణ మ ఆవశ కత ఇ
ఇతర షన కం న త.
672
7. ఐఎ అల ం ం తప ం
PILజ నప మపజల ప ఉ ంచబ ం
యం. ద ం
వ గత భం, ఉ శం ఖ క ఉన ఉ శ ం
PIL.
8. ష ఖ న ం
అదన మ హ ఉ ల సం ఉం
ఆదర య న ఖ ంచడం అవలం ంచడం హపడ
ప షన అ కట ఇ ం నవల పద మ
అదన ప లనల సం ష ఖ యబ .
1. యం క ప ల సమ ల ం యడం - ప ం
అ ఆస చటం ( ఫ
ప ఇంట ) 1976, 6-7.
2. జన ద . ఎ ద , 1992.
3. వస ం ం క . . .
జ , 2003.
4. ఒక షయం వర ఉన తం
సమర య నం త ఇవ బ ం
అస రవబడ స యక వ
ర ఆస . సమరన
జ ం అం మ అవసరం. క ఆక ఘం
,ఎ దవ ఎ ష , 2015, . 537.
5. ఎం య . య ఆ ఇం , 2002.
6. ఉత ంచ . బల ం ం , 2010.
673
PART-IV
గవర ం
30. గవర
31. ఖ మం
32. ష మం ల మండ
33. ష సనసభ
34.
35. న
36. స
37. ల ప క బంధన
674
30 గవర
రత ంగం అ ప త is ం ం
ల ం , అం ర ంట వ వస.
ంగం ంగం VI వ ఆగంక 153 ంప 167 త ంవరవ వహ
ష ం ంవ వహ
.
T
ఎ
మం ల మండ మ
. ష ర
గవర ( ష ం )
ంట .
హ గవర , ఖ మం ,
ష అడ జనర . అం వలన, అక డ
ం లయం
గవర ష ఎ . , వం
అధ , అత మ త ఎ ( మ త ంగ అ ప ).
గవర ంద ప త ఏ ం వ వహ . అం వలన,
గవర ల ద ంద త ఉం .
రణం , ప ఒక గవర ఉం , 7 వ ంగం
1956 సవరణ చటం అ వ య ంచ హదప ం
ం అంతకం ఎ వ ల గవర .
675
ప త మకం
గవర పజ పత కం ప కం ఎ
ప కం ఏ న ఎల ర తఎ బ న
అధ . అత తన ం అధ య మ
ద. ఒక రకం లం ఆయన ంద ప . ,ప న
1979 ం , ఒక ష గవర లయం
ంద ప త ం ఉ . ఇ స తంత న
ంగ లయం మ యంతణ అ నం
ంద ప త ం.
గవర పత క ఎ క సం ంగం క ం ం
ర క వ జన ఓ హ ఆ రం . ంగ సభ
ం గవర మకం క ప త వ వస ఎం
ం ర ల వల 1 :
1. గవర పత క ఎ క దం
ర ంట వ వస ంచబ ం .
2. పత క ఎ కల నం మధ ఏర అవ శం ఉం
గవర మ ఖ మం .
3. గవర ంగ ( మ త) అ ప త , అక డ
తన ఎ కల స త న ఏ యడం ం
4. గవర ఎతంక డ వఖ గత సమసయడం.ల ఉం ం .
అం వల, ద సంఖ నడం య ప జనం
అ వం ఎ కల ఓట .
5. ఎ బ న గవర సహజం ఒక ం న మ
తటస వ మ క తల.
6. గవర ఎ క ద ర ల సృ ం
త శ జ య రత ం మ ఐక త ప తం ం .
7. అధ క ష నం ం అ మ ం
ల తన యంతణ న ంచం .
8. గవర పత క ఎ క క వ న సమస సృ ం
షం ర క ఎ కల సమయం యకత ం.
9. ఖ మం తన ల ం
గవర . అం వల, అ ర ం న ండవ గల వ
గవర ఎ క .
బ , ఒక ష గవర ఉన అ క డ
ఎ బ ం , ల ంచబ ం మ న య డ , ఇక డ
ఒక ( ష ం) గవర గవర జనర య
( ంట ), ంగ అ ం అం క ంచబ ం .
ంగం మ ం అరత త ఇ ం
గవర ఒక వ . ఇ :
676
2. అత 35 సంవత ల వయ ఉం .
అదనం , ఈ షయం ం స అ వృ ం
సంవత . దట, అత బయ వ అ ఉం , అం అత ం న డ
అత య ంచబ న ష ం, త అత క జ ల ం ం .
ండవ , గవర య ం ట , అధ సంప ం
సంబం త ష ఖ మం , త స ప ం
షం ంగ యం .అ , ం
సంద స ఉలం ంచబ .
677
ప త లయం క షర
గవర సం ఈ ం షర ల ంగం ం
ఆ :
1. అత ర ం సభ స ఉండ డ a
ష సనసభ సభ. అ ం వ య ం నట
గవర , అత ఆ సభ తన న
అత గవర తన లయం ప ం న .
3. తన అ ఉప గం సం అ ంచ ం అత అరత ఉం
సం ( భవ ).
4. అత అ వం త ,భ మ అ ల అ
ర ం ర ం .
5. ఒ వ ఇద అంతకం ఎ వ గవర య ం న
, అత ం న మ భ పం బడ
షప ర ం న ష .
6. అత సమయం అత మ భ త ంచబడ
పద లం.
2018 ర ం గవర తం ం ం ం
ల 10 1.10 లకల ం 50 3.50 లక .2
ష ప వ , గవర అ క మం అ
అ మ గ ధక శ . అత చటపర న ధ త ం వ గత గ ధక శ ం
తన అ క చర ల సం. తన పద లం , అత ఎవ ం అ గ ధక శ క ఉం
అత వ గత చర ల సంబం ం పణ . అత ఉండ డ
అ .అ , ం లల ఇ న త త,
తన పద లం అత రణ రం ంచవ
అత వ గత చర ల రవం.
తన లయం ప ం ం , గవర త
ప ణం ధృ కరణ సభ ందం . తన ప ణం , గవర ప ణం :
(ఎ) ల నమ కం అమ య ;
( ) ంగం మ చ ప ర ంచడం, ర ంచడం మ ర ంచడం; మ
( ) పజల వ మ య సం తన అం తం వడం
ష.
గవర ప ణ రం ప న య ర
సంబం త ష మ అత న , య - జ
ఆ అం ఉం .
గవర ల ర ం ప వ ప
ఇ ం ప ణం ధృ కరణ.
678
ప త లయం క బంధన
ఒక గవర పద రమణ న ం ఐ ళ పద ఉం
తన లయం ప .ఏ , ఈ ఐ ళ పదం బ ఉం ం
ష ప ఆనందం. ఇం , అత ఎ యవ
షప ఖ ఉ ం .
ష ప ఆనందం ద ం అ యప ం
సమర య న. గవర పద ల భదత మ త లప
లయం. అత ఎ ష ప ల ంచవ .3
ంగం ఏ ర ల ంచ a
గవర ష ప ల ంచవ . అం వల, షన ఫం
ం (1989) తృత ం ప త ం గవర రంద ం
ం ప త ం య ం నం న యం . వ ,
ంతమం గవర భ యబ మ ంద న గ అ మ ంచబ .
1991 ం ప తంఇ ష న వృతం ం
నర ం తృత ం ప మం గవర య ం
ం మ చంద ఖ ప .
ష ప ఒక య ం న గవర బ యవ
న మ క ష ం. ఇం , గవర పద లం ఉం
గ న అ షం మ ఇతర ష ం య ంచవ .
ఒక గవర తన ఐ ళ ం పద ఉండగల
ర ం . అంత న ఆ చన ఏ టం a ఉం
ష ం గవర మ అంత యం ఉండ డ .
ష ప తన త న ం నం న అ ం బంధన యవ
ఏ ఆక క ప గవర ల ర ంచడం
ంగం , ఉ హరణ , ం గవర మరణం. ఈ ధం ,
సంబం త ష ప న య య ంచవ
కం ఆ ష గవర ల ర ంచడం.
679
ప త శ మ
ఒక గవర ఎ , సన, ఆ క మ యఅ ల క ఉం
రత ష ప ఎ వ త వ ప త. అ , అత
అధ వం త , క అత వసర అ .
గవర కఅ మ ల అధ యనం యవ
ం తల :
1. ర హక అ .
2. సన అ .
3. ఆ క అ .
4. యఅ .
ర హక అ
గవర క ర హక అ మ :
1. ఒక ష ప తం క అ ర హక చర అ కం బడ
అత ద.
2. అత ఆర మ పద య ల యవ
అత దత యబ న మ అమ యబ న ఇతర ధ ఉం
ధృ క ంపబ ం .
3. రం క మ ంత అ ల న సం అత య ల యవ
ఒక ష ప త ం మ మం ల మధ ం సం
న రం.
4. ఆయన ఖ మం మ ఇతర మం ల య . ప ం
తన ఆనందం సమయం లయం. జన సం మ మం ఉం
ఛ గ h ◌్, రం , మధ ప మ
ఆయన య ం న ఒ . షం ం న ంచబ ం
2006 క 94 వ సవరణ చటం బంధన .
5. అత ఒక అడ జనర య మ అత ర
తనం. య ఆనందం సమయం పద ఉం
గవర .
6. అత ష ఎ కల క షన య మ అత ర
ప మ పద లం. అ , ష ం
ఎ కల క షన అ పద మ ల ంచవ
య నం.
7. అత ష ప వ క ర మ స ల య
క ష .అ , అధ త ల ంచగల
మ గవర త .
8. అత ప లన సంబం ం న ఏ స ందవ
ష వవ మ ం చ ప దన
మం .
680
9. ప లన సం ఖ మం సమ ం న అవసరం ఉం
మం ల మండ ఏ రయం
ఒక మం న ప గ ంచ
.
10. ంగ అత వసర ప ం ల ఆయన ర యవ
షప ష ం. ష ప లన a
ష ం, గవర ఏ ం స త న ర హక అ ల ం
అధ .
11. షం శ ల ల నల ప . అత
షం శ ల ల న లర య ం .
సన అ
గవర ష సనసభ అంత గం. ఆ మర ం , అత
ం సన అ మ ఉ :
1. అత ష సనసభ లవవ త ంచవ మ ర యవ
ష సనసభ.
2. అత ష సనసభ రంభం పసం ంచవ
ప ర క ఎ కల త త ద ష మ ప ద ష
3. అత ష ం ఇం ఇళ సం ల పంపవ
సనసభ, సనసభ ం ం ఉన సంబం ం
క .
4. అత ష సనసభ స ల య ంచవ
క ఇద ల ఉన ర క ల అధ కత వ ంచం
మ క ఉ .అ ధం , అత ఎవ య ంచవ
అధ కత వ ంచ ష సనసభ స
ర మ ల ఉన రణ
ర పతనం .
5. అత ష సనసభ స ల ఆరవ వం
ప క నం ఆచర త క వ ల మధ
త ం, నం, కళ, సహ ర ఉద మం మ అ భవం
క వ.
6. అత ష సనసభ ఒక స యవ
ఆం -ఇం య క .
7. స ల అనరత పశ అత ర
ఎ కల సంఘం సంప ం ష సనసభ.
8. ష ంఆ ం న త త గవర పం న
సనసభ, అత :
(ఎ) అత అం రం ఇవ ం ,
( ) అత అం యం ,
( ) న ons ప లన సం ఇవ ం (అ డ క )
ష సనసభ. అ , ఈ మ ష ంఆ ం నట
681
సవరణల ం సనసభ, గవర ఇ

అత అం రం,
( ) అధ ప లన సం జ యం . ఒక
అ వం జ ష తప స , అం ఆ ంచబ న ట
ష సనసభ ష ఉన త ప దం ఉం
. అదనం , గవర ఉం అ జ యవ
ం స వం: 4
(i) అ , అం ంగం బంధనల వ కం .
(ii) ష నం క శక ల వ కం.
(iii) శం క ద ఆస వ కం .
(iv) వ న య ఖ త.
(v) ఆ క ప రం ఆ తప స నం వడం
ంగం.
9. ష సనసభ న అత స పక ంచగల
ష .ఈఆ ల ష ంఆ ం
నర వ కరణ ం ఆ సనసభ. అత యగల
ఎ ఒక ఆ ఉపసంహ ం ం . ఇ ఖ న
గవర క సన అ రం.
10. అత క ష , క కల
ప స క ష మ కం ల మ ఆ ట -
ం , ష ల సంబం ం న రణం
సనసభ.
ఆ కఅ
గవర క ఆ కఅ మ :
1. క య ం ( బ ) యబ ంద అత
ష సనసభ ం .
2. అత త ష సనసభ డ ల ప శ టవ
ంద .
3. అత ర న మం సం ం య .
4. అత ష ఆక క ం అ యవ
ఏ se ంచ ఖ ల రం .
5. సపం ంచ
య మ
ప ఐ ళ త త ఆయన
ల ఆ క క. ష ఏ
యఅ
గవర క యఅ మ :
1. అత క పణ , న , ం మ ఉపశమ ఇవ గల
క స ం ,ఏ క పంపడం మ ర డం
ఒక ష సంబం ం న ఏ చ వ కం ఏ ల నవ
ష ర హక శ స ం ఉం . 5
682
2. య ల య ం ట ఆయన అధ సంప
సంబం త ష .
3. అత మ , ం మ ప ష
య ష సంప ం .
4. అత ష య వ వ ల య (ఇతర
య ల కం ) ష సంప ం
ష ప క ష .
ఇ , గవర క ఖ నఅ ల వరం అధ యనం
( పవ , ఆ - ం పవ మ క పణ శ )
షప ల డం.
ప క 30.1 అధ మ గవర క అ ల ల డం
అధ గవర
రణ ల సంబం ం రణ ల సంబం ం
ప రణ , అ ఆ ం న త తప రణ , అ ఆ ం నత త
ం సభల ఒక ళ సనసభ
ర ం ఒంట ఉమ వద ఒక ఏకసభ సనసభ
ం , ష ప సమ ంచబ ం ఒక ళ ఉభయ సభ a
తన అం రం సం. అత ఉ సభ సనసభ
ప : ద ఉ హరణ ండవ
1. అత తన అం ఇవ వ ఉ హరణ , పద ంచబ ం
, అ ఒక చర అ ం . తన అం రం సం గవర . అత ఉ
2. అత తన అం యవ ప :
1. అత తన అం ఇవ వ
, అ ం మ
చర .
, అ ఒక చర అ ం .
2. అత తన అం యవ
3. అత ఇవ వ
గృ ల న ons ప లన. ఉం , అ ం మ
ం ం ఆ ం ం చర .
3. అత ఇవ వ
ఇ మ ం
సవరణ మ సమ ం సభ న ons ప లన
తన అం రం సం అధ ,
ఇ . ఆ ం నట
అధ తన అం రం ఇ మ ఇ
. ఆ ధం అధ
సవరణ ం మ
'స ' త ం ం . తన సం గవర సమ ం
సమ , గవర ఇ
అత అం రం. అం వలన,
గవర త ఆనం
'స '.
4. అత జ యవ
ష ప ప లన.
గవర ఒక జ న ష జ న
683
ప లన సం గవర క ప లన సం
అధ , ష ప ఉ అధ , ఆయన ఏ ఉండ
ప : క చటం మ ంత త
(ఎ) అత తన అం ఇవ వ . ఇ
,అ న ons ప లన ష ప
ఒక చర అ ం . ఇ మ ఆ ంచబడ
( ) అత తన అం యవ మ , సమ ం
, ం మ అధ అ మ సం
మ ఒక అవ త . ష ప తన ఇ
చటం. సమ , అ ఒక చర అ ం .
( ) అత ఇవ వ అరం
క న ons ప లన గవర ఇక అవసరం .
ఇ ఇ
ష సనసభ. ఎ
ఇవ బ ం ,
ఇ ఇ ఉం
ఆ పల న ons ప ంచం
లల. ఆ ం నట
ఇ
మ ం
సవరణ మ
అధ సమ ం
తన అం రం సం, అధ
అత ఇవ క బ
సమ . అత ఉండవ
అ ం తన అం రం ఇవ ం
అత అం యం .
ఇ ఆ ం నత తప డ ప డ ,అ ఆ ం నత త
ర ం , సమ ంచబ ం ష సనసభ (ఏకసభ
తన అం రం సం అధ . అత క సభ), పద ంచబ ం
ం ప : తన అం రం సం గవర . అత క
1. అత తన అం ఇవ వ ప :
, అ ఒక చర అ ం . 1. అత తన అం ఇవ వ
2. అత తన అం యవ , అ ఒక చర అ ం .
, అ ం మ 2. అత తన అం యవ
చర . , అ ం మ
చర .
3. అత జ యవ
అధ ప లన.
అం వల, ష ప ఇవ అం వల, గవర ఇవ
న ons ప లన సం డ న ons ప లన సం డ
ర ం . రణం , ష సనసభ. రణం ,
684
అధ తన అం a గవర తన అం a
డ ప శ న డ ప శ న
తన ప ర ం తన ప ష సనసభ
అ మ . అ మ .
మ జ న గవర జ న a
ప లన సం గవర ప లన సం డ
షప , షప అధ , అత ఏ ఉండ
ం ప : క చటం మ ంత త
(ఎ) అత తన అం ఇవ వ . ష ప తన అం రం ఇ
,అ , ఇ ఒక చటం అ ం .ఈ
ఒక చటం అ ం . అం అం రం
( ) అత తన అం యవ
గవర ఇక అవసరం .
, ం
మ ఒక అవ
ప .
అం వల, ష ప ఇవ
న ons ప లన సం డ
ష సనసభ ( వ )
ర ం క ).
ప క 30.2 అధ ఆ - ం శ ల డం మ
గవర
అధ గవర
1. అత యవ య య ఒక 1. అత యవ య య ఒక
ం ఉన త ఆ ఆ ఉన త
ర ం సభ సనసభ ( షయం
ష ఎ ఒక ఏకసభ సనసభ)
ర ం ఉభయ సభ ష (ఒక - షయం
ష . ండవ ర సనసభ) ం ఉన
బంధన ఒక ం ష ఇ
రయం యవ ఉం ం సనసభ ష
అధ పక ం ం సభల ఒక ఉన
ఒ ఇ ఉన ష సనసభ
ష ఎం కం ఒక చటం ఉం ం ష . వ బంధన
ఉభయ సభ ఆ ం ఒక ఆ యగలద ం
మ ఒక సభ త . ఉం ం ల ంచబ న
ఒ సభ ఉన గవర
( సభ షయం
సనసభ) ష ఉం
ఎం కం ఒక చటం ఆ ంచబ ం
685
ఉభయ సభల మ
ఒంట ఒక ఇ .
2. అత యవ య య ఒక 2. అత యవ య య ఒక
అత ఉన త ఆ అత ఉన త ఆ
ఆప ల సంతృ ప ం ఆప ల సంతృ ప ం
ఇ అవసరం ఇ అవసరం
అత ంట వ అత ంట వ
చర . చర .
3. అత ఆ త శ 3. అత ఆ త శ
సనసభ సహ- స త న సనసభ సహ- స త న
ర ం అ రం. ఈ ష సనసభ క అ రం.
అత యగలడ అరం అత యగలడ అరం
త స త స
ష ల ఇ ఏ ల
ర ం చ యవ . సనసభ చ యగల .
4. ఆయన నఆ 4. ఆయన నఆ
అ శ మ ప క ఉం ం అ శ మ ప క ఉం ం
ర ం చర . ష చర
సనసభ.
అ ప ల బ ఉం ం అ ప ల బ ఉం ం
ర ం చర . ఈ ష చర
అం ఆ సనసభ. అరం ఒక
అత న ల అత నఆ ఉం ం
ఇ ఏ ం అ ర ల
ర ం బంధన ఏ బంధన అ షం
య . సనసభ య .
6. అత ఆ ఉపసంహ ం వ 6. అత ఆ ఉపసంహ ం వ
ఏ సమయ పర . ఏ సమయ పర .
7. అత ఆ త శ 7. అత ఆ త శ
చక శ .ఈ చక శ .ఈ
అత పక ంచగలడ అరం అత పక ంచగలడ అరం
ఆ త ఉపసంహ ం ం ఆ త ఉపసంహ ం ం
క సల ర సల ర
మం ల మం యకత ం వ ం ఖ మం తృత ం .
ప నమం త.
ం ం ం ం
ర ం ఇ ఉన సనసభ ం
reassembles. ష సనసభ క ఇ
686
( సభ షయం
సనసభ) ఎ ఇ
reassembles.
గ యడం ఆ ం గ యడం ఆ ం
ం ఆ ం ఆ
ర ం కలపడం. ఇ కలపడం
ప యడం యవ సనసభ. ఇ ఆ వ
ం న ఆ కం ం కం ం ప
, ం సభ ఉం ఆ ం నట , a
ర ం ల ఆ ం నం క ంచడం
క ంచడం. సనసభ ఆ ం ం
అ ం మ అం క ం ం
సనమండ (సందర ం
సభ సనసభ).
10. అత ఎ వం చన అవసరం 10. అత ఆ య
ఆ ం . ం చన ం
ల షప :
(ఎ) ఒక ఉం
బంధన ఉం
అవసరం ప
షప అ మ
ప చయం సం
ష సనసభ.
( ) అత ం ఉం
జ య అవసరం
క అ
బంధన సం
ప లన ఆ
అధ .
( ) ష చర అ
సనసభ క
అ బంధన
ం ల
ష ప క ంచడం
సమ ం .
ప క 30.3 అధ మ గవర క పణ అ ల ల డం
అధ గవర
1. అత క ంచగల , ందగల , 1. అత
ం ఇవక గలంచగల
, , ఉపసంహ ం గల ,
పంపం , యం ప ంచం ం , ం ,స ం
687
ఏ క క క రం
ఏ ంచబ న వ
ఏ వ క కం
ంద చ వ కం రం.
ఏ ల న
ష చ వ కం .
2. అత క ంచగల , ఉపసంహ ం గల2. అత
, మర క ంచ
ం , ం ,స ం క ం. ష చటం అ
మరణ క ర ం . అత మరణ క సం ం ,
క ంచగల ఏ క అ రం a క పణ ఇ అ రం అబ
ఉ క. షప మ
గవర . , గవర యగల
స ం , క క a
ఉ క.
3. అత క పణ ఇవ గల , ఉపసంహ ం 3. అతవ ,అ ం క
ం , స న , ఉపశమనం శ.
సంబం ం
క కంa
- ర ( ట ).
688
ప త ంగ నం
రత ంగం ర ంట ప త అం ం
ందం ఉన . పర వ నం , గవర
మ త ఎ త , జ నఎ క ఉం ం
ఖ మం తృత ం మం .మ ట లం , గవర ఉం
క స యం మ సల తన అ ల మ ల ఉప ం ం
ఖ మం తృత ం మం , ఆయన ఉన ష ల తప
తన అ రం (అం , మం ల సల ం ) వ వహ ం న అవసరం ఉం .
గవర క ంగ అంచ యడం , ప కం
ఆ క 154, 163 మ 164 బంధనల చన ఇ .
ఇ :
(ఎ) ష ర హక అ రం గవర ఇవ బ ం మ
అత అ ల మం
ఈ ంగం ప రం అత బ ఉండం (ఆ క 154).
( ) ఖ మం మం ల మండ ఉం
గవర తన ల ర ంచడం స యపడ మ సల ఇవ ,
అత తన ల తన మం న అవసరం ఉన ంతవర తప
చకణ (ఆ క 163).
( ) మం ల మండ స ధతవ ం
ష సనసభ (ఆ క 164). ఈ బంధన
షం ర ంట ప త వ వస క .
ం , గవర క ంగ నం స షం ఉం
ఈ ం ం అం ల అధ ం న ం ఉం ం :6
1. ంగం గవర అవ is ం ం
తన అ రం న ంచడం, అ ం అవ శం
ష ప సం v ంచబ ం .
2. 42 వ ంగ సవరణ (1976) త త, మం సల
ష ప క బ ఉం , అ ం బంధన
గవర సంబం ం త యబ ం .
ంగం ఏ పశ త a
షయం గవర అ రం వ ం , రయం
గవర మ అత నఏ లవ
అత తన న ం న అవసరం ఉండ డ
చకణ . గవర ఈ ం ంగ చకణ ఉం
:
1. ష ప ప లన సం జ ష .
2. ష ప లన ంచ
ష.
3. పక ఉన హ తన ల ర న
య గం (అదన షయం ).
689
4. అ ంప తం ం న ర ంచడం,
లయ, ర మ రం స యంప పత జన
ఖ జ అ షణ ల ం య 7.
5. సంబం ం ఖ మం ం స రం రడం
ష ప ల మ సన ష .
ంగ చకణ (అం ఎ
ంగం న చకణ), గవర , అధ ,
ప ల చకణ ఉం (అన , న చకణ
ం సంద ల ఉన జ య ప క అవస ):
1. ఏ సష న న ఖ మం మకం
ష సనసభ ఖ మం పద ఉన
అక మర మ సష న ర .
2. మం ల మండ ంచ న ల ంచడం
ష సనసభ సం.
3. ఉం ష సనసభ ర
మం .
ప క 30.4 గవర సంబం ం న ఒక

ఆ క నం. ష
153. ల గవర
154. ష ర హక శ
156. గవర పద లం
157. గవర మ అరత
158. గవర లయం క ప
159. గవర ప ణం ధృ కరణ
160. గవర ల ర ంచడం
అ త
161. క పణ మ ఇత ల మం య గవర కఅ రం
162. ష ర హక శ క స
163. మం ల మండ గవర స యం సల ఇ ం
164. మ వం మం ల ఇతర బంధన ,
పదం, మ ఇత
165. అడ జనర
166. ఒక ష ప త రం
167. ఫ ం షయం ఖ మం
గవర స రం మ ద న
690
174. ష సనసభ స , ష మ
ర
175. పసం ంచ మ పంప గవర హ
ఇం ష గృ ల సం
సనసభ
176. గవర ప క పసంగం
200. ల సమ (అన గవర క అం రం
ష సనసభ ఆ ం న )
201. ల ప లన సం గవర జ
షప
213. ఆ ల పక ంచ గవర అ రం
217. గవర ష ప సంప
య ల మ ల షయం
233. య ల మ గవర య ం
234. వ ల మ ( య ం )
గవరయ వ . ష
అం ం , గవర ప క ధత ఉ
షప న ఆ ల ప రం. ఈ షయం ,
గవర , అ తృత ం మం ల మండ సంప ం
మం , వర తన అ రం ప ం . అ ఈ ం ధం ఉ :
1. మ ష - ప క అ వృ లఏ
దర మ మ డ.
2. జ - ప క అ వృ లఏ
ష మ క .
3. ం - ష ం ం భదతల సంబం ం ఇంత లం
- ఎ ం ంతం అంతరత అ ంత న .
4. అ ం - జన ం ల ప లన సంబం ం .
5. మ - ష ం ండ ం ల ప లన ం .
6. ం - ం సం మ కమ ఆ కభ సం
జ ధవ ల గ .
7. అ చ ప - ష ం ం భదతల సంబం ం .
8. క టక - ప క అ వృ ఏ
ద -క టక ంతం8 .
ఈ ధం , ంగం a క ల ద ంద త ం ం
రత స ఖ వ వస గవర . అత ంగ అ ప
షం ందం ప (అన అధ ).
691
1. ంగ అ ం చర , IV, 588-607.
2. 1 ం అమ , 2018, vide సం జనవ , 2016.
ఈ చటం గవర (ఎ ం , అల ల సవ ం ం
మ ) చటం, 1982.
3. రన య ఆ ఇం , (1982).
4. , గవర : , ( త
Delhi ◌ి ), 1985, . 25.
5. ఈ చటపర న బంధనల క అ ల సం, 'క పణ శ క డం
ం ' ప 17 ంద .
6. ఎం , ఇం య షన , , ఎ , .
186.
7. ఆరవ క 9 (2) ఇ ం : 'ఏ దం ఉం
అ వం య ల a
, గవర
రయం మ గవర ర ం న తం
అత అ రం ంచవల న తం ప గ ంచబ ం
మ గవర రయం అం మం ఉం ం '.
ఆరవ క బంధన ఉ
అ ం జన ం ల ప లన,
లయ, ర మ రం.
8. ఈ బంధన 98 వ రబ ం ంగ
692
31 ఖ మం
nర ంట ప త పథకం అం ంచబ ం
ంగం ప రం, గవర మ త ర హ
అ రం ( ఎ )మ ఖ మం జ న
ఎ అ ( సవ ర హక). ఇం లం గవర
ష అ ప అ ఖ మం అ ప
ప త ం. ఆ ధం ష ఖ మం నం
ందం ప నమం పద స నం ఉం ం .
693
స మకం
ంగం ష నం
ఖ మం ఎం క మ మకం. ఆ క 164 త ం
ఖ మం గవర య ం . అ ,
గవర ఎవ య ంచ చ ఉ ర ఇ ంచ
ఖ మం . క సంప ల అ ణం
ప త ర ంట వ వస, గవర య ం
ష సనసభ య
ఖ మం . , ఏ సష న న
అ ం ,అ గవర తన వ గత అ రం ఉప ం వ
ఖ మం ఎం క మ మకం. అ వం
ప , గవర రణం అ ద య య
ట అ ం ఖ మం మ అత అడగం
ఒక ల సభ సఓ రడం. 1
గవర తన వ గత అమ యవల ఉం ం
ఉన ఖ మం ఎం క మ య ంచబ న
పద ఉన మం అక మర మ సష న ర .
అ , ఒక ఖ మం మరణం , రణం అ ర
త య ఎ ం ం మ గవర య ంచడం తప రం
ఆయన ఖ మం .
ఒక వ తన ం ల ంగం అవసరం
అత య ంచబడ ం సనసభ
ఖ మం . గవర దట అత య ంచవ
మం , ఆ సనసభ తన ంచమ రం
స క నవవ అ ం .ఇ జ ం
అ క 2.
ష సనసభ స వ వ
ఆ ల ఖ మం య ంచబ , ఈ సమయం , అత
ష సనసభ ఎ బ , అ ఫలమ ం
ఖ మం ఉండం . 3
ంగం ప రం ఖ మం వ
ష సనసభ క ం సభల స . రణం
వ సభ ం ఖ మం ల ఎం క
( సనసభ), , అ క సంద ,స
ఎ వ సభ ( సనమండ ) య ంచబ ం
ఖ మం .4
694
ప ణం, బంధన మ ల
ఖ మం తన లయం ప ం ం , గవర ప లన
అత ప ణం
మం లయ
: ప మ ప త. 5 తన ప ణ రం ,
లయం, మ
ంగం మ చటం, భయం అ లం , ఆ యత అ గం ం -
.
తన రహస ప ణం , యన ఖ మం ప ణం
అత ష మం తప , ం న అవసరం ఉం
ఖ మం పద లం ర ంచబడ మ ఆయన పద ఉ
గవర ఆనందం సమయం . అ , అరం
గవర అత ఎ ల ంచగలర . అత ఉండ డ
గవర మద క ఉన ంతవర ల ం
సనసభ .6 , అత సం
అ ం , అత గవర అత ల ంచవ .
ఖ మం తం, భ ర
ష సనసభ . తం మ భ ల ,
ఇ ష సనసభ స ంచబడ , అత ఒక
సం భత ం, ఉ త వస , ప ణ భత ం,
ద క ద న .
695
స కశ మ
ఖ మం కఅ మ ల ంద అధ యనం యవ
ం తల :
మం ల మండ సంబంధం
ఖ మం ష అ ప ం అ ల ం
మం ల మండ :
(ఎ) గవర ఆ వ ల త మం య
ఖ మం .
( ) అత మం ల మధ ద ల ం , న sh పకల న .
( ) యమ గవర సల ఇవ మ ఆయన ఒక మం అడగవ
అ య దం ఉన ట అత ల ంచం .
( ) మం ల మండ స ల ఆయన అధ కత వ
ర ల ప తం ం .
(ఇ) అత అంద ర క ల ర శం , , యం మ సమన యం
మం .
(ఎ ) అత మం ల మండ పతనం గల
పద . ఖ మం అ ప బ
మం ల మండ , అత మరణం స యం లకం
మం ల మండ ర ం . మరణం
మ మం , మ , వలం ఒక సృ
, ఖ మం ంచ ఇషపడక వ .
గవర సంబంధం
సంబం ం ఖ మం ం అ ల ం
గవర :
(ఎ) అత మధ క ష కప న న
గవర మ మం ల మండ .7 ఇ క
మం :
(i) కఅ ర ల ష గవర య యడం
వ వ ల ర హణ సంబం ం న మం ల మండ
చటం మ చటం సం ప దన ;
(ii) t క ప లన సంబం ం న అ వం స అం ంచ
ష వవ మ లన చటం సం ప దన
లవవ ; మ
(iii) గవర అవసర , ప లన సం సమ ం
696
మం ల మండ ఏ రయం
ఒక మం న ప గ ంచ
.
( ) మ సంబం ం ఆయన గవర సల ఇ
అడ జనర , ర మ వం ఖ నఅ
ష ప క ష స , ష ఎ క
క షన , మ ద న .
ష సనసభ సంబం ం
ఖ మం ం అ ల య ం
:
(ఎ) సంబం ం గవర సల ఇ మ
ష సనసభ స ల ం.
( ) సనసభ ర ఆయన ర యవ
ఎ గవర .
( ) అత ప త ల పక ం
.
ఇతర అ మ
అదనం , ఖ మం ఈ ం ల ర :
(ఎ) అత ష ప క ర .
( ) అత సంబం త మండల మండ ర ప
భమణం, ఒ ఒక సంవత రం ల క ఉం ం .8
( ) అత ఇంట - మ లక స
ప న మం తృత ం ఆ ఎ ఐ ఐఆ .
( ) అత ష ప త ప నప .
(ఇ) అత జయ సం భ హ
అతషవసరయ
(ఎ )
.
, అత ధ వ ల పజల క
మ సమస ల సంబం ం ం ం అం ం ం ,
( ) అత వల జ య అ ప .
అం వలన, అత ఖ నమ అత ంత లక న త
ష ప లన. అ , చక అ భ
గవర ంతవర శ , అ రం, ప త ం
ష ప లన ఖ మం ప ష మ త.
697
ప త ం సంబంధం
ంగం ఈ ం బంధన సంబం సంబం ం న
గవర మ ఖ మం మధ :
1. ఆ క 163: మం ల మండ ఉం
గవర స యం య మ సల ఇవ ఖ మం మం
అత న ప తప , అత ల మం యం
తన అ రం తన ల మం యం .
2. ఆ క 164:
(ఎ) ఖ మం గవర య ం మ
ఇతర మం ల గవర య ం
ఖ మం సల ;
( ) ఆనందం సమయం మం పద ఉం
గవర ; మ
( ) మం ల మండ స ధతవ ం
ష సనసభ.
3. ఆ క 167: ఇ ఖ మం :
(ఎ) అ ర ష గవర య యడం
ష వవ మ చటం సం ప దన ;
ష వవ మ చ ప దన
గవర లవవ ; మ
( ) గవర అవసర , ప లన సం సమ ం
మం ల మండ కఏ రయం
ఒక మం , అ జరగ
త ప గ ంచబ ం .
ప క 31.1 ఖ మం సంబం ం న కథ ఒక
ఆ క నం. ష
163. మం ల మండ గవర స యం సల ఇ ం
166. ప త రం క పవరన a
షం
167. ఖ మం
698
177. ఇళ సంబం ం మం ల హ
1. ఉ హరణ , త ళ గవర (1951),
జ (1967), మ హ (1982) య ఆ ం
మం త ఖ ఏ న అ ద . క గవర
పం (1967), ప మ ం (1970), మ మ ష
(1978), మ , య ఆ ం ం
మం త ఖ ఏ సం రం.
2. ఉ హరణ , & (జ హ ) గవర య ం
ఖ మం ఎం , ం ల
ఒక ల సభ అత . అత
తన ం . అ ధం ఆంధ గవర
ప ( ) స య ం
తన ంచ మం మ అత ఒక ల సమయం ఇ
. అ నప , అత తన ంచ క
.
3. ఉ హరణ , బ మ ఎ చ న య ం
హ ,మ ష ఖ మం వ స ,
ష స నప
సనసభ. అనంతరం ఎ క
సనసభ.
4. ఉ హరణ , మ . జ (ఇ త ళం
) 1952 , ం (ఇ
మ ష ) 1952 , , 1960
1968 మండ య ం
మం , ష సనసభ స ఉ
.
5. ప ణ రం మ సం ప త
ఏ ష మం మం ఉం . డం
అ యం 32.
6. ం ఎ .ఆ . .
య ఆ ఇం , (1994). అ , ఉ
ఈ యమం క ఉలంఘన , గవర ఉ
ఖ మం ల ఇవ ం ల ం
సనసభ తమ ం అవ శం
అ ం .
699
7. ఆ క 167 ప కం క ఈప వ వహ ం
మం .
8. ంద మం అ మండ ల ర
సం .
700
32 ష మం ల మండ
ఒకష.
య న
రత
ంగం ర ంట సం అం ం
ప త వ వస,
ఖ మం తృత ం మం ల మండ
జ య-ప ల వ వస జ న ర
మం ల మండ ఏ
హక అ రం a
ందం మం ల మండ ప ం .
ప త ర ంట వ వస
ంగం వ ంచబ ం ; ం (163 మ 164) వ వహ
స త, మ రణ పద . ఆ క 163
ఆ క మకం
164 అ
, పద
మం
లం, లధమండ
త, అరత ,
వ వహ ం
ప ణం మ మం ల మ భ .
701
షన జ
ఆ క 163 - మం ల మండ స యం మ సల ఇవ
గవర
1. ఖ మం మం ల మండ ఉం
మం గవర స యం య మ సల ఇవ అ ప
అత మం న అవసరం ఉన ంత వర తప , అత
అత అ రం అత .
2. ఏ పశ త
గవర కఅ రం , గవర రయం ఉం
అం మం ఉండం మ గవర నఏ
అత తప క అ ప ంచ డ
తన అ రం వ వహ ంచ డ .
3. గవర మం ఇ న సల ఇవ డ
ఏ ం .
ఆ క 164 - మం ల సంబం ం న ఇతర బంధన
1. ఖ మం గవర య ం మ
ఇతర మం ల గవర య ం
ఖ మం సల . అ ,
ఛ గ h ◌్, రం , మధ ప మ ఒ ,
జన సం ధ త వ ం మం ఉండవ
అదనం క సం ధతవ ం
మ కబ న తరగ ఏ ఇతర ప . క
94 వ ఈ బంధన ం న ం
2. ఖ మం స తం మం ల సంఖ
ఒక ష ం మం ల మండ 15 ంచ డ
సనసభ క తం బలం క తం
ష. , స మం ల సంఖ
మం , ఒక ష ం 12 క త వ ఉండ డ . ఈ బంధన
2003 క 91 వ సవరణ చటం రబ ం .
3. ష సనసభ సభ ం న
ఏ జయ అ అన
ం య ంచబడ అన
702
మం . ఈ బంధన 91 సం ం
4. మం ఆనందం సమయం పద ఉం
గవర .
ష సనసభ.
6. గవర ప ణ రం
ఒక మం ప త.
7. ష సనసభ స మం
వ స ఆ లల వ వ a
మం .
8. మం ల మ భ ఉం
ష సనసభ ర ం .
ఆ క 166 - ప త రం క పవరన
ఒక ష
1. ఒక ష ప త ర హక చర ల ఉం
గవర ట .
2. ఆర మ ఇతర ధనల త అమ
గవర అ వం పద క ంచబ ం
గవర యవల న బంధనల నవ .
ఇం , ఆర ప కరం క
క ంచబ న నం పశ వబడ
ఇ ఆర ప కరం
గవర .
3. గవర మ ంత కర వంతం య ల ం ం
ష ప త రం క ,
మ న రం క మం ల మధ ం సం
ఇప వర ఇ సంబం ం న
గవర తన అ రం వ వహ ం న అవసరం ఉం .
ఆ క 167 - ఖ మం
ఇ ప ష ఖ మం
1. ష గవర అ ర య యడం
ష వవ మ చటం సం ప దన
703
2. ప లన సంబం ం న అ వం స అం ంచడం
ష వవ మ చ ప దన
గవర లవవ
3. గవర అవసర , ప లన సం సమ ం
మం ల మండ ఏ రయం ం
ఒక మం ప గ ంచబడ
త
ఆ క 177 - మం లహ ల ర ం
ఇ
ప మం మ హ ఉం ం
అ ం రక (మ అ ఉన
ఉ ఉం ) మ అత ష సనసభ క ఏ క
స టవ . అత ఓ హ ఉండ .
704
మం ల సల క పకృ
ఆ క 163 మం ల మండ అం ం
మం గవర స యం య మ సల ఇవ మం
చకణ న తప అత .ఏ పశ ఉం
ఒక షయం గవర అ రం వ ం అ షయం త ం
, గవర రయం అం మ న మ అ ం
అత నఏ ల ప రకం
అత తన అ రం వ వహ ంచ డ ఉండ డ . ఇం ,
గవర మం ఇ సల క స వం ధ ం
ఏ ం . ఈ బంధన ఆ యత ం
మ గవర మ మధ రహస సంబంధం
మం .
1971 ం మం ల మండ అ ఇ ం
గవర సల ఇవ ఎల ఉ ఉం
ష సనసభ ర a
మం ల మండ . అం వల, ప తం ఉన మం త ఖ న గవ
లయం ర ధత క ం వర . మ 1974 ,
గవర వ వహ ం న రం తప
తన అ రం, గవర స యం మ సల చర
తన అ ల ఉప ంచడం మం ల మండ మ
. అత స యం ం వ గతం వ వహ ం న అవసరం మ
మం ల మండ సల స యం మ సల వ కం
మం ల మండ . ంగం ఎక డ అవసరం
గవర సంతృ , సంతృ వ గత
గవర సంతృ అ క సంతృ
మం ల.
705
ఖ మం గవర య . ఇతర
సల ర గవర త మం ల య
మం . అం గవర త య ంచగల
ఖ మం న మం వ .
,ఛ గ h ◌్ జన సం మ మం ఉం ,
రం , మధ ప మ ఒ 1. స ,ఇ
, మధ ప మ ఒ ల ఈ బంధన వ ం .
2006 క 94 వ సవరణ చటం ధత ం ం
నం న జన సం మ మం క ఉండటం
ఇ ం మ జ ంత గం
గ త వ. అ సవరణ స ం ం
తరం ఏర
.
న ఛ గ h ◌్ ల నమ
రణం , ష సనసభ స ,
సనసభ సనమండ య
మం . ఆ స వ
ష సనసభ మం య ంచవ . , పల
ఆ ల , అత స ఉం (ఎ కల
ష ) ష సనసభ క సభ, క , అత
మం ం .
ష ం ఒక సభ స న మం
సనసభ డ మ న హ ఉం
ఇతర సభ క ర క . , అత ఓ యగల
అం ఆయన స .
706
మం ల ప ణం మ ల
ఒక మం తన లయం ప ం ం , గవర ప లన
అత లయ ప మ ప త. తన ప ణ రం ,
మం ప ణం:
లయం, మ
.
తన రహస ప ణం , మం యన ప ణం
అత ష మం తప , ం న అవసరం ఉం
మం ల మ భ ర ంచబడ
ఎప క ష సనసభ. ఒక మం తం ం మ
ష స ంచవల న భ
సనసభ. అదనం , అత సం భత ం ం
(అత ం ప రం), ఉ త వస , ప ణ భత ం,
ద క ద న .
707
మం ల ధ త
క ధత
ర ంట ప అంత నం ఉన థ క తం
క ధ త క తం ప త వ వస.
ఆ క 164 స షం మం ల మండ స ఉంద ం
ష సనసభ ధ త. అరం
మం లంద సనసభ ఉమ ధ త క ఉం
న ం మ క ష క అ చర ల అ ం . ప
ఒక జ మ ఈత క ం . సనసభ న
అ ం వ కం అ స ఆ ం ం
మం , ఆ మం ల స అ మం
సనమండ ం వ న 2.ప యం ,
సనసభ ర యమ మం గవర సల ఇవ గల
సభ ధ ం వ ంచ నం అ ం
ఓటర అ నమ కం మ ఎ కల .
న మం ల మండ గవర ధ త వ ంచక వ
సనసభ సం.
క ధ త క తం అరం
ర అ మం ల (మ ఇతర మం ల ) బం
స శం నప . ఇ ప ఒక కరవ ం
మం మం వర ర ల అండ లబడ మ ద మద ఇవ
ష సనసభ పల మ పల. ఏ మం అ అం క ంచక
రయం మ ర ంచ దం , అత తప క
. అ క మం మం రణం గతం
మం వరం .
వ గత ధ త
ఆ క 164 వ గత ధ త క ఉం . ఇ
ఆనందం సమయం మం పద ఉ ర ం
గవర . అం గవర ఒక మం ల ంచగల
మం ల మండ ం న సమయం
సన సభ. , గవర ఒక మం త ల ంచగల
ఖ మం సల ర . అ య దం షయం
ఒక మం , ప అసంతృ
708
మం అత యమ గవర ల ంచమ సల ఇవ వ
అత . ఈ అ ఉప ంచడం , ఖ మం ంచగల
క ధత క యమం క రం.
చటపర న ధ త
ందం ఉన , ంగం ఎ వం బంధన
ల మం క చటపర న ధ త వ వస. అ
బ రంగ చర సం గవర క ఉత ఉం
ఒక మం త సంతకం యబ ం . అం క, ంచబ
మం ఇ న సల కస ంచడం
గవర .
709
మం ల క
క ంగం క ప ంగం న
మం మం ల ం ం . ర
ఆ అవస ల ప రం ఖ మం మ
ప క అవస .
ందం , , మం ల మండ
అ వ ల మం ల క ఉం ం
మం , ష మం మ ఉప మం .
మధ ం , తభ మ
జయ ఖ త. ఈ మం లంద అగ నం ఉం
ఖ మం - ష ం ం లక అ రం.
మం ఖ న ల యకత ం వ
ఇ , ద , ఆ క, వ వ యం వం ష ప త ం
దల న 3. స , స ల జర
మ ల ర ంచడం ఖ న త ం . అం వలన,
ధత ష ప త తం ద స ం ఉ .
ష మం ల స తంత ఇవ వ
మం ల జత యవ . అ ,
మం వరం స మ మం వ జ
సంబం ం న ప కం ఆ ంచబడక స
ల ప ం .
ం త ప ఉప మం . అ ఇవ బడ
ల స తంత . జత యబ
మం మ ప ల , జ య స యం
మ ర ంట . మం వరం స
మ స ల జ వ .
సమ , మం ల మండ ఒక ఉండవ
ఖ మం . ఉప ఖ మం ల ఎ వ య
క జయ ర .
710
CABINET
అ వబ ఒక న శ రం క ందకం
మం . ఇం మం త ఉం . ఇ జ న
ష ప త ం అ ర ందం. ఇ ం
ం త:
1. ఇ జ ల అత క రయం అ రం-
ఒక ష ప ల వ వస.
2. ఇ ష ప న న పకల న సంస
ప త ం.
3. ఇ ష అ నత ర హక అ రం
ప త ం.
4. ఇ
5. ష ప సలలన ఇ క సంస. ఆ ట .
గవర
6. ఇ సం భ హ మ అంద వ వహ ం
అత వసర ప .
7. ఇ అ ప న సన మ ఆ క ష ల వ వహ ం .
8. ఇ వం అ క మ ల యంతణ క ఉం ం
ంగ అ మ య స లయం
హ .
క
అధక ల ప ం
క .అ
ం ర - లబ మ క న .
ప శ త స వం క ఉం ,త a
క స వం.
ఖ మం ప రం ఏ
ప క సమయం మ అవస ల క అవస . అం ,
సంఖ , మకరణం మ ఎప క ఉం
సమయం.
సమస ల కమబ క ంచడం మ ప దనల ం ంచడం త
మం వరం క ప లన ర .అ ,
ర ల స ంచవ .
ప క 32.1 ష మం ల మండ సంబం ం న a
711
ఆ క నం. ష
163. మం ల మండ స యం మ సల
గవర
166. ప త రం క పవరన a
షం
167. ఖ మం
177. ఇళ సంబం ం మం ల హ
1. అదనం , సం ధ త వ ంచవ
ఎ , మ ప .
2. ప మం యవల న అవసరం ;
ఖ మం అం
3. 'మం త ఖ' 'మం త ఖ ' అ ప త ఉప
ందం మ ల . ఇం లం ష ం
ప తం భ ంచబ ం మ
మం త .
712
33 ష సనసభ
అత ష సనసభ ఒక ప ఖ మ ంద ఆక ం ం
T
సంస,
ఒక ష జ య వ వస .
ంగం
,వవ ,అ
VI
,
168 ం 212 వర ఉన ఆ క
,అ ,
ష సనసభ క అ మ ద న . ఇ స న నప
ర ం , ఉ .
713
చ క ఆర ష
ష సనసభల సంస ఏక పత . వర
ఏకకణ వ వస క ఉ ,మ స ల క ఉ
వ వస. ప తం (2019) ఆ ల త ం ఇ ఉ
( ). అ ఆంధప , లం ణ, ఉతర ప ,
,మ ష మ క టక. జ
సనమండ జ ర ం
నర వ కరణ చటం, 2019. 1 త ళ సనమండ చటం,
2010 అమ . ఆంధ సనమండ
ఆంధప చటం ప న ద ంచబ ం ,
2005. 1956 క 7 వ సవరణ చటం సనసభ అం ంచబ ం
మధ ప .అ ,ఈప ష ఉం
ష ప త యబ . ఇప వర , అ వం ష
త . అం వల, మధ ప ఒ సభ త న ం .
ఇర ం ఏకకణ వ వస ఉం . ఇక డ, ష ం
సనసభ గవర మ సనసభ ఉం ం .
సభ వ వస ఉన , ష సనసభ క ఉం ం
గవర , సనమండ మ సనసభ.
( న ప ష ) ఎ వ సభ ( ండవ
ంబ దల ఇ ), సనసభ ( ధ
సభ) వ ఇ ( ద గ ప ద ఇ ).
సనసభ ర య సృ ంచ ంగం అం ం
ల . ప రం ర ం సనసభ ర యవ
(ఇ ఇప ఉన ట) సృ ంచం (అ ఉ ట)
సంబం త ష సనసభ ఒక ఆ ం
ఆ ప వం. అ వం ష ష ంఆ ం
ప క అ ం , అం తం
అ ం సభ త ం మ ంట ం వం ల కం త వ
అ ం స ల జ మ ఓ ం . ఈ చటం
ర ం ంగ సవరణ ంచ డ
ఆ క 368 క ప జ ల సం మ ఇ ఒక రణ గం వ ఆ ంచబ ం
చటం (అన రణ ).
" ండవ గ క ఉం ల ఆ చన మ ంచబ ం
అ ద నం ంగ సభ
పజల ప ,ఇ సన ప య ఆలస ం ం మ
అ ఖ న సంస అ 2. ” పర వ నం ఈ బంధన ఉం
ఎ య సనమండ ర యడం సృ ంచడం సం త యబ న a
ండవ గ క ఉండ స ంత ప రం
714
ఖత మ ఆ క బలం. ఉ హరణ , ఆంధప వ ం

సనమండ
1985. ఆంధప 1957 సృ ంచబ ంమ మ న ద
సనమండ అ ంచబ
ర ంయబ ం
2007, ఆంధప సనమండ అమ వ న త త
చటం, 2005. త ళ సనమండ ర
1986 మ 1969 పం మ ప మ ం .
2010 , త ళ సనసభ ఆ ం ం a
ష ం సనమండ న వనం సం నం.
ప రం ర ం త ళ సనసభ ం ం ం
, 2010 ఇ సనసభ ఏ అం ం ం
షం .అ , ఈ చటం అమ య ం ,
త ళ సనసభ 2011 మ ఆ ం ం
ప త సనమండ ర ల .
715
ం గృ ల స ళనం
అ ం
బలం
సనసభ పత కం ఎ న ప ఉం
ర క వ జన ం ఆ రం పజల . గ ష
బలం 500 వద మ క ష బలం 60 వద ర ంచబ ం . అరం
జ ప బ బలం 60 ం 500 వర ఉం ం
ష 3. అ , అ చ ప , ం మ షయం
క స సంఖ 30 వద ర ంచబ ం మ ంమ ం షయం ,
ఇ వ స 40 మ 46. ఇం , సనసభ ంద స
ంమ ం స ప కం ఎ బడ .
స
గవర ఆం -ఇం య ం ఒక స యవ
సంఘం, సంఘం త నంత ధ ం వ ంచక
అ ం .4 , ఈ బంధన ప సంవత ల లం వర ర ంచ ఉం (అం ,
1960 వర ). ఈ వ వ అప ం రంతరం ంచబ ం
ప 10 సంవత .ఇ , 95 వ సవరణ చటం ంద
2009, ఇ 2020 వర ఉం ం .
క జకవ
అ ం పత క ఎ క ర ంచడం సం, ప ష ం
క జకవ భ ంచబ ం . ంచడం
జకవ ల మధ ష ఉం ధం జ ం
ప జకవరం క జ మ ం న ట సంఖ
ష మంత అ . ఇం లం , ంగం
న మధ ధ ం క ఏక పత ఉంద ం
షం జకవ . 'జ ' అ వ కరణ అం
జ వ జ క ల ప రం ంచబ ం
సంబం త గ ం ప ంచబ .
ప జ కలత త స
ప జ క ల త త, (ఎ) తం జ ం
ప ష అ ం ట సంఖ మ ( ) భజన
ప షం క జకవ ల . ర ం అ రం ఉం
అ రం మ త యవల న ర ంచడం.
716
ప రం ర ం ష క ష ం ం ం
ఈ ప జనం సం 1952, 1962, 1972 మ 2002 చ .
1976 42 వ సవరణ చటం తం ట సం ంప ం
ప షం క అ ం మ అ వం ష భజన
1971 క జకవ 2000 సంవత రం వర . ఈ ధం
జ ం మ సంవత ంచబ ం (అన సంవత రం వర
2026) 2001 క 84 వ సవరణ చటం అ లక ం
జ ప చర ల త ం .
2001 84 వ సవరణ చటం ప అ రం ఇ ం
క నర వ కరణ మ బ కరణ పటడం
1991 జ గ ం ల ఆ రం ఒక ష ం జకవ
జ . త త, 2003 క 87 వ సవరణ చటం ర అం ంచబ ం
2001 జ క ల ఆ రం జకవ ల ష మ
1991 జ క .అ , ర ం ఇ యవ
ప ష అ ం ట సంఖ .
ఎ ,ఎ ల ట జ ష
సం ట జ ష సం ంగం క ం ం
ప ష అ ం మ గ
జ ష ల ఆ రం.5
స ,ఈ జ ష ప ళ (అం , వర ) ప యడం
1960). ఈ వ వ అప ం రంతరం ంచబ ం
ప 10 సంవత .ఇ , 2009 95 వ సవరణ చటం ప రం, ఇ
జ ష 2020 వర ఉం ం .
క
బలం
సనసభ స ల ం ,స
సనమండ ప కం ఎ బ ం . క గ ష బలం
అ ం క తం బలం క ంట ఒక వం వద ర ంచబ ం మ
క ష బలం 40 6 వద ర ంచబ ం . ప ణం
సంబం త ష అ ం ప ణం ఆ రప ఉం ం .
పత కం ఎ బ న సభ క బ ంచ ఇ జ ం
(అ ం ) ష సన వ వ ల . అ నప
ంగం గ ష మ క సప ల ర ం ం
క సవ బలం ర ం 7 ర ంచబ ం .
ఎ కల మ ద
సనమండ స ల తం సంఖ :
717
1. 1/3 మం షం క సంసల స ఎ ం
, ద న
2. 1/12 మం ళ ట ఎ బడ మ
షం వ ,
3. ష ం లబ ళఉ 1/12 మం ఎ ం ,
ధ క ఠ ల కం ప ణం త వ ,
4. 1/3 సనసభ స ఎ ం
స వ ల ం షం
అ ం ,మ
5. న గవర
ప క నం ఆచర త క అ భవం ఉన వ
త ం, నం, కళ, సహ ర ఉద మం మ క
వ.
ఈ ధం , సనమండ తం స ల సంఖ 5/6
ప కం ఎ బడ మ 1/6 మం గవర త యబడ .
వ వస అ ణం స ఎ బడ
ఒ బ ఓ ధ ం. న
ఎ ప గవర ష క జ న ం ఉండ డ
ల స .
సనమండ క ఈ పథకం
ంగం క న మ అం మ న . ర ం అ రం ఉం
సవ ంచ భ య .అ ,ఇ అ ం అమ య
ఇప వర చటం.
718
అ ం వవ
సభ సనసభ న గ
ంబ . రణ పదం ద స శం జ న ం ఐ సంవత
ర క ఎ కల త త 8 . ఐ ళ లప ం
అ ం క స యం లక ర ప ం .అ ,
అ ం ఎ ర య గవర అ రం ఉం (అన ,
ఐ ర ం ) రం గమం య
ఎ క .
ఇం , అ ం వ వ ంచవ
ర ం చటం య అత వసర లం ఒక సంవత రం
సమయం (ఎంత సమయం అ ). అ ,ఈ ం న ంచబడ
అత వసర ప ఆ న ఆ లల ం
ప . అం ఆ అ ం ఎ
అత వసర ఉపసంహరణ త త ల .
వవ
జ సభ , సనమండ రంతర గ ,
అం , ఇ శ త శ రం మ ర బ ఉండ . ,
స ల ంట ఒకవం ప ండవ సంవత రం గ యడం పద రమణ .
బ , ఒక స ఆ ళ న . ఉన
వద ఎ క మ షన (గవర త) ం ఉం ం
ప డవ సంవత రం రంభం. పద రమణ న స అ
ఎ కల మ ఎ కల ఎ అ .
719
చ సభ త ం
1. అరత
ంగం ఒక వ ఈ ం అరతల ం
ష సనసభ స ఎ బడ .
(ఎ) అత రత శ అ ఉం .
( ) అత ప ణం ధృ కరణ ం సభ త ం ం
ఈ ప జనం సం ఎ కల సంఘం అ రం ం న వ .
తన ప ణం ధృ కరణ , అత ప ణం
(i) రత ం జ న సం మ యత పడం
(ii) రత శం క ర మ మ సమగత సమ ంచడం
( ) షయం అత 30 ఏళ ఉండ డ
సన మండ మ ఈ 25 ఏళ
సనసభ.
( ) ర ం ం న ఇతర అరత ఆయన ఉం .
ప రం, ర ం ఈ ం అదన ం ం
పజల ధ చటం (1951) అరత :
(ఎ) సనమండ ఎ క వ తప స ఉం
సంబం త ష ం అ ం జకవ ఓట మ
గవర ష అరత ంద , అత తప క a
సంబం త ష ం వ .
( ) సనసభ ఎ క వ తప స ఉం
సంబం త ష ం అ ం జకవ ఓట .
( ) ఒక ళ అత లం గస అ ఉం
అత ం న ల ం .అ ,ఎ
గల స యవ
ంచ పడం .
2. అనరత
ంగం ప రం, ఒక వ ఎ బడ అన
సనసభ సనసభ స
ఆ ఎ :
(ఎ) అత య ష ం ంద ఏ భ యక ల క ఉం
ప త ం (ఒక మం మ ఇతర లయం తప
ష సనసభ న ం 9 ),
( ) అత మన మ పక ం నట ,
( ) అత ంచ అ ,
720
( ) అత రత క స చ ందం సం ం నట
ఒక ష రసత ం ఏ ర ఉం
ఒక యత, మ
(ఇ) ర ం న ఏ చటం ప రం ఆయన అన .
ప రం, ర ం అ క అదన ం ం
పజల ధ చటం (1951) అనరత . ఈ
ర ం స నం ఉం . ఇ ఇక డ ప ంచబ :
1. అత ఎ కల ల ల న ంచబడ డ
ఎ కల అ పద .
2. ఫ తం ఏ అత ఉండ డ
ం అంతకం ఎ వ సంవత క. , అ a
రణ ర ంధ చటం ంద ఉన వ అనరత .
3. అత
సమయం తన ఎపలకఖ ం . ఒక ఇవ డం ఫలం డ
4. ప త ఒప ం ,ప
వ .
5. అత క ం ఏ ం డ లయం క ఉండ డ
ప క సం 25 ఉన ష భం
తం .
6. అత ప త వ ం ల ంచ డ
అ నమ క హం.
7. మధ శ ం ం ం నం అత ఉండ డ
స లంచం రం సం.
8. ంచ మ ధన నం అత ంచబడ డ
అంట తనం, వరకట ం మ స వం క .
స ఎవ బ ఉ అ పశ
అనరత , గవర రయం అం మ న . అ ,
అత ఎ కల సంఘం అ ం మ చర
తద ణం .
ం ఆ క అనరత
ఒక వ అన అ ంగం ం
అత అ అ ష సనసభ స
క బంధనల ప రం ం ల నం అన
పదవ .
పదవ ప రం అనరత పశ
సనమండ షయం ర ర ం మ
క , సనసభ షయం (మ గవర త ).
1992 ం ఈ రయం ం
ఈ షయం ర / క య స క బ ఉం 10 .
721
3. ప ణం ధృ కరణ
తన సభ ం , ష సనసభ క ప స
సభ , ప ణం ధృ కరణ
సం గవర అత య ంచబ న వ ం
ప జనం.
ఈ ప ణం , ష సనసభ స ప ణం :
(ఎ) రత ం జ న సం మ యత పడం;
( ) రత శం క ర మ మ సమగత సమ ంచ ;మ
( ) తన లయం క నమ కం ర ంచడం.
ఒక స ప ణ రం యక , అత ఓ య మ న
సభ క ర క మ అరత ంద
ష సనసభ క అ మ గ ధక శ .
ఒక వ న ఓ నప ₹ 500 జ ంచబ ం
సభ స :
(ఎ) ం న ప ణం ధృ కరణ ం మ సభ త ం ం ం ;
( ) అత అరత ద అత అన డ అత
సభ త ం సం;
( ) అత వడం ఓ యడం ంచబ ంద అత న
ర ం ష ం న ఏ చటం ప రం ఇ
సనసభ.
ష సనసభ స అ ం ంద అ
మ ఎప క భ ల షం ర ం
సనసభ.
4. ట ల
ం ల , ష సనసభ స అత
:
(ఎ) డ సభ త ం: ఒక వ ం ం స ఉండ డ
ఒ ష సనసభ ఇ . ఒక వ ఉం
ఉభయ సభల ఎ బడ , ఇళ ఒక అత వ ం
ష ం న చటం క బంధనల ప రం ఉం
సనసభ.
( ) అనరత: ష సనసభ స
ఏ అనరత బ , అత ఉం ం .
( ) : ఒక స తన యవ
సనమండ ర సనసభ క
అ ం , వ . ఉన ఉం ం
అం క ంచబ ం 11 .
722
( ) క వడం: ష సనసభ క సభ పక ంచగల

ఒక స తన అ స ల జ క ఉం ం
అ మ ం అర లవవ .
(ఇ) ఇతర : ఒక స తన
ష సనసభ సభ,
(i) అత ఎ క న ం పక ,
(ii) అత సభ బ ష ,
(iii) అత అధ ల ం ల ఎ బ
మ
(iv) అత ఒక ష గవర ల య ంచబ .
723
చ క అధ క అ
ష సనసభ క ప సభ స ంత ం అ ఉ . ఉం
సనసభ క మ క మ ఎ
సనమండ ర మ ర . ఒక
అ ం ర మ ర
య ంచబ ం .
అ ం క
క ం అ ం తఎ బడ
స .
రణం , క త లం పద ఉం
అ ం .ఏ , అత ఈ ం ం తన ల
:
1. అత అ ం స ;
2. క యడం ;మ
అ ం స . అ వం తర ంచవ
14 ల ంద ఇ నత త త .
క ఈ ం అ మ ఉ :
1. అత ర ంచడం సం అ ం ఆర మ రం ర
రం మ ర క ల యం ం . ఇ అత ధ కత
ధతమ ఈ షయం అత అ రం ఉం .
2. (ఎ) ంగం బంధనల త
రత శం, ( ) నం మ రం క పవరన క య
అ ం ,మ ( ) సన ర జన
అ ం .
3. అత అ ం స
రం క వడం.
4. అత ద సందర ం ఓ య . , అత మం యవ
షయం ఓ యడం.
5. అత అభ రన ర సభ క 'రహస ' స అ మ ంచవ
సభ య .
6. మ అ ర మ అత రయం
ఈ పశ అం మ న .
7. స అనరత పశ ల అత ర
అ ం , ంద ం ల నం త ం
పదవ క బంధన .
724
8. అ ంఅ క ల ర య
మ ప పర ం . ఆయన స యం ర
ర సల క , బంధనల క మ
జనర పర క .
అ ం క
క క అ ం ఎ ం ం
స ల ం . అత ఎ న త త ఎ బడ
క జ ం .
క క రణం పద ఉం
అ ం తం . అ , అత తన ల
ఈ ం ల ఏ ం :
1. అత అ ం స ;
2. క యడం అత ;మ
అ ం స . అ వం తర ంచవ
క క లయం క ల ర
అ ఉన . ం ఉన ఆయన క వ వహ
అ ం ం ం జ . ం సంద , అత అ క
క కఅ .
స ల ం క
ర . ఎవ అ ం అధ కత వ ంచవ
క క క వడం. అత అ ఉం
అధ కత వ ం ట క అ . అత త వర పద ఉం
ర యబ ం .
ర
ర ం తఎ బడ
స .
ం ల ర తన ల :
1. అత స ;
2. రఖ ;మ
3. ఆ
ం న నం అత ల ం నట
అ స . అ వం తర ంచవ
ం అ , ర కఅ మ
అ ం క ఉం ం .
ఏ , క ఒక ప క శ ఉం , అ ఆనం ంచ
725
.ర మ అ క ర
మ ఈ పశ అత రయం అం మ న .
క మ మ భ
అ ం క మ ర మ ర
క ష సనసభ ర ం . వ
ష క ఫం మ అం వల బ ఉండ
ష సనసభ క ఓ .
ర
ర , ర తఎ బడ
స ల ం .
:
ర ఈ ం ం ఏ తన ల
1. అత స ;
2. ర యడం ;మ
అ స . అ వం తర ంచవ
ర ర లయం క ల ర
అ ఉన . ం ఉన ర ప
ం ం జ . ం సంద , అత అ క
ర కఅ .
ర స ల ం ఒక
ఉ ధ . ఎవ అధ కత వ ంచవ
ర ర క వడం. అత అ ఉం
అధ కత వ ం ట ర అ . అత త వర పద ఉం
ర యబ ం .
726
చ క ష
ర ంచడం
గవర ఎప క ప సభ
కలవ సనసభ. క ం షన మధ గ ష అంతరం
ష సనసభ ఆ లల ంచ డ , అన ష ం
సనసభ సంవత క సం ం స శం . ష స శం
సనసభ అ క స ల క ఉం ం .
ఒక ఒక ష సమయం సం ం ప ం
ఇ గంట , వ .
యడం అం ష ం క ం ంచడం
రవ క సనసభ. కశ
అ యడం క ం ఆ స ఉం ం
.
Prorogation
ం ఆ స ( క ర ) సభ పక
ష రం ర న ప ం .
ష క ష, గవర
. ష
ఏ , గవర ఉన సభ త ంచవ
ష . నం వ ం , ష ఒక ష ం
ఇ .
ర
సనమండ , శ త గృహం ఉండటం, బ ఉండ
ర . సనసభ త ర బ ఉం ం .
ష ం , ఒక ర ఇప ఉన అంతం ం
ర కఎ క నత తఇ ,మ త సభ ఏర ం
ర ం .
ర ల య సంబం ం నం
అ ం ంద నబ ం :
1. అ ం ం ం ఉన (ఉద ం
అ ం త ప రం యబ ం ).
727
2. అ ం ఆ ం న ం ం ఉం .
3. ం ం ఉన అ ం ఆ ంచ
తగ .
4. అ ం ఆ ం న (ఏక వ ) ఆ ం ం
ం గృ ల సభ
( ) అం రం ం ం ఉం
గవర ష ప తగ .
5. అ ం ఆ ం న (ఏక వ ) ఆ ం ం
ఉభయ సభల ( సభ ) వ ం
(ల) న ons ప ం న అధ తగ .
రం
రం అం స ల క స సంఖ
ఏ య ం సభ. ఇ ప మం స
సభ తం స ల ప వం (స
ం ఆ స ), ఏ ఎ అ . A సమయం రం క
సభ స శం, ఇ ం అ క
రం వ వర సభ యం స యం .
సభ ఓ ం
ఏ సభ అ ష ర ంచబడ
స లఓ జర మ అధ కత వ ంచ ం ఓ
అ . ప కం న ష త
అ ం క ల ంచడం, ల ంచడం వం ంగం
ర మ ప క అవసరం,
రణ . ం ఆ స (అన , క షయం
షయం అ ం ర వ వహ ం వ
అ వం ) ద సందర ం ఓ య , ం ఓ ఉప
ఓట స నత ం షయం .
ష సనసభ ష
ంగం ష అ క ష (ల) పక ం ం
ం ఇం , ర ల ష ఉం
ష సనసభ. అ , ం అ ఒక స అ మ ంచవ
తన తృ ష సభ ఉ ం . ష సనసభ
ఇంం ప న సంవత
ం వ అ ర రన తం అత లరం aష
ంగం రంభం (అన , 1965 ం ). షయం
చ ప ,మ , లయ మ ర, ఈ లప
728
ఇర ఐ సంవత మ అ చ ప , మ ం
నల సంవత .
మం మ అడ జనర హ
ఒక సభ స ల , ప మం మ
ష య జనర మ హ ఉం
కఏ క క రక
ఓ హ ం ,స టబ ం . అక డ ం ఉ
ఈ ంగ బంధన ర :
1. ఒక మం ఒక సభ ర క నవ
అత స .
2. ఒక సభ సభ త ం మం నవ
ఉభయ సభల రణ 12 .
729
చ డ
రణ
ఆ ం
ఒక రణ ష సనసభ క సభ (
సభ సనసభ ). అ ం ప శ టవ
ఒక మం ఇతర స ల . ం ం
ఉద ం సభ దశ , అం ,
1. ద పఠనం,
2. ండవ పఠనం, మ
3. డవ పఠనం.
ఉద ం న సభ ఆ ం న త త, అ ప రం యబ ం
ప లన మ పకరణం సం ండవ సభ. ఒక ప గ ంచబ ం
ఉభయ సభ ఉన త ష సనసభ ఆ ం ం
సవరణల ం అం క ం . ఒక సందర ం
ఏకసభ సనసభ, సనసభ ఆ ం న పంపబ ం
తన అం రం సం గవర .
ండవ సభ
ండవ సభ , దశల ం ం ,
అం , ద పఠనం, ండవ పఠనం మ డవ పఠనం.
ఒక సనసభ ఆ ం న మ ప రం న
సనమండ , ం ప ఉ :
1. ఇ అ ం పం న ధం ఆ ంచవ (అన , ం
సవరణ );
2. ఇ సవరణల ఆ ంచవ మ ఇవ వ
న ons ప లన సం అ ం ;
3. ఇ రస ంచవ ; మ
4. ఇ ఎ వం చర క వ మ అం వల ం ం ఉం ం .
సవరణ అ ం ం ఆ
ం న సవరణల అం క ం , ప గ ంచబ ం
ఉభయ సభల ఆ ంచబ న మ అ పంపబ ం
తన అం రం సం గవర . మ ,అ ం రస
ం న సవరణల రస ం
తం ల ఎ వం చర ,
అ ం మ ఆ ంచవ మ ప రం యవ
మండ . మ రస ఆ ం నట
సవరణ అ ం ఆ ద గ ం ఆ ంచ
730
ఒక ల , ఆ ం న
ఉభయ సభ అ ం ఆ ం న పం
ం .
అం వల, ఒక రణ ఆ ం అం మ శ ఇవ బ ం
అ ం . గ షం , అ వ ఆలస ం యవ
లల వ వ - ద సందర ం ల మ ఒక
ండవ సందర ం ల. ంగం అం ంచ
ప ష ంచ ఉభయ సభల ఉమ ం నం
ఉభయ సభల మధ .మ ,
కభమ జ సం క స ల ఒక బంధన ఉం
షయం ఇద మధ ల ప ష ంచ సభ
. అం క, ఒక , ఇ ఉద ం , ఉన
అ ం పంపబ ం , అ ం రస ం , ం మ
చ ం .
అం వల, త వ ఖ త, నం ఇవ బ ం
మ ందం జ సభ కం అ రం.
గవర సమ
ప ,అ ం ఉభయ సభ ఆ ం నత త
సభ సనసభ , గవర అత సం సమ ంచబ ం
సమ ం . గవర ం ప ఉ :
1. అత తన అం రం ఇవ వ ;
2. అత తన అం యవ ;
3. అత సభ న ons ప ంచ ఇవ వ
ఇ ;మ
4. అత ష ప ప లన సం జ యవ .
గవర తన అం రం ఇ , ఒక చటం అ ం
మ సనం సకం ఉంచబ ం . గవర అత
సమ , ం మ చటం . ఉం
గవర న ons ప లన సం ఇ మ ఆ ం నట
సవరణల ం సభ ఉభయ సభ మ
మ గవర తన అం రం సం సమ ం , గవర ఇ
అత అం రం. అం వలన, గవర త ల ం అ న
. ంద ఈ నం 13 .
ష ప అం రం
ఒక గవర ప గణన న
ం , షప తన అం రం ఇవ వ
అత అం యం న ons ప లన సం ఇవ ం
ష సనసభ క సభ ఇ . అ ఉన
, సభ ఇ ంత వ వ న ons ప ం
731
ఆ లల. ఈ అధ అ మ త త మ సమ ం
ఇ సవరణల ం సభ ఇ ఆ ం ం .అ
ంగం ఇ తప స అ ప ంచ
అ వం అధ తన అం రం ఇ వ .
డ
ఆ ంచ ంగం ఒక ప క ం
షసనసభ మ .ఇ ం ధం ఉం :
సనమండ మ ప శ ట . ఇ యవ
సనసభ త ప శ మ అ
గవర . అ వం ప a ప గ ంచబ ం
ప త మ ఒక మం త ప శ టవ .
మ సనసభ ఆ ం న త త, అ
ప లన సం సనమండ ప రం యబ ం .
సనమండ మ సంబం ం అ ల ప తం ం . ఇ
మ రస ంచ సవ ంచ . ఇ త యగల
మ సనసభ ఇ
14 . సనసభ అ ం అం క ంచవ రస ంచవ
సనమండ కఏ .
సనసభ ఏ ర అం క ,
సవ ం న ం సభ ఆ ం న
ఏ . సనసభ ఎ వం ర అం క ంచక ,
ఈ పం ఉభయ
దట సభ ఆ ఆ ం ంన ం
సనసభ
ర .
సనమండ సనసభ ఇవ క
14 అ ం , ఆ ం న
న లం సమ ఉభయ సభ పం ఉం
సనసభ ఆ ం ం . ఆ ధం , సనసభ ఉం
డ సంబం ం సనమండ కం ఎ వ అ . వద
వర , సనమండ ఒక డ అ వ ఆలస ం యవ
14 లవవ .
వర , మ గవర సమ ం న , అత ఉండవ
అత సమ ఇవ ం , అత సమ యం జ యం
అధ అం రం న ons ప లన సం ఇవ
ష సనసభ. రణం , గవర డ తన సమ ఇ
తన ంద అ మ ష సనసభ ప శ న .
ష ప ప లన సం డ ం న ,
అధ తన అం రం ఇవ వ అత యవ
732
సమ న ons ప లన సం ఇవ
ష సనసభ.
ప క 33.1 ర ం సన ల ల డం మ
ష సనసభ
ర ం ష సనసభ
ఎ. రణ ల సంబం ం
1. ం ం ప చయం యవ 1. ం ం ప చయం యవ
ర ం సభ. ష సనసభ సభ.
2. ప చయం యవ 2. ప చయం యవ
ఒక మం ఒక ఒక మం
స . స .
3. ఇ దట ం ం 3. ఇ దట ం ం
పఠనం, ండవ పఠనం మ పఠనం, ండవ పఠనం మ
డవ పఠనం డవ పఠనం
. .
4. ఇ ఉన ంచబ ం 4. ఇ ఉన ంచబ ం
ర ం ఆ ం ం ష
ం ఇ ఉన త సనసభ ం ఉన త
అం క ం ఇ అం క ం ,
సవరణ ం . ం
సవరణ .
5. ం ం మధ ప షంభన 5. ం ం మధ ప షంభన
ఇ జ న ఇ జ న
ండవ , త త సన మండ త త
ఆ ం న క ంచడం ఆ ం న క ంచడం
ద సభ, రస ం సనసభ, రస ం
ఆ సవరణల ప ం ప ం ం
ద ఆ ద గం సవరణ
ఇ ఉ రత సనసభ ఆ ద గ న
ఆ ల . అ ం
ల .
6.
ఉమంగం అంం ం క నం 6.
కంగం
యం ం అం ంచం
క ం ఇ క ం గృ ల ఉమ ం
ప ష ంచ ర ం a ష సనసభ
మధ ప షంభన ప ష ంచం
733
మధ ప షంభన a క పకరణం ద
ఆ దం. .
7. కభ య సనసభ యవ
7.
జ సభ భ యం భ సన
సం ఆ ంచడం సం ఆ ంచడం
ండవ మ దం . ండవ మ
ఉమ వడం ఒక రం దం . ఆ ం న
ప షంభన ప ష ంచ సం అ ం
ం సభల మధ . ండవ మ ప రం
సనమండ , ఉం
సనమండ రస ం
మ , ప ం
సవరణ
సనసభ ఆ ద గ న
అ ం , య
ఒక ల
ఉన ంచబ ం
ం ం ఆ ంచబ ం
ఇ పం ఉన ఇ
సనసభ ఆ ం ం
ండవ అ ం
సమయం.
8. ఉమ నం 8. ప న నం
ప ష ంచ వడం a ండవ
వ ం ప షంభన ప ష ంచం
ం ఉద ం ం ఉద ం న
సభ జ సభ. ఉం సనసభ త .
ఉమ వడం ఒక ఉన
అధ , సనసభ ఉద ం ం
ం మ అ ం మ పంపబ ం
చ న. సన అ ం , ఉం
త , రస ం ం
ం మ చ ం .
.మ ల సంబం ం
1. త ప శ టవ 1. త ప శ టవ
కభమ సనసభ మ
జ సభ. సనమండ .
2. త ప చయం యవ 2. త ప చయం యవ
క క
734
అధ . గవర .
3. త ప చయం యవ 3. a త ప చయం యవ
ఒక మం మ ఒక మం మ ఒక
స . స .
4. రస ంచ 4. రస ంచ
జ సవ ంచబ ం సనసభ సవ ంచబ ం
సభ. ఇ . ఇ
14 కభ సనసభ
, ం ం 14 ,
. సవరణ ం .
5. కభ యవ 5. సనసభ యవ
అ ం ఏ అం క ంచం అ రస
ం ంచం
అం క ంచం రస ంచం
క ఏ
జ సభ. సనమండ .
6. సభ ఏ అం క 6. సనసభ ఉం
, అం క ం ఏ
అ ఉన ం ,
ం సభ ఆ ం ం అ ఉన ం
సవ ం న పం. ం సభ ఆ ం ం
సవ ం న పం.
7. కభ క 7. సనసభ ఉం
ఏ అం క ంచం , ం అం క ం ఏ
అ ప గ ంచబ ం ,
ం ఆ ంచబ అ ఉన ం
పం ఇ ం సభ ఆ ం ం
దట తఆ ంచబ ం పం దట ఆ ం ం
ఎ వం ం సభ. సనసభ
ఎ వం ం .
8. జ సభ క 8. సనమండ
ఇవ ం ఇవ డ
14 సభ, 14 సనసభ
ఉన , ప గ ంచబ ం
ఉభయ సభ ఆ ం ం ఆ ంచబ
నగ వద గ నఇ
పం లం పం న లం
కభఆ ం ం . దట ఆ ం ం
సన సభ.
9. ంగం 9. ంగం
735
క నం సం అం ంచం క నం సం అం ంచం
మధ ఏ ప షంభన మధ ఏ ప షంభన
ం ఇ .ఇ వలన అం , ం ఇ .ఇ వలన అం ,
క భ సంకల ం సనసభ సంకల ం
జయం ం ం అ ం పబలం ఉం ం
జ సభ, ం అ సనసభ
అం క ంచ , ం యక
ఆ ం ం . ఆ ం న అం క
ఇంత ం .
736
చటబద న క నం
క ంగ నం (
అ ం ) ం ల ం అధ యనం యవ :
ఎ. అ ం స న న .
అ ం అస న న .
అ ం స నం
ం ష ల , కఅ మ
అ ం స నం స నం:
1. రణ ల ప చయం మ ఆ దం. అ , షయం
ం సభల మధ , అ ం సంకల ం
కం ఎ వ.
2. గవర నఆ ల ఆ దం 14 .
3. ఖ మం స మం ల ఎం క. ంద
ంగం, ఖ మం స మం వ
ష సనసభ సభ స .అ ,
సభ త ం సంబంధం ం , త ధతవ
అ ం .
4. వం ంగ సంసల కల ప గణన వడం
కం ల మక ష ఆ, టప జనరస ఆ క ఇంష మ .
5. ష ప వ క అ రప స ంచడం
క ష .
అ ం అస నత
ం ష ల , కఅ మ
అ ం అస న న :
1. మ అ ం త ప శ టవ
మండ .
2. మ సవ ంచ రస ంచ . అ
14 అ ం
ం .
3. అ ం అ ం అం క ంచవ రస ంచవ
క . ం సంద ,డ
ం సభ ఆ ం న .
4. ఒక ష డ అ ర ం శ
అ ం క ఉంచబడ .
737
5. రణ ఆ ం శ ఉం ం
అ ం . గ షం , అ వ ఆలస ం యవ
లల వ వ - ద సందర ం ల మ
ండవ సందర ం ఒక ల. మ ట లం ,
జ సభ వం సవ ం సంస ; ఇ ఒక త
ట ంబ సల సంఘం.
6. బ ం త చ ంచగల ఓ య
ంట సం ం (ఇ ప క హ
అ ం ).
7. మం ల మండ ఆ ంచడం ల ంచ
అ స ష . రణం, మం ల మండ
స అ ం త ధతవ ం . ,
క మ ర క ల చ ంచవ మ మ ంచవ
ప త ం.
8. ఒక రణ , ఇ ఉద ం ం మ
అ ం పంపబ ం , అ ం , రస ం ం
ం మ చ ం .
9. అధ ఎ కల న
రత శం మ జ సభ ష ప .
10. a క ధృ కరణ సమరవంతం ప
ంగ సవరణ . ఈ షయం , సంకల ం
కం అ ం పబలం ఉం 15 .
11. వర , క ఉ సంకల ం ద ఆ రప ఉం ం
అ ం . ర ం ర యవ
అ ం ర .
ం , క నం -ఎ- అ స షమ ం
అ ం జ సభ నం కం బల నం ఉం
vis-a- ల సభ. జ సభ స న అ ఉ
కభఆ క ష ల న అ రం ల మ సంబం ం
ప త ం యంతణ. మ , ఉం
అ అ ం బ ఉండం . అం వలన, బల ం
దఅ ం ంచబ ం .
మ జ సభ ం ండవ నం ఉన ప
గ , ంగం త వఇ ం
ం 1. రజ సభ
ల వల జ సభ
ల పకం ఖ త:
ఉం
అం వలన జ లస ఖ ల ప ం ం .ఇ ర ం
లప జ ల ప ర ంచడం స ఖ సమ ల త
ందం క అనవసర న వ కం . అం వలన, అ ఉం
సమరవంత న ం ఉండం మ సల సంస త
738
వం ట .మ , సమస
స ఖ ఖత షయం త త .
2. న న ఏర ం .ఇ ం
న ఆస మ న ం ఎ బ న స ల క ఉం
మ ంతమం స ల రం .
నం బల నం ం మ ప జ ప వవంతం త ం
శ సవ ంచడం. మ , జ సభ
స యం ఏర ం . ఇ ల త ం మ
ప నం ఎ బ న స ల క ఉం ం (250 12 మం త ఉ
).
3. మండ ఇ న నం అ ణం ఉం ం
ప మ . క బ ఉం
అ ం , ఇ ఒక ప ద ఇ . సంబంధం క ఈ న
ష సనసభ క ఉభయ సభల ం క ంచబ ం
డ . ట , ఆ (ఎ వ సభ)
ఆ మ ( వ) వ ంచ మ అ
). ఆ ఒక డ గ త -అ యగల
రణ గ షం ఒక సంవత రం ఆలస ం యం మ a
ఒక ల డ .16
బల న న, శ మ అల న దృ ఉం
త, మర ' కండ ంబ ' అ వ ం ,
'ఖ న అలం ర లగ ', ' ల ఏ ' ద న మర ల వద ఉ
ఉన ఆశయం క ం ంద అ యప
అ ం ఎ క ఓ . ఇ జ దరణ , రస ంచబ ం
మ ప తక జ య య ఖ మం పద ఆక ం
మం ష సనసభ స .
త వఅ ఇ నప
అ ం , ం ప కన మద ఇ ం :
1. ఇ ందర , ప ష, అ గత మ ప గ ంచబ ం
అ ం తత యబ న చటం
న మర మ ఆ చన.
2. ఇ ప ఖ మ ల లభతరం ం
ఎవ పత క ఎ కల ఎ . గవర ఒక -
అ ం ధ ం క ంచ క ఆరవ స
పజ .
739
చ కహ
ష సనసభ క హ ప కహ , గ ధక శ
మ ష సనసభ క ఇ అ భ న న ం ,
క మ స . భదం ఉండ అ అవసరం
చర ల క తంత ం మ ప వం. ఇ ం
అ ,ఇ తమ అ , ర మ న ంచ
రవం స ల ఏ అడం ం ర ంచ
సన ధ తల ర ంచడం.
ంగం ష హ ల స ం ం
డ మ న అరత ఉన సనసభ
ష సనసభ క సభ ఏ
క . ష మ ష య జనర ఉ
మం .
ష సనసభ క అ ఇక డ ఉ య స షం
ష ం అంత గ న గవర స ంచ డ
సనసభ.
ష సనసభ క అ ల ం స తం వ క ంచవ
వ - ష ం ప సభ ఆనం ం
సనసభ స ,మ స ఆనం ం
వ గతం .
కహ
ష సనసభ ప సభ ం నఅ
స :
1. క , చర మ రక ల ప ం హ ఉం
అ 17 ప ంచ ం ఇత ల ం హ ఉం .
2. ఇ అప ల చర ల ం న ం రహస ం ఉంచగల
ఖ న ష ల చ ంచ ం .
3. ఇ స ంత నం మ పవరన యం ంచ య ల యవ
రం మ అ వం ష ల ఇవ డం.
4. ఇ ఉలం ం నం స ల బయ వ ల ంచవ
హ మంద ంచడం, ఉప ంచడం
క (స న బ ష రణ
స ).
5. అ సంబం ం న తకణ స క ం హ ఉం ,
స ర ం ంచడం, ంచడం, కమ దల యడం.
6. ఇ రణల ఏ యవ మ ల జ ఆ ంచవ
మ సంబం త ప మ ల సం పంపం .
740
7. య రణ ంచబ
ఇ క .
8. ఏ వ (స బయ వ ) అ య ,మ
ఏ చటపర న ప య ( న ) అం ంచ
అధ అ మ ం సభ క ఆవరణ
అ .
వ గత హ
వ 1.గతంష స ల ం న అఅ య:
సనసభ మ రం 40 మ 40 లత త
అ వం ష ం .ఈహ త ల ం
మ న రణ ర ంధ ల .
2. ష సనసభ చ ఉం . ల
స ఏ ఏ చర ల ధతవ
ష సనసభ ఆయన ఇ న ఓ
క .ఈ చ క బంధనల బ ఉం ం
ంగం మ యం ం య మ ం ం ఆ
ష సనసభ నం 18 .
3. వ ం న ం ఉం ం . ఇవ క ంచవ
క ంమ ం ం ఉన జర
ష సనసభ స ఉన .
ప క 33.2 సనసభ మ సనసభల బలం

(2019)
ఎ ట సంఖ ట సంఖ
నం ష ం / ంద త సనసభ సనసభ
గం అ ం
I.
1. ఆంధప 175 5818A
2. అ చ ప 60 -
3. అ ం 126 -
4. 243 75
5. ఛ స 90 -
6. 40 -
7. జ 182 -
741
8. హ 90 -
9. చ ప 68 -
10. రం 81 -
11. క టక 224 75
12. రళ 140 -
13. మధ ప 230 -
14. మ ష 288 78
15. మ 60 -
16. లయ 60 -
17. రం 40 -
18. ం 60 -
19. ఒ 147 -
20. పం 117 -
21. జ 200 -
22. ం 32 -
23. త ళ 234 -
24. లం ణ 119 40
25. ర 60 -
26. ఉత ఖం 70 -
27. ఉతర ప 403 100
28. ప మ ం 294 -
II. UNION
1. 70 -
2. 30 -
3. జ మ 83 19 -
ప క 33.3 సనసభ ఎ ,ఎ ల ప ంచబ

స (2019)
షం / తం సం జ యబ పం ంచబ న
ంద త ంతం సం
742
గ
I.
1. ఆంధప 175 29 7
2. అ చ ప 60 - 59
3. అ ం 126 8 16
4. 243 38 2
5. ఛ స 90 10 29
6. 40 1 -
7. జ 182 13 27
8. హ 90 17 -
9. చ ప 68 17 3
10. రం 81 9 28
11. క టక 224 36 15
12. రళ 140 14 2
13. మధ ప 230 35 47
14. మ ష 288 29 25
15. మ 60 1 19
16. లయ 60 - 55
17. రం 40 - 38
18. ం 60 - 59
19. ఒ 147 24 33
20. పం 117 34 -
21. జ 200 34 25
22. ం 32 2 12
234 44 2
24. తలంళ
23. ణ 119 19 12
25. ర 60 10 20
26. ఉత ఖం 70 13 2
27. ఉతర ప 403 85 -
28. ప మ ం 294 68 16
743
II. UNION
1. 70 12 -
2. 30 5 -
3. జ మ 83 6 -
ప క 33.4 ష సనసభ సంబం ం న ఒక

జనర
168. సనసభల ంగం
169. సనమండ ర యడం సృ ంచడం
170. సనసభల
171. సనమండ
172. ష సనసభల వ వ
173. ష సనసభ సభ అరత
ర
175. సం ల పంప మ పంప గవర హ
ఇ
176. గవర ప క పసంగం
177. మం మ అడ జనర హ
ఇళ ర ం
ష సనసభ అ
178. సనసభ క మ క
అ ం
179. ల మ ,మ ం ల ంచడం
క మ క ల
లయం క ల ర ంచం , ప యడం,
క
181. క క అధ కత వ ంచ డ
లయం ం అత ల ంచ ఒక నం ఉం
ప లన
744
182. ర మ ర
ర మ ర ల
ర
185. ర ర అధ కత వ ంచ డ
ప లన
186. క మ మ భ
క మ ర మ ర
187. ష సనసభ క య
రం క పవరన
190. ట ల
192. క అనరతల పశ ల రయం
స
193. ప ణం య ం ఓ నం జ
ఆ క 188 ంద అరత న
అన
ష సనసభల అ ,హ మ గ ధక శ మ
స
194. సనసభ క అ ,అ ద న
మ స మ క
195. స ల మ భ
సన నం
196. ల ప శ టడం మ ఆ ంచడం వం బంధన
197. సనమండ కఅ ల ప
మ ం ఇతర
745
198. మ ల సంబం ం ప క నం
199. “మ ” క ర చనం
200. ల సమ
201. ప లన సం జ యబ
ఆ క ష ల నం
203.
204.
అంచ ంల సంబం ం సనసభ నం
206. ఓ , ఓ మ అ రణ న
ల
నం రణం
208 నం క య
209. క సనసభ నం క చటం యంతణ
ఆ క సంబం ం ష ం
210. సనసభ ఉప ం న ష
211. సనసభ చర ప
212. రణ ంచ డ
సనసభ
గవర క సన అ
సనసభ క మం
ంగం
నం
1. ప మ ం సనసభ క ర సం అం ంచబ ం
( లన) చటం, 1969 క సనమండ
ప మ ం ష ం.
2. పం క ర సం అం ంచబ ం
746
పం ష ం.
3. ఆంధప సనసభ క ర సం అం ంచబ ం
4. త ళ సనసభ క ర సం అం ంచబ ం
త ళ ష ం.
5. ఆంధప సనసభ క సృ సం అం ంచబ ం
చటం, 2005 సనమండ
6. త ళ సనసభ క సృ సం అం ంచబ ం
చటం, 2010 సనమండ
త ళ ష ం.
1. ర జ ష ంa
సభ సనసభ స ంత ష ంగం, ఇ
2. ఎం రత , ంగం
రత ం ంగ చట. ం,
ఎ ష , . 159
3. ఈ అ యం వ 33.2 డం .
4. ఆం -ఇం య అం తం మ వ
మగ పం మగ క య
సంత , రత శ గం ఎవ
సం ఉం
మ త దం ల గం అల
జ ం
అం వ మ క సం అక డ ంచబడ
ప జ ల సం త .
5. అం అ ం ట సంఖ జ యబ ం
అ వం మ గల ఒక ష ం అ భ ం
అ ం తం ట సంఖ అ తం
సంబం త మ గల జ
ష తం జ ష ంభ ం .
6. క ంగం ప రం క స బలం 40 ర ంచబ ం
ర జ రత శం వ ంచ
మ . మండ 36 మం స ఉ
స ంత ష ంగం బంధన .
7. ఈ అ యం వ 33.2 డం .
747
8. ర ష సనసభ క పదం
జ ంత ష ం ఆ సంవత
ంగం.
9. ందం ష ప త ం ఒక మం
భం క ల క ఉన ప గ ంచబ ం .అ , ష ం
ఒక ష లయ భం ఉం ంద సనసభ పక ంచగల
ల సభ త ం ం అన పక ంచవ .
10. హ . , (1992).
11 . అ , ర / క అం క ం న అవసరం
అత స చ ందం డ సంతృ ం యం
జ న.
12. ఒక వ ం ఆ ల మం ఉండగల
ష సనసభ క సభ స ఉండటం.
13. అధ అ రం క ల త క అధ యనం సం
మ గవర , అ యం 30 డం .
14. కఆ త శ క ల త క అధ యనం సం
అధ మ గవర , అ యం 30 డం .
15. ఈ షయం , ఈ ం
ఈ ం ధం : ' ంగం స షం
ంగ సవరణ
సనసభల ధృ కరణ సం ల ంచబ ం
నప ష ర ం . ఆచరణ , అ వ
నసభ సంకల ం పబలం ఉంద అరం .
ఒక ళ న ప ష దృ ఏ భ ం
నసభ, అం స ; ఒక ళ అ న ం ఉం , ధ
సభ మ ఆ ంచవ మ త సంకల ం స ంచవ
ధ ప ష డ షయం యవ .
( ఇం య గవర ం అం , , పద డవ ఎ ష ,
2001, 441).
16. 1911 ర ం చటం, మ 1949 సవరణ చటం,
ఆ కఅ ల తం మ
ఆ మ కఆ ప ం .
17. 1978 ం క 44
ష వ సవరణ
సనసభ చటంక చజ న న దకల ం పం ంచ
ంద అ మ . , షయం ఇ వ ంచ
సభ క రహస ం .
18. ంగం ఆ క 211 ప రం ఎ వం చర జరగ
సంబం ం ఒక ష సనసభ జ ం
ం ఉన త య క పవరన
తన ల ర ంచడం . బంధనల ప రం a
ష సనసభ క సభ ( ), ర ంట డకం
748
స ష ర ంట పవరన
ం ం .
18 ఎ . ఆంధప నర వ కరణ (సవరణ) చటం,
2015, సనసభ ట సంఖ ం ం
ఆంధప 50 ం 58 వర .
19. జ నర వ కరణ చటం, 2019 ప రం,
సనసభ ర ం న తం ట సంఖ
జ ంద గం 107. , 24
ఆక త- ( ) వ .ఈ
ఉ మ ప గణన డ
అ ం తం సభ ంచడం. అదనం ,
జ ంద గం ం గవర
మ అ ం ఇద స ల యవ
మ ళల ధ ం ఇవ డం, అత అ యం ప రం, మ ళ
అ ం త నంత ధ ం వ ంచ .
749
34 ప న య నం
n ఇం య ంఇం య స ,
ం ంద స నప ం
య . యవ వస ఇ షం మ ఎ
స ల నకమం. అగ ఆక ం ం
ఒక ష య ప లన నం.
సంస 1862 రత శం ఉద ం ం
కలక , ం మ మ ల ల ఏ 1.
1866, అల లవ ంచబ ం .
లక , ఇం ప స ంత క ఉం
ప న య నం. 1950 త త, ఒక ఉన ం
సంబం త .
రత ంగం ప ఒక అం ం
ష ం, 1956 క ఏడవ సవరణ చటం అ రం ఇ ం
ర ం ం అంతకం ఎ వ మం ఉమ ఏ ం
ం అంతకం ఎ వ మ య గం సం. క
క అ రప a క గం సహ- న
ష . అ ధం , ఒక రణ క కఅ రప
సంబం త మ య క ల సహ- న
గం.
ప తం (2019) శం 25 ఉ 2.అ
, ల త అ ర ప ఉం
ఒక ష ం. ంద త ం ల Delhi ◌ి త a
ప క (1966 ం ). జ క ంద
మ మ లడఖ రణ ఉం . ఇతర
య ష అ రప వ
య .ప ం క అ రప ంచగల
ఏ య క అ రప న ంచం
ఏ ంద త ంతం ం .
, ం న సంవత రం, కఅ రప మ
( ం ం ల ) తం 25 ల నబ ం
ఈ అ యం వ 34.1 .
750
ంగం VI 214 ం 231 వర ఉన ఆ క

సంస, తంత ం, అ రప ,అ , మ
బ ల .
751
మ మకం
ప (ప క న రణ న ) a
ప న య మ అధ వం ఇతర య ఎప క ఉండవ
ఎప క య ం న అవసరం ఉం . అం వలన, ంగం ం
కబ న మ వ ం
అధ అ రం. ప రం ష ప ర
ఎప క క బలం ఆ రప ఉం ం
శమ .
య ల మకం
య ల షప య .
ప న య సంప ం న త త ష ప య
రత ప న య మ సంబం త ష గవర .
ఇతర య ల మకం సం, సంబం త ప న య
సంప . ఒక రణ షయం
ం అంతకం ఎ వ ,అ ల గవర
అధ కంసంప య ం . 3 (1993), ం ఇ ం
య మకం య ,
కప న య అ అ ణం ఉం తప
రత శం. డవ య 4 (1998), ం
య ల మకం షయం ,
రత ప న య ఇద య -ఎ వ మం యం సంప ం
ం య . అం వలన, క ఏ క అ యం
రత శం క యం త 'సంప ం '
ప య.
2014 క 99 వ ంగ సవరణ చటం మ
య య మ ల క ష చటం 2014 ఉం
య ల య ం యం వ వస భ ం
ం మ అ త సంస
య య మ ల క ష (ఎ ఏ ). అ ,
2015, ం ం ం 99 వ పక ం ం
ంగ సవరణ అ ఎ ఏ చటం
ంగ దం మ న న . పర వ నం , ప యం
స మ ప ం .ఈ
లవ య ల ం 4 ఎ (2015).
752
త వ వస (అన , NJAC) ప తం ంద అ యప
753
అరత ,ప ణం మ ల
య ల అరత
య య ంచబ వ ఉం
ం అరత :
2. (ఎ) అత గం య ల క ఉం
ప ళ రత శం;
( ) అత య ఉం (
వ స )ప ళ .
ం , ంగం ద స షమ ం
ఉన త య మ క స వయ ం
. అం ం , ం షయం ం ,
ష మ ఏ బంధన
య య .
ప ం ం , య య ంచబ న వ
తన లయం , ప ణం ధృ కరణ
ష గవర ం ఆయన య ం న వ ం
ఈ ప జనం సం. తన ప ణం , య ప ణం :
మ భయం ం లయం క ల ర ం
అ లం , ఆ యత ష సంకల ం; మ
మ భ
,భ ,అల మ న ,
య ఎప క ర
ర ం . త త ప లత ధ ం ఉండ
ఆ క అత వసర సమయం తప మకం. 2018 ,
ప న య తం ₹ 90,000 ం 2.50 లకల ంచబ ం
ల మ య , 000 80,000 ం 2.25 లకల వర
ల6. సం అల
754
ఉ త వస మ ద, ,
ద న .
జ మ య 50% అ
వ అ న తం ల న .
755
పద లం, ల ం మ బ
య ల పద లం
ఉన త య పద లం ంగం ర ంచ
.అ ,ఇ ఈ ం బంధనల ం
ర ంచడం:
అత 62 సంవత ల వయ వర 1. ఆయన అ రం ఉం 5 .ఏ
అత వయ సంబం ం న పశ ర ంచబడ
రత ప న య సంప ం న త త అధ
అధ రయం అం మ న .
2. అధ ఖ యడం ఆయన తన ల యవ .
3. ఆయన తన లయం ం ష ప ల ంచవ
ర ం .
4. అత య య ంచబ న తన ల
ం అత మ క ఉన త బ న
.
య ల ల ం
ఒక య ఒక ఉత అత లయం ం ల ంచవ
అధ . ల ం ఉత ల త షప యవ
ర ం పసంగం ఆయన సమ ం న త త
అ వం ల ం సం అ ష . ఉం
ప ర ం సభ ప క మద ఉం (అన ,
ఆ సభ తం సభ త ం మ
ఆ సభ స ల ంట ం వం ల కం త వ
ఓ ం ). ల ం క ర ం - త న గం
క . అం వల, య ల ంచవ
అ పద మ య వ అ రణం
య ల రణ చటం (1968) సంబం ం న యం ం
పయ య ల ంచడం
అ శంసన:
1. 100 మం స సంతకం న ల ం ష ( షయం
క భ) 50 మం స ( జ సభ షయం )
క / ర ఇవ బ ం .
2. క / ర ష అం క ంచవ రస ంచవ
అం క ం .
756
3. అఅం క ంచబ , క / ర ఉం
ఆ పణల ద య స లక .
4. క (ఎ) ప న య ఎ
ం య , ( ) ఉన త య
,మ ( ) ష య .
5. య ష వరన ల న క క ం
అసమరత ధప ం , సభ పటవ
చలన ప లన.
6. ర ం ప సభ ష ఆ ంచబ న త త
ప క , అధ ఒక సమ ంచబ ం
య లం .
7. వర , అధ య ల ం ఒక ఉత .
ం , క నం స షం ఉం
య అ శంసన నం a
ం య .
య ఎవ ర వడం ఆస కరం
ఇప వర అ శంసన.
య లబ
ష ప ఒక య ఒక ం మ క బ యవ
రత ప న య సంప ం న త త. బ , అత
తన తం అ వం ప ంద అరత ఉం
ర ం ర ం న భత ం.
1977 , ం బ ల ఇ ం
య ల అ రణ న లత త ఆశ ంచవ మ
ప ప జనం సం త మ క .మ ప
1994 , య స క అవసరమ ం అ యప ం
య లబ ఏకపకత త యం . , య త
బ యబ స యవ .
డవ య (1998) , ం తన అ
య లబ షయం , ప న య
న యం రత శం సంప ం
ం క య య ,ప న య
ం (ఒక ం య బ యబ మ
మ క అత క ం ). ఈ ధం , ప న య క ఏ క అ యం
రత శం 'సంప ం ల' ప య క ఉండ .
757
నటన, అదన మ జ
ం జ
షప య నటన య ంచవ
ప న య ఎ :
1. ప న య లయం ఉం ;
2. ప న య కం జ ;
3. ప న య య క
తన లయం క .
అదన మ నటన య
ష ప త న అరతగల అదనం య ంచవ
ం ంచ ం క య
సంవత ఉన :
1. ఉన త రం క దల ఉం
అ
2. బ ఉ .
ష ప త న అరత గల వ య ంచవ
ఆ య (ఇతర
ప న య కం ):
1. క వడం వల తన లయం ల ర ంచ క వడం
ఏ ఇతర రణం;
2. ఆ ఉన త ప న య కం వ వహ ంచ య ంచబ
.
శత య రంభమ వర నటన య పద ఉం
అత లయం. అ , అదన నటన య ఇద య
62 సంవత ల వయ వ న త త పద ఉండం .
ఎ జ , ఒక ష ప న య అభ ంచవ
ఆ మ ఇతర క జ a
క ఆ ష య . అత యగల
షప క ప సమ మ అ యం
అ య ంచబ న వ .అ ం య అ ం అ
షప భ ర ంచవ . అత అ ం ఆనం
ఆ య క అ రప ,అ మ అ .
758
, అత ఆ ఉన త య ప గ ంచబడ
.
759
క స తంతత
తంత ం కఅవసరం
ం న ల సమరవంతం దల యడం. ఇ ఉ తం
క ఆకమణ , ఒ మ ల ం
ఎ (మం ల మండ ) మ సనసభ. అ ఉం
భయం అ లం ం యం య అ మ ఉం .
స తంత మ కప ర ంచం మ ంచం
.
1. మక
య
ల అధ య (ఇ
అం ) స ల సంప ం
యవ వస (అం , రత ప న య మ ప న య
ప న య నం). ఈ బంధన క సం ర చకణ త ం
ర హక మ య మ ద ం
ఏ జయ ఆచర త క ప లనల ఆ రం .
2. పద ల భదత
య ల పద ల భదత క .
అధ పద ం ల ంచవ
పద మ ంగం న ప కన. ఈ
అం ఆనందం సమయం తమ ల క ఉండ
అధ , అత య ం నప . ఇ స షం ఉం
య ల ంచబడ (
అ శంసన) ఇప వర .
3. ర ప
,భ , ల మ,అ న
య
ఎప క ర
ర ం . , ప లత ర
మకం త త ఆ క అత వసర సమయం తప . ఈ ధం ,
య ల వ కప అ ఉ
పద లం అ .
4. క ఫం వ ఖ
760
య ల మ భ , ,
బం కభ మ న అ ప ల పర న
క ఖ ఏ కృత వ యబడ
ష . అం వలన, ష సనసభ ఓ య
( చ ంచగ నప ). అ ఇక డ గమ ం
రత శంయ క ఫం కమ న క ష ం . వ యబ ం
5. య ల పవరన ం చ ంచ
ర ం ఏ చర ంగం ం ం
ఉన త య ల పవరన సంబం ం ష సనసభ
ల ర ంచడం ,ఎ తప
అ శంసన నం ర ం ప లన ఉం .
6. పద రమణ త త ధం
శత య ంచబ
రత శం ఏ ఏ అ రం ం ంచడం వ వహ ంచడం
ం మ ఇతర తప . ఇ ం
భ ష అ లం ఉం ల ఆశ ఎవ అ లం .
7. ం శ
ఏవ అ క ం నం ంచవ . అం వలన,
చర మ ర మ ంచబడ మ వ ంచబడ
ఎవ . ఈ అ ర ంచ ఉం
అ రం, రవం మ రవం.
8. తన బం య ం చ
ప న య అ మ వ ల య ంచవ
ఎ ం ఎ వం క ం ం . అత
ప ల ంచవ .
9. అ రప త ంచ
క అ రప మ అ ఇప వర ఉ
ంగం న ం ం త ంచ
ర ం మ ష సనసభ. , ఇతర ష ,
క అ రప మ అ ం ం రవ
ర ం మ ష సనసభ.
10. ఎ ం
761
య చర ల ంగం ం
ప వల ఎ ం యవ వస. అరం
ర హక అ యఅ ల క ఉండ డ .
అమ ఫ తం , ర హక త
య ప లన అ ం వ 7.
762
అ క య నం కఅ రమ అ
ం , వర ఉం
స త నమ సమరవంత న శ . ఇ అ న త య నం
ష . ఇ థ క హ ల రక
.ఇ ం వ ం అ క ఉం .
అం ం , పర కక మ సంప ం ల త ఉ .
అ , ంగం వర త క బంధన
క అ రప మ అ ల సంబం ం . ఇ త
క అ రప మ అ ఉం ల ం
రం ం అ
ంగం. , ఒక అదనం ఉం , అం ంగం
ష ల అ రప ఇ ం (ఇ ం
- - గం ఆనం ంచ ). ంగం
a మ అదన అ ల అం ం (ఇతర బంధనల ప రం)
అ ర ప , ప ం ం అ రం,
సంప ం ల శ ద న . అం క, ఇ ర ం అ రం ఇ ం
మ అ రప మ అ ల ర ష సనసభ a
ప న య నం.
ప తం, ఈ ం అ రప క ఉం మ
అ :
1. అస అ రప .
2. అ రప యం .
3. అ అ రప .
4. పర కక అ రప .
5. స ల యంతణ.
6. .
7. య సక పక తకఅశ . ర ప మ అ
(ఎ) ంగ బంధన , ( ) ఖల ర ంచబ ం
ం ,( ) ర ం చ ,( ) ష చ
సనసభ, (ఇ) ఇం య న , 1860, (ఎ ) స న జ
, 1973, మ ( ) జ , 1908.
1. అస అ రప
దట ల ంచ అ రం అ అరం
ఉ హరణ , అ .ఇ ం స ం ం :
763
(ఎ) అ మ రం క ష .
( ) ర ం స ల ఎ క సంబం ం న
మ ష సనసభ .
( ) ష సంబం ం ఆ ం న న చర సంబం ం
ఆ య కరణ.
( ) ల థ క హ ల అమ .
(ఇ) స ం బ యమ ఆ ం న
ంగం స ంత నం క ఉం ం .
(ఎ ) (అన కలక , ం ,మ మ
High ◌ి ) ల అస అ రప క ఉ
అ క వ.
1973 ం , కలక , ం మ మ
అస న అ రప ఉం . ర
న జ , 1973.
2. క
ంగం
ఆ క 226 య అ రం ఇ ం
ర , ండమ , స , ధం స ం
మ క థ క హ ల అమ సం రం
మ ఇతర ప జ ల సం. పదబంధం 'మ
ప జనం 'అ రణ చటపర న హ అమ య ం .
ఏ వ , అ రం మ
ప త ం తన కఅ రప
చర క రణం పల త కఅ రప పల
కఅ రప 8.
క అ ర ప (ఆ క 226 ంద)
ం క అ రప ప క న
(ఆ క 32 ంద). థ కహ ఉన
ఒక ఉలం ంచబడ , త ఎం క ఉం ం
ం తర ంచడం.
ఏ , క అ రప కం స త న
ం . రణం, ం యగల
ఇ థ క హ ల అమ సం త ం మ
ఏ ఇతర ప జనం సం, అం , అ ఒక సంద స ంచ
రణ చటపర న హ ఉలం ం న ఆ ంచబ ం .
చంద 9 (1997), ం ఇ ం
మ ం ం ం క అ రప
764
ంగం క థ క ణం ఒక గం.
అం వల, బ ష ంచడం న ంచడం ధ ం
ంగ సవరణ.
3. అ అ రప
ప నం అ .ఇ వ
కం జ ం ం
స ల కం ప
అ ర. ఇ మ న ం ం అ అ రప క ఉం
ట . అం వల, కఅ అ రప సత న
అస అ ర ప కం .
(ఎ) ట
క అ అ
ర ప ఈ ం ధం ఉం :
(i) ఆ ల ంమ ద జ
, అదన మ ఇతర స
చటం మ సవం క ం పశ ల అబదం ప ం ,
తం త ప ం ఉం .
(ii) కఆ మ ల ం ండవ జ
ఇతర స ఉ
చటం క పశ ల త సంబం ం న (మ పశ
).
(iii) కలక ం
, మ మ ఉ
ఇం అ ళ బంధన. ఒక య ఉన
ఒక ర ం ం (అస ంద
కఅ అ ర ప ), అ వం ం అ
రయం అ జ ం ఉం ం .
(iv) ప ల మ ఇతర ర ల ం జ
న ష జ ం అబదం.
1997, ం నళ బ ఉం ంద ఇ ం
ల అ ర ప . పర వ నం , ఇ
తవ వడం ధ ం
న ర ల వ కం ం ,
దట ల ళ ం .
( ) న ష
క
న అ అ రప ఈ ం ధం ఉం :
(i) ష ల ం అ మ అదన
క ఒక అ ష అబదం
765
ఏ సంవత ల క ఎ వ క. అ ఉం
మరణ క ( జ ప ం ం ) ఇక డ ంచబ ం
క) ష అదన ఇవ బ ం
ష ం ధృ క ం
వ అ. , అమ యవ
(ii) సంద ర క ధ బంధనల నబ ం
జ (1973), ల ం జ
అ ం ష జ , ట ఇతర
( య ) అబదం .
4. పర కక అ రప
ఒక అ ల ప ం ం అ రం ఉం
న కఅ రప ప ( ట తప
న ). అం వలన, ఇ ఉండవ -
(ఎ) ం బ సం ;
( ) రణ య ల త , యం
అ సం మ చర ల యం ంచడం;
( ) స , ఎం మ ఉన ల ంచం
ఉం ; మ
( ) , మ ,అ మ చటబద న ం న ల ప ష ంచం
అ స .
క ప ం ం క ఈశ సత న
ఎం కం , (i) ఇ అ య మ నళ స ం ఉం ం
కఅ అ రప బ ఉం ం ; (ii) అ
అ ప ం ం త ం య వ ం
ప ఇంటన ; (iii) ఇ న మర అ ర ప ; మ (iv) అ వ
suo-motu ( స ంతం ) మ తప స a క అ వరనం ద
.
ఏ ,ఈఅ ఎవ రం
క ఉండ
స మ నళ అప త అ రం. అ
అ రణ న శ మ అం వల త వ ఉప ం
మ త న సంద ల త . రణం , ఇ ప తం యబ ం , (i) అ కం
అ ర ప , (ii) సహజ యం క ఉలంఘన, (iii) చటం క పం,
(iv) ఉన త న య లచ స ంచడం, (v) కృత ఫ ,
మ (vi) అ వ కప ం .
766
5. స ల యంతణ
అఅ రప మ పర కక అ ర ప
న న ధం స ల , ఒక ఉం
ప ల యంతణ మ ఇతర అ .ఈ
ం రం :
(ఎ) మక ష ల గవర సంప ,
య ల ం మ ప ష మ
ష య వ వ ల మ
( య ం ).
( )ఇ ం , ప ష , ల మం ,
య వస లబ మ కమ కణ
ష ం( య ం ).
( )స ం ం ఉన అ ఉపసంహ ం వ
చటం క గణ య న పశ అవసరం
ంగం క వరణ. అ అ ర యవ
చటసం క పశ ర. ం , ఇవ ం
( ) చటం అ స ల ప ం
క అ ర ప చటం వ
ం పక ం న అ ల క బ ఉం
రత శం.
6. ఎ ఆ
, ం అ ఉ :
(ఎ) ల , చర మ చర
శ త పకశ మ క ం సం యబ ం . ఈ
స ష న వ ఉన అం క ం మ ఉండ డ
ఏ స ం జ ప న ప ం .
చటపర న ం మ చటబదం ంచబ
ప వన .
( ) ం అ రం ఉం
రణ క జ ం ం .
' రం' అ వ కరణ ర ంచ
ంగం. అ , వ కరణ ర ంచబ ం
1971 చటం క రం. ంద, రం ఉండవ
న . ర రం అం ఉ శ ర క అ యత
ఏ , ఉత , క ఇతర ప య ఉ శ ర కం
767
ఇ న ధ త క ఉలంఘన. ర రం
ఏ షయం ప ంచడం ఒక చర యడం అం - (i)
అ అప ం త ం ; (ii) పక
య రణ త న సమయం క ం ం ం ; (iii)
మ యం క ప లన క ం ం ం అ ం ం
పద .
అ , అ యక ప రణ మ ంత షయం పం ,
య ర క ల క సరస న మ ఖ త న క, య న మ
య చర ల స క న మర మ ంచం
యవ వస క ప ల రం
.
ం అ రం
, ఉం స
మ స ంత ఆర ర స దం
స క క ష అ రం ంగం ఇవ బడ .
మ , ం ప కం ఉం
ంగం స ం అ ప నం ం .
7. యస క కశ
య స క అ ప ంచ క అ రం
ంగం ( అ ) ఉలం ం న ంచబడ
. పర వ నం , అమ య
ప త ం.
' య ' అ పదబం ఎక డ ఉప ంచ
ంగం, ఆ క 13 మ 226 బంధన స షం
యస క క అ ఇవ ం .
సన చటం ర హక ంగ కత
ఈ ం ల స యవ
నం :
(ఎ) ఇ థ క హ ల ఉలం ం ( III),
( )ఇ అ రం క మ పల ఉం
ం ం ,మ
( )ఇ ంగ బంధనల అసహ ం ఉం .
1976 42 వ సవరణ చటం యస క త ం ం
అ రం. ఇ ల ప గ ంచ ం ం ం
768
ఏ ంద చటం క ంగ కత. అ , 43 వ
1977 సవరణ చటం అస న ద ం ం .
ప క 34.1 ల మ అ రప
సంవత రం య ట
పన అ రప
1. అల 1866 ఉతర ప అల
(వద ం
ల )
2. ఆంధ 2019 ఆంధప అమ వ
ప
3. ం 13 1862 మ ష, ం
, మ (వద ం
నగ హ ,
మ మ మ ప మ
డ ఔరం )
4. కలక 13 1862 ప మ ం లక
మ అండ (స
మ వద ం
)
5. ఛ గ h ◌్ 2000 ఛ స
6. .◌ి 1966
7. హ 194810 అ ం, హ
ం , (వద ం
రం మ
అ చ ఐ మ
ప 14 ఇ నగ )
8. జ 1960 జ అహ
9. చ 1971 చ
ప ప
10. జ మ 1928 జ మ నగ మ
మ జ
లడ
11. రం 2000 రం ం
769
12. క టక 1884 11 క టక ంగ
13. రళ 1956 రళ మ ఎ లం
లక
14. మధ 1956 మధ ప జబ
ప ప (వద ం
య మ
ఇం )
15. మ 13 1862 త ళ మ
16. మ 15 2013 మ ఇం
17. లయ15 2013 లయ ం
18. ఒ 16 1948 ఒ కట
19. 1916
20. పం మ 187512 పం , చం గ
హ హ మ
చం గ
21. జ 1949 జ
(వద ం
)
22. ం 1975 ం ంగ
23. లం ణ17 1954 లం ణ ద
24. ర15 2013 ర అగరల
25. ఉత ఖం 2000 ఉత ఖం
34.2 ల సంబం ం న ఒక
ఆ క నం. ష
214. ల
215. ఉం
216. ల ంగం
217. లయం క మకం మ షర a
య
770
218. సంబం ం న బంధనల దర

ం ం
219. ల య ల ప ణం ధృ కరణ
220. శయత న త త ధన ప
221. య ల ద న
222. ఒక ం య బ
మ
224. అదన , నటన య ల మకం
224A. ంగ య ల మకం
225. ప తం ఉన లఅ రప
226. ట య ల అ రం
226A. ంద చ ల క ంగ కత ఉండ డ
ఆ క 226 ంద రణ ప గ ంచబ ం
(ర )
227. అ ల ప ం ం కశ
228. ల బ యం
228A. పశ ల ర య ప క బంధన
ష చ ల ంగ కత సంబం ం న
(ర )
229. అ మ వ మ ఖ
230. లఅ రప ంచడం
య
231. ఇద ఉమ ఏ
మ
232. నం (ర యబ ం )
771
1. ఈ ల ంద ఏ
ఇం య చటం, 1861 బంధన .
2. 2000 మ త లఏ ,
ల సంఖ 18 ం 21 ం .మ ,
ప క లఏ
ఈ న మ , లయ మ ర
2013 , ల సంఖ 21 ం ం
24. ఇం , ప క ఉన త పన
2019 ఆంధప ,
ల సంఖ 24 ం 25 ం .
3. ం య . య ఆ ఇం (1993).
4. య ఫ (1998) . ష ప
ం అ ం (ఆ క 143 ంద)
సంప
రత పం లన ప య
య సంత లం న ధం
1993 .
4a. ం అడ -ఆ - అ ష మ
మ కవ య ఆ ఇం (2015).
5. పద రమణ వయ 60 ం 62 సంవత ల ం
1963 క 15 వ సవరణ చటం .
6. 1950 , ల , 000 4,000 ర ంచబ
మ ల వ స , 500 3,500. 1986 ,
ల , 000 9,000 మ , 000 8,000 ంచబ
ల వ స . 1998 ,
ల ₹ 30,000 మ ల , 000 26,000 ం
వ స . 2009 , ల ం
ల , 000 90,000 మ ల , 000 80,000.
7. న జ (1973) ప తం ం
ఎ ం యవ వస (ఆ క 50
ప ఆ ల ంద).
8. ండవ బంధన 15 వ రబ ం
9. ఎ . చంద . య ఆ ఇం (1997).
10. స అ ం అ మ రబ ం
1971 హ .
772
11 . స అ మ రబ ం
1973 క టక .
12. స పం అ మ రబ ం
1966 పం మ హ .
13. ం , కలక మ మ ఉన ప
ం , క మ రబ
వ స , సంబం త ల
ర బడ .
14. 2013 , ప క సృ ంచబ
ఈ న మ , లయ మ ర.
15. ం న సంవత రం ఈ న ం
( నర వ కరణ) మ ఇతర సంబం త చ (సవరణ)
చటం, 2012.
16. ఒ ఒ ర బ నప ,
ఒ ర బడ .
17. స ఆంధప అ
(1954 ంచబ ం ). 2014 ,
" ద వద ఆ చ "మ త యబ ం
ఆంధప ల ఒక రణ
మ లం ణ. మ , a పన
ఆంధప ప క
2019, ఇ ం
లం ణ.
773
35 య
అస
ంగం బంధన
T
' న 'అ
నళ రవం. 1976 42 వ సవరణ చటం
ం త గం XIV-A
టబ ం మ
ం . ఈ గం
వలం ం -ఆ క 323 క ఉం ం
అ న మ ఆ క 323 వ వ రం
ఇతర ష ల సం నళ .
774
అ న
ఆ క 323 ఎ సం ర ం అ రం ఇ ం
సం ప ల న ఏ
మ మ ప ల సంబం ం న
ందం, ల ప వల య ంచబ న వ
క సంస , ప సంస మ ఇతర ప అ .
మ ట లం , ఆ క 323 ఎ ర ం బయట య క ం
ం ష ల సంబం ం న ల
య మ మ ప ల ం ఉంచం
న .
ఆ క 323 ఎ ప రం, ర ం ఆ ం ం
అ న చటం 1985 . ఈ చటం అ రం ఇ ం
ఒక ంద ప లన ఏ య ంద ప త ం
న మ ష ప ల న . ఈ చటం ం a
గవంత న మ చవ న అం ం రంగం త అ యం
తప త ఉ ల యం.
ంట అ న ( )
ంట అ న ( ) 1985 ఏ
Delhi ◌ి ప ం మ అదన ం నం ఉ
. ప తం, ఇ 17 ల ం ల క ఉం , 15 ప
ల ప న ట వద మ న ం వద
మ ల 1. ఈ ం స ంగ క ఉం
ల ఇతర .
CAT మ సంబం ం అస అ ర ప ఉప ం
మ ప ప తఉ ల కఅ ష .
అ ర ప అ ల రత వ న ంట వర స ం ం
వ , ందం మ రఉ
రకణ వ . అ , రకణ ద ల స ,
అ మ ం మ క య క వ
ర ం బం ప .
CAT అ ఒక ర మ బ ళ స ల సంస
స . స , CAT ర , -
ర మ స .త త, 2006 , -
అ న ర లం
775
(సవరణ) చటం, 2006. అం వల, ఇ ర

CAT . ప తం (2019), మం న బలం
ర ఒక మ మం న బలం 65.
అ యమ ప ల ప ల ం బ
అధ య . ఐ పద ఉ
సంవత ర షయం 65 సంవత ల వయ వ వర
మ స ల షయం 62 సంవత , ఏ అంత ం .
స ల మకం ఆ రం జ ం
అధ కత వ ం న అ క శ న ఎం క క
ం ం జ త యబ న
రత ప న య . క సమ ం నత త
జ ఆ ఇం , ఆ దం మ జ
మక క (ఎ ).
CAT ం న క బ ఉండ
1908 జ . ఇ సహజ ల ర శం యబ ం
యం. ఈ CAT నం సరళం ఉం . ఒక
nom 50 మ త దర ం . దర
వ గతం య క ంచవ .
స , ఆ ల వ కం అ వ
ం త మ ల .
అ , చంద 2 (1997) ం
లఅ రప ఈప పక ం ం
ంగ దం, య స క అ థ కం ఒక గం
ంగం క ణం. ఇ వ కం జ
CAT కఆ జ ం ం ఉం
సంబం త . పర వ నం , ఇ అ ధం
ం సంప ంచ తప త వ
దట సంబం త వద ళ ం , CAT క ఆ వ కం
ప న య నం.
ష ప ల న
1985 కఅ న చటం ం అ రం ఇ ం
ష ప ల న (SAT ) ఏ య ప తం
సంబం త ష ప ల ష అభ రన . ఇప వర
(2019), ఆం SAT ఏ యబ
ప , చ ప , ఒ , క టక, మధ
ప ,మ ష ,త ళ ,ప మ ం మ రళ.
776
అ , మధ
ప ,త ళ మ చ
అప ం ప న ర యబ .
త త, చ ప SAT ం ం
మ త ళ షం ఇ ం
అ ంచం . ఇం , హ ష ప త ం ఉం
SAT ఏ ల అభ ం . మ ,
ఒ ష ప త ం ఒక ప దన సమ ం ం
ఒ అ న ర .
CAT వ , SAT సంబం ం అస అ ర ప క ఉం
మకం మ ష ప తఅ ష ల
ఉ .
SAT ల ర మ స ల య
ష గవర సంప ం న త త అధ
సంబం త.
ం ఉమ ఏఅంతకం ఎ వఈ చటంలఒక అబంధన ం న (JAT). ఒక
అ అ రప మ అ ల ఉప ం ం ం
అ వం ల ప ల న .
JAT క ర మ స ల య
సంబం త గవర ర సంప ం న త త అధ
.
777
ఇతర ష ల సం న
ఆ క 323 ంద ర ం , ష సనసభ ఉ
న ఏ సం అ రం ఉం
ం ష ల సంబం ం న ల :
(ఎ) ప
( ) రకం, మ మ ఎ మ
( ) కమ శమ
( ) సంస రణ
(ఇ) పటణ ఆ క
(ఎ ) ర ం మ ష సనసభల ఎ క
( )ఆ రప
(h) అ మ అ హ 3
ఆ క 323 ఎ మ 323 ం అం ల న ం ఉం :
1. ఆ క 323 ఎ న ఏ ం ఆ ం
ప ష ల సం త , ఆ క 323 ఆ ం
ఇతర ష ల సం న ఏ
( న న ).
ఆ క 323 ఎ ంద నళ త ఏ యవ
ర ం , ఆ క 323 ంద న వ
ర ం మ ష సనసభల ంచబ ం
సన మర ం వ ష ల సంబం ం .
3. ఆ క 323 ఎ ంద, ం ఒక న మ ఒక
ప షం ం అంతకం ఎ వ ంచబడవ .
న క నకమం ం ఎ వం పశ ,అ ంద
ఆ క 323 నకమం సృ ంచవ న క .
చంద పక ం ం 4 (1997), ం
ఈ ం ల క బంధన న ంచబ
మ ం క అ రప
ంగ దం . అం వల, య ప ఇ అం ఉ
ఈ న ఆ ల వ కం .
ప క 35.1 CAT క ం ల మ అ రప
క.సం. ం క కఅ రప
నం ం
1. ం ,
778
2. అల ం ఉతర ప ( తప
ల ం కవ ) మ
ఉత ఖం
3. ల ం ఉతర ప ( తప
అల ధ సనం కవ )
4. కట ం ఒ
5. ద ం ఆంధప మ లం ణ
6. ంగ ం క టక
7. మ ం త ళ మ
8. ఎ ళం ం రళ, లక
9. ం ం మ ష, , మ
నగ హ , మ మ మ
10. అహ ం జ
11. ం జ ( తప
ం కవ )
12. ం జ ( తప
ం కవ )
13. చం గ Ben ◌్ ం హ , చ ప ,
పం , చం గ, ◌్, అం
మ
లడ
14. జబ ం మధ ప మ ఛ గ h ◌్
15. ం మ రం
16. కలక ం ప మ ం , ంమ అండ
మ
17. హ ం అ ం, లయ, మ ,
ర, ం , రం మ
అ చ ప
ప క 35.2 CAT క ం లస ం
క.సం. ం వద స ం జ
నం
779
1. అల ం
2. కలక ం , ంగ
3. చం గ Ben ◌్ ం ,జ , నగ
4. మ ం
5. హ ం ం , ఇ నగ , ,
అగ , ఇం , ఐ
6. జబ ం ఇం , య ,
7. ం ం , u రం ,ప
8. ం ం
9. ఎ ళం ం లక
నళ సంబం ం న
35.3 ఒక
323A. ప ల న
323B. ఇతర ష ల న
1. ఈ అ యం వ 35.1 డం .
2. ఎ . చంద . య ఆ ఇం , (1997). బంధన 2 ( )
ఆ క 323 ఎ ంగ దమ పక ం .
3. 1993 75 వ సవరణ చటం రబ ం .
4. ఎ . చంద . య ఆ ఇం , (1997). బంధన 2 ( )
ఆ క 323 ఎ మ ఆ క 323 క 3( )
ంగ దమ పక ం .
780
36 స
అత ష యవ వస మ నకమం ఉం ం
T ష
స
స
.ఇ
,
ంద మ
వ అ
అ నత రణం
ంద ప
వబడ
.
మ వ ల .
781
షన జ
ంగం VI ఆ క 233 ం 237 ం
స ల సంస యం ంచ మ
ఎ ం తం ంచం 1 .
1. ల య
మకం
ఒక ష ం య ల మకం, ం మ ప న
ష గవర ఉన త వ ల సంప ం త
.
య య ం నవ ం క ఉం
అరత :
(ఎ) అత ఇప ంద ష వ ఉండ డ
ప త ఏం.
( ) అత సంవత య అభ ఉం .
( ) మకం సం అత ర .
2. య ల మకం
యవ వస వ ల ( య ం ) మకం
ఒక ష వ త త ష గవర
ప స క ష మ ఉన త వ ల సంప ం
2 .
మ ఇతర స ల యంతణ
యవ వస ం న వ ల ం , ప న మ ల
ఒక ష వ మ పద కం త వ పద క ఉండటం
య ఉ .
4. నం
' య
' అ వ కరణ నగర య ఉ ,
అదన య , ఉమ య ,స య య ,
న రణం ప న య , ,
అదన , ష జ , అదన
ష జ మ అ ం ష జ .
' య వ' అ వ కరణ అం ఒక వ
య పద ంచ ఉ ం నవ మ
య పద కం త వ య .
5. ంతమం ల బంధనల దర
782
న న బంధనల సంబం ం న గవర ంచవ

ష య వ ఉన ఏ తరగ వ ం
షం ల తరగ .
783
ణం మ అ రప
సం గత ణం, అ రప మ మకరణం
స య . అం వల,
షం ం . లం లం , అం ఉ
ంద మ న .ఇ ఇ పబ ం
ం :
అ న త య అ రం య . అత
మ ం ం అస మ అ అ రప క ఉం
ర ష . ఇం లం , య ష
య . అత ల వ వహ ం న , అత
య మ అత న ల న , అత అం
ష జ . య యమ
ప ల అ . అత అ ం పర కక అ ల క ఉ
స . అత ఆ ల వ కం అ మ
ఉ . ష య అ రం ఉం
త మ లధనం స ఏ క ంచం
క (మరణ క). అ , మరణ క ంచబ ం
అత రణ బ ఉం ం
అ .
మ ష ంద ఉం
స జ మ ఆ య
న .స జ మం
ట అప త ధన అ ర ప 3 . య
ర న న ల ర
ఏ సంవత ల వర క.
అత ల , , మ
న , ఆ య .
ప తఅ రప క ఉం ం మ న ల ర ం
784
ధన 4. య న ల ం
సంవత ల వర క కఅ భ .
ట నగ , నగర (ప న య )ఉ
మ ట ల య
న .
మ పట న ఉ
ల రణమ ం 5. ఈ య న వక న ల ర a
ంశం పద . ర అం మ న ,
న మర శ క ఉం .
, పం య న మ న ల ం .
ధ య పం య , మ ,
అ ల పం య , పం య అ ల ద న .
ప క 36.1 స ల సంబం ం న ఒక
ఆ క నం. ష
233A. మ ల కరణ, మ ,
ద న , య పం
234. య ం ఇతర వ ల మకం
య వ
236. ఇంట ష
237. ఈ అ యం క బంధనల క అ వరనం
తరగ ల తరగ
785
షన గ స అ 6
రత ంగం ఆ క 39 ఎ ఉ త య స యం సం అం ం
స జం దమ బల న వ మ అంద యం జ ం .
ంగం ఆ క 14 మ 22 (1) ఉ
చటం ం స నత ం మ ఒక య వ వస ంచ షం
అంద స న అవ శం ఆ రం యం త ం . సంవత రం
1987, గ స అ చటం అమ ం
9 న అమ వ ం ర ం వ ంచ నవంబ , 1995
ఉ తమ సమరవంత న చ అం ంచ శ పం ఏక వ
స న ప కన స జం బల న వ ల వ
అవ శం. షన గ స అ ( ) ఉం
పర ంచ గ స అ , 1987 ప రం ఏ యబ ం
మ య స య ర క ల అమ అంచ యం మ య
చటపర న వల అం ఉంచ మ
చటం.
ప ష ం , ఒక గ స అ మ ప
, య వల క ఏ .
య వల అ , య వ
క ఏ యబ మ వర
క మ ఆ ల అమ య మ
పజల ఉ త య వల అం ంచం మ అ లత ర ంచం
ష .
ం య వల క ఉం
య వల ర క ర ంచ మ అమ య ఏ యబ ం
ఇ రత ం సంబం ం న .
, , రదర మ ల ం
ష య వల సమరవంత న మ ఆ క పథ
చటపర న వల ర క ల అంత అమ య అ
శం.
ప నం , ష య వల అ , య
స అ , గ స క ద న ఉ
ం ప న ల దల యమ అ :
1. అరత ఉన ఉ తమ సమర య వల అం ంచడం
వ .
2. ల హ ర క ప రం సం అ ల ల ర ంచడం.
3. ణ ం చటపర న అవ హన ల ర ంచడం.
ఉ త య వ ఇ ఉ :
786
(ఎ) , మ ంచవల న అ ఇతర ల ం

ఏ చటపర న చర ల సంబం ం .
( ) చటపర న చర ల య ల వల అం ంచడం.
( ) ఆర మ ఇతర ధృ కృత ల ందడం మ సరఫ యడం
చటపర న చర ల ప .
( )అ త , దణ స త సకం మ
చటపర న చర ల ప ల అ దం.
ఉ త య వల ంద అరత ఉన వ :
(i) మ ళ మ ల
(ii) ఎ / ఎ స
(iii) క
(iv) క ప , ంస, ఎ ,క , కంపం
క ప
(v) అక
(vi) ం ఉన వ
(vii) క ఆ యం lakh 1 లక ంచ వ (t
ం య వల క ప
₹ 1,25,000 / -)
(viii) న ల చ అకమ ర .
787
ADALATS డం
అ ల అ ఒక ర , ఇకడ ( )ఉ
ం ం ఉం ంద జ ం దశ ఉ (ఇం
ం ) పడ హ ర క పద ప ష ంచబడ .
అరం
కఅ ం వ ం ం
అ ల ఈ ం ధం 7 :
' అ ల 'అ త పద వ వస
తన రత శం మ కత యబడ
ఆ క .' అ ల 'అ ప ' ' అ అరం. ఈ
వ వస ం య ల ఆ రప ఉం ం . ఇ ల ఒక
ADR (ప య ద ప రం) వ వస. రత
ల అ క రం ప ం మ రణ
ర న, ఖ న మ శమ న ల ర ంచ
నం. న ల ప ష ంచ క సంవత ప ం .
అ ల , బ ,ప య అం ం సం ం ం
గవంత న మ చవ న యం.
అ ల రక ల , త మ జయం ం
అం వల, పం .
ప య ద ' అ ల ' ప గం
ప రం రత శం ఆ ద గ న, ఆ క,
సమరవంత న మ అన క ఒక .
యవ వస అ ల మ కప యం. ఇ ఒక
అన క, క మ గవంత న యం అం ంచ ఇ వ హం
ం ం ఉన ల ప ష ంచడం ల
య మ ఇం
చర , స ధ మ ఒ ం , ఇం త నం అవలం ంచడం
మ స ద సమస ల నవ నం
బృందం క ప కం కణ ం న మ అ భవ న స ల స యం
conciliators.
చటబద న
- ంగం ద అ ల రం ర ంచబ ం
1982 జ . ఈ పయత ం జయవంత ం
ల ప రం. పర వ నం , అ ల సంస
శం ఇతర ం ల ంచడం రం ం ం . ఆ సమయం , ఇ
788
సంస స చ ంద మ ఏ ప ం
ర ల చటబద న మద ం . న దృ
ప దరణ, చటబద న మద ఇ ల ం వ ం
ఈ సంస మ అ ల ఇ నఅ . అం వల,
అ ల సంస చటబద న ఇవ బ ం
గ స అ , 1987.
ఈ చటం సంస సంబం ం న ం బంధనల ం
మ అ లట ప :
1. గ స అ గ స
అ రం ం య వల క
గ స క గ
వల క అ వం ల అ లత ర ంచవ
మ స మ అ వం అ ర ప ఉప ంచడం సం
స ంద అ న ం .
2. ఒక ంతం సం ర ం ప అ ల అ వం క ఉం
వలం ం న య ఆ స మ ఇతర వ ల సంఖ
అ వం ర ం ఏ న ంతం
అ ల . రణం , అ ల యఅ ఉం
ర మ య ( య )మ ఒక క ర కర
స .
3. అ ల ర ంచ మ వ అ ర ప ఉం ం
ల మధ ప రం
రవం:
(i) ఏ ం ం ం ఉన ;
(ii) ఏ ప వ ఏ షయం a
అ వం ం .
అం వల, అ ల ం ం ఉన ల త ప ష ంచగల
ం - ష దశ ఉన ల .
- య / ంబ ,
న ( ం ం యద న ) , కరణ
, క , లప ర , ం
కవ , న , ం మ డ
య , ం , గ ల
, ష , ల సంబం ం న ,
గృహ ప , స ప ష
అ లత కం ద న ం .7
, అ ల సంబం ం ఎవ అ ర ప ఉండ
ప రం ంద స ళనం య రం
ఏ చటం. మ ట లం ,
789
ఏ చటం ప రం స ళనం కప పల వ ం
అ ల .
4. ం ం ం ఉన ఏ ంచవ
ం సం అ ల ఉం :
(i) అ ల ప ష ంచ అం క
(ii) ల ఒక దర
అ ల ం ;
(iii) ఈ షయం స త నద సంతృ ం ం
అ ల త గ ంచబ ం .
- ష దం షయం , షయం వ
ఏ ప రం సం అ ల ంచబ ం
ఏ ం దర అం న త త అ ల ర ంచడం
ల ఒక .
5. అ ల ఉన అ a
ఆ జ (1908) ంద, పయ న
ం ష ల సంబం ం ఒక :
(ఎ) ఏ జ లవడం మ అమ యడం
ప ణం ద అత ప ంచడం;
( )ఏ పతం క ఆ ష రణ మ ఉత ;
( )అ డ ట ల క ంచడం;
( )ఏ ప పతం ఏ ం అభ ంచడం
లయం; మ
(ఇ) ం న ఇతర ష .
ఇం , అ ల అవసర న అ ఉం
ఏ దం ర స ంత నం
ం వ ం .అ , అ ల ం అ చర
క అరం యపర న చర ప గ ంచబ ం
ర య స (1860) మ ప అ ల ప గ ంచబడ
న ప జనం సం ఉం
నం (1973).
6. అ ల క ర రం a క ప గ ంచబ ం
మ క ఉత . న ప అ
అ ల అం మం ఉం ం మ అ ల క బ ఉం ం
దం. అ వ కం ఏ అ య డ
అ ల .
ం ప రం, అ ల ంద ప జ ఉ
8 అ స ం :
790
1. అ ల వద మ దం ప ష ంచబ ఇప ంంచబ
నట ం .
2. అ ల క థ క లక నపర న ఎ
మ ల గవంత న రణ. క క న న అ వరనం
జ మ ఎ వం నపర న చ
అ ల అంచ ట చర ం .
3. సంబం ం న య సం ంచవ
ల ల ధం సల
చటం.
4. అ ల ఇ నఅ ల ఆ రప ఉం ం మ ఉం
క క మ ఇ అ య ,
ఇ ల ప రం ఆల క ంచ
వర .
చటం అం ం న క ల దృ , అ ల వరం
ల గం ప ష ం వ మ జ ం పజల
హ ర కం ఖ ం .
రత శ క ష ADR క ప జ ల సంగ ం ం
(ప య ద ప రం) ఈ ం ధం 9 :
1. ఇ త వ ఖ న .
2. ఇ త వ సమయం ం ం .
3. చటం ల ర ంచడం వం ం కతల ం ఇ ఉ తం
య .
4. తమ అ య ం చ ంచ ఉ తం
ఏ య ల ం బ రతం ల భయం.
5. ఓ న అ వన ల ఉం
మధ అ సమయం ల ప ష ంచవ
మ సంబంధం న ద ంచబ ం .
791
శత అ ల
గ స అ , 1987 2002 సవ ం
వ వహ ంచ శ త అ లట పన సం
ప వల సంబం ం న ల .
ర
శత అ లట పన ర
ం :
1. గ స అ , 1987చటం యబ ం
ఉ తమ అం ంచ య వల అ ల ఏ యం
స యం జం ందబల నఅవ వ ల సమరక ంచబడ య వద ం ం
ఆ క ఇతర క ల రణం మ ఏ
చటబద న ఆప ష ఉం అ ల ల ర ంచం
వ వస స న అవ శం ఆ రం త ం .
2. అ ల క వ వస, ఇ ఒక త నం
ప య ద ప రం, ప ష ంచ సమరవంతం ంచబ ం
య ల పల స ధ .
3. అ , ప తం ఉన పథకం ప న పం
ఈ చటం ప రం అ లట సంస
అ లట వ వస ప నం ఆ రప ఉం ం
ల మధ ప రం. క
ప రం, ఇవ బ ం
య నం ప రం ల ం
చటం. ఇ పం అనవసర న ఆల క ం
యం. అ లత ర ం అ రం ఇ
ఏ ఫల
ప రం, ఈ సమస వర ప ష ంచవ .
4. ఇం , ప వల సంబం ం త
మ నగ గ , Delhi ◌ి వం
పజల యం జ ద న అత వసరం ప ష ం
- ష దశ ఆలస ం య ం మ వర
రణ య ల ళ డ న
- ష దశ రప ం , ఫ తం ఉం ం
రణ ల ప వర త ంచడం.
5. అం వల, య వల సవ ంచ ప ంచబ ం
శ త అ లత ఏ య అ చటం, 1987
792
సం తప స - జం అం ంచడం
మ ప వల సంబం ం న ల ప రం.
లక
శత అ లట త సంస క ప క లక
1. శ త అ ల ఒక ర ఉం
య అదన య ఉ
య ఆ య కం ం ం ఉం
ప త న అ భవం ఉన ఇతర వ
వ .
2. శ త అ ల సంబం ం అ ర ప క ఉం
ర వ వం ఒక అంతకం ఎ వ ప వ
, రహ మ ప వ ల; స ,
వ ; , ం సరఫ
ఏ పన ప ; ప సంరకణ ధ ం;
ఆ ప న ల వ ;మ వ .
3. శత అ ల క ధన ప
ప లకల యల వర . అ , ంద ప త ం ఉండవ
ఎప క నడ ప ంచం .
4. శ త అ ల షయం అ ర ప ఉండ
ఏ ంద స ళనం య సంబం ం న ఏ షయం
చటం.
5. ఏ ం వ ం ,ఏ అ
దం
దం ప శ త రం అసం.లఒక అ దరష నతవ త
శ త అ ల , ఆ అ వర ఏ లవ
అ దం ఏ క అ రప .
6. అక డ శ త అ ల ఉన క ం
ప రం క అం , ఇ ఆ ద గ న వ
,ఇ ధ న ప రం క బంధనల ం ం మ
ల ప లనల సం సమ ంచం
ఒక ఒప ం ం , శత అ ల ఉం
పరం అ యం . ఒక ళ సంబం ం న ఫల
ఒక ఒప ందం వ , శత అ ల ర ం
గ తల దం.
7. శ త అ ల ప అ
మ అ ల క బ ఉం ం మ ఉం ం
శ త అ ల ఉన వ ల.
793
ంబ
ంబ య ల చటం, 1984 ర అం ంచబ ం
స ధ త ం ఉ శం ంబ య ల ఏ మ
హం మ ం సంబం ం న ల తర ప ష ం ం
వవ .
ర
ప క ంబ ల పన ర
ం :
1. మ ళ , ఇతర సంస మ అ క సం
ంబ య ఉం ల వ ఎప క
ంబ ల ప రం సం ఏ యబ ం , ఇక డ నత
స ధమ కం న ం
ఫ మ నం మ క ం క క న న య ల క బ ఉండటం
ల ంచబ .
2. క ష తన 59 వ క (1974) ం
ం సంబం ం న ల
అవలం ం న నం న న అవలం ం
రణ ం మ అ స క న ఉం
రణ రం ం ప రం సం పయ .
1976 జ సవ ంచబ ం
సంబం త చర ల అ స ం న ప క నం
ం సంబం ం న ష ల .
3. అ , య ద ఉప ంచ
ఈస ధ అవలం ంచడం మ న
ంబ ల ఇతర ర వ వహ ంచం
ష మ అ నం పబలం ఉం ం . అవసరం
అం వల, ప ప జనం , ం ం ల ం
ంబ ల త ర ప ష ంచ .
అం వల, ంబ పన ప న ల మ ర
: 10
(i) ప
కం వ వహ ం ప క సృ ంచడం
ంబ ష బ అ ం అవసరం ఉం ం
ఈ ల తర ప ష ం ణ ం. అం వలన ఎక
మ
అ వం గవంత
; న ర యడం ంచ ం ప న ర
(ii) ల స ధ సం ఒక యం ం ఏ యడం
ంబం;
794
(iii) చవ న ప అం ంచ ;మ
(iv) కండ ఎ మ అన క వరణం ఉం
రణ .
లక
ంబ య ల చటం, 1984 క ఖ లక ఈ ం ధం ఉ :
1. ఇ ల ంబ య ల ఏ అం ం
ప ల సంప ం .
2. ఇ ఏ యడం ష ప ల ం
జ కం ఎ వ ఉన ప నగరం పటణం ంబ
ప లక .
3. ఇ ంబ ప ల ఏ య ష ప ల అ మ ం
ఇతర ం , అ అవసరమ .
4. ఇ ప కం ంబ య ల ప అం ం
సంబం ం న ష :
(i) హం క న త, య భజన స సంబంధ ఉపశమనం
, సం గ హ ల న itution పన పకటన
హం క ఏ ప క సంబంధ
(ii) త గ ల ఇద ఆ ;
(iii) ఏ వ క చటబదత సంబం ం న పకటన;
(iv) ఒక వ క సంరకకత ం ఏ న కఅ ;మ
(v) ర , ల మ త దం ల ర హణ.
5. ఇ ంబ య నం ం ం
పయత ం, స ధ ప తం ద సందర ం a
ంబ ల మధ ప రం. ఈ సమయం
దశ, రణ అన కమ క న న య
నం వ ంచ .
6. ఇ ం క సం మ సంసల అ బం అం ం ,
సల , ద న , దశ మ భదపరచ
దమ సం మ ల వ.
7. ంబ య నం ం అ మ
చటబదం ధ ం వ ంచ హ
ధ . అ , య నం యం సం,
అ క య ల స యం ం .
8. ఇ ఎ అ ధం క ంమ నం క య ల లభతరం ం
సమరవంతం ప ష ంచ ంబ .
9. ఇ అ క ఒక హ త అం ం , ఇ ఉన త ఉం ం
.
795
మ నయలయ
మ లయ చటం, 2008 ర అం ంచబ ం
ల
ల పన సం
ల యం సం ప జ ల అం ం ప జ
త మ యం ంద అవ వ ంచ
క, ఆ క ఇతర క ల రణం ఏ క ంచబ ం .
ర
మ ల ల పన ర ఈ ం ధం ఉ :
1. ద మ కబ న యం ందడం a
న మ ఉన ప పపంచ ప సమస
అ ప ష ంచ ం ంచబ ం మ అమ యబ ం .
శం, ంగం ఆ క 39 ఎ ం
య వ వస క ఆప ష త ంద ర తం,
స న అవ శం ఆ రం మ ఉ త య స యం అం ం
యం ంద అవ క ంచబడ ం ం
ఆ క ఇతర క ల రణం ఏ .
2. ఈ మధ లం ప త ం ధ చర ం
య వ వస బ తం య , ఇతర , సర కృతం యడం
నపర న చ ; ధప య ల క ం
మధ వ త ం, స ధ మ వం నం
మధ వ త ం; అ లట ర హణ ద న . ఈ చర
మ ంత బ తం .
3. క ష ఆ ఇం తన 114 వ క
అం మ యలయ పన యలయ ం
గవంత న, చవ న మ గణ య న యం అం ంచవ
. మ లయ చటం, 2008 స తం ఉం
క ష ర ల ఆ రం .
4. దల ఇం అ వద యం యడం దల కల.
ణ ం మ ల లఏ అవ శం ఉం
ణ ం ల పజ గం , సరస న మ గణ య న
యం.
లక
మ యలయ చటం క ఖ లక ఈ ం ధం ఉ 11 :
1. మ లయ యవ వస
ద తరగ మ ం ఆ స ( ) ఉం
796
సంప ం ష ప తం య ం ం
.
2. ప పం య మ లయ ఏ
వద ఇంట య వ స పం య ల స హం
ఒక ఇంట య పం య ట
ఏ షం ఇంట య
పం య .
3. ఈ ల అధ కత వ ం య
లయ ఖ తం య ఆ స మ ం య
అ తం, ఫ వ అ అ ల ందడం
ల ంద ప న .
4. మ లయ మ మం
న మ లఅ .
5. మ యలయ క వద ఉం ం
ఇంట య పం య ప న లయం,
, అక డ ప ల ర యం .
6. మ లయ న , , దన పయ ం
ద మ న
చ ండవ .
7. ందం ష ప ఇవ బ
ద మ ండవ సవ ం అ రం
చటసభల ప రం చటం.
8. మ యలయ న ంశ అ స ం
టయ .
9. మ లయ కఅ ల ఉప ం
ల మ ప క అ స ం
చటం అం ం న .
10. మ లయ ల ప ష ంచ పయ ం
ల మధ స ధ వడం మ
ఈ ప జనం సం, ఇ ల ఉప ం ం ం
ఈ ప జనం సం య ంచబ .
11. మ లయ ఇ న మ కమం ఉం
ఒక ంచబ ం మ అమ ఆల ంచ ,
మ యలయ ంశ అ స ం
అమ .
12. మ యలయ య ల క బ ఉండ డ
ఇం య ఎ , 1872 అం ంచబ , ఉం
సహజ యం క ల ర శం యబ ం మ ఏ య బ ఉం ం
త యబ ం .
13. న ల అ ఆ ష ఉం ం , ఇ
ఆ లల వ వ నవ మ ర
797
అ వం అ ఖ న ం .
14. ల అ ఉం ం , అ ఉం
ం ఆ లల వ వ నమ ర యడం
అ ఖ న .
15. ల న వ అభ రన సం దర ఖ యవ
ర .
ఎ ం
న వృతం స ంద ప త ం ర ం ం
ఈ మ యలయల పన ఖ
₹ 18.00 లకల క ₹ 10.00 లక
ణం, హ 00 5.00 లక , ₹ 3.00 లక
లయ ప క .
5000 మ యల ల ంద ఏ ల
ంద ప త ం 00 1400 అం ం చటం
సంబం త / ంద త ం ల స యం .
మ లయ చటం, 2008 ప రం, ఇ ష ం సం
మ ల ల ంచ ప
సంబం త .
ఇ రణ ల ఏ .
ఇం , అ మ ఇతర ష ర కరల పట అ షత
మ ల లఅ రప రం ంచం , స ప స ందన
, ట మ ం తల లభ త, సమస
రణ యరం వల ఏక
చరణ న కఅ రప ం న ఇతర సమస
మ ల .
మ ల ల చరణ ప తం సమస
లప న య ల స శం చ ం
మ ఏ , 2013 ల ఖ మం . ర ం
ష ప తంమ ర ం న స శం
ధ న ట మ ల ల పన పశ ,
క సమస ల ప గణన ం ం .ఏ దృ ఉం
రణ య మ యల
ఏ .
1. 1966 క 20 వ ంగ సవరణ చటం ంచబ ం a
తఆ క 233-ఎ, ఇ న చన ధృ క ంచబ ం
798
య ల మకం అ
ఇ న .
2. ఆచరణ , ప స క ష ర ం
యవ వస మకం సం ప క
ష వ.
3. స జ జ ( య )అ అం
జ ), జ ( I) మ ద న . అత వ
అ ం ష జ కఅ ఇవ బ . అ వం
, అత మ న ం ం తం
య వం అ .
4. జ ( య జ ), అ అం
య (తరగ -2) మ ద న .
5. Delhi ◌ి , ం , కలక మ మ ల గతం
అధ క పట .
6. క క 2015–16, య, య మం త ఖ,
రత ప త ం, 91-92.
7. మ . మ (2005).
7. ఇం 2010: ఎ ఫ క, ప ష జ ,
స రమ ప ర మం త ఖ, ప త ం
ఇం , .711.
8. మ . మ (2005).
9. క ష ఆ ఇం , ం .222 “
ADR ద న జ ష సం, ”ఏ 2009,
ట .22-23.
10. క క 2015–16, య, య మం త ఖ,
రత ప త ం, 85.
11 . ఇన ష , రత ప త ం, ంబ
29, 2009.
799
37 ల ప క బంధన
ఒక ప ం
ంగం XXI
ం , అ ం, మ
ం, రం, అ చ ప , మ
పజల ఆ ంకల ర డ
371 ం 371-J వర rticles ఉ
ల ప క బంధన 1 అం , మ ష , జ
, ఆంధప , లం ణ,
క ఉ శం
క టక.
,
ల కబ న ం ంస క మ ఆ క ప రకణ
ల జన పజల ప జ న వ వహ ంచడం
ల ం ం భదతల ప ర ంచ
ల క పజల ప జ .
స , ంగం ప క బంధన య
ఈ . ధత త
ల నర వ కరణ సందర ం న సవరణ
ంద త ం ల ష .
800
మ ష మ జ ర ం
ఆ క 371 ప రం, అం ంచ ష ప అ రం ఉం
మ ష గవర మ జ ప కత క ఉం
ధ త2 :
1. (i) సం ప క అ వృ లఏ
దర , మ డ మ న మ ష , (ii)
ష ,క మ న జ ;
2. ఈ లప కఇ
ప సంవత రం ష సనసభ ం ఉంచబ ం
అ ం ;
3. అ వృ వ ల సం ల స న ం
న న ం ల ;మ
4. త న క ల అం ం స న న అమ క
ం క దమ వృ కణ మ త నంత
ష వ ఉ అవ
న న ం .
801
ం సం బంధన
ఆ క 371-ఎ ం సం ఈ ం ప క బంధనల ం 3 :
1. ం ష ల సంబం ం న ర ం చ
ష సనసభ తప ం వ ంచ
ర ం ం ం :
(i) ల మత క పద ;
(ii) గ ఆ ర చటం మ నం;
(iii) న రమ ర యం క ప లన
గ ఆ ర చటం ప రం; మ
(iv) మ వన ల జ న ం మ బ .
2. ం గవర ప క ధ త ఉం ం
అంతరత అ ంత ఉన ంతవర ష ం ం భదత
శ ల వల క ం . ఈ ఉత ర
ధ త, గవర , ఆ సంప ం న త త
మం , తన వ గత అమ మ అత రయం
వ 4. గవర క ఈప క ధతఆ ం
అధ అ ం న .
3. గవర అం ం న డ ఉం
ఏ ష ప జనం సం ంద ప త ం ర బ ం
ఆప జ సంబం ం న మం సం ం మ మ
ష సనసభ ం తర ంచబ ం .
4. 35 మం స ల న ం య మండ ఉం
షం ం ర ంచబ ం . గవర
క , పద య
స ల ఎ వడం5 , అరత , పదం, మ
అ మ ; రం క నం మ పవరన
; కఅ మ బం మకం మ
ప ;మ ఏ ఇతర షయం
ంగం మ క స నప .
5. ం ఏర నప ం ప ళ
గవర న త ప లం
ం య మండ క ,ఈ ం బంధన
ం ఆప ఉం ం :
(i) ం ప లన న ంచబ ం
గవర .
(ii) గవర తన అ రం ఈ సం ఏ
మధ ందం అం ం న డ పం
మ న ం .
802
(iii) ం సనసభ క ఏ చటం వ ంచ

గవర ర తప
ం య మండ .
(iv) ం , గ సం గవర బంధన యవ
ం మం ప త ం. అ ం ఏ
ర ం చటం మ ర యవ సవ ంచవ
ఆ వ ం .
(v) S ం వ వ ల మం ఉం
మం ల మండ . ఆయన మధ ం య ంచ
గ ం ధంవ న స
సన సభ.
(vi) ం సంబం ం న అ ష ల రయం
గవర తన అ రం త .
(vii) ం సనసభ స
ం పజ ఎ
ం య మండ .
803
అ ంమ మ ర బంధన
అ ం
ఆ క 371- ంద6 , ష ప అ రం ఉం
అ ం సనసభ క ఏ యడం
షం జన ం ల ం ఎ బ న స ల
అత 7 నవ .
మ
ఆ క 371- మ 8 ర ఈ ం ప క బంధనల ం :
1. a క సృ
సం ష ప అ రం ఉం
మ సనసభ క
షం ండ ం ల ం ఎ బ న స 9.
2. గవర క ఉం ల ష ప ంచవ
క స నప ంద ప క ధత
క .
3. గవర క క ష ప సమ ం
ండ ం ల ప లన ం .
4. ంద ప త ం ఆ ఇవ గల
ండ ం ల ప లన ం ప త ం.
804
ఆంధ ప లం ణ సం బంధన
371-D మ 371-E ల ఆంధ ప క బంధన ఉ
ప 10. 2014 , ఆ క 371- స ంచబ ం
2014 క ఆంధప నర వ కరణ చటం లం ణ. ంద
ఆ క 371- , ఈ ం ప ంచబ :
1. స నత ం సం ష ప అ రం ఉం
న వ ల అవ మ క
ప తఉ షయం ష ం మ
దమ ధ ల ధ బంధన యవ
ష ం.
2. ప జనం సం, ష ప ష ం అవసరం వ
సం క ర కరల ల ర ంచ ప తం
షం ం మ ల పత క మ ల అ మ
ఏ క డ . అత షం ల నవ
ఏ ద ప క ంతం ప గ ంచబ ం
సంస. అత ప మ పద నవ
పత క షయం ఇ న నత జ ష
అ వం డ ల మకం అ ం ప శం
సంస.
3. ఒక పన ష ప అం ంచవ
ల ప ష ంచ షం అ న
మ మకం, ం ప న సంబం ం న
షం ల 11. న పల ప
ష ప . (తప
ం )ఏ షయం ఏ అ ర ప ఉప ంచడం
న క అ రప బ ఉం ం . ష ప
న న ంద సంతృ ం న ర యవ
ఉ అవసరం .
ఆ క 371-ఇ ర ం అ రం ఇ ం
ఆంధప ష ం ంట వ ఏ .
805
1975 36 వ ంగ సవరణ చటం ం ం
ఇం య య క ష ం. ఇం త ఆ క 371-ఎ ఉం
ం సంబం ం ప క బంధన ఉ .ఇ
ం :
1. ం సనసభ 30 కం త వ ఉండ డ
స .
2. ం కభమ ం ఒక ంచబ ం
ఒక ర ంట జకవరం.
3. హ మ ప జ ల ప ర ం ప జనం సం
ంజ ధ , ర ం
అం ంచ అ రం:
(i) ం సనసభ ట సంఖ
అ వం ల ం న అభ ల ంపబ ం ;మ
(ii) ం ం అ ం జకవ ల ష
అ వం ల ం న త ఎ కల లబడవ
అ ం .
4. గవర ం మ ప క ధ త ఉం ం
కమ ఆ కభ సం స న న అమ క
ంజ ధవ ల గ .
ఈ ధ త ర ంచడం , గవర వ వహ ం
అత అ రం, ష ప న ఆ ల బ ఉం ం .
5. ష ప (ప ల ) ంచవ
ం ఇం య య ష ం అమ ఉన ఏ చటం.
806
ఆ క 371- ం సం ఈ ం ప క బంధనల ం 12 :
1. ం ష ల సంబం ం న ర ం చ
ష సనసభ తప ం వ ంచ
ర ం ం ం :
(i) క మత క పద ;
(ii) ఆ ర చటం మ నం;
(iii) న రమ ర యం క ప లన
(iv)
ఆ జర చటనం ంపమరం; మబ .
2. ం సనసభ కం త వ
40 మం స .
807
అ చ ప మ ర బంధన
అ చ ప
ఆ క 371- ంద, ఈ ం ప క బంధన ఉ
అ చ ప 13 :
1. అ చ ప గవర ప కత క ఉం
ష ం ం భదతల ధ త. క ఉత ర
ఈ ధ త, గవర , ఆ సంప ం న త త
మం , తన వ గత అమ మ అత రయం
వ . గవర క ఈప క ధతఆ ం
అధ అ ం న .
2. అ చ ప సనసభ
30 కం త వ స .
ఆ క 371-I సనసభ క ఉం ల అం ం
30 కం త వ స 14 .
808
క టక సం బంధన
ఆ క 371- ంద, అం ంచ ష ప అ రం ఉం
క టక గవర ప క ధ త ఉం ం
1. సం ప క అ వృ ఏ
ద -క టక ంతం15
2. ప క ఇ లన బంధన
ప సంవత రం ష సనసభ ం ఉంచబ ం
అ ం
3. అ వృ వ ల సం ల స న ం
ంతం ద
4. , వృ కణ ట జ ష
ఈ ం ం న ల సం ఈ ంతం సంస
5. ఈ ంతం ష ప త ల జ ష
ఈ ం ం నవ
ఆ క 371- (ఇ ప క బంధనల సం అం ంచబ ం
క టక ష ం ద -క టక ంతం) ర బ ం
2012 క 98 వ ంగ సవరణ చటం ంగం .
ప క బంధన సం గత యం ం ఏ యడ
అ వృ అవస ల ర లస న ం
ంతం, అ నవ వన ల పరచడం మ త ంచడం
వ క ర కరల అం ంచడం ంతం ం ఉ
మ మ వృ క సంసల జ ష .
2010 , సనసభ సనమండ
క టక ప క బంధనల ప క ల ఆ ం ం
క టక ష ం ద -క టక ం .
క టక ప త ం ప క అవస ఆ ం ం
ం బంధన . గవంతం య పయ ం
ష ం అత ంత కబ న ంతం అ వృ మ త ంచం
అంత - మ అంత - ం యత త ం ఉ శ ం క వృ
ష ం అస నత .
ప క 37.1 ల ప క బంధనల సంబం ం న a

ఆ క నం. ష
371. క ల సంబం ం ప క బంధన
మ ష మ జ
371A. క సంబం ం ప క బంధన
809
ం
371B. అ ం సంబం ం ప క బంధన
371C. మ సంబం ం ప క బంధన
371D. ఆంధ సంబం ం ప క బంధన
ప లం ణ ష ం
371E. ఆం ంట వ పన
ప
371F. ంసంబం ం ప క బంధన
371G. ం
సంబం ం ప క బంధన
371H. క సంబం ం ప క బంధన
అ చ ప
371- . సంబం ం ప క బంధన
371J. క సంబం ం ప క బంధన
క టక
1. XXI ' క, ప వరన మ ప క న
ం '.
2. ఈ ఆ క 7 వ సవ ంచబ ం ంగ
1956 సవరణ చటం మ ం నర వ కరణ
1960 చటం. ఆంధప ఈఆ క ం బ ం
1973 32 వ ంగ సవరణ చటం మ
371-D మ 371- అ ం త ల అం ంచబ ం
E.
3. ఈ ఆ క 13 వ రబ ం ంగ
4. గవర నఏ ఉండ డ
అత తప క య డద రణం ప ం
తన వ గత అమ య .
5. ం క షన ఉం
ం య క ఎ -అ ర మ -
స ల ర ఎ బడ
తమ .
810
7. అ ం జన ం ఆరవ నబ
ంగ .అ చ
, క ఆం ం మ ం గం
ం .
9. ఈ సం , ' ండ ం ' అ వ కరణ అం అ ం ం
ష ప , ఆర ప రం, ండ ం పక ంచవ .
10. ం ల 32 వ ంగం ం
11 . న ఆంధప ఏ ం
అ న ఆర , 1975.
12. ఈ ఆ క 53 వ ం ంగ
14. ఈ ఆ క 56 వ త ంచబ ం ంగ
15. ద - క టక ంతం ఆ ఉ
ఉతర క టక కబ న , అం , ల ,
ద , య , ప , మ బ .
811
PART-V
కప త
38. పం య
39.
812
38 పం య
రత శం పం య అ పదం ణ వ వస ం
T వద ప
క స ప లన. ఇ అ
1.
ంచ
ంచబ ం
ష సనసభల చ ల ప రం రత శం
వృ అప ం . అ
క 73 వ ంగ సవరణ చటం ంగబదం యబ ం
1992.
813
పం య కప మం
బల ం హ క
జనవ 1957 , రత ప త ం ఒక క య ం ం
స జ అ వృ ర కమం క ప ప ంచం
(1952) మ షన ఎ న స (1953) మ ంచ
న ప సం చర . ఈ క ర
బల ం హ . క తన క సమ ం ం
నవంబ 1957 మ ఈ పథ ఏ ల ర ం
'ప మ ం కరణ' క , వ
పం య . న ష :
1. అం ల పం య వ వస ఏ -
మ పం య , పం య స
మ ప ష .ఈ ఉం
ప క ఎ కల ప కరం ం యం అ సం ంచబ ం .
2. ఎ న మ పం య ఏ
ప , పం య స మ ప ష
ప కం ఎ బ న స ల ఏ .
3. అ ప కమ అ వృ ర క ల అప ం
ఈశ .
4. పం య స ఎ ఉం
ప ష సల , సమన యం మ ఉం
పర కక శ రం.
5. ప ష క క ర ఉం .
6. అ రం మ ధ త క జ న బ ఉం
ఈప మ సంసల .
7. త నంత వన ల ఈ సంసల బ
ల ర ంచ మ ర ర రం ంచం
ధత .
8. మ ంత అ పం య ఒక వ వస అ వృ
భ ష అ రం.
క 1958 క ఈ య అ లవృ అం
జనవ క ం. ం
మండ య
ఒ దృ pattern న న ప బటం మ అ వృ య ల వ యం
కప ల అ న ంత న . థ క మ
స త ఫండ ంట శ పం ఒ ఉం .
పం య ం న ద షం జ .
ఈ పథ అ బ 2, 1959 న ప నమం రం ం
814
జ త త ఆంధప ఉం
.
1959 ఈ వ వస అవలం ం . ఆ త త,
వ వస అవలం ం ం .
మధ పం య సంసల సృ ం నప
1960 ల , ఒక ష ం ం మ క సంబం ం ఉ
ల సంఖ , స మ ప ష క క నం,
పద లం, , ,ఆ కమ ద న . ఉ హరణ ,
జ - అవలం ంచ , త ళ క ం ం
ం - వ వస. మ ప మ ం అం ల క ం ం
వ వస. ఇం , జ -ఆంధప న , పం య
ప క క మ స శ వంత న
అ వృ , మ ష - జ న , ప ష
ప కమ అ వృ క అ నం న శ వంత న .
య పం య ల ం , అన యవ వస
న మ న ల ంచ పం య .
అధ యన బృం మ క
1960ం , అ క అధ యన బృం , క మ వ ం ఉ
కప క ధ అం ల ప ంచ య ంచబ
పం య వ వస. అ 38.1 ంద నబ .
ప క 38.1 పం య అధ యన బృం మ క
క.సం. సంవత రం అధ యనం బృందం / ర
నం క
1. 1960 క బ కరణ క ఆ
పం య గ ం
2. 1961 పం య ల వ ం ఎ
మ సహ ర సంస
3. 1961 పం య అధ యన బృందం .ఈశ ర
అ ష
4. య 1962 అధ యన బృందం .ఆ .
పం య
5. 1963 క అధ యనం బృందం ఆ ఆ క
పం య మసభ
ఉద మం
6. 1963 స ఆ బ మ ఎం. మ
కఅ ం ం నం Krishnayya
815
పం య సంస
7. 1963 పం య అధ యన బృందం . సం నం
ఆ క
8. 1965 పం య క . సం నం
ఎ క
9. 1965 ఆ స ంమ ఆ ఖ
పం య
10. 1966 పం య క . మచంద

క ం
11. 1969 నడం అధ యన బృందం . మ థ
క వల ం ఏ
మ పం య సంస
థ క అమ
సంస రణ చర
12. కరణ సం 1972 వ ం N.
ఐదవ పంచవర ప క Ramakrishnayya
స జ అ వృ మ
పం య
13. 1976 సంఘం క మ .ద
అ వృ మ పం య Choubey
అ హ క
ంబ 1977 , జన ప త ం ఒక క య ం ం
అ హ అధ కతన పం య సంస . ఇ
ఆగ 1978 తన క సమ ం 132 ం
న పం య వ వస న ద ంచ మ బ తం య
శం. ప న :
1. పం య క అం ల వ వస భ
ం అం ల వ వస, అన ప ష ,మ
ంద, ల స హం న మండల పం య
తం జ 15,000 ం 20,000 వర .
2. ం కరణ ఒక ద ం ఉం
ష కం ప దరణ ం న పర కణ.
3. ప ష ఎ ఉం త
ప క ధ త.
816
4. జ య లఅ క గ మ ం ఉం
పం య ఎ క .
5. పం య సంసల తప స అ ఉం
స ంత ఆ క వన ల స క ంచ ప ంచడం.
6. ఏ త కమం తప ం క ఆ ఉం
మ ల ఉం త య సనస ల క
క ం కమ ఆ కస ల సం ంచబ ం
స ఖ .
7. ష ప . అత
సంస త ం వసర
పం యన అ గ ంఅ నగసందర ంచ ం డ, ఎ క
ప ష ం ఆ ల జర .
8. య పం య ల ప క మృత ఉం
అ వృ పం య . అధ కత వ ం
అరతగల య త.
9. సంప ం ఒక ష ఖ ఎ కల అ
ఎ కల క షన ర ం ర ం
పం య ఎ క .
10. అ వృ ల ప ష బ
మ అ అ వృ బ ం యంతణ ప మ
పర కణ.
11. స చ ంద సంస ఇం ఖ న త ం
పం య సం పజల మద స క ంచడం.
12. ష ం పం య సం ఒక మం య ం
పం య వవ ల వ మం ల మండ
సంస .
13. ఎ , ఎ ల ప కన జ
జ .
14. ంగ ం ఇ
పం య సంస . ఇ అవసర న ఇ ం
(ప తత మ త )మ రంతర
ప .
ం జన ప త ం పతనం రణం
పద లం ర న త త, ఎ వం చర
ంద అ హ క .
అ , క టక, ప మ ం , ఆంధ అ
దృ ఉం పం య న ంప య ప చర ం
అ హ క క .
. . క
817
సం ప తం ఉన ప ల ఏ ట స ం క
వృ మ ద క లన ర క
అధ కతన ప క య ం
1985 క ష . క రణ వ ం
అ వృ ప య కమం క యబ ం మ ం
పం య ం . క క ష క ఈ దృ షయం
ప కరణ వ కం అ వృ ప లన బల నప ం
స తం వబ పం య సంస
' గ '. అం వల, క ఈ ం ం
పం య బ తం య మ న ంప య
వ వస:
(i) సంస, అం ప ష ఉం
ప మ ం కరణ పథకం లక ఖ త.
ఇ " ప క స న మ
అ వృ మ ప ష ప న న
అ అ వృ ర క ల ర హణ సం శ రం
ఆ ర ంచబ ం ."
(ii) మ వ ల పం య సంస
ప క సంబం ం ఒక ఖ న త ం ,
వృ ర క ల అమ మ పర కణ.
(iii) సమర
ష వంతం ప క ప కఉం ల బ యబ ం
ం కృత ప క.
(iv) అ వృ క షన సృ ం .
ఆయన ప ష ఎ ఆ స వ వహ ం
మ అ అ వృ ల ధతవ ం
.
(v) పం య సంసల ఎ క జర
కమం తప ం . ఒక అంతకం ఎ వ ఎ క న ఇ క ం
11 .
ఈ ధం క , ం కృత వ వస క పథకం
ప లన, కం పం య ప ఖ త ం ం
ప కమ అ వృ . ఈ షయం
క క (1986) ర న ం ఉం
- దం క క ం
ప క (1978) మ హ మంత క క
ప క (1984). ం క ం
థ క ం కృత ప క ఫంక
. హ మంత క ప క సమ ం ం
ప సం క క మం ంద. ం ం
న ,క క ఖ న త ం
818
ం కృత ప క అ క పం య అ ం
సంస ఈ ప య సంబంధం క ఉం
ం కృత ప క). క ర ం
క క సమన యకర ఉం , , అంద
అ వృ మ ప క రక . ఆ ధం , హ మంత
ఈ షయం క బల ం హ న ం ఉం
క , రత ప ల సంస రణల క ష ,
అ హ క మ వర . . . క
అ వృ త త ం
క క మ ఇ పం య ప న త ం ం
అ వృ ప లన.
ఎ ఎం ం క
1986 ం ప త ం దం య ఒక క య ం ం
'పం య సంసల న దరణ ఒక ప
ఎ ఎం అధ కతన ప మంమ అ వృ '
ం .ఇ ం ం .
(i) పం య సంస ంగబదం ఉం
ంచబ ం , ర ంచబ ం మ సంర ంచబ ం . ఈ ప జనం సం, త
రత ంగం అ యం ర బ . ఇ అ ం
ం మ సమగత స కం మ గణ యం యం
inviolate. ఇ ంగ బంధనల ంచ ం ం
పం య సంసల రణ, ఉ త మ య నఎ క .
(ii) లస య పం య ఏ .
(iii) మ పం య య ల నర వ క ం
మ ంత ఆచర య న . ఇ మ ఖత ం
సభ మ పత క ప మస .
(iv) మ పం య ల ఎ వ ఆ క వన ఉం .
(v) ప షం య న ఏ
పం య ఎ క ం ల ంచం
సంస , ర మ సంబం ం న ఇతర ష
ప .
ంగ క
1988 , ర ం కన క క ఉప క
ప ంచ ంగ అధ కతన ఏ యబ ం
ప జనం సం జ యమ ప ల ణం
ప క. ఈ క బ తం సం ం ం
పం య వ వస. ఇ ం ల ం :
819
1. పం య సంస ంగబదం ఉం
ం .
2. పం య ల పం య క అం ల వ వస
మం, మ .
3. ప ష పం య వ వస ఇ ఉం .
ఇ ప కమ అ వృ సంస ప
.
4. పం య సంసల ఐ పద లం ఉం
సంవత ల.
5. శ రం క ప ష క గ ష లం ఆ ఉం
లల.
6. వద ప కమ సమన య క ఏ
ప క సం మం అధ కతన ష .
ప ష ల అధ స ఉం .
7. పం య ష ల సంబం ం న వర త క త
మ ంగం ం పరచబ ం .
8. అం ల ట జ ష ప కన ఉం
జ . మ ళల జ ష ఉం .
9. ప ష ం ష ఆ కక ష ఏ .ఇ
క పం ప మ రదర ల ం
పం య సంసల ఆ క స యం.
10. క క ఎ ఆ స అ ఉం
ప ష .
క
నం మ ర క ల క 1988 ఏ యబ ం
ఎ అధ కతన ం .ఈ
"ఎంత ఉతమ న " అ పశ ప ంచమ క అ
పం య సంసల సమరవంతం యవ ”. ఈ సందర ం ,
క ఈ ం ం :
1. పం య ంగ ఇ
సంస .
2. పం య ల పం య క అం ల వ వస
మం, మ .
3. పం య సంసల పద లం ఐ ర ం
సంవత ల.
4. ల పం య ల స ఉం
ఎ క .
5. ఎ ,ఎ , మ ళల జ ష .
820
6. పం య సంసల ధ త ఉం
క ఆ క ప కల త మ అమ
అ వృ . ఈ ప జనం సం, ష ల ఉం
ంగం నబ ం .
7. పం య మృత ల వ య ,వ య అ రం ఇ
మ త నప మ ం .
8. ం ల సం ష ఆ క క ష ఏ
పం య ల ఆ క.
9. ష ఎ కల సంఘం ఏ
పం య ల ఎ క ర ంచడం.
క
ఇవ ఉ ం న సవరణ ం ంచ ఆ రం
ంగ మ పం య సంసల రకణ.
Constitutionalisation
ం ప తం
ం ప త ం 64 వ ం ప శ ం
ంగబదం య 1989 సభ సవరణ
పం య సంస మ మ ంత శ వంతం మ స తం
ఆ త. క భ 1989 ఆగ ఆ ం నప , అ
జ సభ ఆ ంచ . ఈ వం వ ం
ప పకం బ తం య పయ ం ం
స ఖ వ వస ం కరణ.
ం ప తం
షన ఫం ప త ం, అ రం ప న ంట
ం ప న మం త ఖ నవంబ 1989,
పం య బ తం య చర ం మ పక ం
సంస . 1990 , ష క ం ల స శం
ం అధ కతన మం చర వ
పం య సంసల బ త సంబం ం న సమస .
ప శ ప దనల స శం ఆ ం ం
ంగ సవరణ . పర వ నం , ంగబదం
సభ 1990 ంబ సవరణ ప శ టబ ం .
అ , ప త ం పతనం ఫ తం పతన ం .
నర ం ప తం
ప లన ం ప త ం
నర ం మ ఈ ష ప ం
పం య సంసల ం కరణ. ఇ వం సవ ంచబ ం
821
స ద అం ల ల ంచ ఈ షయం ప దన మ
కభ ంగ సవరణ ప శ ం
ంబ , 1991. ఈ వర 73 వ ంగం ఉద ం ం
సవరణ చటం 1992 మ 24 ఏ , 1993 న అమ వ ం 2.
822
1992 క 73RD సవరణ చటం
చటం క ఖత
ఈ చటం రత ం త - IX ం ం . ఈ గం
'పం య 'అ టబ ం మ ల ం బంధనల క ఉం ం
243 ం 243 O. అదనం , ఈ చటం త పద ండవ ం ం
ంగ .ఈ 29 ఫంకన క ఉం
పం య . ఇ ఆ క 243- వ వహ ం .
ఈ చటం ంగం ఆ క 40 ఆచర త క ఆకృ ఇ ం
ఇ ఇ ం ," ర ంచ ష ం చర ం ం
పం య మ అ మ అ రం ఇవ ం
స యం ప త ప య క ంచడం అవసరం. ”
ఈ సం ష నం క ల ఒక గం.
ఈ చటం పం య ంగ ఇ ం
సంస . ఇ య నప వ ం
ంగం గం. ఇం లం ష ప
త పం య అవలం ంచ ంగబద న ధ త ంద
చటం య కల ఏబంధనల అఎ క ణంకమం
పం . పర వర నంంచడం
, ం
ఇక ష ప త సంకల ం ఆ రప ఉం .
చటం క బంధనల ం వ భ ంచవ -
తప స మ స చ ంద. తప స (తప స )
చటం క బంధనల సృ ం ష చ ల
త పం య వ వస. స చ ంద బంధన , మ
, లఅ రం ర వ . అం వలన
చటం క స చ ంద బంధన లహ
క, జ య-ప ల మ ఇత వం క అం
త పం య అవలం ం ట ప లన.
అట ప మం ఈ చర ఒక ఖ న
శం ప మ సంస . ఇ ప బ ం
ప మం ప మ ం. ఇ ఒక ప త క వన
శం అట ప ంచడం.
ష లక
చటం క ఖ లక :
మసభ
823
ఈ చటం మసభ ఉప గప ం
పం య వ వస. ఇ న నవ ల న శ రం
పం య ప ఉన ఒక మం క ఓట
మ . అం వలన, ఇ అ న మఅ ం
పం య ంతం న న ఓట .ఇ అ ం మం యవ
అ మ మ ఇ వం ల ర ంచం
ఒక ష సనసభ ర ం .
- స
ప ఒక పం య క అం ల వ వస ఈ చటం అం ం
ష ం, అన మం, ఇంట య మ వద పం య
3 . అం వల, ఈ చర - క ణం ఏక పత ం
శ పం చ .అ , ఒక ష ం a
20 లకల ంచ జ వద పం య ఉండక వ
ఇంట య .
స మ పర ల ఎ క
మం, ఇంట య మ పం య స లంద
పజల ఎ బడ . ఇం , పర
ఇంట య మ పం య ల ఎ
indi-rectly-by మ ం ఎ బ నస ల ం .
అ , మ పం య పర ఉం
ఒక పం య ర ర మ ఒక పం య స
పత కం ప కం ఎ బ న స ల ఓ హ క ఉం
పం య ల .
ట జ ష
ల ట జ ష సం ఈ చటం అం ం
ప పం య (అం , ల ) న గ
పం య తం జ జ ష
ంతం. ఇం , ష సనసభ జ ష సం అం ం
ఎ మం , ఎ ల మ. పం య పర ల
ఈ చటం ంట ఒక వం కం త వ ం జ ష సం అం ం
మ ళల తం ట సంఖ ( ట సంఖ స
ఎ , ఎ ల ం న మ ళల ంచబ ం ). ఇం , త వ
పర ల తం ల ల ంట ఒక వం కం ఎ వ
ప పం య మ ళల ంచబడ .
ఈ చటం ఏ ఒక ష సనసభ అ రం ఇ ం
ఏ పం య ల ల ట జ ష సం బంధన
824
కబ న అ లం ఏ పం య పర
తరగ .
ట జ ష ల ల జ ష
ల సం పం య ల అధ మ
న గ గ న త త ప వం ప ం ఉం
ఆ క 334 న లం (ఇ ప తం సంవత , అం
అం , 2020 వర ).
న న బంధన సంబం ం న ఇక డ గమ ం
పం య ల ట జ ష (స మ పర ఇద )
అ చ వ ంచ
ప . రణం ష ం స వ
జన పజ మ . ఈ బంధన ఉం
2000 క 83 వ ంగ సవరణ చటం త త ర బ ం .
పం య ల వ వ
ఈ చటం పం య ఐ ళ పద లం సం అం ం
ప . అ నప ,అ ర ం క ంచవ
పదం. ఇం , పం య ఉండ ఎ క ఉం
(ఎ) ఐ ళవవ య ం ; ( )
ర ,ఆ లల లప ం
ర .
, న లం ఎక డ ( సం క ం
పం య న ం ) ఆ లల క త వ, అ ఉండ డ
త పం య ఏ సం ఏ ఎ క ర ంచడం అవసరం
అ వం .
అం ం , ఒక ర ఏర న పం య a
వవ గ ం పం య త న ం
క న పం య లం న
అ క క న ం . ఇం లం , ఎ
అ ల ర త త న ం న పం య ఆనం ంచ
ఐ ళ లం న త పద ఉం ం
లం.
అనరత
ఒక వ ఎ బ నం అన
అత అన పం య స , (ఎ) ఏ చటం ప రం
సనసభ ఎ కల ప జనం సం సమయం అమ ఉం
సంబం త ష ం, ( ) ష సనసభ న ఏ చటం ప రం.
ఏ , అత త వ అ ఏ వ అన
అత 21 సంవత ల వయ ం నట 25 సంవత ల కం ఎ వ. ఇం , అ
825
అనరతల పశ అ వం అ ంచబడ
ష ఎ కల సంఘం
త క పర కణ, శ మ యంతణ
ఎ కల మ పం య ల అ ఎ క ర ంచడం
ష ఎ కల క ష ఉం . ఇ ఒక క ఉం ం
ఎ కల క షన గవర య ంచ . అత ప
వమ పద లం ర ంచబ ం
గవర . అత తప లయం ం ల ంచ డ
ఒక య ల ంచ ం న పద మ ఆ రం
ష 4. అత ప న ం ఉండ
అత మకం త త అత ప లత.
ష సనసభ అ ష ల సంబం ం బంధన యవ
పం య ల ఎ కల సంబం ం న .
అ మ
ష సనసభ పం య ల అ ం అ ల ఇవ వ
మ ప య అవసర న అ రం అవసరం
స యం ప త సంస . ఇ వం పథకం బంధన ఉండవ
వద పం య ల అ మ ధ తల పం సం
(ఎ) ప కల త సంబం ం త న
ఆ క అ వృ మ క యం; ( ) అమ
ఆ వృ మ క యం సం పథ
యబ న 29 ష ల సంబం ం అప ం
పద ండవ .
ఆ క
ష సనసభ (ఎ) వ య ,వ య పం య అ రం ఇవ వ
మ త నప , ం , మ ; ( ) ఒక పం య ంచం
ప , ం , మ ష ంవ వ
ప త ం; ( ) పం య ల ం -ఇ -ఎ య అం ంచం
ష ఏ కృత ం ;మ ( ) ంగం ర అం ంచం
పం య ల క అ డ ల జమ య ల.
ఆ కక ష
ఒక ష గవర , ప ఐ ళ త త, a
పం య ల ఆ క స ంచ ఆ కక ష .
ఇ గవర ఈ ం ం :
1. ప ంచవల న :
826
(ఎ) ష మ పం య ల మధ పం
ప , ం , ం మ వ న కర ఆ యం
ష ంమ పం -అట మధ ల ం
.
( )ప , ం , మ ల రయం
పం య ల ం .
( ) ఏ కృత ం పం య ల మం
21/07/2020 ృ ఇం య - స మ ఇతర ష ప కల సం | 6 వ ఎ ష
ష .
2. ఆక పరచ అవసర న చర
పం .
3. గవర ప జ ల సం ం నఏ ఇతర షయం
పం య ల ం .
సం ష సనసభ అం ంచవ
క ష , స ల అవసర న అరత మ
ఎం క నం.
క ష ర ల గవర ఉం
ష సనసభ ం న చర క .
ంద ఆ క క ష చర ల ం
అ బంధం ఒక ష ం క ఏ కృత ంచ అవసరం
పం య ల వన ( ప కన
ష ఆ కక ష న ).
లఆ
ష సనసభ సంబం ం బంధన యవ
పం య ల ల ర హణ మ ఆ ం
ల.
ంద త ం ల దర
ఈ గం క బంధన ంద ల వ . ,
య వ ంప ల షప ంచవ
అత న ధం న ం మ ల బ ఉం ం .
న ం ం న మ ం
ఈ చటం ం , లయ మ ల వ ంచ
ంమ ఇతర ం . ఈ ం ల , (ఎ)
ం మ జన ం 5 ; ( ) ండ ం
ఉన మ ;మ ( ) క ం
ం ఉన ప మ ం .
అ , ర ం ఈ గం క బంధనల ంచవ
అ వం న ం ల బ న ం మ జన ం మ
నవ . ఈ బంధన ప రం ర ం
827
"పం య ల ం " చటం ం

ఏ ”, 1996,
ం చటం.
ప తచ మ పం య ల న ం
పం య ల సంబం ం న అ ష చ అమ న
ఈ చటం రంభం ం ఒక సంవత రం గ వర .
మ ట లం , త పం య అవలం ం
ఈ చటం ఆ రం గ షం 24 ం ఒక సంవత రం వ వ
ఏ , 1993, ఇ ఈ చటం రం ం న .
ఏ , అ పం య ంట ఉ
పద లం వర చటం రంభం తప , తప
ష సనసభ త ర ర ం .
పర వ నం , పం య చర ల ఆ ం
73 వ ప రం త వ వస అవలం ంచ 1993 మ 1994
1992 క ంగ సవరణ చటం.
ఎ కల ష ల ల
ఎ కల ష ల ల ఈ చటం అ ం ం
పం జకవ ల. సంబం
ష ం నటఏ చటంం క కత పక ం ం
జకవ ల ఏ ప ంచ . ఇ మ ంత ప ం ం
ఏ పం య ఎ క ప ంచబడ
ఎ కల ష అ వం అ రం మ అ వం పద సమ ంచబ ం
ష సనసభ అం ం ం .
పద ండవ
ఇ ప ఉం న ం 29 ఫంకన అం ల క ఉం
పం య ల:
1. వ వ య సరణ స వ వ యం
2. దల, సంస రణల అమ ,
ఏ కరణ మ ల ప రకణ
3. న దల, ర హణ మ ట అ వృ
4. ప సంవరక, ,
5. మత సంపద
6. క అట మ వ వ య అట
7. న అట ఉత
8. ఆ ర ం ప శమల స న తర ప శమ
9. , మం మ ర ప శమ
10. ణ గృ
11.
828
12. ఇంధనం మ ప సం
13. , కల , వం న , పడవ , జల మ ఇతర
క ష
14. పం స ణ కరణ
15. ంప తర శ వన
16. ద క లన ర కమం
17. థ క మ ధ క ఠ లల స ద
18. ం క కణ మ వృ ద
19. వ జన మ అన క ద
20. గం ల
21. ంస క రక
22. మ ఉత
23. ఆ ప , థ కఆ గ ం ల స ఆ గంమ ధం
మ న
24. ంబ సం మం
25. మ ళ మ లల అ వృ
26. క ం ల సం మం స క సం మం మ
న క ప పక త
27. బల న వ ల సం మం, మ ఖం
మ గ
28. ప పం వ వస
29. స జ ఆ ల ర హణ.
829
సం ర మ లంట బంధన
ఇ , తప స (
తప స ) మ స చ ంద ( చకణ ఐ క) బంధన
(లక ) 73 వ ంగ సవరణ చటం (1992) గం
ంగం క IX:
ఎ. తప స బంధన
1. ఒక మం ల స హం మసభ సంస.
2. మం పం య ల పన, ఇంట య మ
.
3. మం పం -అ అ ట పత క ఎ క ,
ఇంట య మ .
4. పం య ల పర పద ప క ఎ క
ఇంట య మ .
5. ర ర మ ఇతర స ల ఓ హ a
పత కం ప కం పం య ఎ క .
6. ఎ కల య క స వయ 21 సంవత
పం .
7. ఎ ల ట (స మ పర ) జ ష
మ ల పం య ల ఎ .
8. డవ వం ట జ ష (స మ పర ఇద )
ల పం య ల మ ళల .
9. అ ల పం -అ సం ఐ ళ పద లం ం మ
ఒక ళ ఆ ల త ఎ క ర ంచడం
ఏ పం య క అ గమనం.
10. ర ంచడం సం ష ఎ కల సంఘం ఏ
పం య ల ఎ క .
11. ప ఐ త త ష ఆ కక ష క ంగం
పం య ల ఆ క స ంచ సంవత .
B. స చ ంద బంధన
1. మసభ అ మ ఇవ డం
మ .
2. ర ర ఎ క పద ర ంచడం
మ పం య .
3. మ పర ల ధ ం ఇవ డం
పం య ఇంట య పం య ల a
830
ఇంట య పం య షం
పం .
4. ఇంట య పర ల ధ ం ఇవ డం
పం య ల పం య .
5. ర ం స ల ధ ం ఇవ డం ( ం
ఇ )మ ష సనసభ (ఉభయ సభ )
ధ ల పం య తమ జకవ వ .
6. ట జ ష ఇవ డం (స మ పర ఇద )
ఏ పం య ల కబ న తరగ ల సం.
7. పం య ల క ం అ ,అ ఇవ డం
స యం ప త సంస ప య ( పం , త
అ స యంప పత సంస ).
8. పం య ల అ మ ధ తల పం
ఆ వృ మ క యం సం ప కల దం యం ; మ
పద ండవ ఉన 29 ఫంకన అ ం ర ంచ
ంగ .
9. పం య ల ఆ క అ ల ఇవ డం, అం అ రం ఇవ డం
ప , ం , మ వ యడం, వ యడం మ తన .
10. ప , ం , ం మ వ ల పం య ంచడం
మ ష ప తం క ం ం .
11. ం పం -అట ం -ఇ -ఎ ఇవ డం
ష ఏ కృత .
12. అ డ ల జమ య ల ం అం ంచడం
పం .
831
ఆ 1996 (ఎ న )
పం య ల సంబం ం న ంగం IX బంధన

ఐదవ ం ల వ ంచ . అ ,
ర ం ఈ బంధనల అ వం ం ల స ంచవ
అ వం న ం మ నవ . ంద
బంధన, ర ం “ బంధన
పం య ( ం ల ం ) చటం ”, 1996, ప ఖం
చటం ం చటం అ .
ప తం (2019), ప ఐదవ ం ఉ .ఇ :
ఆంధప , లం ణ, ఛ గ h ◌్, జ , చ ప ,
రం , మధ ప , మ ష , ఒ మ జ .అ
ప అవసర న సమ చ ల ం ం
సంబం త పం య చ ల సవ ంచడం.
చటం కల
చటం కల ఈ ం ధం ఉ 6:
1. సంబం ం న ంగం IX బంధనల స ంచడం

ల న ం ల పం య
2. జన జ ఎ వ మం స యం లన అం ంచడం
3. ప మ ం మ లన క ఉండటం మ
మసభ అ ర క ల ందకం యం
4. త న ప ల చ ం ంచ
ంప య పద
5. జ ల సంప మ ఆ ల ప ర ంచడం మ సంర ంచడం
క
6. ష ల తన పం య ల అ రం ఇవ డం
జన అవస ల అ ల నఅ
7. ఉన త పం య ల from ంచ ం ంచ
వ పం య ల అ మ అ రం
మసభ
చటం క లక
చటం క లక ( బంధన ) ం ధం ఉ :
1. ం ల పం య ల ష చటం
ఆ ర చటం, కమ
క మతపర న పద మ ంప య ర హణ పద
స జ వన .
832
2. ఒక మం రణం సం స క ఉం ం
మం ల స హం a
సంఘం మ సంప ల అ ణం వవ ల ర ంచడం
మ కస .
3. ప మం వ ల న మసభ ఉం ం
ఓట రబ
మ పం య .
4. ప మసభ ప ర ంచ సమ మ
పజల సంప మ ఆ ల , ంస కత ప ర ంచం
ం , స జ వన మ ఆ ర
ద ప రం.
5. ప మసభ-
(i) కప క , రక మ ల ఆ ంచడం
ప ం ఆ వృ
మ పం య అమ ; మ
(ii) ంద ఉన ల ల ం ధతవ ం
ద క లన మ ఇతర ర క .
6. మ ప పం య ందవల ఉం ం
నమసభ
ప క ం , ర కల మ గం క ధృ కరణ
.
7. ప ం ల ట జ ష
పం య జ అ తం ఉం
జ ష ఇవ వల న సం
ంగం IX. అ , జ ష
గ తం సగం కం త వ ఉండ డ
ట సంఖ . ఇం , ర ర కఅ
అ ల పం య సం ంచబడ
.
8. ష ప త ం అ వం గల యవ
వద పం య ధం
ఇంట య పం య . అ ం
ష తం స ల ప వం ంచ డ
ఆ పం య ఎ బడ .
9. త న మసభ పం య
నం ం సంప ం
అ వృ ల సం మ న సం ం ం
అ వం ల ప త నవ ల న సం క ంచడం
ం . అ , అస ప క మ
ం ల ల అమ ఉం
ష సమన యం.
833
10. న వన ల ప క మ ర హణ
వద ం పం య ల అప ంచబడ
తన .
11. వద మసభ పం య ల
ం మం సం త న తప స
న ఖ ల సం ం
ం .
12. మసభ క ంద
తన పం య మం య తప స
న ఖ ల లం య .
13. ం ల పం య ల ఇవ డం
రం ంచ అవసర న అ మ అ రం
స యం ప త సంస , ష సనసభ ప ం
తన పం య ఉం
మసభ ప కం ఇవ బ ం -
(i) అమ అ రం యం ం ప తం అ రం
మ ఏ మ గం
(ii) న అట ఉత ల జ నం
(iii) ఆ ప కరణ ం అ రం
మ ఏ చట ద న ప కరణ న ద ంచ త న చర వడం
గ క
(iv) మ ట ర ం అ రం
(v) డ ఇవ డం యంతణ ం అ రం
గ
(vi) సంస మ చరణ యంతణ ం అ రం
అ క రం
(vii) అ వం pl సం కప క మ వన ల యం ం అ రం
జన ఉప ప కల స
14. ష చ భదత క ఉం
ఉన త ఉన పం య అ ల and ంచ మ
సభ.వ మం ఏ పం య అ రం
15. ష సనసభ ఈ అ స ంచ పయ ం
పకల న ట ంగం ఆరవ
పం య ల ప ల ఏ
ం ల .
16. ఏ చటం క ఏ బంధన (పం య ల సంబం ం న
ం ) క బంధనల న ం ఉం ం
ఈ చటం ఒక సంవత రం గ సమ అమ ఉండ
ఈ చటం ష ప అం రం ం న 7 .
834
ఏ , అ పం య అ వం ం ఉ
క ంచక పదం వర న ం
ష సనసభ .
835
పం య క
ండవ ప ల సంస రణల క ష ఆ ఇం (2005–
2009) పం య ఆ య వన ల సంగ ం ం
సంస ( ఆ ఐ )మ ఆ క సమస ఈ ం ధం 7 ఎ :
1. ంగం IX ప న గం వ వహ ం
PRI ల క ణ రత జ న బలం
ఈ సంసల క స యంప ప మ మర ం ం ం క బంధన
ఆ క ఆ రప ఉం ం ( మర ం స
ంత వన ల ఉత యం ). రణం , మన శం పం య
ం ల క ంచం :
(i) ఆ రం ంద ప త ం ం
ంద ఆ క క ష
ంగం ఆ క 280.
(ii) ఆ రం ష ప త ం ం పం
కళ ప రం ష ఆ క క ష
243 .
(iii) ష ప తం ం / ం .
(iv) ంట న ంద - ష ం
పథ మ అదన ంద స యం.
(v) అంతరత వన ల ఉత (ప మ ప తర).
2. శ పం , త న శద ప
పం య ల ఆ క రత. పం య స ంతం
వన త వ. రళ, క టక, త ళ
PRI ల పగ లమ ం
రత అక డ , పం య ఉ
ప త ల ఆ రప ఉం ం . ఈ ం యవ
సత :
(i) పం య అంతరత వన ల ఉత బల నం ఉం . T
ంతవర సన ప రణం మ ంతవర పం రణం ఉం
ఆ వ యడం ంత అ షత.
(ii) పం య య ం వ ంట ఎ వ ఆ రప ఉం
ష ప .
(iii) య మ ఎ ం మం ప న గం
ప పథకం ప క న . పం య ల ప ఉం
వ యం యడం కం మ వశ త.
(iv) ష ప తమ ంత ఆ క దృ ఉం
పం య ల ంచ ఆస పడం .
(v) వం ష న పద ండవ ష ల
836
ద , ఆ గ సంరకణ, సరఫ , ధంమ m

ఇ దల, ఇ ష ప త ం భయంకర న
ఈ ర క ల అమ ధతమ అత
వ యం.
(vi) తం ద, పం య h
ధ త వన స .
3. అ , సం
ర పరం , ల ప ణం
ంద / ష ప త ం పం య బ ం
ర క ప న గం, PRI క ంత వన
తరం ఆ క క ఆత . ఇ త
వన ల పశ ; ఇ కప కఉ
ఒక వ వ రం పజల ప ం వ వస
ఎ బ న శ రం. ఇ సంస జ ఉం ం
.
4. ంత వన ల కరణ పరం , మ పం య
ల త కం న ఉన ం న ప ఉం
స ంత , న ం త ఆ రప ఉం
అంతరత ఉత సం , మ ప తర ఆ యం
వన .
5. ష పం య చ వర ప ఇ
మ పం య ల అ . కఆ య
ఇంట య మ పం య (ప మ -
ప ) న ఉంచబ ం మ ప తం యబ ం
వ , , మ వం య ం
కన వ , హ లన , ం
మ మ ంద .
6. ధ ష చ ల అధ యనం అ క ం
ప , ం , మ అ రప వ
మ పం య . ఈ ఇం ఆ , -
ఎ / , ష , ం / , / ఆ
హ , దప / , , ప
వవ య ,ప లన , ధం/ దల /
కన , ట / , ం / ,ఎ ష
మ ఉత మ పం గల ప .
837
ప ప సం ర
ంగ మ రకణ
73 వ సవరణ చటం (1992), పం య ప
ఇ ష ( ఆ ఐ ) సంతృ కరం మ వర
ఆం న . ఈ ఉప-ఆ మ ప ధ ర
ఈ ం ధం 7 :
1. త నంత అ రం క వడం:
3F ల పం య త న చర (అన , , మ
ఫంకన ) దల య ఆ ఐల
ంగబదం ం న ఫంక . ఇం , అ అత వసరం
అప ం న ధ తల స ల ఆ ఐల వన ఉ
ళ .ఎ ఎ ( క ష )ఉ
ల సమ ం , త వ
అమ ం ఆ క ధత ంచ చర ం
PRI .
2. క అ క యంతణ: ,
పం య ల అ న ఉం .
అం వల మ పం య సర ం ఖ ఉం ం
ల సం ల ల సంద ం అ రణ సమయం
మ / ం క ఆ దం. బ ం ఈ పరస ర చర
ఎ నప సర ం త లయం వ క ం .
3. ల క స వం: ం ఉ .ప
ఒక ష పథకం ంద న అంద ఎల తన
ం .ఇ అ త రక ల ం
ప న లత వఖ .
4. ప త ల అ కం ఆ రపడటం: ఎ
అం న డ మ ంత ఫండ స క ం
ప త ం పం య ల అ కం ఆ రపడటం
. పం య వన ల ంచన మ బ
బయ ం ల క ంచం , పజ అభ ం అవ శం త వ
కఆ .
5. ఆ క అ ల ఉప ంచ అ షత: ఒక ఖ న శ
GP ( మ పం య ) ం న ప ం హ
ఆ , రం, , ఉత మ అం ం న వల ,
బ రంగ మ వం . త వ పం య ఉప
ప వ య మ వ య ఆ క శ . దన
పం య తల టడం అం ప ంచడం కషం
838
స ంత జకవరం, ఖ ం వ న
సంఘం.
6. మసభ : మసభల అ రం ఇవ డం
రదర కత శ వంత న ఆ ధం ఉండవ ,
జ తనం మ అట ల ప యం సం.
అ నప , అ క ష చ అ ల ం య
మసభల ఎ వం ంచబడ
ఈశ లప అ ల జ .
7. స ంతర శ ల సృ : తర , స ంతర శ ( )
గవంత న అమ మ అంతకం ఎ వ సం సృ ంచబ ం
జ తనం. అ , అ ం ంచ త వఆ ఉ
పక త జ ల స ల త ం ,
వడం, అ మ ఉన త వ ల గ మ ం. ష (
ప ం ) తర ప న సవం ల ట యడం, సృ ంచడం
స , ద ంద త ం మ ఉన మ మధ ప కరణ
త మ . క చటబద న స నం ం
ఆ ఐ మ ఆ ఐల ఉన వల హప
వన ల ఎం ం .
8. లవ న కస : ద సంఖ మ పం య
సమయం ర ద . 25 తం
మ పం య ల థ క లయ భవ .
ప క, పర కణ ద న సం వర
.
ఆ ఐల క ఎ బ న ద సంఖ ప -
అక అక మ తల ం ం ం &
ధత , రక , , వ వస . తర సం
మం , సంబం త మ ఆవరన కణ లం , య
ల స ర ంచం .
అ మ ఇంట య పం య ఉన ప
కం
కం టరం క కర ంయబ
ఉన ం , వలం
ంచబ20%ం .మ పం య , మం త
పం య ల కం ం కర ం .
ప క 38.2 ఒక పం య ల సంబం ం న
243. రచ
243A. మసభ
243B. పం య ల ంగం
839
243C. పం య ల
243D. ట జ ష
243E. పం య లవవ ,మ ద న
243F. సభ అనరత
243G. పం య లఅ ,అ రం మ ధత
243H. ప ం అ మ
పం
243 . ఆ క స క సం ఆ క క ష క ంగం
నం
243J. పం య ల లఆ
243K. పం య ల ఎ క
243L. ంద త ం ల దర
243M. ం ల వ ంచ డ
243N. ఇప ఉన చ మ పం య ల న ం
243-O. ఎ కల ష ల ల అ
ప క 38.3 పం య సంసల (2019) 8
క.సం. నం షం పం య
ఇ ష
1. ఆంధప 1. మ పం య
2. మండల ప ష
3. ప ష
2. అ చ ప 1. మ పం య
2. అంచ స
3. ప ష
3. అ ం 1. పం య
2. తన పం య
3. ప ష
4. 1. మ పం య
2. పం య స
3. ప ష
5. చ స 1. మ పం య
2. జనప పం య
3. పం య
840
6. 1. మ పం య
2. పం య
7. జ 1. మ పం య
2. పం య
3. పం య
8. హ 1. మ పం య
2. పం య స
3. ప ష
9. చ ప 1. మ పం య
2. పం య స
3. పం య
10. రం 1. మ పం య
2. పం య స
3. పం య
11. క టక 1. మ పం య
2. పం య
3. పం య
12. రళ 1. మ పం య
2. పం య ల యం
3. పం య
13. మధ ప 1. మ పం య
2. పం య ల యం
3. పం య
14. మ ష 1. మ పం య
2. పం య స
3. ప ష
15. మ 1. మ పం య
2. పం య
16. ఒ 1. మ పం య
2. పం య స
3. ప ష
17. పం 1. మ పం య
2. పం య స
3. ప ష
18. జ 1. మ పం య
2. పం య స
3. ప ష
841
19. ం 1. మ పం య
2. పం య
20. త ళ 1. మ పం య
2. పం
3. య య
పం సం
21. లం ణ 1. మ పం య
2. మండల ప ష
3. ప ష
22. ర 1. మ పం య
2. పం య స
3. పం య
23. ఉతర ప 1. మ పం య
2. త పం య
3. పం య
24. ఉత ఖం 1. మ పం య
2. ఇంట య
పం య
3. పం య
25. ప మ ం 1. మ పం య
2. పం య స
3. ప ష
ప క 38.4 పం య ప మం 9
I. ద తరం పం య ల
1948- పం య త ంగ అ ం చర
49 ర య జ ల
1950 రత ంగం జనవ 26 ం అమ వ ం ;
ష నం క మ పం య ల
'స యం ప త ' (ఆ 40)
1952 క వల ం ం 2 న దల ం nd అ బ
జనవ య ంచబ న 1957 బల ం హ క సమ ం ం
క నవంబ 24 న
1958- అ క ష ప త పం య చ ల అమ
60 అం ల పం య వ వస వడం
1959 జవహ ద తరం పం య రం ం
842
2న జ వద nd అ బ రళ
రళ అ ం ప శ టబ ం ; అ ం త త
ర
1964- ద తరం పం య సంసల ణత
77
II. ండవ తరం పం య ల దల మ ణత

1978 పం య ఎ క ప మ ం ప కన జ
4 న వ ండవ తరం రంభం - ం
పం య .
పం య ల ప అ హ క య ం
12 ంబ 1977 న, ఆగ 21 న తన క సమ ం ం
1983 క టక ప త ం త ఆ చ అమ ం
1984 ప క హ మంత క ,
ంబ 1982 ప సంఘం య ం ం ,
1985 క టక తన ఆ చటంక సమ షం పం అం రం ం ం ; వ ం
14 న అమ వ ఆగ
1985 ణ ప ల అం ల క
అ వృ , ప సంఘం 25 న య ం ం
, ంబ తన క సమ ం ం
1986 ఆంధప ప మ ం మ క టకల అ స ం
పం య డ
1987 క టక జనవ పం య ఎ క ర ం ం
1990- పం య ల క ం హ ల ంద వ
92 క టక
III. పం య క ం కరణ
1986 ఎ ఎ ం క నవంబ 27 న తన క సమ ం ం ;
పం య ల ంగ ం
ర ం క 1988 కన క ఒక ఉప-
ప గ ంచవల న . . ంగ అధ కతన క
ంగ సవరణ
1989 64 వ ంగ సవరణ ర ం ప శ టబ ం
15 న; అ బ 15 న జ సభ ఓ ం
1990 74 వ ంగ సవరణ ర ం ప శ టబ ం
ంబ 7 న; క భ ర
843
1991 72 వ (పం య )మ 73 వ ( ) సవరణ

ర ం ప శ ; ర ం ం ంచబ ం
ంబ క ఎం ం
1992 క భ ంబ 22 న ం ల ఆ ం ం ; జ సభ
ంబ 23 న సభ ం
1993 73 వ సవరణ చటం, 1992 ఏ 24 ం అమ వ ం
74 వ సవరణ చటం, 1992 1 ం అమ వ ం
1993 అ ష ప 30 మధ అ ణతచ ల ఆ ం ,
94 1993 మ 23 ఏ , 1994
1994 మధ ప 73 వ ంద పం య ఎ క ర ం ం
30 న సవరణ పం
1996 పం య ల ం ( ం
ం ) చటం, 1996, 73 వ సవరణ చ స ం ం
ం ంబ 24 ం అమ వ .
రళ ఆగ 16 న ం రం ం ం
2001 23 సంవత ల త త (ఏ 11-30) పం య ఎ కల ర ం ం
2001 83 వ ంగ సవరణ చటం, 2000 కళ సవ ం ం . 243 ఎం
ల సం జ షన పం య
అ చ ప - పం య ఎ కల రం గమం
త పం ంద ఇం ఉంచ
ప క 38.5 పం య సంబం ం న క (త త
Constitutionalisation)
క.సంక. ర య త ం
నం
1. పం ల 2001 2001
అ మ
పం య
ఇ ష
2. ల స హం ఆ 2005 2006
వద ప క మచంద
3. మ . Rajwant 2008 2008

వ త సం
ప క సం
844
4. క 2010 2012
DRDA క న ణం మచంద
( ణ
అ వృ సంస)
5. లక మ శంక 2012 2013
పం య ల సమ ంచడం అయ
సమరవంత న వ సం
ప వ మ
వ
1. ' క ప త ం' అ షయం ష ం ప ంచబ ం
ంగం ఏడవ ంద .
2. ఈ క భ ంబ 22 న ఆ ం ం ,
1992, మ జ సభ 23 ంబ , 1992 న.
త త, 17 ష అ ం ఆ ం మ
20 ఏ , 1993 న అధ అం రం ం ం .
3. ఈ బంధనల ం ఈ చటం ర ం :
(ఎ) పం య అం ఒక సంస (ఏ అ )
ణ ం ల స యం ప ).
( ) మం అం గవర న మం
ఈ ప జనం సం ఒక మం ఉండ ప ష ,మ
న లస క ఉం ం .
( ) ఇంట య అం మం మధ
మ గవర న పజల
ఈ ప జనం సం ష .
( ) అం ష ం .
4. య అత లయం ం ల ంచవ
ర ం ర అధ .
అం ష ఎ కల క షన ఉండ డ
గవర య ం నప లం .
5. ప తం (2019), రత శం ప ం ల క ఉ .
అ : ఆంధప , లం ణ, రం ,
ఛ గ h ◌్, జ , చ ప , మధ ప ,
మ ష ,ఒ మ జ . ప తం (2019),
తం ప జన ం (స యంప ప )ఉ
అ ం (3), లయ (3), ర (1) మ
ం (3).
845
6. ఎ . . ం , ం ల పం య , త,
2001, . 26.
7. ఈ చటం 24 న ష ప అం రం ం ం
ంబ , 1996.
7. ండవ ప ల సంస రణల క ష , ప త ం
ఆ ఇం , ఆ క గవ , 2007, 151-154.
7b. పం య మం త ఖ, రత ప త ం,
పం య (2011–16), 11–12, 23 మ 7–8.
8. పద డవ ఆ క క ష క (2010–2015),
II, ంబ 2009, 424-426.
9. పం య న కరణ, అ బ , 2002, ఇ ఆ ష
, Delhi ◌ి .
846
39 ర లక
రత శం 'అర క గవర ం ' అ పదం ం

T పజ
ఎ నప
ప త ం ఒక ష పటణ ం
పటణ ంత ప లన
. పటణ కఅ రప
ప తం యబ ం , ఇ ంచబ ం
ఈ ప జనం ష ప త ం 1 .
రత శం ఎ ర ల పటణ క ప ఉ -
ప ష , , ఏ క , ఏ
క , కం ం , , ట మ ష
ప జన ఏ .
పటణ ప త వ వస ంగబదం యబ ం
1992 క 74 వ ంగ సవరణ చటం. ంద ,
'పటణ క ప త ం' అ అంశం ం ప ష ంచబ ం
మం త ఖ :
(i) గృహ, పటణ వ వ ల మం త ఖ.
(ii) కం ం ల షయం రకణ మం త ఖ
(iii) ంద త ం ల షయం ం వ వ ల మం త ఖ
847
అర లప మం
క
పటణ క ప త సంస మ అ వృ ం
ఆ క రత శం లన . ఇం ప న సంఘటన
సందర ం ం ధం ఉ :
(i) 1688 , రత శం ట ద ప ష వద ంచబ ం
మ .
(ii) 1726 , ప ష ం ంచబ మ
కలక .
(iii) ఆ క ం కరణ క 1870 నం
క స ప లన సంసల అ వృ visual ం ం .
(iv) క 1882 నం ' ' పశం ంచబ ం
రతక సశం
ప లనక-స యం
క ప '. అత
త ం. తం అ
(v) ం కరణ య క ష య ంచబ ం
1907 మ ఇ 1909 తన క సమ ం ం . ర
Hobhouse.
(vi) ల ప శ నడ క పథకం ంద
రత ప త చటం 1919, క స ప లన అ ం
ధ త న ర ధ త ంద బ యబ న షయం
మం .
(vii) 1924 , కం ం చ ందం ఆ ం ం
సనసభ.
(viii) ప శ న ం య స యంప ప పథకం ంద
రత ప త చటం 1935, క స ప లన
ం య అంశం పక ం .
క మ క ష
ందం య ం న క ,క ష
పటణ క ప లప పరచ ప తం
39.1 ంద నబ .
Constitutionalisation
ఆగ 1989 , ం ప త ం 65 వ నం ప శ ం
కభ ంగ సవరణ (అన గ క ).
ప సంసల బ తం యడం మ న ద ంచడం ఈ
848
ంగ ఇవ డం . ఉన ప
కభ ఆ ం ం , ఇ జ సభ ఓ ం
అ బ 1989 మ అం వల, ం .
39.1 అర క క మ క ష
ప
క.సం. ఇయ క / ర
నం క ష
1. 1949-51 క ఆ క రణ . .వట
క
2. 1953-54 ప ల రణ మ ౖ
క ష
3. 1963-65 కణ క -ఉ - అహ
ప ఉ ల
4. 1963-66 ణ-పటణ సంబంధం ఎ
క
5. 1963 మం ల క ర జ
ఆ క వృ
పటణ క వన
6. 1965-68 క -
ప కప
ఉ
7. 1974 బ క జప ఖ
అ ప ష సంస రణ
8. 1982 ఆ స .ఎ
ంగం, అ మ
పటణ క చ
శ మ ప
ష
9. 1985-88 యక ష ఆ ఎం
పట కరణ
ం తృత ం షన ఫం ప త ం ప శ ం
1990 ంబ సభ గ క సవ ం .
849
ఏ , ఆ ంచబడ మ వ ం
కభర .
నర ం ప తం సవ ం న ప శ ం
ంబ 1991 కభ ప ం .ఇ వర
1992 క 74 వ ంగ సవరణ చటం ఉద ం వ ం
1 1993 ం అమ వ ం 2.
850
ఈ చటం రత ం త IX-A ం ం .ఈ
గం ' ' అ అరత ం ం మ ం బంధనల క ఉం ం
243- ం 243- వర . అదనం , ఈ చటం త ం ం
ం ప ండవ .ఈ ప ఉ
ల క త క అం . ఇ ఆ క 243-W వ వహ ం .
ఈ చటం ల ంగ ఇ ం . ఇ ఉం
ంగం య న గం ప వ ం .
మ ట లం , ష ప ంగ ధ త ఉ
ల క త వ వస అ స ంచ
చటం క బంధన .
ఈ చటం పట న ంప యడం మ బ తం యడం
ప త అ క సమరవంతం ప
ప త ం.
ష లక
చటం క ఖ లక :
ర ల
ఈ చటం ం ర ల ం అం ం
ప షం .
1. ప వరన సం ఒక నగ పం య (ఏ అ )
ంతం 3 .
2. న పటణ ం ప .
3. ద పటణ ం ప ష .
, ఒక న ం ఉం . పటణ ంతం ఉం
ప వల క సంస అం ం ,
అ గవర ఆ ం క అ నవ .
అ వం సందర ం , ఏ యక వ .
గవర ప వరన ం , న పట
ంతం ద పటణ ంతం, ఈ ం అం ల దృ ఉం :
(ఎ) ంతం కజ .
( ) అం జ ందత.
( ) క ప లన సం వ ఆ యం.
( )వవ తర ర క ల ఉ తం.
(ఇ) ఆ క ఖ త.
(ఎ ) అత స ం ఇతర అం .
851
స లంద ఎ బడ
ప ంత
వబపజ . ఈక ప జనం
జకవ సం, ప భ ంచబప . ంతం
ష సనసభ ఎ కల పద అం ంచవ
పర . ఇ అం ంచవ
ం వ ల ధ ం.
1. ప ప క నం అ భవం ఉన వ
స ల ఓ హ ం ప లన
.
2. కభస మ ష సనసభ స
అ ం జకవ ల ం
కం ప ంతం.
3. జ సభ స మ ష సనసభ స
ప ప ఓట న యబ ం .
4. క ల అధ ( లక ం ).
క
ఒక ఒక
లక ఏ
క కప ఎ వ ఉ
లక అంతకం ఎ వ జ . ష సనసభ యవ
మ క ం సంబం ం బంధన a
లక మ ల ట నం
క ం .
ఇతర క
క ల , ష సనసభ ఉం
ఇతర క ల ంగం సం ఏ బంధన య అ మ ఉం .
అ వం క ల పర ల స యవ
.
ట జ ష
ఈ చటం ల ట జ ష సం అం ం
మ ప గ ష
ప ంతం తం జ జ . ఇం , అ
తం ంట ఒక వం కం త వ జ ష సం అం ం
మ ళల ట సంఖ ( జ న ట సంఖ స
ఎ మ ఎ ల ం న మ ళ సం).
జ షన ష సనసభ అం ంచవ
ఎ ,ఎ మ మ ళల ల పర ల ల .
ఇ ఏ ట జ ష సం ఏ బంధన యవ
852
ల పర ల ల అ లం ఉం
కబ న తరగ .
ట జ ష ల ల జ ష
ల సం ల అధ మ
న గ గ న త త ప వం ప ం ఉం
ఆ క 334 న లం (ఇ ప తం సంవత , అం
అం , 2020 వర ).
లవ వ
ఈ చటం ప ఐ ళ పద లం క ం .
అ , పద లం ర ం క ంచవ .
ఇం , ఉం ఎ క
(ఎ) ఐ ళవవ య ం ; ( )
ర ,ఆ లల లప ం
ర .
, న లం ఎక డ ( సం క ం
న )ఆ లల క త వ, అ ఉండ డ
త ఏ య ఏ ఎ క ర ంచడం అవసరం
అ వం .
అం ం , ఒక ర
ర లక సంఘం ఏర ం
య గ ం త న ం
ర యబ న న లం
అ క క న ం . ఇం లం , ఎ
అ లర త త న ం న ఆనం ంచ
ఐ ళ లం న త పద ఉం ం
లం.
ఈ చటం ర సంబం ం మ ం బంధనల ం :
(ఎ) స క న అవ శం ఇ
ర ం న ;మ ( )ఏచ సవరణ
అమ ఉన సమయం ర య ం ం
ఐ ళ లప ం .
అనరత
ఒక వ ఎ బ నం అన
స అత అన (ఎ) ఏ చటం ప రం
సనసభ ఎ కల ప జ ల సం అమ ఉన సమయం
సంబం త ష ం; ( ) ష ం న ఏ చటం ప రం
సనసభ. ఏ ,ఏవ అ నం అన
అత 21 ఏళ ం అత వయ 25 సంవత ల క త వ
సంవత ల. ఇం , అనరత క అ పశ ంచబడ
ష సనసభ వం అ రం ర ం .
853
ష ఎ కల సంఘం
ఎ కల మ ల అ ఎ క ర ంచడం
ష ఎ కల క ష ఇవ బ ం .
ష సనసభ అ ష ల సంబం ం బంధన యవ
ల ఎ కల సంబం ం న .
అ మ
ష సనసభ ల అ ం అ ల ఇవ వ
మ ప య అవసర న అ రం అవసరం
స యం ప త సంస . ఇ వం పథకం బంధన ఉండవ
వద ల అ మ ధ తల పం సం
(ఎ) ప కల త సంబం ం త న
ఆ క అ వృ మ క యం; ( ) అమ
ఆ వృ మ క యం సం పథ
ప ష ల సంబం ం అప ం
ప ండవ యబ ం .
ఆ క
ష సనసభ (ఎ) వ య ,వ య అ రం ఇవ వ
మ త నప , ం , మ ;( )a ంచం
ప , ం , మ వ
ప త ం; ( ) ల ం -ఇ -ఎ య అం ంచం
ష ఏ కృత ం ;మ ( ) ంగం ర అం ంచం
ల క అ డ ల జమ య ల.
ఆ కక ష
ప ఐ క సంవతష (ఇ లపం, యక ఆల కసం ఏ స ంయబ ం )
మ గవర ర యం :
1. ప ంచవల న :
(ఎ) ష మ ల మధ పం
ప , ం , మ ల క కర ఆ యం
ల ష మ ల ం
అ ల .
( )ప , ం , మ ల రయం
ల ంచవ .
( ) ఏ కృత ం ల మం
ష .
2. ఆ క పరచ అవసర న చర
ర లక.
854
3. గవర ప
జ ల సం ం నఏ ఇతర షయం
ల ం .
క ష ర ల గవర ఉం
ష సనసభ ం న చర క .
ంద ఆ క క ష చర ల ం
అ బంధం ఒక ష ం క ఏ కృత ంచ అవసరం
షం ల వన ( ప కన
ష ఆ కక ష న ).
లఆ
ష సనసభ సంబం ం బంధన యవ
ల ల ర హణ మ ఆ ం
ల.
ంద త ం ల దర
ఈ గం క బంధన ంద ల వ . ,
య వ ంప ల షప ంచవ
అత న ధం న ం మ ల బ ఉం ం .
న ం ం
ం మ జన ం ల ఈ చటం వ ంచ
4.ఇ క మ అ ల ప తం య
ప మ ం క ం .
అ , ర ం ఈ గం క బంధనల స ంచవ
అ వం న ం ల బ న ం మ జన ం మ
నవ .
ప కక
ప షం , ప క ఉం
పం య త న ప కల ఏ కృతం య క మ
,మ అ వృ ప క దం యడం
తం సం. ష సనసభ బంధన యవ
ం సంబం ం :
1. అ వం క ల ;
2. అ వం క ల స ల ఎ క నం;
3. ప క సంబం ం ఇ వం క ల ;
మ
4. అ వం పర ల ఎ క నం
క .
ప ఈ కచట
క ం ఒక ఎ బ నస వంఎ స ల ం
855
పం య మ
.క ఈస ల ధం
ణమ పటణ మధ ష అ తం ఉం
జ .
అ వం క ర ర అ వృ ం పం
ష ప ప క.
అ వృ ప క ం ంచడం , ప క
క ఉం
(ఎ) సంబం ం -
(i) పం య ల మధ ఉమ ఆస సంబం ం న ష మ
క ప క, గ మంస
ఇతర క మ సహజ వన , ఇం వల ం
కస మ ప వరణ ప రకణ;
(ii) అ అం ఉన వన ల ప మ రకం
క ;మ
( ) గవర వం సంస మ సంసల సంప ంచం
నవ .
ట ం క
ప ట ం ట ం క ఉం
అ వృ ప క దం య 5. ష సనసభ యవ
ం సంబం ం బంధన :
1. అ వం క ల ;
2. అ వం క ల స ల ఎ క నం;
3. ంట క అ వం క ట ధం
ప త ం, ష ప త ం మ ఇతర సంస ;
4. ప క సంబం ం ఇ వం క ల మ
ట ం సమన యం; మ
5. అ వం క ల పర ల ఎ నం.
ఈ చటం ఒక ట స ల ంట ం వం ల స ల ం
ప కక ఎ బ నస ఎ
మ ట పం య ల అధ
తమ ం ంతం. ఈ స ల ధం
క ష అ తం ఉం
లజ మ పం య
ట ంతం.
అ వం క ల అధ
ష ప అ వృ ప క.
అ వృ ప క ం ంచడం , ఒక మ నగర ప క
క ఉం
(ఎ) సంబం ం -
856
(i) మ పం య త నప క
(ii) ట ల మధ
ంతంఉమ
; ఆస సంబం ం న ష
- య , క సమన య కప క స
మ ఇతర క మ సహజ వన ల గ మ ం,
కస మ ప వర ల సమగ అ వృ
ప రకణ;
(iii) ప త ం ం న తం ల మ నత
రత శం మ ష ప త ం;
(iv) t బ లప మ స వం
రత ప త సంసల ట ంతం మ
ష ప తంమ అం ఉన ఇతర వన
ఆ క ఇతర ; మ
( ) గవర వం సంస మ సంసల సంప ంచం
నవ .
ప తచ మ ల న ం
ల సంబం ం న అ ష చ అమ న
ఈ చటం రంభం ం ఒక సంవత రం గ వర .
మ ట లం , ల క త అవలం ం
1 ం గ షం ఒక సంవత రం వ వ ఈ చటం ఆ రం ,
1993, ఇ ఈ చటం రం ం న .అ ,అ
ఇ రం ంచ ం ఉన
పద లం వర చటం న ం
ష సనసభ త ర .
ఎ కల ష ల ల
ఎ కల ష ల ల ఈ చటం అ ం ం
ర లక. సంబం ం న ఏ చటం క కత పక ం ం
జకవ ల ష ట ం
జకవ ల ఏ ప ంచ . ఇ మ ంత ప ం ం
ఏ ఎ క ప ంచబడ
ఎ కల ష అ వం అ రం మ అ వం పద సమ ంచబ ం
ష సనసభ అం ం ం .
ప ండవ
ఇ ప ఉం న ం 18 ఫంకన అం ల క ఉం
ల:
1. పటణ ప క స పటణ ప క;
2. గం యంతణ మ భవ ల ణం;
3. ఆ క మ క అ వృ ప క;
857
4. మ వం న ;
5.య, కమ జ ప జ ల సం సరఫ ;
6. పగ ం, ధ ం, సంరకణ మ ఘన వ
ర హణ;
7. అ వ ;
8. పటణ అట , ప వరణ ప రకణ మ ప రం
ప వరణ అం ;
9. స జం బల న వ ల ప జ ల ప ర ంచడం,
క ం మ న క క ం ల స ;
10. డల దల మ న కరణ;
11. పటణ ద క లన;
12. పటణ క మ వం క ,
ట , ఆట స ;
13. ంస క, మ ందర అం ల ప రం;
14. ఖననం మ శ న క , దహన సం మ దహన
మ శ న క ;
15. ప ల , జం ల ర ంచడం;
16. జన మ మర ల న స లక గ ం ;
17. , ం స ,బ ప స ప క
మ ప క ;మ
18. క మ టన ల యంతణ.
858
అర ప లర
ఈ ం ఎ ర ల పటణ క సంస రత శం సృ ంచబ
పటణ ం ల ప లన:
• ప ష
•
• ఏ క
• ఏ క
• కం ం
•
• ట
Pur ష పర ఏ
1. ప ష
ద నగ ల ప లన సం ప ష సృ ంచబడ
Delhi ◌ి ,ం , క , ద , ంగ మ ఇత .
సంబం త ష చర ల ంచబడ
ర ం చర ల సనసభ మ ంద త ం ల
రత శం. అ ప సం ఒక రణ చటం ఉండవ
ఒక ష ం సంస ప ప ప క చటం
ష .
ప ష అ ఉ ,అ ,
ం ం క మ క షన .
క ఉ శ రకమ సన గం
వ ష, అ. ఇ ంతమం ఎ న లరవ క ఉం నం క ం ఉ
ప ప లన అ భవం. పం , క
ఎ , ఎ , మ ళల ట జ ష స ఉం
74 వ ంగ సవరణ చటం ంచబ ం .
య యకత ం వ . అత స యం
య . అత ఒక సంవత రం ఎ క
న దక పదం. అత థ కం ఒక అలం ర వ మ ఒక అ క
ష అ ప . అధ కత వ ంచడం అత ప న
స .
ప లభతరం య ం ం క ల ఏ
,ఇ ద . ప ప ల వ వహ ,
ద , ఆ గ ం, ప , ఆ క మ ద న . ర ం
.
859
ప క షన అమ ధత
మ ం ం క న ర .
అం వలన, అత ష క ఎ అ . అత
ష ప తం య ం ం మ రణం స
ఐఏఎ .
2.
పట ల ప లన సం ంచబ మ
న నగ . షన ఏ
సంబం త ష సనసభల మ య చర ల
రత ర ం చర ల గం.
ప , ప క ,
ప ,బ , మ ఇత .
ప ష , ఉ
అ , , ం ం క మ
ర హణ అ .
క ఉ శ రకమ సన గం
.ఇ ఎ న లర క ఉం ం
పజ .
అధ / మ తృత ం వ ం . అత a
ం / ర . ఆయన స ల అధ కత వ
. ప ష య ం , అత ఒక త
ఖ న తమ ప ప లన క ఇ . ం
స ల అధ కత వ ంచడం ం , అత ఎ ఆనం
అ .
ప లభతరం య ం ం క ల ఏ
. ప ప ,ప , ఆ గ ం, మ ద న వ వహ
.
ఎ ఆ స / ప ఆ స ధతవ
క రణ ప లన. అత య ంచబ
ష ప త ం త.
3. ఏ క
ం ర ల ప లన సం ఏ క ఏ
ం ల- కరణ రణం గం అ వృ ం న పటణం మ ఒక పటణం
ఇ ఇం అవసర న అ షర ల ర ర
ష ప తం కఖ న ంగం
. ఇ, ఇంచబ
ప గనంంచబన a ం
ప త ష , ఏ అం
860
క .ఇ
ష చటం ప నప
ప చటం, చటం క బంధన త వ
ఇ సృ ంచబ న ప త య యబ ం .ఇ వ
ఏ ఇతర చటం ంద అ ల ం ధ త అప ం . అ
స నం. ం
,ఇ సంస, అం స లంద
ర స ఏ క అ ం
ష ప త ం. అం వలన, ఇ ఎ బ న శ రం a
చటబద న శ రం.
4. ఏ క
ఒక న పటణం ప లన సం ఏ క ఏ .
ఇ ప అ మ ప త సంఖ అప ంచబ ం
దల, , మ ప రకణ వం ర .
ఇ ష సనసభ క ప క చటం సృ ంచబ ం . ,
మ ఇతర ష చటం ర ంచబడ .ఇ వ
ఎ బ న ష ప తం న కం ఎ బ న
మ కం యబ ం 6 .
5. కం ం
ప ప లన సం కం ం ఏ యబ ం
కం ం ంతం రజ 7.ఇ ంద ఏ యబ ం
2006 క కం ం చటం క బంధన - ఒక చటం
ంద ప త ం. ఇ ప ల యంతణ ప ం
ంద ప త రకణ మం త ఖ. అం వలన, ం
ర ల పటణ క సంసల న, ఇ సృ ంచబ మ
ష ప తం ర ం , కం ం సృ ంచబ ం
అ ంద ప త ం ర ం .
ఏ కృతం య 2006 క కం ం చటం అమ యబ ం మ
కం ంట ప లన సంబం ం న చ సవ ంచం a
ఎ వప కరణ, ఆ క దల ఇవ కణ
అ వృ ర క ల మ ష ల ర బంధన య ఆ రం
క యబ ం . ఈ చటం కం ం చ ర ం
1924.
ప తం (2019) శం 62 కం ం ఉ .
ప కన వ వ క ం
జ .ఇ 39.2 ంద పబ ం .
ప క 39.2 కం ం ల వ కరణ
861
వరం రజ న
50,000
II 10,000 ం 50,000 వర
III 2,500 ం 10,000 వర
IV 2,500 ంద
కం ం కం ఎ బ న మ కం యబ న
స .ఎ నస ఐ ళ పద ఉం
స (అన , ఎ -అ స )అ న
ఆ ష ల క ఉన ంత లం. క అ
ష ఆ ంచడం క ఎ -అ ం మ
స ల అధ కత వ ం . ఉ ధ ఎ ం
ఐ తమ ం ఎ బ న స ల
సంవత ల.
ట I కం ం ఈ ం క ఉం ం
స :
(i) ష క ం ం న కఅ
(ii) కం ం ఎ ఇంజ
(iii) కం ం ఆ గఅ
(iv) నఫ
(v) ఆ ం అ న కఅ
ష
(vi) కం ం ంత పజ ఎ నఎ మం స
(vii) కం ం క ఎ ఆ స
కం ం త ర ంచబ స నం ఉం
. చటబదం వ క ం
మ చక . క
ఆ యం ప ఆ యం మ ప తర బ ం ఉం .
కం ం కఎ ఆ స య
రత అధ . కఅ మ ర ల అత అమ
మ క . అత ంట డ ం న
ప జనం సం ంచబ ం .
6.
ఈ రక న పటణ ప త ం ద పజల ంచబ ం
బం మ వ ం ల ర క ల అం ం సంస
ం స పం ం న ం ల ల . ఎంట a
ప లన వ పటణ హ . అత
862
ంతమం ఇంజ మ ఇతర ం క మ - క స యం ం

బ ం . అం వల, పటణ ప త పం ఎ బడ
స . స ,ఇ కఅ క ణం క ం
ప శమల.
7. ట
ట ల ం , క , వం ఓడ ం ఏ
ం ప జ ల సం మ ద న : (ఎ) ర ంచడం మ ర ంచడం
;మ ( ) ర క క ంచడం. అ ట ఒక త సృ ంచబ ం
ర ం చటం. ఇ ఎ బ న మ స ల క ఉం ం .
ర ఒక అ . ర ఎ వ త వ ఉం
.
8. ప కప జన సంస
ఈఏ ంత-ఆ త పటణ సంసల ( బ ర ధక
ఏ ), పట ఏ ల ఏ
య ంచబ న ర క 'చటబదం ' ం న ష
ప ష ఇతర క
పటణ ప .మ ట లం , ఇ ఫంక -ఆ త న మ
areabased. 'ఒ ప జనం', 'ఏక-ప జనం'
'ప క ప జనం' ఏ ' త క క సంస '. అ ం
శ :
1. పటణ అ వృ ట .
2. పట వృ అ .
3. సరఫ మ .
4. ం .
5. ష యంతణ .
6. సరఫ .
7. నగర ర .
ఈ త క క సంస చటబద న సంస ంచబ
ష సనసభ ర హక ఖల చర
స షత. అ స యంప పత సంస ప మ వ వహ
క పట ల ం స తంతం ం న
ప , అం ప ష
ం . అం వలన, క ప కస ఏ
శ .
863
పర న
రత శం ర ల ప బ ం వ వస ఉ .
పటణ ప ల ప బ ం ఎవ ం న వ
ర .ఇ
1. ప క బ ం వ వస: ఈ వ వస , ప క సంస
స ంత బ ం య ం , ర ం మ యం ం .
ఇతర క సంసల బ యద న . ఇ స తం పబలం ఉం
వ వస. ఈ వ వస క స యంప ప సమ ం మ
అ భక యత త ం .
2. ఏ కృత బ ం వ వస: ఈ వ వస , ష ప త ం
ప బం య ం , ర ం మ యం ం . ఇతర
ప , అ పట ల సం ష పం వ ( ర కర ) సృ ంచబడ
షం శ . క సంసల మధ అ బ యబడ
ష .త ళ ఆంధప ఈ వ వస పబలం ఉం
ఉతర ప , జ , మధ ప మ ద న .
3. ఇం పర న స : ఈ వ వస ంద, బ ం
ష ప తంమ క సంసల క గం
అ వ. మ ట లం , ప బం
ష వల స .అ బ యద న త
షం క సంసల మధ ం క సంసల మధ
మ ష ప త . అం వలన,
క ర వమ ష ర వ మధ . ఈ వ వస
ఒ , , క టక, పం ,హ మ ఇత ల పబలం ఉం .
ధ య సంస కణ ఇ
ప బం
1. ఆ ఇం ఇ ఆ క గవర ం ( ం ) ఏ
1927 ; ఇ ఒక స
2. ంట ఫ అర అం ఎ ంట స ( Delhi ◌ి ) ఏ
1967 -ఉ అహ క ర
ప ఉ ల కణ (1963-1965)
3. పటణ మ ప వరణ అధ య ల ం య ం ( క ,
ల , ద మ ం ) 1968 ంచబ ం
కణ -ఉ - అహ క
ప ఉ (1963-1965)
4. షన ఇ ఆ అర అ , 1976 ంచబ ం
5. మ ం ం ఇ , 1985 ంచబ ం
864
ప ఆ యం
పటణ క సంసల ఆ య వన ఐ ఉ .ఇ
ఈ ం ధం :
1. ప బ : కప ల వ ఆ యం
ఆ ప , ద ప , పకటనల ప ,
వృ పర న ప , ప , జం ల ప , ం ప ,
ప , ప , త వం నల ,ఆ మ ద న . అదనం ,
ప సంస బ వం ధ స ,
ద , చ మ ద న .ఆ (అన , ప
గం, ఉప గం అమ కం సం క ం వ ల ప శం
అం ) ర యబ ం . ఆ ప
అ ఖ న ప ఆ యం.
2. - :ఈ లం ప అ ఉం ం
లక , మ జ , య , మ ం ,వ ,
గ మ ఇతర ర . గ (అన ,
ప సం ం ) , ధం
, మ ద న .
3. ం : ప ఇ ధ ం ఉ
ంద మ ష ప ల సంస
అ వృ ర క , కస ల పథ , పటణ సంస రణ
రక మ ద న .
4. పం : ఇ పట ల లబ క ఉం ం
ష ప తం ం క సంస . ఈ అ ర పం జ ం
ష ర ల ఆ రం
క ష .
5. : పటణ క సంస షం ం ం
ప తం ఆ క సంస తమ లధ ర గల
వ యం. ఆ క సంసల ం ణం వ
ఇతర సంస ష ప త ఆ దం త .
865
క ప త ంట
ంట ఆ క గవర ం 1954 ంచబ ం . ఇ
రత ంగం ఆ క 263 ప రం ఒక ఉత ఏ యబ ం
రత ష ప . స ంట అ
క స ప లన. అ , 'స ప లన' అ పదం ఉం
ప గం ఉన క నబ ం మ అం వల ఈ పదం భ యబ ం
1980 ల 'ప త ం'. 1958 వర , ఇ పటణం వ వహ ం ం
ణ కప , 1958 త త ఇ వ వహ ం
పటణ క ప త .
ఒక సల సంస. ఇ మం క ఉం ం
రత ప త ం పట వృ మ మం
క స ప లన. ంద మం వ వహ
ర .
సంబం ం ఈ ం ల ర ం
ప త ం:
(i) న ష ల ప గణన వడం మ యడం
(ii) చటం సం ప దన యడం
(iii) ందం మ మధ సహ రం క అవ ప ంచడం
(iv) చర క రణ ర క ం ంచడం
(v) ంద ఆ కస యడం
(vi) ందం క సంస న ప ల స ంచడం
ఆ క స యం
ప క 39.3 ల సంబం ం న ఒక
243P రచ
243Q ల ంగం
243R ల
243S క ల ంగం మ ,
మ అం వలన న
243T ట జ ష
243U లవవ ,మ ద న
243V సభ అనరత
243W కఅ ,అ రం మ ధత
866
మ ద న
243X ప ం అ మ
ర లక
243Y ఆ కక ష
243Z ల లఆ
243ZA ల ఎ క
243ZB ంద త ం ల దర
243ZC ం ల వ ంచ డ
243ZD ప క సం క
243ZE ట ప క సం క
243ZF ఇప ఉన చ మ ల న ం
243ZG ఎ కల ష ల ల అ
ప క 39.4 పటణ క సంసల (2019) 8
క.సం. పటణ క సంస

1. ఆంధప 1. ప ష
2.
3. నగ పం య
2. అ చ ప ( ఎ )
3. అ ం 1. ప ష
2.
3. పటణ పం య
4. 1. ప ష
2. ప
5. చ స 1. ప ష
2.
6. 1. ప ష
2. ప
7. జ 1. ప ష
2.
3. ఏ
867
8. హ 1. ప ష
2. ప
3. ప క
9. చ ప 1. ప ష
2. ప
10. రం 1. ప ష
2. / ప
3. పటణ పం య /
ఏ
11. క టక 1. ప / ష
2. ప /
12. రళ 1. ప ష
2.
13. మధ ప 1. ప ష
2.
14. మ ష 1. ప ష
2. ప
15. మ 1. ప
16. లయ 1.
17. రం 1.
18. ం 1. ప
2.
19. ఒ 1. ప ష
2.
3. ఏ
20. పం 1. ప ష
2.
21. జ 1. ప ష
2. ప
868
3. ప
22. ం 1. ప ష
2. ప
23. త ళ 1. ప ష
2.
24. లం ణ 1. ప ష
2.
25. ర 1. ప
26. ఉతర ప 1. నగ గం
2. నగ కప ష
27. ఉత ఖం 1. నగ గం
2. నగ కప ష
28. ప మ ం 1. ప ష
2.
3. ఏ అ
1. ' క ప త ం' అ ష న అంశం
ంగం 7 వ ంద.
2. ఈ కభమ జ ం ం ఆ ం
1992 ంబ సభ. ఆ త త, ఆ ంచబ ం
అవసర న ష సనసభల .అ
ఏ 1993 అధ అం క ం .
3. ప వరన ంతం అం ప వరన ం న ంతం
ణ ంతం పటణ ం .
4. ప తం (2019), రత శం ప ం ల క ఉ .
అ : ఆంధప , లం ణ, రం ,
ఛ గ h ◌్, జ , చ ప , మధ ప ,
మ ష ,ఒ మ జ . ప తం (2019), అక డ
తం ప జన ం (స యంప పత )
869
అ ం (3), లయ (3), ర (1) మ

ం (3).
5. ట ంతం అం 10 జ ఉన ంతం
లక అంతకం ఎ వ, ఒక అంతకం ఎ వ మ ం క ఉం ం
ఎ వ పం య ఇతర అ బం
ం .
6. ణ-పటణ సంబం ల క (1963–66)
AP తృత ం ఆ న పటణ ం ర ం
క ల పం య నం
క సంసల న ణ రం ంచ సంస .
7. కం ం ంతం ట ఉన ఒక యబ న ంతం
ద మ ద శ తం ఉంచబడ .
8. పద డవ ఆ క క ష క (2010–2015),
II, ంబ 2009, . 424-426.
870
PART-VI
UNION మ ష ఏ
40. ంద త ం
41. మ జన
871
40 ంద త ం
రత శం క గం, ంగం ఆ క 1
U రత ప త ం ఎ
వ ల
; ( ) ంద
ల క ఉం ం : (ఎ) క
త ం ;మ
ం . ప తం,
( ) వ
ఇర ,ఏ ంద త ం ఉ
నం న .
రత శం స ఖ వ వస స
పం ందం పం ం . య ,
మ , పత కం ఉన ం
ంద ప త యంతణ మ ప లన. అం వల,
' ంద త 'అ . 'ఈ ధం ,
ఈ ల ఉ ఒక స ష న ష మణ
రత శం స ఖ దం ం ; రత ప త ం స షం ఏ కృతం
Delhi ◌ి మ ఈ ంట మధ సంబంధం ఉన ంతవర
ఎ ఆం ళన ం '1 .
872
య ల సృ
లన , ఏర ం
1874 ' '. త త, అ వబ
' క షన '. తంత ం త త,
' ' మ ' ' ట ల గం ఉం 2.
1956 , 7వ ' య ' ఏ
ంగ సవరణ చటం (1956) మ
నర వ కరణ చటం (1956). కమం , య
ప ,మ ష, ర, ంచబ రం, అ . అం చ పవలనమ , చ ,
ఈ గతం ంద .న
మ , ల ం ం న
( , మ మ ,మ మ నగ హ ) మ
ం ( ) య ఏర .
ప తం, ంద త ం ఉ . ( ంట ఉ
సృ సంవత రం ): (1) అండ మ -
1956, (2) Delhi ◌ి - 1956, (3) లక –1956, (4) మ
నగ హ –1961, (5) మ మ -1962, (6) –
1962, (7) చం గ –్ - 1966, (8) జ - 2019 మ
(9) లడ - 2019. 1973 వర , లక త వబ ం
, మ అ ం ల . 1992 Delhi ◌ి
capital ◌ి య జ గం న es పకల న యబ ం . వర
2006, ం అ .
య ధ ర ల వల సృ ంచబ .
ఇ ంద నబ 3:
1. జ య మ ప ల పర న ప లన- Delhi ◌ి మ
చం గ .
2. ంస క లకణత - , మ నగ
హ ,మ మ మ .
3. తక ఖ త-అండ మ మ
లక .
4. కబ న మ జ లప క త మ సంరకణ
పజ - రం, మ , రమ అ చ ప
ఇ త త ం .
2019 , జ క ర షం
య అ ం ంద త ం భ ంచబ ం
873
జ గం మ లడ ంద గం.
జ నర వ కరణ ప శ న ,
2019, ర ం , ంద ప త ం ఈ ం ఇ ం
ఈ ం త య ల సృ ర :
1. జ ష ం లడ జ ఉం
ఒక ద ంతం కషం
నం. పజల ం లం ం ం ఉం
లడ , ఎ య య గం క ఇవ
ఆ ంకల గ ంచడం. క ంద గం
లడ సనసభ ం ఉం ం .
2. ఇం , ప తం ఉన అంతరత భదత దృ ఉం
ప త స హ స హ ఉగ ఆజ ం న ప
జ ష ం, ప క య గం
జ సృ . క ంద గం
జ సనసభ ఉం ం .
874
య ల ర హణ
ంగం VIII ఆ క 239 ం 241 వర
య .అ ంద ం నప
ఒక వరం, ప ల వ వస ఏక పత .
ప ంద త ం ష ప వ వహ
అత య ం న హ .A క హ
య గం ష ప కఏ ం మ త
గవర . ష ప ఒక నవ
హ ;అ ం గవర వ
క షన అ ట . ప తం, ఇ ం
Delhi ◌ి , , అండ , షయం గవర
,జ మ లడ మ అ ట
చం గ, ◌్, మ నగ హ , మ మ
మ లక . ష ప గవర య ంచవ
పక ఉన య గం క హ ఒక ష ం.
ఆ మర ం, గవర తన ం స తంతం వ వహ ం
మం .
ంద (1963 ), Delhi ◌ి (1992 )
మ జ (2019 ) ఒక సనసభ అం ంచబ ం
అ ం 4మ ఖ మం తృత ం మం ల మండ .
న ఆ ంద త ం ల అంత రం
జ య సంస . , అ వం సంసల పన
య క ం యంతణ త ంచ
అధ మ ర ం .
ల ఏ అంశం ర ం చ యవ
( ష స ) ంద త ం ల సం. క ఈ శ
ర ం , Delhi ◌ి మ జ వర స ం ం
తమ ంత క సనసభల క ఉన . అరం,
ంద త ం ల ర ం క సన అ రం
ష ష ప తం
క సనసభ ఏ యడం. , సనసభ
ష అమ ం ఏ అంశం
ఏక క చ . అ యవ ధం , సనసభ
List ◌ి అ ం ష ఏ అంశం చ యవ
(ప ఆర , మ తప ) మ ఏక క .
అ ధం , జ సనసభ యవ
875
ష ఏ
అంశం (ప ఆర న ) చ యం
మ ఏక క )మ .
షప ం గ సం బంధన యవ
,
మ అండ మ ల మం ప త ం,
లక , మ నగ హ , మ మ మ
లడ . షయం ష ప యవ
బంధన యడం సనం యం అ ం ఉన త
స ం క ంచబ ం . ష ప న బంధన ఉం
ర ం చర వ అ శ మ ప వం
ఈ య సంబం ం ర ం కఏ చ ర యడం సవ ంచడం
.
ర ం ంద గం సం ఏ యగల
పక ఉన ప ఉంచం .
ంతం ఉన ఏ క ంద గం Delhi ◌ి
(1966 ం ). ం అ రప వ ం
ం య - - మ నగ హ , మ మ మ
డ . అండ మ , చం గ, ◌్, లక
మ కలక , పం మ ంద ఉం
హ , రళ, మ వ స .
జ రణ
జ ,మ లడ క ం ంద త ం .
ంగం ప క బంధన
నం న ల ప లన. , ంగబదం
ంద త ం ల ప లన సం బంధన వ
నం న .
876
DELHI ◌ి ప క బంధన
1991 క 69 వ
ంగ సవరణ చటం5 అం ం న a
ంద గ న Delhi ◌ి ప క ,మ న es పకల న ం
Delhi ◌ి య జ గం మ య ంచబ న
Delhi ◌ి హ ం (lt.) గవర . ఇ సృ ం ం a
సనసభ మ .◌ి మం ల మండ .
గతం Delhi ◌ి ట మ ఎ ఉం
.
అ ం బలం 70 మం స ల వద ర ంచబ ం
పజల ఎ బ ం . ఎ క ఎ క ర
రత క ష . అ ం అ చ యవ
న ష మ ఏక క
ష , అం ప ఆర , మ క ష . ,
ర ం చ అ ం న ఉ .
మం ల మండ బలం ప తం ర ంచబ ం
అ ం తం బలం, అం ఏ ఒక
మం మ మ ఆ మం . ఖ మం య
అధ (lt. గవర త ). ఇతర మం
ఖ మం సల ర షప య ం .
అధ ఆనందం సమయం మం పద ఉ .
మం ల మండ అ ం స ధతవ ం .
ఖ మం స యం తృత ం మం ల మండ మ
lt సల . గవర తన ల ర ంచడం తప
అత తన అ రం వ వహ ం న అవసరం ఉం . ఆ సందర ం
lt మధ అ య వ సం. గవర మ అత మం ,
lt. గవర ఈ ష షప రయం సం ం
మ తద ణం ప యం .
ప లన క ప త న
న న ధం గం న ంచబడ
బంధన , అధ ( న బంధనల ) యవ
ఆప ష మ అవసర న దృ క పర వ నం యం
ర ంచ బంధన . పం , ఫల ం షయం
ంగ యం ల క , అధ తన లన ంచవ
గం. Lt క క ఇ యవ . గవర
క . ఈ బంధన ఆ క 356 ఉం ం
ల ష ప లన ంచడం.
877
Lt. గవర ఆ ల పక ం అ రం ఉం
అ ం మం. ఒక ఆ ఒక శ క ఉం ం
అ ం చర . అ ం ప ఆ ఆ ం
అ ం నర వ కరణ ం ఆ . అత యగల
ఎ ఒక ఆ ఉపసంహ ం ం . , అత ఒక పకటన య
అ ం ర యబ న స ం యబ న ఆ . ఇం ,
అ వం ఆ ం పక ంచబడ ఉపసంహ ంచబడ
షప క ంద అ మ .
878
య ల కఅ జ క
రత ప త ం ( ర ం ) బంధనల ప రం
1961, ం వ వ ల మం త ఖ అ ష ల డ మం త ఖ
చటం, ఆ క మ బ సంబం ం న ంద త ం ,
వ మ ం గవర మ హ ల మకం.
సనసభ ఆ (అండ మ
, చం గ, ◌్, మ మ , మ నగ హ ,
లక మ లడ ) ంమం ర క ఉ
సల క (HMAC) / హ ల సల క
(AAC). ఎంఐ ంద ంమం ఎఎ అధ కత వ
సంబం త ల హ అధ కత వ .
ర ం స మ క సంసల ం ఎ న స
ఉ . పం య మ సంబం త ప
ఇత ల ఈ క ల స .
కమ సంబం త రణ సమస ల క చ ం
ల ఆ క అ వృ .6
40.1 య ట లప ల వ వస ఒక
య ఎ సనసభ యవ వస
1. అండ మ ం గవర - కలక ంద
ప న య నం
2. చం గ .◌్ హ - పం ంద మ
హ
3. మ హ - ం ంద
నగ హ ప న య నం
4. మ మ హ - ం ంద
డ ప న య నం
5. .◌ి (ఎ) ం . సన
గవర అ ం
( )
మం
879
( ) ఆ
మం
6. లక అ ట - రళ ంద
ప న య నం
7. (ఎ) ం . సన మ ంద
గవర అ ం ప న య నం
( )
మం
( ) ఆ
మం
8. జ మ (ఎ) ం . సన జ ంద
గవర అ ం మ
( )
మం
( ) ఆ
మం
9. లడ ం గవర - జ ంద
మ
గమ క: పం గవర ఏక లం హ
చం గ . మ నగ హ క హ
అ సమయం మ మ క హ . లక
ప క హ క ఉం 7 .
ప క 40.2 మ ంద త ం ల ల డం
ంద త ం
1. సంబంధం 1. సంబంధం
ందం స ఖ . ందం ఏ కృతం.
2. పం పం ం 2. అ పత కం ఉ
ందం అ రం. యంత
ందం. ణ మ ప లన
3. స యంప ప ఉం . 3. ఏ
స యంప ప .
4. ఏక పత ఉం 4. ఏక పత
880
ప ల ట . ప ల ట .
5. ర హక అ ప 5. ర హక అ ప
గవర అ . ధ -
tions - హ
ం గవర
క షన .
6. గవర a 6. హ ఒక ఏ ం
క ంగ అ ప అధ .
ష.
7. ర ం య 7. ర ం చ యవ
క ష ల చ ఏ అంశం
సంబం ం ష సంబం ం ష ం
ంద తప తప ల
అ రణ ప . య సంబంధం
.
ప క 40.3 ంద త ం ల సంబం ం న ఒక
239. ంద ల ప లన
239A. క సనసభల సృ ఆ
ంద ల మం ఇద
239AA. .◌ి సంబం ం ప క బంధన
239AB. ంగ ఫల ం షయం ం
యం
239B. పక ంచ హ శ
సనసభ మ సమయం ఆ
240. బంధన య ష ప అ రం
ంద
241. ంద ల
242. (ర యబ ం )
881
1. ఎ .ఆ .మ శ , రత శం ష ప ,
ల , 2000 ఎ ష , . 131.
2. 1950 , ంగం ఉ
ర ల మ ల వ కరణ
య - ఎ, మ మ
.
3. : రత ప త ం మ జ , ,
II, 13 వ ఎ ష , 2001, . 499.
4. అ ం 30 మం స ఉ
Delhi ◌ి 70 మం స మ జ స
83 మం స .
5. 1 బవ 1992 ం అమ వ ం .
6. క క 2018–19, ం వ వ ల మం త ఖ,
రత ప త ం, . 70.
7. ఇం 2019: ఎ ఫ క, ప ష జ ,
రత ప త ం, . 47.
882
41 మ జన ం
ంగం X rticle 244 ఒక ప కత is ం ం

య ంచబ న ం ల ప లన వ వస
ఇం య స మ ఇతర ష ప కల సం | 6 వ ఎ ష
ఒక
21/07/2020 -
ంగం' ప లన ంమ ' మయంత' ణ జన
వ వహం ం'. క ఐదవ
న న ఏ షం న ం మ గ
అ ం, లయ, ర మ ం 1 . ఆరవ
ంగం క ,మ , వ వహ ం
క ఈ న జన ం ల ప లన
అ ం, లయ, ర మ రం.
883
ం ల ర హణ
' న ం ల ఇతర ం ల న ం ప గ
శం 'ఆ మ ' వ ం
కం మ ఆ కం ం కబ న, మ ప క పయ
ప పరచ త . అం వలన, తం
ఒక ష ం ప రణ ప ల యం
న ం ల స ం ం మ ంద ప త ం క ఉం
ఈ ం ల ంత ఎ వ ధ త '2 .
ప లన క ధ లక ఐదవ ఉ
ం ధం ఉం :
1. ం ల పకటన: అధ
ఒక ం న ంతం పక ంచ అ రం ఉం . అత
ం ంచవ త ంచవ , స హ రవ
పం , అ వం ఉపసంహ ం ం ఆర ఇవ ం
సంప ం ఒక ంతం ఇ వం న es పకల న
సంబం త ష గవర .
2. అం ంట కఎ పవ : ఎ
ఒక ష శ యబ న ం ల స ం ం .
అ ం ం . సంబంసంబం ంం గవర
ఆయన పష పక ధ త ఉం క సమ ం
అ వం ం ల ప లన, ఏ ఎ
అధ అవసరం. ందం క ర హక శ
సంబం ం ల ఆ ఇవ స ం ం
అ వం ం ల ప లన.
3. గల సల మండ : ప ష ం క ఉం ం
ం సల ఇవ ఒక గల సల మండ ఏ
గల సం మం మ గ .ఇ
20 మం స ల క ఉం , వం
షం గల ప
సన సభ. ఇ ం వ
న గల క ఉన ష ం ంచబ ం
అధ అం న ం .
4. ం ల వ ం చటం: గవర
ర ం క ఏ ప క న చర ంచ అ రం
న ం ష సనసభ వ ంచ
న మ న ం ల వ ంచం . అత యగల
884
ం మ మం ప బంధన యం
జ ల సల సంప ం న త త న ంతం
. ఇ వం బంధన బ ంచవ ప తం యవ
న గల స ల మధ ,
నస ల ం యం ంచం
జ మ సంబం ం డ ఇ యం
గల . అ , ఒక యంతణ ర యవ
ర ం ష సనసభ క ఏ చ సవ ంచం
న ం వ ం . , అ ం బంధనల
అధ అ మ అవసరం.
ంగం అధ య ం
న ం ల ప లన ంచ క ష
మ గల సం మం. అత యగల
అ వం క ష ఎ య ంచం , తప స ప త త
ంగం రంభ న సంవత . అం వల, ఎ
క ష 1960 య ంచబ ం . UN తృత ం వ ం
బ మ 1961 తన క సమ ం . ద ల త త,
ండవ క ష 2002 య ంచబ ం
ం అధ కతన. ఇ 2004 తన క సమ ం ం .
885
బ ం ల ర హణ
ఆరవ ప రం ంగం ప కత క ఉం
ఉత న జన ం ల ప లన సం బంధన -
అ ం, లయ, ర మ రం.
ప క ఏ ట క ఉన బదత
ఈ ఈ ం ఉ :
“అ ం, లయ, ర, ంల జ ఉ
ఇతర వ ల తం మ ల ఎ వ స క ంచ
ఈ .ఈ ం ఇప వర నవ సం ఉ
న ల . రత శం ఇతర ం ల జన పజ ఎ వ ఉ
త వ మం పజల సంస అవలం ం
ఎవ మధ వ . అ ం, లయ, ర గ
మ మ , ం ఇప ల క ఉం
ంత సంస , ఆ మ గ కత. ఈ ం ,
అం వల, ంగం న ం వ వహ ం మ గణ య న
ఈ పజల స యంప ప తం ఇవ బ ం
ప త ం. 3 ”
ప లన క ధ లక ఆరవ ఉ
ం ధం ఉం :
1. అ ం, లయ, జన ం
రమ రం స యంప ప ఏర
4. ,అ ర హక అ రం పల పడ
సంబం త ష ం.
2. ర ంచ మ ర ంచ గవర అ రం ఉం
స యంప ప . అం వలన, అత ంచవ త ంచవ
ం ర రం స హ ల ర ంచం
3. స యంప పత న గ ఉం ,
గవర అ క స యంప ప భ ంచవ
ం .
4. ప స యంప పత ఒక ఉం ం
30 మం స , న గవర
మ న 26 మం వ జన ప కన ఎ బడ
ం .ఎ నస ఐ పద ఉం
సంవత ( అంత ం ర యక ) మ యబడ
గవర ఆనందం సమయం స పద ఉం .
886
ప స యంప పత ం ప క ం య ంతం ఉం
.
5. మ ం య మండ ంద ఉన ం ల ర
అ రప . న ం చ యవ
, అడ , వ , ర డం,
మ ప లన, ఆ రసత ం, హం మ
, కఆ మ ద న . అ ం చ ల అవసరం
గవర క అం రం.
6. తమ కప మ ం య మండ
యప రణ సం మ ల క ఉం
జ ల మధ మ . జ ం
ం .ఈ ల క అ రప మ
ల గవర ం .
7. ంచవ , ంచవ ర ంచవ
థ క ఠ ల , న , , , మత సంపద,
మ ద న . ఇ బంధన యగల
బ త ఇవ డం మ వరకం యడం సం.
, ఇ వం బంధనల గవర అ మ అవసరం.
8. అంచ య మ ం య మండ అ రం ఉం
మ ఆ క ంచడం మ న ంచడం
ప .
9. ర ం ష సనసభ చర వ ంచ
స యంప ప మ స యంప పత ం ల వ ంచం
న మ న ం ల 5.
10. గవర ప ంచ ఒక క ష య ంచవ మ
ప లన సంబం ం న ఏ షయం క
స యంప ప ం . అత ఒక క ంచవ
ం య ర
క ష .
41.1 జన ం ఒక (2019)
జన ం
1. అ ం 1. ఉతర చ .
2. క ఆం ం .
3. ం క ం
.
887
2. లయ 1. .
2. జయం .
3. .
3. ర ర జన ం .
4. రం 1. చ .
2. .
3. .
ప క 41.2 మ జన ం ల సంబం ం న a
244. ం మ జ ల ప లన
ం
244A. ఇం స యంప పత ష ణం
అ ం జన ం మ క సృ
సనసభ మం ల మండ ం
339. ప లన య యంతణ
ం మ క సం మం
గ
ప క 41.3 ఐదవ మ ఆరవ సంబం ం న ర ంట చ

ంగం క
నం
1.
( ) .
చటం, 1954 ఆ ఒక
జ ల స యంప ప
అ ం క ం
ంగం ఆరవ .
2. ప తం క ఆరవ సవ ం
ంద త ం ర ంగం
సంబం ం బంధన
888
(సవరణ) చటం, స యంప ప మ

1971 య క స యంప పత ం
ం గం.
3. న వృతం మ చ ల ర ం మ
సవరణ చటం, 1974 ఇతర చ ల సవ ం .
ఇ "ప "అ ప ల ప యం ం
"ప ల " సం ం "
ంగం ఆరవ .
4. ఐదవ రత ష ప అ రం:
ంగం (i) ఏ ంచడం
(సవరణ) చటం, ఒక ష ం ంతం
1976 గవర సంప ం
ఆ ష ం; మ (ii) ఏ ఉపసంహ ం వడం
క సం న ఆర
ఏ షం ఒక ంతం
ంతం, సంప ం
ష గవర
సంబం త, ఆర యం
ఉండవల న ం న ర ంచడం a
ంతం.
5. ఆరవ ఉ
ంగం ంగం ఆరవ
(సవరణ) చటం, ల దర
1988 రమ రం. ఇ (i)
గవర తప క
అ రం వ వహ ంచం
ఉత ర
; (ii) బంధన ం
క చ ల అ వర సంబం ం న
ర ం మ షం
సనసభ స యంప ప
మ స యంప పత ం ;
మ (iii) లప సం అం ంచబ ం
య ల ందడం
ళ .
6. ఆరవ ఉ
889
(సవరణ) చటం, దర
1995 అ ం. ఈ (i) అం ం న
ఏ
ఉతర చ ఉం
చ అ
అ నమ మ
ఏ
క -ఆం ం ఉం
క -ఆం ం అ
అ నమ ; (ii) త యబ ం
అదన అ ల బంధన
ఉతర చ
అ నమ మ -
ఆం ం అ నమ
చ యం ; మ (iii) త ం
గవర తప స
చ సంప ంచం
అ నమ -
ఆం ం అ నమ ,
మం ఉండవ
అత అ రం.
7. ఆరవ ఉ
(సవరణ) చటం, దర
2003 అ ం. కలవ ఇ జ ం
అ ం ఆ ంక
మ అ స ం
ం ండం సంతకం యబ ం
ంద ప త ం మధ ,
అ ంప తంమ
మ నబ పష రం
గ (సంఎ10–02-2003
)ఆ
సమస ల . ఈ సందర ం ,
చటం ఈ ం ం
బంధన : (i) న
ం క ం
క జన ం ల
అ ం ష ం; (ii) సృ ంచబ ం
890
అ నమ గవ ం
ం య అ
షం ( )
అ ం; (iii) అప ం
సన, ప ల మ
సంబం ం ఆ క అ
న ష ;మ (iv) అం ంచబ
సం త నంత భదత సం
BTC ంతం జ త .
1. ప తం (2019), రత శం ప
ం . అ : ఆంధప , లం ణ,
రం , ఛ గ h ◌్, జ , చ ప ,
మధ ప , మ ష , ఒ మ జ .
2. ఎం , రత ంగ చటం , , లవ
ఎ ష , 1987, . 236.
3. ఐ , . 237.
4. ప తం (2019), తం ప జన ం ఉ .
41.1 డం .
5. శ క శ , ఈ షయం , ఉం ం
అధ గవర . ఈ ధం , అ ం షయం , ఇ అబదం
ర ం చర ల సంబం ం గవర
ష సనసభ. లయ షయం , ర
మ ం, ఇ చర ల సంబం ం అధ ఉం ం
ష చర ల సంబం ం ర ం మ గవర
సనసభ.
891
PART-VII
షన
42. ఎ కల సంఘం
43. య ప స క ష
44. ష ప క ష
45. ఆ క క ష
46. వ మ వల ప మండ
47. ఎ ల యక ష
49. ల యక ష
50. ల ప కఅ
51. కం ల మ ఆ ట జనర ఆ ఇం
53. ష అడ జనర
892
42 ఎ కల సంఘం
అత ఎ కల క ష శతమ ఒక
రత ఉ తంగం
శం మ త ంచబ య ననఎస తంత
కల సంస ంచ
T
.
ంగం ఆ క 324 శ అం ం
ర ం ఎ కల పర కణ, శ మ యంతణ,
ష సనసభ , రత అధ లయం మ లయం
రత ఉ ధ ఎ కల క ష ఉంచబడ .
ఈ ధం , ఎ కల క ష ఒక అ ల రత సంస
ఇ ంద ప మ రణం
ప .
ఎ కల క ష ద ఇక డ గమ ం
పం య మ ల ఎ కల సంబం ం న
. ఇం సం రత ంగం a
ప క ష ఎ కల సంఘం1 .
893
ంగం ఆ క 324 ఈ ం బంధనల ం

ఎ కల క ష సంబం ం :
1. ఎ కల క ష ఖ ఎ కల క ఉం ం
క షన మ ఇతర ఎ కల సంఖ
క షన , ఏ ఉం , అధ ఎప క ఉండవ
సమయ ప ర .
2. ఖ ఎ కల క షన మకం మ
ఇతర ఎ కల క షనర త
అధ .
3. మ ఇతర ఎ కల క షన య ం న ,
ప న ఎ కల క షన ర వ వహ ం
ఎ కల క ష .
4. అధ సంప ం న త త య ంచవ
ఎ కల క ష అత వం ం య క షన
ఎ కల క ష స యం య అవసర న ప గ ంచవ .
5. ఎకకల
షన వమ క పద ం య లం కమ షన పదఉం లం
అధ ర .
1950 రంభ నప ం మ అ బ 15, 1989 వర ఎ క
క ష ఒ స ల సంఘం ప ం
ఖ ఎ కల క షన . 16 అ బ 1989 న, అధ
ఎ వ మ ఇద ఎ కల క షనర య ం
త ం న రణం ఎ కల క ష ప ం
ఓ ం వయ 21 ం 18 సంవత ల వర . 2 ఆ త త, ఎ క
క ష క ఉన మ ంబ ప ం
ఎ కల క షన . అ , ఎ కల ం
1990 జనవ మ ఎ కల క షనర ర
క ష ప రబ ం .మ అ బ
1993, అధ మ ఇద ఎ కల క షనర య ం .
అప ం ఈ వర ఎ కల సంఘం ఉం
ఎ కల న బ ళ స ల సంస ప ం
క షన .
ఖ ఎ కల క షన మ మ ం ఎ క
క షన స న అ క ఉం మ స న తం ం ,
అల మ ఇతర అవస , ఇ a
894
ం య .3అ య దం షయం
ఖ ఎ కల క షన మ / మ ఇద
ఎ కల క షన , ఈ ష క ష ర ం
.
ఆ సంవత ల ం వర పద ఉం
65 సంవత ల వయ , ఏ అంత ం . ఎ యవ
పదం గ ం ల ంచబడవ .
895
INDEPENDENCE
ంగం ఆ క 324 ఈ ం బంధనల ం

స తంత మ క న రకణ మ ంచ
ఎ కల క ష ప :
1. ఖ ఎ కల క షన భదత క ం
పద లం. ప తప అత తన లయం ం ల ంచ
అ పద మ య వ అ రణం
అ న త య నం. మ ట లం , అత ల ంచవ
ఆప ఆ ం న నం ఆ రం అధ
ప క ర ం ఉభయ సభల ,
త న గం అసమరత రణం .
అం వలన, అత ఆనందం వర తన పద ఉండ
అధ , అత అత య ం నప .
2. ఖ ఎ కల క షన క ప
అత మకం త త అత ప లత న ం ఉండ డ .
3. ఏ ఇతర ఎ కల క షన ం య క షన
తప లయం ం ల ంచబడ
ఖ ఎ కల క షన .
ంగం ప ర ంచ మ ంచ పయ ం నప
ఎ కల క ష క తంత ం మ కత,
ల గమ ంచవ , అన ,
1. ంగం అరతల ంచ (చటపర న,
స ల ,ప ల య)
ఎ కల సంఘం.
2. ంగం స ల ప న
3. పద రమణ న ఎ కల ంగం ంచ
ఏ ఇతర మకం ం క షన
ప త ం.
896
శ మ
సంబం ం ఎ కల సంఘం క అ మ
ర ం , ష సనసభ మ ల ల ఎ కల
అధ మ ఉప ష ప వ క ంచవ
వ , అం ,
1. ప ల
2. సల
3. క- య
వరం , ఈ అ మ :
1. ఎ కల క ం ల ర ంచడం
ఆ రం శ పం జకవ
ర ం ష క ష చటం.4
2. ఓట ల త యడం మ క గతం సవ ంచడం మ
అరతగల ఓటర న యం .
3. ఎ కల మ ల య యడం మ
ష ప ల ప ంచం .
4. జ య ల ం ఇవ డం మ ఎ క ంచడం
.
5. మం య సంబం ం న ల ప ష ంచ వ వహ ంచడం
జయ ల ం మ ఎ కల ం
.
6. సంబం ం న ల ంచ అ ల య ంచడం
ఎ కల ఏ .
7. గమ ంచవల న పవర య వ ర ంచడం
మ ఎ కల సమయం అభ .
8. జ య ల ప రం సం ఒక దం యడం
ఎ కల సమ మ ల .
9. సంబం ం న ష ల అధ సల ఇవ డం
ర ం స ల అనరత .
10. సంబం త ష ల గవర సల ఇవ డం
ష సనసభ స ల అనరత .
11. ం , ప సందర ం ర యడం,
ంస మ ఇతర అవకతవక .
12. అభ రన సం అధ గవర అభ ంచడం
ఎ క ర ంచ అవసర న బ ం .
897
13. ఎ కల యం ం పర ంచడం
త నమ సరస న ఎ కల ం శం.
14. ఎ క ర ంచవ అ అధ సల ఇవ డం a
ంచ అధ లన ష ం
ఒక సంవత రం త త అత వసర ప .
15. ఎ కల ప జనం సం జ య ల న యడం మ
య ప ష5 . ల ఆ రం ఇవ ం
ఎ కల సంఘం ఉప ఎ కల సహక ం
క షన . స ం బ మ
పద ల వ వస క ష య ం ం .
స య , రద , ఉమ రద ,
రద మ అండ కట క య
క ష .
ష , ఎ కల క ష సహక ం
ఖ ఎ కల య ంచబ న ఖ ఎ కల అ
క షన ష ప త ం సంప ం . ంద
ఇ , ,క క వ
అ . అత ప జకవ ట ం అ య
ప ం మ ం అ
జకవరం.
898
జ , ష మ ప 6
జ
రత ఎ కల క ష ఒక సంస ఉండ పయ ం
న రం, నడం ంచడం షత; మ
రత శం ఎ కల ప మ ంత బ తం యడం మ బ తం యడం
పపంచ పం .
ష
రత ఎ కల క ష తం న ం ,
సమగత మ స యంప ప ; ప త, సమగత మ
ల క గ మ ం; మ , అత కం క ం
ఉ త, సరస న మ పం య ణం క ప
ఎ కల నమ బ తం య రదర క ఎ క
ప మంమ లన.
రదర క
క ష మం ల ర శం ం
లన:
1. ంగం ం పరచబ న వల సమ ంచ ,
స నత ం, ఈ , కత, తంత ం; మ చటం క యమం
ఎ కల పర కణ, శ మ యంతణ
లన;
2. అత క శ స యత ఎ క ర ంచడం,
చ , సరసత, రదర కత, సమగత, జ తనం,
స యంప ప మ వృ ణ ం;
3. ఎ కల అరతగల లంద నడం
క ఓట ం మ ఓట హ ర కం
వరణం ;
4. జ య మ అ ల పరస ర చర
ఎ కల ప య క ఆస ;
5. ఎ కల ప య ం అవ హన క ంచడం మ
ల ఎ కల లన అం ఓట ,
జయ , ఎ కల ర కర , అభ మ
ద సంఖ పజ ; మ ంచ మ బ తం య
మ ఈ శం క ఎ కల వ వస నమ కం;
899
6. సమరవంత నమ నవ వన ల అ వృ యడం
ఎ కల వల వృ పర న పం ;
7. ఎ కల స ర ంచ ణ న కస ల ంచడం
;
8. ఎ కల అ రం ల అ వృ సం ం కత అవలం ంచడం
;
9. ంచ త పద ల అవలం ంచ కృ యడం
దృ మ ష క షత మ తం రం;
10. ప మ ఉపబ డ డటం
సం మ నమ ర ంచడం మ బ తం యడం వ
శ ఎ కల వ వస పజ .
1. క 73 వ మ 74 వ ంగ సవరణ చ ల డం
1992.
2. 1988 61 వ ంగ సవరణ చటం ,
ఇ 1989 అమ వ ం .
3. 2018 , ం య తం క ఉ
ల 50 2.50 లక ర ంచబ ం .
4. ర ం ష క ష ం
1952, 1962, 1972 మ 2002 చ .
5. ఈ షయం వ ల సం, అ యం 69 ( జ య) డం
).
6. త క ప క 2016–2025, ఎ కల సంఘం
ఇం , 8-9.
900
43 య ప స క ష
అత య ప స క ష ( ఎ ) ంద
T ంగం.
రత శం
శ రం
ంగం
మక సంస. ఇ స తంత
సృ ంచబ ం అ అరం
XIV
ంగం
ఆ క 315 ం 323 వర
, మకం ం స త న బంధనల క ఉం ం
మ తంత ం, అ మ స ల ల ంచడం
UPSC క .
901
ఎ ర మ య ం న ఇతర స ఉం
రత అధ . ంగం, న ం
క ష క బలం ఈ ష చకణ వ ం
అధ , ర . రణం ,
క ష ం పద ం మం స ఉ
ర . ఇం , అరత ంచబడ
క ష సభ త ం స ల సగం మం తప
క ష వద పద ఉన వ ఉం
రత ప త ం ంద ప
ఒక ష ప త ం. ంగం అ రం ఇ ం
ర క ప ల ర ంచ అధ మ
క ష క ఇతర స .
క ష ర మ స a
ఆ సంవత ల లప 65 సంవత ల వయ వ వర , ఏ
ం మర ం ం . అ , ఎ తమ ల ల వ వ
అధ పసం ం . వ
అధ పద లం ల ంచబ ం
ంగం అం ం న పద .
ఎ స ల ఒక ష ప య ంచవ
ం ం ప ల ం ర 1:
(ఎ) ర లయం ఉన ;
( ) ర తన ల ర ంచ క న
క వడం ఇతర ర .
ర య ంచబ వ వర ం ర ప ం
లయం క ప ం ర యగ వర
తన ల రం ంచం .
902
ల ం
షప ర ఇతర స ల ల ంచవ
ం ప ల లయం ం ఎ :
(ఎ) అత నట (అం ం );
( ) అత తన పద లం , ఏ ం ఉ గం మగ
తన లయం ల పల;
( ) అత అధ అ యం ప రం, పద న గ అన
మన శ రం క బల నత రణం .
, అధ ర ల ంచవ
గం సం UPSC ఇతర స .అ , ఇం
, అధ ఈ ష ం ం
ఒక రణ. ం , రణ త త, సమ ం
లం రణం మ సల ఇ ం , అధ ల ంచవ
ర స . ంగం బంధనల ప రం,
ఈ షయం ం ఇ న సల
షప . ం రణ సమయం ,
అధ ఎ ర స స ం యవ .
ఈ సందర ం ' గం' అ ప ర ంచడం, ంగం
ర ఎ క మ ఇతర స అ ం
అత (ఎ) ఆం ళన ం ం ల న
ప త ం న ఏ ఒప ందం ఒప ందం ఆస
రత శం ఒక ష ప త ం, ( ) ఏ ధం ం ం
అ వం ఒప ందం ఒప ందం క భం ం ఏ ప జనం
క స మ ఇతర స ల స నం ఉం ం
ఒక న సంస.
903
INDEPENDENCE
ంగం ఈ ం బంధనల ప ర ంచ మ ం
UPSC క స తంత మ కప ంచం :
(ఎ) ఎ ర స ల ంచవ
అధ లయం పద మ ప కన త
ంగం . అం వల, భదత ం
పద లం.
( )అ , ర స వ కప
అధ ర , అత న ం ఉండ డ
అత మకం త త ప లత.
( ) ,భ మ స తం ఖ
ర మ ఎ స ల న
క ఫం ఆ ఇం వ . అం వలన,
ర ం ఓ బ ఉం ం .
( ) ఎ ర (పద న ) అరత
(ఇ) రతఎప సత ం (పద
ఒక ష ం త న ప ఉ) అ సం2 .
ఎ ప స ర మకం
క ష (ఎ ఎ ), ఇతర ఉ ల సం
రత ప త ం ఒక ష ం 3 .
(ఎ ) ఎ ర స ( ర నత త
అత ద పదం) ఆ ల మ అరత (అన ,
ండవ అరత ).
904
UPSC ం ల ర ం :
(ఎ) ఇ అ ల రత మ ల సం ప కల ర ం
వ , ంద వ మ ంద వ
ప లన .
( )ఇ ల స యం ం ( ం అంతకం ఎ వ
బ ) ఉమ మకం క ం మ ఆప ం పథ ల
అభ ప క న వల క ఉం
( ) ఇ ఒక ష ం కఅ ఏ అవస ల అభ ం
ష గవర మ రత ష ప ఆ దం .
( )ఇ బ ం సంబం ం న ం ష ల సంప ంచబ ం
ర హణ:
(i) స మక పద ల సంబం ం న అ ష
మ ల సం.
(ii) . మ యడం అ స ం న
వ మ మ ప ష మ బ ల యడం
ఒక వ మ క వ.
(iii) స మ ల అభ ల అ లత
మ ; ఒక వ ం ప ష మ బ ల సం
మ ;మ బ ష మ .T
సంబం త ప ష సం
మ ఆ ంచమ UPSC అభ ంచం .
(iv) t ంద ప న వ ప తం అ కమ క ష
రక ల స ర మర ం రత ప త ం
అ వం ష ల సంబం ం న ష . :
- ( వ న కరణ)
-పఇం షనంట యడం
యడం
- ధన న న ద ంచడం
-త వ వ ం తం ( ష )
- తప స పద రమణ
- వ ం లం
- వ ం ల ంచడం4
(v) చటపర నఖ ల ంచ ఏ
చటపర న చర ల సమ ంచడం ర వ మ ం
అత అ అమ న చర ల సంబం ం
.
905
(vi) ఇం సంబం ం న ఇవ ఏ
ప త ం ంద ప న ఒక వ న ం
రత శం మ అ వం అ తం ం ఏ పశ .
(vii) o కం ఎ వ క మ ల ష
సంవత రం మ మ ల కమబ కరణ .
(viii) వ క ం మం సంబం ం న ష మ r
ంతమం స ంట ఉ .
(ix) బ ం ర హణ సంబం ం న ఏ ఇతర షయం.
ప త ం ఫల ం అ యప ం
త ష ల ( న న ) UPSC సంప ంచం
ప తఉ ప రం . ఇం లం ,
ఎ నటన సంప ం ఏ అవకతవక జ
సంప ం ం రయం ల
ప త ం. అం వల, బంధన క మ తప స .
అ ధం , ఎ ఎం క యద అ యప ం
అభ పద ఏ హ ఇవ ం . అ ,
ప త ం యం మ ఏకపకం ం వ వహ ం .
య వల సంబం ం న అదన యవ
ర ం ఎ ప నం ం . ఇ ఉంచవ
ఏ అ రం, సంస పజల బ ం వ వస
UPSC క అ రప సంస. అం వల అ ర ప
ర ం న చటం ఎ ంచవ .
ఎ క ఏ అధ అంద ం
పదర న. ష ప ఈ క ం ం ం ఉం
ర ం సభ , వ ం ండం
క ష సల అం క ంచ సంద మ
అ వం అం క ంచక వ ర . అ వం అ -
అం రం మక క ఆ ం
ంద మం వరం. ఒక వ మం త ఖ అ రం
UPSC క సల రస ంచ .
906
ప
ం ష తకఅ రప పల ఉంచబడ
UPSC. మ ట లం , ఎ సంప ంచ
ం ష :
(ఎ) అ లం మ ల జ ష న
ఏ కబ న తరగ .
( ) ల దనల ప గణన ట
మ వల మ యడం జ మ
.
( ) ర పద సభ త ం సం ఎం కల సంబం ం
క ష న , అ న త త పద
పకృ మ స హ మ వ ఎ వ గం.
( ) క అ క ఎం క సంబం ం
య ంచబ న వ అవ శం క ఒక పద మకం
ఒక సంవత పద ఉండం .
అధ , వ మ ష ల న ంచవ
UPSC కప . ంగం ప రం, అధ ,
అ ల రత వ మ ంద వ మ ల రవం ఉండవ
ష ల బంధన యం , అ ఉండ డ
ఎ సంప ంచ అవసరం. అ ం బంధనల
వద ప ర ం సభ ం అధ ఉం
క సం 14 . ర ం సవ ంచవ ర యవ .
907
త
ంగం ఎ ' - ఆ ' ం
వ వస ' రత శం . అ ల రత మ ల సంబం ం న
వ మ ంద వ -స హం A మ స హం B మ సల ఇ ం
ప ష మ కమ క ష ల ప త ం సంప ం న .
ఇ వల వ కరణ, ం మ వల సంబం ం న
ప , డ ర హణ, కణ మ ద న .ఈ ష
బం మ కణ గం త ర ంచబ ం -ఒక
బ ం మం త ఖ క ,ప మ దన
మ న 5. బ , ఎ ంద మక సంస త
బం మ కణ గం ందం ఉం
రత శం బ ం ఏ .
ఎ త ప తం త ,
త యబ న సల స వం త మ అం వల, క బ ఉండ
ప త ం. అం క ంచడం రస ంచడం ంద ప త ం వర ఉం
పగల . ప త ం క జ తనం త రకణ
క ం బయ న ర ం
క ష . ఇం , ప త ం య ల యవ
UPSC 6 క సల లప యం ం .
1964 ంట క ష ( )ఆ వం
కమ క ష ల ఎ త ప తం ం . ఇ వలన అం
కమ క చర ట ం ం ప త ం సంప ం
ర వ వ కం . ం శ ఉన సమస త ం
ండ ధ సల . అ , ఎ , స తంతం ఉండటం
ంగ సంస, CVC ఒక అం క ఉం , ఇ సృ ంచబ ం
రత ప త ం క ర హక నం మ ప నం a
అ బ 2003 చటబద న .
ఎ సంబం ం న
43.1 ఒక
315 య మ సం ప స క ష
316 స ల మకం మ పద లం
317 ప స ల ంచడం మ స ం యడం
క ష
908
318 షర ల అ ణం బంధన అ రం
క ష స మ బం వ
319 స ల పద క ఉండ ధం
అ వం స ల యడం క ష
320 ప స క షన
321 ప వ క ల స ం అ రం
క ష
322 ప స క షన ఖ
323 ప స క షన క
1. 1963 క 15 వ సవరణ చటం రబ ం .
2. 1979 , ం సమ ం ం
ఎగవర . ఇర ఎఆలయం అ మకం
ఇ ం
గవర ఒక ' ంగ లయం' మ ఉ
ప త ం ంద.
3. ఎ స ర య ం న , అత
త ల ఆ సంవత వయ వర క ఉం
ఏ , అంత ం ఏ .
4. ల ం మ ల ం మధ వ సం ఏ టం
భ ష ఉ సం అన
ప తంభ ష సం అన
ప త ంద ఉ .
5. 1985 , త, బ ం మం త ఖ, ప
మ న సృ ంచబ
.ఇ బం గం మ
కణ, ప ల సంస రణల గం మ ప
మ దన, మ న మ ననర గం
సం మ.
6. ఇ వం య ల ఎ ( న ం ం
సంప ం ) బంధన .
909
44 ష ప క ష
వద య ప స క ష ( ఎ ) స ంతరం
ందం, ప స క ష (ఎ ఎ ) ఉం
ఒక ష ం . అ ల స (అన , 315 ం 323 వర గం
ంగం XIV) , మకం ం వ వహ ం
మ స ల ల ం ,శ మ మ తంత ం
ఒక SPSC.
910
ప స క ష ర మ ఇతర స ల క ఉం ం
ష గవర య ం న స . ంగం
క ష కబ న వ ం
గవర అ రం. ఇం , అరత
ఆ సగం న క ష సభ ంచబ ం
క ష స అ ం వ ఉం
రత ప త ం క సం ప ళ పద ఉ
ఒక ష ప త ం ంద. ంగం అ రం ఇ ం
ర క ప ల ర ంచ గవర
మ క ష స .
క ష ర మ స a
ఆ సంవత ల లప 62 సంవత 1ఏ వ వర , ఏ
అంత ం ( ఎ షయం , వ ప 65 సంవత ). అ ,
తమ ల ల ఎ ప ష ంచడం టవ
గవర .
గవర ఎ ఎ స ల ఒక య ంచవ
ం ం ప ల ం ర 2:
(ఎ) ర లయం ఉన ;
( ) ర తన ల ర ంచ క న
క వడం ఇతర ర .
య ంచబ న వ వర ం ర ప ం
ర లయ ప ర యగ వర
తన ల రం ంచ .
911
ల ం
ఒక ఎ ఎ ర మ స ల య ం నప
గవర , అధ త ల ంచగల (మ
గవర ). అధ అ రణం ల ంచవ
మ అత ఒక ర స ల ంచగల పద
UPSC క . అం వలన, అత ఈ ం ల ంచవ
ప ల :
(ఎ) అత నట (అం , ం );
( ) అత తన పద లం , ఏ ం ఉ గం మగ
తన లయం ల పల;
( ) అత అధ అ యం ప రం, పద న గ అన
మన శ రం క బల నత రణం 3 .
, అధ ర ల ంచవ
గం సం SPSC ఇతర స .అ , ఇం
ఒక రణ. ం , రణ త త, సమ ం
లం రణం మ సల ఇ ం , అధ ల ంచవ
ర స . ంగం బంధనల ప రం,
ఈ షయం ం ఇ న సల
ష ప . అ , ం రణ సమయం
, గవర సంబం త ర స ం యవ
స ,ర అధ ల ం ఉత ం ం ఉం
ం క.
ఇం , ంగం ' గం' అ ప ర ం ం
ఈ సందర ం . ర మ ంగం ం
ఒక SPSC స అత (ఎ) ఉం , ల న .
న ఏ ఒప ందం ఒప ందం ఆం ళన ఆస ఉం
రత ప త ం ఒక ష ప త ం, ( ) ం ం
అ వం ఒప ందం ఒప ందం క భం ఏ ధం
స మ ఉమ ం ం ప జనం ందం
నం న సంస క ఇతర స .
912
INDEPENDENCE
ఎ షయం , ంగం ఈ ం ం
స తంత మక ప
SPSC :
కం ప ర ంచ మ ంచ బంధన
(ఎ) SPSC క ర స ల ంచవ
అధ లయం పద మ ప కన త
ంగం . అం వలన, ఆనం
పద ల భదత.
( )అ , ర స వ కప
గవర ర ం న , అత న ం ఉండ
( ) ,భ మ స తం ఖ
ఒక SPSC ర మ స ల న వ యబడ
ష ఏ కృత . అం వలన, షయం
ష సనసభ ఓ య .
( ) ఒక SPSC ర (పద న )అ
ఎ ర స మకం సం
ఏ ఇతర SPSC ర , మ
రత ప త ం ఒక ష ం ంద ఉ .
(ఇ) ఒక SPSC స (పద న )అ
ఎ ర స మకం,
ఆ SPSC ఇతర SPSC ర , ఎవ
రత ప త ం ఒక ష ం ంద ఇతర ఉ .
(ఎ ) ఒక SPSC క ర స (క ఉన త త
తన ద పదం ) మ అరత
లయం (అం , ండవ అరత ).
913
ఒక SPSC ష వల సంబం ం అ ల ర ం
ంద వల సంబం ం ఎ ం :
(ఎ) ఇ వల మ ల సం ప కల ర ం
ష .
( ) బం సంబం ం న ం ష ల ఇ సంప ంచబ ం
ర హణ:
(i) స మక పద ల సంబం ం న అ ష
మ ల సం.
(ii) . మ యడం అ స ం న
వ మ మ ప ష మ బ ల యడం
ఒక వ మ క వ.
(iii) స మ ల అభ ల అ లత
మ ; ఒక వ ం ప ష మ బ ల సం
మ ;మ బ ష మ .T
సంబం త ప ష సం
మ ఆ ంచమ SPSC అభ ంచం .
(iv) t ంద ప న వ ప తం అ కమ క ష
రక ల స ర మర ం ష ప త ం
అ వం ష ల సంబం ం న ష . :
- ( వ న కరణ)
- ఇం ంట యడం
- ప షన యడం
- ధన న న ద ంచడం
-త వ వ ం తం ( ష )
- తప స పద రమణ
- వ ం లం
- వ ం ల ంచడం4
(v) చటపర న ఖ ల ంచ ఏ
చటపర న చర ల సమ ంచడం ర వ మ ం
అత అ క అమ యడం న చర ల సంబం ం
(vi) ఇం సంబం ం న ఇవ ఏ
ప తం ప న ఒక వ న ం
అ వం అవ సంబం ం ష ం మ ఏ పశ
(vii) బ ం ర హణ సంబం ం న ఏ ఇతర షయం.
ప త ం ఫల ం అ యప ం
ఈ ష ల SPSC సంప ంచం , త ప త వ
ప రం . మ ట లం , ఏ క ఉం
914
SPSC సంప ం ం వ వహ ంచడం

సంప ం ప త ర ల .
అం వల, బంధన క మ తప స .అ ధం ,
ఎ ఎ ఎం క ఎ వం హ ఇవ ద అ యప ం
అభ .అ ,ప తం యం వ వహ ం
మ ఏకపక ం .
ష వల సంబం ం న అదన యవ
ఎ ఎ ష సనసభ ప నం ం . ఇ ఉంచవ
ఏ క అ రం, సంస పజల బ ం వ వస
SPSC కప సంస. అం వల అ ర ప
SPSC ష సనసభ న చటం ంచవ .
ఎ ఎ గవర ఏ క అంద ం
పదర న. గవర ఈ క ం ం ం ఉం
ండం ష సనసభ సభ
క ష సల ల వ ం
అం క ంచబ ం మ అ వం అం క ంచక వ ర .
915
ప
ం ష తకఅ రప పల ఉంచబడ
SPSC. మ ట లం , SPSC సంప ంచ
ం ష :
(ఎ) అ లం మ ల జ ష న
ఏ కబ న తరగ .
( ) ల దనల ప గణన ట
మ వల మ యడం జ మ
.
గవర , వ మ ష ల న ంచవ
SPSC కప . ంగం గవర ,
ష వ మ ల రవం బంధన యవ
SPSC ఇ అవసరం
సంప ం . గవర న అ వం బంధనల ఉం
ష సనసభ ప సభ ం క సం 14 ఉం .
ష సనసభ సవ ంచవ ర యవ .
916
త
ంగం SPSC ' ఆ ' ం
వ వస ' ష ం . ఇ మ ల సంబం ం న
వ మ ప సల ఇ న ,ప న సల ఇ ం
మ కమ క ష . ఇ వ కరణ సంబం ం న
వ , ం మ ప , డ ర హణ, కణ
మ అం వలన న. ఈ ష ల ం ర ం
బం జనర అ ష గం. అం వలన,
ఎ ఎ ష ం ంద మక సంస త
బం గం జనర అ ష గం
షం ంద బ ం సంస.
ఎ ఎ త ప తం త ,
త యబ న సల స వం త మ అం వల, క బ ఉండ
ప త ం. అం క ంచడం రస ంచడం ష ప త
సల . ప త ం క జ తనం త రకణ
ర ం బయ న ష సనసభ
క ష . ఇం , ప త ం య ల యవ
SPSC 5 క సల లప యం ం .
అ , ష క ష (ఎ ) ఆ వం
1964 కమ క ష ల ఎ ఎ త ప తం ం . ఇ
ఎం కం ం ట ప త ం సంప ం
ర వ కమ క చర . ఎ సమస త ం
ం శ ద న సల . అ , ఎ ఎ
స తంత ంగ సంస, SVC అం క ఉం .
వర , బంధనల ం ం ట ఎ ఎ గవర సంప
ం ష య వ మకం సం
య . ఈ షయం , సంబం త ష ఉం
సంప ం ం .
917
ప స క ష రం
ఉమ
ం పన
అంతకం ఎంగం వఒక బంధనల పం స క ష ( ఎ ఎ ).
ఎ మ ఎ ఎ సృ ంచబడ
ంగం, ర ం చటం ఎ ఎ సృ ంచవ
సంబం త ష సనసభల అభ రన. ఈ ధం , ఒక JSPSC a
చటబద న మ ంగ సంస . పం క ం మ
హ ఎ ఎ ఏర ం
హ 1966 పం ం బయటప ం .
ఎ ఎ ర మ స ల య
అధ . ఆ సంవత ల ం వర పద ఉం
62 సంవత ల వయ , ఏ అంత ం . స ం యవ
అధ ల ం . వద ఉన ల ల యవ
ఖల ష ప సమ ంచడం ఎ .
ఒక JSPSC స ల సంఖ మ ప
వ అధ ర .
ఒక JSPSC తన క ప క ప అం ం
సంబం త ష గవర . ప గవర క ం ఉం
ష సనసభ.
ఎ అభ రన ర ష అవస ల ర గల
ష గవర మ అధ ఆ దం .
1919 రత ప త చటం ప రం, ఒక ంద
ప స క ష 1926 ంచబ ం మ అప ంచబ ం
ర వ ల య ం ప . క రత ప త చటం
డర ప త ం 1935 అం ంచబ ం
క ష య ప స
ం అంతకం ఎ వ సం క ష మ ం ప స క ష
.
44.1 ఎ
ఎ సంబం ం న ఒక
315 య మ సం ప స క ష
316 స ల మకం మ పద లం
317 ప స ల ంచడం మ స ం యడం
క ష
918
318 షర ల అ ణం బంధన అ రం
క ష స మ బం వ
319 స ల పద క ఉండ ధం
అ వం స ల యడం క ష
320 ప స క షన
321 ప వ క ల స ం అ రం
క ష
322 ప స క షన ఖ
323 ప స క షన క
1. స ,ఇ 60 సంవత . క 41 వ సవరణ చటం
1976 62 సంవత ల ం ం .
2. 1963 క 15 వ సవరణ చటం రబ ం .
3. 1993 ం a
శ లయ స (అం )స
బల నత రణం ఎ ఎ పక న ట
శ రం మన .
4. ల ం మ ల ం మధ వ సం ఏ టం
ప త ంద ఉ .
5. ఇ వం య ల SPSC అం ( ం న ం
సంప ం ) బంధన .
919
45 ఆ కక ష
ఒక
అవసరమ
రత ంగం ఆ క 280 ఒక
క య సంస క ష . ఇ ఏ
ప ఐదవ సంవత
ం .
అత ఇంత
సం అం ం
యబ ం
ం సమయం రత అధ
920
ఆ కక ష ర ,మ న ఉ
స ల అధ య ం .అ ం పద ఉం ం
అధ తన ఉత న లం. అ
న మకం.
ర ంచ ంగం ర ం అ రం ఇ ం
క ష స ల అరత మ పద
ఎ . ప రం, ర ం ం
- ష 1 క ర మ స ల అరత .
ర ప వ వ ల అ భవం ఉన వ అ ఉం
ం ం మ న స ల ఎ :
1. య ఒక య ంచబడ అరత.
2. మ ల ం ప క నం ఉన వ
ప తం క.
3. ఆ క ష ల మ స త అ భవం ఉన వ
ప లన.
4. ఆ క సం ప క ప నం ఉన వ .
921
ర య ఆ క క ష అవసరం
ం ష ల రత అధ :
1. పం వల న ప ల కర ఆ యం పం
ందం మ ల మధ , మ మధ ం
అ వం ఆ ల సంబం త ల .
2. ల ం -ఇ -ఎ యం ం న
ందం (అన , రత శం క ఏ కృత ం ).
3. ఏ కృత ంచ అవసర న చర a
పం య ల వన ల భ య షం
ర ల ఆ రం ష ం
ష ఆ కక ష 2 త యబ ం .
4. ఇతర ప జ ల సం అధ
ం .
1960 వర , క ష ఇ న ంట ం ం
అప ం న బ అ ం, ,ఒ మ ప మ ం
జనప ర ఎ మ ంకం క ప సంవత రం కర ఆ యం ఏ మ
జనప ర ఉత .ఈ ం క ఇవ వల ఉం
ంగం రంభ న ప సంవత ల ం .
క ష తన క ష ప సమ ం ం . అత ం
ర ం ఉభయ సభల వర త క ండం
ర ల న చర సంబం ం .
922
అ జ
న ఇక డ స షం
క ష సల స వం త మ అం వల క బ ఉండ
ప తం . అమ ంద ప త ం ఉం
ల డ మం యడం .
ఇం లం , 'ఇ ంగం ఎక ంచబడ
క ష క ఆ రప ఉం
రత ప త ం అ అ లం చటపర న హ ం ం
అం ంచ ర యబ న డ క ంచ ల
క ష '3 .
ర క . . జమ స గమ ం న
లవ క ష ,“ క ష బ a
ంగ సంస క అ
రత ప త ం నట రస ంచ డ
బలవంత ర ”.
రత ంగం ఆ క క ష is ం ం
రత శం స డర జం క ం .అ , 2014 వర , త
ంద- ష ఆ క సంబం ర ం బల నప
ప సంఘం, ంగ ర త మ చటబద న సంస.
లవ ఆ క క ష ర క . . జమ
ఫంక మ ధ తల మధ అ
క ష మ రప సంఘం
డర స - . 4 2015 , ప సంఘం
నం NITI ఆ ( షన ఇ ష ఫ
ం ఇం ).
45.1 క ష ఇప వర య ంచబ
ర య త Submitted లం
క ష ంచంఅమ
క
పధమ 1951 1952 1952-57
ండవ . సం నం 1956 1957 1957-62

ఎ చం 1960 1961 1962-66
క 1964 1965 1966-69

Rajamannar
ఐదవ మ 1968 1969 1969-74
923
ఆరవ Brahamananda 1972 1973 1974-79
ం ఎం 1977 1978 1979-84
ఎ దవ . .చవ 1982 1984 1984-89
దవ ఎ 1987 1989 1989-95
. .పం 1992 1994 1995-2000

పద ండవ AM 1998 2000 2000-2005
ప ండవ క . 2002 2004 2005-2010

రంగ జ
పద డవ క జ ల 2007 2009 2010-2015
ప గవ . . 2013 2014 2015-2020
ప నవ ఎ ం 2017 2020 2020-2026
(అంచ )
క ష సంబం ం న
45.2 ఒక
280. ఆ కక ష
281. ఆ కక ష
1. క ష , 1951 డం .
2. ఈ ఫంక 73 వ మ 74 వ ం
ంగబద న మం న 1992 సవరణ చ
పం య ల మ రకణ మ
వ స .
3. బ , రత ంగం ప చయం ,
19 వ ఎ ష , 2001, . 331.
4. Delhi ◌ి క ష క
రత ప త ం, 1965, . 88-90.
924
46 వ మ వల ప మండ
క పన
2016 క 101 వ సవరణ చటం రం గమం ం
తప లన ప శ టడం (అన వ మ వల ప - ఎ )
శం . ఈ ప క త నమ సమరవంత న ప లన
ందం మ మధ సహ రం మ సమన యం అవసరం
. ఈ సంప ం ల ప య లభతరం య , సవరణ
వ మ వల ప మండ ఏ సం అం ంచబ ం
GST .
ఈ సవరణ ంగం త ఆ క 279-ఎ .
ఈఆ క ష ప ఎ ఏ అ రం ఇ ం
ఒక ఆర 1 . ప రం ష ప 2016 ఉత
2 ఏ ం .
క య Delhi ◌ి ఉం . య
రద 3 క ఎ -అ ర ద వ వహ .
925
క దృ మ ష
ల ర ం ట , ర శం
ఎ క వ న ణం మ అ వృ అవసరం
వ మ వల సం య సమన యం ం . ఇం ,
ప ర ం
.
క దృ మ లక ం ం ధం ఉ :
దృ : సహ ర స ఖ క అ న త ప ల ఏ యడం
ద ంగబద న ప
డర సంబం ం న అ ప న ర అ ఉ
GST .
ష : స త సంప ం ల ప య అ వృ ం ం , ఎ
ణం, ఇ స ర ం క ప నం మ గ హ ర క.
926
క
ందం మ ల ఉమ కమ క ఉం ం
ం స ల :
(ఎ) పర ంద ఆ క మం
( ) ంద ష మం ఆ క ధత
( )ఆ క ప ల ధ త మం మ
ప ష ప తం న మం
ల ం స ఒక ఎ
రర .
అత పదం ర ంచవ .
రర ల ంద మం వరం ర ం ం
ంట ఆ ఎ అం కస ( ఇ ) శ తం
క అ చర ల ఆ ంచం (ఓ యడం).
927
కప
క ర స ల బడ . ఒక న ర
స ల తం సంఖ రం
ఒక స శం ర ం . క ప రయం
బ న ఓట వం ల కం త వ
స స శం ఓ . రయం ం
ం ల అ ణం :
(i) ంద ప త ఓ ఉం ం
ఆ స శం న తం ఓట ంట ఒక వం .
(ii) అ ష ప ల ఓ క ఉం
ఆ స శం న తం ఓట ంట ం వం ల .
క ఏ చటం చర ల
ం ర :
(i) క ంగం ఏ పం;
(ii) ఒక వ స య ంచడం ఏ పం
;
(iii) గ తల ప తం య కఏ నపర న అవకతవక
.
928
క
ం న అవసరం ఉం
ం ష ల :
(ఎ) ందం ం ప , మ స
ఎ నం అ మ క సంస .
( ) ఎ బ ఉం వ మ వ
ఎ ం న ం .
( ) డ ఎ చ , , ఎ క భజన
అంత - ష జ ం సమయం సరఫ వ
జంమ సరఫ స యం ం .
( )వ మ వల వట వ కప
ఎ ంండ న
(ఇ) GST ల టంచవస . .
(ఎ ) అదన ంచ న ఏ ప క
ఏ పకృ ప ప సమయం వన .
( )అ చ ల సంబం ం ప క బంధన
ప , అ ం, జ 4,మ , లయ,
రం, ం , ం, ర, చ ప మ
ఉత ఖం .
(h) ర ం న GST సంబం ం న ఏ ఇతర షయం.
929
క ఇతర
, ం క ఉం
:
1. ఎ ర ం
యం , , వ
( ), సహజ మ న న ట ఇంధనం.
2. ర ల సంబం ం దం ఉన
అమ , ఒక యం ం ఏ ం
దం ఇవ :
(ఎ) ందం మ ఒక అంతకం ఎ వ ల మధ ;
( ) ందం మ ఏ షం ల మధ ఒక మ
ఒక అంతకం ఎ వ ఇతర ;
( ) ం అంతకం ఎ వ ల మధ .
3. ప ల ర
సం ఎ ప శ నం న వ ఆ య నషం సం
ఐ సంవత ల లం. ఈ ఆ రం ,
ప ర ం ర ం . ప రం,
ర ం 2017 ఈ చటం ం 5 .
1. ఆ క 279-ఎ (1) ప రం, ష ప అర ఉం
ంగం రంభ న (ఒక
వంద మ ద సవరణ) చటం, 2016, ఆర ప రం,
వ మ వ అ వబ ఏ యం
ప మండ .
2. 15 ంబ 2016 న ష ప ఉత అ .
3. ఖ, ఆ క మం త ఖ,
రత ప త ం.
4. జ నర వ కరణ చటం, 2019,
జ క ర భ ం
ం య ,అ య గం
జ మ లడ ంద గం.
5. వ మ వల ప ( ల ప రం)
చటం, 2017.
930
అత ల య క ష (ఎ ) a
T
మ
ంగ సంస అ
ంగ-
, షన వం ఇతర
అ అరం
క ఆ క 338
యక ష
ంచబ ం 1 .న
క ష ఫ ఉ (1992), షన క ష ఫ
(1993), య నవ హ ల క ష (1993)
మ లల హ ల రకణ సం షన క ష (2007)
చటబద న సంస అ చర ల ంచబ
ర ం 2.
931
క ష కప మం
స , ంగం ఆ క 338 ర అం ంచబ ం
ల (ఎ ) సం ప క అ మకం మ
సంబం ం న అ ష ల ద య గ (ఎ )
ఎ ,ఎ ల ంగ భదత మ ంచడం
ప 3 అధ . అత య ంచబ
ఎ , ఎ ల క షన మ న ం .
1978 , ప త ం ( నం ) -ఏ ం
ఎ మ ఎ ల సం చటబద న మ ంబ క ష ; క లయం
ఎ , ఎ ల క షన ఉ .
1987 , ప త ం (మ క నం ) సవ ంచబ ం
క ష క మ షన
ఎ ,ఎ లక ష 4.
త త, 1990 క 65 వ ంగ సవరణ చటం5 అం ం
ఉన త బ ళ స ల య పన సం
ఒ ష నం ఎ , ఎ ల క ష
ఎ ,ఎ ల అ .ఈ ంగ సంస నం ఉం
ఎ , ఎ ల క షన క ష ఏ
1987 నం ంద.
మ , 2003 క 89 వ ంగ సవరణ చటం 6
ఎ మ ఎ ల సం క య క ష భ ం
షన క ష ఫ ం సంస
(ఆ క 338 ంద) మ యక ష
గల సం (ఆ క 338-ఎ ంద).
ఎ ల సం ప క య క ష వ ం
2004 ఉ . ఇం పర , పర ఉ
మ మ స . షప య
అత మ ద ంద ం . ప మ
పద లం షప ర 7.
932
క ష క
క ష :
(ఎ) సంబం ం న అ ష ల ప ంచడం మ పర ంచడం
ఎ ల మ ంగ మ ఇతర చటపర న భదత
ప అంచ యం ;
( ) సంబం ం ష ల ంచడం
ఎ లహ మ భదతల వడం;
( ) కప కప య న మ సల ఇవ
ఎ లఆ వృ మ ంకనం
య ఒక ష ం ంద అ వృ గ ;
( )ఏ మ ఇతర సమ ష ప సమ ంచడం
ఇ స ంద ం న , ప క
రకణ షర ల ;
(ఇ) వల న చర ల సంబం ం యడం
సమరవంత న సం య ఒక ష ం
ఆ భదత మ ఇతర చర ల అమ
క రకణ, సం మం మ క-ఆ క అ వృ
ఎ ;మ
(ఎ ) రకణ సంబం ం ఇ వం ఇతర ల ర ంచ ,
ఎ ల సం మం మ అ వృ మ గ
అధ నవ .
933
క ష క
క ష క క షప అం ం .ఇ యవ
అవసరమ అ న మ క సమ ంచం .
అ వం కల ం షప ర ం ం ఉం ,
న చర ల వ ం ండం
క ష న . ండం
అం క ంచక వ ర ఉం
అ వం .
క ష కఏ క షప పం
ష గవర సంబం ం న .
గవర ష సనసభ
వ ం ఉం చర న
క ష . ండం ఉం
అ ం అం క ంచక వ ర ఉ
.
934
క ష కశ
క ష ంతం యం ం అ క ఉం
నం.
క ష ,ఏ షయం ద న ం ట
ఏ , కఅ అ య పయ
మ ఖ ం ఈ ం ష ల సంబం ం :
(ఎ) ఏ వ ం అ జ వడం మ అమ యడం
రత శం ఏ గం మ ప ణ రం ఆయన ప ంచడం;
( )ఏ పతం క ఆ ష రణ మ ఉత అవసరం;
( )అ డ ట ఆ క ంచడం;
( )ఏ లయం ం ఏ ప రడం;
(ఇ) ల ప క సం సమ యడం మ
ప ;మ
(ఎ ) ష ప ర ం ఇతర ష .
ంద ప త ం మ ష ప
అ ప న న ష ల క ష సంప ం
ఎ ల ప తం ం .
ఇ ం ల ర ంచ క ష అవసరం
ఆం -ఇం య క సంబం ం
ఎ ల . ఇం లం , క ష అంద ద
ంగ మ ఇతర చటపర న భదత సంబం ం న ష
ఆం ప-ఇం8 . య క మ షప ంచం
2018 వర , క ష యవల ఉం
ఇతర కబ న తరగ ల సంబం ం ఇ ం
(ఒ ల). ఈ ధ త ం 102 వ ం ఉపశమనం ం
1. ఆ క 338 XVI ' ష ' అ ఉం
తరగ ల సంబం ం న బంధన '.
2. సంవత సంవత ల
పన.
3. ఎ ,ఎ ల ంగ భదత
68 వ అ యం వ ంచబ ం .
935
4. య సల సంఘం ం ంచబ ం
స త న సమస ల ప సల ఇవ ం మ
ఎ మ ఎ ల అ వృ .
5. ఈ చటం 12–03-1992 ం అమ వ ం .
6. ఈ చటం 19–02-2004 ం అమ వ ం .
7. బంధనల ప రం, పద ఉం
సంవత ల.
8. ఆ క 338 10 వ బంధన ఈ ం ధం చ ం : “ఈ సం ,
ల చన ంచబడ
ఆం -ఇం య క చనల స ”.
936
షన క ష ఫ ల (ఎ ),
L ఇ
గల య క ష (ఎ )
అ అరం ఒక
ంగం ఆ క 338-ఎ
ంగ సంస
ంచబ ం 1 .
937
ST S సం ప క క ష
ఎ ,ఎ ల యక ష ఉ వ ం
65 వ ంగ సవరణ ఆ ం నత త
1990 చటం 2. ఆ క 338 ంద క ష ంచబ ం
అ పర కణ లక ం ంగం
ంగం ప రం ఎ , ఎ ల భదత క ం
ఇతర చ 3.
కం మ ంస కం , ఎ న ం ఉం
ఎ మ సమస ఎ ల సమస ల ం న ం ఉం .
1999, త జన వ వ ల మం త ఖ సృ ంచబ ం
ఎ ల సం మం మ అ వృ ప న దృ . ఇ అ ం ం
జన వ వ ల మం త ఖ అంద సమన యం
ఎ ల సంబం ం న ర క ప ల పరం ఉండ
క యం మ రత మం త ఖ ధ
ఈ త యం 4 .
అం వల, ఎ ల ప జ ల మ ంత డ
సమరవంతం , ప క షన ఏ ల ప ంచబ ం
ప తం ఉన యత భ ంచడం ఎ లక ష
ఎ , ఎ ల క ష . 89 వ ఉ రత ంచడం ఇ జ ం
2003 క ంగ సవరణ చటం 5 . ఈ చటం మ ంత సవ ంచబ ం
ఆ క 338 మ ంగం త ఆ క 338-ఎ .
ఎ ల సం ప క య క ష ఉ వ ం
2004 . ఇం పర , పర మ ఉ
ఇతర స . ం షప య
అత మ ద ంద. ప మ పద లం
లయం అధ ర ంచబడ 6.
938
క ష క
క ష :
ఎ ల మ ంగ మ ఇతర చటపర న భదత
ప అంచ యం ;
ఎ లహ మ భదతల వడం;
( ) కప కప య న మ సల ఇవ
ఎ లఆ వృ మ ంకనం
( )ఏ మయ ఇతర ఒకసమష ం ంద ష పఅ సమ
వృ ంచడం
గ ;
రకణ షర ల ;
ST ; మ
ఎ ల సం మం మ అ వృ మ గ
అధ నవ .
939
క ష క ఇతర
2005 , ష ప ఈ ం ఇతర ల
రకణ, సం మం మ
ST ల అ వృ మ గ 7 :
(i) జ నహ ల ఇవ వల న చర
అట ం వ న ఎ ల న అట ఉత ల రవం
(ii) జ ల హ ల ప రకణ వల న చర
ఖ జ వన , వన ద న క ,
చటం ప రం
(iii) జ ల అ వృ వల న చర
మ ంత ఆచర య వ ల సం ప యం
(iv) ఉపశమనం క మ పరచ వల న చర మ
నభంశం ం న జన స ల న స చర
అ వృ
(v) జన పజల ప కరణ ంచ వల న చర
ం మ అ వం వ ల సమరవంతం న సం య
ప కరణ ఇప జ ం
(vi) గ ష సహ ంద వల న చర మ
అడ ల ర ంచ జన వ ల ప యం మ
క అట లన పటడం
(vii) అమ య వల న చర
పం య ల ం ( ం
ం ) చటం, 1996
(viii) త ంచ మ వ ల ంచ వల న చర
జ ల బ పద
రంతర బల నత మ క ణత మ
ప వరణం
940
క ష క
క ష షప క క అంద ం . ఇ
అవసరమ అ న మ క సమ ంచవ .
అ వం .
ష గవర సంబం ం న .
గవర ష సనసభ ం ఉం
వ చర న
.
941
క ష కశ
నం.
(ఎ) ఏ వ ం అ జ వడం మ అమ యడం
రత శం ఏ గం మ ప ణ రం ఆయన ప ంచడం;
( )ఏ పతం క ఆ ష రణ మ ఉత అవసరం;
( )అ డ ట ఆ క ంచడం;
ప ;మ
(ఎ ) ష ప ర ం ఇతర ష .
ఎ ల ప తం ం .
1. ఆ క 338-ఎ XVI ఉం
' తరగ ల సంబం ం న ప క బంధన '. ఈ
89 వ ంగం సం ర బ ం
2. ఈ చటం 12–03-1992 ం అమ వ ం .
3. ఎ ,ఎ ల ంగ భదత
68 వ అ యం వ ంచబ ం .
4. క యం మ రత మం త ఖ సహ-
ఎ ల సంబం ం న అ ర క ల య ం .
5. ఈ చటం 19–02-2004 ం అమ వ ం .
సంవత ల.
7. గల య క ష
(ఇతర ల వరణ) య , 2005.
942
49 ల యక ష
క ష క పన
మండ 1 (1992) , ం
శ తం ఉం ల ంద ప ఆ ం ం
అ జ ల ప ంచ చటబద న సంస, ఓవ -
ఏ తరగ ల ర డం ర క వడం
కబ న తరగ . ప రం, షన క ష ఫ
కబ న తరగ ల (NCBC) 1993 ఏ 2.
త త, 2018 క 102 వ సవరణ చటం a
క ష ంగ .ఈప జనం సం,
సవరణ ంగం త ఆ క 338- .
అం వల, క ష చటబద న సంస ం మ
ంగ సంస ం 3.
ఇం , క ష ం న లప
త పం ంద స ం ం . ఇ కమం జ ం
కం మ పరం ప జ ల ప ర ంచ
కబ న తరగ మ ంత సమరవంతం ప 4. మ ట లం ,
తక ష క ంగ స నం ఉం ం
ల య క ష (ఎ ఎ ) మ
గల య క ష (ఎ ఎ ).
క ష పర , పర ఉం
మ మ స . షప య
అత మ ద ంద ం . ప మ
పద లం షప ర 5.
943
క ష క
క ష క ం :
కం మ ంగ మ ఇతర చటపర న భదత
పరం కబ న తరగ మ ంకనం
ప .
కం హ మ భదతల వడం
( ) పరం
క ఆ క అ కబవృ న తరగ నడం. మ సల ఇవ డం
కం మ పరం కబ న తరగ ల మ
య ంద అ వృ గ అంచ యం
ఒక ష ం.
( )ఏ మ ఇతర సమ ష ప సమ ంచడం
రకణ షర ల .
కం మ పరం కబ న తరగ .
కం సం మం, అ వృ మ గ
షప పరం కబ న తరగ
నవ .
944
క ష క
క ష షప క క అంద ం . ఇ
అవసరమ అ న మ క సమ ంచవ .
అ వం .
ష ప సంబం ం న .
ప తం ష సనసభ ం ఉం ం
వ చర న
.
945
క ష కశ
నం.
(ఎ) ఏ వ జ లవడం మ అమ యడం
రత శం క ఏ ంతం ం మ ప ణ రం
( )ఏ పతం క ఆ ష రణ మ ఉత అవసరం
( )అ డ ట ఆ క ంచడం
( )ఏ లయం ం ఏ ప అభ ంచడం
ప
(ఎ ) ష ప ర ం ఏ ఇతర షయం
కం మ పరం కబ న తరగ ల ప తం ం .
1. ఇంద Vs. య ఆ ఇం (1992).
2. కబ న తరగ ల య క ష డం
చటం, 1993.
3. కబ న తరగ ల య క ష
(ర ) చటం, 2018, యక ష ర ం
కబ న తరగ ల చటం, 1993 ర .
4. 2018 క 102 వ సవరణ చటం త ప శ ం
ఆ క 342-ఎ ష ప న క ం
కం మ పరం కబ న తరగ .
సంవత ల.
946
50 సప కఅ
షన జ
స ,రత ంగం ఎ వం బంధనల య
లప కఅ రవం1 . త త,
ల నర వ కరణ క ష (1953–55) a
ఈ షయం . ప రం, ఏడవ
1956 క ంగ సవరణ చటం త ఆ క 350-
- ష క XVII 2.ఈ సం ఉం
ం బంధన :
1. ల ప కఅ ఉం .
ఆయన రత ష ప య ంచ .
2. అంద ంచడం ష ఆ స క
సం అం ంచబ న భదత సంబం ం న ష
ంగం ప రం 3. అత ం
అ వం ల అధ
షప ంచవ . ష ప అ ం వ ఉం
ర ం ప సభ ం క మ పంపం
సంబం త లప .
ంగం న ద ఇక డ గమ ం
అరత , పద లం, మ భ , ప
మ సప కఅ లం నం
.
947
ఖ ల సం క షన
ంగం ఆ క 350- బంధన అ స ం ,
లప కఅ లయం
1957 సృ ంచబ ం . అత క షన య ంచబ
.
క షన తన ప న ల అల (ఉతర) క ఉ
ప ). ఆయన ం (క టక) వద ం య ల ఉ ,
(త ళ ), క (ప మ ం ). ప తల ఉం ం
అ ం క షన త.
క షన ప న లయం స యం
క షన మ అ ం క షన . అత ర
ష ప మ ంద త ం ల సంబం
య ం న డ అ .
ంద , క షన మం త ఖ ప వ
వ వ ల. అం వల, అత క కల ఇతర సమ ం
ంద వవ ల షప క
మం 4 .
948
క షన త
సంబం ం న అ ష ల క షన ం
అమ యక వడం వల ఉత న మ మ దన
ంగ మ యం అం క ం న పథకం
దృ వ న ఉన ల అం ంచబ ం
వ వ ,
స , సం సంస అత క జ య మ
ష ప మ కప ల
ప లన మ ర చర పల ర ం 5.
స ల త ంచ మ సంర ంచ , మం త ఖ
వవ ష ప / య అభ ం
ంగ భదత స త ప రం ఇవ
ల మ అవసర న వ అం ంచబ ం
ప ల చర . ష ప మ
ప లనల నత ల
పర న రకణల పథకం అమ
ల . క షన 10 ంట ర క రం ం
ప త పయ ల రణ ఇవ ం
ల షమ సంస ప ర ంచడం6 .
949
జ మ ష
క షన దృ మ ష ఇక డ ప ంచబ ం .7
జ
అమ యం ల కమబ క ంచడం మ బ తం యడం మ
ంగ సమరవంతం అమ య నం
ల రకణ, త భ
షల హ ల ప రకణ
క మ సమగపరచ స న అవ ల అం ంచడం
అ వృ .
ష
అ / సమరవంతం అమ య ంచ
ంగ భదత మ యం అం క ంచబ న పథకం
ల స నం అం ంచ రకణ
సమగ అ వృ అవ .
950
మ ల
మ ంత వరం , క షన మ ల
ఈ ం ధం ఉ 8:
1. అం ం న భదత సంబం ం న అ ష ల ప ంచడం

2. రత ష ప సమ ంచ , క
ంగ అమ మ యం
ల సం భద ల అం క ం ం
3. భద చర ల అమ పర ంచడం
పశ ప , సందర న , స , ,స ,
స క నం, ద న
ల
1. ల స న అవ ల క ంచడం
సమగ అ వృ మ యస కత
2. ల ం అవ హన క ంచడం
అం ఉన భదత
3. భదత క సమరవంత న అమ ంచడం
ంగం ల సం అం ంచబ ం మ
ఇతర భద , / అం క
4. మ దనల ప ల ర ంచడం
ల భదతల సంబం ం న
1. అం త
క షం న ం ఉం ం
షం గం. ఆ ధం ,
ల ర ంచబ ం .
2. XVII 'అ య ం 'అ ఉం మ క ఉం ం
అ ల . ఆ క 350- లవ ఉం
' ష ' అ యం.
951
3. ల
ంగ భదత
వ ంచబ అ యం 65 .
4. ఇప వర 52 క సమ ంచబ .
5. ఇం 2013, ప ష జ , రత ప త ం,
p. 1012.
6. క క 2011–2012, వవ ల మం త ఖ,
రత ప త ం, . 38.
7. క షన 47 వ క
, 2008 ం 2010 వర , . 222.
8. ఐ .
952
51 క కం ల మ ఆ ట జనర
రత శం
అత రత ంగం (ఆ క 148) ఒక
T కం ల మ
ఆ ఇం
ఆ ట జనర
(CAG). అత ఇం య ఆ
ల గం 1 . అత ప ప క సంరక
క స తంత
మ
లయం
అ ప మ
ం ం శ తం ఆ క వ వస యం ం
- ందం మ ష ం. అత కరవ ం సమ ంచడం
రత ంగం మ ఆ క రంగం ర ం చ
ప లన. క ఆ అం ద ఇ అ
CAG ంద అ ఖ నఅ
రత ంగం2. అత ప మ ల ఒక
రత శం ప త వ వస; ఇత ం
, ఎ కల సంఘం మ య ప స
క ష .
953
మకం మ బంధన
CAG రత అధ ం య
అత మ ద ంద. CAG, తన ల ప ం ,
అధ ం ప ణం ధృ కరణ ం :
మ తన లయం క ల భయం ం ం
అ గహం, ఆ యత ష సంకల ం; మ
అత ఆ సంవత ల 65 సంవత ల వయ వర పద ఉం
సంవత , ఏ అంత ం . అత తన లయం ం ఎ యవ
షప ఖ ప ష ంచడం . అత యగల
అధ అ రణం మ అ ధం ల ంచబడ
ం య .మ ట లం , అత యగల
ఆ ం న నం ఆ రం అధ లం
ర ం ఉభయ సభ ప క న
, త న గం
క .
954
INDEPENDENCE
ంగం ఈ ం బంధనల ప ర ంచ ం
మ CAG క తం ంచం :
1. ఆయన పద ల భదత క . అత వ
అధ ల ంచబ ం
ంగం న నం. అం వలన, అత య
అత ఉన ప , అధ ఆనందం వర తన పద ఉండం
అత య ంచబ న .
2. అత త ప ల అరత
రత ప త ం ఏ ష , అత ప వడం నత త
అత లయం.
3. అత తం మ ఇతర ప ల ర ంచబ ం
ర ం . అత తం య స నం
అ న త య నం3 .
4. ల షయం అత తం హ
క వడం, న పద రమణ వయ అత రవ
5. ర ల ప నవ ల వ కప
ఆ
CAG మ క అ ల అధ గం మ పంచబడల
CAG సంప ం .
6. CAG లయం క ప ల ఖ ,
అ ,భ మ వ ల నన స
ఆ లయం ప యడం క వ యబ ం
ఫం ఆ ఇం . అం వలన, ఓ బ ఉండ
ర ం .
ఇం , ఏ మం ర ం ఎ ధ ం వ ంచ ( ం
ఇ )మ ఏ మం మ లవ
అత న ఏ చర ల ధ త.
955
మ పవ
ంగం (ఆ క 149) ర ం అ రం ఇ ం
CAG క మ అ ల ంచం
య మ లమ ఇతర అ రం క
శ రం. ప రం, ర ం CAG క ( ,
పవ అం కం ష ఆ స ) చటం, 1971. ఈ చటం
ంట ఆ ం ల య 1976 సవ ంచబ ం
ప త ం.
CAG క మ ం న ధం
ర ం మ ంగం:
1. అత అ ఖ ల సంబం ం న ల ఆ
క ఫం ఆ ఇం ,ప ష ం క ఏ కృత
మ ప య గం క ఏ కృత a
సన సభ.
2. అత ఆక క ం అ ఖ ల ఆ
ఇం మ ప అ ం ఆ ఇం అ
ప ష ం క ఆక క మ ప
ప ష ం.
3. అత అ వరకం, త , భం మ న ల ఆ
, మ ఇతర అ బంధ
ంద ప త ం మ షం ఏ గం త ఉంచబ ం
ప .
4. అత ందం క ర మ ఖ ల ఆ
ప ష ం తన సంతృ పరచ య మ
ఆ తర న సమరవంత న త ంద ం ంచబ ం
అంచ , కరణ మ ఆ యస న ం .
5. అత ఈ ం ర మ ఖ ల ఆ :
(ఎ) అ సంస మ అ గణ యం సమ
ంద ష ఆ ;
( ) ప త సంస ; మ
( ) ఇతర సంస
మ సంస , అవసర న
సంబం త చ .
6. అత ంద మ ష అ ల ఆ
సంబం ం న ప , న , ,
అ ,స మ ం ల రం. అత
ర , మ ఇత ల ఆ ం
956
ష ప ఆ దం, అవసర న
అధ .
7. అత ఏ ఇతర అ రం క ల ఆ
షప గవర అభ ం . ఉ హరణ ,
క సంసల ఆ .
8. ప సంబం ం ఆయన ష ప సల ఇ
ందం మ ల ఉం
ఉం (ఆ క 150).
9. అత తన ల సంబం ం న తన ఆ కల సమ ం
ం ంట , ఎవ ం ఉం
ర ం ఉభయ సభ (ఆ క 151).
10. అత తన ల సంబం ం న తన ఆ కల సమ ం
గవర ష ం, ఎవ ం ఉం
ష సనసభ (ఆ క 151).
11. అత ఏ ప క కర ఆ ం ధృ క
(ఆ క 279). అత స న . ' కర ఆ యం'
అం ప క ఆ యం న ఖ
కరణ.
12. అత పజల రద , మ తత త ప
ర ం లక .
13. అత ష ల సంకలనం ర
ప . 1976 , అత తన ధ తల ం ం
ల సంకలనం మ ర హణ సంబం ం
ల భజన రణం ంద ప త ం
ఆ ం , అం , ల కరణ.
CAG ఆ కల ష ప -ఆ సమ ం ం
ం ల క, ఆ క
మ ప త సంసల ఆ క. ష ప
ఈ కల ర ం ఉభయ సభల ం ఉం . త త
ఇ ,ప అ ం క ప ం ం
ఫ ర ం .
ం సవ వ
ర ం మం నఖ
అ ష ,
ంద ప త ర మ పం .
957
త
రత ంగం మ చ ల సమ ంచడం CAG త
ఆ కప లన రంగం ర ం .
ఎ కజ తనం (అన , మం ల మండ )
ఆ కప లన రంగం ర ం ర తం
CAG కఆ కల . CAG కఏ ం
ర ం మ తర న ఖ ల ఆ ర ం
ర ం . అం వల ఆయన ర ం త ధతవ .
ఖ లఆ షయం CAG ఎ వ చ ఉం
ర , మ కఆ సంబం ం . "అ
వ సంబం ం అత ఆ కప ర మ
తన ంత ఆ మ వ ల ం , అత ం
య ల సంబం ం ర హక ప త ఆ దం
ఇతర ఆ ట పవరన. " 3A
CAG 'డ పబ ం ంచ ఉం
పం యబ న చటబదం అం ఉ మ
వ అ ఏప జ వ
వ ంప యబ ం వ యబ ం మ వ యం అ ణం ఉం
ప ం అ రం '. ఈ చటపర న మ యంతణ
ఆ , CAG జ న ఆ ర ంచగల , అన అత
క ' నం, శ స యత మ ఆ క వ వస' డవ
ప త వ యం మ వ రం ఖమ
అ వం వ యం క .అ , చటబదం ం
ట ఆ , ఇ CAG క గం తప స ,
జ నఆ చకణ న .
రహస వ యం ఆ ం ప
CAG త. ఈ షయం , CAG వ ల సం లవ
ఎ ఏ నఖ ,
సమర ప ల అ రం ం ధృ కరణ ప అం క ంచం
తన అ రం ంద ఖ జ ం .
రత ంగం CAG కం ల ం
అ ఆ ట జనర . అ , ఆచరణ , CAG
ఆ ట జనర త త ర ం మ a
కం ల . మ ట లం , 'CAG యంతణ
ఏ కృత మ అ క ల ం డ
ష ం ఇవ డం డ య అ రం ఉం
958
CAG ం అ రం, అత ఆ దశ త ఆం ళన ం
ఖ ఇప జ న ' 4 . ఈ కమం ,
రత శం క CAG ట క CAG న ం ఉం ం
కం ల మ ఆ ట జనర ం ం అ . ఇతర
ప , ట ,ఎ పజల ం డ వ
CAG ఆ దం త ఖ .
959
మ ష
ప త సంసల ఆ ం త ప తం.
లం లం , ప త సంసల అత సంబంధం ప ం
ం వ ల :
(i) ష మ పత కం ఆ యబడ
CAG, ఉ హరణ , ద ష ,ఆ మ
ర క ష , ఎ ఇం , ఇం య ఎ ౖ
ష ,మ ఇత .
(ii) మ ష షన త ఆ యబడ
ంద ప త ం య ం న ఆ ట
CAG సంప ం . అవసర , CAG ర ంచగల
అ బంధ ఆ . ంట ం ఉ హరణ
ష , ఇండ య ష మ ఇత .
(iii) మ సంస ఆ బ ఉం .
మ ట లం , ఆ ప కం త యబ ం
షన ఆ ట మ CAG
తం అస . తమ క క మ ల సమ ం
ఇ ర ం ష. అ ఆవంఇంసంసల, జఉ హరణ ం ఆ ఇం ,
ం ఆ ఇం , ష ఆ ఇం మ ఇత .
ప త సంసల ఆ ం త
ప తం. ఆ ట ఆ
CAG సల ర ప త ం య ం ం . CAG
అ వం స ంట ఆ ఆ పటవ
కం .
1968 , లయం గం ఆ ంచబ ం
CAG క బయ ల మ ల ర ంచ సహక ంచ
వం ప క సంసల ఆ క ం క అం
ఇంజ ం , ఇ మ ఉ ,ర య మ ద న .ఈ ఉం
అ ర ల ంచబ ం
సంస రణల క ష ఆ ఇం . ఇం ఒక ర మ ఇద ఉ
CAG త య ంచబ న స .
960
APPLEBY క సం భం
ఆ , ఇం య అ ష తన ం కల
CAG త మ ం మ అత ఖత
ప 5 . ఎ ం ఉపశమనం ం ల ఆయన ం
ఆ ధ త. మ ట లం , అత ర
CAG ల ర యడం. ర య ఆ ఆయన మ ం న అం
1. రత శం CAG కప ద ఎ న ఉం , a
వలస లన ం రసత ం.
2. CAG స తం ంచ ప న రణం మ
ర ంచ మ ప య ఇషపడక వ సం ంప ం . ఆ ం a
అణ త మ ప ల ప వం.
3. ర ం ం అ శ వన ఉం
ర ంట ధ త ఆ ం క ఖ త, మ
బ CAG క ల ర ంచడం ఫల ం
ంగం అ ం .
4. CAG క ఫంక జం ఖ న .
ఆ టర య మ ంద cannot ంచ
మం ప లన ం ; ప ష అత కం
ప లన ం ద య ఇత ల .
5. ఆ టర ఆ ం అం ఏ ,ఇ ప లన ;ఇ
అవసరం, a అత ంత ద ల ప
ఇ న దృక థం మ ప త ఉప గం.
6. గం ఒక కట ం మ ంత
CAG మ అత తం కం అత గం సమస
బం .
51.1 క కం ల మ ఆ ట జనర సంబం ం న

రత శం
ఆ క నం షయం ఒక
- షయం
149. కం ల మ ఆ ట క మ అ -
జనర
150. య మ ల ల పం
961
151. కల ఆ యం
1. ర య ఆ మ ల గం సృ ంచబ ం
1753 లన .
2. ంగ అ ం చర , VIII, . 405.
3. 2018 , ం య తం క ఉ
ల 50 2.50 లక ర ంచబ ం .
3A. వట , , రత శం ర ంట ఆ క యంతణ,
ండవ ఎ ష . ం : న , 1962, .
235.
4. బ , రత ంగం ప చయం,
, 19 వ ఎ ష , 2001, . 198.
5. ం క : రత శం ప అ ష
(1953) మ రత ప ల న re ప లన
స , 1956.
962
52 అ జనర ఆ ఇం
అత ంగం (ఆ క 76) ల అం ం ం
T రత
శం .
అ జనర 1 . అత అ న త య అ
963
అ జనర (ఎ ) అధ య . అత తప స
య య ంచబడ అరత ఉన వ
అ న త య నం. మ ట లం , అత రత శ అ ఉం
అత ఐ ళ ఏ ఒక య అ ఉం
ప
అధళ అ యం. య ఒక ప ఖ య
AG క పద లం ంగం ర ంచబడ .
ఇం , ంగం ఈ నం
అత ల ం ర . అత ఆనందం సమయం పద ఉం
అధ . అం అత అధ ల ంచవ
ఏ సమయ పర . అత తన సమర ణ తన ల టవ
అధ . ంప యకం , అత న
ప త ం (మం ల మండ ) ం ఆయన నం ఉ
సల ర య ంచబ ం .
AG క తనం ంగం ర ంచబడ . అత
అధ ర ం తనం అం ం ం .
964
మ
రత ప త ప న య అ ,
AG ం క ఉం :
1. అ వం చటపర న ష ల రత ప సల ఇవ డం
ష , అధ అత .
2. చటబద న త క ఇతర ల ర ంచడం
అధ అత ం .
3. అత ఇ న ల ర ంచడం
ంగం మ చటం.
అధ ఈ ం ల ఎ. .2 :
1. అ సంద రత ప త ం తర న జ వడం
రత ప త ం ఉన ం
సంబం త.
2. నఏ చన రత ప ధ ం వ ంచడం
క ఆ క 143 ప రం ం అధ
ంగం.
3. క రత
ంచప త (ం ఏరత
సందర
ప తం ం అవసర న )
సంబం ం నంతవర .
965
హ మ ప
తన అ క లప ,అ జనర ఉ
రత శ గం అ ల క ల హ . ఇం ,
డ మ రక ల న అత హ ఉం
ర ం ఉభయ సభ ఉమ ం మ ఏ
ర ం క ఆయన టవ a
స , ఓ హ ం . అత అ అ ల ం
మ ర ం స ల ం గ ధక శ .
అ జనర ం ప ఉంచబ
క ఏ సమస మ సంఘరణ ంచ :
1. అత ప వ కం సల ఇవ డ పం ప డ
రత శం.
2. అత ఉన సంద అత సల ఇవ డ పం ఉంచ డ
రత ప సల ఇవ జ ల .
3. అత ం ల న ర ంచ డ
ప తఅ మ ం ష
రత శం.
4. అత దర మ అం క ంచ డ
అ మ ం కం ష
రత ప త ం.
5. అత ఏ మం త ఖ సల ఇవ డ
రత ప త ం ఏ చటబద న సంస ఏ
ప దన చన తప ప త రంగ సంస
ఈ షయం య మం త ఖ మ
జ , య వ వ ల గం 2 ఎ.
అ ,అ జనర సమయం య
ప త ం. అత ప త వరం
వ . ఇం , అత గ ం ంచబడ .
966
SOLICITOR GENERAL OF INDIA
AG , ఇతర యఅ ఉ
రత ప త ం. రత శం క ట జనర మ
రత శం క అదన ట జనర . AG స యం
తన అ క ధ తల ర ర డం. అ ఇక డ గమ ం
AG క లయం త ంగం సృ ంచబ ం . ఇతర
ప , ఆ క 76 ట జనర ం ప ంచ మ
అదన ట జనర .
AG ంద మం వరం స . అక డ ఒక
చటబదం వ ంద మం వరం ప క య మం
ప త 3 ష .
52.1 అ జనర ఆ ఇం సంబం ం న a
88. అ జనర హ
ర ం మ క కఇ
105. అ కఅ ,అ మ గ ధక శ -
జనర
1. V( ) ప 1 (ఎ ) ఆ క 76
ంగం య ) ల సంబం ం న
అ జనర ఆ ఇం . ఇ ఆ క వ వ రం త
ఈ లయం .
2. ష నం. ఎ . 43-50 , 26 జనవ 1950,
ఇం ,ఎ న , VII, . 33-34.
2a. ర బడ vide GSR .... (E) 25 వ బవ , 2005.
3. జవహ ప నమం లం , ఎ
ఈ ప దన ంద ప త ం ం ం
అ జనర ల నం ల
య మం లయం. ఇ ర పం ల .
968
967
53 ష అడ జనర
అత
ంగం (ఆ క 165) ల అం ం ం
T ల సం అడ జనర .1 అత అ న త చటం
షం అ
జనర ఆ ఇం .
. అం వలన అత య అ ణం ఉం
969
అడ జనర గవర య . అత తప క ఒక
య య ంచబడ అరత ఉన వ .
మ ట లం , అత రత శ అ ఉం మ తప క ఉం
ప యసంవత లయం3 2. ప ళ య ఉ
అడ జనర క పద లం ర ంచబడ
ంగం. ఇం , ంగం
అత ల ం నం మ ర . అత పద ఉ
గవర ఆనందం. అత ల ంచవ
గవర ఎ . అత సమ ంచడం తన ల టవ
గవర ఆయన . ంప యకం , అత ఎ
ప త ం (మం ల మండ ) ం అత నం భ యబ ం
సల ర య ంచబ ం .
అడ జనర క తనం ర ంచబడ
ంగం. అత గవర వం తనం ం
ంచ .
970
మ
ష ం ప త ప న యఅ ,
అడ జనర క ం ఉ :
1. ఇ ం ష ప సల ఇవ డం
గవర అత ం చటపర న ష .
2. చటబద న త క ఇతర ల ర ంచడం
గవర అత ం .
3. అత ఇ న ల ర ంచడం
ంగం మ చటం.
తన అ క లప , అడ జనర
షం ఏ య నం ం జ వ అరత ఉం . ఇం ,
డ మ రక ల న అత హ ఉం
ష సనసభ ఉభయ సభ ఏ క
ష సనసభ అత స టవ , ం
ఓ హ . అత అ హ మ గ ధక శ ం
ష సనసభ స అం ఉం .
ప క 53.1 ష అడ జనర సంబం ం న a
177. అడ -జనర కహ
ష సనసభ మ క కఇ
194. య కఅ ,అ మ గ ధక శ -
జనర
ప క 53.2 ఒక ంగ సంసల సంబం ం న

ఆ క నం ంగ సంస
243 . ష ఆ కక ష
971
243-K. ష ఎ కల సంఘం
243ZD. ప కక
243ZE. ట ం క
263. ఇంట -
279A. వ మ వల ప మండ
280. ఆ కక ష
307. ఇంట - అం మ క ష
315. య ప స క ష మ షం
ప స క ష
324. ఎ కల సంఘం
338. ల యక ష
338A. గల య క ష
338B. కబ న తరగ ల య క ష
339. ం మ గ
క ష
340. కబ న తరగ ల క ష
344. అ క క ష మ అ క
ర ం క
350B. లప కఅ
1. VI ( .) ప 2 (ఎ ) ఆ క 165
ంగం ) ల సంబం ం న
అడ జనర ఆ . ఇ ఒక సం
ఈ లయం వ వహ ంచడం.
2. య ఆ అం య వ ఉన లయం
ష ం.
3. ం ం , ంగం
ఒక ప ఖ య య య ంచ బంధన
.
972
PART-VIII
- షన
54. ఎ ఐ ఐఆ
55. య నవ హ ల క ష
56. ష నవ హ ల క ష
57. ంద స రక ష
58. ష స రక ష
59. ంట క ష
60. ంట ఆ ఇ ష
61. మ
62. యద సంస
63. య ప ర హణ అ
973
54 NITI ఆ
ESTABLISHMENT
2014 ఆగ 13 న ప త ం 65- ర ం
సంవత ర ప సంఘం మ అ ఉం ంద పక ం ం
త శ రం భ యబ ం . ప రం, జనవ 1, 2015 న, ఎ ఐ ఐ
ఆ ( షన ఇ ష ఫ ం ఇం ) ంచబ ం
ప సంఘం ర .
ఏ ,ఎ ఐ ఐఆ , ఇక డ ఉన ఇక డ గమ ం
ప సంఘం ఒక ఎ త సృ ంచబ ం
స షత రత ప త ం 1 (అం ంద ). అం ,
ఇ ంగ సంస చటబద న సంస . ఇతర
ప ,ఇ ం తర అదన ంగ సంస (అన ,
ంగం త సృ ంచబ ం ) మ చటబదం సంస (సృ ంచబడ
ర ం చటం).
ఎ ఐ ఐఆ ప త ప న నం ' ం ం '
రత శం, త క మ న ఇ ట అం ం . పకల న న
తకమ ర క మ రక
రత ప త ం, ఎ ఐ ఐ ఆ సంబం త ం కత అం ం
ందం మ ల సల .
నం క ందం ం వ - ప హం, ఇ ఖ లకణం
ప సంఘం గం , ఇ నం రబ ం
ల జ నమ రంతర గ మ ం.
క ఆ శం మ యంతణ నం ం ఒక న
గతం, ఎ ఐ ఐ ఆ న దృక ల క ఉం
సహ ర, సంఘరణ ం , ం . క ఆత
డర జం, ఎ ఐ ఐ క ంత న ఆ చన ' ట -అ ' త ం ంచబ ం
' - ' డ ం నం.
974
ర
ప సంఘం నం ర వ
NITI ఆ , ంద ప త ం ఈ ం ం
ప లన: “గత ఆ సంవత రత శం ఒక న ం
ద - జ యం , ఆ కం , కం , ం కం అ
ల . య అ వృ ప త త
స ంతర ప ం . న ఈ సమ ల న ,
ఎ ఐ ఐఆ ( షన ) ఏ ల రత ప త ం ర ం ం
ఇ ష ఫ ం ఇం ), ర ప క నం
క ష , అవస మ ఆ ంకల అం ం ధనం
రత పజల. " 2
త సంస అ వృ ఉ రకం ఉం ం
;a తం ఎ వర ం ం ంచడం
ప త ం న అ వృ సం ర నం
ప త రంగం మ రత ప త ం. ఇ ంచబ ం
:3
1. యం స న గ ల అ రం
అ వృ ; సహ ర అమ ం
డర జం.
2. అంతరత మ హ వన ల న ందం;
మం లన క ఉతమ పద ల ట ప ం ,మ
ప మ త కత అం ం ం ం
ప తఅ ల ణ ం.
3. అమ లభతరం సహ ర క;
గ పర ంచడం, అంత ల ంచడం మ క వడం
ందం మ ల సం కం ధ మం త ఖ
అ వృ ల ల ధన.
అ సందర ం అప ంద ఆ క మం అ
ఇ అ : "65 ఏళ ప సంఘం a
న వృత సంస. ఇ క ం ఎ న సంబం తం ఉం
ణం, ఇక . రత శం ధ భ త న శం మ శం
ఆ వృ ధ దశ ఉ
ంత బ మ బల నత . ఈ సందర ం , ఒక 'ఒక-ప ణం-స ం -
ఆ క ప క సంబం ం న అ నం క .ఇ రత య
పపంచ ఆ క వ వస .”4
నం గమ ం ం : “బ , ఖం
లత క న సంస ం క బ ఉం
975
పపంచం ం వ న ప ,ఒ డ ం బడ
పల ర య దృ ంతం . సం మన స ంత క
వృ . త సంస ఏ మ ఏ ప ం అ ఉం
రత శం. ఇ అ వృ ర య నం అ ం .”
976
NITI ఆ క ం ధం ఉం :
(ఎ) పర : రత ప
( ) లక మండ : ఇం అ ఖ మం ఉం
, సనసభల ంద త ం ల ఖ మం
(అన Delhi ◌ి , మ జ )మ ం .
ఇతర ంద త ం ల గవర .
( ) ం య మండ : ష సమస ల ప ష ంచ ఇ ఏర డ
మ ఒక కం ఎ వ ం ప తం ఆక క ప .
ఇ ష పద లం సం ఏర డ . ఏ
ప నమం మ ఖ మం ల క ఉం ం
ఈ ంతం ంద త ం ల మ ం గవర .
ఎ ఐ ఐఆ పర ఆయన అధ కత వ
.
( )ప కఆ : , మ అ స
నప కఆ సంబం త ప నం
ప న మం .
(ఇ) సమయం సం గత : ఇ అదనం ఉం ం
పర ప నమం :
(i) పర : ఆయన ప య .H
మం ం .
(ii) స : సమయం. ష మం ం .
(iii) స :ప ఖ వ ం గ షం 2
ప ధ సంస మ ఇతర సంబం త సంస ఇ
అ మర ం. స భమణం ఉం .
(iv) అ స : గ షం 4 మం స
మం ల మండ ప య .
(v) ఎత పద లంఆ ససం:, అత
ప త ప రనదమం య ం
రత శం.
(vi) స లయం: అవసరమ ం న .
977
ప క న క
ఎ ఐ ఐఆ అ కప క క ఉ 5:
1. ం : ఇ అంతరత రం ల అ వృ ం
అగ , ల అం త న ం ం
మ పం .
2. కన ం :ఇ మ ళ అం ం
ణంమ , ంద మ
ప అవస ల స కం
ప ర డ ,ప త మ , యమ
అంత య. అం ంచ బ - క ఆడటం
తం వ, ఎ ఐ ఐ ఆ వన ల ం క ంచగల
న త ష ల , రదర కత ం మ తం ణ త అం ంచడం
న త యం .
3. ఇం ం: ం ప ఉం
ప ష ంమ మం త ఖ మ శత క ప ం
య సహ రం సం. ప ప :
(ఎ) ప ష ం / మం త ఖ రంతర స రం ఉంద ం
మ NITI ఆ .
( ) మధ పత క క ష ఏ ం
అ అ వృ సంబం ం న ష / మం త ఖ మ ఎ ఐ ఐఆ
ప క అ సం న ఇంట వ .
NITI ఆ దగ సహ రం, సంప ం మ
ంద ప త మం త ఖల సమన యం, మ
ష ప .ఇ ం ం
మ ష ప , వల న ధ త మ
ర అమ యడం ఉం ం .
978
ఉ
NITI ఆ కల ంద నబ :
1. య అ వృ న తల క గ మ దృ ం ంచ ,
ల న ప యం రం మ .
2. త క మద సహ ర స ఖ ం ం ంచడం
రంత యం ల రక మ యం ం
ఆ రం, బల న బల న య ంచడం.
3. శ స య ప కల ం ంచ యం ం ల అ వృ యడం
మ మ కమం ఉన త సమగపరచం
ప త.
4. ప కం ంచబ న ం ల , ంచ
య భదత క ఆస ఆ కం ం పరచబ
హం మ నం.
5. మన స జం వ ల ప క శద టడం
ఆ క ం త నంత ప జనం ం ప దం
గ .
6. తకమ ర క నం మ పకల న
చ మ రక మ గ మ పర కణ
సమరత పద ం . పర కణ మ అ ల న
స త దల య ఉప ంచబ ం
అవసర న .
7. సల ఇవ డం మ మధ గ త ంచడం
మ యమ అంత య మన గల
ం ,అ మ న ప ధన సంస .
8. నం, ఆ ష రణ మ వ వ పక మద సృ ంచడం
యమ ఒక సహ ర సంఘం వ వస
అంత య ,అ స మ ఇతర గ .
9. ఇంట - ర మ ఇంట - క ప ఒక క అం ంచడం
అమ గవంతం య గ సమస
అ వృ ఎ ం .
10. అ క వన ల ం ర ంచ , ట ఉండం
మం లన మ ఉతమ పద ల ప ధన
ర నమ స న న అ వృ అ స యం ం
ల .
11. అమ పర ంచడం మ అంచ యడం
రక మ రక , ం స
క సం వ త బ తం య అవసర న వన
వ క జయం మ ప .
979
12. ల అ ష మ మర ం ం దృ టడం
రక మ ర క ల అమ .
13. అవసరమ ఇతర ర క ల పటడం
య అ వృ ఎ ం అమ , మ
న నల .
న న ,ఎ ఐ ఐఆ ంచటం లక ం ం
ం ల మ అవ :6
1. ప లన ఉ హరణ, ప త ం ఒక
" ద మ వ క డ " ం "ఎ ".
2. వ వ య శమం దృ ట “ఆ ర భదత” ం గ
ఉత , అ ం ం సవ బ
ఉత .
3. చర ల రత శం న ఆట డ ం ం మ
బ మ చర .
4. ఆ కం శ వంత న మధ తరగ ఉం ం
రం, మ మర ం గ ంచబ ం .
5. రత శం క వ వ పక, య మ
నవ లధనం.
6. ఖ న క-ఆ క మ క- జ ల ర ం
- ం ఇం య క క బలం.
7. ఆ గ కర న మ సృ ంచ అవ శం పట కరణ ఉప ంచం
ఆ క ం కప ఉప ంచడం ర త న సం.
8. అస షత మ మ త ంచ ం కత ఉప ంచం
లన రదృ .
రత శం న ం ఎ యడ ఎ ఐ ఐ ఆ లక ం
స , ం :7
1. రత శ జ ం క పరప , మ రం
ద, ణం వత, మ మ ళల మర ం
అ వృ , ంగ పక తం క ల ం మ ఉ
2. ద కం లన, మ ప ర ం అవ శం a
రవం మ ఆత రవం క తం
3. ంగ పక తం, లం మ ఆ రం అస నతల ప రం
ఆ క అస నత
4. అ వృ ప య ల సం గతం అ సం ంచం
5. 50 యన న ల న మద , ఇ
ఉ కల న ప న వన
6. మన ప వరణ మ ప వరణ ఆ ల ప ర ంచడం
980
ఎ ఐ ఐఆ ధ ల భ ంచవ
ప న తల :
1. నం మ వ .
2. స -ఆప డర జం.
3. పర కణ మ ంకనం.
4. ం - ం , మ అం ఇ ష హ .
NITI ఆ త కం ధ లం భ ంచబ ం
రం ల సమస ల ప ంచ మ ప ంచ ధతవ ం మ
య అ వృ మ ఆ క వృ నత .
NITI ఆ ర క ల క తం స భ ంచడం ,
ఇం మ అం ఇ ష హ ఏ యబ ,
మ తద ణం లం మ సృ ంచబ .ఆ ం
హ ఎ ఐ ఐ క సమరవంత న ప ప న న . ం ఇం
' ఆప డర జం' త ం ఆ హ ర ం
మ ' ం ల మ వ '. ఇ అం ం
NITI ఆ అవసర న సమన యం మ మద వ
ల రం. మ , &
ఇ ష హ ఒక ర ం ఆ ర ం .
ఆ ంట ; మం ప ధన క ట ఉం
లన మ ఉతమ పద మ
ల; మ సల ల అం ంచడం మ గ త ంచడం
ఖ ం ల .
NITI ఆ ప కం పథ న ల ం క ం
ఇ ంద మం త ఖ , ల కల క త ం
ప , అ వృ గ , రంగ మ
. లన ఈ కన నం వ ంచబ ం
NITI ఆ కల ల ంచ .
NITI ఆ క న లం అవసర న సహ-
ఎ ఐ ఐఆ ర ంచ ఆ ష మ స వ
ఆ శం. లం ల ం ధం ఉం :
1. వ వ యం
2. ర హణ & షణ
3. శ
4. ఆ క వన
5. లన & ప ధన
6. లక మండ స లయం
7. ఆ గ ం
981
8. నవ వన ల అ వృ
9. ప శమ
10. ఇ సక క
11. & వన
12. పట కరణ ర హణ
13. సహజ వన & ప వరణం
14. ఎ ఓ ద
15. అ స & ం జ (PAMD)
16. ప త - గ
17. వృ
18. & ల
19. ణ అ వృ & ఉ
20. క యం & రత
21. ష సమన యం మ ం కృత ప క
22. ర అ వృ ల
23. లంట క
24. మ ళ & లల అ వృ
982
రదర క
ల ర ంచడం , ఎ ఐ ఐ ఆ ర శం ం
ం 8 :
1. అం దయ: వ న త ఇవ ం మ దల అ న ,
పం వ ం న , అట మ అణ న
'అం దయ' ం ద ఉ య ఆ చన.
2. క: మ అట ల అ రం ఇవ ం ,
అ ర ల ం -అస నతల ప ష ంచడం- ంగం,
ంతం, మతం, లం తరగ .
3. మం: మన ల అ వృ ప య అ సం ంచం
క మంచం క శ మ శ యం ,
సంస మ వ .
4. జ ం : ప ఆ , పజల ఉప ం ం
రత శం; ద అ వృ దృ టడం
మ ణ ం, మ రత, ఉ దకత
వ అవ .
5. పజల గ మ ం: అ వృ ప య రం
పజల న ం , మ
రసత ం-మం లన క వ .
6. లన: బ రంగ, రదర క, జ తనం, అ ల-
లమ ఉ శ ర క లన , ప వరన దృ
వ యం ం అ ం ఫ తం వర .
7. స ౖ న : మన మధ ర న ంచం
ప కమ అ వృ ప య, తన ణం
ప వర రవం క సంప యం.
బ ,ఎ ఐ ఐఆ ం ఏ సం ల ఆ రప ఉం ం
సమరవంత న లన:
(i) స జం క ఆ ంకల ర ర గల పజల అ లఎ ం
అ వ .
(ii) ల అవస ల and ం , ప స ం ంచడం - .
(iii) ల ప యం నడం.
(iv) అ మ ళల రత.
(v) ఎ ,ఎ , ప క శద అ స ల ర డం
OBC మ .
(vi) వత అవ ల స నత ం.
(vii) ం క ప ఉప ంచడం రదర కత
ప తంక ం మ ప సం ం .
983
సహ ర స ఖ బదత , ప రం
ల రం, అవ సమ ల ప శం,
మ అ ల లన మ ం క ప నం క న ఉప గం, NITI
ఆ ఒక ష న త క మ తకఇ అం ంచ పయ
అ వృ ప య. ఇ , ఇం ట ఉండటం
అ వృ సం ఆ చన , ఎ ఐ ఐ ఆ క ప న లక ం.
984
సహ ర డర జం
ఖ నల రం య ఎ ఐ ఐఆ ఏ
సహ
బల రన స శం ఖ ఉందంబల మ న రతల శం ంచం ప . లన జ న సరం ఖంచ
ష ం, ం న అ క ల జ యం ఉండవ
శ పం ఖ . ఏ స ఖ ఇ అ ధ ం
ం యల ల ంచ ప తం
ష ప ల సహ రం. అం వల ఇ లకం
ందం మ ష ప క ప 8a .
ఆప డర జం క ం ఖ లక అం :
(i) ందం య అ వృ అ ం ఉమ దృ
మ ;మ
(ii) ంద మం త ఖల ష దృక ల య 8 .
అ ణం , ఎ ఐ ఐ ఆ తప స ం
య అ వృ న త , రం ల క గ మ దృ అ వృ యడం
మ ల న ప యం .ఈ నత
యల ల ప ం ం మ సహ ం ం ం
డర జం రంత యం ల త క మద
ఆ రం . NITI ఆ ల అ వృ స యప
మ శ స య ప కల ం ం మ
ప త ల కమం సమగపరచం .
ందం ర ం న ఒక దశ ం గ ంచడ లక ం
జ నస ఖ ప అ వృ
ప కప య8 స న .
ష ప ల వడం ప త నం
NITI ఆ క పరస ర చర ల ల ప ం ం .
ఆ అ ణం , ఎ ఐ ఐ ఆ అ క ప ం
స న గ అ ంచ లక న ర క
న పకల న మ అమ ప య 8 .
ఎ ఐ ఐఆ క లక మండ స ల ,
ఎ ఐ ఐఆ క ఖత ప ఎ
సహ ర స ఖ ం క, అవస ప డం
అ వృ అ వృ య సమరవంత న ంద- ష సహ రం
ఫ మ రత ండం ల మ సమగ వృ .
ఇ గ మ ం ప మం ంద ఎ ఐ ఐఆ క రంతర పయత ం
య న త , రం మ న ల దృ
ల ప యం, స న
985
ప కప య . అ ణం , ర
ఎ ఐ ఐఆ అ ల సంద ంచ , అ వృ య మ అం ంచ తన క బ ఉ
ఇంట - ర మ ఇంట - ంట ప ఒక క
అ వృ అమ గవంతం య సమస
ఎ ం .
NITI ఆ సం న మ రక ల ఏ ం
కస ల అ వృ మ -
ంట - రన డ వం ప గ మ ం:
ల అ వృ స య వ (DSSS); ఇం
నవ లధ (SATH) ర ర చర
క దల స యపడ ం ంచబ న ర కమం
రం ల కల ం కస అం ంచడం .
ఇం , ం య అ వృ స లక ం
అసమ ల త, ఎ ఐ ఐ ఆ ం ల సం ప క చర ం
ఈ న ల ప క శద మ మద అవసరం
ప కఏ ప మ ండ మ ల
రర న అ వృ ష అడం ంల ంచ ,ప క న
జ
ం సమృ ఉన సహజ వన ల .
చర ం , మనం ధ ష ల సంగ ంచవ
NITI క ప సహ ర స ఖ దం క వ కరణ
Aayog:
1. లక మండ స
2. ధ ష ల ఖ మం ల ఉప స
3. ష ష ల
4. ఈ సం ఎ ఐ ఐ రం
5. రత ల ంతం ర అ వృ
6. ల అ వృ స య వ
7. నవ లధ (SATH) ర ర చర
986
మర
న ణ రయం సం ప త ం వద టడం
ప సంఘం మ "NITI ఆ " రం
ప పకం ఈ చర వలం " త "మ వలం " "అ అ .
త శ రం గమం ంద భ వ కం ం
నం “ ల ”అ వక రం
శం ం.
ఐ (ఎం) య ంఏ ర
ం క ష అ ur ( నం మ నం ).
స ఇ అ , " మకరణం మ ల
ఏప జ ఉప గపడ . ప త ం ఏ ం ం
య ”.
"ప త ం పజల త పలక ం ల ం
2015 ద న ప రం, అంతక ఎ వ ఏ
ప వ ... ఆ క మం త ఖ ఉం
ఆ కమ దవ లక ం క స ల క కణ మ ళ ం
మ ందం మధ మధ వ ఉండం ... అ
ఈప య ... భయప , వక ప
ల వ కం , ” ం య మ అ .
“అ త త, ప సంఘం ఏ ం ? ఇ ఉప ంచబ ం
ప క నం. బ ం ం మకర ర డం
ఈ ప త ం ఏ సం శం అ ఎ ఐ ఐ ఆ క ష
పం ంచ పయ , "అ స అ , ం వ కత ఉం
ప సంఘం క న ణం “ ల” ఆ రప ం .
“ఇ దం పశ ,ఇ త య న షయం.
ప పక ర య జన అదన
స ఖ దం ం మ స ఖ క ప తత మ ప తత ం
ర ం .ఇ స వ అ ,”
ం య అ .
ప ఖ ఐ య త
ప సంఘం మ నం త సంస వడం
కమబ క ంచ ఆ క వ వస ం . “ఇ .
(ప త ం) ఎం కం ప సంఘం ర యబ ం
ప క నమ వ , ”అ అత .
"ప త ం ఆ క వ వస క ఉం ల ం ం (ఇ
) యం ంచబడ , ”అ అ . “ఇ
ం , యంతణ స యం య డద ప త నం
987
ద ల ణం మ ఉ గ అవ ల సృ ంచడం, ఇ మం
శం ".9
“ జన ఆ ం ఎ ఐ ఐ ర డం
ఇ జ న సంస రణ క ఉం అభ ంతరకరం ఉం ం . క ,అ ఉం ం
ప మకరణ కల వ ందర , ” ం
ప అ మ ం అ . ం అ
ప క క త క సంస రణ మద ఇ
క ష . " ం మ థ క ణం క ", అత
" య జం వ కత మ వ కత రణం జ ం
Congression. "10
ఐ (ఎం) ంద క స ఎం , ఎం అ
ప క ర డం అరవంత న ప జనం అం ంచబ ం
క ష . ప త ం ర ం ంద ఆ ం
"ప క ప య ప చన య "ప క క ష ర యం
ప తం ఎ వ దం ఇ ఉం ల అ
బ అ వృ మండ .11
988
న ల
ఎ ఐ ఐఆ ం ల జత యబ .
ంద వ ంచబ ం :
1. షన ఇ ఆ బ ఎక మ
అ వృ
షన ఇ ఆ బ ఎక మ
అ వృ (NILERD) గతం ఇ ఆ అ
అ ౖ పవ (IAMR). ఇ ంద స యంప ప
సంస NITI ఆ ంచబ ం . థ కల
ప ధన, కరణ,దమ కణ అ అం ల
నవ లధన ప క, నవ వన ల అ వృ మ
పర కణ మ ంకనం.
IAMR 1962 ల ంద ంచబ ం
1860 ష ఒక సంస ప ం
ఆ చనల య ం మ న ల న ప ధనల పటం
దృక థ ప క య య మ త ంచ లధన అ వృ
న స క త. ఇ క ప న లక ం ం గడం
న స వం, లక మ గం ం నం
ప ధన, ద మ కణ, కన ,
ద న
IAMR 2014 NILERD . NILERD
ప నం NITI ఆ (గతం ) ం ల సమ
ప సంఘం), మ స ంత ఆ యం భ యబ ం
ఒప ంద ప ధన మ దమ క రక .
NILERD క ప న లక ం సం గత అ వృ
ఒక కమబద న అ వరనం న ంచ మ ం యగల వ
నవ వన ల ప క ప ధన ప య.
ఆరంభం ం , ఇ స ంత ప ం ం ం
ఎ ల ంచ మ ప య , ఒక ప అ వృ ం
నవ వన ల రంగం త
ప కమ అ వృ , పర కణ మ ంకనం
ప మ రక . గత సంవత ల ,
ఇ పసం ంచడం ప త పద ం ం
య న తల సమస . ఇ a ఉద ం ం
న కణ ఇవ డం రదర క సంస
అంత య మ వన ల ప క మ అ వృ
య .
989
ఇ 2002 న తన ంత ంప ం .న
అ వృ ం న పటణ మ సం గత ందం ప క న పక ంచబ ం
య జ ంతం నం సం ఆ క .
2. అ వృ పర కణ మ ంకన లయం:
సమరవంత న మ స తంత ంకన నం అవసరం
రత ప క మ న పకర ం
శం ప క ప య ప శ టడం మ ఫ తం ,
ఎ ష ఆర ష ంచబ ం
స తంత మ లక ం ప ర ంచ 1952 ప త ం
ంద ప త ల రక ల ంకనం.
వల ం ట ం అం ఎ ష ఆ (DMEO)
అ లయం 2015 ప త ం ం ం
ర ంక నం యడం NITI ఆ
సంస మ స తంత ంకన లయం. DMEO ఉం
క జనర తృత ం అదన స నం
రత ప త ర ద . DMEO యగలద ంచ
స తంతం మ సమరవంతం ప య , ఇ అం ంచబ ం
ప కబ ం మ అదనం నవశ
త క స యంప ప .
పర ంచ మ ంకనం య DMEO తప స
రక మ ర క ల అమ
అవసర న ంచడం స రత ప త ం
జ ల సం వ త బ తం య వన మ
వ కప .
DMEO క :
1. ప త ర క ల అమ పర ంచం
2. ంకన అధ య ల సం TOR ల పకల న మం త ఖల స యం యం
3. ఎ ల అమ , గ పర ంచం
4. ఆప డర జం క త ంచం
5. ప త ర క ల ంకనం ర ంచడం
ఎ ఐ ఐఆ , ంకన ప జ ం
ర , ఎ ఐ ఐ క తం రదర కత ం
Aayog. క జనర , ఎంఇఒ ఉ
4 క జనర (SAG )
ం కట (అ . &
.) ఎవ ప ల మ మద అం ం .
DMEO కప న లయం Delhi ◌ి NITI ఆ ఉం .
DMEO ం యఅ వబ 15 ం య ల ఉ
అ వృ పర కణ మ ంకన ల (RDMEO ). ప
990
ఆ ఎంఈఓ క అ యకత ం వ ం . RDMEO

త స మ /స ర కరణ ప ర ం
ంకన అధ య మ అ ఒక ఖ న త ం
ల పరస ర చర సహ ర స ఖ త ం
మ UT ప లన . అ , ర బ న దృ ఉం
త క అవస , అ 2017 యబ మ బం ఉ
Delhi ◌ి DMEO Hqrs బ యబ ం .
991
ERSTWHILE PLANNING COMMISSION
రప సంఘం 1950 ంచబ ం

రత ప త ం క ర హక నం , (అన ,
ంద మం వరం) సల ప క ర
ఏ
1946, అధ కతన. అం వలన, ర
ప సంఘం ంగ సంస
చటబద న శ రం. రత శం , ఇ ప క క అ న త అవయవం
కమ ఆ క అ వృ .
రప సంఘం క ఉ
ం :
1. ప రం, లధనం మ న అంచ య
శ వన మ అవ ల ప ంచం
ం ం .
2. అత ంత ప వవంత న మ సమ ల సం ఒక ప క ం ంచడం
శ వన ల గం.
3. న తల ర ంచడం మ దశల ర ంచడం
ప క ప .
4. ఆ వృ త ం ర ల ంచడం.
5. అవసర న యం ల స ర ంచడం
ప దశ ప క జయవంతం అమ యడం.
6. అంచ య , ఎప క , ం న గ
ప క అమ మ అవసర న
7.సలభతరం. య తన యడం
ల ర ంచడం సల సం ం న షయం
ంద ష ప .
ర బంధనల ం ఈ ం ం ం
ర ప క సంబం ం న ష ( అదనం )
క ష :
1. య అ వృ పజల సహ రం
2. ంత అ వృ ష రక సమయం ం య యబడ
సమ
3. దృక థ ప క
4. ఇ ఆ అ ౖ పవ
5. ఐ ం ష అ ఆ ఇం ( ఐ ఎఐ)
992
6.షన ఏ అ (ఎ ఆ ఏఏ) సంబం ం న అ ష

అంత ం , షన ఇన ంట ంద ఉం
రప సంఘం. త త, ంద వ
స ర ం క మం త ఖ.
ర ప సంఘం ఉంద గమ ం
ఒక ఏ త -సల సంస మ ఎ
ధ త. అమ య ఇ ధ త వ ంచ
ర . ఈ ధ త ంద, ల ఉం
ప .
ం అం ల సందర ం గమ ంచవ
(ప సంఘం) (సభ త ం):
1. రత ప నమం ర
క ష .క ష స ల ఆయన అధ కత వ ం .
2. క ష ర ఉ . అత సవం
కఎ (అన , సమయం ఫంకన )
క ష . కరణ అత ధతవ ం మ
పంచవర ప క ంద మం వ సమ ంచడం.
ఆయన ంద మం వరం త పద లం సం య ం ం
మం ఆ ం . అత క నప
స , ఆయన అ స ల జ ల ఆ ంచబ
(ఓ హ ం ).
3. ంతమం ంద మం ల స య ం
క ష .ఏ , ఆ క మం మ
ప మం స ల ఎ (ధర ం )
క ష .
4. క ష మం లస ఉ .
ష మం ఆ ం .
5. క ష స - రద ఉ . అత రణం ఒక
IAS క య స . ష ప
ఏ ధం క ష ధ ం వ ం . అం వలన, ర
ప సంఘం ందం ఏ న సంస.
ష న ంకనం
ర ప సంఘం దట a ంచబ ం
సల తక న బం ఏ లక అ క ఉం
ఒక శ వంత న మ శక అ రం వ ఉద ం ం
ర ల య మ ప గ ం .
మర ' ప ', 'ఎక 'అ అ వ ం
993
',' స ంతర ',' క ఐదవ చకం 'మ

.
ఆ పత త ం ప లన జ
రప సంఘం ం ం .
1. రత ప ల సంస రణల క ష (ARC): ARC
గమ ం న : ' ంగం ప రం, మం
ందం , అం మ ర హ
అ . రదృషవ ,ప సంఘం ఉం
చర , స ంతరం సం ం
మ , ఒక ప '.12
2. . సం నం ఈ ప ఖ ంగ ఇ ,
'ప కస ఖ అ గ ం ం మ మన శం
అ క ఏ కృత వ వస వ ప ం .13
3. . . జమ జమ , లవ ర
క ష , ఫంకన అ ం
మ ర ప క మధ ధ త
స ఖ ఆ క సంవత రం క ష మ ఆ కక ష
బ . 14
994
షన వల ం
జనవ 1, 2016 న ఇ ంచబ ం ఆ 15
ప తం యఅ వృ ర య ం
(ఎ )మ అ ల లక మండ బ ం
NITI ఆ .అ , ఇప వర (అ బ 2019) అ వం నం
ఆ ంచబడ .
NDC క వ స శం (57 వ ) ఇక డ గమ ం
12 వ ప క ఆ ంచ 2012 ంబ 27 న జ ం
(2012-2017).
య అ వృ మండ (ఎ ) ంచబ ం
ఆగ 1952 రత ప త ర హక నం
ద పంచవర ప క ( ఖ) ర .
ర ప సంఘం ఇ ంగబదం
శ రం చటబద న శ రం.16
NDC ం స ల ఉం ం .
1. రత ప నమం ( ర / అ ప ).
2. అ ంద మం (1967 ం ). 17
3. అ ల ఖ మం .
4. అ ంద త ం ల ఖ మం / హ .
5. ప సంఘం స (ఇ ఎ ఐ ఐఆ ).
ప సంఘం ర ద (ఇ ఎ ఐ ఐఆ )ప ం
NDC ర ద . ఇ (ఎ ) అం ంచబ ం
ప క ప ప ల మ ఇతర స యం
క ష (ఇ ఎ ఐ ఐ ఆ ).
ల
ం ల ల ఎ ంచబ ం .
1. ప క అమ ల సహ ందడం.
2. పయ మ వన ల బ తం యడం మ స క ంచడం
ప క మద శం.
3. అ లక రం ల రణ ఆ క ల త ంచడం.
4. అ ల సమ ల మ గవంత న అ వృ ంచ
శం.
995
ల ల గ ంచ , NDC ం
ం :
1. యప కత రదర ల ంచడం.
2. ప క ప రం య ప క ప గణ వడం
క ష (ఇ ఎ ఐ ఐ ఆ ).
3. అవసర న వన ల అంచ యడం
ప క అమ యడం మ చర ల ంచడం
ం ం .
4. కమ ఆ క నం క ఖ న పశ ల ప గణన వడం
య అ వృ ప తం ం .
5. య ప క క ప ఎప క స ంచడం.
6. ల ల ధన చర ల యడం మ
యప క ం నల .
ప సంఘం త న పంచవర ప క
ఇ
(ఆ దం,ఎఇ ఐఅంఐ ఆరం సం దట ందం మంఉంచబ
) NDC వ సమం . ంచబ
అ ం, . త త
ప క ర ం సమ ం . ఆ దం , ఇ ఉద ం ం
అ కప కమ అ క ప ంచబ ం .
అం వల, ర ం ంద, ఎ అ న త సంస.
క ప క సంబం ం న ష ల ధతవ ం
ఆ వృ . అ , ఇ ఒక సల సంస యబ ం
ప సంఘం (ఇ NITI ఆ )మ
క బ .ఇ ం
ంద మ ష ప మ క సం ం స శం
ప సంవత రం.
ష న ంకనం NDC క ట ద మ ప న నప
ంద ప త ం, ష ం మధ వం న మ అ సం నం
ప మ ప సంఘం (ఇ NITI ఆ )
సమన యం వ ఖ ం ప క రంగం
మ ప కల ర క .ఇ వర ఉం
ఈ షయం జయవంత ం . ఇ ం ,ఇ ర ప ం
య ఖ త గల ష ల ంట - చర , మ
మధ ధ త పం ప కరం
స ఖ జ య వ వస.
ఏ , ం వ కఅ వ కమ
ప ద. ఒక , ' ప ' అ వ ం
' స తమ శ వంత న రణం
సల త మ క బ ఉండ మ అ యగల
య ఆ శం మద ఉన ం న స ంచబ ం . ఇం క పక
,ఇ నం క వలం 'రబ ం ' వ ంచబ ం
996
ఇప ంద ప త ం న ర . ఇ ప నం రణం
ందం మ ల ం లన ఎ వ లం
లం. అ , ధ ం య ల ఆ వం రణం
,ఎ తన స ఖ లక కమం ం ం
యత ల ఎ వ పవ
ప క .
1. క య క నం vide No.
511 / 2/1 / 2015- ., జనవ 1, 2015 ,
ఆ ఇం ,ఎ న , I,
క 1, జనవ 7, 2015 .
2. ఎ ఐ ఐ ఆ రత ప త పతం
"ప క ం ఎ ఐ ఐ వర - రత శ అ వృ ర డం
అ ం ”, బవ 8, 2015 .
3. ఐ .
4. " ంగం ప బంధన ట ఉప
సంస రణ ”, ఓ గ , జనవ 9, 2015.
5. న చన 2 డం .
6. ఎ ఐ ఐఆ ఇన ష దల
జనవ 1, 2015.
7. ఐ .
8. న చన 2 డం .
8 ఎ. క క 2017–2018, ఎ ఐ ఐ ఆ , ప తం
ఇం , .14.
8 .ఐ .
8C. ఐ .
8D. ఐ .
9. “ త ప ప ప తం
అవ ”, జనవ 2 ఏ య ఏ , ం .2,
2015.
10 . " య జం వ కత" రణం ర డం:
ం ”, ఇం య ఎ , ం .9, జనవ
2, 2015.
11 . “ ర ంట ”,
, జనవ 2, 2015 .
12 . ం ఫ న క క, 1967,
15.
997
13 . . సం నం, రత శం, ఆ య - ష
ప ం , 1960, . 70.
14 . Delhi ◌ి క ష క
రత ప త ం, 1965, 88-90.
15 . "ఎ ర యబ ం ,ఎ ఐ ఐఆ ం అవ శం ఉం
అ ”, ం , జనవ 1, 2016 .
16 . ంట - ష స క ష
(1983-1987) ఎ ఇవ మ ర ం
ంగం ఆ క 263 ప రం ంగ
మ యఆ కమ
అ వృ మండ .
17 . 1967 ం , వం ఎం క న మం త ,
, , ంగ వ వ ద న
NDC స .
998
55 య నవ హ ల క ష
క ష క పన
య నవ హ ల క ష చటబద న (మ
ంగ) శ రం. ఇ 1993 ఒక చటం ప రం ంచబ ం
ర ం త అమ యబ ం , అ నవ రకణ
హ ల చటం, 19931 .
ఈ క ష శం నవ హ ల క ప ,
అం , తం, చ , స నత ం మ ర సంబం ం న హ
ంగం ఇవ బ న భ ం నవ
అంత య ఒప ం 2 మ రత శం అమ యగల .
క ష పన క ష ల
ఉ 3:
(ఎ) సం గత ఏ ట బ తం యడం
నవ హ ల సమస ల ప ష ంచవ
మ ంత ం కృత పద ;
( ) న ఆ పణల స తంతం ప ంచడం
ప త ం, అండ ౖ పద
నవ హ ల ప ర ంచడం ప త బదత; మ
( ) ఇప న పయ ల యడం మ బ తం యడం
ఈ శ త యబ ం .
999
క ష క
క ష అ బ ళ స ల సంఘం
పర మ ఐ స . పర ఉం
రత జ ం య మ
స ం క వలం ం న య ఉం
, వ న జ మ
వ ( క సం ఒక మ ళ ఉం ) క ఉం
నవ హ ల సంబం ం నం ఆచర త క అ భవం.
ఈ లస ల ,క ష ఉం
ఏ ఎ -అ స - షన పర
లక ష ,ఎ ల యక ష ,
ఎ ల యక ష , యక ష
మ ళ , ల యక ష మ య
లల హ ల ప రకణ క ష మ
క ం ల క షన .
రర మ స ల అధ య
ఆ స లక ర ల
ప నమం అ ప , కభ క ,
జ సభ ర , ప పక య
ర ం ఉభయ సభ మ ంద ంమం .
ఇం , ం ం జ ం
యం సంప ం ల త త త య ంచబ ం
రత ప న య .
పర మ స పద ఉ
సంవత 70 సంవత ల వయ వ వర , ఏ అంత ం .
మకం సం అ . పద లం త త,
రర మ స త ప ఉ అ
ంద ష ప త ం ంద.
అధ రర ఏ స ల ంచవ
ం ప ల లయం:
(ఎ) అత నట ;
( ) అత తన పద లం , ఏ ం మగ
తన లయం ల పల ఉ ;
( ) మన క బల నత రణం అత పద న గ అన
శ రం;
1000
( ) అత మన మ లబ ఉం a
సమర య నం;
(ఇ) అత ంచబ , కఅ భ
రం.
, అధ ల ంచవ
త న గం రణం ర ర ఏ స
అసమరత. అ , ఈ సంద ల , అధ ంచవల ఉం ం
ఈ షయం రణ సం ం . ం ఉం
, రణ త త, ల ం ర సమ ం మ సల ఇ ం
బ , అధ అధ స ల ంచవ .
,భ మ వ క ఇతర షర
పర స ందం ర ం
ప త ం. , త త అత ప లత అ న ం ఉండ
అత బంధనల
మకం. స యంప ప ందట లక ం ఉ ,
కప తంత ం మ కత
క ష .
1001
క ష క
క ష :
(ఎ) నవ హ ల ఉలంఘన రక ం ం ంచడం
ప త వ అ ం ఉలంఘన ంచడం
suo motu సమ ం న ష ద ఒక ఉత
.
( )ఆ పణల సంబంధం ఉన ఏ చర కం వడం
నవ హ ల ఉలంఘన ం ం ం ఉం .
( ) వన అధ యనం సం మ ర ంధ ప ల సంద ంచడం
లప మ ర యం .
( ) సం ంగ మ ఇతర చటపర న భదతల స ంచడం
నవ హ ల ప రకణ మ చర ల యం
సమరవంత న అమ .
(ఇ) ం ఉగ ద చర ల స అం ల స ంచడం
నవ హ ల ఆనందం మ ప యం
ల ల .
(ఎ ) ఒప ం మ ఇతర అంత య ధ ల అధ యనం యడం
నవ హ మ ప వవంత న ల యం
అమ .
( ) నవ రంగం ప ధన పటడం మ త ంచడం
హ .
(h) పజల నవ హ ల అక స త యడం మ
అం
ఈ హ ల రకణఉన
. భదతల ం అవ హన ం ం
(i) ప తర సంసల పయ ల త ంచడం
(ఎ ఓ ) నవ హ ల రంగం ప .
(j) ప గ ంచద న ఇతర ల పటడం
నవ హ ల అవసరం.
1002
క ష ప
క ష ప న లయం Delhi ◌ి ఉం మ అ యవ
రత శం ఇతర ప ల ల ల ఏ యం . ఇ ఇవ బ ం
స ంత యం ం శ . కఅ అ ఉ
మ రక ల యపర న లకణం ఉం . ఇ లవవ
ంద మ ష ప ల ం స రం క
ఏ ఇతర అ రం బ ఉం ం .
క ష ద బం స ంత ందకం ఉం
నవ హ ల ఉలంఘన ల ద .ఇ ం
ఏ అ ద వల ఉప ం అ రం ఉం
ంద ప త ం ఏ ష ప తం క ఏ
ప జనం. ఇ సమరవంత న సహ ఏ ం
నవ హ ల ఉలంఘనల ం ద స రం ఉన ఎ ఓ .
ఏ షయ ంచ క ష అ రం
చటం న ం ఒక సంవత రం గ నత త
నవ హ ల ఉలంఘన అ ఆ ంచబ ం
ల .మ ట లం , ఇ ఒక ఒక ష ప ంచగల
సంభ ం న సంవత రం 4 .
క ష ం దశల ఏ సమయం వ
రణ ర న త త:
(ఎ) ఇ సంబం త ప అ ర యవ
ప రం నషప రం ంచ ;
( ) ఇ సంబం త ప అ ర యవ
ష మ రణ రం ంచడం
ఉన ప త ఉ చర ;
( ) ఇ సంబం త ప అ ర యవ
తకణ మధ ంతర ఉపశమనం సం;
( )ఇ ం సంప ంచవ
అవసర న ఆ ,ఆ తల సంబం ం న .
1003
క ష త
ం ,క ష క స షం ఉ
పకృ ప నం యబడ . ం శ
నవ హ ల ఉలంఘ , స ఎ వం ఉపశమనం ఇవ
దవ ఉపశమనం. ఖ ం ,
సంబం త ప త ం అ రం క బ ఉం ం . , అ ఉం
ర ల న చర ం య యం
ఒక ల. ఈ సందర ం , క ష స
గమ ం న5 : 'ప త ం క య
క ష న .క ష
త ర , సల , ఇం ప త ం వ
పంపబ న ల ప ం . అం వల ఇ స
క ష శ ద పం .ఇ ప ప ం ం
అ రం మ ఏప త స ంచ '.
అం ం , క ష ప త త, అ మ ఉ
నవ హ ల ఉలంఘన సంబం ం అ ర ప
ధద లస 6. ఈ రంగం , క ష
ంద ప త ం ం క త యవ
. ంద ప త ం య
పల ర ల న చర ల క ష
ల .
క ష తన క ప క కల సమ ం ం
ంద ప మ సంబం త ష ప .
ఈ కల సంబం త సనసభల ం ఉం
క ర ల న ండం
క ష మ అం క ంచ ర
అ వం .
1004
క ష కప
క ష న ధ నవ హ ల సమస
ఈ ం ధం :
1. బం త శమ ర యడం
2. ం , ఆ మ న కఆ ప లప
3. ప త రకణ గృహం (మ ళ )ప ,
ఆ
4. ఆ ర హ సంబం ం న సమస
5. ల హ యంతణ చటం, 1929 క స క
6. లల హ ల సద
7. ప త ం లల ఉ ంచడం
వ : బంధనల సవరణ
8. ల ల ర యడం
9. ం క ంస వ కం సం
ల
10. మ ళ మ లల అకమ ర : యవ వస సం వ
ంగ తత ం సం
11. జం రణ ష మ
ం
12. ప రక నత మ నవ హ
13. బృం వనం శ న మ ళల న సం
14. ప మ ళల ం క ం ల ఎ వడం
15. ళ మ ప ల ంచడం
16. వ ం ం ర
17. ద ల అ ల స సమస
18. మ సం ర ఎ ం న సమస
19. క ం ల హ
20. ఆ గ హ సంబం ం న సమస
21. HIV / AIDS నప నవ లహ
22. 1999 ఒ ల సం స యక చర
23. జ త త ప న ఉపశమన చర ల పర కణ
కంపం (2001)
24. ల అ రం
25. జ నం - అ వృ మ నవ హ
1005
26. ర & స స స లస క
చటం, మ ( ) ర జం రణ , 2000
27. ం ల నవ హ ల ప రకణ మ
ర జం
28. అ శ క త య రదర
29. ష / నగర ల నవ హ ల క ల ఏ
ప న లయం
30. క య మర ,అ రం మ ంస త చర
31. ంస వ కం స ప శం, అదన
స ల .
32. శర ల చ క ంచడం చర
33. ర ంధ, మ ఇతర ం ల క సంస రణ
34. చ ల స క, ఒప ం ల అమ మ
నవ హ ల అంత య ప క
35. నవ హ ల అక స త మ అవ హన త ంచడం
వ వస
36. ధద మ ల నవ హ ల కణ,
ప అ అం
37. అకమ ర చరణ ప ధన.
38. ప ద సంసల ప ధన మ
నవ హ ల సంబం ం న ధ అం ల ఎ ఓ .
39. ఎ ఓ మ న ల / ల ంగం
హ ల సమస .
1. అధ నవ రకణ పక ం
ంబ 28, 1993 న హ ల ఆ .
తదనంతరం, నవ హ ల ప రకణ ,
1993, ర ం ఉభయ సభ ఆ ం
మ జనవ 8 న ష ప అ మ ం ,
1994. ఈ చటం న చన ప వం అమ వ ం
ంబ 28, 1993 ం .
2. 'అంత య ఒప ం ' అం అంత య
రమ జ య హ ల ఒడంబ క మ
ఆ క, కమ అంత య ఒప ందం
1006
ంస క హ సర సభ స శం
ఐక జ స ంబ 16, 1966 న మ అ ం
జనర ఆ ం న ఒడంబ క స శం
ంద ప త ం ఎ అ ం
నవ . ఈ ం ం రత ప త ం అం క ం ం
ఏ 10, 1979 న అంత య ఒప ం .
3. , ' నవ హ ల క ష ',
వ , . XVII, సంఖ . 1 మ 2, -
1993, . 67-68.
4. క ష ఏ న ఎ.ఎం.అహ క
క ష ఉం ల ం
గ నత తఏ షయం ం అ రం
ఒక సంవత రం, ఖ యక వ త న రణం ఉం
నవవ .
5. జ .ఎ .మ మ , ' నవ హ ల త
క ష ', రత శం నవ హ : సమస మ
, ం హగ (ed.),
ప ష , 1995, . 17-20.
6. ఈ చటం ప రం, ' ధ ద ' అం దళం, క
మ కద మ ఇతర ధ ద ల క ఉం
య . AM ఏ న అహ క
క ష క ర చనం ం
' ధ ద ల ' ఒక ధం
దళం, న ం మ క దళం త ఉ , లట
ద .
1007
56 ష నవ హ ల క ష
అత నవ హ ల ప రకణ చటం ర అం ం
T ష
క ష
1.
1993
య నవ హ ల సృ త
వద ష నవ హ ల క ష
ప రం, ఇర ఆ ఏర
అ క ష నవ హ ల క ష
ష 2.
ఉలంఘన ష నవ హ ల క ష ంచవ
షం న ష ల సంబం ం త నవ హ
( -2) మ ఏడవ ఏక ల ( -3)
ంగ .అ ,అ ం ఏ ఉం
య నవ హ ల క ష త ంచబ ం
ఏ ఇతర చటబద న క ష , అ ష నవ హ
క ష ఆ ంచ .
ంద ప త ం ష న ఇవ వ
హ లక ష నవ హ ల సంబం ం న
క య గం న య ల దల యబ ం
. య షయం నవ హ ల సంబం ం న
Human ◌ి య నవ హ ప ష ం
క ష .
1008
క ష క
ష నవ హ ల క ష బ ళ స ల సంస
పర మ ఇద స ల క ఉం ం 3 . పర
జ య అ ఉం
స ప న య ఉం a
షం య క సం ఏ
య అ భవం మ నం ఉన వ
నవ హ ల సంబం ం ఆచర త క అ భవం.
పర , స ల గవర య
నక ర ల
మం అ ప , సనసభ క ,
ష ం మం మ ప పక య
సన సభ. సనసభ క న ష ం షయం
, ర మ య
వ కత స
క . ఇం , ం జ ం
య సంప ం న త త త య ంచవ
సంబం త ష ప న య .
పర మ స పద ఉ
సంవత 70 సంవత ల వయ వ వర , ఏ అంత ం .
మకం సం అ . పద లం త త,
రర మ స త ప ఉ అ
ష ప తం ంద ప త ం ంద.
పర మ మ స అ నప
హ ల క ష గవర య , వ
షప త లం (మ గవర త ).
షప ఒ రణం మ అ ధం ల ంచవ
అత ర ర స ల ంచగల పద
య నవ హ ల క ష . అం వలన, అత ల ంచవ
ం ప ల పర స :
( ) మన క బల నత రణం అత పద న గ అన
శ రం;
1009
( ) అత మన మ అ పక ం నట a
సమర య నం;
(ఇ) అత ంచబ , కఅ భ
రం.
, అధ
ల ంచవ
త న గం రణం పర స
అసమరత. అ , ఈ సంద ల , ష ప ంచవల ఉం ం
, రణ త త, ల ం ర సమ ం మ సల ఇ ం
బ , అధ అధ స ల ంచవ .
,భ మ వ క ఇతర షర
పర స షం ర
ప త ం. , త త అత ప లత అ న ం ఉండ
అత మకం.
బంధనల స యంప ప ందట లక ం ఉ ,
కప తంత ం మ కత
క ష .
1010
క ష క
క ష :
(ఎ) నవ హ ల ఉలంఘన రక ం ం ంచడం
ప త వ అ ం ఉలంఘన ంచడం
suo motu సమ ం న ష ద ఒక ఉత
.
( )ఆ పణల సంబంధం ఉన ఏ చర కం వడం
నవ హ ల ఉలంఘన ం ం ం ఉం .
( ) వన అధ యనం సం మ ర ంధ ప ల సంద ంచడం
( ) సంల ప ంగ మ మ ఇతర చటపర రన భదయం
తల . స ంచడం
నవ హ ల ప రకణ మ చర ల యం
సమరవంత న అమ .
(ఇ) ం ఉగ ద చర ల స అం ల స ంచడం
నవ హ ల ఆనందం మ ప యం
ల ల .
(ఎ ) నవ రంగం ప ధన పటడం మ త ంచడం
హ .
( ) పజల నవ హ ల అక స త యడం మ
అం ఉన భదతల ం అవ హన ం ం
ఈ హ ల రకణ.
(h) ప తర సంసల పయ ల త ంచడం
(ఎ ఓ ) నవ హ ల రంగం ప .
(i) ప గ ంచద న ఇతర ల పటడం
నవ హ ల అవసరం.
1011
క ష ప
నం. మ రక ల క అ అ ఉ
య త ఉం ం . ఇ స రం సం యవ ం ంచవ
ష ప తం మ ఇతర అ రం అ నం ఉం .
ఏ షయ ంచ క ష అ రం
చటం న ం ఒక సంవత రం గ నత త
నవ హ ల ఉలంఘన అ ఆ ంచబ ం
ల .మ ట లం , ఇ ఒక ఒక ష ప ంచగల
అ సంభ ం న సంవత రం.
క ష ఈ ం చర ల వ
రణ ర న త త:
(ఎ) ఇ ష ప అ ర యవ
ప రం నషప రం ంచడం;
( )ఇ ష ప అ ర యవ
ష ఇతర చర ల సం చర ల రం ంచడం
ఉన ప వ వ కం ;
( )ఇ ష ప అ ర యవ
తకణ మధ ంతర ఉపశమనం ఇవ డం;
( )ఇ ం ష సంప ంచవ
అవసర న ఆ ,ఆ తల .
ం ,క ష క స షం ఉ
పకృ ప నం యబడ . ం శ
నవ హ ల ఉలంఘ , స ఎ వం ఉపశమనం ఇవ
దవ ఉపశమనం. ఖ ం ,
ష ప తం అ రం క బ ఉం ం . , అ ఉం
ర ల న చర ం స రం
ఒక ల.
క ష తన క ప క కల సమ ం ం
ష ప త ం. ఈ కల ష ం ం ఉం
సనసభ, న చర ల ండం
క ష క మ ర
అ వం ల అం క ంచడం 4 .
1012
నవ హ ల
నవ హ ల ప రకణ చటం (1993)
ప నవ హ ల ఏ
నవ హ ల ఉలంఘన గవంత న రణ.
ఈ ల ష ప తం త ఏ యగల
క ప న య క సమ
ష.
ప నవ హ ల , ష ప తం ం
ప ట య య (ఎవ
ప కప ట .
1013
2019 AMENDMENT ACT
నవ రకణ క ధ బంధన లక
హ ల (సవరణ) చటం, 2019, ఈ ం ధం ఉ :
1. ఇ య ఉన వ అం ం ం
ం య ంచబడ అ
య నవ హ ల క ష పర (
ప న య ఉన వ అదనం
రత శం).
2. ఇ షన మ స ల సంఖ ం ం
హ లక ష ( ం య ంచబడ
నం ఆచర త క అ భవం ఉన వ
నవ హ ల సంబం ం ) ం ం వర
క సం ఒక మ ళ ఉం .
3. ఇ షన క ష పర ల ం
మ లల రకణ సం య క ష
హ ల వ ల సం క షన
షన మ కఎ స క
హ లక ష .
4. ఇ స ల పర పద తం ం
య నవ హ ల క ష అ షం
ఐ ం ళ వర నవ హ ల క ష . ఇ
మ అ .
5. ఇ ఒక ఉన త య ఉన వ అం ం ం
పర య ంచ అరత ఉం
ష నవ హ ల క ష (అదనం
ప న య ఉన వ ).
6. ఇ ంద ప త ం అం ం అవ శం ఉం
ష నవ హ ల క ష సంబం ం న
నవ హ ంద త ం ల దల యబడ ,
గం Delhi ◌ి తప . సంబం ం న
Delhi ◌ి ంద గం షయం నవ హ ఉం
య నవ హ ల క ష వ వహ ం ం .
7. ఇ య కట జనర
నవ హ ల క ష అ ప ల పర న
మ ఆ కఅ ( య మ అ రం తప
బంధన య ), పర యంతణ బ ఉం ం .
1014
8. ఇ ష నవ హ ల ర ద
క ష అ ప ల మ ఆ క మం
క ష కఅ , యంతణ బ ఉం
రర .
1. ష నవ హ ల ప న లయం
క ష ష ం వం ప శం ఉం
ప త ం, ష నవ .
2. అ (2019 ): అ ం, ఆంధప ,
లం ణ (ఆంధప సం క క ష
మ లం ణ), ,ఛ గ h ◌్, జ , ,
చ ప ,జ , రళ,
క టక, మధ ప , మ ష , మ ,
ఒ , పం , జ , త ళ , ఉతర ప ,
ప మ ం , రం , ం, ఉత ఖం ,
హ , రమ లయ.
3. 2006 సవరణ స ల సంఖ తం ం
ఐ ం వర ష నవ హ ల క ష
మ అరత ప
క ష స మకం.
4. ప ష సనసభ ం
ం ఇ ఉం , అ ం చ ఉం ం
ఆ సభ ం ఒక సభ క ఉం ం .
1015
57 ంద స రక ష
అత ంద స రక ష ం
T
స
2005 ంద ప త ం. ఇ ఒక
క బంధనల ప రం అ క
ర హ చటం (2005). అం వల ఇ
ఏ
ంగం
యబ ం
ష
శస తంత
రం. ంద
సంసస న ర క షల అ పక శ పం ం
మ జ ల ర ంచం . ఇ మ జ ల అం ం
ల , ఆ క సంస , ప త రం సంబం ం న
ంద ప త ం మ య ంద సంస ద న
ం .
1016
ఈక ష ఇన ష క షన ఉం
మ ప మం స ర క షన .
క ష , రంభం ఏ న ,ఐ క షన ఉ
ఖస ర క షన స . ప తం (2019),
క ష ఆ స ర క షన ఉ
ఖస ర క షన 1. య
ఒక క ర షప
పర ప నమం , ప పక య
సభ, ప న మం న ంద మం
మం 2. ప తం ప వ ఉం
చటం, మ ల స త నం మ అ భవం,
క వ, ర హణ, జర జం,
ప లన మ లన. స ఉండ డ
ర ం ఏ షం య క సనసభ స
గం. ఇతర ల ల క ఉండ డ
ఏ జయ అ సం ంచబ ఏ న ంచడం
ఏ వృ న ం .
1017
పద లం మ బంధన
ఇన ష క షన మ ఒక స రం
క షన ం నప పద ఉం
ంద ప త ం 65 సంవత ల వయ వ వర ,
ఏ అంత ం . మకం 3 అ .
షప ఖస ర క షన ల ంచవ
లయం ం ఏ స ర క షన
ం ప :
( ) అత ల నట (అ యం ప రం)
ం క) క క ఉం ం ;
( ) అత తన పద లం ఏ ం మగ
( ) అత ( ష ప అ యం ప రం) న గ అన
మన శ రం క బల నత రణం లయం;
(ఇ) అత ఆ క ఇతర వ సం ం నట
తన అ క ల పక తం ప తం య .
, ష ప ల ంచవ
స ర క షన ఏ స ర క షన
త న గం అసమరత క నం4. అ ,
ఈ ల , షప ఈ ష ం ం
రణ సం . ం ఉం , రణ త త,
లం ర సమ ం మ సల ఇ ం , అ షప
అత ల ంచగల .
క తం, భ మ ఇతర ప
ఇన ష క షన మ ఒక స రం
క షన ంట ం న ఉం
ప త ం. , అత ప లత అ న ం ఉండ
వ సమయం .
1018
శ మ
ంద స రక ష కఅ మ
ఉ :
1. క ంచడం మ ంచడం క ష క
ఏ వ ం :
(ఎ) స ర అభ రన సమ ంచ
ప ఇన ష మకం రణం
ఆ స ;
( ) అభ ం న స రం ఎవ రస ంచబ ;
( ) అత స ఎవ స ందన
న సమయ ప అభ రన;
( )వ న అసమంజసమ ఎవ ;
(ఇ) ఇ న స రం అసం రం , త వ ప ం ఎవ
త ;మ
(ఎ ) స రం ంద సంబం ం న ఏ ఇతర షయం.
2. ఏ ఉం రణ క ష ఆ ంచవ
స క న ర ( - శ ).
3. న ,క ష కఅ ఉ
ం ష ల సంబం ం :
(ఎ) వ ల జ లవడం మ అమ యడం మ
ప ణం క త రకఆ ఇవ మ బలవంతం ం
మ ప వ ల ఉత య ;
( ) ప ల ఆ ష రణ మ త అవసరం;
( )అ డ ఆ క ంచడం;
(ఇ) ల ప క సం సమ యడం
ప ;మ
(ఎ ) ంచబ ఏ ఇతర షయం.
4. క రణ సమయం , క ష ఉండవ
పజల యంతణ ఉన ఏ ప ంచం
అ రం మ అ వం ం ఏ యబడ
ప .మ ట లం , అ ప తప క ఇ
ప క సం రణ సమయం క ష .
5. క ష సమ ం అ రం ఉం
ప అ రం ం ర . ఇం ఇ ఉ :
(ఎ) ఒక ష పం స ప త క ంచడం;
1019
( ) పజల య ంచమ ప అ ంచడం

ఏ టస రఅ ;
( )స రం స ర వ ల ప ంచడం;
( ) సంబం ం న పద అవసర న యడం
ర హణ, ర హణ మ ల శనం;
(ఇ) హ అ ల క స ంచడం
స రం;
(ఎ ) ప అ రం ం క క రడం
ఈచ అ ణం ;
( )ఏ న భ య ప అ రం అవసరం
దర ఎ న ఇతర ;
(h) ఈ చటం ప రం జ ంచడం5 ; మ
(i) దర రస ంచడం.
6. క ష క క ం సమ ం ం
ఈ బంధనల అమ ప త ం
చటం. ంద ప త ం ఈ క ప ం ఉం ం
ర ం సభ.
7. ప అ రం బంధనల అ ణం న
ఈ చటం క , క ష ర యవ (
అ రం) అ వం ప రం సం వల న చర
అ ణ త.
ప క 57.1 య క ష / ంద సంస మ
సంబం త మం త ఖ
క.సం. క ష / అండ
నం
1. ంద స రం బ ం మం త ఖ
క ష
2. ఆ కక ష ఆ క మం త ఖ
3. య ప స బ ం మం త ఖ
క ష
4. ఇంట - ం వ వ ల మం త ఖ
5. బ ం ఎం క క ష బ ం మం త ఖ
6. యక ష క య మం త ఖ &
ఎ రత
1020
7. యక ష జన వ వ ల మం త ఖ
ఎ ల
8. ంట బ ం మం త ఖ
క ష
9. న ం వ వ ల మం త ఖ
10. ంట ఆ బ ం మం త ఖ
ఇ ష
11. యద ంవవ ల మం త ఖ
12.
ఏ క షన వవ ల మం త ఖ
13. యక ష మ మం త ఖ మ
లల హ ల ప రకణ లల అ వృ
14. యక ష క య మం త ఖ &
కబ న తరగ రత
15. ంద క షన క య మం త ఖ &
క ం రత
16. ంద ం క సం మం మ మం త ఖ మ
లల అ వృ
17. ఈస అ వృ మం త ఖ
ఈ న ంతం
18. ంట అ బ ం మం త ఖ
న
19. యక ష వవ ల మం త ఖ
20. య నవ హ ంవవ ల మం త ఖ
క ష
21. యక ష మ మం త ఖ మ
మ ళ లల అ వృ
22. మం మ వల ప ఆ క మం త ఖ
23. బ ం మం త ఖ
24. యద ం వ వ ల మం త ఖ
1021
ఏ
25. య ప ంవవ ల మం త ఖ
ం అ
26. అ జనర ఆ ఇం య, య మం త ఖ
27. రత ట జనర య, య మం త ఖ
28. క ష ఆ ఇం య, య మం త ఖ
29. ఎ కల క ష య, య మం త ఖ
రత శం
30. ష క ష య, య మం త ఖ
రత శం
1. క క 2018–2019, బ ం మం త ఖ,
రత ప త ం, . 144.
2. సభ ప పక య ఉన ట
ం డ ంచబడ
ప వ కం అ ద స హం
సభపక.య
ప ప గ ంచబ ం
3. స ర క షన అ
ఇన ష క షన మకం
తం ఐ ళ పద ఉండ
స ర క షన ఆయన పద లం స .
4. అత ఉం , అత ల న
ఏ ఒప ందం ఒప ందం ఆం ళన ఆస
ంద ప త ం త త యబ న ఏ ం ం
అ వం ఒప ందం ఒప ందం క భం ఏ
ప జనం చనం అక డ ం ఉత న మ ం
స మ ఇతర స ల స నం ఉం ం
5. క ష పజల జ ంచవ
స రఅ ₹ 250 నa
గ షం ₹ 25,000. ఇ ర యవ
త నఅ కమ క చర .
1022
58 ష స రక ష
అత స ర హ చటం 2005 ర అం ం
T ంద స
ప రం, అ
ష
రక ష
ష స
ష స
త
రక ష
ఏ
.
అ క షన క ష .
ష స రక ష అ కశ ప ం
స తంత సంస న ల ప ం
మ జ ల ర ంచం . ఇ మ జ ల అం ం
ల , ఆ క సంస , ప త రం సంబం ం న
సంబం త ష ప త ం సంస ద న .
1023
ఈక ష ష ఖస రం ఉం ం
క షన మ ప కం ఎ వ ష స రం
క షన 1. గవర య
ఖ మం నక
పర , సనసభ ప పక య
అ ం మ న ష మం
మం 2. ప తం ప వ ఉం
చటం, మ ల స త నం మ అ భవం,
క వ, ర హణ, జర జం,
ప లన మ లన. స ఉండ డ
ర ం ఏ షం య క సనసభ స
గం. ఇతర ల ల క ఉండ డ
ఏ జయ అ సం ంచబ ఏ న ంచడం
ఏ వృ న ం .
1024
పద లం మ బంధన
ష ఖస ర క షన మ ఒక ష ం
స ర క షన అ వం పద పద ఉం
ంద ప త ం ం న వయ వ వర
65 సంవత ల , ఏ అంత ం . అ
మకం 3 .
గవర ష ఖ స ల ంచవ
క షన ఏ ష స ర క షన
ం ప ల లయం:
గవర క) క క ఉం ం ;
( ) అత తన పద లం ఏ ం మగ
( ) అత (గవర అ యం ప రం) న గ అన
(ఇ) అత ఆ క ఇతర వ సం ం నట
గవర ల ంచవ
ఇన ష క షన ఏ ష స రం
త న గం ఆ రం క షన
అసమరత 4. అ , ఈ సంద ల , గవర ం ఉం ం
, రణ త త, ల ం ర సమ ం మ
సల ఇ ం , అ గవర అత ల ంచవ .
క తం, భ మ ఇతర ప
ష ఖస రం
క షన మ ష స ర క షన ఉం
ంద ప త ం ం న . , య
వ సమయం అత ప లత న ం ఉం ం .
1025
శ మ
ష స రక ష కఅ మ
ఉ :
1. క ంచడం మ ంచడం క ష క
ఏ వ ం :
(ఎ) స ర అభ రన సమ ంచ
ప ఇన ష మకం రణం
ఆ స ;
( ) అభ ం నస రం ఎవ రస ంచబ ;
( ) అత స ఎవ స ందన
న సమయ ప అభ రన;
( )వ న అసమంజసమ ఎవ ;
(ఇ) ఇ న స రం అసం రం , త వ ప ం ఎవ
త ;మ
(ఎ ) స రం ంద సంబం ం న ఏ ఇతర షయం.
2. ఏ ఉం రణ క ష ఆ ంచవ
స క న ర ( - శ ).
3. న ,క ష కఅ ఉ
ం ష ల సంబం ం :
(ఎ) వ ల జ లవడం మ అమ యడం మ
ప ణం క త రకఆ ఇవ మ బలవంతం ం
మ ప వ ల ఉత య ;
( ) ప ల ఆ ష రణ మ త అవసరం;
( )అ డ ఆ క ంచడం;
(ఇ) ల ప క సం సమ యడం
ప ;మ
(ఎ ) ంచబ ఏ ఇతర షయం.
4. క రణ సమయం , క ష ఉండవ
పజల యంతణ ఉన ఏ ప ంచం
అ రం మ అ వం ం ఏ యబడ
ప .మ ట లం , అ ప తప క ఇ
ప క సం రణ సమయం క ష .
5. క ష సమ ం అ రం ఉం
ప అ రం ం ర . ఇం ఇ ఉ :
(ఎ) ఒక ష పం స ప త క ంచడం;
1026
( ) పజల య ంచమ ప అ ంచడం

ఏ టస రఅ ;
( )స రం స ర వ ల ప ంచడం;
( ) సంబం ం న పద అవసర న యడం
ర హణ, ర హణ మ ల శనం;
(ఇ) హ అ ల క స ంచడం
స రం;
(ఎ ) ప అ రం ం క క రడం
ఈచ అ ణం ;
( )ఏ న భ య ప అ రం అవసరం
దర ఎ న ఇతర ;
(h) ఈ చటం ప రం జ ంచడం5 ; మ
(i) దర రస ంచడం.
6. క ష క క సమ ం
ఈ బంధనల అమ ప త ం
చటం. ష ప త ం ఈ క ం ఉం ం
ష సనసభ.
7. ప అ రం బంధనల అ ణం న
ఈ చటం క , క ష ర యవ (
అ రం) అ వం ప రం సం వల న చర
అ ణ త.
1027
RTI AMENDMENT ACT, 2019
స రహ క ధ లక బంధన
(సవరణ) చటం, 2019 ం ధం ఉ :
1. ఇ ఇన ష క షన మ ఒక
స ర క షన అ వం పద పద ఉం
ంద ప త ం ం ం . క ం
సవరణ, పద లం 5 సంవత ర ంచబ ం .
2. ఇ తం, భ మ ఇతర వల అం ం ం
ఇన ష క షన క షర మ ఒక
ఇన ష క షన ం న ఉం
ంద ప త ం. ఈ సవరణ ం , తం,
కభ మ ఇతర ప
ఇన ష క షన ఉ
ఎ కల క షన మ ఒక స రం
క షన ఎ కల ఉ
క షన .
3. ఇ ష ఖస ర క షన
మ ష స ర క షన పద ఉం
ంద ప త ం ం న పదం. ం
ఈ సవరణ, పద లం 5 సంవత ర ంచబ ం .
4. ఇ తం, భ మ ఇతర వల అం ం ం
ష ఖస ర క షన కప మ
ఒక ష స ర క షన అ ం
ంద ప త ం ం ం . క ం
సవరణ, తం, భ మ ఇతర వ
ష ఖస ర క షన షర
ఎ కల క షన మ a
ష స ర క షన ఉ
ష ప త ప న రద .
5. ఇ తం త ం ల సంబం ం న బంధనల ల ం ం
ఇన ష క షన , ఒక స రం
క షన , ష ఖ స ర క షన
మ న రణం ష స ర క షన
సం ం న ఇతర పద రమణ ప జ
ప ప త వ.
1028
1. ష స ర క షనర సంఖ ఉం ం
ఒక ష ం ం మ క .
2. సనసభ ప పక య ఎక డ
అ ం ంచ , య
వ కత ఒ అ ద స హం
సనసభ ప త ం ఉం
ప పక య ం .
3. ష స ర క షన అ
ష ఖస ర క షన మకం
తం ఐ ళ పద ఉండ
ష స ర క షన ఆయన పద లం స .
4. అత ఉం , అత ల న
ఏ ఒప ందం ఒప ందం ఆం ళన ఆస
ష ప తం తత యబ న ఏ ం ం
అ వం ఒప ందం ఒప ందం క భం ఏ
ప జనం చనం అక డ ం ఉత న మ ం
స మ ఇతర స ల స నం ఉం ం
5. క ష పజల జ ంచవ
స రఅ ₹ 250 నa
గ షం ₹ 25,000. ఇ ర యవ
త నఅ కమ క చర .
1029
59 ంద క ష
ESTABLISHMENT
ంట క ష ( ) ప నఏ
ంద ప త ం అ ంచడం. అ
1964 ంట కఎ జ ష ంచబ ం
ప త ం. పన యబ ం
అ రణ సం నం క 1 (1962-64).
అం వల, స ంగ సంస ఎ
చటబద న శ రం. త త, 2003 , ర ం ఒక చటం ం
CVC చటబద న య ం 2.
2004 , ఏ య ం
ఏ ఆ పణల బ రతం క ంచం మ చర ం
ంద య ం అ లయం గం
"ప ఇంట జ అం ఇన ష ఆ ఇ ర '
జ ష ”( ఐ), “ ”అ
య ” జ ష .క ష అ రం క ఉం
ల చర వ య ంచబ న ఏ త
త ర న యడం. 2a
అ సంస ఉ తం
ఏ ర హక అ రం ం యంతణ, అ అపమతత పర ం
ంద ప త ం ర క మ ధ సల
ప క ంద ప త సంసల అ ,
ప అమ యడం, స ంచడం మ సంస ంచడం.
1030
CVC అ ంట న బ ళ స ల సంస
క షన ( పర ) మ ం కం ఎ వ
క షన . ం అధ య
అత మ ర ద యం
ప న మం అ ప క ఉన స ల క ,
ందసభ ం వప వపకం. ల మం మ యపద ఉ
సంవత అర ఐ సంవత ల వయ వ వర , ఏ
ం మర ం ం . పద లం త త, త ప అరత
ంద ష ప తం ఉ .
ష ప ంద క షన ల ంచవ
ం ంద లయం ం ఏ క షన
ప ల :
ంద ప త ం ) క ఉం ం ;
( ) అత (అధ అ యం ప రం) ఉం , న గ అన
(ఇ) అత అ ం ఆ క ఇతర వ సం ం నట
, అధ ంట ల ంచవ
క షన ఏ క షన
త న గం అసమరత. అ ,
రణ సం. ం , రణ త త, సమ ం
లం రణం మ సల ఇ ం , అ అధ ల ంచవ
అత . అత (ఎ) ఉం , అత ల న
న ఏ ఒప ందం ఒప ందం ఆం ళన ఆస
ంద ప త ం, ( ) భం ఏ ధం ం ం
అ వం ఒప ందం ఒప ందం ఏ ప జనం అ వృ
ం స ం మ రణం
నం న సంస క ఇతర స .
1031
తం, భ మ వ క ఇతర షర
ంట క షన ఉం
ఎ ర మ క షన
ఎ స . అ ధ ం ఉండ డ
తన మకం త త అత ప లత .
1032
సంస
ంత క య , క ఎ న ఉ
ం ( ఇ) మ ంట క షనర గం
రణ ( ఐ ).
స లయం: స లయం ఉమ ర ద ఉం
రద , కట , అండ కట మ లయం
బం .
క ఎ న ం : క
ఎ న ఆర ష క ం క గం
. ఇం ఇంజ ( య ంచబ
క ఎ న )మ ఇంజ ం బ ం స యపడటం. ఖ న
ఈ సంస ం న ం ధం ఉ :
(i) ప త ణప ల ం కఆ
ణం ం సంస
(ii) సంబం ం న ల క ష లద
ణప
(iii) న ప ధనల ఐ స యం స ంచడం
ం క ష మ .◌ి ఆ ల ంకనం సం
(iv) మ సల / స యం అం ంచడం
ం కత న ల అ
ష ల
ంట ఎం ల క షన : ఐ ప
ంట క రణ జ ం ఎం ఆ స
ప త ఉ ల చర రం ం .
1033
CVC క :
1. రణ ద జరగ
ంద ప త ం న చన ర ం
ప త ఉ ఉ అ ఆ ంచబ ం
ంద ప త ం అ 3,క బ ఉ
అ ధక చటం, 1988 ప రం రం.
2. రణ ద జరగ
ఏ అ వ కం ఏ ర ంచబ ం
ంద న అ లవ
అత ంద రం డ ఆ ం
అ ధక చటం, 1988:
(ఎ) అ ల రత వల స 4 య ప మ
ంద ప త 'ఎ' అ ;మ
( ) ంద అ ల క ష అ
ప త ం.
3. ప ప ం ం మం యడం
Delhi ◌ి ష ఎ ం ( ఐ) సంబం ం న
రణ ంద ల ద
అ చటం, 1988.
4. Special ◌ి ష ఎ ం ఆ ఇవ డం
( ఐ) ప ం ం సం సంబం ం న
అ రణ ంద ల ద
చటం, 1988.
5. ర ం న ప ధనల గ స ంచడం
ఆ ం న ల Delhi ◌ి ష ఏ
అ రణ క బ ఉ
చటం, 1988.
6. ం ం ఉన దర ల గ స ంచడం
ంద ష మం సం సమర అ
అ ధక చటం, 1988.
7. ంద ప మ సల ఇవ ం
ం న ష ల అ .
8. అపమతత ప ం ం మం యడం
ంద ప త మం త ఖల ప లన
అ .
1034
9. అం న ల రణ పటడం క ంచడం
క ప ప జన బ రతం మ రకణ ంద
స రం క నం మ త న చర యం .
10. ంద ప త ం సంప ం
అపమతత యం ం య మ బంధన యడం
ంట స ల సంబం ం న కమ క ష
వ మ ఆ ఇం వ .
11. ంట క షన ( )
పర , ఇద క షన
M/o ంవవ ల రద ,D/o బం మ
కణ మ M/o D/o
ఎం క క ల స , ఎవ
ంద ప త ం య ం న
ఎ ం క . ఇం , ఈ క ,
ఎ ం క సంప ం ర ం
ం ల మ ల అ
ఎ ం క .
12. ంద క ష a
అ స సంబం ం న స క ంచ షఅ రం
మ ండ ం ధక చటం ంద ,
2002.
, క చటం (2013) ం ం సవ ం
చటం (2003) మ Special ◌ి ష ఎ ం (1946)
మ క ల సంబం ం ఈ ం ల ం
CVC. 4a
13. క ంద ష క
ఐ ష ందం య ం
ంద ర ప తం
క ష .
14. ంట క షన ( )
రర మ ఇద క షన
M/o ంవవ ల రద మ D/o బం మ
కణ ఎం క క ల స
ంద ప త ం య ం
ఐ ఎ మ అంతకం ఎ వ పద ల అ
ఐ క తప .
15. ర ంచ క ష అ రం ఇవ బ ం
ం న ల థ క రణ
1035
A, B, C & D స లఅ మ అ ల రవం
ఇ థ క రణ సం రణ క
క ష ఏ య . థ క రణ
ం న అ వం ష ల క
ఎ, అ ల పం ఉం
క ష . ఇం , ఆ శం ప రం,
ఇ ం త ప ద క ష రణం
తమ ప చర అ
ల రల ంచం
సంబం. ం చన మ
1036
చటప
CVC క అ రప ఈ ం స ం ం :
1. సంబం ం ప న అ ల రత వల స
ందం య మ ఎఅ లవవ
ప త ం.
2. పజల Vమ అంతకం ఎ వ ం ఉన అ
ం .
3. జ ం ఆ ఇం మ అంతకం ఎ వ ఉన అ ,
న మ .
4. మ ఇతర ఎ మ ఎ
'ఎ' మ ' 'ప ఇ -8 మ అంతకం ఎ వ అ
అండ ం .
5. మ ఇతర ఎ మ ఎ
' 'మ ' 'ప క ఇ -7 మ అంతకం ఎ వ అ
అండ ం .
6. జనర ఇ కం ల హ మ అంతకం ఎ వ.
7. త య జన జ మ అంతకం ఎ వ
ష .
8. ల 00 8700 / - తం అ ( ం సవ ం న)
మ న ఉన ంద ప త DA న
స ల మ కఅ ల ఎప క సవ ంచబ ం
ంద ప త ం జ న ం యంతణ ఉం .
1037
ప
తన ర క ల ప న లయం ర ం (
). ఇ స ంత యం ం అ క ఉం ం . ఇ
కఅ అ ఉ మ రణ a
య త. ఇ స రం సం యవ ం ంచవ
ంద ప త ం అ మం య క
మ అ ధక ప రణ పర కణ
.
, ప న రణ క అం న త త
అ న చన ఏ ఏ అ ం సల ఇ ం
ప తం అ త ప చర ల ం .
ంద ప త ం అ సల ప గ ం
CVC కమ త న చర ం . అ , ఎక డ
ంద ప త ం అ ఎవ అం క ంచ
CVC క సల , ఇ ర ల య ం (ఉం
).
ఏ ష ప ఒక క సమ ం
ప . ష ప ఈ క ప ం ఉం
ర ం సభ.
1038
మం త ఖల
ంద ప త ం అ మం త ఖ / ల ఒక ఉ
క అ ప అ న ఆ స ( ఓ)
సంబం త సంస, ర ద స యం యడం మ సల ఇవ డం
అపమతత సంబం ం న అ ష ల లయ అ ప . అత
అత సంస మ ంట మధ సంబం అం ం
ఒక క ష మ అత సంస మ ంద
మ ఆ ఇ ష .
CVO త ర ంచబ ం
(i) కఅ పద ల ం ధ క ంచడం
తన సంస క ఉ
(ii) అత ంచబ న ధృ క ంచద న ఆ పణల ద యడం
(iii) మ ంత ప లన సం ద కల యడం
సంబం త కమ క అ రం
(iv) ంట క ష ష ల ప ంచడం
అవసర న ట సల ఇవ ం 5
1039
WHISTLE BLOWERS PROTECTION ACT (2014)
య క (2014) క ఖ లక 6
ఈ ం ధం ఉ 7:
1. చటం క ం ర ంచ ఒక యం ం అం ం
య (బ రతం వ ల ఇ న పదం
అ ). ప త ం అ బ రతం వ
ప ఫంకన ల అవకతవక ఇ ఏ ం ఉం
ల భయం.
2. పజల త ం వ వస ఈ చటం అం ం
అ ఉ శ ర కం గం ం స బ రతం యం
మం ల స ప త ఉ ల అ రం.
3. చటం ప రం, ఒక వ ప ప జనం యవ
సమర అ రం ం అ బ రతం -
ఇ ప తం ంట క ష ( ).
ప త ం, ష , మ ఇతర సంస య ంచగల
అ ం అ వం ల క ం నం .
4. అ , ఈ చటం ం ళ వర క ం ం
మ త ప ₹ 30,000 వర జ
.
5. ప బ రతం మం ఉం ంద చటం ం
సం మ బ రతం వ అం ం a
అత స కం న డ వ గత పకటన
అత ల ం న స రం మ ఆ పణ
అం ఉన గణ యం జం.
6. పకటన త ర కం ఇ సం శం యవ
ం న అ ణం మ
వ ల క ఉం ం మ స యం ఉండం
ప ఇతర ప .
7. అ , బ రతం ఎ వం చర డ
ప త వ ం ంచ
“ ప త వ ం
త అ ం .”
8. ఈ చటం ప క రకణ స వ ంచ .
1040
1. అ రణ క
ర ం స . సం నం ర ,న
ఇతర ఎం మ ఇద య అ స ఉ
1962 రత ప త ం య ం ం .
2. ంద క ష ఉం
ర ం ఉభయ సభ ఆ ం
ంబ 2003 న అధ
11ంట సనం సఅంకం రం. ఇ వ ం
క ష చటం, 2003.
2a. క క 2015–16, బ ం మం త ఖ,
రత ప త ం, . 101.
3. ంద ప త అ ఒక
ఏ ంద చటం ంద ష ంచబ ం
ప త సంస, స జం మ ఏ కఅ రం
ంద ప త ం జ న ం యంతణ ఉం .
4. అ ల రత వ ఇం య అ ఉ
స (ఐఎఎ ), ఇం య స (ఐ ఎ )మ ఇం య
అట వ (IFS).
4a. క క 2015, ంట క ష , .
2-4.
5. ఆ ఎ ఇ గవ , జనవ 2007, ండవ
ప ల సంస రణల క ష , ప త ం
ఇం , . 106.
6. స , ఈ చటం క సంవత రం 2011. త త, అ
2014 రబ ం .
7. ఇం య ఎ ,“ య క
13, 2014.
1041
60 ంట ఆ ఇ ష
ఐ క పన
ంట ఆ ఇ ష ( ఐ) 1963 ఏ
ం వ వ ల మం త ఖ నం. త త, అ బ యబ ం
బ ం మం త ఖ మ ఇ అ ఒక ం ం
ం న లయం1 . ష ఎ ం (ఇ ం
ల ) 1941 ట ఐ నం యబ ం .
ఐఏ ర ం
అ రణ సం నం క (1962-1964).
ఐ చటబద న సంస .ఇ అ ల ఉద ం ం
Special ◌ి ష ఎ ం , 1946.
ఐ ంట క ప నద సంస
ప త ం. రణ ఇ ఖ న త ం
అ మ ప లన సమగత వడం. ఇ
ంట క ష స యం అం ం మ
.
ద న ల స వం మధ వ సం ఉం
షన ఇ ష ఏ (ఎ ఐఏ) మ ఐ త. NIA
ప నం 2008 ం ర త త ఏర ం
ఉగ ద ల సంఘటనల ద సం,
ఉగ దం మ ఇతర ర సంబం త ,అ ఐ
అ ,ఆ క మ వ న ల ప ం
మ ఉగ దం ం ఇతర వ వ కృత .
1042
, ష మ ఐ జ
దం: ప శమ, కత మ సమగత ష : సమ ంచ
రత ంగం మ క చటం
ప ధన మ ల జయవంతం రణ; అం ంచ
బల ల యకత ం మ శమ డ వ వహ ంచడం
అంత - ష మ అంత య సహ ం ఏ
చట అమ
దృ : దం, ష మ అ వృ యవల న అవస బ
వృ ణ ం, రదర కత, ర అ లత మ ఉప గం
అం ల ప , ఐ దృ ం
1. ప తం అ ఎ వడం, ఆ క వ వస అ కటడం మ
ఖ త నద ం తక మ
ష
2. జయవంత న ప వవంత న వ వస మ ల ం ంచడం
ధ య ల లద మ రణ
3. బ మ ల ల డ స యం ం
4. జ త ం ఆ గ కర న ప వర సృ ంచడం-
భవనం, ఉ త క ష మ పరస ర నమ కం
5. ష సంసల , చట అమ డ డటం
యమ అంత య సహ రం ఏ ,
ఖం రణ మ లద సంబం ం న
6. యమ వ కం ప న త ం
బ ళ వ వ కృత రం
7. నవ హ ల సమ ంచడం, ప వరణం, కళ ,
తన వ మ మన గ కత క రసత ం
8. య గ , నవ మ ఆత అ వృ యడం
రణ మ సంస రణ
9. అ
సంసరంఅ లక ణ ం మ ం వృ ణ ం సం కృ యడం
పయత ం మ ధన.
1043
ఐ క సంస
స (1963), ఈ ం ఆ ఐ ఏ
:
(i) ద అమ ధక గం (Delhi ◌ి ష
పన)
(ii) ం క గం
(iii) అం జ
(iv) ప ధన గం
(v) గ అం జనర జ
(vi) ప లన గం
ప తం (2019), ఐ ం ఏ ఉ :
1. అ ధక గం
2. ఆ క ల గం
3. ప క ల గం
4. ల అం ఆ ష జ
5. ప లన గం
6. క ఆ ష
7. ంట ట
1044
CBI క
ఐ క యకత ం వ . అత ఒక ప క స యం
దర అదన దర . అదనం , అ కఉ
ం క , ఇ క జనర , ప ం ం ం
మ బం క అ ఇతర ం . తం , ఇ ఉం
5000 మం బ ం , 125 మం స త మ
250 మం యఅ .
CI ◌ి ఇక జనర ఆ ఐ క
ప క పన, ప లన ధ త
సంస క. చటం, 2003 క చటం ,
Delhi ◌ి ష ఎ ం ధ ం ప ం ం
ంద ప త ం ల ప ధనల ం
అ ధక చటం, 1988, , ప ం ం
ంట క ష వద . ఐ క
లయం ం ళ పద ల భదత అం ం
CVC చటం, 2003.
, చటం (2013) .◌ి సవరణ ం
ష ఎ ం (1946) మ ఈ ం ం
CBI క సంబం ం :
1. ంద ప త ం ఐ క య ం
స లక
ప నమం పర , య క ఉం ం
క భ ప పకం మ రత ప న య
అత న ం య .
2. a తృత ం ష క ఉం
ంద ల ష ర ం న క
మ క చటం, 2013. క
ష ం ం అ
రత ప త ర ద . అత ప
క క తం పర కణ మ యంతణ
ఐ. ఆయన ంద ప త ం య ం
ంద క ష ర .
అత ం సంవత ల పద ఉం .
3. ం ఉన అ ల ంద ప త ం య ం
ఎ మ అంతకం ఎ వ ఐ ర a
ంద క షన నక
1045
పర , క షన , ర ద
ం మం త ఖ మ ఖ రద
పర న .
త త, Special ◌ి ష ఎ ం (సవరణ) చటం,
2014 క సంబం త ం
ఐ క మ ఇ ఎక డ ఉం ం
క భ ప పక ం ం న య
క భ అ ద అ ద ప పక య
ఆక స .
1046
CBI క
ఐ క :
(i) అ , లంచం మ ష వరన ల ద యడం
ంద ప త ఉ .
(ii) ఆ క ఉలంఘన సంబం ం న ల ద యడం మ
ఆ కచ , అన ఎ మ సంబం ం న చ ల ఉలంఘన మ
మ యంతణ, కస మ ంద ఎ , ఆ య ప ,
రక బంధన మ ద న .అ ,అ ం
ల సంప ం వద ం
సంబం త గం క అభ రన.
(iii) యమ అంత యం వ న ల ద
షన క వ వ కృత ల క బ ఉం
ర .
(iv) ప స ందక సంసల ర క ల సమన యం యడం మ
ధ ష ద
(v)
దష ప తపం క అభ ఖ తర.న ర , ఏ పటడం
(vi) ర గ ం ల ర ంచడం మ ర ల యడం
స రం.
ఐ కమ న ఇ ష ఏ
రత ప త ం మ అ ద ప ం -
సంబం త ,ఆ క మ ంప యక
రం. ఇ రణం అ ధక రంగం తన ర క ల ప తం ం
ంట ఉ న ల
ప తంమ ంద త ం మ ప త రంగం
చర . ఇ వం ంప య ల ద ం ం
హత , ,అ రం ద న
ప ం / ం న .
ఐ ఇంట క " షన ంట " ప ం
రత శం. ఐ క ఇంట ం అభ రనల సమన యం ం
ద సంబం త ర క ర య చటం ం ఉద ం
అమ సంస మ ఇంట క సభ .
1047
య అ మ క జ
ఐ ంద ంద అ మ ందవల ఉం
ఏ రణ ద జ ం ప తం
ఉమ ర ద ఉన అ న రం మ
న ంద ప త ం మ అ ల .
అ , 6, 2014 న ం ల
ంద అ మ తప స చటపర న బంధన
య ద జ ం ంట ఆ ఇ ష
రణ ంద అ ల ఉన
అ చటం. 2
Delhi ◌ి ష క 6ఎఅ ంగ ధ సనం ం
ఉమ రకణ క ం న పన చటం
రద మ అ థ కప ఎ ం
అ ల ఐ రణ ఆ క 14 ఉలం ం ం .
ఉత ల గ , ఐ క ఇ అ : “ఇ ఒక
ద ఏ శ వంతం
ఇ ఉన బంధన రణం అ క ం ం ఉ
ంగ ధ సనం ం . లం ం ఉ
య అ ల రణ అవసరం
ంద అ మ . ”
, CJI, “అ శ
[ శం] మ అ ప నప వ ంచడం,
అత ఎంత ఎ ఉ ,మ అ ం వ ంచడం a
, 1988 ంద అవసర న ఆ శం.
ప తఉ క నం వ ం అరత ంద
స న త ం న ం . రయం శ ం
అ రణఅ ర ల మ ం అతరగ ధం భ ంచ డ
రణ మ ద ప య. "
ధ సనం, “DSPE చటం క క 6A [మం
ఒక స హ అ ల రకణ] ధ ంసక మ న ం
, 1988 కవ మ ర వ కం . ఇ
అ క- ం ం వ బల నప ం
అ . ఇద ప త ఉ ఎవ వ కం ఉ
అ అం క ట లంచం వడం న ఆ పణ
, 1988 ప రం ష వరన త యబ
1048
న ం ఎం కం ఒక య ఆ స మ
ఇతర య ర ?”
" క 6ఎ బంధన అ ప ల ంచ ఆటంకం క ం
ంట క ప అ మ ం య
ప త ం, ఐ థ క రణ ద ర ంచ
ఆ పణల ద త వ. ంద రకణ
క 6ఎ అ ప ల ర ం పవృ ఉం , ”అ ధ సనం
ం .
అ ప ల రకణ ఉండద గమ ంచడం
ప తఉ , ధ సనం ఇ ం , “ లక ం మ వ
ద అం మం సత ం మ ఏ చటం సం ంచడం
ఆ క 14 క ప క ఆ వ లబడక వ
చటం క యమం, అ యం ప రం, స నత ం క కరణ స నం
ఆ క 14. క 6-ఎ ఆ క క ఈ ల సందర ం ఫలమ ం
14. "
1049
ఐ .ఎ .
ష ఎ ం ( ఐ క గం) త
ష ద ల అ బంధం . ష ం
ద , ష ఎ ం (SPE) ఆనం ం
ల ద మ ష క ఏక క అ
Police ◌ి ఎ ం , 1946 ంద. అ , ంచ
ఈ ం ఏ ల మధ ల న మ అ ,
ం ప ల ఏ యబ :
(i) SPE అ వం ల తప స
ంద ప త వ వ ల గణ యం సంబం ం న
ఉ , ల క ఉన ప
ప తఉ .
(ii) అ వం ల ష బల ప
ష ప త వ వ ల సంబం ం
ఉ , ంట క ఉన ప
ప తఉ .
(iii) SPE కఉ ల ల
ప సంస చటబద న సంస ంచబ మ
ంద ప త ం ఆ క స యం ం .
1050
CBI ACADEMY
ఐ అ డ ఉతర ప ఘ వద ఉం
1996 ప యడం రం ం ం . అంత ం , క రక
Delhi ◌ి ఐ క ందం ర .
ఐఅ డ క దృ “ కణ ఎక
ఇ ష , ష మ రం
ప ”మ లక ం నవ వన ల కణ ఇవ డం
ఐ, ష , సంస
షన , కషప , కం , మ అం తం
శం క వ.
అ డ క ర క ల ంద ం
సంస మ త న ం సం ధ త వ ం
క రక , కణ ం న షన యంతణ మ
క కణ ండ త .
ఘ ఐ అ డ పక న, ఉ
వద ం య క ం ం య కణ ఇ
క , ం , .
ం ర ల క ఉ
CBI అ డ ర ం :
(i) స ల క వ : ఐఅ ల , షం
, ంద లట ద మ ంద ప త ం
చరణల
(ii) ర క థ క : య ం న సం
ప ం ం ం ,స ఇ క మ
ఐ. 3
1. ఐ ప ల యంతణ వ ం
ం ఆ పర న అం ం (DoPT)
బ ం మం త ఖ.
2. ం ,“ ఐద య ఎ వం అ మ అవసరం
: ఎ , ” 7, 2014.
3. క క 2012, ంట ఆ ఇ ష ,
రత ప త ం, 92-93.
1051
61 మ
బ దృశ ం
ఆ కప మ సం మ ర వ క ంచబడ .
అం వల, ప త ం ఒక ఖ న త ంచ వ ం
ఒక శం క క-ఆ క అ వృ . ఫ తం
క సరణ మ ప ల ణ రం
ప య, ఇ ప ల శ ం ం మ
ధ ల ర వ అ భ న చకణ
ప త ం. ఈ అ గం యడం మ ర వ చకణ వ వహ ంచడం
ం , ష వరన , గం మ
అ . ఇ వం ప ల ల ం
ప లన1 .
ప మ ం క జయం మ క-ఆ క రం
అ వృ ల మ దనల బ ఉం ం
ప ష ంచబడ . అం వల, ం సం గత ప క ఉ
ప ఎ వ పపంచం ధ ం ల సృ ంచబ ం
ఈ మ దనల :
1. అం మ వ వస
2. అ ల వ వస
3. ట స
పపంచం సృ ంచబ న ప మ సంస
ల మ దన క ప రం ం య సంస
ర . . , అంత య అ రం
Ombudsman, “వ వహ ంచ ప కం త న సంస” అ
అ య న ప లన ం సగ ల ల
చర . "
Ombudsman క సంస దట డ సృ ంచబ ం
1809. 'అం 'అ పదం మ ఇ ప వ ం
మ కవ కప ప . ప రం
. , ఓం మ “ య ం నఅ ం
ప ల మ యవ వస ల ర ంచ సనసభ
చర . "
అం మ ల మ దనల వ వహ
ం ష :
1052
(i) ప ల అ రం గం, అన అ క గం
శ మ అ రం
(ii) అ ష , అన ల ల ంచడం అసమరత
(iii) ప ల అ , అన లంచం వ ం యడం
ష
(iv) జం, ఇ ష ల ఒక స ంత బం మ బం ల మద ఇ ం
ఉ క ంచడం వం
(v) ఉప సం, అన , ధర న గం, ఉ హరణ ,
గ ష క ఉప గం.
అం మ ర ం a
సంవత ల లప . ర ం త ఆయన ల ంచవ
అత సం వ రణం. అత తన క క సమ ం
ర ం మ అం వల ' ర ంట ' అ
ర .' అత ర ం ( సనసభ) ం స తం
అ ర హక మ యవ వస.
Ombudsman ఒక ంగ అ రం మ ఆనం ం
చ మ బంధనల సమ పర ం అ
ప తఅ ,మ తమ ల సకమం ర ర డం .
మ ట లం , అత అ ప త అ ల ఉం - , య
మ క-త అ కం , కం మ చటబదం ప ,
అం , చటం ప రం. అ , అత శ
ర వ యం యం మ పత క యంతణ ఉండ
ప లన .
Ombudsman ఆ రం ప యవ
అ యం ప ల చర వ కం ం అం న
(అన తన ంత రవ ). అత త నఏఅ ంచగల
య ల స . అ నప , అత స యం క ంచ
క. అత ఈ ష ఉన త అ ల త
అవసర న చర వడం.
Ombudsman ఈ ం
, క ధం సంసఉ క లక
:
(i) ఎ ం చర క తంత ం
(ii) ల కమ లక ం ద
(iii) ద రం ంచ శ
(iv) ప లన క అ ళ రంత యం
(v) ఎ వ కం ర ం ం హ ;
ombudsman క సంస ంతం ఆ రప ఉం ం
సనసభ ప ల జ తనం.
(vi) మ ఇతర ధ ల ప య స తప రం
(vii) పత క, సరళ న, అన క, క మ గవంత న ర హణ పద
1053
డ ం , అం మ సంస ఇత ల ం ం
ం య ం (1919),
- (1955) మ
(1962). ం ద మ శం
పపంచం అం మ వ వస a పం క ం ం
1962 ర ంట క షన ఫ ఇ ష .
ర ంట అ వబ అం మ ం సంస జం క ం ం
1967 ప లన క షన . అప ం , 40 క ఎ వ
పపంచం ం అం మ ం సంసల క ం
మకరణం మ . రత శం అం మ
/ కఅ . . . క సంస
Ombudsman అ "ప మ ప తం క ప
అ క రన ం. " ఇ. వ ం
Ombudsman "సం గత ప మన ."
కప సృ ంచబ న మ క ప క సం గత ప కరం
ప ల అ ల ల మ దన ం
అ ల వ వస. జయం ం న రణం ,
వ వస కమం అ క ఇతర య మ ఆ కన ం ం
యం, మ ట వం .
ఎ ఎ ఆ (ఇ ర ), వం ష
ం , హంగ , మ సృ ం
ల మ దనల ప ంత సం గత ప కరం. అ
ఈ ల ' ట స 'అ . ఇ ఇక డ గమ ం
ట -జనర లయం ఇప ర ప ం .
అత ఏ సంవత ల పద లం సం య ంచబ .
1054
రత శం నం
అ త య ఇప ఉన చటపర న మ సం గత చటం మ
రత శం ల మ దనల ప ష ంచడం ఈ ం క ఉం ం :
1. ప త ఉ ల ( రణ) చటం, 1850
2. ఇం య న , 1860
3. ప క పన, 1941
4. Delhi ◌ి పన చటం, 1946
5. అ ధక చటం, 1988
6. క ష ఆ ఎం , 1952 ( జ య య ల వ కం మ
ప ఖప )
7. అ ల రత వ (పవరన) య , 1968
8. ంట స (పవరన) య , 1964
9. స (పవరన) య , 1966
10. మం త ఖ / ల సంస జత యబ
మ స ల మ ప త సంస
11. ంట ఆ ఇ ష , 1963
12. ంట క ష , 1964
13. క ష , 1964
14. అ ధక
15. ందం (అం మ )
16. క (అం మ )
17. జన
18. అ
19. య గ ల లప రక ష
22. ం ,
23. అ న ( క- య సంస )
24. స లయం ప ల క ,
1988
25. ర ం మ క
26. రళ వం ' ర కమం. ఇం
'
త పథకం, హ మం / ం ళ
మ పజల మ దనల ం మ తకణ చర ం
ధ న ట.
1055
అ క ష (ARC) ఆ ఇం (1966-1970)
యల మ ంచబ దనల న ంప ప క అ ' ల ' మఏ ' లక' 2 . ం
ఈ సంసల సంస క న ఏ ఉం
ం య ల అం మ మ ర ంట
ం ద క షన .
ంట వద మం మ రద ల ల వ వహ ంచం
ష ,మ క ( ందం ఒక మ ప ఒక
ష ం) న ఇతర అ క ల వ వహ ం
అ . ARC యవ వస ప పల ఉం ం
మ ం వ . , డ యవ వస ఉం
Ombudsman కప .
ARC ప రం, య
రత ప న య సంప ం న త త అధ
సభ క , జ సభ ర .
మ
క ం లక ల క ఉం :
1. పదర త కం స తంతం మ కం ఉం .
2. ప ధన మ రణ ర ం
మ అన క త ఉం .
3. మకం ధ నంతవర జ య ర తం ఉం .
4. అ న త యవ వస
శం ర హ .
5. చక రం సంబం ం న ష ల వ వహ ం
అ యం, అ అ న ద చర ల సంబంధం క ఉం ం .
6. రణ యపర న బ ఉండ డ .
7. గ ష అ ంశం మ అ ల క ఉం
ల సంబం ం న స ందడం.
8. ఎ వం ప జనం ధ రన సం ఎ డ డ
ర హక ప త ం ం ప జనం.
ARC ర ల రత ప త ం అం క ం ం
ఈ షయం . ఇప వర ప అ క పయ జ
ఈ అంశం చటం ం . ప శ టబ
త సంవత ర ం :
1. 1968 , ఇం తృత ం ం ప తం
మ ం .
1056
2. ఏ 1971 ,మ ం ప త ం తృత ం
ఇం ం .
3. 1977 , తృత ం జన ప త ం
.
4. ఆగ 1985 , తృత ం ం ప తం
మ ం .
5. ంబ 1989 , షన ఫం ప త ం తృత ం
ం త.
6. ంబ 1996 , ఫం ప త ం తృత ం
డ త.
7. ఆగ 1998 , తృత ం సం ర ప త ం తృత ం
ఎ త.
8. ఆగ 2001 ,ఎ తృత ం ఎ ఎ ప త ం
.
9. ఆగ 2011 ,మ హ తృత ం ఎప తం
ం .
10. మంబహ 2011ం . , ఎ ప త ం తృత ం
సభ ర రణం ద ,
ఐదవ ప త ం ఉపసంహ ం ం . ఆరవ మ
11 మ 12 వ ర రణం ఏడవ
క భ. మ , ఎ దవ (2001) ర రణం ం
2004 13 వ క భ . దవ (2011) ఉపసంహ ంచబ ం
ప త ం.
1057
మ చటం (2013)
లక
మ చటం (2013) క ఖ లక
అ స ం .3
1. ఇ ందం సంస ంచ పయ ం
మ క ష మ అం వల పయ ం
సం ఏక మ అ ధక రహ అం ంచం
ందం మ ల శం. క అ ర ప
ప నమం , మం ,స ఉ
ర ం మ ం ఎ, , మ అ మ అ
ంద ప త ం.
2. గ షం 8 మం పర క ఉం ం
ఇం 50% మం య స .
3. స ల 50% మం ం
ఎ ,ఎ ,ఓ , మ మ ళ .
4. పర మ స ల ఎం క
న లక క ఉం
మం , క భ క , య
సభ ప పకం, రత ప న య ఎ
ం ం య ప న య
రత శం మ ఒక ప ఖ య యబడ
ద న ర ల ఆ రం ర
ఎం క క స .
5. క ఎం క క స యం ం
ఎం క ప య. ధన స ల 50%
కOBC ఎ, , ఎ ,మ మ ళ .
6. ప నమం ప బ ం
షయ న ం మ షప య
ప ల ర ంచడం.
7. క అ రప అ వ లప త ఉ ల క ఉం ం ,
ఎ, , ,మ అ ల స
ప తఉ . ం న ల
త, తన థ క క పం ం
ఎమ అ ల సంబం ం రణ
త ప రయం సం . క వ ల సంబం ం
మ ం ఉ , న ం
1058
స ంద తన స ంత అ ల ఉప ం వడం
ం మ స ంచ .
8. ప ం ం అ రం ఉం ం
ఐ స ఏ ద సంస శం
త ంచబ న .
9. ప నమం అధ కతన అ క శ గల క
ఐ క ఎం క యం .
10. ఇ అ ం మ జ సం బంధనల క ఉం ం
అ ల సం ం న ప త ఉ ల ఆ
ష ం ం ఉం .
11. ఇ స ష న లక ల ం . థ క రణ సం, ఇ
ల ల ంచవ . ద సం, ఇ ఆ
ఒ ఆ ల ం ల . సం
టయ , ఇ ఒక సంవత రం ఒక సంవత రం ంచబ ం మ ంచ ,
ప క ఏ .
12. ఇ రణ ంద గ ష క ం ం
అ చటం ఏ సంవత ల ం ప ళ వర . క ష
రణ క 7, 8, 9 మ 12 కన ంద క
అ చటం ఇ , క షం ఉం ం
క 15 ంద క (పయ క) ఇ అ ం
ం సంవత .
13. ప త ం కం సమ సంస
ప ఉ , సంస స యపడ
ప న ం .
14. ఇ గల మ ఉన పజల త న రకణ అం ం
వ .
15. ష అ మ ఇవ అ రం ఇ
ప త నం సమ న ప త ఉ ల
అ రం.
16. ఇ బ తం య ఉ ం న అ క బంధనల క ఉం
ఐ వం :
(i) క తృత ం క ఆ ష ఏ
ఐ క క తం యంతణ ష ;
(ii) t న ష క మకం
CVC క ;
(iii) ఐ ఇతర య ల ర హణ
సమ ప త ం య
- ం న ల ర ంచడం;
(iv) ం న ల ద న ఐఅ లబ
ఆ దం ;
1059
(v) ద సం
ఐ తన ఇవ డం
త ంచబ ం .
17. వన ల ం క ం అ సంస
ం ష ష (FCRA) క సందర ం
సంవత ₹ 10 లకల ం అ రప వ
.
18. ఇ సంస ంచ ఒక ఆ క ఉం
క ష సనసభ ఒక చటం
రం ం న ం 365 ల వ వ
ఈ చటం. అం వల, ఈ చటం ల ర ం చ అం ం
క యం ంగం క ఆకృ ల
సంబం త .
క ( ) ం
క చటం, 2013 3 ఎ :
1. ఏప త వ వ కం ం గ .
2. ప రం కం న త ఇవ ం .
3. వ కం త మ ప ల క
ఖ న ల ప తఉ ంచవ .
4. అ మక అ మ ంచబడ - వలం య
తం యం మ స యం ఒక యం
ప .
5. నప త ఉ య స యం
ఖ .
6. ల ఖ య 7 సంవత ల ప .
7. ల ప ష ంచ రదర క నం
PM వ కం .
1060
కల
(2013), అ
, క ల చట
ఇపం అమ
సంస క ంం
కల.
క సంస అ ఇక డ గమ ం
1971 మ ష ద ంచబ ం . ఒ ఉన ప
ఈ షయం 1970 చటం ఆ ం ం , ఇ 1983 త అమ వ ం .
2013 వర 21 మ 1 ంద త ంతం (Delhi ◌ి ) ంచబ
సంస. సంబం ం వ ప ంచబ
ంద 61.1.
ప క 61.1 ల క పన ( లక రం
ఆర )
క.సం. / ంద త సృ ంచబ ం (అమ యబ ం
నం )
1. ఒ 1970
2. మ ష 1971
3. జ 1973
4. 1974
5. ఉతర ప 1975
6. మధ ప 1981
7. ఆంధప 1983
8. చ ప 1983
9. క టక 1985
10. అ ం 1985
11. జ 1986
12. పం 1995
13. .◌ి 1995
14. రళ 1999
15. రం 2001
16. ఛ గ h ◌్ 2002
1061
17. హ 2002
18. ఉత ఖం 2002
19. జ 3 2002
20. ప మ ం 2003
21. ర 2008
22. 2011
క సంస క ధ అం :
తక
క ణం అ ఒ ఉండ .
జ ,క టక, ఆంధప , మ ష వం
క ఉప -క సృ ం ,
, ఉతర ప మ చవంప ఇతర
వం సృ ంఇం ఉ
క త . పం ,ఒ
అ ల య ం .ఈన
ల ARC ం ం .
మకం
కమ
ఉప క గవర య
ష . య
న , గవర
(ఎ) ష ప న య మ ( ) య సంప ం
ష సనసభ ప పకం4 .
అరత
క య అరత ంచబడ
ఉతర ప , చ ప , ఆంధప , జ , ఒ ,
క టక మ అ ం. ష అరత ంచబడ
,మ ష మ జ .
పద లం
, క ర ం న పద లం 5
సంవత ల వ వ 65 సంవత ల వయ , ఏ అంత ం . అత
ండవ మ అ .
1062
అ రప
క క అ ర ప సంబం ం ఏక పత
.ఈ షయం ఈ ం అం ల గమ ంచవ :
(ఎ) కప ఖ మం
చ ప , ఆంధప , మధ ల
ప మ జ , అత ప ం న ంచబ
క- మ ష , ఉతర ప ,
జ , మ ఒ .
( ) మం మ ఉన త ర వ ప రబ
అ క. మ ష ఉం
మం మ ర వ ఉ .
( ) ష సనసభ స ల ప
క ఆంధప , చ ప ,
జ , ఉతర ప మ అ ం.
( ) క సంస , ష , కం మ
స వర క క అ రప రబ
ల.
ప ధనల
, కద రం ంచవ
అ వ కం ం వ న ఆ రం
ప ల చర . అత శ ఆ ంచ
తన ంత రవ ( ) ప ధన రం ంచం
ఉతర ప , చ ప మ అ ం.
లప
'మ దనల' ల అ ప గ ంచవ
మ ష , ఉతర ప , అ ం 'ఆ పణ '
మ క టక. , చ ప , ఆంధప ,
జ మ జ , ల ఉ గం ప తం
ఆ పణల (అ )ద యడం మ మ దనల
( ష లన).
ఇతర లక
1. కఏ ష గవర అంద ం a
అత ప ఏ కృత క. గవర స
ఈ క ం వర త క ండం
1063
ష సనసభ. క ధతవ ం
సనసభ.
2. అత ష ద సంసల స యం ం
రణ ర ం .
3. అత ష ం ం సంబం త మ ప ల సం యవ
ప త .
4. - న త
సల మ ష ప తం క బ .
1. ంబ కన ప రం, అం 'a
క నం; ఒక ప అణ త ంచబ ం
త '.
2. తృత ం ఎఆ ప కత సమ ం ం
' ల ప ర సమస ' క క
మ దన '1966 .
3. ఇన ష , రత ప త ం, ంబ
23, 2013.
3A. మ చటం 2013 , pp.I-
9 ం I-11 వర .
3 .జ ఈ సంస షం
జ తనం క ష (SAC).
4. , ఆంధప , ప పక య
ష సనసభ సంప ంచవల న అవసరం
ఈ షయం . క టక , మ , ర
ష సన మండ , ష క
సనసభ మ ప పక య
ష సనమండ సంప ం
ఈ షయం .
1064
62 యద సంస
NIA క పన
యద సంస (ఎ ఐఏ) 2009 ఏ
యద సంస చటం క బంధనల ప రం,
2008 (NIA చటం). ఇ ంద వ ద ధక చట అమ
శం ఏ .
2008 ం పథ ం ఎ ఐఏ ంచబ ం
ర , 26/11 సంఘటన ప ం .ఈ య
భ నక ప క స ఖ క అవస గ ంచ ం
శం ఉగ ద సంబం త ల ప ష ం ఏ .
ఎ ఐఏ ప న లయం Delhi ◌ి ఉం . ఖ
NIA ల ద , వహ , ం ,
ల , , క ,జ , . అదనం , ఎ ఐఏ
వ వహ ం TFFC అ వబ ప క ప క ఉం
న క మ ర ఫం ం క ష .
ఎ ఐఏ క జనర యకత ం వ . అత య
ంద ప త ం. అత అ శ ల ఉం
ల సంబం ం క జనర ఆ త మం యవ
ఒక ష ం శ .
NIA మం త ఖ క ప ల యంతణ ప ం
ం వ వ ల, రత ప త ం. ష ప త ం
NIA సం అ స యం మ సహ స ం
NIA చటం ంద న లద .
1065
NIA క బదత
ర ం ఎ ఐఏ ప శ న ప తం
NIA సృ ంచ రత శం ఈ ం ర ల ఇ ం 1 :
1. గత సంవత , రత శం
స హ ల ం ద ఎ న ఉగ దం న యబ ం .
ఉగ ద ల అసం క సంఘటన జ ,
ఉగ దం మ ప త ం ల త
మపక ఉగ దం ప త న ం , పం
ఉగ ద మ ం ద న
అంత in ర మ ప న నగ ద న .
2. ఇ వం సంఘటన ద సంఖ సం షం ఉన క నబ ం
అంత - ష మ అంత య అ సం మ ధ
ఆ ల అకమ ర వం ఇతర ర క ల సంబంధం
మ డ ,న ర యక టడం మ ప రం యడం,
స హ ల ం ర ద న .
3. ట ం దృ ఉం , ఒక అవసరం ఉంద ం
సం ంద ఒక ఏ ఏ య
ఉగ సంబం ం న ల ద మ
య చ ల క ఉన ఇతర చ .
4. అ క లక మ ండవ ప ల
సంస రణల క ష 2 ం
అ వం ఏ ంచ .
5. ప త ం, త న ప లన మ ప కల త త
ప యం ఉన సమస ల , ఒక చ ం ంచ ప ంచబ ం
ఏక లం ఒక NIA పన సం బంధన యం
అ రప వ , షం బంధనల
ద సం ష చ ల ంద . ఈ బంధన
యద ర ప ంచబ
ఏ , 2008.
1066
NIA క
ందల ద మ రణ జ ంచ NIA తప స
NIA చటం క న ధచ .
ఆ అ స ం , NIA క ం , సమ ం మ ం
వ ద ధక ద . ఇ తన ద ఇ ట పం ం ం
ఇం ఏ మ చట అమ ం ందం ఉ
మ ష ప ల .
మ ంత వరం , NIA ం న ఈ ం ధం ఉ 3
:
(ఎ) చ ల సంబం ం ల ద మ రణ
NIA చటం క నబ ం .
( ) ఇత ల స యం అం ంచడం మ స యం రడం
ఇం అం ఇ ష ఏ
ప తంమ ష ప .
( ) అవసర న ఇతర చర వడం
క బంధనల క గవంత న మ సమరవంత న అమ
NIA చటం.
1067
NIA క దృ
ం అం NIA దృ :
1. NIA వృ పర న ప ధ ఉం ల లక ం ం
ఉతమ అంత య ప ల స ఏ .
2. ప దం షత క ప ల ర ంచడం NIA లక ం
వద ఉగ దం మ ఇతర య భద సంబం త ప ధన
అ క కణ ం న, య అ వృ ందడం
గ మ -ఆ త కశ .
3. ఇప ఉన సృ ంచడం NIA లక ం
సం వ ఉగ ద /వ .
4. NIA అ ఉగ ల అ వృ ం ల లక ం ం -
సంబం ం న స రం.
1068
NIA క ష
NIA క లక ం ం ధం ఉం :
1. న ల ం న వృ పర న ప ధన
ప ధన క య పద ల ఉప ం మ
అ సంద ఉం అ వం ప ల ఏ యడం
NIA అప ంచబ న క నబడ .
2. సమరవంత న మ గవంత న రణ ంచడం.
3. షన , ఫ త-ఆ త అ వృ
సంస, రత ంగం మ చ ల సమ ంచడం
, నవ రకణ ప న ఖతఇ ం
వ కహ మ రవం.
4. రణ కణ వృ పర న క శ అ వృ యడం
మ ఉతమ పద మ ల బ రతం.
5. య గ మ పగ ల పద
ం న ల ర ంచడం.
6. ప ఆ క పద మ ం కప ప శ టడం
ఏ ర క ల ళం.
7. వృ పర న మ హ ర క సంబం ల న ంచడం
మ ంద త ం మ ఇతర చటం
చ అ ణం అమ సంస
NIA చటం క బంధన .
8. అ మ ఇతర ద సంసల స యం యడం
ఉగ ద ల ద .
9. అ ఉగ ద సంబం త స రం ంచడం మ
అం ఉన మ ఇతర పం వడం
ఏ .
10. ఉగ సంబం ం న చ ల అధ యనం యడం మ ంచడం
మ ఇప ఉన సమరత కమం తప ం అంచ
రత శం చ మ ఎ ,ఎ ల ప
అవసరం.
11. రత ల ందడం
రమ ర య పయ .
1069
NIA కఅ రప
ద మ రణ జ ంచ ఎ ఐఏ ఏక క అ ర ప ఉం
క ర రం, భదత మ సమగత ప తం
రత శం, ష భదత, ల హ ర క సంబం మ
అంత యం అమ య ధ చ ల ప రం
ఒప ం , ఒప ం , స మ UNO క ,
ఏ మ ఇతర అంత య సంస .
ం స ఉగ ద ల ద య ఎ ఐఏ అ రం ఉం
, మ కల యడం, అ
క ధ ంసం క ఆ ల సం పన మ ఉప గం.
2019 , ఎ ఐఏ క అ రప 4 ంచబ ం .
పర వ నం , ల ద య ఎ ఐఏ అ రం ఉం
నవ అకమ ర , న క ం ట సంబం ం న ,
తఆ లత అమ కం, బ - ర జం మ
ప .
1070
NIA (AMENDMENT) ACT, 2019

సవరణ క ధ లక బంధన ఇ ఉ
5అ స ం :
1. ఇ NIA చటం క బంధనల వ ల వ ంప ం
ర వ
కం రత ం న రం
రత శ ఆస ప తం .
2. ఇ NIA కఅ ల ఇ ం ఉం
అ , , మ ధత
ద సంబం ం అ
, రత శం , రత శం పల .
3. ఇ ంద ప అ రం ఇ ం
NIA ంచ , రత శం పల న రం
న మ ద పట
రం రత శం జ ం .
4. ఇ ంద ప త ం మ ష ం అం ం ం
ప ష ల ష య ంచవ
ఎ ఐఏ చటం ంద ల రణ జ ం .
5. ఇ NIA క త ల ం ం
చటం 6 .
1. వ మ ర ల పకటన ఆ రం
NIA , 2008 ంచబ ం .
2. ండవ ప ల సంస రణల క ష
( ర : రప ), 2005–09, క
'ఉగ ఎ వడం' (2008).
3. షన ఇ ష ఏ (మన ఆ
ంగం) య , 2008.
4. ఎ ఐఏ (సవరణ) చటం, 2019 డం .
5. వ మ ర ల పకటన ఆ రం
NIA (సవరణ) , 2019 ంచబ ం .
6. క ంద వ డం
(NIA క అ ర ప ).
1071
63 య ప ర హణ
అ రం
NDMA క పన
ప క ఖత ం రత ప త ం
ర హణ య నత ,అ కశ ఏ యబ ం
1999 క మ 2001 యక
పజ కంపం
ర హణ ప,తక మ య న ఉపశమ
సమరవంత ంచం
ల. అ , 2004 ం మ స దం త త,
రత ప త ం సనసభ ర ం చర ం
ప ర హణ చ అమ యడం శ చ త,
20051 .
య ప ఏర డ ఈ చటం అం ంచబ ం
ం అ (ఎ ఎంఎ) ం ం మ అమ య a
ప ర హణ సం ర మ సమగ నం
శం. రంభం , NDMA 2005 ఏ
రత ప త ర హక ఉత . తదనంతరం,
చటం 2 బంధనల ప రం 2006 ఎ ఎంఎ య యబ ం .
NDMA పర మ ఇతర స ఉం
ం ం . ప నమం ఎ -అ పర
NDMA. గ స ల పర
NDMA క . NDMA పర ఒక య
స NDMA పర . -
పర మం ఉండ , మ క
స ల ష మం ఉం ం .
ప ర హణ NDMA అ న త సంస
శం. ఇ య ప ల యంతణ ప ం
ం వ వ ల మం త ఖ.
ఈ దృ NDMA ంచబ ం : ' ర త న
మ సం ర, అ ల- ల, ం క ప నం రత ప పకం ం
అ ం క ఉన న మ ర న అ వృ హం
1072
రణ, సం దత క సంస మ త
మ త ంచడం '.
1073
NDMA కల
NDMA కల ం ధం ఉ :
1. రణ, సం దత మ
నం, ఆ ష రణ మ అ ల పకత
చ .
2. ల ఆ రం ఉపశమన చర ల త ంచ ,
ంప య నం మ ప వరణ రత ం.
3. అ వృ ప న సవం ప ర హణ
ప క ప య.
4. సం గత మ ం క-చటపర న చ ల ఏ యడం
యంతణ వర మ సమ సృ ంచం
లన.
5. ం , అంచ సం సమరవంత న యం ం ంచడం
మ ప ప ల పర కణ.
6. సమ న అంచ మ ంద చ క అ వృ యడం
ప సం ం మ ర త నక ష మద ఉన వ వస
స ర ం క మద .
7. శద సమరవంత న ప స ందన మ ఉపశమనం ందడం
క ల అవస ల సంబం ం న నం
స జం.
8. న ంచ అవ శం పటడం
ప పక మ ర త నభ సం ఆ
ం ఉన .
9. ఉ దక మ ల గ త ంచ
ప ర హణ సం .
1074
NDMA క
ల ం ధ త NDMA ఉం ,
స లం భ సం ప ర హణ సం ప క మ రదర
మ ప సమరవంత న ప స ందన.
NDMA క ం ధం ఉ :
1. ప ర హణ ల ం ంచడం.
2. యప క ఆ ంచడం.
3. మం త ఖ త న ప కల ఆ ంచడం
య ప రం రత ప త ం
ప క.
4. ష ప అ స ం న రదర ల ం ంచడం
ం అ (ఎ ఎంఎ) 3 ం ంచడం
ప క.
5. న ం ం న రదర ల ంచడం
రత ప త మం త ఖ
రణ చర ల సమగపరచడం
ప అ వృ ప ల త ంచడం
ప క మ .
6. అమ మ అమ సమన యం యడం
ప ర హణ సం నం మ ప క.
7. ప జనం సం ల ం యడం
వత త ంచడం.
8. జ ప త న ఇతర ల ఇ వం స అం ంచడం
ప ల ంద ప త ం ర ం .
9. ప రణ ఇ వం ఇతర చర వ ,
త ంచడం, సం దత మ మర ం ం
ప ప ప వ వహ ంచడం
ఇ అవసరమ ంచవ .
10. ప సం స త మ రదర ల ం ంచడం
షన ఇ ఆ స ం 4.
1075
NDMA క అదన
,ఎ ఎంఎ ఈ ం ం
:
1. ఇ క సప ల సం రదర ల ర ం
ప ధప న వ ల ఉపశమనం అం ం .
2. ఇ వ ప ణం ప ల సందర ం ,
ంచడం ఉపశమనం మం
అ వం తవ ల బంధన
ప .
3. ఇ రణ ప ం ం , శ మ
య ప ప స ందన శ (NDRF) యంతణ.
ష ప జనం సం ఈ శ ఏ
ప ప ప ప స ందన.
4. ఇ సంబం త య అ ఇ ం
బంధన మ క అత వసర కరణ
ఏ ం ప ప రకణ ఉపశమనం
ప . అ వం సందర ం , క నం అవసరం
ండర ఆ ంచడం అ ంచబ ం .
5. ఇ రక ల క క దం ం మ సమ ం
ంద ప త ం. ంద ప త ం రణమ ం
ర ం ఉభయసభ ం ఉం 5 .
1076
స ం అ
ప ష ప తం ష ప ఏ
ం అ (ఎ ఎంఎ). ఒక SDMA క ఉం ం
ఒక ర ర మ ఇతర స ల, ంచ డ .
ష ఖ మం ఎ -అ పర
SDMA. ష ర హక క పర
SDMA క ఎ -అ స . ఇతర స ,
ఎ ం , SDMA పర .
ఎ ఎంఎ పర
SDMA పర .స ష ఒకపర య
ఎ క ఎ -అ ఎ ఆ స ప ం
SDMA క.
మ ప కల ం ం ధ త ఒక SDMA ఉం
షం ప ర హణ సం. ఉ
ం :
1. ష ప ర హణ ంచడం.
2. రదర ల ప రం ష ప క ఆ ంచడం
NDMA ంచబ ం .
3. త న ప ర హణ ప కల ఆ ంచడం
ష ప త .
4. అ స ం న రదర ల ంచడం
ఏ కరణ ప జ ల సం ష ప త ం
ప ల రణ మ ఉపశమనం సం చర
అ వృ ప క మ మ అవసర న అం
ం క స యం.
5. ష ప క అమ సమన యం యడం.
6. ఉపశమనం సం ల ం యడం మ
సం దత చర .
7. న అ వృ ప కల స ంచడం
ష మ రణ మ
ఉపశమన చర అం క .
1077
8. ఉపశమనం, మర ం సం ం న చర ల స ంచడం
ల భవనం మ సం దత
ష ప తంమ వం రదర ల యం
అవసరం.
1078
స ం అ
ప ష ప తం ప ఏ
షం ప ం అ ( ఎంఏ). ఒక
DDMA పర మ ఇతర స ఉం
ఏ ం ం .క క (
ం న క షన ) ఎ -అ పర
DDMA. క అ రం క ఎ బ న ప -
DDMA కఅ - పర . , జన ం ల షయం
( రత ంగం ఆరవ ం న ),
అ నమ క ఎ స
DDMA క ఎ -అ - పర .
DDMA కఎ ఆ స , ప ం ం ం మ
ఖ దఅ ఎ -అ స
DDMA క . మ ఇద అ
ఎంఎ స ష ప తం య ం ం .
ప ష ఉన షయం , పర
ప ష DDMA క సహ-అధ .
DDMA కఎ ఆ స షం య ం
ప త ం.
DDMA ప క, సమన యం మ ప ం
ప ర హణ సం శ అమ ం మ అ ం ం ం
ప ర హణ ప జ ల సం చర
NDMA మ ం న రదర ల అ ణం
SDMA. ం ధం ఉ :
1. స ప ర హణ ప క ం ంచడం
సం ప స ందన ప క.
2. అమ సమన యం యడం మ పర ంచడం
య నం, ష నం, య ప క, ష ప కమ
3. ప ంక. క ం డటం
ప ంచబడ మ రణ చర
1079
ప మ ప ల త ంచడం జ ం
ప త
అ కఅ .
4. ప ల రణ రదర ల ంచ ,
ప ల త ంచడం, సం దత మ ప స ందన
NDMA మ SDMA ం న చర
త త ప తఅ
మ కఅ .
5. ప క క ర క ల ర ంచడం మ సమన యం యడం
ధ లఅ ,ఉ మ స చ ందం
వర .
6. స జ కణ మ అవ హన ర క ల లభతరం యడం
ప రణ మద త ంచడం సం
కఅ ,ప త మ ప తర
సంస .
7. యం ం ఏ య , ర ంచ ,స ంచ మ అ య
ంద చ క మ స నస రం క
పజ .
8. ర క ల సల ఇవ డం, స యం యడం మ సమన యం యడం
ప త , చటబద న
సంస మ ఇతర ప త మ ప తర
సంస ప
ర హణ.
9. ఒక ళ భవ మ ప ల ంచడం
ఏ ం ప ప ప , డం
స య ం మ సం ఏ యం
అ వం భవ ప ల సరఫ మ ధ ం.
10. ష ప త ం వం ఇతర ల ర ంచడం
SDMA ంచవ ప అవసర న ం
ర హణ.
1. క క 2016–17, య ప ర హణ
అ , రత ప త ం, . 2.
2. ఐ .
3. ఈ చటం ష పన క ం ం
ప ర హణ అ మ
1080
4.
ప ఇర హణ అ ఆ
షన .
స ం
Delhi ◌ి ఉం .
5. ప ర హణ ( య క క
అ ) , 2006.
1081
PART-IX
ఇతర షన న
64. సహ ర సం
65. అ క ష
66. ప వ
67. ప త హ మ ధత
68. తరగ ల సంబం ం న ప క బంధన
1082
64 సహ ర సం
అత క 97 వ ంగ సవరణ చటం a
T సం
ంగం
ంగ
:
2011
మ సహ
. ఈ సందర ం , ఇ ఈ ం
రకణ
ం
1. ఇ సహ ర సం ల ఏ హ ం a
థ క హ (ఆ క 191 ).
2. ఇ ల క త క ఉం
సహ ర సం ల ప ష (ఆ క 43- 2 ).
3. ఇ ంగం త IX-B జత ం
“సహ ర సం ” (ఆ క 243-ZH ం 243-ZT వర ).
1083
షన జ
ంగం IX-B ం బంధనల క ఉం
సహ ర సం ల రవం:
సహ ర సం ల నం: ష సనసభ
నం, యంతణ మ సం బంధన యవ
క ల ఆ రం సహ ర సం ల త
స చ ంద ణం, ప మ స ల యంతణ, స -
ఆ క గ మంమ స యంప ప ప .
మ లయ స ల సంఖ మ పదం
ర : అ వం కర సంఖ క ఉం ం
ష సనసభ అం ంచవ .3 , గ షం
సహ ర సంఘం కర సంఖ ంచ డ
ఇర ఒక .
ఒక జ ష సం ష సనసభ అం ం
గల మ ం
ప సహ ర సంఘం క మ ళల
అ వం వ ల ం స ల క ఉం ం .
క ఎ బ న స ల పద లం మ
ఆ ర ఎ కల ం ఐ ఉం . 4
క సహ-ఎం క సం ష సనసభ బంధన ం
ం ం , ర హణ,
స ,ఏ ఇతర సంబం త రంగం ష ష
. , అ వం సహ-స ల సంఖ ఉండ డ
ం ం (ఇర ఒక దర ల ). ఇం , సహ-
ఎం క న స ల ఏ ఎ కల ఓ హ ఉండ
సహ ర సంఘం లయం ఎ బడ అ
.
సహ ర స జం క ఫంకన క ఉం
స మ అ వం స న
ంచబడ
తం దర ల సంఖ ం ప జనం సం (అన ,
ఇర ఒక ).
స లఎ క: ఎ క ఉం
కగ య ం ర ంచబ ం
త ఎ నస పద ప ం
1084
స ల లయం క గ న ంట
అ ం .
ఓట మ సహ ఎ క ర ంచడం
స జం ష ం అం ం న , అ వం శ రం ఉం ం
సనసభ.
మ మధ ంతర పర కణ మ స న
ర హణ: ఏ అ గ ంచ డ ంద ఉంచ డ
ఆ ల ం న స న .5 ఉండవ
ఒక ళ అ గ ంచబ ం స న ంద ఉంచబ ం
(i) రంతర
(ii) ల ర హణ రక ం
(iii) సహ ప జ ల పక త ర కం ఏ చర ల డటం
ఆప స
(iv) ంగం ప షంభన ఉం
(v) ఎ కల సంఘం ఎ క ర ంచడం ఫల ం
ష చటం క బంధనల అ ణం .
ఏ , అ వం సహ ర సంఘం క అ య డ
ట స న ంద ఉంచం
ప త ణం ఆ క స యం ఏ
ప తం .
అ గ ం న సందర ం , హ య ం
అ వం సహ ర స జం క వ వ ల ర ంచ ఏ
ఆ లల వ వ ఎ క ర ంచడం సం
ఎ బ న ర హణ .
సహ ర సం ల లఆ : ష ం
సనసభ ల ర హణ బంధన యవ
సహ ర సం మ అ వం ల ఆ ం వద
ప ఆ క సంవత రం క సం ఒక . ఇ క ం
ఆ ట మ ఆ ం సంసల అరత మ అ భవం
సహ ర ల ఆ య అ
సం .
ప సహ ర స జం ఆ ట త ఆ యబ
ఆ ం సంస, సహ ర జనర య ం ం
స జం. , అ వం ఆ ట ఆ ం సంస య ం
1085
ష ప తం ఒక సంస ఆ ం న ం
ఈ తర న ష ప త ం అ రం ఇ ం .
ప సహ ర స జం క ఆ యబడ
ఆ క సంవత రం నఆ ల .
అ ఆప క లఆ క
స ష సనసభ ం ఉం .
సర సభ స ల స శం: ష సనసభ
ప సహ క సర సభ స శం
ఆప ఆ లల వ వ స శమ ం
ఆ క సంవత రం ం .స హ
స రం: ప ప త సం ష సనసభ అం ంచవ
స ,స రం మ సహ ర సంఘం స
సహ ర స జం క .ఇ బంధన యవ
ర హణ స ల గ ంచ
సహ ర స జం. ఇం , ఇ సహ అం ంచవ
స ల దమ కణ.
ట : ప సహ ర స జం ఆ ట ల ఖ ం
ప ఆ క సంవత రం న ల ,అ
ష ప త ం య ం ం . ఈ బ ఉం
ం ష :
(ఎ) రక ల క క
( ) ఆ న ల పకటన
( ) రణ సంస ఆ ం న ధం ర య ప క
సహ ర స జం
( ) సహ ర ఉప-చ ల సవరణల
స జం
(ఇ) రణ సంస క ఉన సంబం ం న పకటన
గ న స శం మ ఎ క ర ంచడం
(ఎ ) అవసర న ఇతర స రం
ష చటం క ఏ బంధనల . 6
మ జ : ష సనసభ యవ
సహ ర సం ల సంబం ం న ల బంధన
మ అ ం ల జ . అ వం చటం క ఉం ం
క ష న ం ప ం :
(ఎ) సహ ర స జం ఉ శ ర కం త బ ఇ ం
త స అం ం
1086
( )ఏవ అ సమ , అభ రన ఉ శ ర కం అ యత
ష చటం ంద న ఉత
( )ఏ యజ , త న రణం ం , ంచడం ఫల a
సహ ర స జం ఉ ం యబ న తం
ప లవవ
( ) స ల కస అప ంచడం ఉ శ ర కం ఫల న ఏ అ అ ,
,ప , , నగ , భదత మ ఇతర
ఒక సహ ర స ం న ఆ అ రం
వ
(ఇ) ఏ వ ం , సమయం అ పద ల అవలం
స ఆ ర ఎ న త త.
బ ళ- ష సహ ర సం ల దర :
ఈ గం క బంధన బ ళ- ష సహ వ
స సవరణ బ ఉం
“ ష సనసభ”, “ ష చటం” “ ష ప త ం” ఉం
" ర ం ", " ంట " " ంట " చన ప గ ంచబ ం
ప త ం ”వ స .
ంద త ం ల దర : ఈ గం క బంధన ఉం
ంద త ం ల వ ం . , ష ప ంచవ
ఈ గం క బంధన ఏ ంద వ ంచ
అత ష నవ .
ఇప ఉన చ ల న ం : ఏ చటం క ఏ బంధన
ం ఒక ష ం అమ ఉన సహ ర సం ల
ంగం రంభం ( ం ఏడవ సవరణ)
ఈ గం క బంధనల దం ఉన చటం, 2011,
సవ ం న ర వర వర అమ ఉం
అ వం రంభం ం ఒక సంవత రం గ ,ఏ
త వ. 7
1087
97 ర TH అ ం ం
ంగం బంధనల ంచ ర
2011 క 97 వ ంగ సవరణ చటం ఈ ం ధం ఉం :
1. సహ ర రంగం, సంవత , ం
య ధ రం ల గణ య న సహ రం
ఆ క వ వస మ వృ ం ం .అ ,అ
క ప జ ల ప ర ంచడం బల నతల ం ం
స మ సం వ ల ర
సంస ర ంచబ . ఉ హరణ ఉ
ఎ క రవ కం యబ మ
ఆ ర హ ఉ
ఈ సంసల ధ త లం. ఇ త ం
సహ ర ర హణ జ తనం
స ల సం . ణంస
అ క సహ ర సంసల ర హణ ం
లవ న వల మ త వ ఉ దకత . సహ ర సంస అవసరం
రప న ప మ మ ఎ కల న ం
సమయం మ ఉ తమ సరస న పద జ ం . అం వలన, అక డ
న ంప య థ క సంస రణల రం ం న అవసరం ఉం
సంస సహ ంచ
శం క ఆ క అ వృ మ వ య
స మ పజల ప జ ల ద మ ంచ
స యంప ప , ప మప మ వృ
ర హణ.
2. "సహ ర సం "అ ంచబ న షయం
క ఏడవ క ష ఎం 32
ంగం మ ష సనసభ తద ణం ఉ
సహ ర సం ల చ ం ం . పల
ష చ ల చటం, సహ ర సంసల దల
క భదత సం పయ గం was ంచబ ం
మ ఆ క యం మ పండ స న పం
అ వృ . అ , ఇ అ భ ంచబ ం
సహ ర సంసల గణ య న సరణ ఉన ప ,
త క పరం ప వర
వల న . - సంస రణల అవస ప
ఆప ఆ , సంప ం
1088
ష ప అ క సంద జ
మ ష సహ ర మం ల స ల . ఒక
ం సవ ంచ బల న అవసరం ఉం
సహ ర సంసల అనవసర న పల ం రం ఉంచ
కంమ స యంప ప ంచ
సం గత ఏ మ ప మప .
3. ంద ప త ం ంచ క బ ఉం
శం సహ ర సం a
ప మ , వృ , స యంప ప మ ఆ కం
ధ పద . అవసర న సంస రణల ల ఉ శం ,అ
ంగం త ర ప ంచబ ం
అం వల ఖ న కవ బంధనల అం ంచడం
ప మ , సహ ర సం ల ప అం
స యంప ప మ వృ పర న ప . ఇ was ంచబ ం
ఈ బంధన స యంప ప త ంచ
మ సహ ర సంసల ప మప , ంచం
స ల మ ఇత ల ర హణ క జ తనం
మ ఉలంఘన సం అం ం
చటం క బంధన .
ప క 64.1 ఒక సహ ర సం ల సంబం ం న
243ZH రచ
243ZI సహ ర సం ల నం
243ZJ స ల సంఖ మ పదం మ
ఆ ర
243ZK స లఎ క
243ZL క పర కణ మ స న మ
క ర హణ
243ZM సహ ర సం ల లఆ
243ZN
243ZO స రణరంశ ర ంద
స లస స హశం
243ZP ట
243ZQ మ జ
1089
243ZR బ ళ- ష సహ ర సం ల దర
243ZS ంద త ం ల దర
243ZT ఉన చ ల న ం
1. ంగం III , ఆ క 19 , (1) ,
ఉప- బంధన ( ) , “సహ ర సం ”
రబ .
2. ంగం IV , త ఆ క 43-
ంచబ ం , ఇ ఇ ం : “ ష ం పయ ం
స చ ంద ణం, స యంప ప ప త ంచం ,
ప మ యంతణ మ వృ పర న ర హణ
సహ ర సం ”.
3. “ ” అం కర
సహ ర స జం క లకమండ , ఏ
అ , శమ యంతణ
స జం క వ వ ల ర హణ అప ం .
4. “ఆ ర ” అం అధ ,ఉ ధ ,
రర , పర , ర ద a
సహ ర స జం మ ఇతర వ ల క ఉం ం
ఏ సహ ర సంఘం క ఎ బడ .
5. బ ళ- ం సహ ర ం ల షయం
సహ ర ం , ఈ లం ఒక సంవత రం ంచ డ .
6. “ ” అం ంట య ంచబ న
బ ళ ల సంబం ం ంద ప త ం త
సహ ర సం మ సహ ర
ంద ష ప త ం య ం న సం
సహ సంబం ం ఒక ష సనసభ న చటం
ఆప .
7. బవ 15, 2012, రం ం న
ంగం ( ం ఏడవ సవరణ) చటం, 2011.
ందం ష ప ల సవ ం ల ం
సంబం త ష సహ ర చటం
ంగ (97 వ సవరణ) చటం, 2011 ం
బవ 14, 2013.
1090
65 అ క ష
ంగం
కళ XVII అ క ష వ వహ ం
ఆ క 343 ం 351 . బంధన భ ంచబ
- ం ఆ య , న ం ,
యవ వస క ష మ చ ల గం మ ప కఆ .
1091
UNION క ష
ంగం ఈ ం బంధన ఉ
య కఅ క ష.
1. వ గ న ం అ కం ఉం
య ష. , ఉప ం న సంఖ ల పం
య కఅ క ప జ ల సం ఉం
ర య సంఖ ల అంత య పం మ వ గ
సంఖ ల పం.
2. అ , ం ప ళ
ంగం రంభం (అన 1950 ం 1965 వర ),
ఆంగ ష అంద ఉప ంచబ ం
య కఅ క ప జ ల సం ఉప
1950 ం .
3. ప ళత త ర ం అవ శం ఇవ వ
న సం ఆంగ ష క రంతర ఉప గం
ప జ ల.
4. ఐ ళ వర , మ ప ళ వర ,
ంగం రంభం ం , అధ
య క ష య ం
ం ష క పగ ల డ సంబం ం ,
ఆంగ ష మ ఇతర డకం ప
సంబం త సమస 1 .
5. ప ంచ ర ం క ఏ
క ష క మ
అ అధ 2.
ప రం, 1955 , అధ ఒక అ య ం
అధ కతన క ష .
క ష తన క 1956 ష ప సమ ం ం
ఏ న ర ం క క ప ం ం
1957 ం బ పం అధ కతన. అ ,
మ కఅ క క ష (as ం న
ంగం) 1960 య ంచబడ .
తదనంతరం ర ం అ క షల అమ ం
1963 చటం. ఇం క రంతర ఉప గం సం ఈ చటం అం ం
(1965 త త ), ం ,అ అ క ప జ ల సం
య మ ర ం ర ల సం.
1092
ఖ ం , ఈ చటం ఇం డ రవ కం ( ం ) అ మ ం
ఏ సమయ ప ). ఇం , ఈ చటం 1967 సవ ంచబ ం
ఇం డకం, ం , సంద తప స 3 .
1093
ం య ష
ంగం అ క ష న
. ఈ షయం , ఇ ం బంధనల ం :
1. ఒక ష సనసభ ఏ ఒక అంతకం ఎ వ అవలం ంచవ
షం క ఉన ష అ కం ం
ఆ ష ష. అ ర వర , ఇం
ఆ ష అ క ష న గం .
ఈ బంధన ప రం, క ం
ప న ం య ష అ క ష . సం
ఉ హరణ , ఆంధప , రళ క ం ం -
మల ళం, అ ం-అ ,ప మ ం - ం ,
ఒ -ఒ . చ క ఉతర
ప , ఉతర ప , ఉత ఖం , మధ ప ,
ఛ గ h ◌్, , రం , హ మ జ
ం క ం . జ అదనం ం క ం ం
Gujarati. అ ధం , అదనం మ క ం ం
ంక . జ ఉ క ం ం (మ
). మ , ఈ న
లయ, అ చ ప మ ం వం ఉ
దతత న ఇం . ఖ ం , ష ఎం క
ఎ దవ న షల ప తం
ంగం.
2. ప , య కఅ క ష (అన ,
ఇం ) క షన ం ష ఉం ం
య మ ల మధ ధ ల మధ .
, ం అంతకం ఎ వ ం డ అం క ంచ ఉ తం
(ఇం బ ) తమ మధ క ష సం.
జ , ఉతర ప , మధ ప మ
అ వం ఒప ం న .
అ క షల చటం (1963) ఆ ఇం ం
మధ క ష ప జ ల సం ఉప ం
య మ ం తర (అం , ఉన
ం అ క ష క ంచ ). ఇం , ఎక డ
ం మ - మధ క ష సం ం ఉప ంచబ ం
ం ష ం, ం ఇ వం క ష ఉం
ఆంగ అ దం .
1094
3. షప ( ం న ) సంతృ ం న
ఒక ష జ గణ య న ష
ఏ ష ఉప ం ల ం
ఆ ష ం ం న త త, అత ంచవ
ష ఆ షం అ కం ంచబ ం .ఈ
క ప జ ల ప ర ంచడ ఈ లక ం
.
1095
యవ వస మ ల ష
చ
క ష వ వహ ం ంగ బంధన
య మ చటం ం ధం ఉ :
1. ర ం క అం ం వర , ఈ ం ఉం
ఆంగ ష త :
(ఎ) ం మ ప అ చర
.
( )అ , చర , స ,
ందం ఆ , య
బంధన మ , ఉప-చ
మ ష 4.
2. అ , ప సమ ఒక ష గవర
అధ , ం మ డ అ రం ఇవ వ
షం అ క ష, అ క చర ల
ష య నం, ల సంబం ం ,
మ ఉత ఆ ంచబ .మ ట లం ,
, మ ఆ తప స ఉం
ఆంగం త న గం ( ర ం క
అం ం ).
3. అ ధం , ఒక ష సనసభ ఏ డ ంచవ
ష (ఇం ం ) , చర ,
స ,ఆ , య , బంధన ఉప-చ , a
ఆంగ ష అ అ దం
ప ం . 1963 క అ క షల చటం ం
చర , స , ఆ , బంధనల క ం అ దం
మ అధ అ రం ంద ప ంచబ న ఉప-చ
అ క గం ప గ ంచబడ . ఇం , ప
ర ం ప శ టబ న ం
అ దం. అ ధం , క ం అ దం ఉం
సంద ష చర స .
ఈ చటం ప ఒక ష గవర అ మ ం
ం మ డ అ రం ఇవ అధ సమ
, మ ఆ ల సం ష అ క ష
ష ఆ ం ం అ ఉం
ఆంగ అ దం . ఉ హరణ , ం
1096
ఉతర ప , మధ ప , మ జ న ఉప ంచబ ం
ఈ ప జనం.
అ , ర ం ఎ వం బంధన య
ం ం డకం. అం వల, ం
ఇం ష అ త ం ం . 1971 ,ఎ
షన ం ర ష ం ల ప బ
ం . , తన ష ర ం
క ష ఇం మ అ మ ం
ం ంగ దం.
ంద1973 న ఏక అ కృతం అయ ష అ( ంద చదం ) చటం
ఏ ం ం న ంగం ఎ ( ం ం )
చటం, ఆ , ఆర , , ష మ - ంద ప ంచబ ం
అ క షప క అ రం ప గ ంచబ ం
అ వం ష అ క గం .
1097
ప కఆ
ంగం ప కఆ ఉ
లప జ మ అ వృ త ంచడం
ం ష. ఉ :
ల రకణ
ఈ షయం , ంగం ఈ ం బంధనల ం :
1. త ప వ సమ ం హ ఉం
ఏఅ అ లప ధం
య క అ రం ఏ షల ఒక ష ం
య షం డ .ఈ
అం ధ ం రస ంచబడ
అ అ క ష ద .
2. ష ం ప ష ంమ క అ రం అం ం
వద తృ ష ధన సం త న క
ం న లల ద క థ క దశ
స . అధ అవసర న యవ
ఈ ప జనం సం ఆ 5.
3. సం సం ష ప ప క అ య ం
సంబం ం న అ ష ల ద య
ల మ ంగ భదత
అత ంచం . ఇ ం కల ం అధ ఉం
ర ం ం మ ష ప పంపం
సంబం త 6 .
ం ష అ వృ
ంగం త ంచ ందం ం
ం ష క మ అ వృ త అ ఉండవ
ం సం న రత శం క శమ సంస 7 .
ఇం , ం క సంపన త ం ల ందం ఆ ం ం
ఉప ం న , మ వ కరణల స క ంచడం
ం మ ఎ దవ న ఇతర షల
ప నం సంస తం మ పద లం యడం యం
ండవ ఇతర షల .
1098
ప తం (2019), ంగం ఎ దవ
22 షల ం ( స 14 ష ). ఇ
అ , ం , , ( ం ), జ , ం ,
కన డ, , ంక , ( ), మల ళం,
మ ,మ , ,ఒ 8 , పం , సంస తం, సం ,
ం , త ళం, మ ఉ . ం 21 వ
1967 సవరణ చటం; ంక , మ ,
1992 క 71 వ సవరణ చటం రబ ం ;మ , ం ,
క 92 వ సవరణ చటం మ సం ల
2003.
ంగ బంధనల ప రం, ం ల ఉ
ం య షల వరణ క
ఎ దవ :
(ఎ) ఈ షల స ల ఇ
అ క క ష ధ ం; మ
( ) ఈ షల , మ వ కరణ ఉం
ం ష క సంపన త సం ఉప .
1099
అ కం ర ం క
LANGUAGE9
అ క షల చటం (1963) ఏ అం ంచబ ం

స ంచ అ క ష ర ం క
కఅ క ప జనం సం ం డకం ం న గ
సంఘం. ఈ చటం ప రం ఈ క ఏ ఉం
చటం (అం , 26 సన పకటన ప సంవత ల వ జనవ , 1965).
ప రం, ఈ క 1976 ఏ .ఈక
ర ం స ల 30 మం , క భ ం 20 మం ఉ
జ సభ ం 10.
ఈచ సంబం ం న ం బంధన ఉ
క మ :
1. ం ప ళగ నత త
చటం అమ వ ం , అక డ ఒక క ఏ
అ క ష ,ఆప ఒక నం
ప ర ం సభ తర ంచబ ం
షప అ మ మ ఉభయ సభ ఆ ం .
2. క మం స ల క ఉం ం ,
ఇర మం పజల సభ స మ ప మం ఉం
ఎ బ ఆ స ఉం
వ స ఆ స మ
అ ణం ఆ స
ం అ త ధ వ వస
బ యగల ఓ .
3. గ స ంచడం క క
కఅ క ప జ ల సం ం డకం త యబ ం
య మ ఒక క ష ప సమ ంచం
మ ష ప రణం
ప ర ం సభ ం క పం ం పం
అ ష ప ల .
4. క ప ం నత త ష ప ,మ
ష ప వ కం న అ
క తం ఏ అ ణం శ
.
క ర స ఎ ం
క . ఒక స శం , ంద ంమం ఉ
1100
ఎప క క ర ఎ క .
క తన క సమ ం
నం స ం న త త ష ప
ంద ప త ల ల ం డకం ం
ప లనల ఆ రం. సం ఇతర పద ల అవలం ంచడ ం
స క అంచ ,క ప ం ల ర ం ం
క ధ రం ల ధంవ న ంద ప త ల
ంద ప త ల ల క ంచ ం రక
ం గ ష గం బ ంగం క ల
మ అ క షల చటం బంధన ంచవ .
ఈ ం ,క ఉప క ల ఏ ం
ఉప క ల ప లన ప జనం సం,
ధ మం త ఖ / ద న భ ంచబ
ధస .
ఇం , అ క ష డ అంచ య
ధప జ మ అ సం ంచబ న ఇతర ష
వం ధ రం ల ం న ప ల ఆ ం ల ర ం ం
ద , యవ వస, స చ ంద సంస మ
క క ం సం మం త ఖ / ద న రద .
ంద ప త ల ం పగ ల ఉప గం
ఈ పథ ం క స ం
అం ం న అ క ష సంబం ం న బంధన
ంగం; అ క షల చటం, 1963 మ య
యబ ం . క గమ ం
ఈ షయం ప త ం న స ల / చన ద న
ఎప క .క క చన బంధన
సమగ న , ఇ ఇతర సంబం త అం ల ప ం
ఠ ల ,క ల మ చనల ధ మం వం
శ ల ; ంద ప త వల మక నం
మ గ ప క క ధ మం ద న
అ క క ధ అం ల ప ప గ ంచం
నం మ ప తప ల దృ ఉం ,
, 1985 మ ఆగ , 1986 జ న స శం క
తన క షప సమ ం ల ర ం ం ; ప గం
అ క నం క ఒక ష అం సంబం ం న .
క క య ర ద తృత ం వ
క . రద అ స యం
అండ కట మ ఇతర అ ల . అ ం స
1101
క ధ ర క ల ర ంచ అవసర న స యం
క .ప ల ప జ ల సం, ఈ లయం అ నం ఉం
అ క గం, ం మం త ఖ
ఎ .
1102
క ం ట
2004 రత ప త ం త వ ం ం ల ర ం ం
" య ష "అ వబ షల. 2006 , ఇ ంచబ ం
య అం ం ప .
ఇప వర (2019), ఆ షల క మం యబ ం
.ఇ 65.1 ంద పబ ం .
ఒక ష యమ పక ం న త త, ఆ క స యం ల ం
ఆ ష అధ యనం సం ష న ం ఏ యడం సం
మ పం ల సం ం ప న అ ల సం ఒక ం
EMINENCE. ఇ ం , శ లయ ల క ష వ
సృ ంచ అభ ం - క సం ంద శ ల ల రం ంచ -
య షల సం ష సంఖ షన
ష ప త పం . 10
ప క 65.1 క ం అం ంచబ న ష
క.సం. నం ష క ష సంవత రం
1. త ళ 2004
2. సంస త 2005
3. 2008
4. కన డ 2008
5. మల ళం 2013
6. ఒ 2014
ప క 65.2 ఒక అ
క ష సంబం ం న
ఆ క నం. ష
య ష
343. య కఅ క ష
344. క ష మ ర ం క
అ క ష
1103
ం య ష
345. అ క ష ఒక ష ష
346. ఒక మధ క ష సం అ క ష
ష ంమ మ క ఒక ష ం మ మధ
య
347. ష సంబం ం న ప క బంధన a
ఒక ష జ గం
ం , ద న ష.
348. ం మ ఉప ం న ష
మ చ , ద న .
349. చ ల అమ య ప క నం
ష సంబం ం న
ప కఆ
350. ప రం సం ధ ం ఉప ం న ష
మ దన
350A. వద తృ ష ధన సం క
థ క దశ
350B. ల ప కఅ
351. ం ష అ వృ శకం
ప ణం
ష యఆ
పక ం ప ఎ వ
1,500– లం రంభ గం / నచ త క నత
2,000 సంవత
, తన -ఎ చ / క శ రం ప గ ంచబ ం
త ల వక మ త ల న రసత ం
ంప యం అస న మ మ క పసంగం ం బడ
సంఘం
ఆ క. ంయ నషం మ, త త ం ఉం
బ ం
య షమ త త మధ
ఖ . 11
1104
1. క ష ఒక ర మ
ధ షల ధ ం వ న ఇతర స
ంగం ఎ దవ నబ ం .
2. ఈ క 30 మం స (20 మం ఉ
కభమ జ సభ ం 10), ఎ బడ
వ వస అ ణం
ఒ బ ఓ ధ ం.
3. ఇ ఉ : (ఎ) , రణ ఆ , య ,
ష ,అ ఇతర క
ంద ప త ం నస ర ;( )
ప ల మ ఇతర క మ అ కప యబ
ర ం ం ;మ ( ) ఒప ం మ ఒప ం
అమ న, ,అ మ , ద న
ంద ప త ం ష సంస
ంద ప ం న .
4. ర ం మ ష సనసభ ష సం, డం
సంబం త అ (అన , 22 మ 33).
5. క 7 వ సవరణ చటం ఈ బంధన ర బ ం
1956 ల ర
నర వ కరణ క ష .
6. ఐ .
7. 1976 ం త ళ అ పక ం ం
ం వ క ఆం ళన ల న పథకం
ంగ దం .
8. 2011 క 96 వ సవరణ చటం "ఓ " ప యం ం
"ఒ ".
9. ఈ స రం ం యబ ం
అ క ష ర ం క , మం త ఖ
ం వ వ ల, రత ప త ం.
10. ం , “ఓ య ల ం ”,
బవ 20, 2014.
11 . ఐ .
1105
66 ప వ
వల వ కరణ
రత శం ప వ ( ర వ ప త వ )
వ క ంచబ -అ ల రత వ , ంట
వ మ ష వ . అరం మ
ంద వ ంచబ ం :
అ ల రత వ
అ ల రత వ ం ం రణ న వ
ంద, ష ప . ఈ వల స
ందం మ ం ం ఉన త ల ( ఖ ల ) ఆక ంచం
మ మ ల వ యం .
ప తం, అ ల రత వ ఉ . :
1. ఇం య అ స (IAS)
2. ఇం య స (ఐ ఎ )
3. ఇం య స (ఐఎ ఎ )
1947 , ఇం య స (ఐ ఎ ) నం ఐఎఎ ,
మ ఇం య (ఐ ) నం ఐ ఎ ఉం
అ ల రత వ ంగం ం ం . 1966 ,
రత అట వ డవ అ ల రత శం ంచబ ం
వ1.
1951 అ ల రత వల చటం ం అ రం ఇ ం
ష ం సంప ం య ల ం ంచ ప తం
మకం మ వ క యంతణ సం ప
అ ల రత వల స ల ప . కస
ఈ వల ంట య ం ం మ కణ ఇ ం
ప త ం ప సం ధ ల ంచబ ం .
ధ ష ర కరల ం న ; ం డ
ఈ షయం స ంతం. ంద ప వ
ష మ ర పద లం ర న త త ళ
ఆ . ంద ప త ం ం ం
1106
న ంద ష ఈఅ ల వ
పద ల వ వస. సంబంధం ం ఇక డ గమ ం
ధ ల మధ భజన, ఈ అ ల రత వ
రణ హ మ మ ఏక ఒ వ ఏ యం
శ పం తన ప . , న
క .
అ ల రత వల ందం సం కం యం ం
ప ష తపం తకణ అం మ
.యంతణయంత
ష ం ణఉనంద
పం ఉం ం
ప .ఏ కమ క చర (జ ంచడం)
ఈఅ ల వ కం ంట త వ
ప త ం.
స వల ప అ ల రత ఖ త
ంగ అ ం వ . అం వల, అత వ
'అ ల రత వల మ ' ప గ ంచబ ం .
ంద వ
ంట స క బ ం ప క న ంద ప
ంద ప త అ ర ప . ప కత క ఉ
క ధ ల ( తకమ ం క)
ంద ప త ం.
తం ం , ంద వల వ క ం
-1, -2, స మ రకం వ . త త
తంత ం, స మ రకం క మకరణం
వల -3 మ - IV వ భ .మ ప
1974, ంట స ల -1, -2,
తరగ -3 మ తరగ - IV స హం A, స హం B, స హం C రబ
మ స హం D, వ స 2 .
ప తం, 62 ఎ ంట వ ఉ .
అ :
1. ంట ఇంజ ం స .
2. ంద ఆ గ వ.
3. ంద స ర వ.
4. ంద య వ.
5. ంద స లయ వ.
6. ఇం య ఆ అం అ ం స .
7. ఇం య అ ం స .
8. ర య ఆ క వ.
1107
9. రత వ.
10. ర య వరణ వ.
11. ర య స స .
12. రత వ (కస , ఎ మ ఆ య ప )
13. ఇం య క స .
14. క ష వ.
15. బం వ.
ఎ ంట స క ర కరల మం ఉ
సంబం త స హం B వ . స హం ంట వ
స హం D వ ఉం ం
బ ం . అం వల స హం A మ స హం B క ఉం
అ అ మ .
అ , రత వ (ఐఎ ఎ ) అత కం
ప ష, , మ ఎ ం పరం ంద వ.
స , ఇ ( ంద వ అ నప ) అ ల రత శం ప ం
నం, మ ప ల వ . ఇ పక న వ ం
ం ం IAS మ IPS క ఎ వ.
షష వల వ బ ం ప క న ంద ప
ష ప త అ రప . పద ల క ఉం
( రణ, తకమ ం క) ష ల
ప త ం. అ నప , వ ల ఆక (
ప ల నకమం)
అ ల రత వల స (IAS, IPS మ IFS).
ఒక ష ం వల సంఖ న ం ఉం ం .
అ ల రణ న వ :
1. స .
2. వ.
3. అట వ.
4. వ వ య వ.
5. ద వ.
6. ప ద వ.
7. మత వ.
8. య వ.
9. ప గ వ.
10. వ.
11. సహ ర వ.
1108
12. ష స .
13. స .
14. వ.
15. ఇంజ ర వ.
ఈ వ ప ఒక , అం టబ ం
ష ం ఉపసర ంచబ ం . ఉ హరణ , ఆంధప
(AP), AP స , AP స , AP అ
అట వ, AP వ వ య వ, AP ద వ, AP
టర స , ఎ ష స , ఎ య స ,మ
బ . అ ష వల , స (
ప ల వ ) అత ంత ప త క న .
ంద వల , ష వల వ క ం
I( I ఎ), II ( II) అ వ
స హం B), తరగ III (స హం III స హం C) మ తరగ IV (స హం IV
స హం D).
ఇం , ష వల వ క ం
తరగ మ - తరగ . రణం , I ( -ఎ) మ
-2 ( - ) వ తరగ , -3
( - )మ - IV ( - ) వ
తరగ . తరగ స ల
మకం, బ , సం ప త ప ంచబ ం
ప న మ పద రమణ,
ప ం . ఇం , తరగ స ఆనం ంచం
తరగ స ల క ంచబ న అ .
అ , స ల 'ఆ స ' అ
'ఉ ' అం .
1951 అ ల రత వల చటం య ల ం
ర ల మ డవ వం ంచ డ
అ స (IAS), ఇం య స (IPS) మ
ఇం య స (ఐఎ ఎ ) ం న అవసరం ఉం
ఎంష క వ రప ప అ ష ల ప ష . ఇ వం
ప ష ం ఈ ప జనం సం క ఏ .అ వం
క ర స అధ కత వ
ఎ .
1109
షన జ
ంగం XIV 308 ం 314 ఉ
అ ల రత వ , ంద వ మ
ష వ .
1. మకం మ ప
ఆ క 309ర ం మ ష సనసభల అ రం ఇ ం
మకం మ ప ల యం ం
ందం ంద ప వ మ ల య ంచబ న వ
మ వ స . అ వం చ వర ,
యం ంచ అధ గవర య యవ
ట .
మకం ప శ ట అం ం న ఏ పద ఉం ం
మకం, ఎం క, ష వం ప వ ఉన వ
బ ప న మ మకం.
ప తఉ క వ క షర ,
అల , ఆవరన ఇం ం , ల , ప ష , పద లం
వ క ర ,బ , ష , ధర లహ ,
కమ క చర , ల , ప గంట మ పద రమణ ప జ
న , ం ఫం , మ వం .
ఈ బంధన ప రం ర ం ష సనసభ యవ
క థ క హ ల 'స క న' ప ల ంచం
సమగత, , మర ం, ప త వ
కమ కణ, కత, ప త, తటసత, అ మకత, భ
మ ద న . పవరన ఇ వం ప ప ంచబ
ంట స (కండ ) , స వం య
(పవ ంచం ) య మ ద న .
2. పద లం
ఆ క 310 ప రం, రకణ వల స ,
ందం క ర వ మ అ ల రత వ వ
క 3 ందం ఉంచడం, పద ఉండటం
అధ ఆనందం సమయం . అ ధం , స
ఒక ష ర వ ల క ఉన వ a
ష ం, ష గవర ఆనందం సమయం పద ఉండం .
1110
అ , లం కఈ రణ య న ం ఉం
ఆనందం వద. అధ గవర (భదత సం)
ప క అరత ఉన వ క వ )
ం సంద అత ప రం ంచడం: (i) ఉం
ఒప ంద లం ం ర యబ ం (ii) ఉం
క ర ల వల అత ఆ పద ఉం ం
అత ష వరన. ఖ ం , అ వం ఒప ందం త యవ
తప శ , అం , ఇప స వ
రకణ వ, ందం క ర వ, అ ల రత శం
వ ష ర వ.
3. ర వ ల రకణ
ఆ క 311 ' ంతం ం ఆంక ం ం
ఆనందం '. మ ట లం , ఇ ం రకణల అం ం
పద ల ం ఏ ఏకపక ల ం వ కం వ :
(ఒక) ఒక స ం ధం ల ంచబ ం 4 అ
అత య ంచబ న అ రం.
( ) ఒక ర వ ల ంచడం ల ంచడం త ంచడం ధ ం
ం 5 అత స రం ఇ న రణ త త తప
అత అ మ స క న
ఆ ఆ పణల సంబం ం నబ అవ శం.
ం భదత స ల త అం ఉ
ందం క ర వ , అ ల రత వ , ర
ఒక ష వ ల క ఉన వ ల
ందం ఒక ష ం మ రకణ వల స ల
క పద క ఉన వ .
అ , ండవ భదత ( రణ ర ంచడం)
ం సంద ల ం :
(ఎ) ఒక ర వ ల ంచడం ల ంచడం త ంచడం
పవరన ఆ రం ం అత నమ ం
న అ గం ;
( ) ల ంచ ల ంచ అ రం అ రం ఉన ట
వ అత ం త ంచడం ంతమం సంతృ కరం ఉం ం
రణం ( త ర కం న యబ ), ఇ స కం
అ వం రణ ర ంచడం ఆచర య న ;
( ) అధ గవర సంతృ ం న ట
ష భదత క ఆస , ప వడం మం
1111
అ వం రణ.
స , అవ శం ఒక ఇవ బ ం
ం దశల వ - రణ దశ మ క వద
క. , 1976 42 వ సవరణ చటం ర యబ ం
ండవ అవ శం (అం , ర వ హ
ప ం న క వ కం ధ ం వ ంచ a
ఒక రణ ఫ లంచఫ తం).( అంరణవల
త , పత) తప నం ంచబ న ట
ఉ లం , లం ం తం క క,
వద ర బ న ల ఆ రం ఇ ంచబ ం
అత ఎ వం అవ శం ఇవ ం రణ
ప ం నజ ధ ం.
ఈ వ కరణ స క నద ం అ యప ం
న అవ శం 'ఒక ర వ is ంచబ ం (
న న ండవ భదత) క ఉం ం :
(ఎ) తన అప రస ంచ మ అత అ యక ంచ ఒక అవ శం
ఆ పణ ఏ అత త అత యగల
అత వ కం మ అ ం ఆ పణ ఉ
ఆ రప ఉం ;
( ) ఎ ష తన రం అవ శం
అత వ కం మ తన ప ంచడం
అత రకణ మద ఇతర ;మ
( ) కమ క అ రం రణ సరఫ
అప ధ ర వ అ క ప లనల సం
మ కమ క అ రం ం ఖ
.
ఆ క 312 అ ల రత సంబం ం ఈ ం బంధనల ం
వ :
(ఎ) ర ం త ఆ ఇం వల సృ ంచగల (స
అ ల రత య వ), జ సభ ఆ ం నట a
నం ఇ అవసరం ఉప గకరం ఉంద పక ం ం
అ య ఆస . జ ం ఇ వం నం
సభ ంట ం ం ల మం స మద ఇ
ప తమ ఓ ం .ఈ శ ఇవ బ ం
ల ప జ ల ప ర ంచ జ సభ
ర య స ఖ వ వస.
1112
( ) మ మ షర ల ర ం యం ంచవ
అ ల రత వల య ంచబ న వ ల వ.
ప రం ర ం అ ల ర అమ ం
వల చటం, 1951.
( ) రంభం న వ
ంగం (అం జనవ 26, 1950) ర
అ స మ ఇం య స
ంద ర ం సృ ం న వ
యమం.
( ) అ ల రత య వ ఏ పద ఉండ డ
య కం న న 6. అం ం చటం
ఈ వ క సృ ప గ ంచ డ
ఆ క క ప జ ల సం ంగ సవరణ
368.
1976 42 వ సవరణ చటం ఈ బంధన నప
ఆ ఇం య స సృ సం, అ ం చటం ఏ
ఇప వర త యబ ం .
5. ఇతర బంధన
ఆ క 312 ఎ (1972 క 28 వ సవరణ చటం రబ ం )
షర ల ర ఉపసంహ ం ం ర ం అ ల ఇ ం
క ర వ య ంచబ న వ ల వ
1950 ం రత శం టం. ఆ క 313 ప వరన వ వహ ం
బంధన మ క అం ం వర , అ చ
1950 ం బలవంతం మ ఏ ప వ వ ం
న ం . ఆ క 314 ఇ రకణ సం బంధన ం
ఇప ఉన వల అ 28 ర యబ
ప క 66.1 ప త వల సంబం ం న ఒక
308. ఇంట ష
309. వ ల మకం మ షర
య వ అం ం
310. య ప న వ ల పద లం a
ష
1113
311. వ ల ం ల ంచడం, ల ంచడం త ంచడం

య ంద ర మ ల a
ష
312. అ ల రత వ
312A. ప ల ర ఉపసంహ ం ర ం అ రం
వల అ ల వ
313. ప వరన బంధన
314. క ప తఅ ల రకణ సం స యం
వ (ర యబ )
1. 1963 , సృ ంచ ఒక బంధన యబ ం
మ ంత అ ల రత వ . అ ఇం య
స , ఇం య క అం స మ ఇం య
ఇంజ ర వ. అ , ఈ ం త
ఇం య స 1966 ఉ వ ం .
2. థ ర ఇ జ ం
క ష (1970-1973) అ ప
ద ం ర జ ం
క ష (1946-1947).
3. ' ' అం అ ం ం ఆ
ప లన క ఉ
క ం .
4. ల ం మ ల ం మధ వ సం అ
5. ' ప ం త
తందం ఉ ' అం. అ కం ం a త ంచడం
త వ ం .ఇ ం నజ
వ .
6. ' య ' అ వ కరణ నగర య ఉ
, అదన య , ఉమ య ,
అ ం య , న రణం కప న య
, , అదన
1114
, ష జ , అదన
ష జ మ అ ం ష జ .
1115
67 కహ మ ధత
ప తం
ఒక
వ
ంగం
.
ంగం
ఆ , ఒప ం , హ
య మ
య
XII
ల
ల
294 ం 300 వర rticles వ వహ
, ధత , ధత మ
. ఈ షయం ,
యపర న (చటపర న) ం
ం
1116
య మ కఆ
1. రసత ం
య ఆ ఇం ఉన అ ఆ మ ఆ
ఒక ఒక ర య చ క ష ం
ప త ంగం క రంభం,
య సంబం త ష ం.
అ ధం , ప అ హ , ధత మ ధత
రత శం ఒక ఒక ర య ష ం క ఆ పత ం
ఇ ప తహ , ధత మ ధత
రత శం సంబం త ష ం.
2. ఎ , మ ం
రత శం ఏ ఆ ఇం ం ం
రత ష ల ( చ కం) ఎ (ఒక వ మరణం)
ఏ ర ం ఇంట- ), (హ ల ర
తన ల ఉప ంచడం గం ఫల ం) న
నత ం (ఆ ఏ యజ ం క నబ ం ) ఒక జ న వల న సం
యజ , ఆ అక డ ఉన ట ఇ ష ం ఉం ం ,
మ య , మ సందర ం .ఈ సంద ,
స న యజ నం న ఆ ప వ ం
(హ ).
3. స ద-సంపద
అ ,ఖ మ ఇతర నవ
రత శం క కజ స దం, ఖం ంతర
రత శం మ రత శం క ప క ఆ క
సంఘం. అం వల, స స పం ఉన ఒక ష ం అ ర ప ంద
ఈ ష ల .
రత శ కజ 12 క రం వర స ం ఉ
తన ం .అ ధం , రత శం క ప క న
ఆ క 200 క 1 వర స ం ఉం .
4. చటం తప స స రన
1117
ర ం ష సనసభల అ రం ఉం
తప స స రన మ అభ రన సం చ ల ం ంచం
ప ఆ . ఇం , 44 వ
సవరణ చటం (1978) ం ర ం
ం సంద తప ఈ షయం ప రం ం న ధ త:
(ఎ) ప త ం ఆ ం న
సంస; మ ( )ప తం ం న
ఒక వ తన వ గత మ ంద ఉన
చటబద న ం ప 2 ఉం .
5. ఎ పవ ంద స రన
య ఒక ష ం ఆ సం ంచవ ,క ఉం ం మ ర యవ
ర హక శ క మం ంద.
ఇం , య ఒక ష ం క ర హక అ రం స ం ం
పల మ ఇతర ల ఏ జం న ంచడం
.
1118
ప వ కం వ కం
ంగం ఆ క 300 ట వ కం వ కం వ వహ ం
రత శం ప త ం. ఇ ప త ం క ం
రత శం య ఆ ఇం ద యవ యవ
ఒక ష ప త ం ఆ ద యవ యవ
ష ం, ఉ ., ఆంధప షం ఉతర ప ష ంమ
బ . ఈ ధం , య ఆ ఇం మ చటపర న సంస
( యపర న వ ) మ ర క ల ప జ ల సం,
య ప తం ల ప త ం.
ప త ధ త క ప సంబం ం ,
ంగం (ఆ క 300) య ఆ ఇం అ పక ం ం
వం సంబం త వ వ ల సంబం ం యవ యవ
రత శం మ సంబం త ల ఆ పత ం
ర య యవ యవ
ంగం. ఈ బంధన ఏ చ బ ఉం ం
ర ం ష సనసభ. , అ ం చటం ఏ
ఇప వర అమ యబ ం . అం వల, ప తం, ఈ షయం నం
ంగం ం ఉన ధం ఉం . ం -
ంగ లం (అన , ఈ ఇం కం ల ం
1950 ంగం రంభమ వర ),
ప తం ం ల త న (త ) సం
ర మ ల సంబం ం ).
ఇ ఈ ం ధం వరం వ ంచబ ం :
1. ఒప ం ల ధత
ర హక అ రం, య ఒక ష ం ంద
స
ఆ , రనఏ, ం మజ ం ర యడం
రం నసం ఒప ం
ంచడం మ వ
ప జనం. , ంగం షర ల ం
అ వం ఒప ం ల తప క ర :
(ఎ) ం తత యబ
గవర , ఉండవ ;
( ) అధ తర న అమ
గవర , ఉండవ ; మ
( ) అ ం వ త అమ యబ
అధ గవర ంచవ అ రం యవ .
1119
ఈ షర తప స మ వలం క
పకృ . ంచడం ఫల ం ఒప ం ల ర ం మ
య ల నం మ అమ య ం .
ఇం , అధ గవర వ గతం ధ త వ ంచ
అత ద అమ యబ న ఏ ఒప ం రవం. అ ధం , అ
ఒప ం అమ యడం వ గతం ధ త వ ంచ . ఈ గ ధక శ
ఇ వ గత న మ ప గ ధక శ ఇవ
ఒప ంద ధ త, ం ల ప అ లం ం .
అం ంద ప ం ధత
మ ష ప ఒక వ స నం
ం క రణ చటం ప రం, ఇ నం
ఈ ఇం కం ల ం రత శం.
2. సం ధ త
రంభం , ఈ ఇం కం ఒక జ సంస త .
కమం , ఇ రత శం ల ంతం ం మ ర మత ం ం
అ రం. ఒక ల కం త న
ర . సంబం ం కం క ఈ గ ధక శ
ర మ ఇం మ ఆ రప ఉ
' ం ఎ వం త య ', అం
తన వ ల త ల ధ త వ ంచ . ఈ ంప య గ ధక శ
ట (అన , )ఏ చటపర న ధ త ం
ం (1947) చర బ ం .
అ నప , రత శం నం ఇప అ ధం ఉం .
బ , రత శం ప త ం ( య ) వ
అ త న ( త ) సం యబ ం
ర రం ర మ ర క ల ఉప ంచడం
యం ర ంచడం, క రహ ంచడం,
ద సమయం వ ల క ండ ం యడం ద న
ప త ర మమ అసం క
రత శం మ షయం ప గ ధక శ
ర మ ప దPమ Oల ంచబ
ఆ ష కం 3 (1861). న ం
క తం నంతర లం ం
4 (1965). అ ,ఈ త త, ం రంభ ం
క ర మ ల ర ంధ వరణ ఇవ డం
1120
ప తంమ ల ద తం ప రం ఇ ం
ల సంఖ .
ంద 4 ఎ (1994) ం మ ం ం
ష ర మ గ ధక శ క ంతం మ క ంచబ ం a
ష ం క క న న ధ త సంబం ం ఉ ర నం. ఇ
రక ం రణం ఒక ఏ న ఎ న ఇ
ష వ ల చర , ష ం ం న ధ త ఉం ం
ప రం మ ష ంఈ ధత ంచ
ర మ గ ధక శ క .ఇ ఆ క ణం ,
ర మమ ర మ ల మధ వ సం
ఉ .ఇ ం న ం ప దన ం ం
, ష ం ఎ వం గ ధక శ ంద . ప లన ,
ఈ సందర ం , ఈ ం ధం ఉ :
1. ఏ గ క వ వస ఎ ఆడ అ మ ంచ
శ పజ మ ఏ ప య అరత ఉంద
ఇ ర మత ం. ప ప జనం అ వన ఉం
స జం ణ ర బ ం . చటబదం
జ య వ వస చ న ఉంచగల
ఒక తన ఆ వ అ యం మ అ యం
చట దం ష అ ల రక చర
ప రం.
2. పగ ల స ల కఆ క క ఆ చన మ
న ష రకణ ల ంచడ య నం
మ షం ప మ స నం ఉంచం
యపర న చటపర న సంస. ఏ -గ కం - ష
ష " ర మ" మ " ర మత ం "
“ప త ” మ “ప తర” శబం . అ
ఆ క య స ఆ చన దం.
3. ష ం క అవసరం, అ ల మ హ
స ధ అవసరం బ చట యమం
ఒక సం మ ష ం క ంచబడ . సం మ ష ం ,
ష శ రకణ త
యం క ప లన ం భదతల ర ంచడం
ఇ ర క ల యం ంచ మ యం ంచ స ం ం
ప రం ం నవ - , జ,
క, ఆ క, జ య మ క.
4. ర రం మ ర రం మధ స హ ఖ
బద న ఆ రం అ ఎ వ ఉ
1121
అదృశ న. అం వల, వం ల న ంచడం

యం క ప లన, ం భదతల ర హణ మ
రం ద న క అణ త, ఇ ధ క మ
ంగ ప త ం క డ య ,
ష ం ఎ వం గ ధక శ ంద .
, ం ర య
క (1965). అ
,అ అ
అ నమ ప
త ల వ ం .
మ 4 (1999) , ం మ
తం ం ప ం , ర మ గ ధక శ రస ం
ం . ష ధ త క యమం ం న అ యప ం
. & ఓ. ష కం త .ఇ ం
ఆ క లం ష ర క
గణ యం న మధ ఒక త యడం కషం
ర మమ ర మ . క న రక
ల కఅ ల షం న ద ం
తం, అం వల, ష ధ త తప స సహక ం
సం మ జ ం క ఆ క వన స త న . ష
, ఉ ల క అ క న న చర ల ధతవ ం
ర మ non- ర మ అ ల మం 4C . వర ,
క క సమరత ఒక ం ం అ అ యప ం
ర జన ం ం .
ల హత 4 (2000) , ం
జ య గ పయ క అ ఇ ం
అ త వ ఉం మ ఇక ఎ వం వ ఉండ .
1122
ప ఆ ల వ కం
1. అధ మ గవర
ంగం అధ గ ధక శ అం ం
రత శం మ ల గవర అ క చర ల సంబం ం మ
వ గత చర . ఇ :
(ఎ) అ కచ
ఈ లం అధ , గవర ల ట
లయం త త, న ఏ చర సం
అ కఅ మ ల మం మ ప .
అ , అధ అ క పవరన స ంచవ
, న ఆ అ రం క న ఏ ఇతర సంస
అ శంసన ఆ పణల ద య ర ం . ఇం ,
అధ త వ బవ కం త నయచర ఆ ఇం వ మ బ షం
ఆ ష గవర .
( )వ గత చ
అధ ఎ వం పణ రం ంచ మ
వ గత చర ల సంబం ం గవర ఉండ
అ . ఈ గ ధక శ ప తం
లయం క పదం త మ అంత ం ఉండ .
అ , ం రం ంచవ
ం ఇ న త త వ గత చర ల సంబం ం పద లం
లల ంద .
2. మం
మం ల ంగం ఎ వం గ ధక శ ఇవ
అ క చర . , ంట యవల న అవసరం బ
( ట వ ) అధ మ గవర ర అ క చర ,
ఆ చర ల 5 . అం క, అ
అధ మ అ క చర ల ధ త వ ంచ
ల ం యబ నం న సల గవర
అ వం సల ల ంచడం. అ , మం ఆనం ంచ
1123
వ గత చర ల ఏ గ ధక శ , మ ల వ కం టవ
అ రణ ల వం రణ య ల .
3. య ఆ స
య ఆ స సంబం ం ఏ ధత ం గ ధక శ ం
అ క చర మ అం వల, ట . య ఆ స
రకణ చటం (1850), ' య , , యం
ం ,క క యపరం వ వహ ం ఇతర వ ధతవ ం
అత నఏ చర ఏ
తన అ క ర ంచడం '.
4. ర వ
ంగం ప రం, ర వ ల వ గతం ప నం
అ క ఒప ం ల సం చటపర న ధ త ం గ ధక శ . అరం
తన అ క మర ం ఒప ందం న ర వ
ఆ ఒప ం సంబం ం వ గతం ధతవ ం అ ప తం
( ంద ష ం) ఒప ం ధ త వ ం . , ఒప ందం ఉం
న షర ల ంచ ం త
ంగం, అ ఒప ందం న ర వ
వ గతం ధ త. ఇం , ర వ గ ధక శ ం
ర మ సంబం ం క న న చర ల చటపర న ధ త ం
ప త . ఇతర సంద , క ధత
చట ద న చర ల సం వ ఏ రణ ఉం
. ం ఏ యవ
ం ల ఇ నత త అ క మర ం ఏ '
ంద . , చర ఉన అ ం అవసరం
ప అ పలక న.చర
వ ల కంసం న వ కంం ఏ వడం
యవ
ం అ క మర ం న చర ల సం
అవసర న ట అధ గవర అ మ 6 .
ప క 67.1 కహ మ ధ తల సంబం ం న
ఒక ప తం
294. ఆ ,ఆ ,హ , ధత
మ సంద ధత
1124
295. ఆ ,ఆ ,హ , ధత
మ ఇతర సంద ధత
296. ఎ వ ఆ
నత ం
297. కజ న ష
ం ంట మ ప క న వన
ఆ క య ఉం
298. జం ద న న ం శ .
299. ం
300. మ రక
361. అధ రకణ ( గ ధక శ ) మ
గవర
1. య ట ంద, ం ంట ,
ప క న ఎక మ ఇతర
చటం, 1976, 40 వ త త ర ం ఆ ం ం
ంగ సవరణ చటం, 1976.
2. ద బంధన 44 వ సవరణ రబ ం
చటం (1978). ఈ సవరణ ర యబ ం
ఆ థ కహ మ చటపర న హ ం .
ండవ బంధన 17 వ రబ ం
సవరణ చటం (1964).
3. ల మ ఓ యంట ష కం v .
రత ష ర ద , (1861).
4. క . ఆ , (1965).
4a. ఎ . ంద & . V. ఆంధప షం
(1994).
4 . మ , స . య ఆ ఇం
(1999).
4C. ఎ ం , షన ఆ ఇం , 49 వ
ఎ ష , ంట ఏ , . 682.
4D. AP ష ం v. చ మకృ (2000).
1125
5. ట , మం ంట యవల ఉం
టం క అ క చర మ ల ధతవ
ఆ చర ల సం.
6. న జ ం -ఇక డ ఒక ప త వ
ఎవ అత లయం ం ల ంచ
ంద ష ప తం క అ మ ం
ఒక రం, న ం ట అత న
తన అ క ర ంచడం ప యడం,
అ వం ం వ
ంద ప త ం షం క ప అ మ
ప త ం, వ .
1126
68 సంబం ం న ప క బంధన
తరగ
ప క బంధనల క బదత
స నత ం మ యం క ల ల ంచ
ం ట , ంగం ప క బంధన ం
ల (ఎ ), గ (ఎ ),
కబ న తరగ (BC ) మ ఆం -ఇం య . ఈ ప క
ం ంగం XVI బంధన ఉ
330 ం 342A వర . అ ం సంబం ం న :
1. సనసభల జ ష
2. సనసభల ప క ధం
3. వ మ ల జ ష
4.
5. య క షన మకం
6. ద క షన మకం
ఈ ప క బంధనల ఈ ం వ క ంచవ
స తవ :
(ఎ) శ త మ క- శత న
ంగం క లకణం, మ న
న త ప .
( ) రకణ మ అ వృ - లక ం ఉ
ఈ తరగ ల అ ర ల అ ల ం ర ంచడం మ
, మ ంద క-
ఆ కప జ .
1127
తరగ ల ష
ంగం గల న
ఎ ఎ అ .ఇ షప అ వ ం
ప ష ంమ య గ ఏ న
ఎ మ ఎ ప గ ం . అం వలన, క
ఎ ఎ మ ంద య ఉం
గం. ల షయం ష ప ష
సంబం త ష గవర సంప ం న త త. , ఏ
షప ం ఏ లం గ ర డం న ంచడం
ష ర ం త యవ మ a
త ప అధ క ష . అధ
ధ ఎ మ ఎ ల అ కఆ మ
య మ సవ ం
రఅ ం ధం.1 , ంగం క తరగ ల న
కం మ పరం లవబ
కబ న తరగ , ఇతర కబ న తరగ అ
(ఒ ల). 2018 క 102 వ సవరణ చటం అ రం ఇ ం
కం మ పరం కబ న న షప
ష ంద సంబం ం తరగ . ఒక ష ం షయం ,
సంప ం ల త త ష ప ష
సంబం త ష గవర . , ఏ క న ం
కం మ పరం కబ న ంద ం
షప ష న తరగ త యగల
ర ం మ త ప షప ష 2.
ఎ ,ఎ ,ఓ ల ం , ంగం ఉం
ఆం -ఇం య స ం నవ ల ర ం .
ప రం, 'ఆం -ఇం య అం తం
మగ ఖ ఇతర మగ ఎవ
య సంత ం న రత శ గం ఎవ సం ఉం
మ త దం ల గం అల జ ం
అం వ ం మ క ప జ ల సం అక డ ంచబడ
త '.
1128
1. ఎ ,ఎ ల జ ష , ష
సనసభల ఆం -ఇం యన ధ ం:
సభ ఎ , ఎ ల ం ఉం ం
మ ష సనసభల ఆ రం
జ ష .
ష ప ఆం క ఇద స ల యవ -
స జం క సభ ర య సంఘం
త నంత ధ ం వ ం . అ ధం , ఒక ష గవర
ఆం -ఇం య స జం ఒక స యవ
సంఘం క ష సనసభ
త నంత ధంవ ం .
స , జ ష మ ప క న ఈ ం బంధన
ధ ం ప సంవత (అం , వర ) ప ం
1960) త . ఈవవ ంచబ ం
అప ం ప సంవత రం ప సంవత ల వర రంతరం. ఇ , ంద
2009 క 95 వ సవరణ చటం , ఈ ం బంధన
జ ష మ ప క ధ ం 2020 వర ఉం ం . 3
ం బంధనల ం ర
95 వ జ ష మ ప క ధం
2009 సవరణ చటం ఈ ం ధం 3 ఎ :
(i) ంగం ఆ క 334 న
జ షన సంబం ం న ంగం బంధన
మ సం
జ మ ఆం -ఇం య ధం
ఆ ష సంఘం
మ ల సనసభ ఆ
అర లం గ ప వం ప
ంగం రంభ న సంవత ల ం .
మ ట లం , ఈ బంధన ప వం ప ం
25 వ జనవ , 2010, మ ంత ఉం స ం ం .
(ii) మ అ నప
గత అర జ గణ య న గ ం
సంవత , ంగం బ న ర
సంబం ం బంధన యడం అ ం
ట జ ష మ ష
1129
స ఉ . అం వల ఇ
సం జ షన న ం ల ప ం
మ గ మ ధం
ఆం -ఇం య స జం ష a
మ ప ళ లం.
ఆం ఈ ప క రణం-
ర ఈ ం ధం ఉ : “ఆం -ఇం య ఒక మత ,
క, అ . ఈ బంధన ఉ
అవసరం, క , సం పరం ఉండటం
న స జం, మ రత శం అంత భ ంచబ ం ,
ఆం -ఇం య ఏ ం ల ఆ ంచ
ఎ కల సనసభ ”. 4
2. వ మ ల ఎ మ ఎ ల :
ఎ , ఎ ల దనల ప గణన
క ప వల మ న
ందం మ , మ గం య ం
ప లన. అ , 2000 82 వ సవరణ చటం
ఎ ల అ లం ఏ బంధన య క ం
మ ఏ ప క అరత ల సడ ం సం ఎ
జ ష సం ంకనం క ప ల త ంచడం
ందం క ప వల ప ష ష మ
.
3. వ మ ల ప కస యం
ఆం -ఇం య సం: తం ం ,
, కస ,
య క స మ వ . అ ధం ,
ఆం -ఇం య సంసల ఖ తం ఇవ బ ం
ందం మ లప క . ం
ంగం ప రం ప జ న గ అ మ ంచబ
ఒక పగ ల ణత ప క మ వర ం
1960.
4. ఎ ,ఎ ల యక ష : షప
ఎ ల సం య క ష ఏ
ం సంబం ం న అ ష ల ద యం
ఎ ల భదత మ అత ంచడం (ఆ క 338).
అ ధం ష ప షన ఏ
ఎ ల సంబం ం న అ ష ల ద జ ం క ష
ఎ ల మ ంచ ంగ భదత
1130
అత (ఆ
క 338-ఎ). ష ప అ ం వ ఉం
న చర ల ర ం ం క
. గతం , ంగం a
ఎ మ ఎ ల య క ష . 89 వ
2003 సవరణ చటం సం కం భ ంచబ ం
ం సంస క ష .5
ఎ ల సం య క ష అవసరం
ఆం -ఇం య సంబం ం ఇ ం ల దల యం
ఎ ల సంబం ం స జం ం . ఇతర
ప , క ష సంబం ం న అ ష ల ద
సం ంగ మ ఇతర చటపర న రకణల
ఆం -ఇం య క మ షప ంచం
ప .6
5. ల యక ష : యక ష
ర ం చటం 1993 BC ల ఏ . త త,
క ష .ఈప జనం సం, సవరణ
ంగం త ఆ క 338- . ప రం,
షప యక ష ఏ
కం మ పరం అ ష ల ప ంచ
కం మ ంగ భదత సంబం ం న
పరం BC మ అత ంచడం. ష ప
అ వం కల ం ర ం ం ఉం
న ండం .
ం మ ఎ ల సం మం: ష ప
ంచ క ష య ం న అవసరం ఉం
న ం ల ప లన మ సం మం
ఎ . అ ం క ష ఆయన ఎ య ంచవ
సమయం రంభ న ప సంవత ల త త తప స
ంగం. అం వల, ఒక క ష య ంచబ ం
1960 సంవత రం. UN తృత ం వ ం సమ ం
1961 క. ద ల త త, ండవ
క ష ర పద 2002 య ంచబ ం
ం . ఇ 2004 తన క సమ ం ం .
ఇం , ందం క ర హక శ స ం ం
ం సంబం ం ఒక ఆ ఇవ డం
1131
మ ఎ ల సం మం సం పథ ల అమ యడం
ష.
7. ద య క ష మకం
ల షరకం మ: ష ప యల ంచవ ప ంచ a క ష
పరం కబ న తరగ మ య
ప పరచ దశ . క క
క ష ర ం ం ఉం
చర న ండం. బంధన ప రం,
ష ప ఇప వర ం క షన య ం . ద
కబ న తరగ ల క ష 1953 య ంచబ ం
క అధ కతన. ఇ తన క సమ ం ం
1955. , ఎ వం చర
అస షం ప గ ంచబ మ
అ ధ న మ మధ ప న భజన ఉం
క తనం క ప ణం స .
ండవ కబ న తరగ ల క ష
1979 మండలం ర య ల .ఇ
1980 తన క సమ ం ం . ఉ
VP ం ప త ం 1990 వర గమ ంపబడ
27 తం ప త ఉ ల జ ష పక ం ం
ఒ ల. 7
ఒక తరగ
330 ల ట జ ష మ
పజల సభ గ
331 ఆం -ఇం య క క ధం
పజల సభ
332 ల ట జ ష మ
క సనసభల గ
333 ఆం -ఇం య క క ధం
ల సనసభ
334 ట జ ష మ ప క ధం
1132
సంవత ల త త ఆ ం
335 మ గల
వ మ ల
336 ఆం -ఇం య క ప క బంధన
వ
337 ద సంబం ం ప క బంధన
ఆం -ఇం య క ప జనం సం మం ం .
338 ల సం య క ష
338A గల య క ష
338B కబ న తరగ ల యక ష
339 ప లన య యంతణ
ం మ క సం మం
340 దగ య క ష మకం
కబ న తరగ ల ప
341
342 గ
342A కం మ పరం కబ న తరగ
1. ఇ ంగం ( ) ఉత ,
1950; ంగం ( )( య
) ఆర , 1951; ంగం (
గ ) ఆర , 1950; ంగం ( గ )
( ంద త ం ) ఆర , 1951 మ ద న .
ర ం ష ప ఉత ల అమ యడం సవ ం ం
మ గల ఉత
(సవరణ) చటం 1956 , 1976 మ
త సంవత .
2. 2018 క 102 వ సవరణ చటం త ప శ ం
ంగం ఆ క 342 ఎ.
3. 1959 క 8 వ సవరణ చటం ఈ ం ం
ఇర ఏళ ప సంవత ల, 23 RD సవరణ చటం క
1133
1969ం సంవత , 1980 ం 45 వ సవరణ చటం

నల సంవత , 1989 62 వ సవరణ చటం ం
సంవత , 1999 క 79 వ సవరణ చటం ం అర సంవత
మ 2009 క 95 వ సవరణ చటం సంవత ల వర ,
అం 2020 సంవత రం వర .
3A. ఈ స రం ం యబ ం
యమ య మం త ఖ ( సన గం).
4. ఎం , రత ంగ చటం, , లవ
ఎ ష , . 756.
5. ఈ షయం వ ల సం, 47 వ అ డం
మ 48.
6. ఆ క 338 10 వ బంధన ఈ ం ధం చ ం : “ఈ సం ,
ల చన ంచబ ం
ఆం -ఇం య క చనల స ”.
7. సంబం ం వ ల సం 'మండలం డం
క ష మ ప మం ' 7 వ అ యం .
1134
PART-X
జయ న
69. జయ
70. ం య ల త
71. ఎ క
72. ఎ కల చ
73. ఎ కల సంస రణ
74. ఓ ం పవరన
75. సం ర ప త ం
76. వ క ధక చటం
77. ఒ స
78. యస క త
79. ంగ నం
1135
69 జయ
అరం మ ర
జయ స చ ంద సం వ వ కృత స
ఒ జ యఅ ల పం వ మ భం ంద పయ ం వ
జ య అ రం ంగ ల మ ఎవ ం
యప జ త ం ప . ర ఉ
ఆ కప మ జయ , అం , (i)
త క-ఆ క మ అ ప చర
జ య సంస ; (ii) న న సంప య ద
-య తథ; (iii) ప తం ఉన సంస రణల లక ం ఉ ర
సంస ; మ (iv) పన లక ం ఉన క a
ఇప ఉన సంసల పడ టడం త ఆర .
వ ల ఆ రం జ య ల వ కరణ,
జయ స త క ల ఎడమ న ఉం
మధ ఉ ర మ ప చర మ ంప క
న .మ ట లం , వ ం
మపక , ం మ . రత శం ,
ఐమ ఎం మపక ల ఉ హరణ , ం
ం మ ద ల ఉ హరణ.
పపంచం ర ల వ వస ఉ , అం , (i) ఒక
ఒక లక త ఉన వ వస మ
క , ఉ హరణ , వ కత అ మ ంచబ ం
USSR మ ఇతర య ; (Ii)
ం ల వ వస, ఇం ం ప న ఉ
ఉ హరణ , USA మ ట 1;మ (iii) ఇం బ ళ వ వస
అ క జయ ఏర డ
సం ర ప , ఉ హరణ , , ట ం మ
ఇట .
1136
సం ఇ ఇం
ర య వ వస ం లకణ లక ల క ఉం :
బ ళ వ వస
శం క ఖం ంతర ప ణం, క ధ భ త న త
ర య స జం, ర క వ జన ం క ంచడం,
జ య ప య క త న రకం మ ఇతర అం
ద సంఖ జయ ల . స , రత శం అ ద
పపంచం జ య ల సంఖ . ప డవ న
క భ ర క ఎ క (2019), 7 య ఉ ,
52 ష మ 2354 స - ంచబడ
శం 2. ఇం , రత శం అ వ ల ఉ - ఎడమ ,
ం , , మత , మతతత ం
మ ద న . పర వ నం , డ న ర ం డ యబ
స మ సం ర ప రణ న
ష ల .
వ - ం స
బ ళ వ వస ఉన ప , రత శం జ య దృశ ం ఉం
ం ర లం ఆ పత ం ం ం . అం వల రజ
ప ఖ జయ ష ర లవ ఇషప
వ వస 'ఒక ఆ పత వ వస' ' ం
వ వస '3 . ం అ భ న ఆ పత నం
ం య ల దల 1967 ం ం
ఇతర య జన (1977), జన ద (1989) మ
BJP (1991) బ ళ అ వృ ం
వ వస.
య ఐ ల క వడం
మం క ( ఐమ ఎం) న గ వ
ఇతర ల స ష న వ లం . (అన , అ ఇతర
) ం కం ఒక క దగర ఉం . దగ ఉం
మ రక ల క. ప
ప మ ం, క దం, ష జం మ ం మ సమ ం .మ ంత
1137
కం , ం క అ లవబ ప
ఒ ప లన-శ సంగహణ ర శం యబ ం . అం వలన, జ
వ లం మ వ కస దం ం సమస ఆ తం ం
ల బదత భ ం .
వ త క
తర ఒక ప ఖ య
, ర ంచబడ
మ వ లం కం ఎవ ఖ న .
ల ం య .
ం ఆదరణ ప నం ఉండడం సవం
, ఇం ం మ ం యకత ం.
అ ధం త ళ ఎఐఎ ఎం , ఆంధప
ఎం. . మచంద , ఎ ల ం ం
వ సజన . ఆస
ద ,కరం ద, అ(ఎ),క ం (ఐ) వం కయ ఉ .
అం వల, “ జ య వ త ం కం జ య వ ఉ
రత శం జ య ”.
ంప య ర ల ఆ రం
త ల , జయ ఏర డ
క-ఆ క మ జ య ర క ల ఆ రం. ఇం క పక
, రత శం ద సంఖ ఆ రం ఏర డ
మతం, లం, ష, సంస , ద న . ఉ హరణ ,
వ న, ం , ం మ సభ, అ ద , ం
మ ,బ జ స , ప క ఆ ఇం ,
మ ద న .ఈ ప ష సం ప
మత మ గప జ ల మ త బల నప ం
రణ ప ప జనం.
ం య లఆ వం
రత వ వస క మ ఖ న లకణం
ద సంఖ ం య ల ఆ వం మ అ
త. వం ధ అ ర
ఒ ,త ళ ఎం ఎఐఎ ఎం , అ ద
పం , అ ం ఎ , జ & షన న , ( )ఇ
మ ద న . రంభం , ప తం
1138
ం య జ త . , ఆలస ం , ఆడ వ
సం ర ప ల రణం య జ ఖ న త
ందం . 1984 ఎ కల , ఉద ం ం
క భ అ ద ప పక .
వ మ
కన జం, ం , క , , ం ష ,
వణత మ ద న ఒక ఖ న అంశం
రత శం జ య ల ప .శ మ ప రం సం మం
జ య య తమ ల ం
మ క రం త రం ంచం . ం ల అ సం
లవ ర క ఎ క (1967) త త ఎ వ క సం ం ం .
ఈ దృ షయం ందం జ య అ రత రణ ం
మ మ ల ం . ఈ ధం ,
ం జన ద , ం , ఇద ఎం , ఇద క ఉ
, ం ం , అ ద , ం
సమరవంత న ప పకం క వడం
జయవంత న సమరవంత న ప పకం అవసరం
రత శం పబలం ఉన ర ంట ప మ ం క ఆప ష . ఇ
అ ర క రం శ ర ల త ం మ అం ం
ప య ప త ం. అ , గత 50 సంవత ల , ఒక
సమరవంత న, బల న, వ వ కృత మ ఆచర య య ప పకం
ఐక త మ తప ఎ తరబయటపడ
పరస ర . ప దపక న ల ల అవలం
అ ర రవం. త కం ఆడటం ఫలమ
శ రం క జ య ప మ పయ త
శం భవనం.
1139
యమ ష లన
ఎ కల సంఘం ఈ ప జనం సం జ య ల న ం
ఎ క మ య షం ం ఇ ం
ప ఆ రం . ఇతర
స - ంచబడ పక ంచబడ .
ల క ష ఇ న ం
ం వం హ ల హ ర ం
, జ యప ల సమయం ంచడం
ప త జ నం జ మ ష మ ఎ కల ప శం
.
ఇం ం ం న ల
, ఖ య ఒక ప దన త అవసరం
ష . అ , ఈ ల నల “నక ” ఉండ అ మ ఉం
ప ర ”ఎ కల సమయం మ స -
ంచబడ ల ఇర “నకతం” ఉండ అ మ ఉం
ప ర ". ఈ ప ర ల ప ణ ఖ
అభ ల ఎ కల ఖ ర బడ
.
ప య ప కం జ యబ న హం ంచబ ం
శ పం ఉప గం సం. అ ధం , ప ష
షం ఉప గం సం ప కం ం న ం ం
ఇ ంచబ న .న యబ న- ంచబడ
,మ ,ఉ త ం ఎం వ
.మ ట లం , క ష ం
' జ న '
ం ం న మ ఇత 'ఉ త' ఏ న అభ
'ఇతర అభ ల సం ఉ ం న .
య ం సం షర
ప తం (2019), ఒక ఏ ఉం య ంచబ ం
ం షర ల 4 ర ం :
1. ఏ న అ ఓట ఆ తం ం నట
కభ రణ ఎ కల ఎ వ
సన సభ; మ , అదనం , ఇ ట ం ం
ఏ షం ల ం వ న క భ;
1140
2. ఇ రణం సభ ం తం ట ం
ఎ కల; మ ఈ అభ ల ం ఎ బడ ;
3. ఇ ష ంచబ .
ష ం సం షర
ప తం (2019), ఒక ఒక ష ం ష ంచబ ం
ం షర ఏ ర 5:
1. ష ం న అ ఓట ఆ తం
ష సనసభ ర క ఎ కల
సంబం త; మ , అదనం , ఇ అ ం 2 ట ం ం
సంబం త ష ం;
2. ష ం న అ ఓట ఆ తం
ష ం ం కభ ర క ఎ కల
సంబం త; మ ,ఇ కభ 1 ం ం
సంబం త ష ం ం ;
3. సనసభ తం
ష సనసభ ర కఎ క
సంబం త అ ం 3 ,ఏ ఎ ;
4. ప 25 ట ఏ సభ 1
క నం రణ ఎ కల ంచబ ం
సంబం త ష ం ం క భ;
5. న తం అ ఓట ఎ తం ం నట
కభ ర క ఎ కల ష ం
షం ష సనసభ . ఈ
2011 షర ంచబ ం .
ంచబ న ల సంఖ ఉం ం
ర క ఎ కల ప ఆ రం . సందర ం
ప డవ క భ ర క ఎ క (2019), 7 జ
య , 52 ష మ 2354 న త-
శం ంచబడ 6. య మ
ష ల అ ల రత మ ం యఅ
వ స .
ప క 69.1 ంచబ న య మ ష ( ద
ప డవ ర క ఎ కల )
రణ ఎ క సంఖ ష సంఖ
1141
(సంవత రం) య
ద (1952)
ండవ (1957)
14
4
39
11
డవ (1962) 6 11
లవ (1967) 7 14
ఐదవ (1971) 8 17
ఆరవ (1977) 5 15
ఏడవ (1980) 6 19
ఎ దవ (1984) 7 19
దవ (1989) 8 20
పదవ (1991) 9 28
పద ండవ (1996) 8 30
ప ండవ (1998) 7 30
పద డవ (1999) 7 40
ప (2004) 6 36
ప నవ (2009) 7 40
పద రవ (2014) 6 47
ప డవ (2019) 7 52
ప క 69.2 ంచబ న య మ (2019)
క.సం. హం జ యబ ం
నం (సం కరణ)
1. బ జ స ( ఎ ) ఏ *
2. ర య జన ( ) ట
3. క ఆ ఇం ( ఐ) ల క న మ
4. క ఆ ఇం , మ
( )( ఎం)
5. ఇం య షన ం (ఐఎ ) ం
6. య ద ం గ రం
(ఎ )
1142
7. అ ల రత తృణ ం మ గ
(AITC)
షన
8. (ఎ ) సకం
*అ ం న అ / ల , అభ ఉం
నఉ త ల ం ఒక ఎ
ఎ కల క ష త.
ప క 69.3 ంచబ న ష మ (2019)
క.సం. క ష హం
నం ష / (సం కరణ) ప ంచబ న
య
గం
1. ఆంధ 1. లం ణ ష
ప స ( ఆ ఎ 7 )
2. శం ( )
3. వజన శమక ం
ం
( య ఆ )
2. అ చ 1.
ప అ చ ( ఎ)
2. జన ద ( ) ణం
( ( ))
3. జన ద ( క) ఒక
( (ఎ )) వ
ఆ తల
3. అ ం 1. ఆ ఇం &
క ఫం
(AUDF)
2. అ ం గణ ఏ
ప ష (AGP)
3. ం Nangol
ఫం ( ఎ )
4. 1. జన ద ( ) ణం
1143
( ( ))
2. జనశ బంగ
(LJSP)
3. య జన ద హ ం
(ఆ )
4. య సమ ం
(ఆ ఎ ఎ )
5. ఛ గ h ◌్ జన ం న
ఛ గ h ◌్ ( ) (చదర పల)
6. 1. మ ష లయ
మంట ( )
2. ర బ
(GFP)
7. హ ఇం య షన ద కల
(ఐఎ ఎ )
8. జ & 1. జ & గ
యస శం
(JKNC)
2. జ &
షన ంథ
( ఎ )
3. జ క ఇం &
( )
9. రం 1. అ రం అర
ం య
(AJSU)
2. రం & ణం
(JMM)
3. రం న
(ప ం )
( ఎం ( ))
4. య జన ద హ ం
1144
(ఆ )
10. క టక జన ద ( క) ఎ ర
( (ఎ )) వ
ఆ తల
11. రళ 1. జన ద ( క) ఎ ర
( (ఎ )) వ
ఆ తల
2. రళ ం (ఓం) ం ఆ
(KEC (ఎం))
3. ఇం య య ం న
(IUML)
4. ప తక & క
ష
(ఆ ఎ )
12. మ ష 1. మ ష ఇం
న న
(ఎంఎ ఎ )
2. వ న (ఎ ఎ ) మ ణం
13. మ 1. గ ఫం
(ఎ ఎ )
2. క
అలయ ( ఎ)
14. లయ 1. క డం
( )
2. లయ
క
(HSPDP)
3. క
ఫం ఎ )(
15. రం 1. షన ఫం
(ఎంఎ ఎ )
2. స ంశం (MPC) ఎల బ
1145
3. రం య ( ర ం )
(ZNP)
16. ం 1. గ ఫం
(ఎ ఎ )
2. య ళం
ప మ
పగ ల
(NDPP)
17. క NCT ఆ ఆ (ఆ )
18. ఒ జన ద ( ) నత ల
19. 1. ఆ ఇం అ ం ఆ
ద డ
కజగం (ADMK)
(AIADMK)
2. ఆ ఇం ఎ .ఆ జ
ం (AINRC)
3. డ త ఉద న
కజగం ( ఎం )
4. ప మక క
( ఎం )
20. పం 1. మ అ ద
( రం )
2. ఆ ఆ
(ఎఎ )
21. జ య
(ఆ ఎ )
22. ం 1. ం
ఫం (SDF)
2. ం ం ం
(ఎ ఎం)
23. త ళ 1. ఆ ఇం అ ం ఆ
ద డ
1146
కజగం (ADMK)
(AIADMK)
2. డ ఉద న
కజగం ( ఎం )
3. Nagara
ద డ కజగం
( ఎం )
24. లం ణ 1. ఆ ఇం మ -ఇ-
ఇ
(ఎఐఎంఐఎం)
2. లం ణ ష
స ( ఆ ఎ )
3. శం
( )
4. వజన శమక ం
ం
( య ఆ )8
25. ర స పజ
ఫం ర (IPFT)
26. ఉతర 1. య ద ం పం
ప (ఆ ఎ )
2. స
(ఎ )
27. ప మ ం 1. ఆ ఇం ర లయ
(AIFB)
2. ప తక & క
ష
(ఆ ఎ )
ప క 69.4 జ య ల ఏ ( లక రం)
క.సం. నం సంవత రం
(సం కరణ) ణం
1. ఇం య షన ం (INC) 1885
1147
2. మ అ ద (SAD) 1920
3. క ఆ ఇం ( ఐ) 1925
4. జ & షన 1939
స శం ( ఎ )
5. ఆ ఇం ర (AIFB) 1939
6. ప తక ష 1940
(ఆ ఎ )
7. ఇం య య ం 1948
(IUML)
8. డ ట కజగం 1949
9.
(ఎం షన
)
ఫం (MNF) 1961
10. మ ష మంత 1963
( )
11. క ఆ ఇం 1964
( )( ఎం)
12. వ న (ఎ ఎ ) 1966
13. ం న 1972
(MPC)
14. రం ( ఎంఎం) 1972
15. అ ల రత అ డ 1972
కజగం (ఎఐఎ ఎం )
16. రళ ం (ఎం) ( ఇ (ఎం)) 1979
17. ర య జన ( ) 1980
18. శ ( ) 1982
19. బ జ స ( ఎ ) 1984
20. అ గణ ప ష (AGP) 1985
21. ఆ అ చ 1987
(PPA)
22. స (ఎ ) 1992
23. ం క ఫం (ఎ ఎ ) 1993
1148
24. య ద (ఆ ఎ ) 1996
25. రం షన (ZNP) 1997
26. య జన ద (ఆ ) 1997
27. జన ద ( ) 1997
28. ఆ ఇం తృణ ం 1998
(AITC)
29. ఇం య షన ద (INLD) 1998
30. జ 1999
క ( )
31. జన ద ( )( ( )) 1999
32. జన ద ( క) ( (ఎ )) 1999
33. షన ం (ఎ ) 1999
34. జనశ (ఎ ఎ ) 2000
35. లం ణ ష స ( ఆ ఎ ) 2001
36. ఫం (ఎ ఎ ) 2002
37. ఆ ఇం క ఫం 2004
(AUDF)
38. ద డ 2005
కజగం ( ఎ )
39. మ ష నవ న 2006
(ఎంఎ ఎ )
40. రం 2006
(ప ంత ) ( ఎం - )
41. స ఫం 2009
ర (ఐ ఎ )
42. వజన క 2011
ం ( య ఆ )
43. ఆ ఇం ఎ ఆ ం (AINRC) 2011
44. ఆ ఆ (ఆ ) 2012
45. షన (ఎ ) 2013
46. య సమ 2013
1149
(RLSP)
47. ం ం (ఎ ఎం) 2013
48. ర (ఎ ) 2016
49. జన ం ఛ గ h ◌్ 2016
(JCC)
50. క ఫం ( ఎ ) 2017
51. షన క 2018
(ఎ )
52. య (ఆ ఎ ) 2018
1. ఎ ం మ
ప క ,మ ట కన మ బ ఉ .
2. ఎ కల న షన ప రం
రత శం క ష 15 వ , 2019 మ 1 సం
ఏ , 2019.
3. రజ : రత శం ం వ వస, ఆ స ,
4, నం 12 ( ంబ , 1964), 1–18.
4. ఎ కల ( జ ష మ ం )
ఆర , 1968, ఎప క సవ ం న .
ఈ ఉత సవరణ 2011 జ ం .
5. ఐ .
6. న చన 2 డం .
7. ఎ కల న ష ప రం
రత శం క ష 15 వ , 2019.
8. ఐ .
1150
70 ం య ల త
అత ద సంఖ ం య ల ఉ ఒక
T అ
ర య జ య వ వస క ఖ న లకణం.
క, ష మ
ల ర య జ
య. త సందర ం ఇ
లక త ంచ
ఎ వ
క ఉ
రం
సం ర జ ల గం.
1151
ం య ల లక
ం య క లక ం :
1. ఇ రణం ఒక ష షం ప ం
ంతం. ఎ కల వరం ఒ ం ప తం.
2. ఇ ం యప జ ల వ క ం మ తన ం
ప క ంస క, మత, స హం.
3. ఇ ప నం క వన ల వ సంబం ం న
ధర లఆ మ ండ అసంతృ సంర ంచడం
ష, లం సంఘం ంతం 1 ఆ రం .
4. ఇ క ం య సమస ల దృ ం మ సంగ ంచడం లక ం ం
ష జ య అ రం. ఏ వం
ంద ప స ంచం మ యం ంచం .
5. ఎ వ ం య స యంప ప సం జ య క ఉం
ఇం య య 2.
1152
ం య ల వ కరణ
రత శం ధ ం య ల వ క ంచవ
ం వ :
1. ం య ఆ రం ఉన ం య
సంస . మ అ ద ,
షన న , ఎం , ఎఐఎ ఎం , శం, వ
న, అ గణ ప ష , షన ఫం , రం
మ ద న .
2. అ ల రత దృక క ఉన ం య
షనయ ఎ దకల, ఆవరంఇం . ఉ రహరణ , వ ర షన
ష ,స , షన ం
3. భజన ఏర న ం య
య . ఉ హరణ , బం ం , ర య
ం ద , ఉత ం , రళ ం , లం ణ
ప స , జన ద , య జన ద , జన
,స జన , సమత , తృణ
ం , య ఆ ం మ ద న .
4. వ గతం ఏర న ం య
య ఆకర య న వ త ం ఆ రం . ఈ
వ గ క ం న మ అ స ల కం.
జన ,హ ,
చ ం , ం ( )మ ద న .
1153
ం య ల దల
ం య లఆ బ ళ ర ఉ
రత శం . ఇ ం ధం ఉ :
1. ర య స జం క ంస క మ బ ళత ం.
2. ఆ క అస నత మ ం య అసమ ల త
అ వృ .
3. ం ల ప కం ర ంచ క
తక ర ల రణం ం .
4. పద నమ ల స భం మ ర యడం
జ ం .
5. ం య ఆ ంకల ర డం య జ ల ఫల ం.
6. ష ఆ రం ల నర వ కరణ.
7. ం య య ల ఆకర య న వ త ం.
8. ద ల కన .
9. ం ర ల ం క ంచడం.
10. ంద బల న ప పక క వడం.
11. జ య ప య లం మ మతం త.
12. జన స ల ప కరణ మ అసంతృ .
1154
ం య ల త
ం అం ం య త ం
రత జ :
1. మం లన మ ర న అం ం
ం య ప త ం.
2. ఒక ఆ ప స
శం వ వస మ ఆ పత ం ంచ ం
ం 3.
3. పకృ మ బల న ప
ంద- ష సంబం ల. మధ - ష ం ఉ కత ం
సంబం మ ఎ వ స యంప ప మం సం ం
ంద యకత ం క అవస ల మ ంత ప స ం ం ం
ం యన 4.
4. జ ల మ ంత మ ప దరణ ం
జ యప య నడం మ ంత స త న
గ 5.
5. ం ం ఓటర ఎం క స తం
ర ంట మ అ ం ఎ క . ఓట ఓ యవ
ఆస త ంచడ లక ం ఉన సం
ష ం / ంతం.
6. జయ త ం
పజ మ జ ల ఆస . వ
ంట ఆక ం క ం య సమస ల దృ టం
పజల దృ .
7. యంతృత ర ల వ కం ఒక అం ం
ంద ప త ం. లక ం వ ం
సమస ల ందం మ ఆ ప బలవంతం ం
పయ నం మ ంత స కం ఉం
సంఘరణ ప రం6 .
8. జయవంతం వ గణ య న కృ
ర ంట ప మం క ప . ర ంట
ప మ ం, ట ఉం , ఉం
రం ఉం లక, మ ం య
ఉండటం ఈ
మ త ం
ందం ప పక 7 .
1155
9. పక త త బ రతం యడం జయం ం

మకం మ లం గవర
మం , ఆ యడం మ ల జ షన
ష ప ప లన8 .
10. సం ర జ ల గం రంభ న త త, ం య
య జ ఖ న త ం .
వద ఏర న సం ర ప ల
ందం మ య ల అ పం ం 9 .
1156
ం య లప యక వడం
అ ,ం య త ప ల అం ఉ
.ఇ ం ధం ఉ :
1. ం యప జ ల ఎ వ నతఇ
య ప జ ల కం . రక ం
ఇ న నం క మ ప
య సమస ల ప రం.
2. ం యత, - జం, దం,
మతతత ం మ జన దం అడం
య స క త.
3. అంత ష ప రం సం ధతవ
, అంత - ష స హ మ ఇతర అంత -
ష సమస .
4. అ , స పక తం, అ న దం క ఉ
మ అ గం ఇతర
స త ంచం .
5. ప దరణ ం న పథ ల ఎ వ దృ మ
ఎ కల వ స ంచ మ బ తం య చర .
ఇ ష ఆ క వ వస ప లం ప తం ం
అ వృ .
6. రయం వడం ం య ర వ
ందం సం ర ప త ం న పకల న.
తమ ండ క బ ఉం ల ంద యక బలవంతం 10
.
1. ఎ.న ప లన
, .మ శర , ఎ , న జం ఇ ఇం -ఎ
లం ణ అధ యనం, ప ష , Delhi ◌ి ,
1979, 87-88.
2. , ఆ , ఆ ఇం ఫ ఇం ం ,
ండవ ఎ ష , ం వ ,
ం , , 1993, . 89.
3. రత జ ం , ఆ , ం య :ఎ
.భ గ ,ఎ .మ , . (Eds) ం య
1157
రత శం జయ , ESS ప ష , Delhi ◌ి , 1988,

1–16.
4. ఐ .
5. ఐ .
6. , ఆ , న ఆ ఇం య గవర ం మ
జ , ండవ ఎ ష , ం ప ష
, Delhi ◌ి , 1990, . 865.
7. ఐ .
8. ఐ .
9. ఈ షయం మ వ ల సం, అ యం 75 డం .
10. ఐ .
1158
71 ఎ క
ఎ కర సం
ంగం XV 324 ం 329 వర ఉన
ఎ కల వ వస సంబం ం ఈ ం బంధన
శం:
1. ంగం (ఆ క 324) స తంత సం అం ం
తం , యం ఉం ఎ కల సంఘం
శం ఎ క . ప ం ం కశ,
ర ం ఎ కల శ మ పవరన,
ష సనసభ , ష ప లయం మ లయం
ం క ష 1 ఉంచబ ం . ప తం,
ఈక ష ఖ ఎ కల క షన ఉం
మ ఇద ఎ కల క షన 2 .
2. ప ఒక ఒ రణ ఓట ఉం
ర ం ఎ క సం క జకవరం మ
ష సనసభ . ఈ ధం , ంగం ర ం
మత ధ వ వస మ ప క
శం క భజన న ఓట .
3. ఓట ర ఏ వ అన
మతం, , లం, ంగం త .
ఇం , ఏ వ అ ఏ ప కత ర బడ ర య
మతం ఆ రం త ఏ జకవ అ ఓట ,
, లం ంగం ఏ . అం వలన, ంగం ఉం
ఎ కల షయం ప స నత ం
ం .
4. సభ, ష అ ం ల ఎ క
వ జన ం ఆ రం ఉం . అం వలన, ప వ
రత శ మ 18 సంవత 3 సంవత ల వయ , ఉం
అత అన క ఎ కల ఓ హ ఉం
ంగం బంధనల ప రం న ఏ చటం
త న సనసభ ( ర ం ష సనసభ)
1159
సం, అస ష న మన , రం
అ చట ద న అ సం 4 .
5. ర ం అ ష ల సంబం ం బంధన యవ
ర ం మ ష ఎ కల సంబం ం న
ఎ కల లత స సనసభ
జకవ ల ష మ అ ఇతర ష
తన ం భదపరచ అవసరం.
6. ష సనసభ రవం బంధన యవ
ష సనసభల ఎ కల సంబం ం న అ ష ల
ఓట మ ఇతర అ త స
ం భదపరచ అవసర న ష . ,
ష ల త స యం క ంచగల
ర ం ప వ ం .మ ట లం , త యగల
ర ంట చ అ బంధం ఉం ం మ భ య .
7. ంగం ఏ చ సంబం ం న అ పక ం ం
జకవ ల ష ట ం
అ వం జకవ ల ఏ ప ంచ .
పర వ నం , ష న ఉత
క ష న అ ం మ స య
.
8. ఎ క జరగవ ంగం ం
ర ం ష సనసభ ప ం తప
అ వం అ రం మ సమ ం న ఎ కల ష
త న సనసభ అం ం న పద .
1966 ం , ఎ కల ష ల ప ంచద న
ఒంట . , అ అ రప ం వద ఉం
ఒంట .
ఆ క 323 త న సనసభ ( ర ం అ రం ఇ ం
ష సనసభ) సం న ఏ
ఎ కల .ఇ న ం సం అం ం
అ య ల అ ర ప (ప క ల అ తప
అ వం ల ం క అ ర ప ). ఇప వర ,
అ వం న ంచబ ం . ఇ ఇక డ గమ ం
చంద ంగ దం. పర వ నం ం, ఎ ఈ షఉం పక ం ం
5 (1997),
ఎ కల న ంచబ ం , రయం ం ఒక జ ఉం
.
1160
ఎ కల యం ంగం
ఎలక క ష ఆ ఇం (ఇ ఐ)
రత ంగం ఆ క 324 ప రం ఎ క
రత క ష ప ం ం కఅ క ఉం ,
కభ ఎ క ర ం శమ యంతణ
మ ష సనసభ . క ఎ కల క ష
రత శం స ల సంఘం, ఒక ఖ ఎ క
క షన మ ఇద ఎ కల క షన . క అధ
రత శం ప న ఎ కల క షన మ ఎ కల య ం
క షన .
ఎల ర ఆ స ( ఈఓ)
ఒక ష / ంద త ం ఖ ఎ కల అ అ రం ఉం
ష / ంద త ంతం ఎ కల ప ల పర ంచడం
తం పర కణ, శ మ యంతణ
ఎ కల సంఘం. రత ఎ కల సంఘం
ష ప తఅ ం య ం
/ ంద గం ఖ ఎ కల అ సంప ం
ఆ ష ప త ం / ంద త ంత ప లన.
ఎ కల అ ( ఇఓ)
క ప ం ం , శమ యంతణ బ ఉం ం
ఎ కల అ , ఎ కల అ పర
ఒక ఎ కల ప . రత ఎ కల సంఘం
ష ప తఅ ం య ం
ఎ కల అ ష ప త ం సంప ం .
ట ం ఆ స (ఆ ఓ)
ర ంట అ ం ట ం ఆ స
ఎ కల ర ంచ జకవరం ధ త వ ం
ర ంట అ ం జకవరం. ఎ క
రత క ష ఒక అ ం య ం
ప ట ం ఆ స ప తం క అ రం
సంప ం ల అ ం మ ర ంట జకవ ల
ష ప త ం / ంద త ంత ప లన .
అదనం , రత ఎ కల క ష ఒక య ం
1161
ప అ ం ఎ వ మం అ ం ట ం అ మ
ట ం అ స యం య ర ంట జకవ
క పవరన సంబం ం అత లప
ఎ క .
ఎల ర ష ఆ స (ERO)
ఎల ర ష ఆ స ధతవ
ర ంట / అ ం సం ఓట లత
జకవరం. రత ఎ కల సంఘం, సంప ం
ష / ప త ం , ఒక అ య ం
ప తం కఅ ఎ కల న
ఆ స . అదనం , రత ఎ కల క ష య ం
స యం య ఒక అంతకం ఎ వ అ ం ఎల ర ష అ
ఎల ర ష ఆ స తన ల ప
ఓట లత / న మర షయం.
ం ఆ స
ం అ ల సహ రం ం అ
ం ందం ర ం . ఎ కల అ
ం ఆ స మ ం అ ల య ం .
ంద త ం ల షయం , అ ం మ
ట ం అ .
ప ల
రత ఎ కల క ష అ ల ం
ర ంట మ అ ం ప ల ప తం
జకవ . ఈ ప ల ధర 6:
1. రణ ప ల : క ష జనర య ం
క త న పవరన ంచ త న సంఖ ప ల
ఎ క .ఈప ల తం ప ంచమ ర
ఎ కల ప య క ప దశ ఉ త మ ంచ
య నఎ క .
2. వ య ప ల :ఖ ప ల
దగర ఉంచ ంద ప త వల య
అభ ల ఎ కల వ యం డం
ఓటర ఎ వం రణ ఇవ ద ం ం
ఓ హ ం తం ఎ కల ప య.
3. ప ల :క ష ఐ ఎ అ ల య ం ం
బ ష, ప ల
1162
అవసర న ట జకవరం క తత ం .
బలవంత సరణ, చ సంబం ం న అ ర క ల పర
మ ఆర ప మ మ మధ సమన యం
ఉ తమ య న ఎ కల ంచ ప లన.
4. అవ హన ప ల : 16 వ ద
సభ ఎ క (2014), క ష ంట హ ం ం
అవ హన ప ల సమరవంతం మ సమరవంతం పర
త ఎ కల ప య ర హణ,
ప నం ఓట అవ హన మ స సంబం ం .
అవ హన ప ల ల ప ంచ హ
ఎ కల యం ంగం వం న సం ప న క ం
ఎ కల ప య పజల గ మ ం అంతరం
ఖ ం ఓటర ఓ ం షయం . పర
RP చటం 1951 క ధ సంబం త అం మ
వద క ష ం న యం ం గమ ంచం
' ' సమస త యడం .
5. అబర : జనర అబర ,
క ష ప ంచ అబర ర య ం
ఎం న ష న ం న ం
ష . ంద ప త ం ం ఎ ం /
ంద ఎ అ . అబర వద BMF ధృ క ం
ం ం మ రం ం అ ధృ క ంచం
ం. ం షన ర క ల గమ
ం ర వర న
మ EVM మ ఇతర ం ప య
క ష కఅ చనల ంచ ప
ం మ ం త క బ ఉం
ఏ ం . జనర అబర ర
ం క ష ం , ఏ ఉం , ం న
ం ష .
6. స యక వ య ప ల : అదనం
వయప ల ,అ ం వయప ల
ప అ ం అంద ఉం య
ప న ఎ కల ప ర సంఘటన యబ మ
ఎ కల గ ంట జర .
1163
ఎ కల ప య7
ఎ కల సమయం
కభమ ప ష సనసభ ఎ క
అంత ం లవక ప ఐ సంవత ల ఒక జర .
ష ప కభ ర ర క ఎ కల లవవ
ఐ , ప త ం ఇక ఆ ంచ క
క భ సం, మ ప యం క
నం వ ప త ం అం ఉం .
ఎ కల
ఐ ళప న , సనసభ ఉం
ర యబ ం మ తఎ క ఎ క అ వబ
ఎ క ర ంచ యం ం క ష అమ ం .
ఆ కం ఎ వ ఉండ ద ంగం ం
ర న క భ వ ష మధ ల
త సభ వడం, బ ఎ క
అంత .
క ష రణం ఎ కల పక ం
అ ల ం ఒక ప న క ల స శం
ప
అభయ చలనంమ జయబ
య ం . ంట రదరఅమ
కత ం సం వపవర య వ
అ వం పకటన త త.
ఎ కల అ కప య ష రంభమ ం
స ల ఎ వ ఓటర ష a
. ష న ంట , అభ రం ంచవ
న ట ం జకవ ష ఖ
య . ట ం ఆ స ప ం
వ న త త సంబం త జకవరం
ఒక రం త త. అ అభ యవ
ం ం ం లగం
ప లన. అభ జ ల క సం ం గ
క అస ం ప రం.
రక ల క ర న ప ణం మ
ఓటర ప ణం, ం అ క ల జ ం
య ఎ కల . ం సం ప క ర ంచబ ం మ
1164
ప జకవ సంబం త ఫ పక ం
ట ం ఆ స .
క ష స ల సంకలనం ం
ఎ బ ,త న ష ం
సభ క ంగం. ఎ కల ప య జ ం
మ ష ప , క భ షయం , మ
సంబం త ల గవర , ష స ల షయం ,
స ల ర ంచ ఇళ స శపరచవ .
అభ ప ణం యడం మ సభ త ం ందడం అవసరం
ఎ కల అ రం ం న అ ం ధృ కరణ
క ష . ఏ ప క ఎ కల , అ రం క న వ
ప నం , ట ం ఆ స మ అ ం ట ం
జకవ అ . ఒక అభ షయం ప తం
రణ ర ంధం , ప ం ం ం
అత ఉన ర ంధ రం క ం ం
ప తం అ వం ర ంధం ఉం
ప ణ రం. మ ఒక అభ షయం ఆ ప మం ప తం
అ గం ఇతర ర ల వల, ద
ఆ ప ధత ప ం ం ం ద
అత జ వడం అ ధం అ రం. ఒక అభ బయట ఉం
రత శం, రత య క షన త త
అత అ రం ం న ల ప ణం / ధృ కరణ ర ంచవ .
అభ , వ గతం , ప ణం న అవసరం ఉం
తన ష ప ల సమ ం న ంట ధృ కరణ
మ ఏ సందర ం ప కం త త
ప లన 8 .
ఎ కల ప రం
ఈ ప రం జ య ం న లం
అభ మ దనల ఒ ం ల
పజ తమ అభ మ ల ఓ య . అభ
ట ం అ షన ల పం ంచబం , పఒక రం క సమయం ఇ .ఇ
ంశం త త ఆర రస ంచబ ం . అ
ష వ న ం అభ ఉపసంహ ం వ
ప ం .అ క ప రం క సం ం ఉం ం
1165
అభ ల ం ంచడం ం , మ
ం య 48 గంటల ం అ కం ం .
ఎ కల ప రం సందర ం , జ య మ
అభ డ క క బ ఉం ర
A ఆ రం ఎ కల సంఘం ం ం న పవరన
జ య ల మధ ఏ యం. డ ప ం
జయ మ అభ ఎ స త రదర
ఎ కల ప రం తమ ర ం .అ
ఎ కల ప ఆ గ కర న ర ంచ ఉ ంచబ ం
జయ మద ల మధ ఘరణ మ
మ ప ర లం ం భదతల ంచ మ
ఆ త త, ఫ పక ం వర . డ
అ ర రదర ల ందం ం
ఒక తం ర ంచబ ంద ంచ షం
అ ర ఉప ం న ఏ రణం ఇవ బ ం
ఎ కల ప ర ప జ ల సం అ క నం9 .
ఎ క వబ న త త, ల
ఎ బ అమ ల ం న రక ల వ ం
ప త ం, య లబ మ ఫ
పత మ య . అల
మ సమస ల ర ం ందం మ ంచం మ కరప మ
సర ఓటర పం . మ స ఎక డ
అభ మద ల ఒ ంచ , య మ ఉ హపరచ పయ ,
మ పత ల రస ంచడం, జకవ జ ం .
వ గత జ మ సంస రణ క యబడ
జకవరం క డ మ డ ప ం అభ
ధ నంత ఎ వ మం మద ల ప తం య పయ ంచం .
ం
ం రణం ల ల జ ం
జకవ , భద ద ల మ పర కణ రం ంచ
ం భదతల ఉంచ మ ఓ ం సమయం ంచ ఎ క
ఎ క య న .
ప మ
అభ ల ష ర న త త, ప
అభ ల ట ం ఆ స మ ప త
ంచబడ . ప ర ంచబడ
అభ (ఎ కల సంఘం ం న షల ) మ
1166
ప అభ ల ం న . క అభ
ం ం న ల ంచబడ .
ఓ ం నం
ఓ ం రహస . ం ం రణం ఏ యబడ
ఠ ల మ క వం ప త సంస .
ఓ య నంత ఎ వ మం ఓటర ఎ యం
ం ందం ఉం ఎ కల సంఘం పయ ం
ప ఓట ం టర రం , మ ం ం
1500 మం ఓటర వ వహ ం . ప ం
ఎ కల క సం ఎ గంట ష ఉం ం .
ం ష ప ం న , ఓట వ కం త
ఓట 10 , మ ప ం ం . ఓట ఓ
ప రబ ం స పం ంచడం
తన న న అభ క హ ం, పద ంచబ న పల
ం ష కం ం . ఓట అ ం
తం మ ం
ం ఆ స మ అభ ల ం ఏ ంట కణ.
ఈ ం నం పర అవ ల ం
రహస ం ం ందం ం బయట యడం ఉండక వడం
ఉంచం .
1998 ం , క ష ఎ వ ఎల డకం
ల బ ఓ ం యం (EMV ). 2003 , అ
EVM ల ఉప ం ఎ క మ ఎ క జ . త ంచబ ం
ఇ , EVM ల త ఉప ం ల క ష త క రయం ం
2004 క భ ఎ క . 1 య EVM
ఈ ఎ కల ఉప ంచబ ం .
ఎల ఓ ం యంతం
ఎల ఓ ం (EVM) ఒక రణ ఎల ప కరం
ప మ ల నం ఓట య ఉప
సంప య ఓ ం నం ఇంత ం ఉప ం . ప జ
ంప య ప / వ వస EVM క
ఇక డ ఇవ బ ం :
(i) ఇ ల మ సం స ద న ఓట అవ ల ం ,
అ క సంద , ల ల ర మ
ఎ కల ష .
(ii) ఇ ఓట ం ప య కం గం ం
సంప య వ వస.
1167
(iii) ఇ ఉప ం న త ప వర త ం
ప య ప వరణం ద సంఖ ట ఆ యడం
హ ర క.
(iv) ఇ దణ వ ( ) ఒక త త ం
ప ం ష ప అవసరం11 .
ఎ కల పర ం
ఎ కల సంఘం ద సంఖ ప ల ల య ం
ప రం సరళం ర ంచబ ంద మ పజ
ఎం మన
ప అభ ఓ యతం త ఉ తంం. ఎ కల వ యం ప ల
ఎ కల ఖ ం .
ఓట ం
ం నత త, ఓ ంచబడ
య ం న ట ం అ మ ప ల ల పర కణ
ఎ కల సంఘం. ఓట ం న త త,
ట ం ఆ స అభ ఎవ పక
అత క సంఖ ఓ ఇవ బ , త మ
జకవరం సంబం తవ ల ఇ న
.
కభ ఎ క ద -గత-
ఎ కల వ వస. శం ం
జకవ అ వబ క ం మ ఓట
అభ ఒ క ఓ యవ , త
గ షఓ ం న అభ .
ష అ ం ల ఎ క ఒ ధం జ
సభ ఎ కల , మ య
ఒ స ల జకవ భ ంచబ మ ద
గత- -ఎ కల వ వస ఉప ంచబ ం .
ప ర ర కరణ
ఎ కల ధ నంత రదర కత వ
ప య, త మ క క
ప త న ంచ బ ఉన ప , ఎ కల కవ యం
ఓ . వ ల ం ప ంచ ప క ఇ
ప యమ ం ం ళ కవ య ష
సవ ఓట ం .
1168
ఎ కల ష
ఏ ఓట అభ అత ఆ ఉం ఎ కల ష ఖ యవ
ఎ కల సమయం ష వరన జ ంద . ఒక ఎ క
ష ఒక రణ , ఒక ప గ ంచబ ం
ఇ తం జకవరం. ఎ కల ష
ప యం ఉన ష పయ ం ం , మ సమ ంచగ
ఆ జకవరం ఎ కల న దరణ ం .
ప క 71.1 క భ ఎ కల ఫ
జనర ( జ ) నఎ ట
ఎ క
(సంవత రం)
ద (1952) 489 ం 364, క 16,
ష 12, ఎం 9, జన
సం 3.
ండవ 494 ం 371, క 27,
(1957) పజ ష 19, జన సం
4.
డవ (1962) 494 ం 361, క 29,

స తంత 18, జనసం 14,
పజ ష 12, ష 6.
520 ం 283, స తంత 44,
(1967) జన సం 35, ఐ 23, ఎం
19, స క ష 23, పజ
ష 13.
ఐదవ (1971) 518 ం 352, ఎం 25, ఐ
24, ఎం 23, జన సం 21,
స తంత 7, ష 5.
ఆరవ (1977) 542 జన 298, ం 154,
ఎం 22, ఐ 7, ఎఐఎ ఎం 18.
ం 542 ం 353, జన ( క)
(1980) 41, జన 31, ఎం 36, ఐ 11,
ఎం 16.
ఎ (1984) 542 ం 415, 28, ఎం
22, ఐ 6, జన 10, ఎఐఎ ఎం
1169
12, 2.
దవ (1989) 543 ం
197, జన ద 141,
86, ఎం 32, ఐ 12,
ఎఐఎ ఎం 11, 2.
పదవ (1991) 543 ం 232, 119, జన
59, ఎం 35, ఐ 13,
13, ఎఐఎ ఎం 11.
పద ండవ 543 161, ం 140, జన
(1996) 46, ఎం 32, ఎం ఎం 20,
ఎం 17, ఎ 17, 16, ఎ ఎ
15, ఐ 12, ఎ 11.
ప ండవ 543 182, ం 141, ఎం
(1998) 32, ఎఐఎ ఎం 18, 12, ఎ
20, సమత 12, ఆ 17.
పద డవ 543 182, ం 114, ఎం
(1999) 33, 29, ఎ 26, ( ) 20,
ఎ ఎ 15, ఎ 14, ఎం 12,
10, ఎఐఎ ఎం 10.
ప గవ 543 ం 145, 138, ఎం
(2004) 43, ఎ 36, ఆ 24, ఎ 19,
ఎం 16, వ న 12, 11,
ఐ 10.
ప నవ 543 ం 206, 116, ఎ 23,
(2009) ఎ 21, ( ) 20, తృణ
19, ఎం 18, ఎం 16, 14,
వ న 11, ఎ 9, ఎఐఎ ఎం
9, 6, ఆ ఎ 5, ఐ 4, ఆ 4,
SAD 4.
పద రవ 543 282, ం 44,

(2014)
ఎఐఎ
20, వ ఎం
న 18,37, తృణ16, ఆ34,ఎ
11, ఎం 9, య ఆ ం 9,
ఎ 6, ఎ 6, ఎ 5, ఆ 4,
RJD 4, SAD 4.
ప డవ 543 303, ం 52, ఎం
1170
(2019) 23, తృణ 22, .ఎ .ఆ

ం 22, వ న 18,
( ) 16, 12, ఎ 10, ఆ ఎ
9, ఎ 6, ఎ 5, ఎ 5.
ప క భ జనర త త ప క 71.2 ప నమం

ఎ కల
జనర య ప న మం
ఎ క
(సంవత రం)
ద (1952 *) ఎ , ఐ, ఐ, ఎ ఎ జవహ (15 వ
(MG), FBL (RG), HMS, ఆగ , 1947 ం 27, ,
INC, KLP, KMPP, RCPI, 1964)
ఆ ఆ ,ఆ ఎ ,ఎ ఎ ,ఎ
ండవ ఎ , ఐ, ఐఎ , ఎ -do-
(1957)
డవ (1962) ఐ, ఐఎ , ఎ , ఎ ,-do-
SSP, SWA
నం (27 వ
1964 ం 9 వర ,
1964)
బహ (9 వ
, 1964 ం 11 వర
జనవ 1966)
నం (11 వ
జనవ 1966 ం 24 వర
జనవ , 1966)
BJS, CPI, CPM, INC, మ ఇం ం (24 వ
(1967) ఎ ,ఎ ఎ ,ఎ డ ఎ జనవ 1966 ం 24 వర
1977)
ఐదవ (1971) BJS, CPI, CPM, INC, -do-
NCO, PSP, SSP, SWA
ఆరవ (1977) BLD, CPI, CPM, INC, (24 వ

NCO , 1977 ం 28 వర ,
1171
1979)
చర ం ( 28
1979 ం జనవ 14 వర
1980)
ం ఐ, ఎం, ఐఎ (ఐ), ఐఎ మ ఇం ం (14 వ

(1980) ( ), ఎ , ఎ (ఎ ) జనవ 1980 ం 31 వర
అ బ , 1984)
ఎ దవ , ఐ, ఎం, ఐ ఎ
ం (31 వ ,
(1984) INC, JNP, LKD అ బ , 1984 ం 2 వ
ంబ , 1989)
దవ (1989) , ఐ, ఎం, ఐ ఎ శ ప ం
(ఎ ఎ ), ఐఎ , , ఎ (2 ంబ , 1989 ం
( ), ఎ ( ) 10 నవంబ , 1990)
చంద ఖ (10 వ
నవంబ , 1990 ం 21 వర
, 1991)
పదవ (1991) , ఐ, ఎం, ఐ ఎ నర ం
(SCS), INC, JD, JD (S), (21 1991 ం 16 వర
,ఎ 1996)
పద ండవ AIIC (T), BJP, CPI, CPM, అట
(1996) INC, JD, JP, SAP (16 1996 ం 1వ వర
, 1996)
డ (1 సం
, 1996 ం ఏ 21 వర
1997)
ఇంద (21 వ
ఏ , 1997 ం 19 వర
, 1998)
ప ండవ , ఎ , ఐ, ఎం, అట
(1998) INC, JD, SAP (19 , 1998 ం
22 , 2004)
పద డవ , ఎ , ఐ, ఎం, -do-
(1999) INC, JD (S), JD (U)
ప , ఎ , ఐ, ఎం, క హ ం
1172
(2004) INC, NCP (22 2004 ం 22 వ వర

2009)
ప నవ , ఎ , ఐ, ఎం, క హ ం
(2009) INC, NCP, RJD (22 2009 ం 26 వర
2014)
పద రవ , ఎ , ఐ, ఎం, న ంద (26 వ
(2014) INC, NCP 2014 ం 30 వర
2019)
ప డవ ఎ , , ఐ, ఎం, న ంద (30 వ
(2019) INC, NCP, AITC 2019 ం ఇప వర )
* 1952 అ ల రత ప కన 14 ం ం న ఉ
ఎ క . ద ర క ఎ కల త త, 4 ఉ
య ంచబ ం (ఇం య షన ం , పజ
ష ,క ఆ ఇం మ ఆ ఇం ర య
జన సం ) 1953 .
లం: ఎ కల గ ం - (2015), ఎ క
క ష ఆ ఇం , 118-120.
ప క 71.3 క భ ఎ కల నడం
జనర సంఖ ఓట ఓట మ - సంఖ
ఎ క అభ ( య ) బయట ం
(సంవత రం) ( తం) ష
ద (1952) 1,874 173,21 45.7 1,96,084
ండవ 1,519 193,65 45,74 2,20,478

(1957)
డవ (1962) 1,985 217,68 55,42 2,38,244

2,369 274,60 61,33 2,67,255
(1967)
ఐదవ (1971) 2,784 274,09 55,29 3,42,944
ఆరవ (1977) 2,439 321,17 60,49 3,58,208
ం 4.462 363,94 56,92 4,34,442

(1980)
ఎ దవ 5,493 400,10 64.1 5,05,751
1173
(1984)
దవ (1989) 6.160 499.00 62.0 5,89,449
పదవ (1991) 8.699 514,00 61.0 5,94,797
పద ండవ 13.952 592,57 57,94 7,66,462

(1996)
ప ండవ 4.750 605,58 61,97 7,73,494

(1998)
పద డవ 4,648 605,88 59.99 7,75,000

(1999)
ప గవ 5.435 671,00 57,86 6,87,402

(2004)
ప నవ 8.070 713,77 58.4 8,34,944

(2009)
పద రవ 8.251 834,08 66,44 9,27,553

(2014)
ప డవ 8.026 910,51 67.4 10,36,295

(2019)
ప క 71.4 క భ ఎ కల మ ళ
రణ ఎ క (సంవత రం) ఎ న
ద (1952) - 22
ండవ (1957) 45 27
డవ (1962) 70 34
లవ (1967) 67 31
ఐదవ (1971) 86 22
ఆరవ (1977) 70 19
ఏడవ (1980) 142 28
ఎ దవ (1984) 164 44
దవ (1989) 198 27
పదవ (1991) 325 39

పద ండవ (1996) 599 40
1174
ప ండవ (1998) 274 43
పద డవ (1999) 284 49
ప (2004) 355 45
ప నవ (2009) 556 59
పద రవ (2014) 668 62
ప డవ (2019) 724 78
ప క 71.5 క భ ఎ కల ఖ
రణ ఎ క (సంవత రం) ఎ కల ఖ
క ష ( ట )
ద (1952) 10.45
ండవ (1957) 5,90
డవ (1962) 7.81
లవ (1967) 10.95
ఐదవ (1971) 14,43

ఆరవ (1977) 29,81
ఏడవ (1980) 37,07
ఎ దవ (1984) 85,51
దవ (1989) 154,22
పదవ (1991) 359,10
పద ండవ (1996) 597,34
ప ండవ (1998) 626,40
పద డవ (1999) 900,00
ప (2004) 1100,00
ప నవ (2009) 1483,00
పద రవ (2014) 3426,00
ప డవ (2019) NA
1175
ప క 71.6 అ దమ అ న( ం ల ) కభ
ప రణ ఎ కల జకవ (2004)
క.సం. జకవరం ష ం / UT ల ం (చ.
నం )
I. అ ద
జకవ
1. లడ జ & 173266.37
2. ర జ 71601,24
3. క జ 41644,55
4. అ చ అ చ ప 40572.29
5. అ చ ఈ అ చ ప 39749.64
II. న
జకవ
1. ం .◌ి ం నఎ 10,59
2. క ప మ ం 13,23
3. ం మ ష 13.73
4. ం ంట మ ష 18.31
5. Delhi ◌ి సద .◌ి ం నఎ 28,09
ప క 71.7 అ దమ అ న (ఓట ) కభ
పద రవ ర క ఎ కల జకవ (2014)
క.సం. జకవరం ష ం/ తం సంఖ .

నం ఆ
ఓట
I. అ ద జకవ
1. మ లం ణ 29,53,915
2. ఘ ఉతర ప 22,63,961
3. ంగ క టక 22,29,063
4. ఉ ఉతర ప 21,10,388
5. .◌ి .◌ి ం నఎ 20,93,922
1176
II. న
జకవ
1. లక లక 47.972
2. మ & మ & 1,02,260
3. లడ జ & 1,59,949
4. & నగ హ & నగ 1,88,783

హ
5. అండ & అండ & 2,57,856
ప క 71.8 ఎ కల సంబం ం న ఒక
ఆ క నం. ష
324. పర కణ, శ మ యంతణ
ఎ క ఎ కల ఇవ బడ
క ష
325. ర ర అన ఉండ ఏవ
ప క, ఓట ల
మతం, , లం ంగ ప కన
326. పజల సభ మ ఎ క
ల సనసభ
వ జన ఓ హ ఆ రం
327. ర ం అ రం క ంచడం
సనసభల ఎ కల రవం
328. య ఒక ష సనసభ క శ
అ వం ఎ కల సంబం ం బంధన
సనసభ
329. ఎ కల ల అ
ష ల
329A. ర ం ఎ కల ప క బంధన
ప నమం మ క షయం
(ర )
1177
1. వ వహ ంచ ప క ష ఎ కల క ష ఉం
పం య మ ల ఎ కల
ష .
2. ఎ కల క ష సంబం ం న వ ల సం,
డం అ యం 42 .
ఓ ం
3. 1988 వయ
61 వ సవరణ
21 ంచట18
ంతసంవత
ం ం ల వర . ఇ అమ వ ం
28, 1989.
4. ఈ షయం మ వ ల సం, ' వర వ జన' డం
ం ' ప 3 .
5. ఎ . చంద . య ఆ ఇం (1997). బంధన 3 ( )
ఆ క 323 ంగ దమ పక ం .
6. సం ం - 16 వ రణ ఎ క
సభ (2014), రత ఎ కల సంఘం, 111–
113.
7. ఈ స రం ం యబ ం
రత ఎ కల క ష .
8. రణ ఎ క 2009: ఫ ం ,
ఇన ష , రత ప త ం, . 189.
9. డ పవర య వ అంద అం క ం
1968 జయ . ఎ కల సంఘం దట
డ పవర య వ సమరవంతం ఉప ం
సరస న ఎ క మ ఒక ఆట ంచ 1991 సంవత రం
.
10. ఓట అ పజలంద
రత శం ఓ న న జకవరం
ఎ క . ర ఉన వ త
ఓట ఓ య అ మ ఉం . ఓట
రణం ప సంవత రం ర ంచ సవ ంచబ ం
ఎవ 1 న 18 ఉ సం ఆ సంవత రం జనవ
ఒక జకవరం మ ల ంచ
మర ం న బయట న a
జకవరం.
11 . రణ ఎ క 2009: ఫ ం ,
ఇన ష , రత ప త ం, . 181.
1178
72 ఎ కల చ
పజల చటం క ధ ం, 1950

రత ంగం ఆ క 81 మ 170
ర ం మ సనసభ గ ష సంఖ
లస మ అ స ం న
ల మధ మ పజల సభ ంచడం
ష సనసభ స , సవ న
అ వం ట ం చటం అం ంచబ ం .
అ ధం , రత ంగం ఆ క 171 నబ ం
సనసభ గ ష మ క ష సంఖ ల
ఆ ఎ ,మ ధ పద ల నం
ం , అస ట సంఖ ం
అ వం ప పద చటం అం ంచబ ం .
అం వల, పజల ధ చటం, 1950
సభ ట ం సం ఏ యబ ం
పజ మ సనసభ మ సనసభల
ల.
ఈ చటం ష ప అ ల ఇవ పయ ం ం
, ఎ కల క ష సంప ం న త త,
ంప ఎ కల ప జనం సం ధ జకవ
పజల సభ మ సనసభల మ
ఆ .
ఓటర న సం ఈ చటం మ ంత అం ంచబ ం
ర ంట జకవ మ అ ం మ సం
జకవ , మ అరత మ అనరత
అ వం న .
, ఈ చటం ఈ ం బంధనల ం
ఎ క :
1. ష ం పజల సభ ట ం
సనసభ మ ష సనసభ .
2. ర ంట , అ ం మ క ష
జకవ .
1179
3. ఎ కల అ ఖ ఎ కల అ , ఎ క
అ , ఎ కల న అ మ ద న .
4. ర ంట , అ ం మ సం ఎ కల
జకవ ల.
5. ఆ ం మ ద
ంద లప .
6. ఎ కల ప జ ల సం క అ
.
7. లఅ రప న ంచడం.
1180
పజల చటం క ధ ం, 1951

పజల ధ చటం, 1950 అ
ఎ కల సంబం ం న బంధన వలం అం ంచబ
ట ం మ జకవ ల ష
పజల సభ మ సనసభల ఎ కల ఉ శ ం
, అ వం ఎ కల ఓట క అరత మ
ఓట కస .
ఇళ ఎ క సవం ర ంచ బంధన
ర ం మ సనసభ క సభ గృ ల
ప ష ం, అరత మ అనరత
ఈ గృ ల సభ త ం, అ పద మ ఇతర
ఎ కల , ఎ కల ల రయం అ ఉ
త ప లత య ఉం . అం ంచ
ఈ బంధన , పజల ధ చటం, 1951
.
లం లం , ఈ చ సంబం ం న బంధన ఉ
ఎ కల ష ల అ స :
1. సభ త ం సం అరత మ అనరత
ర ం మ ష సనసభ
2. రణ ఎ కల ష
3. ఎ కల ర హణ ప ల యం
4. జ య లన
5. ఎ క ర ంచడం
6. ం ం న అభ ల ప ల ఉ త సరఫ
జయ
7. ఎ కల సంబం ం
8. అ పద మ ఎ కల
9. రణల సంబం ం ఎ కల క ష కఅ
స ల అనరత ం .
10. ల భ య ఉప ఎ క మ లప .
11. ఎ కల సంబం ం న ఇతర బంధన .
12. లఅ రప న ంచడం.
ఎ కల పవరన ఈ ం ష ఉ :
(ఎ) అభ ల ష
( ) అభ మ ఏ ం
( ) ఎ కల రణ నం
1181
( )
(ఇ) ఓట ం
(ఎ ) బ ళ ఎ క
( ) ఎ కల ఫ మ షన ప రణ
(h) ఆ మ ధ తల పకటన
(i) ఎ కల ఖ
సంబం ం న ల సంబం ం చటం క బంధన
ఎ క ఈ ం ష ల సంబం ం న :
(i) ఎ కల షన సమర ణ
(ii) ఎ కల షన రణ
(iii) ఎ కల షన ఉపసంహ ం వడం మ త ంచడం
(iv) ం అ
(v) ఖ మ ఖ ల భదత
1182
ష , 2002
రత ంగం ఆ క 82 మ 170
నర వ కరణ మ ప షం కం భ ంచబ ం
జకవ ( ర ంట జకవ మ అ ం
మ జకవ ర ం) అ వం, చట అ ం పరంరం, ర2001ంచవజ . క ల ఆ రం
ఇం , రత ంగం ఆ క 330 మ 332
ం న ట సంఖ ం య అం ంచం
సభ మ గ
పజ మ ల సనసభ ఆ రం
2001 జ క .
ర ంట మ అ ం కప త ష
జకవ 1971 జ క ల ఆ రం ఉ . అస న వృ
ధ ం ల ధ జకవ ల జ
శం మ అ షం రంత యం ఉం ం
పజ / ఓట ఒక ప శం ం మ క ప వలస ళడం
ణ ం ల ం పటణ ం ల వర నం ఉ
ఒ షం ఎ కల జకవ ల ప .
బ , ష , 20021 , ఏ చటం యబ ం a
ష ప వం సం ష క ష
న న స య 2001 జ క ల ఆ రం
ఎ కల జకవ ల ప ల వ కరణ. ప త
ష క ష ట సంఖ ర ం
మ గ ఆ రం
2001 జ క ల ప రం, తం ట సంఖ ప తం య ం
1971 జ క .
ఈ చటం రదర ల ంచ పయ ం ం
అ వం ష పటబ ం . చటం ,
త ష క ష ప ప ఇవ బ ం
ర ంట మ అ ం జకవ ల ష . క ఉం
ష క ష తప క అం ంచబ ం
త త వవ ప య పయ
31, 2008.2
ప త ష ప జనర వ ం
పజల సభ ష సనసభ ఎ క
క ష ఆ లత తజ అ ం
1183
ప ంచబ ం మ అ వం రణ ం ఉత న మ ప ఉప ఎ కల
ఎ క 3.
1184
ఎ కల సంబం ం న ఇతర చర
1. ర ం (అనరత రణ) చటం, 1959 4
ప త ం ంద ల ల పక ం
ఎం న ం లర అన య డ
( ఉండటం సం) ర ం స .
2. మ గల ఉత
(సవరణ) చటం, 1976 ర ,మ
లమ ల ం న ం
గ , మ గల , స య
థం ఆ ర ంట మ అ ం
జకవ ల.
3. ంద త ప త చటం, 1963.
4. య జ గం Delhi ◌ి చటం, 1991.
5. షప మ ఉ ధ క ఎ కల చటం, 1952 5
సంబం ం న అ సం ంచబ న ష ల యం ం
షప మ ఉ ధ ల ల ల ఎ క
రత శం.
1185
ఎ కల సంబం ం న య
1. ఓటర న య , 1960 6 ర
ఓట లత మ ప రణ.
2. ఎ కల బంధనల పవరన, 19617 సరస న పవరన లభతరం ం
మ ర ం మ ష సనసభల ఉ త ఎ క .
3. ఏక ల సభ త య ల ధం, 1950.
4. క భ స ( ం ఆ అనరత
పం) య , 1985.
5. జ సభ స ( ం ఆ అనరత
పం) య , 1985.
6. ష ప మ ఉ ధ క ఎ కల య , 1974.8
7. క భ స (ఆ ల పకటన మ
ధత ) య , 2004.
8. జ సభ స (ఆ ల పకటన మ
ధత ) య , 2004.
1186
ఎ కల సంబం ం న ఆర
1. ఎ కల ( జ ష మ ం ) ఆర , 1968
ష , జ ష , ఎం క మ
ర ంట ఎ కల ల ం మ
అ ం జకవ , జ య ం సం
సంబం ం .
2. జ య లన (అదన ఫ ం
వ ) ఆర , 1992 అదన ఫ ం సం అం ం
క సం వ గత ల సంసల వ
జయ ష న రత శం
రత ఎ కల క ష .
1. ష (2002) 2003 సవ ంచబ ం ,
2008 మ 2016.
2. స , ఈ చటం ం ళ అం ంచబ ం .
3. అంత ం , ష చ 1952 అమ యబ ,
1962 మ 1972.
4. ఈ చటం ప చ ల ర ం ,అ
ర ం (అనరత రణ) చటం, 1950;
ర ం (అనరత రణ చటం, 1951;
మ అనరత రణ ( ర ం మ
చ ) చటం, 1953.
5. ఈ చటం 1974, 1977 మ 1997 సవ ంచబ ం .
6. ఇంత ం , ఈ షయం య 1950 యబ
1956. ప య ం ఒ ధం వబ
మకరణం అం పజల ధం
(ఎల ర త ) య .
7. అంత ం , ఈ షయం య 1951 యబ మ
1956. ప య ం ఒ ధం వబ
మకరణం అం పజల ధం
(ఎ క మ ఎ కల షన పవరన) య .
8. ఈ బంధన ప షప మ
అధ క ఎ కల య , 1952.
1187
ఎ క సంస రణల సంబం ం న క
ప ం న ధక మ క ష
ఎ కల వ వస, ఎ కల యం అ ఎ క
ప యమ ం న సంస రణ ఇక డ ప ంచబ .
1. ఎ కల సవరణల సం క ర ంట క
చ (1971–72).
2. ం క 1974 జయ య ం
ప య ( ) తన “ తం పవం” సందర ం
ఉద మం. ఈ అన క క తన క సమ ం ం
1975.
3. ఎ కల సంస రణల క (1990)1
4. రం మ జ ల మధ క క
(1993)
5. రత ఎ కల క ష
ఎ కల సంస రణ (1998).
6. ఎ కల ష ల ఇంద క
(1998)2
7. క ష ఆ ఇం సంస రణ 170 వ క
ఎ కల చ (1999)
8. ప స ంచ యక ష
ంగం (2000-2002)3. ఎం.ఎ
ంకట .
9. ప త ఎ కల రత ఎ కల క ష క
సంస రణ (2004).
10. ండవ ప ల సంస రణల క ష ఆ ఇం
ఆ ఎ ఇ గవ (2007). రప యకత ం వ ం
.
11. ం క ( క ) 2010 య ం
ఎ కల చ ల తం స ప ంచ మ
ఎ కల సంస రణ .
1188
12. న సవరణల ఎ వర క క
(2013).
13. క ష ఆ ఇం ఎ కల 244 వ క
అనరత (2014).
14. క ష ఆ ఇం ఎ కల సంస రణల 255 వ క
(2015).
న ర ల ఆ రం
క మ క ష , ధ సంస రణ జ
ఎ కల వ వస, ఎ కల యం మ
ఎ కల ప య. ఈ ం ంద అధ యనం యవ
తల .
Before 1996 ం ఎ కల సంస రణ
After 1996 త త ఎ కల సంస రణ
Since 2010 ం ఎ కల సంస రణ
1189
1996 ం ఎ కర
ఓ ం వయ త ంచడం
1988 క 61 వ ంగ సవరణ చటం4 త ం ం
క భ 21 సంవత ల ం 18 సంవత ల వర ఓ ం వయ
అ ం ఎ క . అం ంచ ఇ జ ం
శం ధ ం వ ంచ వత తమ వ కరణ అవ శం
మ జ యప య గం వ స యపడం .
ఎ కల సం ష
1988 5 , అ మ బ ం ఒక బంధన యబ ం
ఓట లత , న మర మ మగ ఉం
ఎ క ఎ కల ష ప గ ంచబడ
అ వం ఉ క ష .ఈ బం ,
ఆ లం , యంతణ ఉం ం , ప ం ం
మ ఎ కల క ష క కమ కణ.
ప ద ల సంఖ దల
1988 6 , సంతకం న ఓటర సంఖ
జ సభ ఎ కల ష ప ల ప దన
మ ష సన మండ 10 ం
జకవరం క ఓట అ ం ప మం ఓట , ఏ
త వ. వ న అభ ల ంచ ఇ జ ం
ప ం .
ఎల ఓ ం యం
1989 7 , ఎల డ లభతరం య ఒక బంధన యబ ం
ఎ కల ఓ ం యం (ఈ ఎం ). EVM ల ఉప ం
ఎం క న ప త క ప కన 1998 ద
జ అ ం ల ఎ కల జకవ ,
మధ ప మ .◌ి . EVM ల ద ఉప ం
అ ం రణ ఎ కల ( తం ష ం)
1999.
ప ం
1989 8 , య ఒక బంధన యబ ం
సంగహణ షయం ఎ కల ఎ వడం.
1190
సంగ ంచడం ఇ ఉ : (i) ఒక ం ందం నం మ త

ం అ ప ఓ ం యం ల అప ం (ii)
ం ష నం వడం మ ఒక స ంత త అ మ ంచడం
మద తమ ఓ హ ం ం (iii) ంచడం మ
ఏ ఓట ం ం ళ ం ంచడం మ (iv)
ఓట ం సం ఉప ంచబ నస నం వడం.
ఓటర ం (EPIC)
ఎ కల ఓటర ం ల డకం
క ష ఖ తం ఎ కల ప య లభతరం ం ,
త నమ గం . ఎ కల ఒక రయం
ఓటర ం ల య 1993 క ష
గ ఓ ం మ వంచన త య శ పం
ఎ కల ఓట . ఓట య ఆ రం
న త ఓటర ఇ ఐ . ఓట రణం ఉం
ప సంవత రం జనవ 1 వ అరత సవ ంచబ ం
. 18 సంవత అంతకం ఎ వ వయ వ ప ర య
ఆ ఓట ర అరత ఉం
అ దర . అత న అ న త త, అత ఉం
EPIC ంద అరత. EPIC ల పథకం,
అం వల, య రంతర మ న నపయ
ఓటర న బ లప ర ంచ a
రంతర మ న న ప య ( ంత లం న
ష ఖ య మ య వ మధ
ఎ కల ప య) ఎ వ మం వ ల రణం
వయ వడం ం హ అ
18. ఇ ఎ కల క ష క రంతర పయత ం
వ యబ న ఓటర EPIC ల అం ంచం
ప ప ల త ఓట . 8 ఎ
1191
ఎ క ఆ 1996
1990 , ం తృత ం షన ఫం ప త ం
ఎ కల సంస రణల ఒక క య ం ం
అప య మం అధ కతన.
ఎ కల వ వస వరం అధ యనం ల క
ల ప ష ంచ చర ల ంచం .
క , 1990 సమ ం న తన క , ఒక సంఖ ం
ఎ కల సంస రణల ప దన .
1996 అమ ం 9. ఇ
ఇక డ వ ంచబ ం .
అభ ల ర
ఎ క అభ ల వ క ం
ర ప జనం సం వ .
(i) ం ం న జ య ల అభ
(ii) న త- ంచబడ జ య ల అభ
(iii) ఇతర (స తంత) అభ
అభ ల మ
ప కమం మ ప ఒక క ం
వరం అకర కమం అమ .
య రవ చ అవ ం నం అనరత
ం ల ంచబ న వ
1971 య రవ చ అవ ల రణ అనర న
ర ం మ ష సనసభ ఎ కల య
6 సంవత .
(i) య ం అవ ం న రం
(ii) రత ం అవ ం న రం
(iii) య తం డ ం రం
మద ం అమ కం ధం
మద ం ఇతర మ ప ల క ంచ డ ఇవ డ పం య డ
ఏ ణం, ప శం, ట మ బ రంగ ప శం
48 గంటల వ వ ం ప శం
ం సం ర ం న గంట ం . ఎవ
ఈ బంధన ఎవ ఉలం 6 వర క ం
ల fine 2,000 వర జ ం ం .
1192
ప ద ల సంఖ
ర ంట అ ం అభ ష
జకవరం క 10 న త ఓట చం ం
అభ న యక , ప ద జకవరం a
ం ం న జయ . న న అభ షయం
వం న ం వన లజ య , ఒక ప
హప ం దనజ తం అవసరం. ఈ
ఎ కల .
అభ మరణం
అంత ం , ం అభ మరణం షయం
సవ ం , ఎ కల ప ఘ ం .
పర వ నం , ఎ కల ప య మ రం ం వ ం
సంబం త జకవరం. , ఇ ఎ క ఉండ
ం అభ మరణం ప
సవ ం . అ , మర ం న అభ ం న a
ం ం న జ య , సంబం త ఇవ బ ం
ఏ మ క అభ ప ం ఎం క.
ఉప ఎ కల సమయ ప
ఇ ,ఎ క జ నఆ ల ఉప ఎ క జరగ
ఏ ర ం సభ ష సనసభ ఉం .
,ఈప ం సంద వ ంచ :
(i) స పదం క న గం ఎక డ
భ ఒక సంవత రం క త వ;
(ii) ఎ కల సంఘం సంప ం
ంద ప త ం, - ప వడం కషమ ధృ క ం
నవవ ఎ క .
ం నఉ ల ల
స ఓట ఏ జ ం, రం, ప శమ
ఏ ఇతర పన అ ం న ల నం
ం . ఈ యమం ల వ ం .ఏ
ఈ బంధన ఉలం ం న యజ జ ంచబ
₹ 500. అ , ఓట షయం ఈ యమం వ ంచ
అత క వడం ప దం గణ య న న క ం
అత రం న ఉ .
ం జకవ ల ప తం యబ
1193
ఒక అభ ం కం ఎ వ య అ
ర క ఎ కల ర ంట అ ం జకవ
ఏక లం జ ఉప ఎ కల . ఇ ం
కఎ క మ ఉప ఎ కల ప ంచబడ
జ సభ మ ష సనసభ .
ఆ ల ధం
ఏ రక న ం ష ప స ప ం
ఆ ల10 అ ంచద న రం ప గ ంచబ ం . అ ం చర
ం సంవత ల వర క జ
ం ం . ఇం , అప వద ఉన ఆ
జ మ సంబం త ర యబ .
, ఈ బంధన ట ం అ వ ంచ ,
ం ఆ స ,ఏ అ య ంచబ న ఇతర వ
ం ష వద ం భదతల డ .
ప వవంత న ప ర లం త ంచబ ం
ఉపసంహరణ వ మధ క స అంతరం
అభ త ం మ ం 20 ం 14 త ం
.
1194
1996 త త ఎ కల సంస రణ
షప మ ఉ ధ కఎ క
1997 11 , ప దన మ కండ ఓటర సంఖ
షప ల ఎ కల ం
10 ం 50 వర మ ఉప ష ప ల 5 ం 20 వర .
ఇం , , 500 2,500 ం ం
షప ం ల ల ఎ కల నం ₹ 15,000
మ ప అభ ల హప ం ఉ ధ .
ఎ కల సం బ ం అభ ంచడం
1998 కఉ 12 ఒక బంధన
,
అ , యం న ం , శ ల ,ఎ ఐ ,ప తం
సంస మ ఇతర ప త -స యక సంస వ
ఎ కల హ ంచమ ం .
స ఓ ం
1999 తరగ ల ఓ ం సం ఒక బంధన యబ ం
13 ,
స వ . అం వలన, ఏ తరగ వ అ వ
ఎ కల క ష ష , సంప ం
ప త ం, మ అ వం తరగ ం నవ యవ
ఓట స ఇవ ం , మ పద
జకవరం జకవ ఎ క .
ఓ య కర ం
2003 14 , ఓ య కర ం క ంచబ ం
ధద మ స ల ం న ఓట
ఆ చటం క బంధన వ ం ం న .
ఓ ఎం ఇ వం ఓటర య ం
త ఆకృ మ ట ం అ స తం ఉంచం
జకవరం.
న ,ఆ ద న క పకటన
అభ
2003 ,ఎ కల క ష ఒక ఆర 15 దర కత
ర ం ఒక ఎ క న ప అభ
1195
సనసభ తన ష తం స రం ఇవ
ం ష .
(i) అభ ంచబ పక ంచబ
గతం ఏ ర త ల ? ఉం అ
అత / ఆ క జ ంచబ ?
(ii) ష ఖ న ఆ లల ం , అభ అ
ఏ ం ం , ర నఏ ల న ఆ ంచబ ం
ం సంవత అంతకం ఎ వ లం క ,మ
ఆ పణ ం ంచబ త బ ం ; ఉం
బ , వ
(iii) కఆ ( ర న, క , ం ద న )a
అభ మ అత / ఆ త గ మ ఆ రప న
(iv) ధ త , ఏ ఉం , ఖ ం బ ఉ
ఏ ప త ఆ క సంస ప తబ
(v) అభ క అరత
అ డ ఏ త స రం ఇవ డం ఇ ఒక
ఎ కల రం ఆ లల వర క
జ ం .
జ సభ ఎ కల :
2003 ,ఈ ం ం ల రవం ప శ
జ సభ ఎ కల 16 :
(i) అభ క సం స అవసరం
జ సభ ఎ క ల ంచబ ం . ం ,ఎ
అభ అత ఉన ష ం ఓట ఉం
ఎ బ .ఇ , అత ఓట అ స ం
శం ఏ ర ంట జకవరం.
(ii) రహస బ ఓ వ వస ప శ టడం
వ వస, జ సభ ఎ కల . ఇ జ ం
ఓ ం అ కటం మ డ శ క త యడం
జ సభ ఎ కల . త వ వస , ఒక
జయ ం న ఓట ం ఉం ం
తన ఓ ఏ ం ం న త త తం
జయ .
ప ణ వ యం న ం
2003 17 బంధన ప రం , ప ణ వ యం అ ం
జయ కప ర య ల న ం ఉం ం
1196
అభ ఎ కల ఖ ల ర ం .
ఎల ర ద న క ఉ త సరఫ .
2003బంధన 18 ప రం , ప త ం సరఫ ,
ఉ తం , ఓట ల మ ఇతర ం న
ం ం న జ య ల అభ ల సంబం ం న
సభ, అ ం ఎ క . ఇం , ఎ క
క ష న వ ల ఓటర సరఫ
సంబం త జకవ ఏ న అభ ల
ం ం న జయ .
సహ అం క ంచ అరత ఉన
2003 జ య ల ఎం అం క ం అరత ఉం
19 ,
ఒక వ ం ఏ వ సంస ం సహ రం
ప త సంస. ఏ సహ ం
ఏ య ఎ కల సం ₹ 20,000 కం ఎ వ
ఏ ఆ య ప ఉపశమ యం . అం ం , కం ం
హదం న ఆ య ప న ం .
ఎల సమయం ంచడం
2003 బంధన ప రం20 , ఎ కల సంఘం ఉం
జ వ స న న సమ పం ం
మ ఇతర ఎల ఎ కల పద ంచ
ఏ ష ప రం యం పజల ఉ ం . ఈ ం ఉం ం
ంచబ న గత ప ఆ రం ర ంచబ ం
జయ .
EVM ల లక ల ప చయం
క ష ధ ం ల అం ం
ప చయం సం దృ పం ఉన వ ల సం
దృ పం ఉన లభతరం య EVM ల సం త లక
అ ండ స యం ం ఓట ఓ .
క ష ఈ ప దన వరం ప గ ం పయ ం ం
ఉప ఎ క సమయం EVM ల సం త లకణం
ఆంధప ఆ నగ అ ం జకవరం జ ం
2004. 2005 , ఒక జకవరం పయ ం
, రం , హ అ ం ఎ క . 2006 , ఇ
ప మం అ ం ల జకవరం ఒక పయ ం
అ ం సందర ం ం , త ళ , మ రళ
1197
ఎ క . 2008 , అ అ ం జకవ ల పయ ం
అ ం ఎ కల సమయం Delhi ◌ి క NCT.
క ష ఇ ం సం త లక ల ప శ ం
రణ ఎ కల ఎల ఓ ం యం
ప నవ .క20భఎ(2009) మ ఏక ల అ ం ఎ క
1198
ఎ కర 2010
ష మణ ప ంచబ
2009 బంధన 21 ప రం , ఎ ర ంచడం మ
ఉ ఉన ఫ ల ప ంచడం ంచబ ం
కభమ ష సనసభల ఎ క . అం వలన,
వ ఏ ష మణ ర ం ప ం ప రం
ం ఎల క మ ప రం
పద , న లం ఏ ష మణ ఫ తం
ఈ షయం ఎ కల సంఘం. ఇం , ఏ వ అ
ఈ బంధన ఉలం క ంచబ ం
ం సంవత ల వర జ ం ం .
“ఎ - ”అ ఓట ఎ ఉ ర ఒక అ య స
ఎ కల ఓ అ ఓట ఎ ప
ఒక
ఎ కలజ. య అభ క ం సంబం ం
అనరత సం సమ ంచ సమయ ప
2009 22 , సర కృతం య ఒక బంధన యబ ం
అ ల న వ అన పక ం నం
పద .ఇ లల లప సం అం ం ం
న అ రం న వ సమ ం
సంకల ం సం ష ప అ ధన క
అనరత పశ .
అ ధన ఉన అ లంద
2009 23 , అ లంద ర ఒక బంధన యబ ం ,
ప త వ ఉ , య ంచక య ంచబ
క పవరన సంబం ం ఎ కల క ష త
ఎ క ,ఏ ం అ ధన ప
క అవ ల సం అభ స యం
అత ఎ క.
దల
2009 24 , ం న తం
క భ ఎ కల అభ ల ం
రణ అభ ల ₹ 10,000 ం ₹ 25,000 వర మ ం
1199
ఎ , ఎ అభ ల ₹ 5,000 ం , 500 12,500 వర . అ ధం ,

ష సనసభ ఎ కల షయం భద
అ ం జనర సం ₹ 5,000 ం ₹ 10,000 ం
అభ మ ఎ మ ఎ ల ₹ 2,500 ం ₹ 5,000 వర
అభ . క ణ రం త య ఇ జ ం
వ న అభ .
అ అ
2009 ,అ25 మ ఒక బంధన యబ ం
ఎ కల ఆ ల వ కం అ రం
ష ఆ స , ప న ఎ కల అ బ
ష . ఈ ధం , ఎ కల క ఏ ఉత ల వ కం అ
ఒక జకవరం క ష ఆ స ( రంతర న కరణ సమయం
ఓట )ఇ ం
అదన ఎ
క క స న న ం ఉన అ .వ కం మ జ
అదన క ఏ ఉత
ఇ ఎల ర ఆ స ం ప
ష.
ల వ న రత ల ఓ ం హ
2010 26 , ఒక యమం క ఓ హ క ంచడం
రత శ ధ ర ల వల రత శం పల వ .
ప రం, రత శం ప - (ఎ) ఎవ
ఓట ర బడ ( )
మ ఇతర శం క రసత ం ( ) అత నం వ
అత ఉ గం, ద రణం రత శం రణ సం
కతన రత ఓటశం పల ( న కం క త ఉం ) - ఉం
అర
ర ంట / అ ం జకవరం
తన న ధం రత శం సం ఉం .
ఓట ఆ న
2013 ,ఆ దర ల ఖ య ఒక బంధన యబ ం
ఓట న .ఈప జనం సం, ంట
ప త ం, ఎ కల సం సంప ం న త త
ఓటర న (సవరణ) అ వబ య
య , 2013. 27 ఈ య సవరణ
ఓటర బంధనల న , 1960.
1200
ఎం క ప చయం
ం ఆ ల ర ఎ క
క ష ప / ఈ ఎంల ఏ
న ( ) ఎం క , అం వల వ ఓట
ం మ అభ ల ఎవ ఓ య డద ర ం ం
అ వం ఓ య డద హ ఉప ం గ
అభ క పత న .
ర క ఎ కల ం ర స యం ఉం
ఛ గ h ◌్, మధ ప , ష సనసభ
ం, 2013 Delhi ◌ి మ జ కఎ మ న ం
ఆంధ ష సనసభల రణ ఎ క
ప , అ చ ప , ఒ , ంల 2014
పద రవ క భ రణ ఎ కల (2014). 28
ఎం క వ కం న ఓటర ప గణన
న తం అ ఓటర ంచ
భదత వ అభ ల ం
అభ ల . ఓటర సంఖ ఎం నప
ఎం క ఏ న ఓట సంఖ కం ఎ వ
అభ , అత క సంఖ ం న అభ
ఓట ఎ న పక ం . 29
2001 , ఇ ఐ ప ఒక ప దన పం ం
తటస ఓ బంధన సం చ సవ ంచం
అభ ల ఎవ ఓ య ఇషపడ ఓట .
2004, ఎ ( య ఫ బ ) ష ఖ ం
అవసర న బంధనల అం ంచ శ ం
ఎవ ఓ య హ ప ర ంచ ప మ EVM
అభ , రహస ం . 2013 ం ECI అ ం
EVM ల ఏ ( ) ఎం క సం అం ంచవ
మ ప . 30
ఎ ప చయం
ఓట ధృ క ంచద న ప ఆ ఒక స తంత వ వస
EVM ల జత యబ , అ ఓటర ధృ క ంచ అ మ ం
ఉ ం న ధం ఓ యబడ .ఓ న , ఒక ంచబ ం
మ ఏ సం రదర క ం బ రతమ ం
క , కమ సంఖ , మ
అభ . ఆ త త, ర స యం లకం క ంచబ ం మ ప ం
VVPAT క న . వ వస ఓట అ మ ం
1201
తం ర ఆ రం అత / ఆ ఓ స య . ప రం
య , ం క ం ఆ స
ఓట క అసమ , ప గణన
ం సమయం ,స అ
త .31
VVPAT ల ఉప ంచ చటం 2013 సవ ంచబ ం . 2013 ,
ఎ ప శ ట ం ఆ ఇం ఇ ఐ అ మ ఇ ం
దశల , 'అ ర న అవసరం
ఉ తమ సరస న ఎ క '. ఏ ప శ ల ం ం
ఓ ం వ వస క ఖ త ం మ స యప ం
దం షయం ఓట వ ం . ఏ దట
క అ ం జకవ ఉపఎ క ఉప ంచబ ం
ం 2013 జ ం . ఆ త త, VVPAT ఉప ంచబ
ప ర క ఎ కల ఎం క న జకవ
సనసభ . ఎం న ఎ ం ఏ ల ఉప ం
2014 శం ర ంట జకవ
సభ ఎ క . VVPAT EVM ఖ త మ
ఓ ం నం క రదర కత.32
కస ఎ కల వయవ
2013 , 33 ం ఆ సమ ం ం
రణం ఓ హ వ అ పక ం ం
కస ఉండటం, ఓట మ ,
అం వల, ర ం ఎ కల య అరత
ష సనసభ. క ఈ క రస ంచ
ం , ఈ ం ం త బంధన 34 ఉ
పజల ధ చటం, 1951 రబ ం :
(i) ద బంధన స షం రణం
ఓ ధం ( కస ఉండటం), a
ఓట న నవ
ఓట డ .
(ii) ండవ బంధన స అ స షం అం ం
ర ం ష సనసభ ఉం త అన
అత చటం ఉన బంధనల ప రం అన
మ ఇతర నం .
పర వ నం , కస ఉన వ
ఎ కల య అ మ ఉం .
1202
న ఎం , ఎ ల ంట అన
2013 ం స ల అ
, 35 ం
ర ం మ ఎ , ల ల నట
సభ
అ సభ సం త ం ంద లల సమయం ంట అన ఇవ ం
ం .
సంబం త ధ సనం ం
పజల ధం ంగ ద న క 8 (4)
ర న చటసభ స ల లల వ వ అ మ ం చటం (1951)
ఉన త య అ ఖ య మ ఇవ
నమ కం మ క ం. అ ధ సనం ఆ ష స షం ం
మ ఇప ఖ న
ధ ల ం అ
పణ ం న ంచబడ .
ధ సనం ఇ ం : “ఆ క 102 ం బంధనల పఠనం
మ ంగం 191 అ స షం ం
ర ం అన ఉండ ఒక చ ం ం
ఆ స ఎ వడం మ ఉండటం
ర ం అ ం
ష ం. ర ం ఆ క ంద అ రం
ంగం 102 మ 191 చ ల ం ంచ a
స ఎ బ నం మ అన
స న గ అన
ర ం ష సనసభ. ”
ధ సనం ఇ ం : "ఈ చటం క క 8 (4)
ర ం ష ం స ల షయం
చటం ంద అనరతల ం సనసభ
అనరత అమ వ ం
ర ం ం స ష సనసభ
ంగం ర ం ఇ నఅ ల ం .”
ధ సనం జ ం : “ ల క శ త క బంధనల
ంగం 102 మ 191, ర ం అ
చ ఒ ధం ఉం అ ల క ఉం
స ఎ బ న వ అనరత
ర ం ష సనసభ మ ం స a
ర ం సభ ష సనసభ సభ.
ంగం ఆ క 101 మ 190 బంధన
య ర ం ంచం
1203
ం స షయం అనరత అమ వ ం
ర ం ష సనసభ. బ ర ం ఉం
ంగం అమ యడం అ ల ం ం
చటం క క 8 ఉప- గం (4) మ తద ణం ఉప- గం
(4) చటం క క 8 ంగం అ 36. ”
ం ర య ,
పజల ధ ం ( ండవ సవరణ మ
కరణ) , 2013 ర ం ప శ .అ ,
ఈ త త ప త ం ఉపసంహ ం ం .
ఎ కల వ యం క
ం 2014 37 , ంద ప త ం ం ం
అభ ఎ కల ఖ గ ష ప
ద సభ ₹ 70 లక (అంత ం ₹ 40 లక ).
ఇతర మ ంద త ం ల ఇ ₹ 54 లక (అంత ం ం )
16–40 లక ).
అ ధం , ద అ ం ప ఉం
lakh 28 లకల ం (అంత ం ₹ 16 లకల ం ). ఇతర
మ ంద త ం , ఇ 20 లక (అంత ం ₹ 8–16 లక ).
ల ప వ 73.1 నబ
ఈ అ యం.
EVM మ పర అభ ల
ఎ కల క ష ఉత ల ప రం, ఏ ఎ కల
1, 2015 త తజ ం , ప మ EVM ళ
అభ తన మ హ ం ఉన తం
జకవ ఓటర గందర ంచం
ప .
2015 ఐ ఆ ల ఎ క జ
అభ ల ల ఉప ం న ఎ క
ప .
ఇక డ ఉ య క ష ం ం
ఒ ఇ ం ర అభ ఒ ం
జకవరం. త న పత ంచబ నప
ఇద అంతకం ఎ వ మం అభ ల సందర ం అభ ల
అ క , క ష అదన అ ం
మన ల గందర ల ంచ చర అవసరం
ఓ ం సమయం ఓట .
1204
తం అభ మధ క ం
మ అత ఆ ఎ కల హ ం.
ఒక అభ అం ంచడం ఫల క ష వ ం ం
తం, ఇ “ రస ంచ ఒక నం
అభ ష ”.
అభ ఇ ఇ వ సమ ం ఉం ం
తం, న మ రం , ఎ కల
ష ఖ సమయం అ . ం ఉండ
అ మ ంచబ ం మ మ అ ం . 38
నగ ల
ం త ంచబ ం :
2017 బ ,అ
మక నగ ల ఎవ ప
జయ వ ₹ 20,000 ం త ం
₹ 2,000. అం ఇ జయ అం
నగ ళం ₹ 2,000 కం ఎ వ. అ , అ
వ ల రత ఎ కల సం య
under 2,000 ళం ఇ వ . ఉం
₹ 2,000 నవ .
రచనల ప ఎ యబ ం :
2017 బ ,రచనల ప 7.5 ం
గత ఆ క సంవత కం కర భం తం
ల ంచబ ం . అం ఇ ఒక సంస ఏ నం యవ
ఏ జయ డ తం. ఇం , క ధ త
అ వం ల భం మ నష ంచ సంస
ఎ యబ ం .
ఎ కల ండ ప చయం:
2018 ంద ప త ం ఎల ర ం య ం
పథకం. ఈ పథ 2017 బ పక ం . అ
జ ల న నగ ల ప యం నబ ం
.ఇ సచ నడ మ గణ య న వడం
జ య ల వ వస రదర కత. ఖ న
పథకం క లక :
(i) ఎ కల ం అం స వం యబ న ం
స ఇ ర ం ం ప కరం మ
ం క ఉండ .
(ii) ఎ కల ండ రత యవ
రత శం నం యబ న ంచబ న సంస .
1205
(iii) ఎ కల ండ ఇవ త ఉప ంచవ
త వన జయ
గత జనర న ఓట ఒక తం కం ఎ వ
కభ ష సనసభ ఎ క.
(iv) అరతగల జ య య ఎ కల బం ల ం పరచవ
అ కృత ం ం త .
(v) ఎ కల ం ₹ 1,000 వ యబడ ,
10,000, ₹ 1,00,000, 10,00,000 మ ₹ 1,00,00,000.
(vi) అం ం న స రం ప ం ప గ ంచబ ం
అ కృత ం మ ఎవ ల ంచ డ
ఏ ప జ ల అ రం, a న తప
సమర య నం న న నత త
చట అమ సంస.
అ మ ంచబ :
2018 బ జ యం క ంచడం
అ మ ంచబ .మ ట లం , జ య యగల
ఇ సంసల ం ల క ంచం . ప రం,
సహ రం ( యంతణ) చటం, 2010, సవ ంచబ ం .
ఈ సవరణ ప రం, ఒక సంస క ర చనం ఉం
సవ ంచబ ం .
ప క 73.1 ఎ కల వ యం ప (2014 పక ం న )
క.సం. ష ం ఎ కల ఖ ల గ ష ప
నం య ఏ ఒక
గం
ర ంట అ ం
జకవరం జకవరం
I. ₹ ₹
1 ఆంధప 70,00,000 28,00,000
2 అ చ 54,00,000 20,00,000
ప
3 అ ం 70,00,000 28,00,000
4 70,00,000 28,00,000
5 54,00,000 20,00,000
1206
6 జ 70,00,000 28,00,000
7 హ 70,00,000 28,00,000
8 చ 70,00,000 28,00,000
ప
9 జ మ 70,00,000 -
10 క టక 70,00,000 28,00,000
11 రళ 70,00,000 28,00,000
12 మధ 70,00,000 28,00,000
ప
13 మ ష 70,00,000 28,00,000
14 మ 70,00,000 20,00,000
15 లయ 70,00,000 20,00,000
16 రం 70,00,000 20,00,000
17 ం 70,00,000 20,00,000
18 ఒ 70,00,000 28,00,000
19 పం 70,00,000 28,00,000
20 జ 70,00,000 28,00,000
21 ం 54,00,000 20,00,000
22 త ళ 70,00,000 28,00,000
23 ర 70,00,000 20,00,000
24 ఉతర ప 70,00,000 28,00,000

25 ప మ ం 70,00,000 28,00,000
26 ఛ గ h ◌్ 70,00,000 28,00,000
27 ఉత ఖం 70,00,000 28,00,000
28 రం 70,00,000 28,00,000
29 లం ణ 70,00,000 28,00,000
II. UNION
1 అండ మ 54,00,000 -
1207
2 చం గ 54,00,000 -
3 మ 54,00,000 -
నగ హ
4 మ మ 54,00,000 -
5 70,00,000 28,00,000
6 లక 54,00,000 -
7 54,00,000 20,00,000
1. త త చ ం న “1996 ఎ కల సంస రణ ” డం
అ యం.
2. 1998 , తృత ం ప త ం ఎ మం య ం ం
ఎ కల ష ల స లక
ఇంద అధ కతన
మం . క తన క 1999 సమ ం ం . ఇ
క ష ల ప చయం సం దన సమ ం
ఎ క . ఎ కల ష అ ం
ంగబదం మ చటబదం సమ ంచబ ం మ బ రంగం ఉం
ఆస .
3. ఈ షయం క ష ర ల సం,
డం అ యం 80 .
4. ఇ 28, 1989 ం అమ వ ం . పర వ నం ,
క ధ ం సవరణ యబ
1950 మ 1951 పజల చటం .
5. (సవరణ) చటం కప తం క
1988.
6. ఐ .
7. సవరణ పజ ధ చటం క
1951 15 ం అమ వ ం .
8. క 58-ఎ క ధం రబ ం
1989 క చటం 1 1951 పజల చటం .
8 ఎ. క క 2013–14, య, య మం త ఖ,
రత ప త ం, .67.
1208
9. పజల ధ ం (సవరణ) చటం , 1996,

ఆగ 1, 1996 ం అమ వ ం .
10. ఆ ధ చటం , 1959 ర ం న .
11 . అధ క మ య ఎ క
(సవరణ) చటం , 1997.
12. పజల ధ ం (సవరణ) చటం , 1998.
14. ఎ కల చ (సవరణ) చటం , 2003 మ పవరన
ఎ క (సవరణ) య , 2003.
15. 27, 2003 ఆర .
17. ఎ క మ ఇతర సంబం త చ (సవరణ) చటం ,
2003.
18. ఐ .
19. ఐ
20. ఐ
.
.
20 ఎ. రత ఎ కల క ష స ల 12 వ
బవ , 2009.
బవ 1, 2010 ం అమ వ ం .
22. ఐ .
23. ఐ .
24. ఐ .
25. ఐ .
బవ 10, 2011 ం అమ వ ం .
27. SO 3242 (E) సవరణ య యబ ం
24 వ అ బ , 2013.
28. ఎ కల గ ం : 2015, ఎ క
క ష ఆ ఇం , .96.
29. ఐ .
30. రత శ ఓ : రణ ఎ క 2014, ఎ క
క ష ఆ ఇం , .18.
31. ఐ .
32. ఐ .
33. ఖ ఎ కల క షన వ (2013).
34. పజల ధ ం (సవరణ) డం
మ కరణ) చటం, 2013.
1209
35. మ వ య ఆ ఇం మ ప వ .
య ఆ ఇం (2013).
36. ం , “ఎం ,ఎ న అన
న పణ ”, 10, 2013.
37. 2014 సవ ం న ఎ కల బంధనల పవరన, 1961,
బవ 28, 2014 ం అమ వ ం .
38. ఎక , “ఎల ఓ ం యం
అభ ల ల ళం : ఇ ”, ంబ 9, 2015.
1210
74 ఓ ం పవరన
ఓ ం య అరం
ఓ ం పవరన ఎ కల పవరన అ అం . ఇ ఒక పం
జ య పవరన. ఇ సందర ం ఓటర పవరన ం
ప మ జ య వ వస ఎ క .
ఓ ం పవరన ( ఓ ం పవరన క అధ యనం) ర ంచబ ం
ం రం:
మ : “ఓ ం పవరన అ సంబం త అధ యన రంగం
బ రంగ ఎ కల పజ ఓ ల మ
ఓ య ర ."
ర : “ఓ ం పవరన క అధ యనం రం దృ ం
పజ ఎం ఓ మ ఎ అ ర
ర ల ం ”.1
ఓన : “ఓ ం పవరన ర ంచవ
ఓట ఎం క , న తల స షం ప ం ం పవరన
ప , వ , ఆం ళన , ఒప ం మ రక
ధ సమస ల రవం, స సంబం ం న పశ మ
శం ".2
: “ఓ ం పవరన అధ యనం ఒక షణ క ఉం ం
వ గత న క క మ జ య సంబం
చర మ క ష వం సం గత న
ప యమ ఎ కల ప వం ”.3
1211
ఓ ం య క
క క ఖఅ న ల యత వ వహ ం
ఓ ం పవరన అధ యనం. ఇ ర ం ం న త పదం
అ క జయ స త మ జయ క స త .
ఓ ం కన యబ న చ త క సం ష ం
Polis. ఓ ం పవరన అధ యనం సం ఆ క పపంచం,
psephology, య 'Psephos' ం వ ం
ఓ , ప నం బ ష ంచడం ం ండ
ప దకర న ంచబ ం . 4
ఓ ం పవరన క అధ యనం ం ఖ న
ర :5
1. ఇ జ య ం కరణ ప య అరం వడం స యప ం .
2. ఇ ప మ ం క అంతర కరణ ప ంచడం స యప ం
ఉన త వ ల మ పజల వ.
3. ఇ ప తక క జ నప ం .
4. ఎ కల జ ఎంత రం ఉ వ ఇ క ం
న ంచం గతం న ం యం .
5. ఇ ఆ క న ఆ మ అ లవ స యప ం
జ య అ వృ సందర ం.
NGS ప రం, ఓ ం పవరన ఇ ప గ ంచవ :
1. ప మ లన చటబదం నం;
2. జ య ప య " నడం" ఏ
జ య స జం ఏ కరణ;
3. రయం చర ఏ యడం;
4. ఖ త న జ య ర న త-చర
ఒక ష రకం జ య సంస ;
5. అ కం వ గత ల పత క సంబంధం
ప త ం.
1212
ఓర య
ం స జంయ
పకృ మ
క వ ధ న . అం ,
రత శం ఓ ం పవరన బ ళ ర ంచబ ం ప తమ ం
ర .ఈఅ క ర ల ం లం భ ంచవ
వ ,అ క ఆ క అం మ జయ ర .
ఇ ంద వ ంచబ :
1. లం : పవరన ప తం ఖ న అంశం లం
ఓట . జ ల, ల జ ఉ
రత జ ల క ప లకణం. రజ అ
" ర య జ లతత ం, మ లం జ య-ఆ త న ". 6 ఉండ
జయ తమ ఎ కల ల ం ం ం
ల ర ప గణన ం .
ల రకం క త వ ం
ఈ ం ధం ర య ఓ ం పవరన: “ కం
, శం , ఖ న అంశం
ఓ ం పవరన ల సం వం. ద మ ఖ న
ఒక జకవరం రవ య న మద ఇ
లస లం ఉన జ య
స .అ , కవ మ క- ష ం
ంతర సం ల క ఉన వర అమ క ఉ
ఓ ం పవరన ప తం యడం ఖ న అం ”.7
2. మతం : మతం ప తం మ ఖ న అంశం
ఎ కల పవరన. జ య మతత లడ
ఓటర మత ల ప రం యడం మ యడం.
ధ మత ల ఉ మ ంత డ ం
మతం క జ యం. రత శం క అ నప
శం, మతం క ప ఏ జయ స ంచ
ఎ కల జ .
3. ష : పజల ప లన ప తం
ఓ ం పవరన. ఎ కల సమయం , జ య
పజల ల ం , ప తం య పయ ంచం
రయం వడం. ల నర వ కరణ (1956
మ త త) ప కన క ఖ త స షం ప ం ం
ర య జ అంశం. ంత జ య దల
త ళ ఎం , ఆంధప వం
రణమ ప వ . 8
4. ంతం : ం యత మ ఉప ం యత ఖ న
ఓ ం పవరన త. క ఈ ం య
1213
స షన జం క ఆ వం మ శత ం
ధ ం య .ఈ ం య జ
ం య ం ల ఆ రం ఓటర మ
ం యమ . , ద
ఎ కల బ ష రణ సం.
5. వ త ం : ఆకర య న య 9వ తం
ఎ కల పవరన ఖ న త ం . అం వలన,
జవహ , ఇం ం , క ప తం
ం , ప య , అట మ
న ంద ఓటర గణ యం ప తం
ల అ లం ఓ యం . అ ధం , ష ,
ం య య ఆకర య న వ త ం ఉం
ఎ కల పజల మద క ఖ న అంశం.
6. డ :డ రకం క త స ంచ
ఓ ం పవరన వ ం . ప ఉన ప
ఎ కల ఖ , ట య ఎ కల ఖ .
ఓట తమ బ డ మద ం వ ల ం
ఓ .మ ట లం , ' ' సం 'ఓ ' ఉ తం యబడ .
అ , డ ఓటర ర ల త ప తం ం
రణ ప ల మ ఎ కల .
ఒక కఅ వ ం
ఈ ం ధం ఎ క : “ఒక ఎ క ఒక
ఓటర స ష న ర అ వృ ందడం రంభమ ం
ఒ శ మ య య అ లం . ఇ
కం ం న సమస సమస ల స ఆ రప ఉం ం
క మ సం రం మ ఎ వ గం ఆక ం
ఓటర అం క ంచ మ అ శ క ంచడం
పదం మం ం మ ం వర ం ”. 10
7. లక ప : ఎ కల సందర ం ,
ప జ య తన ఎ కల క ఉం ం
అ ఓటర ఇ న . కప
అ ర ఆ రం ఓట ర
ఎ కల . 1977 ం ఓట
ఎ క మ 1980 ఎ కల జన ఎ క వ
అ ర ప ఓ ం ప తం ం
పవరన. అం వలన, ం -ఇ కం రకం (అం
అ ర ప అసంతృ ) a
ఎ కల పవరన క ర .
8. ం : వ గత మ గ అ బంధం
ఓ ం పవరన ర ంచడం జ య త .
1214
ఒక ష తమ ం వ
ఆ సంబం ం న ల సంబంధం ం ఎల ఓ యం
క ష . ం ఖ ం బలం ఉం
1950 మ 1960 . అ , 1970 ల ం , ఒక ఉం
బల న ఐ ం యర సంఖ త ం .
9. ఐ ల : ఒక జ య టం జ య వ లం
ఓటర రయం వడం ప వం ం .
స జం పజ వం వ ల క బ ఉ
క జం, బ నం, ప మ ం, క దం, శభ ,
ం కరణ మ ద న . ఇ వం వ రణం మద ఇ
ఆ ం ల పక ం అభ .
ఏ , అ వం సంఖ ఇక డ ం
పజ త వ.
10. ఇతర అం : న వ ం న ర ల , అక డ
ఓ ం ర ం అ క ఇతర అం
రత ఓటర పవరన. ఇ ంద నబ :
(i) దం, హత వం ఎ కల ం జ య సంఘటన
య ,అ ంభ ద న .
(ii) ద ల ణం వం ఎ కల సమయం ఆ క ప
రత, గం ద న .
(iii) కన జం - వ ం వర రత జ ల లకణం
(iv) వయ - త న
(v) - మ ళ
(vi) ద - వం చ
(vii) సం - ణ పటణ (viii) తరగ (ఆ యం) - ధ క ద
(ix) ంబం మ బం త ం
(x) అభ ర
(xi) ఎ కల ప రం
(xii) జ య ంబ పథ ం
(xiii) త
1215
ఎ క మ ఓ ం త
పవరన
ఎ క మ ఓ ం త ఈ ం అం వ
పవరన: 11
1. స ర
ఎ కల సంబం ం స ర ప రం, ఖ ం సమయం
అ ల ఎ కల ప య ఖ ం.
ఎ కల పకటన ం ష వర , ప లన,
ప రం, భద ఏ , ం , ం , పకటన
ఫ , ద న , ట ం స త పసరణ అవసరం. ఓట వ
వం థ క ష ల ం వ :ఏ ,ఎ , ఎక డ మ ఎ
రణం ఎ క . క వ షం
ం ఏ , డ పవర య వ (MCC) ఉలంఘన,
మ ఖ చనల ఉలంఘన, ఏ అ ంఛ య సంఘటన
అ ంత ంట పజల దృ వ
ప క మ ఉ హం
,ఆ కమ ల సంబం ం న స ఉప ంచడం
అభ ల ర జన , ఖ నఅ డ ఉ
ష తం , ంట అ యబ ం
ఎ కల క ష . ఇ మ ంత హదప ం
ఎ కల వ వస మ రదర కత.
2. MCC మ ఇతర చ ల అమ
ప మమ జ య పకృ దృశ ం , - త
ఖ న . ఉప ం న సంఘటనల ం
జయ అభ ల కండ ల మ డ శ మ
కమ రణ ఓ ం పద ల ఓటర అవ హన క ంచం .
ఇ భజన షం వం MCC క ఉలంఘనల బ రతం ం
పసం ధృ క ంచ ఆ పణ ప తం ప రం
ఓట . ం న ఉలంఘనల ఎ క అ స
అ క ల వ వహ ం క ష .
జ య ర కరల తం యగల
ఎ కలమ
MCC సంబం యం
ర హణ తచ ం మ
. చనల ం ఓట
1216
3. ఎ కల చ ల అ ణం
ఎ కల సంఘం యం ంచ . అ , ఇ ఉం
చటం ఆ ల బంధనల అమ ధ త,
ఇ క అం ల సంబం ల క ఉండవ
ప . ఎ కల సమయం , ఉ ఉం మ ఉం ం
దశ అ ధ చ ల అ ణం ఉ య అరం
ఎ కల ర ం .ఈచ ంద నబ :
(i) పజల ధ చటం, 1951 క 126: ఇ
ఏ ఎ కల ష ల పద ంచడం ం
, జ ఇతర ప ఉపకర
ం సం ర ం న గంట 48 గంటల వ వ
ఎ క .
(ii) పజల ధ చటం, 1951 క 126 ఎ:
ఇ ష మణ ర ంచడం మ ఫ ల ం
అం న వ వ , అం , ర ం న గంట
ద దశ మ అరగంట త త ఎ క రంభమ
అ వ దశ య సమయం ర ంచబ ం మ
ంద త ం .
(iii) పజల ధ చటం, 1951 క 127 ఎ:
ఎ కల కరప , స ద న దణ మ ప రణ.
బంధనల ర ంచబ ం , ఇ భ ంచడం తప స ం
ఖం ద ంట క మ మ
ప రణకర.
(iv) ర య స క 171 : ఇ జరగ ం ం
అ రం ం పకటన , ఇతర ఖ
అభ .
4. ఓట ద మ గ మం
ం దమ బదత గల గ అవ శం ఉం
ఓట అవ హన మ నడం క లక న ంతం .ఇ
ఎ కల క ష - క అత ంత ఆ జనక ం ల ఒక
సంబంధం.
ఓట ' వల న ' మ మధ అంతరం ఉం
ష , ఇ ఐ / ఐ ం వం ఖ న రం ల ' స '
, ం ష నం, EVM ల డకం, సమయం, ఉప గం
అభ ల డ / కండ ల శ ద న . ఓట ఉం
అత / ఆ తన / ఆ ఓ హ ం వ న స రం
ఎ కల .
1217
ఓట ద వ ఉన వర ంచడం స యప ం
ప
అ వంమ ం జ తఅరంంచడం ం ంర సమ ప ఖ ం న. త ఉం
వరణం . ఓటర క అ ల గ పరచ ,
అవ హన ల పరచడం అవసరం, ఖ ం
అరతగల వత, చ , ర , ప ంచ
మ ల ం మ కం మ ఆ కం బల న న
స జం. ఇ వం ల ,
ర స జం మ త ఆ త సంస ం .ఎ క
క ష రం క చ క ఉం
క ష మ గృ ల మధ సహ రం /
ఓట ఈ ఖ న ంతం సంస .
స చ ందం ల ఎ కల సంఘం ఆ ం
ల య యడం, ంచడం మ లభతరం ఈ ప పటం
ప మ ఎ కల గం.
5. ప త ధత
ఎ కల సంబం త ర షణల ప రం , ప వ
తటసత దృ ప రకర ఉ హరణ న ర
మ కత మ స ధ రదర ల క బ ఉండం .
ప ఎ కల సంఘం ఫలవంత న అమ క క ఉం
ఆ ఇం ఉ త ప ర సమ అం ంచడం ర మ
ంచబ న య మ ష ల రదర
ఎ కల ఒక ఆట స ంచం . ఇం జయ
ఈ పద శం ప ల ం
. పస ర సహ రం
ఓట అవ హన యడం మ ం పజల అవ హన క ంచడం
ఓ ం హ మ ధ త ప పర వ నం ఉ
ఎ కల ప య అంద ర డం. ప సహ రం
ఈ రంగం ర మం లత వ ం .
ఎ కల సంఘం ఐ , ఎ , షన ం
వల ం ష , క ఆ ప , ం మ
జ మ అ క ఇతర ంద మ ష స రం
క / ం వ
ధ త.
1218
1. ర , ఆక కన ఆ ల ,ఫ
ఇం య ఎ ష , 2004, .696.
2. ఓన ,మ ఎల ర , 1980-1995
(ప ంచ మ సమ ంచబ ం
శ లయం, 1998).
3. ఎ . , క : అం ఇ
లత , 1972, ం ఏ , కలక , 308.
4. బ స , ం కన ఆ ,
ండవ ఎ ష , 1993, 485.
5. ఆ ఆ ర (ఎ .), ఆ ఇం య గవర ం
మ , ండవ ఎ ష , 1991, ఎ . ం & కం
, .403.
6. రత జ లమ రత శం జ ం
జర య అధ .
య రజ నప న రచన
7. ఆ . , ఆ ఇం ఫ ఇం ం ,
ండవ ఎ ష , ం వ , 97-98.
8. దం అం ఒక ష పట మ, షం
ఇతర షల వ ల .
9. 'చ ' అం a క అ రణ న మ ఆకర య న లక
య .
10. ఆ . , ఉతర ర ంట ఎ క
ప ,ఆ స , , 1986.
11 . ం ఫ -2014, ఎలక క ష ఆ ఇం ,
pp.14-17.
1219
75 సం ర ప త ం
సం ర ప త అరం
'సం రం' అ పదం పదం ' ' ం వ ం
అం 'క రగడం'. అం వలన, ం కం , సం రం అం
ల ఒక శ రం తం ఏకం చర . జ యం , సం రం
న జ య ల ట అ అరం.
సం ర జ సం ర ప త ం ర ంచబ ం
ం రం:
ప ఏ య అ క జయ క న
మ అం క ం న రణ ప కన జ య అ ఉప ం ం
/ఎ ం , వ వస సం రం వ ంచవ
జ సం ర ప త ం1 .
ఒంట న ఆ క ర ం ల సం రణం జ
జయ ఓట క ంచగల . ం అంతకం ఎ వ ,
మధ త నంత ఎ బ న స ఉ
,అ ఒక రణ అం క ంచవ
వ న అవసరం
వ గతట ఒక సహమ ర అమప క ఏ ం య న గవ 2 .
న జయ , అ లస ,
ప తం మం త ఖ ఏ య ఏకం3 .
సం రం అ బ ళ ల క పత క ర
వ వస ప మఏ .ఇ బ ళ క దృ షయం
అ క క నప తం
ప న ం ఉ శ ం. ఎ ఒక సం రం ఏర ం
ఒక సభ అ క క స ఒక ర అం క
సత ల ం రణ క మ a
సభ 4 .
1220
సం ర ప త లక
సం ర జ సం రం క లక
ప తం త సంగ ంచబ ం
ం రం 5 :
1. ంత బ మ , ప రం ర సం ఏర డ
న క.
2. సం రం క సం ఇద గ లఉ ం .
3. సం ర వ వస క అంత న తం
ష ఆస క క సం గం క రణ సవం.
4. సం ర జ ర న న వ వ రం
సం ర ఆట మ స క త ఏర .
5. సం ర జ ల క ఖ ఉప సం , మ క న న
నం .
6. సం ర ప త ం క స ప కన ప ం
,ఇ ప గ అ న క వ
సం ర.
7. వ కస దం మ వ లం సం ర లకణం
జ . జ యస యడం , ఉండవ
పక న .
8. సం ర స క ఉ శంఅ నం వడం.
మన శం , అంత ం సం వడం మనం
ఎ క ఎ కల త త. ం ట
ఇ రణ న ఎం కం ఇ రణ న
ఓటర ప కన ఆక ంచ ల క
ఉమ క . ఎ కల అనంతర య రం ంచ ఉ ంచబ ం
జ యఅ పం వ మ ప నడప జకవ 6 .
1221
సం ర ప ల ణం
ద సభ ఎ కల (1952, 1957, 1962 మ 1967),
ం ఏ అవసర న ం ం
ందం ప త ం. క ఉన ప
1969 ం , ఇం ం ప తం
ఐ, ఎం క బయ మద న ంచగ
మ ఇతర .మ , ం 1971 ం
ఎ క మ ఒ ప ఏ ం .
అ , ఆ పత ం రం ఓ ం
1977 ఎ క . అప ం ,అ కఉ
ందం సం ర ప . వ ఇం నబ
ప క 75.1 .
ప క 75.1 ందం సం ర ప లఏ
క.సం. లం ట ప గ
నం మం
( )
1. 1977 వ జన ం (ఓ),
1979 ( ం (ఓ)) ర య జన
సం , ర య
ద , ష
, ం
ప మ ం,
చంద ఖ
స హం (
ం స )మ
ఇత .
2. 1979- జన చర ం జన (ఎ ) మ
1980 ( ల ) (జన (ఎ )) ం ( ).
ం ( )
ం మద
బయట.
3. 1989- షన ం జన ద , ,
1990 ఫం (జన ద ) DMK, AGP మ
1222
స
( ష
శం) మ
మప
ం మద
బయట.
4. 1990- జన ద చంద జన ద (ఎ ) మ
1991 ( ష ) ఖ జన .
స (జన ద (ఎ ) ం ( )
జన స ం మద
జన ) బయట.
5. 1996- ఫం HD జన ద , ఐ,
1997 డ ం ( ),
(జన ద ) ఎం , , ఎం ,
AGP, SP మ
ఇత . స శం
మ CPM
ం మద
బయట.
6. 1997- ఫం ఐ జన ద , ఐ,
1998 (జన ద ) ఎం , ఎ , ఎం ,
AGP, TDP మ
ఇత . స శం
ం మద
బయట.
7. 1998- తృత ం ఎ , ఎఐఎ ఎం ,
1999 సం ర ( ) , వ న,
శ,
అ చ
ం , సమత,
అ ద , ఎం ,
ఆ మ ఇత .
మ
తృణ
స శం
ం మద
బయట.
8. 1999- షన ఎ , ( ),
1223
2004 ప మ ( ) తృణ
అలయ ం ,
(ఎ ఎ) న, ,ఎ ,
DMK, PMK, INLD,
MDMK, షన
స శం, అ
,ఆ ఎ ,ఎ
మ ఇత .
9. 2004- మ హ ం ,ఎ ,
2009 ం DMK, RJD, LJP,
అలయ (స శం) ఎం మ ఇత .
( ఎ) ంఐ మమద ఎం
బయట.
10. 2009– మ హ ం ,ఎ ,
2014 ం ఎం , తృణ
అలయ -II (స శం) ం , షన
( ఎ II) స శం మ
ఇత .
11. 2014– షన న ంద ,ఎ , ,
2019 ప మ ( ) వ న, అ
అలయ , ష
(ఎ ఎ) సమ ,
అ ద (ఎ ) మ
ఇత . ఉం
2018 ఎ ఏ.
12. 2019- వర షన న ంద ,అ ద ,
ప మ ( ) ఎ , వ న
అలయ మ ఇత .
(ఎ ఎ) నఎ ఏ ప వ ం
నవంబ 2019.
1224
సం ర ప త
సం ర ప ల క ధప జ బ
1. న ఆస ల వస ఉం
ప తప . సం ర ప త ం ప ం
అంచ ల అం వ మ ప ష ంచ ఒక
ధస ల మ దన.
2. రత శం అత ంత ధ భ త న శం. న న ఉ
సంస , ష , ,మ మ స మ
ఇవ సం ర ప ల ధంవ .ఈ
అం సం ర ప త ం మ ంత ప ఉం ం
పకృ మ ఇ ప దరణ ం న అ ప ం ం
ఓట . మ ట లం , ఇ ఎ వ ం
ఒ కం ప యం క స త వరపటం
ప త ం.
3. సం ర ప త ం ధ జ య ల క ఉం ం
స ంత వ లం అ ం క .
ప త అంద సమ అవసరం
సం ర గ . అం వల, సం ర ప త ం ం
ఏ యఆ త జ . ఇం లం , ఉం
సం ర ప ల ఏ య రయం వడం.
4. సం
జర యజవ వస. ర రణంలసంస రఖప బట
త ం బలప
ం య ండ మ ంత త నమ ప సం ం మ
ఒ ప త ం కం ఆం ళన .
5. సం ర ప త ం ప త ర త ం
( రం శ యమం). A క ఆ పత ం తగడం రణం
ప తప ఒ జ య .అ
సం ర స జ ల ం
రయం- ం . సం పం , న ర ఎ వ
సమ ల .
1225
సం ర ప సంబం ం న న
సం రం క ధ న బల నత
ప ఈ ం ధం ఉ :
1. అ అ రం ఉం అ రత ర . క
న సమస ల సం ర గ ల అ యం ం
ప త పత .
2. ప నమం యకత ం ఒక తం
ర ంట ప త పం. ఈ తం త ంచబ ం
సం ర ప త ం ప నమం అవసరం
ఏ ద ం సం ర గ ల సంప ంచం
రయం. మర ' ప 'అ
మం 'అ ప నమం '.
3. ం క సమన య క
సం ర గ ' ప - ' ప ,మ
త ఇ మం వరం క త మ బల నప ం
ప త యం ల ప .
4. క న ఉం అవ శం ఉం
సం ర ప త ం ' ం - క ' త ం .
ర ం బలం కం ఎ వ ం .
5. ం య ల య ం య అం ల వ
య రయం వడం . ం ఒ
ఎ ప య ; క ,
సం రం ం ల ల .
6. సం రం మం ల మండ ప ణం
ప తం రణం ద . రణం
మం త ఖ సం రం అ ల ప ం ం . సం
ఉ హరణ , 1999 క AB మం త ఖ 70-ప క ఉం
మం మ 'జం మం త ఖ' అ . ఇ సృ ం
ద ల పం సమస మ స న
స ల సమన యం.
7. సం ర ప లస అ
ప ల ఫ మ ల ధ త.
ంద
ధ తఆటల
అ వఆడం
గత మధ త. త స ం ం ం త ం ం
1226
1. , , రత ప త ం మ జ ,ఎ దవ
ఎ ష ,క ప ష , , 2012, . 508.
2. బ స , ., ం కన ఆ ,
ం , లండ , 1993, . 73.
3. ఓ , ఎ ఎ, ఎ ఆ ష , . 2,
, 1957, . 600.
4. , NC, సం ర ంతం. , NC
(ఎ ) ష ఇ ఇం , ం , 1971, 17–
18.
5. , , క ఆ ఇం య , Delhi ◌ి ,
1974, 3–5.
6. జర ఆ ర ంట ఇన ష , ంబ
2000, XLVI (3), . 394.
1227
76 ం క
అత 1985 క 52 వ సవరణ చటం ర అం ంచబ ం

T
మ క
ర ం మ
ఒక జ య ం
.ఈప
ష స ల అనరత
ం ల ఆ రం సనసభ
జనం సం, ఇ ం
ంగం 1 మ త (పదవ) ం
) ం . ఈ చర తర
' ం ల వ క చటం'.
త త, 2003 క 91 వ సవరణ చటం ఒక ం
పదవ క బంధన . ఇ న ం బంధన స ం ం
అన , ం ల షయం అనరత వ ంచ
.
1228
చటం క బంధన
పదవ రవపదం ఈ ం బంధనల క ఉం
ర ం మ ష స ల అనరత
ం ల ఆ రం సనసభ :
1. అనరత
జయ లస : ఒక సభ స
ఏ జయ స ఉండ అన అ
సభజ, (య
ఎ) అత ; స చ( ందం తన సభ
) అత ఓ
వఓ య ం ం ఉం
తన జ య నఏఆ ద నఇ
అ వం క ంద అ మ ంద ం మ అ ం చర ఉం
15 క ంచ .
బంధన ం ఒక స ఎ బడ ర స షమ ం
న మ క బ ఉం
ఆ .
స తంత స : ఒక సభ క స తంత స
(ఏ జ య అ అభ ఏ య ం ఎ బ ం )
అత సభ ఉండ అన అ
అ వం ఎ కల త త ఏ జయ .
స : ఒక సభ స
అత సభ స అన అ
ం ఆ లల గ నత తఏ జయ
అత సభ తన ం . అం అత రవ
సభ తన నఆ ల ఏ జయ
ఈ అనరత ఆ ంచ ం .
2. న ం
ం ల నం అనరత
ం ం సంద వ ంచం :
(ఎ) నం ఫ తం ఒక స తన ం బయట
మ క . ం ఉన నం జ ం -
స ల ంట ం ం ల మం అ ం అం క ం
నం.
1229
( )స , ం అ ఎ నత త
సభ, స చ ందం తన సభ వ ం ం
అత ఆ పద ఆ నత త .ఈ
రవం దృ న ం ఇవ బ ం మ
ఈ లయం క కత.
పదవ క బంధన ఇక డ గమ ం
భ ం న సందర ం అనరత ం న ం సంబం ం న
సనసభ ంట ఒకవం స ల ంచబ
2003 క 91 వ సవరణ చటం. అరం ం ల సంఖ
కల ఆ రం మ ంత రకణ.
3. అ ర ంచడం
ం ల ం త అనరత సంబం ం ఏ పశ
సభ ం అ ర ంచ . స ,
ం అ రయం అం మమ మ అం ం న చటం
ఏ ప ంచ . అ , హ
2 (1993), ం ఈ బంధన పక ం ం
అ య పయ న ంగ దం
ం మ లఅ రప .అ జ ం
ం ఆ స , పదవ ంద ఒక పశ ర ం ట
, న ప యం . అం వల, అత రయం అ ం
ఏ ఇతర, వక న , ద ఆన .రం , య
ఈస క బరసఉంం ం
ం ఆ స అ ల అప ంచడం
జ య పక తం ఆ రం ల 3 .
4. ం పవ
ఒక సభ క ం అ య య అ రం ఉం
పదవ క బంధనల అమ యం . అ ం అ య
30 ల సభ ం ఉం . సభ ఉండవ
ఆ ంచం సవ ంచం క ంచం . ఇం , అత ంచవ
అ వం య ల ఏ స ఉ శ ర కం ఉలం ంచడం వ
క హ ల ఉలంఘన వ వ వహ ంచబ ం
.
అ న బంధనల ప రం ం అ వ
అత ఒక క ం న త ం
సభ స . రయం ం , అత తప క
1230
స ఇవ ం ( న )a
తన వరణ సమ ం అవ శం. అత ఈ ష ంచవ
రణ సం హ ల క . అం వల, ం ల
తకణ మ స యం లక ప వం.
1231
చటం క ంకనం
ంగం క పదవ (ఇ వ కత క ఉం ం
ం చటం) క అల ంచ ం ంచబ ం
జయ లయం వ ల ఎర ంచబడ
ప జ ఇతర ప ప లన . ఇ ఉ ంచబ ం
రత ర ంట ప మ ం క బట బ తం ం
అ తమ అ క జయ ం ల అ కటడం.
అప ప ం ' ద 'అ అ వ ం
ప భప శ '. అప ంద య మం
52 వ సవరణ ఆ దం ( ం వ క) అ ం
) ర ం ఉభయ సభల ఏక వ ఓ 'a
రత ప మ ం క ప పక త మ ర ఏ ఉం .
ప జ
ం ం ల కప జ నవ
చటం:
(ఎ) ఇ త యడం జ యం శ రం ఎ వ ర అం ం
ల ర సనస ల పవృ .
( )ఇ లప మ నర వ కరణ లభతరం ం
ల నం సనసభ.
( )ఇ జయ అ త ం ,అ
సకమం ఎ కల న అ వృ వ యం.
( )ఇ ద సష న ం ఇ ం
జ య లఉ ం .
మర
ం ల వ క చటం ఒక హ త న చర పశం ంచబ ం
జయ ప ళన , జ ల త గం రంభ ం
శం క తం, ఆప ష ఉండవ మ
ల ంచడం ఫల ం . ఇ మర ల ం
ం ర :
1. ఇ అసమ మ మధ వ సం య
ం ల. ఇ సనస అసమ హ అ ం ం మ
మన చ . అం వలన, 'ఇ స షం జం ఉం ం
1232
ద క ఠం మ ఆంకల రన ం
కమ కణ '4 .
2. వ గత ం మ స హం మధ వ సం
ం అ కం. మ ట లం , 'ఇ త ం ం
ం మ చటబద న ం '5.
3. సనస అత ం బ ష ంచ ఇ అం ంచ
సనసభ పల తన ర క ల సం .
4. స తంత స మ a మధ వక
స అ య న . , అత
అనర న , ం అ య అ మ ంచబ ం .
5. అధ కత వ ం ర రం క అ రం
అ ం ర ల మ ంచబ . దట, అత క వ
కం మ కం ఈ అ ఉప ం ం
జ య అవస ల రణం . ండవ , అత చటపర న పం
ల ఇవ నం మ అ భవం.
స , కభ క ఇద క (ర -1991 మ
వ -1993) తమ సం వ కం
సంబం త ల ఇవ అ లత
ం 6.
1233
91 ST AMENDMENT ACT (2003)
ర
91 వ సవరణ చటం (2003) అమ య ర
ం :
1. ఎప క ం యబ
వ క ం ల బ తం య మ సవ ంచ ర
పదవ ఉన చటం, ఆ నం
ఈ బంధన న ంచ క
ం ల త లక ం. పదవ ఉం
ఇ ద తం ం ల అ మ ం అ మ ం
వ గత ం ల చట దమ పక ం న . బంధన
న సందర ం అనరత ం న ం సం
పదవ అం ంచబ న , ఖ ం , వ ం
అ రప ప వం రణం వ మర ల ం
ప తం .
2. ఎ కల సంస రణల క (
క ) 1990 క తన క , క ష
"ఎ కల చ ల సంస రణ" రత శం తన 170 వ క
(1999) మ షన క ష వ ం
ంగం (ఎ ఆ డ ) తన 2002 క , ఇంట
అ , పదవ బంధన స ంచమ యబ ం
అనరత ం న ం సంబం ం న
కల .
3. ఎ ఆ డ ఒక ం ల అ యప ం
అత ప ం ంచడం అత చర జ ంచబ ం
ప త లయం మం ఏ ఇతర కం జ య
క న పదం క క సం వ వ యం
ప త సనసభ త ప ఎ క
ఏ అంత ం .
4. ఎ ఆ డ అ రణం దద గమ ం ం
మం ల మండ ధఏ
ందం మ ల ప మ ఈ అ సం యవల ఉం
చటం ంచబ మ సంఖ ప ఉం ం
ఒక ష ం ంద ప త ం మం ర ంచబడ
1234
జ దరణ ం న సభ తం బలం గ షం 10%

సనసభ.
బంధన
2003 క 91 వ సవరణ చటం ఈ ం ం
మం ల మండ ప ప తం య బంధన
ప త ల ల క ఉండ ం , మ వ కత బ తం య
ం చటం:
1. ప స తం మం ల సంఖ
ంద మం ల మండ 15 ంచ డ
క భ తం బలం తం.
2. ఏ ర ం సభ స
ం ల ద అన అ న జయ
మం య ంచ అన .
3. ఖ మం స తం మం ల సంఖ
ఒక ష ం మం ల మండ 15 ంచ డ
సనసభ క తం బలం క తం
ష. , స మం ల సంఖ
మం , ఒక ష ం 12 క త వ ఉండ డ .
4. ష సనసభ క సభ స
ఏ జయ అ అన
ం య ంచబడ అన
మం .
5. ర ం సభ ఆ స
ఏ జయ ం న ష సనసభ
ం ల నం అన ఉం
ఏ తన జ య పద ర ంచ అన .
వ కరణ “ న క ” అం (i) ఏ లయం
ంద ప త ం ఒక ష ప త ం ంద
అ వం ల తం తనం ంచబ ం
సంబం త ప త ప ఆ యం; (ii) ఏ
ఒక శ రం ంద లయం, నం యబ , అం
కం ంద ప ం న a
ష ప తంమ అ ం తం తనం
లయం అ వం తం ంచబ ం , అ వం తం ఉన ట తప
ం న తనం పకృ ప రం.
6. పదవ ( ం వ క చటం)
భజన షయం అనరత ం న ం సంబం ం న
1235
సనసభ ంట ఒకవం స ల ంచబ .

ం ల ఎ వ రకణ ద అరం
కల .
1. ఇ 101, 102, 190 మ 191
ట ల మ అనరత ం
ర ం మ ష సనసభల సభ త ం.
2. హ . , (1993).
3. గమ ం ం : ' ర క ఒక
ర ంట పథకం లక నం
ప మంమ హ ల సంరక మ
సభ క అ . ఆ మ
కప ర ర ం
ర ంట ప మ ం. అ రం
అ ం పదవ ంద పశ ల పం
ంగ ర కరల ప గ ంచ డ
unexceptionable '.
4. . ర , 'ప రం అ న ం ఉండ డ
కం , ఆ ఇం (సం ),
బవ 1, 1985, . 1.
5. మ , సమ న ర య జ , 1989, .
190.
6. క వ ఇ అ : 'ఇవ డం ప జ
యవ వస ఈ ఉ . క
ర చటబదం ఉండవ ఉండక వ
చ రత మ చటం ణ ం. ఇ క ఉండటం మ ంత స తం
ం ర ం న
య '.
1236
77 ఒ స
అరం మ ం కత
' జ ' అ పదం USA ఉద ం ం . ఒక ఒ
స హం అ ర ంచబ వ ల స హం
రణ ఆస త ంచడం మ ర ంచడం. అ
ఇ ప నం వ పయ ం
ప త ం ఒ . ఇ మధ అ సం నం ప ం
ప తంమ స .
డన స ల వ స స యం అ
స . జ య ల ం న ం ఉం
ఎ కల య డ జ యఅ ం వ పయ ంచ డ .
ష రక మ సమస ల సంబంధం క ఉం
రక రకణ మ ప ష ప తం యబ
ప ప తం యడం స లప జ .
ఒ స న పకల న మ ల ప తం -
చటబద న మ చటబద న ప త ం అమ
ం , కర ం , ప , ప రం,
ష ,ప , ప చ ల ర ంచడం
సనస మ దల న . అ , ఆశ
స , ం తక ర క మ చట ద న మ చట ద న పద
ప ప జ మ ప ల బ అ
సమగత .
ఓ ప రం, డన స ఆశ
ప జ ల ందడం పద . దట, ఉంచ పయ ంచవ
ప త లయ వ ల అ లం ర యబ ం
త ంచ పయ . ఈ ం కత యబడవ
ఎ కల . ండవ , ప తఅ ల ఒ ంచ పయ ంచవ ,
ద పట అ లం ఉ ,
ఎ వ ర ం ల అవలం ంచడం మ అమ యడం
ప జ ల ం . ఈ ం కత యబడవ
ం . డవ , ప ప తం య పయ ంచవ మ
త ప తం ప కప ందవ
1237
ప మ ం ప త ం పజల గణ యం ప తమ ం
అ యం. ఈ పద ప రం యడం యవ 1 .
1238
రత శం ఒ స
రత శం ద సంఖ ఒ స ఉ . ,అ
ఎ త ల అ వృ యబ ం
ట , , జర వం .ఒ
రత శం స ల స తం ఈ ం వ క ంచవ
ట :
1. రస
రస ల ద సంఖ కమ ఉ
జ సంస . అ అత ంత అ తన న , ఎ వ
రత శం అ ఒ స ల శ వంత న మ అ ద .
ఉ :
(i) ఇం య ంబ ఆ మ అం ఇండ స ఖ
( ); ప న ర య
ంబ ఆ ం , ఇం య మర ం ంబ ఆ కలక
మ ఇం య ంబ ఆ మ ఆ మ . ఇ
ప న కమ జ ప జ ల స తం ం .
(ii) అ ంబ ఆ మ అం ఇండ ఆ ఇం
(అ ); ప న ం ంబ
కలక మ ంద జ సంస క జం
.◌ి . అ చం జ ం .
(iii) డ ష ఆ ఆ ఇం ల అ ష
(FAIFDA). FAIFDA న ం క ఏ కప
ల .
(iv) అ ల రత త ల సంస (AIMO). AIMO ం ం
మధ తర ప శమ క ఆం ళన .
2. య
క ల ండ క సం .
క సం అ అం . జ ం క త లకణం
రత శం య అ పత కం సంబంధం క ఉం
ప కం ధ జయ ల . ఉన :
(i) ఆ ఇం య ం (AITUC) - ఐ అ బంధం ఉం
(ii) ఇం య షన య ం (INTUC) - అ బంధం ఉం
ం
1239
(iii) ష ల అ బంధం ఉన ం మ సభ (HMS)

(iv) ంట ఆ ఇం య య ( ఐ )- ఎం అ బంధం ఉం
(v) ర య మ సం ( ఎంఎ ) - అ బంధం ఉం
రత శం ద య : ఆ ఇం య ం
(AITUC) 1920 ప ంచబ ం
అధ . 1945 వర , ం స , ష మ క
ంద య అ న AITUC ప
రత ల సంస. తదనంతరం య
జయ ఉద మం ం .
3. వ వ యస
వవ యస ల మ వవ
క తరగ . ఉన :
(i) ర య య (ఉతర రత శం మ )
(ii) అ ల రత సభ ( తన మ అ దవవ య
స హం)
(iii) ప త క ల స శం ( ఎం ర ం ం
1967 ఇ నక బ ఉద జన ం )
(iv) ర య సం ( జ )
(v) ఆట సంఘట
(vi) సంఘం (త(మళ ష) )
(vii) ం పం య ( ష ల యం ంచబ ం )
(viii) అ ల రత స ల
(ix) సభ (CPM యం ంచబ ం )
4. షన అ ష
ఇ ఆం ళన మ ండ ం సం
, య , మ ఉ . ధ ఉన ప
ప , ఈ సం ప తం ఒ
అ వృ సం ఆం ళనల స ధ పద
ప . ఉన :
(i) ఇం య క అ ష (IMA)
(ii) ఆ ఇం ( ఐ)
(iii) ఇం య డ ష ఆ వ ం జర (IFWJ)
(iv) ఆ ఇం డ ష ఆ వ అం చ
(AIFUCT)
1240
5. సంస
ధంవ ంచ ధ య ఏ యబ
సంఘం. అ , ఈ య , క సం ల ఉ
ధ జయ ల అ బంధం ఉం . ఇ :
(i) అ ర య ప ష (ఎ )( అ బంధం )
(ii) ఆ ఇం ం డ ష (AISF) ( ఐ అ బంధం )
(iii) షన ం య ఆ ఇం (NSUI) (అ బంధం ఉం
స శం)
(iv) ం డ ష ఆ ఇం (SFI) ( ఎం అ బంధం )
6. మత సంస
మతం ఆ రం ఉన సంస ఆడ వ
రత జ ఖ న త. ఇ న ధంవ
మతపర న ఆస . ఉన :
(i) ష స యం వ సం (ఆ ఎ ఎ )
(ii) శ ం ప ష ( )
(iii) జ -ఇ-ఇ
(iv) ఇ -ఉ -
(v) ఆం -ఇం య అ ష
(vi) మ థ ల సం
(vii) ర య స ల అ ల రత స శం (viii) ంట
అ ష
(ix) మ అ ద
" మ అ ద ఎ వ ప గ ం
దృ జయ ం మతపర న ఒ స హం
ఇ ష ఎ వ ఆం ళన ం ం
స జం ం స దం క ం
తృ సం టం కం స జం ” 2 .
7. లస
మతం
ఇం యవ , ర య
య జ ప లం ఒకజ ఖ నఉఅంశం.
స ల ల జ : హణవ - హ
త ళ మ మ ష, జ వ ,
ఆం కమ వ ,హ అ వ ,
జ బ హణవ . యస వ
1241
, య వ ఈ రళ, ం య వ
క టక ఓక 3. ల ఆ త సంస
ఉ :
(i) త ళ ద ల సంఘం
(ii) అ ష
(iii) హ జ వ సం
(iv) జ క య మ సభ
(v) వ య క య సంగం
(vi) కయస సభ
8. జన సంస
ఎం , ఛ గ h ◌్, , జన సంస ప
రం , ప మ ం మ ఈ న అ ం,
మ , ం మ ద న . ం సంస రణల ం ఉం
రత శం ం వ మ ంద ం
రక . జన సంసల ఇ ఉ :
(i) ం క షన ష (NSCN)
(ii) ర జన య లం ( ఎ )
(iii) మ బ ష ఆ
(iv) అ ల రత రం
(v) అ ం జన సంఘం
(vi) డర ఆర ష
9. స
ర య జ ష ఖ న అంశం
ల నర వ కరణ ప న ఆ రం అ ం .
లం, మతం మ గ ష ఉం
జ య లఆ ధతవ ం
ఒ స . స ల :
(i) త ళ సంఘం
(ii) అం ర -ఇ-ఉ
(iii) ఆంధ మ సభ
(iv) ం తస ల
(v) నగ ప సభ
(vi) ద ణ ర ం ప సభ
10. ఐ ల
1242
ఇ వ లం , a అ స ంచ ఒ స ఏర డ
ప క వ లం, అన , ఒక రణం, ఒక తం ర కమం.
ఈస ల ఇ ఉ :
(i) నర బ వం ప వరణ ప రకణ స
అం ల , మ ఉద మం
(ii) ప మ హ ల సంస
(iii) ర చ సం
(iv) ం ం ష
(v) మ హ ల సంస
11. అ ం
దం మ గమ ం : “అ జ ల
జ ల ఎ వ త వ ఆక క గ
అల , పదర న , స జం ం వ వస
హత మ వం . రత ప త ం మ
ఎ , ఆ క సమస
అం ఉన వన ల అ వృ మ రత,
అ రం ం కమ జ య వ క మన ం ం ,
ఏ రక న ప క న ం చటబదత రస ం .
పర వ నం ఆస స జ ల ం రమ
వ వస ” 4. అ జ :
(i) అ ల రత లస ఖ.
(ii) జ ం న నవ స .
(iii) నక స .
(iv) జ బ ష ఫం ( ఎ ఎ ).
(v) ఆ అ ం ం య .
(vi) బ ష ఫం ఆ అ ం (ఉ ).
(vii) ఖ .
1. GA ఆ ం మ GB ల (eds), ఆ
అ వృ ం న ం , న , (1970), . 185.
2. : రత ప త ం మ జ , ,
పద డవ ఎ ష , . 591.
3. ం : తంత ం వ నప ం రత శం లం (
రత శం కమ ఆ క అ వృ బ మ
1243
ష , . 110).
4. GA దం మ GB : ల తక జ ,
1972, . 75–76.
1244
78 యస క త
ndia అ మతం పరం స త న ల ,

ష, లం, గ, , ంతం మ ద న . అం వల,
య స క త ంచడం అవసరం
శం క అ వృ మ య .
1245
య ఇం ష అరం
యస కత రచ మ పకటన :
" య స క త భజన కద కల ంచ ం
అ మ ఖ క ఉం ం
యమ పజల న త ఇ స జం
ం య ఆస ల ం న న ఆస ” 1 న .
" య స క త ఒక క- న క మ
ఐక త, సం వం మ స క త క వన పయ
పజల హృద మ రణ వన అ వృ ం ం
రసత ం యత వన ంపకం
"2 ఏగ .
" య స క త ంచగల ఇ
మ ఇ క .ఇ కప క
ల చ ంచబ ం మ అమ యబ ం . ఇం ష , ఆ
దం , పజల తల ళ వల న ఆ చన.
తన ం పజల ద ”
క ఎ . కృష .
" య అ సం నం అం , మ అరం , సమన యం
కల క, ఐక త ఏక పత ,స ధ నం ,
స య క ల స కరణ
జ య సంఘం ష ం ఉన పజ ” 3 ర
.
, యస కత క వన జ య,
ఆ క, క, ంస క మ న క లత మ
మధ పరస ర సంబం .
1246
య స క త అవ
య స క త ప న అవ :
1. ం యత
ం యత అ ఉప య దం మ ఉప క యత ం .ఇ
న త ఒక ష ంతం షం మ ం
తం శం. ఉప ంత దం ఉం , అం మ
ఏ ంతం క న త ఒక ష ంతం
ఒక గం ఏర ం .
ం యత అ “ జ య స క త క అ బంధ ప య
రత శం. ఇ అవ ష ల ల క అ వ
య జ యమ య సంస వ కరణ క నం మ
ఎ , త జ ల ం కరణ ం న ంచబ ం
జ య అసంతృ మ జయ న ం దం తమ ”4 .
ం యత అ శ పం ఉన దృ షయం
ం ఆ :
(i) ం వ ల పజల ం
ఇం య య (ఖ ,ద , , మ
బ ).
(ii) ప క ష ం సం ం ల పజల ం
( లం ణ, ం , ఉత ఖం , దర ,
ం మ ద న ).
(iii) ంద త ం ల పజల ం
ష ం (మ , ర, , Delhi ◌ి , ,
మ మ మ ద న ).
(iv) అంత - ష స హ (చం గ and ◌్ మ ం వం )
మ న జల ( , కృష, ర - మ
బ ).
(v) ం య ఉ ల సంసల ఏ
ల అ స ంచడం ం సమ ం మ
ల ( వ న, త ళ న, ం న, స న,
ల నమ ద న ).
(vi) కం న త 'స ఆ మ ంతం'
ప తఉ , ఉ ,అ మ మ ద న .
1247
దం అ అ ం, మ ష
మ మ ద న .
2. మతతత ం
మతతత ం అం ఒక మత స జం మ
నతమ మ త ం ర
ఇతర మత వ ల ఆస ఖ వ .ఇ
1909, 1919 మ 1935 లన ఉ
చ ంల మత ప శ ,
మ ఇత .
క జ కరణ మతతత ం ఉద ం ం
మతం. ధ వ కరణ :
(i) మతం ఆ రం జ య లఏ (అ ద వం ,
ం , జ ప ష , ం మ సభ,
వ నమ ద న ).
(ii) డన స ల ఆ వం ( జ తర సంస ) ఆ రం
మతం ద (RSS, శ ం ప ష , జ -ఇ-
ఇ , ఆం -ఇం య య అ ష మ ద న ).
(iii) మత కల ( ం మ ంల మధ , ం మ
, ం మ స మ ఇత - ర , ల ,
మ ర, ద , అల , అ గ, ◌్, అమృత ,
మ మ ప మతతత ం ప తమ
ంస).
(iv) ల ,మ మ వం మత ల దం
ఇత (అ ధ జన దం
క Sevaks ఒక స ద కటడం పడ
ంబ 6, 1992).
- న జం క లకడ ర ఉ
ంల మత స తన ధర ం, త, ం
దం, ప త జడత ం, జ య ల త మ ఇతర
స , ఎ కల బలవంతం, మత , క- ఆ క
ర మ ద న .
3. లతత ం
లతత ం అ ంత ల-స హం మ ం
రణ య ఆస . ఇ ప నం క ఫ తం
ల జ కరణ. ధ వ కరణ :
1248
(i) ల ప కన జ య ల ఏ (వం )
మ జ , ఎం , రళ ం , ప క
,బ జ స మ ద న ).
(ii) డన స ల ఆ వం ( జ తర సంస ) ఆ రం
లం ( ద అ ష , హ జ వ సం వం ,
క య మ సభ మ ద న ).
(iii) ఎ కల సమయం ట ం మ ఏ
(iv) ఉనలతపరం
మ వ మంల మధల మండ మధ . ల
, ఉతర ప, వం ధ ఆ పత
మధ ప మ ద న .
(v) జ ష నం ం త క మ ఆం ళన .
BK గమ ం : “మత ఓట (
) గ పం ఇప జ షన ఆ రం ఉ
మ గ . వ
ల పం మ లం ం పజల తన వంతం యం
అం జ ం .ఇ అ లం
అ సం నం"5 .
ష , జ థ కం మధ టం
ఆంధప కమ వ వం ప న ల స ,
క టక ం య వ క , య వ ఎ ఇ
రళ, బ వ , వ ఇ
,హ వ అ , ఉతరం వ
ప , తవ అ ంఅ ం ద న .
4. దం
దం అం ఒక ష మ, మ క పట షం
ష పజ . దం క దృ షయం, అ ం
ం యత, మతతత ం లతత ం ఒక ప మం
జ య ప య. ం లత ఉ : (ఎ) నర వ కరణ
ష ఆ రం ల; మ ( ) క రయం
య కఅ క ష.
అప ం ఆంధ క ద క సృ
1953 మ ష ం శ పం ం ం
ష ఆ రం ల నర వ కరణ. పర వ నం ,
1956 ద ఎ న నర వ క ంచబ
ల నర వ కరణ న
1249
క ష 6 (1953-1955). త త , క జ య పటం
ఒ రణం రత శం రంతర ం
ప దరణ ం న ఆం ళన మ జ యప
ం , పం , అ ం, మ ప త ల భజన
బ . 2000 వ , ల సంఖ మ య
1956 14 మ 6 ం 28 మ 7
వ స 7.
అ క చటం (1963) త
య కఅ క ష ం వ క వ కత రగ ం
ద ణ రత శం మ ప మ ం ం ఆం ళన. అ , ంట
ఇం 'అ ' న ంద ప త ం ఇ ం
ం తర ంతవర అ క ష
ఇ . అం క, షల తం (ఇం , ం మ ఎ
ం య ష) ఠ ల వ వస సం ఇప
త ళ అమ యబ ం 8 . పర వ నం , ం య క ం
రత శం క శమ సంస క ష ఉద ం ం
ంగం ం ం న ం .
ంతమం దల దం ఉద ం ం
ఇ వ లం ం య ,ఎ , వ నమ
బ .
1250
షన ఇం ష
షన ఇం ష (ఎ ఐ ) 1961 ఏ యబ ం ,
ఐక త య స శం న రయం త త
'.◌ి ంద ప త ం స శ న ధ ం'. ఇ
ంట ర ప నమం ఉ
మం , ల ఖ మం ,ఏ జయ య
, ర , ఇద త ,
ఎ , ఎ ల క షన , మ ఏ వ
ప నమం . మండ ఆ ం
య స క త క సమస అ అం ల ప ంచం మ
ప ష ంచ అవసర న యం . మండ
య స క త సం ధ ం .అ ,
ఈ తం త ఉ మ పయత ం య
ందం అమ
.
1968 , ంద ప త ం యత న ద ం ం
ఇం ష . ప 39 ం 55 ం
స . ప శమ, రం మ జప
య ఇం రబ . నగ వద స శ ం మ
వద ఉన అ ర ల ఖం ఒక ఆ ం ం
య సం వం క లం. ఇ జ య ల జ ం ,
క త క శ ల స క ంచ సంస మ
య ఐక త మ సం వం సం స జం. ఇ ఏ ం
ం యత, మతతత ం మ ంచ క
దం వ స . ఏ , స షం ఏ ంచబడ .
1980 , ంద ప త ం మ యత న ద ం ం
ప య ఇం ష . సభ త ం
మ ంత స త-ఆ త ం . ఇ ఎ ం అం ల క ఉం
చర
ఈ నసం, ంతం
మత మమరస ంత క సమస అ ం .
వ వస ,అవసరం
రంతరం ఉంచ ం ం క ఏ ం
మత మ ఇతర భజన శ ల ర క ల a
య ఐక త .
1986 , ఎ ఐ న ంచబ ం మ సభ త ం ఉం
మ ంత ం . ఇ పం ఉగ ం ం
శం క ఐక త, సమగత మ క ఆద ల .
1251
ప రం, ఇ పం ఉగ దం డ ఒక ఆ ం ం .
21 మం స ల క ఏ ం
రంతర ఆ రం. ం ం ం ం ల క
సల కమ ర హణ సం ర క ప దన
మత మరస ం మ య సమగత డటం.
1990 , ం తృత ం షన ఫం ప త ం
షన ఇం ష న ం . బలం ఉం
101 ం . ఇం ప నమం ర , ంద ఉ
ంద మం , ష ఖ మం , య య మ
ం య , మ ళల ప , జంమ ప శమ ,
త , మ ప వ . అం ధవ ఉ
చర సం ఎ ం , అన , పం సమస ,
సమస , ల ంస, మత మరస ం మ
అ ధ జన - మ సమస . ,
ం ఫ తం.
2005 , అలయ ( ఎ) ప త ం
ంద షన ఇం ష న ంచబ ం
ప నమం మ హ ం అధ కతన. 103-
స ఎ ఐ 12 సంవత ల మం త త ఏ యబ ం
1992 స శం. ంతమం ంద మం , ష మ
ఖ మం మ యమ ం య ల య
ఎ ఐ య క షన పర ఉ
ప వ మ రం, , కప
మ మ ళ . ఎ ఐ సమరవంత న క ప ం
య ఆం ళన, స క క సమస ల రవ మ పరస ర చర
సమస సంబం ం న య అ సం నం మ త
.
ఎ ఐ 14 వ స
శం 2008 పథ ం జ ం
ఒ , క టక, వం
ధ మత ంస
మ ష ,జ మ అ ం ద న .
, ల మధ ద త ంచడం మ
గ ; య స క త హదప అం ;
ం య అసమ ల త, ల మ ం ల లం ;
ఉగ దం రణ; మత మర త ంచడం మ
ల భదత; మ స న న అ వృ
స శం క ఎ ం ఖ న అం .
ఏ 2010 , అలయ ( ఎ)
ప తంమ య ఇం ష న ం ం
1252
(ఎ ఐ ) ప నమం మ హ అధ కతన
ం .ఎ ఐ ంద మం ల స 147 మం స ఉ
సభ, జ సభ ప పక య ,
అ మ ంద త ం ల ఖ మం
సనసభల. ఇం య, ం య య ఉ
జయ , య క షన అధ ,ప
,ప ప మ రప మ
మ సంస . ఇ ప నం ల ంచడ
మ మతతత ం, లతత ం మ ం ల ఎ వ
ం య దం.
అ బ 2010 , ప త ం ం ం ఏ ం
ఎ ఐ క . ఇం ంద ంమం ఉ
ర ,న ంద మం , ధ మం ఖ మం
మ ఎ ఐ ం ఐ సహ స .ఇ ఖ ం
NIC స ల సం ఎ ం అం .
ఎ ఐ క 15 వ స శం 2011 ంబ జ ం .
స శం క ఎ ం మతత అ క చర ఉ
మ మత ంస; మత ంస నం;
మత మర త ం చర ; ల ంచ చర
వక, ఖ ం మ గల ;
ర అ ంత ల ష ంమ ఎ ర ం ;మ
మతం ట వత క క ష ఎ అ క మ
ల.
ఎ ఐ 16 వ స శం 23–09-2013 న జ ం . ఒక
ంస ఖం ంచ , వ స శం నం ఆ ంచబ ం
అంద మధ మరస సంబం బ తం య అ చర
క , మధ మ ల ప ష ంచ
గ ల ఖం ంచ , చటం క చటం ఉన వ
ం క ఖం ంచ మ గ
గం మ మ ళలంద చ కఫ ల ఆ ం డటం
కమ ఆ క అ వృ స నం న ంచం
అవ ,మ ఉద మ హ డ
పగ ఏ సమయం బ రంగ సలం.
78.1 యస కతస
స శ సంఖ జరపబ న
ద స శం 2వమ 3వ , 1962
1253
ండవ స శం 20 వ 22 nd , 1968
డవ స శం 12 వ నవంబ , 1980
లవ స శం 21 సం జనవ , 1984
ఐదవ స శం 7వఏ , 1986
ఆరవ స శం 12 వ ంబ , 1986
ఏడవ స శం 11 వ ఏ , 990
ఎ దవ స శం 22 nd ంబ , 1990
దవ స శం 2 nd నవంబ , 1991
పదవ స శం 31 సం ంబ , 1991
పద ండవ స శం 18 వ , 1992
ప ండవ స శం 23 వ నవంబ , 1992
పద డవ స శం 31 సం ఆగ , 2005
ప స శం 13 వ అ బ , 2008
ప నవ స శం 10 వ ంబ , 2011
పద రవ స శం 23 వ ంబ , 2013
1254
క సం షన ం ష
HARMONY
షన ం ష ఫ క న (ఎ ఎ ) ఏ
1992 .ఇ
ప ల ంద ఒక స యంప ప సంస
ంద ం మం త ఖ యంతణ. ఇ మతత త ం
మరస ం, దర వం మ య స క త.
NFCH క దృ మ లక ం ం ధం ఉ :
దృ : మతతత మ అ ఇతర ంసల ం రత శం ం ం
అ ఖం ల మ వత క వ
ం మ మరస ం.
ష : మత మర త ంచడం, యత బ తం యడం
స కతమ ధ ం ఐక త ం ం ంచడం
క చర , అవ హన ర క , ల రడం
ంస ఖ ం ల , ఇంట సం షణ త ం
రత శం క భదత, ం మ య .
NFCH
1. పక న ర కల లల ఆ ంద నబ అం :ంచడం
క స యం
సంరకణ, ద మ కణ సం ంస, లక ం
సమరవంత న న సం
2. మత మర మ యస కత త ంచడం
స తంతం ప ధ ర ల ర క ల ర ంచడం
సంస , ఎ ఓ మ ఇతర సంసల అ బంధం
సంస
3. అధ య ర ంచడం మ సంసల ల ఇవ డం /
అధ య ర ంచ పం
4. మతత ష కృ నం అ ఇవ డం
మరస ం మ యస కత
5. ంద / ష ప / ప లనల క ఉండ ,
క / జ సంస , ఎ ఓ మ ఇత
ం ష కల ల త ం
6. స ర వల అం ంచ , ప ంచం మ
స ద న
1255
1. న : ఆ :ప జ మ
రత శం జ య ప స ందన , 1963.
2. HA గ : ం జ య సమస మ య
ఇం ష , . 3.
3. ర : షన ఇం ష మ
మత మరస ం ( షన ఇం ష ఆ ఇం ,
II, సం ద యం).
4. స .అ : క య
ఇం ష , . 82.
5. . . : ఇం ం రక ఉప
జనవ , 1988 రళ శ లయం పం యబ ం .
6. ఇ ఫజ అ తృత ం స లక ష .
ఇతర ఇద స .ఎ . క మ .ఎ
Kunzru.
7. 2000 ,ఛ
గ h ◌్ మ త ,
ఉత ఖం మ రం సృ ంచబ
మధ ప , ఉతర ప మ
వ స .
8. త ళ ప తం షల వ ం ం
తం మ ం షల త ంచడం న ం
క సంసల ఇం మ త ళం
ష .
1256
79 ంగ నం
అత రత శ ంగ నం రత శ సంబం ల యం ం
T
చ తమ
పపంచం ఇతర
ఇ అ క ర ల
సంప యం,
ర ంచబ
యప జ ల
ం , అన ,
క ణం, జ య సంస,
త ంచడం
కం,
.
అంత య ప స 1 , ఆ క , క బలం, ప
అ యం మ యకత ం.
1257
రత నం క
1. పపంచ ం త ంచడం
రత శ ంగ నం అంత య ం త ంచడ
మ భదత. ంగం ఆ క 51 ( ప ఆ
ల ) అంత యం త ంచ ఇం య ం
ం మ భదత, య న మ రవ య న సంబం ల న ంచం
ల మధ , అంత య చటం మ ఒప ందం ర ం ం ం ం
ధత మ అంత య లప త ం
మధ వ త . ఆ క ం అవసరం
ల అ వృ . జవహ ఇ అ :“ ం
వలం ఆశ ; ఇ అత వసర అవసరం ”.
2. వలస దవ కత
రత శ ంగ నం వలస దం మ జ వ ం .
వలస దం మ జ దం ంద రత శం అ యప ం
జ ద శ ల బల న ల మ
అంత య ం ప తం ం . రత శం ం ం
అ వలస దం క ప స మ మద ఇ ం
ఇం , మల , వం ఆ -ఆ ల ఉద మం
అ ,ఘ ,న మ ద న . ఆ ధం రత శం ఆ వ కం ం
ఆ -ఆ ల పజల టం సం వం
ట , వం వలస మ జ ద శ ల వ కం
లం , గ మ ద న .ప త వలస దం మ
న జ రత శం వ ం .
3. త హం ర వ కత
అ ర ల త హం వ కత ఒక ఖ న అంశం
రత ంగ నం. రత శం ప రం, త హం రం (అన ,
ప కన పజల మధ వక)
వలస దం మ జ దం, నల ల ం
త , క అస నత మ పపంచ ప ష ఆటంకం
ం . వర వక ( ) ర వం మ ం ం
వక) త హం ర లన అ స ం
ద .ఇ ద త సంబం ల ం ం
1258
వర వక వ కం 1954 ఆ 2.
అ ధం , షయం రత శం ఒక ఖ న త ం ం
ం (అంత ం )మ న ం
ఆ ప .
4.
1947 -అరత శంంస తంత న , పపంచం భ ంచబ ం
ం క ప కన ం స ,అ బ ట
USA తృత ం మ తృత ం క ట
USSR. 'పచ న దం' అ వం ప , రత శం ర క ం ం
ఈ ం ట మ అమ క అ స ం . ఇం
సందర ం, జవహ ఇ అ :“ రం ఉం ల ప ం
స ల శ జ ల ం , ఒక క సమ ఖనం,
ఇ గతం పపంచ ల మ ఇ మ ఉండవ
మ ంత స త న ప ల ం . రత శం ఆడగలద
ంచడం స యపడటం ద గం మ బ ప వవంత న గం.
అం వల, రత శం య డ మ ంత అవసరం అ ం
ధ ర ల వల ఏ శ స హం వ స ఉండం
ద భయం మ దం ”.
" రత శం అ ం అ స ంద న ,అ
అం (i) రత ల క సంబం
ఏ శం ; (ii) రత స తంతత ఉం
ంగ నం; మ (iii) రత శం ర ంచ పయ ం
అ ల హ ర క సంబం ”3 .
5. పం
పం అంత యం పవరన క ఐ ల ం
సంబం . ఇ ఇం - క ఉ తం ం పరచబ ం
ఒప ందం, 1954 జవహ మ - సంతకం
ఎ - , య .ఐ :
(i) ఒక క సమగత పరస ర రవం మ
ర మ ;
(ii) ;
(iii) ఒక అంతరత వ వ కం క వడం;
(iv) స నత ం మ పరస ర ప జనం; మ
(v) ం త సహ వనం.
1259
"పం " ం తం ఉ దకం ర ం ం

ఉగ ద సమ ల త బ ర మ ల సహ రం
మ అ కరణం ం న పచ న ద ఉ కత
పత ప శ ఒప ం మ . ర ఆ రం వ ం ం
క వన వ కం శ ప వన
శ సమ ల త ” 4 .
పం రం ం ం మ అ క
బ , , ఇం వం పపంచం క ం ం .
పం మ -అ ం క ప రచన
అంత య సంబం ల ంతం మ అ రత శం.
6. ఆ -ఆ బ
రత శ ంగ నం ర హణ ం
పపంచం అ ల హ ర క సంబం , ఇ ఎల ఉం ం
ఆ -ఆ ల పట ప క పక పద ం . ఇ లక ం ఉం
ఐక త ం ం ం ం ం మ సం ఒక ం ంద పయ ం
మ క ఆఅంత క అ వృయ సంసఅంతల పయ సవం.యంరత శంంఉం
ఈ . 1947 , రత శం ద ఆ సంబం ల ం
Delhi ◌ి స శం. 1949 , రత శం క వ ం
ఇం చ క మం న సమస ఆ . రత శం
ం ం జ న ఆ -ఏ య న న త ం
(ఇం ) 1955 . రత శం ఒక ఖ న త ం ం
ఆ 77 (1964), ఆ 15 (1990), ఇం య
ఓష అ ష ఫ న ఆప ష (1995), BIST
ఆ క సహ రం (1997), మ (1985). రత శం సం ం ం
ం ' బద '
.
7. మ ం
1949 రత శం ఆ
, న ం ల పక ం ం
మ ఆ ష సభ త ం మ
అ ప అం క ంచడం
మ . , ఈ అదన ంగ పకటన
మ రత ర మ ఏ ధం ప తం ం
స తంత ల స చ ంద సంఘం. ఇ
రత శం ంచనం న రత ప క త ప తం ం
1260
యత త ఎ వం
రత సంబం ం ఉత ర.
ఎం కం మ ర స ఉ
ఆచర త క ర . ఇ సభ త ం అ ం ం
మ ఆ కం ఆ ప జనకరం ఉం ం ,
జ య, ంస క మ ఇతర రం . ఇ ఒక అ ం
CHOGM ( మ క ఖ న త
ప క ). రత శం 24 వ మ ఆ థంఇ ం
1983 Delhi ◌ి స .
8. UNO మద
రత శం 1945 UNO సభ త ం ం ం . అప ం ,అ
UNO క రక మ ర క ల మద ఇ ం . ఇ ఉం
UNO కల మ ల సం వ కం .
UNO రత శం క త క అం :
(i) ఎ ఓ రత శం ఈ రం ం ం
వలస దం, జ దం మ వ కం టం,
ఇ న వలస దం మ న జ దం.
(ii) 1953 , రత ం న జ ల పం ఎ క
ఐ స సర సభ స శం అధ .
(iii) ఎ ం ప రకక ర క ల రత శం ం
, ం ,ఎ ల , ం , అం , ,
ం , , మ ద న .
(iv) ఓ ఎం ర నడం న ం ం
UNO కవ ం . రత శం - ర
UN బ తం వ ం
1997 తన క సమ ం ం .
(v) అ క , రత శం క శతస
భద భదమండ
UN మండ . శఇత ,. రత శం ఒక ం ం
9. కరణ
రత శ ంగ నం ఆ ధ వ ం మ య
కరణ, సంప య మ అ ం . ఇ లక ం ఉం
త ంచడం అంతం యడం పపంచ ం భదతల త ం
పవ ల మధ ఉ కత మ ఆ క గవంతం
ఉ దకత ంచడం శ అ వృ
1261
ఆ లత ఖ . రత శం ఉప ం
ఆ ధ త య మ ంచ UNO క
కరణ. ఆ ల ప వ ర రవ ం
1985 Delhi ◌ి జ న ఖ గస శం మ ఖ త నప దన ం
అ కరణ.
క య ఫ ష ఒప ందం (ఎ ) సంతకం యక వడం
1968 మ క సమగ ప క ధ ఒప ందం (CTBT),
1996
రత శం తన అ ఎం కల ఉం ం . రత శం ఎ వ ం మ
వకత మ ఆ పత స వం రణం CTBT.
ఐ త ఉం అంత య వ వస శ తం యం
(USA, ర , , UK మ ) చటబదం క ఉం
అ ఆ .
1262
ఇం య ల కల
రత శ ంగ నం రం మ ంచబ ం
ం ల 5:
1. రత శం క ప న యప జ ల మ ఆం ళనల ప ర ంచడం a
త ంచడం అంత య వర గం ం
అంత య స జం మద మ అవ హన.
2. రయం ప య క స యంప ప డటం
మ పన రదర క త ంచడం a
ర న, సంపన న మ ర త న పపంచ కమం.
3. ఉగ వ కం అంత య ప బ తం యడం
ఇ పపంచ .
4. మద ఇ అంత య వర ంచడం
అ క బ ల స రత శం క గవంత న ఆ క వృ ,
జ ం, ం క ప నం మ రత బ తం యడం
శ భదత.
5. -5 ల క ప యడం మ త క సంబం ల ంచడం
USA, EU, జ వం ప న శ ల
ర ,మ .
6. సంబం ల వతరం యడం మ బ తం యడం
పరస ర ప జనకర న సహ రం మ అం రం
ఒక చటబద న ఆం ళన .
7. ఆ కం రం వ కృ యడం
సమగ ంతం తన ం మ మగ ఉం
పపంచ.
8. స హ ఉగ అంతం డటం
మ ఉగ దం క తం కస
ం .
9. రత శం క' ఈ ' ల (గతం ) ం మ ంత ల ందడం
' ఈ ' నం) మ గణ య న గ సం ఆ ం ంచం
రత శం మ ఆ ల రణ ఆస ఉన అ క ం .
10. గ ంత ల మన సంబం ల బ తం వడం
ఇ 4 యన ర ల లయం ం మ ఇ a
చ మ సరఫ క ప న వన .
11. మద ఆ క వృ ంచడం
బం తం వం ం య సంసల ర క
బ ళ-రంగ ం క మ ఆ క సం రవ
1263
సహ రం ( ), ం -గం సహ రం మ
రత శం, మ ద ణ వం ం య స
ఆ (IBSA) ఇ మ ం మ స దం అ ష ఫ
ం య సహ రం (IOR-ARC).
12. వం ం యస ల క ప యడం న ంచడం
రత శంయ రంగం
అంత క ప. జ ల ంచ EU మ G-20
13. UN భద మండ సంస ంచడం మ న ంచడం మ
ర ం పపంచ కమం బ ళ వణత సమ ంచం
ర రం మ కం .
14. మధ మ ంత స న న స కర త ంచ
జ యమ అ వృ ం న పపంచం జ య,
ఆ కమ ం క .
15. పపంచ అ ధ కరణ లక ం సం ప యడం
ం వ .
16. రంత యం ర య ప ల స తం వ వహ ంచడం
రత శం బం ల బ తం య మ
రత శం క అంత య సంబం ల లక త ంచం .
1264
ఆ ఇం
ంతం రత ంగ నం ఒక .అ
1996 అప నఐ తప ంచబ ం మ రం ంచబ ం
డ ప త ం మం .
రత శం అ ద శం ఉం ల ంతం సమ ం ం
ద ణఆ , న ఏకపక ల స ం
.మ ట లం , ఈ ంతం రత శం ం ంచబ ం
న ఉం నం
అ న త క తం క ఆ రం. ఇ ం ం
రత శం హ ర క మ హ ర క సంబం ల క ఖత
.
ంతం క పవరన ర శం ఐ ంట
స ప రత శ సంబం .ఈఐ
ం ధం ఉ :
1. బం మ,లంక
, , రత వం శం పరస రం అడగ, డ ,
మం సం అ ఇవ ం .
2. ద తమ ఉప ంచ అ మ ంచ డ
ఈ ంతం క మ క శం క ఆస వ కం .
3. మ క శం క అంతరత వ వ ల ఏ శం క ం డ
శం.
4. ద ల ఒక క ర ం
క సమగత మ ర రం.
5. ద ల తమ ల ం ప ష ం
ం త క చర ల .
స యం ఇ వ ం :“ ంతం క ఉన తర ం
ఉత న ం శ ఎ వల వ ం
మ ప న, గ ' ం ' ఉం
మ క ఉండ తకణ
ఈ ంతం ప వం. ”
1265
య ఆ ఇం
రత శం 2003 తన అ ం అవలం ం ం . క ఖ లక
ఈ ంతం ం ధం ఉం :
1. శ స య న క స ధకత ంచడం మ ర ంచడం.
2. “ ద ఉప గం ” అ భం మ - అ త
రత గం అ ప రం ఉప
రత బల ల ఎక .
3. ద స అ ప రం ఉం ం
ఆ ద గం న క ం ం ంచబ ం .
4. అ ప ర ల త అ రం ఇవ బ ం
య క ం ర జ య యకత ం
అ రం.
5. అ ల వ కం అ ల ఉప ంచక వడం
.
6. అ , రత వ కం ద జ న ,
రత బల ఎక , వ ర యన ఆ ల ,
అ ప రం ఎం క ర ం ం
ఆ .
7. అ ఎ మ క న న యంతణల న ం మ
ప సంబం త ప మ ం కత , నడం
య క ఒప ందం చర , మ న
అ ప కల క ంచడం.
8. అ ధ ర త లక ం సం రంతర బదత
పపంచం, పపంచ, ధృ క ంచద న మ వకత
అ కరణ.
య క ం అ జ య మండ ఉం ం
మ
ప న మంఎ . ఇ ఉప .గం సంక అ రంఅధ
ఇవ కత
గల వఏ క శ ంరం
అ ఆ .
ర హక మండ య భదత అధ కత వ ం
సల .ఇ య రయం వ ఇ ట అం ం
క ం అ మ ఇ న ఆ ల అమ ం
జ య మండ .
భదత క ( ఎ )స ం ం
రత శం క అ ంతం క చరణ గ .
CCS ఇప ఉన క ం అం కం స క ర స ం ం
1266
సం దత , ప ర లక హం,
మ చ కమ ప గం క ధ దశల సం ఆప ం .
ఎ తం సం దత సంతృ వ కం ం .
క ండ -ఇ - మ CCS ఆ దం ం ,
త క ద ల ఆ శం, అ ం ర ంచ మ ర ంచ
త క ద . CCS స ం ఆ ం ం
ప రం సం ప య ల సం ఏ
అ సం వ తల అ .
1267
ంట ంట ఆ ల ఆ ఇం క యం
ర 2012 “క ంట ఆ ” రం ం ం . ఇ
రత శ సంబం ల బ తం యడం మ స ంచడం ఈ నం
మధ ఆ ల .ఈ ఉ
క , , త , మ
ఉ ఉ .
రత శం క "క మధ ఆ " నం స త ఆ త న
జ య, భదత, ఆ క మ ంస క స నం
క క . లక ( అం ) ఈ ం ధం ఉ 6:
1. రత శం తన బల న జ య సంబం ల ం ం ఉం ం
ఉన త సందర నల . రత య
కమ బ క ం ం స తం వ వహ ంచడం న ంచం
fora.
2. రత శం తన తకమ భద సహ బ తం ం .
రత శం ఇప ంట తక గ క ఉం
ఆ . ఉమ క కణ దృ ఉం ం
ప ధన, వ ద ధక సమన యం మ దగర
ఆఫ సంప ం .
3. మధ ఆ ర బ క ం ం
ఇప ఉన ఉమ పయ ల న ఉప ం గ
SCO, య ఎక క (EEC) వం క
మ కస య . ర ఇప ప ం ం a
సమగ ఆ క సహ ర ఒప ందం
ట ఏ కృత య సలం అ సం ంచం .
4. రత శం మధ ఆ శ ర క గ ం ,
మ సహజ వన . మధ ఆ ద
క మ రత అవ శం ఉం
వ భ యక న పంటల ఉత సహక ంచం
అదనం .
5. ద తం మ అం ం మ క ంతం
సహ రం సం. రత శం సహ స ంచ దం ఉం
మధ ఆ ట / ల ఏ యడం.
6. రత శం క ఉన త నం ంత అం ం
త శ ల వ . దృ ఉం ,
మధ ఆ పన రత శం సహక ం ల ం ం
శ లయం ఒక ందం వ
1268
ఐ వం రం ల పపంచ ద అం ం ణ ం.
ర హణ, తత సం మ ష .
7. మధ ఆ ఇ- వ ఏ ర కృ ం
- ద మ - పం య రత శం ందం
8. క రత కం, ఐ మధరతఆ శ మ ల పదక ంచగలం .
ణ రంగం మ పపంచ ల ంచం
. ఖ ం మధ ఆ
క , ఇ ప ఖ జం క అప త ల ల క ఉం
,అ సమృ క . రత శం స యప ం
అ క యం ం ల ఏ , ఉత
ష ఉత ల అవసరం.
9. క ష , రత శం స యం ం
అంత య ఉతర-ద ణ ర (INSTC). అక డ
త న ంల తం ల చ ం న అవసరం ఉం
ందర మ ఇతర క ం ప ం
రం ంట స .
10. ఈ ంతం ఆచర య న ంం కస క వడం a
జంమ బ ప న అవ ధం. ర య ం యవ
అ ల న ఉ స ంచం
వరణం .
11. రత శం మ మధ ఆ సం కం అ వృ కృ
మధ క . రత శం అ ద
అ ం ప ల 21 య ల
రత శం అ క ప టక ల ల
ర య ప ట ల ఆక ంచ . మధ ఆ ఉద ంచగల
ప ట ల ఆకర య న ల గమ మ
అన శ తణ ఇషప ర య త ప శమ
ల .
12. పజల మధ సంబం ఖ న అ సం
న న ంచ . ఖ ం అవసరం ఉం
వత మ భ ష మధ ప డం
రత శం మ మధ ఆ య . ఇప ఒక బల న ఉం
ల . రత శం మ మధ ఆ
పం , త , క రణ త ంచం
న అంతర ల ంద స జం మ వజన ప
ఒక సంస .
1269
రత శం
క "క ంట ఆ " నం హ
రం వతరం తం నం, నం
, సంబం ల బ తం యడం మ ంచడం
ర ంప య సంబంధం. రత శం తన న ం
SCO స అ క ం య ర ల సభ త ం,
ఈ ంతం రత శం క న ద ం న సంబం ల ం ం .
1270
ACT ఈ ల ఆ ఇం
2014 ప త ం రత శం క “ ఈ ” అ ం
నం ”మ “ ఈ ల ”అ . “ ఈ
ల ” 1992 అప ప . .
నర ం .
ఇం -ఆ స (2014) పసం ,
మం న ంద “ఆ క వ వస క త శకం
రత శం అ వృ , కరణ మ జ ం రంభమ .
హ ం , రత శం క ' ఈ ల ' ' ఈ ' ం
నం'". అ ధం ంగ మం స ,
2014 ఆ య ం పర టన సందర ం , రత య ల ' ఈ '
మ ' ఈ ' త .
రత శం క " ఈ ల " క లక ( అం ) ఇ ఉ
7అ స ం :
1. రత శం క చటం నం స ం న దృ ం
ఆ -ప ంతం ంతం. ఇ నం
దట ఆ క రవ ంచబ ం
జ య, తకమ ంస క ల క ఉం
సం షణ సం సం గత యం ం ల పన మ
సహ రం.
2. రత శం తన సంబం ల తక గ అ ం
ఇం , య ం, మ ,జ , ప ఆ ,
ఆ , ంగ మ అ ష ఆ ఆ
ష (ఆ )మ అ ల స త సంబం ఏర ర
ఆ -ప ంతం.
3. ఇం , ఆ
మ ఆ ం ,సఆ (EAS), న రత రంశం(ARF) ఉ
ఆ ం ఇ వం ం య కల మగ ఉం
బ ళ రంగ ం క మ ఆ క సహ రం
( ), ఆ ఆప ష (ఎ ), ం
గం ఆప ష (ఎం ) మ ం మ స దం
అ ష (IORA).
4. ఈ ల ఇం -ఆ ల నత ం
కస ల యఎ ం సహ రం,
త , జ ం, , పటణ న దరణ, ,
ఇ ఇం మ ఇతర ర క .క ,
1271
అంత కం సహ రం, ఎ & మ పజల ం వ ల

ం యస కత ం వ మ
య .
5. ఈ ల క లక ం ఆ క హం
సహ రం, ంస క సంబం మ త క సంబం అ వృ యం
రంతర ఆ -ప ంతం ల
క, ం య మ బ క రం
త ల నక అం ం
అ ంచ ప స ఈ న ంతం
ప స ఇతర .
6. ఈ న రత శం ఈ న త ఉం
నం. ఈ నం ఈ మధ ఇంట అం ం
అ చ ప షం స రత శం
ఆ ంతం.
7. కమ ం య ధ ప క రం ఉం
ఈ నక అ వృ య మ బ తం య పయ
ఆ ంతం జ ం, సంస , పజల ం -
వ లప చ మ క కస (రహ , శయం,
క ష , పవ , ద న ).
8. గ కత ం , దమ ం సంబం ఉ
తప చ మ క అ వృ య శ ం
పజల మధ .
9. క , అ వృ య ప క పయ జ
ం న హం, ఖ ం ఆ ఉతరం అ సం ంచ
రత శం. భవన ర స చర
కస ,క ంచ న న సంసల త
ఈ ంతం , మ ంస క మధ ప చ
సంస జ .
10. ఆ రత శ ఆ క రం జ ం
దశల - ం యస కతమ అమ
నత .ఆ -ఇం ఒప ందం
వమ బ ల జ ం అమ వ ం
1 2015 ం రత శం మ ఏ ఆ .
11. త క సమస ల , రత శం కల క ం ం
కమ లక గ ల భద ఆస
బ క ఆకృ . టం దగ సహ రం
ఉగ దం, ఈ ంతం ం మ రత ం సం సహక ంచడం
1272
మ అంత య ఆ రం స ద భదత త ంచడం

బంధన మ చ అ స ంచబ .
1. ఇం పపంచ జ య వరణం, పపంచ పజల అ యం ఉ
మ పపంచ సంస .
2. ర మ త సంబం ల ల ం
1994 ద నం
వక వర వ యబ ం మ ప మం
ల మం ఆధ ర ం ప త ం వ ం
ఉ .
3. ఎ.ఎ . రం : రత ప త ం మ జ , ంజ ,
2000 ఎ ష , . 602.
4. ఎ మ : -అ ం అ వృ
రత శ ంగ నం , . 165.
5. ఇం 2009: ఎ ఫ వ ,ప ష జ ,
రత ప త ం, . 530.
6. మం పసం ం న ఖ పసంగం ఆ రం
ంగ వ వ ల ష ం, ఇ. అహ , ద రత శం -
ంట ఆ , 12, 2012 వద,
.
7. ఇన ష , రత ప త ం,
ంబ 23, 2015.
1273
PART-XI
కప
80. ప స ంచ యక ష
ంగం
1274
80 స ంచ యక ష
ంగం క ప
అత షన క ష వ ం
T
క ష
2000
ంగం (ఎ ఆ డ ) నం
రత ప త ం 1. 11 మం స
ఎం.ఎ . ంక చలయ యకత ం వ ం
ఏ యబ ం
రత ప న య 2. ఇ 2002 తన క సమ ం ం 3 .
1275
I. క ష క చన బంధన
ఫ బంధనల ప రం, క ష అవసరం
ప ంచ , గత సంవత ల అ భవం , వం
ంగం ప త బంధన ఎంతవర సమరవంతం ఉం
సమరవంత న, మృ న మ సమరవంత న అవస ల ప స ం ంచడం
లన వ వస మ క ఆ క అ వృ
ఆ క రత శం మ ఉం , ఏ ఉం . క బంధన
క ష తప క చన స షం ం
యవల న ల యం
ర ంట ప మ ం క చటం ంగం మ
క ' థ క ణం' ' థ క లక ల ' క ం ం
ంగం.
ప స ంచడ తన ప అ క ష స షం ం
ంగం మ యడం మ ప త
పకృ మ సల . ఇ వ యబ ం
ర ం ఏ ర ల అం క ంచడం రస ంచడం.
క ష ం ఎ ం . ంతం , అ
అధ యనం క పద ం ం ల ం ం మ ప ంచ ప ం ం
. ఈ ం 4:
1. ర ంట ప మ సంసల బ తం
( సనసభ, ర హక మ యవ వస ప ;
జ తనం; ప ల , కమ
జ య అ రత క ఆ క వ యం; అ ంచడం
ర ంట కమ కణ రత ం క అవ
2. ఎప మ ం).రణ ; జ య తం ప
కల సంస .
3. క-ఆ క మ అ వృ క గం
ంగం ( కమ ఆ కహ ల :ఎ
? ఎంత గం ? ఎంత స నం?).
4. అక స త త ంచడం; ఉ క ంచడం; కభ
భద ; ద క లన.
5. ంద- ష సంబం .
6. ం కరణ మ పం ; రత మ
పం య సంసల బ తం.
7. థ క హ ల సరణ.
8. థ క ల ప వం.
1276
9. ల ప వం మ ం న
ంగం క ర ల .
10. ఆ క మ దవ ల చటపర న యంతణ; ప ఆ
నం.
11. ప తం ప ల వ వస మ ప .
1277
II. ప క సంవత
ంగం
ప క ష న ప లన
1950 ం 2000 వర ంగం ఈ ం ధం ఉం 5 :
50 ఏళ జ మ ఫ ఏ
తంత ం ం ? క అవయ ల ప ఒక ఎ ఉ
ష ం- సనసభ, ర హక మ యవ వస- చన
క ప ంగ ప జ? ఉం
ర న రవపద న తం సం వ వ పక తం ల కల
క ఆ క ప వరన ప య లక
గ ం ?అ అం ఏ ?
1. జయ జ
1. రత ప మ వరం వ ం డర రప ం
ంగ . 73 వ మ 74 వ ంగ సవరణల ,
ప మ చర క వరం స ం ం . ఎ వ ఉం
ంట ష టం . రణ ఎ క ఉ
కమబదత జ ం ; మ శ కబ
ఎ కల ఫ ల కమబదం , ం తం ఉ
మ ప మ.
2. ర ం స ల అరత
మ ష సనసభ గణ య న దలల ం .
ర ం , ష సనసభ ఎ వ
స జం క ప . మ ంత
ఇప వర కబ న తరగ ల స క
జ య న.
2. ఆ క కస -ఆక ప
1. క సరణ మ కరణ ంచబ ం
ఉత . త ం కత మ ఆ క ర హణ
పద ఎ వ ఉప ంచబ . ంచబ
, ల , , ఇంజ ం గ
మ ఇన ష ల .
2. 1950–2000 మధ , వ వ య ఉత క
46.2 ం 176.8 ం .
1278
3. 1960-2000 మధ , మ ఉత 11 ం ం
య ట 75.6 య ట .
4. 1960-2000 మధ , య ం ఉత 35 యన ం ం
ట ల ం 89.5 య ట .
5. కమ రం ల ఆక సరణ ఉం
జ ం .
6. క ఉత క 1950–51 7.9 ం ం
1999-2000
154.7.
7. ఉత 5.1 య ట ం ం
1999–2000 1950–51 ం 480.7 య KWH.
8. 1994–2000 మధ ఎ క వృ 6 ం 8 తం
(1997-98 తప ) ంచబ ం .
9. ఇన ష ల ప శమ ం ఆ
1990 million 150 యన ం 1999 billion 4 యన .
10. 1999-2000 రత శం క తలస షన డ (ఎ ఎ )
ఇ 1951 ఉన కం 2.75 ఎ వ.
3. క కస - జ
1. 1950 ం 1998 మధ , మర ల స తం ం
1000 జన ల 72 జన - 146 ం త .
2. న ఆ యం 32 సంవత ల ం ం
2000 1950–51 ం 63 సంవత ల వర .
3. ఈ రళ జ ం న ల ఒక క ఎ వ లం ం ల ఆ
ంగ జ ం న ల .
4. రళ మ ళల ఆ యం ఇ 75 సంవత .
5. రత శం ప గ ం క స త న వ వస ఏ ం
వ మ ద వ . 1951 , శం త ఉం
725 థ క ఆ గ ం . 1995 ఇ ం
1,50,000 కం ఎ వ.
6. థ క ఠ లల సంఖ గణ యం ం
1951 మ 1995 మధ 2,10,000 ం 5,90,000 వర .
7. 95 తం ల థ క ఠ ల ఉం
ఒక ట నడక రం .
4. జయ ఫ
1. క క ప న రణం మ లం
ఎ కల ప య క అసమరత
1279
ర, కవ కమ అ ంఛ య అం ల ఉంచ
జ య రంగం నడం మ ఆ పత ం ం
మ ఎ కల మ ర ంట ప యల క తం ం .
2. ప మ సంప క ంచబ నప ,
ప క ఉన ప ప
ప మ ం. రత శం క బ ళత ం మ ధం
ప మ సంసల ప ం ం మ నం ం ం ;
అ ధం , ప వ వ ల మ ళల గ మ ం మ
ర త క ప య ఎక అ తం
సంఖ .
3. ఎ క మ ఎ కల ఖ ల క అ రత
అ ర న కర న ప వం ం
య గ మ జ య ణత ం
రణ మం క ం పయ .
4. జ లయ , సం, రక ంల న అ యర నన లక ఉం ర ంచం
మ ఎ కల వ యం. డ -శ మ
న అం స తం ం
ప తం ప ల ణత మ క
ర త జ .ఇ ణత ప ం ం
ప మ లక ప య .
5. చటపర న ప క చట యంతణ స
జ య ల పవరన, ల కరణ క చటబదత,
ఆ మ అవస మ అంతరత ప మ ం.
6. య జయ ర చనం ద ఎ వ భ ంచబ
గతం కం ' రణ య ప జనం'; ప
ప తప జ గతం కం ం
క అవ శ ద మ స యం- క జ
వ గత భం.
7. ' దర వం', మ క దర వం క ప ఆదర ం
ంగం క ం ట అ స క న .
రత పజ తమ ఎ వ భ ంచబ
శం తంత ం ం న సమయం కం .
8. న కరణ మ ఉం
జయ వరణం మ పయ మ న ర -
జయ య - క .
9. సం క సం భం ఉం . యకత సం భం ఉం .
జ య య , ఇ న పక త మ య రణం
1280
సల క జ య ల సం ఆస మ క, ధ ం
సత రణ య ప జ ల అం క ంచ .
5. ఆ క ఫ
1. జ అత ంత ధనవం న 85 తం మం ఉ
ఆ యం. అత ంత ద ం 1.5 తం త ఉం
శం క ఆ యం. ండవ , డవ మ లవ
ఎ వ ం ం వ స 8 తం, 3.5 తం ఉ
మ ఆ యం 2 తం.
2. 260 యన మం ద ఖ వన వ .
6. క ఫ
1. 1998 రత మర ల 100,000 407
పత క జన . ఈ 100 ఎ వ
ప మం క నబ ం .
2. ఐ సంవత ల 53 తం ల ( 60 య )
ష ర పం ఉం ం - ంచబ న ల కం ం
ఉప-స ఆ అ క ం .
3. రత శం జ ం న త వ జనన బ గల లల ష 33
తం. , ద ణ ఇ 9 తం త , 6
ం , ఇం 8 తం.
4. రత శం 1978 అ అ పకటన సంతకం ం
ఇ 2000 'అంద ఆ గ ం' అ ఇ ం
12-23 లల మధ లల తం
గ ణ ధకత
పట ం - . ణ ం- 11 37 కవ తంఆశ తం ఉం
, 61ర కరం
జ - 17 తం.
5. తలస తృణ ల గం ప ం
1950 400 ల ం 440 ల వర స ల ం త
2000, తలస ప ( వడం) 50 ఉ
సంవత త .
6. క పవం క నం ed ంచబడ .
270 య మ ఉ
జ మ సం మం మ అ న సం చర
త అమ యబ ం .
7. 14 సంవత ల కం త వ వయ ఉన 380 యన ల ఉ .
100 య ద త ల . సమరవంత న దశ
1281
" - " వ బ ం .
8. ఉతర జ యంతణ చర
జయం. ఉతర ప సం త
రళ కం ష ం ఒక శ బం క ఉం .
7. ప ల ఫ
1. అ ,తత ం మ ప లన క అసమరత
చట ద వ వస మ స ంతర ఆ క వ వస ఏర
మ స ంతర ప . అ ,
ఇ తం పజల శ క ం
ఎ వ మం వ ల చట ద వ వస .
-అ ష ఫ తం మ సం క వడం
ప మ సంసల అసంతృ .
2. జ తనం న .అ ఉం
స తం ఉం . ప ప జనం బ ం .
ఆ క 311 ంద వల ంగ రకణ
ర ంచ అ ఎ వ
త ల కప ల ం తమ .
8. ంగ యం మ స నత ం- ఫ
1. ఆ యం క ం య అస నత ంచబడ
రళ జ ం న 18 సంవత ంచగలద ఆ
మధ ప జ ం న కం ఎ వ.
2. ల మ ళ ఆ యం ం ం
ల ం 5 సంవత .అ ల తప
పపంచం, ప 1000 మం ల 1005 మం మ ళ ఉం .
ఉన స ల త మ ళల ం
ప కం మ కమపద వక. రత శం , అక డ
ప 1000 మం ల 933 మం మ ళ త ఉ .ఇ
'త న' మ ళల ం దృ షయం.
3. ప వ మ ళల తం ధ ం వలం 4.9 త
తం.
4. మ ళల జ య గ మ ం 1952 అక డ ఉంద ం
సభ 499 ట (4.41) 22 మం మ ళ త ఉ
తం). 1991 ఇ 544 49 ట ం
(9.02 తం).
1282
5. 1995-2000 మధ , 503 మం య ల ,
15 మం మ ళ త ఉ .
9. య వ వస- ఫ
1. య వ వస డంబరం కలవ క ం
స జం క అంచ . ఆలస ం మ ఖ
శప ం , పయ మ మ అ తం ఉం .
2. అదన చటపర న పద ల ఆశ ంచ పజ టబడ
ఉపశమనం సం.
3. మ న టయ వ వస ఉం
ప న.
తం అంచ , కం ఎ వ ఫ ఉ
జయ కథ , అ అ నం త ం
ంగం క ప క సంవత గణ యం ఒక
అవ త .
1283
III. క హన ం
అవ :క ష
ం ఖ న ఆం ళన ం
క ష క అవ హన6 :
1. ంగ సం క థ క ఉలంఘన ఉం
ప ల గం మ ల నం
అం మ లం అ న పజల రక ం ఉం
అ జ య అ రం. ప త ఉ , సంస
వ అ థ క అత వస స వం
పజ వ యడ . వ క రవం
ంగం ం పరచబ న red ంచ ఉం
ప జ. అం వల, ప ల సం ం
మ లన. తమ ప ల ట య
అ యం త సంఘటనల మ సంసల నమ .
ప త సంఘటనల స జం భ ంచ క ం .
2. ఆం ళన క ట ద ంతం ప త స వం
ర య ష ంమ for ంచ క వడం మ అం ంచ అసమరత
క ప పపంచ శ గం ప ం
యమ ం కప .
3. త ప మ స నం ఖ న ప ణం న
ప త వ యం మ దవ ఆం ళనకర న .
1947, బ crore 2 ట ఉం ;
1997-98 , ఇ , 9 88,937 ం ; 2001-02 , ఇ
1 1,16,000 ( 4.8 తం). రత శం ద ఉం
-ణ-ఉ రం.
4. జ య వరణం మ క స త న మ నం ఉం
జ య రక . జ ల కరణ, జ య అ
మ జ య- న - క ం
అ ర న బల న క అవసరం.
5. య సమగత మ భదత సమస
త నంత మ ఆ చ త క శద. సం యం ం
కఅ ం క ంద చ క లక ల అంచ
వ ం . త నంత మ తకణ సం యం ం
అత వసర ప ల ప స ందన మ ప ర హణ
స .ప లన, ఒక వ వస
సంఘటనల and ంచడం మ ప స ందనల ప క యడం
1284
ంద ఫల ం . ఇ అ - ఆ
, అ ం మ
తర ధ ల శ స ళనం
ఓవ ం మ పరస ర ద న అ ర ప ,
అ మ ధ త వలం ప చర ప
సమస ల . స ష న ప ఆ రం
ధ తల ప ష ంచడం.
6. రత శం క తం మ ప న అ భవం అ నప
ప మ ం (అ క అప ంద శ ఉన ప ) అ
ప ంచం మ ప మ చర క వ ఉన ప
73 వ మ 74 వ ంగ సవరణల స ం ం ,
ర ంట ప మ సంసల ప ,
ఏ , వ న త -పం ల ం , అ ఉం
గమ ంపబడ , థ క ప ధ ంసకరమ ంచం
7. ఎ వ ప. య క
కల గం మ ఉం
వ లప ఎ కల వ వస ంచ క ం
చ త సంసల ర న .
8. ర ం మ ష సనసభ
ఎ కల వ వస క క బల నత, ఫల ం
త నంత ప త సం ంచం . 13 వ
తం ఓటర సభ 27.9 తం త ధంవ ం
మ సనసభ 22.2 తం త ం
వ స ఓట .
9. ఎ నప ల న అ రత
అవ శ ద జ ల ఆ ంచబ న మ అ త న
ం . క ఆ కమ ప ల ఖ
జ య అ రత అ హ ం అ కం మ ప వం
జ ల స షం గ ంచ మ గ ంచ . అ
వలం న ప నమం 40 సంవత ం
తంత ం ం న 54 సంవత మ ఒక జ య త
45 సంవత అ రం ఉం , అ , 1989 ం
కభ ఐ ర క ఎ కల శం ం .వ
ఈ జ య అ రత వలం .
10. రత ఆ క వ వస క కలవర ం . ఆ క వ వస
కమం ణ-ఉ ం . ఆ క, ఆ క మ
ప ల అసమరత దవ ,
అ మ వరవ ఎ వ
స జం అదన చటపర న వ వస , - ం , ం -
1285
మ డం అ - . నలధనం, స ంతర ఆ క వ వస
మ స ంతర ప అ కం ఉ
ఆ కమ క స . చటబద న ప ,
త సమయం , ఎ వడం కషం.
లక ఈ అకమ న అ - బంధనల ం
చటబద న ప ల .
11. ణ జ , పట కరణ, పటణ ర మ
క అ ం తకణ శద మ ప అవసరం.
గం రగడం వ న ం
కమ న ప త ం.
12. స జం కభ ష నం-ఆ త మ
నం న . ద క ణ త మ ఉన త
ప ధన అత వసర మరమ అవసరం. శం ఒక మగ ఉం
ఏకపక మ h ంచ కరణ.
13. శం యం క ప లన వ వస మ క
ఆం ళన ంతం.
14. ర య వ వస పతనం అం న ఉం .
ప ధన మ షన ణ త బల న అవసరం
ండవ పం. చటం క ఆలస ం మ జం క ఖ ఉ
త రం . ల సం, -రకణ మ
త న ర- రణల ల రకణ అవసరం
సం గత ఏ . మకం, కణ, ష
మ య , య మ య ద న ంచడం
య హ ల తకణ శద అవసరం.
ప య ద ప రం క న గం
మధ వ త ం, స ధమ మధ వ త ం వం
అ స యక వల యం ం
.
15. రత శం వం శం మత మ ఇతర అంత -స హ అల
మత, కమ ంస క ధ ం ఉండ డ
వలం ం భదతల సమస ప గ ంచబ ం .
క పవర ల క వ కరణ . చటపర న మ
ల ంచ ప ల చర
అ భ ం న అభదత మ వడం
య క ప న సవం .
16. క కస లప కలవర ం . 380 ఉ
14 సంవత ల కం త వ వయ ఉన య ల
ద,ఆ గంమ య స
1286
త కం మ ప త కం . 96.4 తం
థ క దబ ల సం త ం .
17. మర ల , అంధత ం, త మర ,
ప -రక నత, లల ష ర పం మ లల- గ ధకత,
గణ య న గ ం నప , ఇం ఎ వ ఉం
ల ంచడం.
18. ప గంమ ప భత త నంత ంద
దృ . అం ల ప దకర న దల ఉం
కయ, మ , ప , ఐ ద న .
1287
IV. క ష క
తం ద క ష 249 ం . 58
ర ల ంగ సవరణ ఉం , 86
సనసభ చర మ న 105 ఉ
ఎ ంచవ
చర .
క ష క ధ
ంతం ంద నబ ం 7 :
1. థ కహ ల
1. వక వ కం ధం క ప ( ంద
ఆ క 15 మ 16) ' ' ర స ం
క లం, జ య ఇతర అ యం, ఆ క '.
2. మ వ పకట చ (ఆ క 19 ంద)
చ స షం ర స ం
మ ఇతర ,అ ల క ఉన చ
స రం మ ఆ చనల తకం , క ంచం మ ఇవ ం '.
3. ం త థ కహ :
(ఎ) ంస, రత ం మ అ న య త వ కం
క.
( ) ఒక వ చట దం నట ప రహ
అత తహ చ.
( ) బయ హ మ రత వ హ .
( ) పతమ ంబ త హ .
(ఇ) క సం 80 మం ణ తన ఉ హ
సంవత రం .
(ఎ ) మ నళ పతహ మ గవంత న
యం.
( )స న యం మ ఉ త య స యం హ 8 .
(h) సంరకణ మ స యం మ రకణ హ ( షయం )
ల ).
(i) ర త న హ , ష ం రణ,
ప వరణ ప రకణ మ ర న అ వృ .
4. ద హ (ఆ క 21-ఎ ంద) ఉం
ఇ చదవ స ంచబ ం : 'ప డ ం హ ఉం ం
అత ప సంవత వర ద ; మ
1288
క మ ఎ మ ఎ ల స ల షయం
5. రణప సంబంసంవత
ం ం ల వయ .
ర ంధం (ఆ క 22 ంద), (i) గ ష లం

రణ ర ంధం ఆ ల ఉం ; మ (ii)
సల ర మ మ ఇద ఉం
స మ ఏ ఉన త య ల వ
.
6. మతం, న మతం, దమతం వం ప గ ం
మ ం మతం మ బంధనల ం
స హపరచడం (ఆ క 25 ంద) ల ంచబ .
ప తం, ర ' ం 'అ ప ర ం
మ .
7. ఆ క 31- ఇ న య స క ం రకణ
దవ నచ మ బంధనల
(i) వ వ సంబం ం న త ప తం
సంస రణ , (ii) జ ష మ (iii) అమ
ఆ క 39 బంధన ( ) ( ) న శక .
8. ఫండ ంట అమ యడం
ఆ క 17, 23, 24, 25 మ 32 ంద హ
a క ఆప ష సమయం ఆ క 20 మ 21 ంద ఉన
య అత వసర ప (ఆ క 352 ంద).
2. ఆ హ
ఆ క 300-ఎ ఈ ం ధం :
1. ఆ స రన అ రం ఉం
చటం మ ప ప జనం సం త .
2. ఏకపక స రన ఉండ డ
ఆ .
3. వ వ య, అట మ -
పటణ గృహసలం ం న ఆ రం ఉప ంచబ ం
ఎ మ ఎ చటం క అ రం తప జ
ఇ ం త న న స పథ అం ం
అ వం నం వడం. పం , 'స అ న హ
న సం 'ఎ , ఎ ల ఉం
ం .
1289
3. ల
1. ంగం - IV క క ఉం
' ల క ప మ చదవ సవ ంచబ ం
క '.
2. జ యంతణ త తం ఉం
ం .
3. స తంత య క ష ఉం
ప ఐ సంవత ల ఒక ఏ .
4. త ంచ ఇంట క ష ఏ
అంత -మత మరస ం మ క సం వం.
5. స ంచ ఉన త క న శ రం ఉం
ల అమ .
6. ఒక
ఐ ళ తదకసంఖ
ప క పఉ కఅవ ం. ం
7. ర ల అమ
షన క క ష క (2001).
4. థ క ల
1. మ ల ప లన ఇ
థ క ల ర ం ందవ మ యవ
సమరవంత న.
2. జ వర క
థ క ల చరణ ఉం
రంభ 9 వద అమ యబ ం .
3. ం త థ క ల
ఆ క 51-ఎ:
(ఎ) ఎ కల ఓ యడం, నడం
లన క ప మ ప యమ ప ంచడం.
( ) ంబ వ మ ధ త న ం ం ంచడం
ద, కమ
లల క య .
( ) ద అం ంచ క సంసల
ఉ ల ల .
5. ర ం మ ష సనసభల
1. సనస ల అ ల ర ం ,
ర ం క ఉ తమ స తంత ప సం మ
1290
ష సనసభ .
2. గ ధక శ స షం య ఆ క 105 సవ ంచవ
ర ంట అ ల ంద స ఆనం
సంబం ం నఅ చర ల కవ య డ
సభ ఇతర . ఇం ,
a ం ఉత న మ ఏ రం ం
ంద అ మ ం సభ స ల చర
క / ర . ఆ క 194 ఇ ధం ఉండవ
ష సనసభ స ల సంబం ం సవ ంచబ ం .
3. ఎ కల య అరత సం స అవసరం
సంబం త ష ం ం జ సభ ఉం
ర ంచబ ం .స ఖ త ంచ ఇ అవసరం
జ సభ.
4. ఎం క ంత అ వృ పథకం ఉం
యబ .
5. ంచ ఎ కల సం అ రం ఉం
మ ంద మ ష ప ధ ల ల పక ంచం
ప ప జ ల సం ' ల ల '
ఎం క యబ న మ త నస
సనసభ.
6. డ ం ం ఏ ంట చర
య ఆ క వ వస క .
7. ఉభయ సభల ం ం ష క
ంగ సవరణ క ధ క ప లన సం ర ం
ప ంచ
8. పర
దన ఏ ర ం త. చటసభ క మ
సమన య సన ప క ఏ .
9. అంచ ల ప తం ఉన ర ంట క ,ప
అండ ం మ స ష ఉండక వ
న ం .
10. ర ం స స చ ందం తమ ఉం
ర ంట అం మ పజల ప లన రవబ ం .
11. 70 స ల ష సనసభ ఉం
సంవత రం మ ఇతర ష ం క సం 50 క ం
క సం 90 సనసభ . అ ధం , క ష
జ సభ మ కభస ల ల సంఖ
వ స 100 మ 120 ల ర ం .
1291
12. నపర న అధ యనం సం ర ం పల ఒక అధ యన స హం

సంస రణ ఏ .
6. ఎ మ అ ష
1. హం ర ం షయం , క భ ఎ వ
సభ య . అ అత య ంచవ
అధ మం . అ నం వ
ష అ స ం .
2. ప నమం వ కం అ స నం ఉం
ప య య ఓ ప దన
ఏక లం . త క వ వస అం
అ స ఓ '.
3. అ స నం సం వ కం
ప త ం, తం సంఖ క సం 20 తం
సభ స ఇ .
4. మం ల మండ క ఉం
చటం ంచబ . మం ల సంఖ ప
ఏ షం ంద ప త ం గ షం ర ంచబడ
క ప ద ఇం తం బలం 10 తం
సనసభ.
5. అ క జ య ల ల సృ ం పద
ఒక మం క నం, హ మ అ ఉం
త ంచ . సంఖ 2 ప తం
వ ఇం తం బలం.
6. మ ంగం స యం క ం
ప నమం ప పల ఉంచడం మ
ల సంస.
7. ఉమ రద నప త ఉ ల ర ప శం
అ మ ం .
8. ఆ క 311 రకణ త ం సవ ం
గల ప త వ ల జ ంచడం
.
9. మ ల స బం నం క పశ ,
ప ష ,బ మ గ ఉం
స యంప పత స ల ర ంచబ ం
చటబద న బంధనల ప రం ఏ యబ ం .
10. అ , రం ంచ ం , వ అదనం
ం యత ప ణం , ప ణం
1292
పలన ల క బ ఉండం .
11. స రహ ఇ మ ంప యం ఉం
ప త ప బటడం స ం . , అక డ
ప ణం నం రదర కత ప ణం
రహస ం .
12. ప ప జన బ రతం చ ( ప ఖం
అ డ - వ చ ) అమ యబడవ
మ -అ ష .
13. జ య ఒక చటం ం ం
అ ప నప లఆ , ప త
వ .
7. ంట - మ ఇంట - ష
1. 1990 క ఇంట - ఆర స షం నవ
సంప ం ల ల ఏర రచవల న ష .
2. ప మ అత వసర ప ల ర హణ ( ం సహజ న
మ నవ త) III (ఏక లం )
) ఏడవ .
3. ఇంట - అం మ అ చటబద న సంస
క ష ఏ .
4. ష ప ఒక ష గవర త య ం
ఆ ష ఖ మం సంప ం న త త.
5. ఆ క 356 ల ంచ డ , తప క ఉప ం
త వమ వ క y షధం త .
6. ఒక ష ం మం త ఖ ం అ పశ
అ ం సం త ప ంచబ
. గవర అ మ ంచ డ
మం త ఖ ల ంచ ,అ క ఉన ంత లం
ఇ .
7. ష ం పక ంచ ం
అత వసర, ఎ క జ ష ప లన న ంచవ
ప . ఆ క 356 ఈ ధం సవ ం .
8. ం ష అ ం ర య డ
ఆ క 356 ంద న పకటన ం ఉంచబ ం
ర ం . ంచ ఆ క 356 సవ ం .
9. మ / ందం మధ న
కం త వ ం మ ర
1293
పయ రం సంమ ం అవసర
. ,ఐ య ల ధ సనం
10. ర ం 1956 వ లచ భ
అంద సంప ం న త త మ క సమగ చటం
.
11. ష ప గణన న
ం , లప ఉం ( ల పం )
ష ప రయం
తన అం రం ఇవ ం ఇవ ం .
8. యవ వస
1. ంగం ప రం య య క ష
మ ర య ఏ
ం య .ఇ క ఉం
జ ఆ ఇం ( ర ), ఇద య జ
ం , ంద య మం మ ఒక వ
అధ .
2. య యక ష క క ఉం
ం క వ కృత పవరన క ల ప ంచం
, య .
3. ల య ల పద రమణ వయ మ
ం 65, 68 ం
వ స .
4. ం , తప
తన క ం నం ం అ రం ఉం .
5. ం మ తప , మ క
క చ ల పక ం అ రం ఉం
ర ం , ష సనసభ ంగ దం
సన మ ం అ .
6. ల య య మండ మ య మండ
ప క మ కత సం ఏ
బ ప దన .
7. ం మ ల
ం 90 ల రణం పం
ం .
8. ష న ఖ ల ర రం త న ధం ఇ
చట ప య క గ .
1294
9. ప సమయం సం ఒక త క ప క దం -
అ రప ల బ ల క య .
ఒక సంవత ం ం ం ఉండ .
10. అభ రన- ర ల వ వస గం ప శ
న ష ప య.
11. శం స ల నకమం
స య క ం అం ల
ంద.
9. క-ఆ క క గం మ
అ వృ
1. స క, ఎ న మ వల సంఖఒక ం రలం క నబ ం
ఎ
ం , .
2. క
నం ఎ , ఎ , ల ఎ యడ లక ం ఉం
మ స నం పడ కల ప క శద
రణ వరం బంధన .
3. ంచ త న త సంసల ఏ
బల న వ ల సం ం న వన
స తం ఉప .
4. ల రర ప వ త
ంచ గం / ఏ అం ంచడం
ల అరత ప కం ఎ , ఎ
మ ఇతర న తరగ .
5. ఎ , ఎ , ల జ ష
ం స జ ష క అ అం ల కవ సనం
అంద ప అరక యఅ ల
జ ష సంబం ం న .
6. ఎ ,ఎ , ల స ఠ ల ఉం
శం ప ంచబ ం .
7. ఐదవ ంచబ అ జన ం
ం ఆరవ బ .
ఇతర జన ం ల ఆరవ ప
.
8. ఎ ల ంద ల పయ ంచ ప క మ
ఎ ( ల రణ) చటం, 1989, ఉం
ం ం .
1295
9. అంట తనం రణ , ఇతర , సమరవంత న అవసరం

ర హ ల ప రకణ చటం, 1955 ప రం త క చర .
10. వ ంజ కఉ మ ణం
( ధ) చటం, 1993, ఖ తం ఉం
అమ పరచబ న.
11. దల సం చర
జ ల ంచ ప
వ ల ధ ం.
12. సం అ రం క న య అ రం మ
బం త ల న సం ఏ .ఇ ం
అ ష ఏ .
13. మ ళల సంబం ం , జ షన కవ చర ,
అ వృ , రత, ఆ గ ం మ రకణ
ంస .
10. ం కరణ (పం య మ

ర లకసం )
1. ంగం పద ండవ మ ప ండవ
ప కత సృ ం పద న ంచబ
పం య మ ల ఆ క .
2. ంద ష పం య మండ ఏ
ఖ మం అధ క పద .
3. పం యప
'స యం సంస ' మ వ పకరణపరం
,త క న ఉంపక ంచబ
ంచబడ .ఈప జనం సం,
243- మ 243-డ త న ధం సవ ం .
4. రత ఎ కల క ష అ రం ఉం
ష ఎ కల సం ఆ యం
ల ఉత ర. ష ఎ కల సంఘం
క ప క కల ఎ కల సమ ం
రత క ష మ గవర . అవసరం
243-K మ 243-ZA ల సవరణ.
5. ఆ క 243-ఇ ప సవ ం a
న స క న అవ శం ఇవ బ ం a
అ క ం పం య .
6. ఆ సంబం ం న ఆచరణ ఏక పత ంచడం
, రత CAG అ రం ఇ
1296
ఆ ర ంచం అ ం ం ప ల యం
పం య .
7. అ గ ం న డ , ఒక క
అ వం ర ర ం ఉం
ష సనసభ.
8. అరత మ అనరతల సంబం ం న అ బంధన
కఅ ల ఎ క ఏ కృతం
ఒ చటం.
9. ష , జ ష మ భమణం క
ట ష క ష ఉం మ
ష ఎ కల సంఘం .
10. ప క న మ ప క నప క వన
ల ం .
11. ఈ ఇం సంసల
1. ఈ ంతం అ ల ఇవ పయ జర
73 వ మ ంగం ంద అవ
74 వ అం ంచబ
సవరణ . అ , ఇ త న ధం
ఈ ంతం క ప క న జ య సంప ల .
2. ఆరవ ంద ఇ న స
పద ండవ న అప ంచవ
అ నమ (ADC ).
3. ంప య లన ల సంబంధం క ఉం
ప త అసంతృ రణం స ప లన.
4. ప ంచ యఇ ష ఏ
రసత చటం క స క స అ క సమస
న చటం అకమ వలస ల రణ
ల చటం మ ద న .
5. ం ష , గ నం ఉం
ధ గస జస లఎ నప ల
మధ వ త .
6. అ ం ష , ఆరవ ం
ం అ నమ మ ఇతర స యంప ప
స యంప ప అ వృ అ యబడ
.
7. లయ ష , మ ప లన క ఉం
ఒక మం లస హం సం సృ ంచబ ం
అ నమ .
1297
8. ర ష , యవ
ఇతర అ నమ రవం వ ం
అ నమ రవం.
9. ం ష , మధ వ ఎ బ న ఉం
ప ం అ వృ యబ ం
ఆరవ .
10. మ ష , ఆరవ క బంధన
షం ండ ల స ం .
12. ఎ కల ప యల
1. ఏ ల నవ ర న
గ షం ఐ సంవత అంతకం ఎ వ లం క,
ఎ బ నం అన ఉం
ర ం స ఒక ష సనసభ స .
2. హత వం ర న ల నవ ,
అ రం, స ం , డ ద న శ తం ఉం
ఏ జయ ల య ం ంచబ ం .
3. జ య య ల న ల ం ం ం ఉ
రణ సం అ ఉం , త ర ర
ప క ల య ంచడం అవసరం.
4. ఎ కల షన ప కం ర ం
య .ప యం , ప క ఎ కల ం వ
ల ఏ యబ ం మ ప కం ంచబ ం
ఎ కల ష మ ఎ కల ల లం .
5. ఎ కల ష ల క ఏ వ వస దగర ఉం ం
జ య ల చటం ప రం ప య యంతణ
మ చటం ప రం ఒక జం క సృ
ఆ కప ల ఖ తం అమ దృశ ం. అం వలన,
ష ల ప దన వర
యంతణ యం ం దృ position ◌ం ఉ .
6. అభ ల ఎ క య అ మ ంచ డ
ఒ ల ఒక కం ఎ వ ం ఒ
జకవరం.
7. ఎ కల పవర య వ ప తత ఇ
చటం మ ఉలంఘన చర ఆక ం .
8. ప జనకర న మ ం ట క ష
ర ఆ క వ వస ప ఎ వడం
50 తం ప వ ఓ ఆ రం ం
1298
ప త ద -గత- వ వస వ కం , మ ంత
ప ప మ ం, ఆ
ప తంమ రత ఎ కల సంఘం ఉం
క సం 50 తం ం ఈ సమస ప ంచం
అ అం ల ఎ కల ప వ ఓ .
9. ఎ కల ఓ న స తంత అభ
వ స శ తం ంచబ
అ ల ఎ కల .
10. యబ న అ ఓట క స సంఖ ఉం
ప త 16.67 తం ం 25 ం
జ య డద షర .
11. ర తర జ ం న అరత సమస
త దం త రత
ం , ం ,
ప నమం మ రత ప న య ఉం
ఒక జ య ప య ప ం
య సం షణ 10 .
12. ఖ ఎ కల క షన మ ఇతర ఎ క
క షన చద న ఉం ం య ల
ప నమం క ఉన సంస క ,
సభ ప పక య , య
క జ సభ ప పకం
సభ మ జ సభ ర .
షయం ఇ ం అవలం ం
ష ఎ కల క షనర మకం.
13. జయ ల
1. న యం ం సమగ చటం మ
జయ లప ల ఉం
త యబ . ప త చటం తప క-
(ఎ) జ య ట ఉం
ఏ వ ల సంబంధం ం లంద త రవబడ
లం, స జం ఇ ం .
( ) ల ర ంచడం తప స
ఒక కమబద న ల ర మ వ యం
మ రణ రం.
( ) జ య ల అవసర న తప స
అభ తమ ఆ మ ధ తల పక ం
1299
ష ఖ సమయం.
( )ఏ జయ ఇవ డ
అభ అత ఏ త ంచబ
న రం ర ల త నట
అత ఆ పణ .
(ఇ) ఏ న న ఉలం ప కం అం ంచం
బంధన, న అభ ధతవ ం
అన మ న యబడ మ
derecognized.
2. ఎ కల సంఘం కమం ం
ం సం అరత సం ప శ ప ణం త
న జ య ల సరణ హప ం .
3. యంతణ సం అం ం సమగ చటం
జయ ల మ ఎ కల
అ వం చ ల ఏ కృతం యడం ఖ అమ .
ఈ త చటం తప క:
(ఎ) జ య ల రదర కత వడం;
( ) అ కం ం న ల అ మ ంచం
ప ;
( ) నప ప న ం వర ఇవ ం ;
( ) జ య ల త మ ప ం ం యం
ం ;
(ఇ) ఆ యబ న జ య ఉం
కం ప ంచబ ం ;మ
(ఎ ) క ం మ అమ సం అం ంచం
త ఎ కల ట ల ఖ నం జ .
14. ం - క చటం
ంగం పదవ క బంధన ఉం
ం అం ంచ సవ ం :
1. ప ష వ లంద (వ గతం స ల అ )
ల ట , ఎవ ద ఉ
ఎ బ , ర ంట
అ ం మ ఎ కల .
2. ం ల ఏ ప త ల ర ంచ
క సం ఒక మం ఏ ఇతర కం ఇ జ య పద
ప త సనసభ క న పదం క వ వ
అంత ం ఏ త ప ఎ కల వర .
1300
3. ప పడ ట ం న ఓ ఉం
ల .
4. అనరత సంబం ం పశ ల ర ం అ రం
ం ల నం ఎ కల క ష ఉం
బ క / సభ ర
సంబం త.
1301
V. స ంచ రంభ పయ
ంగం
2000 ఈక ష మ ం ,
క ప స ంచ ఇప పయ జ
ంగం. క ష సంగ ం ం
ం పయ 11
రం :
1. స ం పయత ం త ఏ
ంగం క ప . చర స న ం
ంగ తం క ద ద బం ం . అ ,
ప సవరణ స క సం ఒక సందర ం. ,
ంగం వ నప ం అర శ బం మ అంతకం ఎ వ
శ ,అ ఎన -ఐ సవరణ ఉ
ంచబ ం , ఉం (ఏ వర
క ప స ంచ యక ష
ంగం) సమగ మ రదర క అ
ంగం క ప స ంచ మం
జ ల అంచ ఉ శం మ
ంగం క ల ల ర ర డం ఫ
ం న అ భవం క సందర ం మ భ ష అవస ల సం
గ ం ం .
2. ంగం అమ వ న త త, ం ళ
సవ ం న అవసరం ఉం . తన పసంగం సమయం
ంగం ( ద సవరణ) , 1951, 2న
1951 మ ఆవశ కత ం తన అ ల న వృతం
ంగ సవరణ అ లం ఉం . ద
సందర ం, అత ట ప ంత న మ భయపడ . అత \ :
" ంగం ర మ రం ఉం ం , అ య
ఇ ఎంత మం , ంగం అ గత ం
. ఇ ఇప వృ ప ం ఉం మ కమం స ం
మరణం. ంచ ఒక ంగం ఉం ;
అ వరన గ ం ఉం ; కర వంతం ఉం ; ఉం
ర ద న ... ంగం
ఈ మం అం అవలప, జఇ గ ంచడం
న మసం మం షయం
సంవత ల శమ త త ష క , ఇప వర మం
ం , ప న స జం న ,
స న రం సవ ంచం ”.
1302
3. సంవత ల త త, అ భవ న ప నమం
క సమరత క ర క పత క నం
క థ క చటం, అత అ అ క ఉ .
ంగం ( లవ సవరణ) , 1955
ఇ అ :
"అ త త, ంగం ప లభతరం య ఉ ంచబ ం
ప తంమ ప ల మ ఇతర
ఈ శం క .ఇ ఏ అ అరం
ఇ రం ఉం ం మ ఇ న ర న క ఉం ం
పపంచం, ఏ న ఉన ,
ఇ ఆ క క న స ం ం
ప ,ఆ క స జం. ”
4. లవ సవరణ త త సంవత ,
ం 81 సవ ం . య మ
ష ప మ ర ం ం ఎ
థ క హ ల సమస ల : వ పకట చ
- య సమగత; వ గత చ - జ య
రత ం; స జం ల ప క త
- ప స నత ం అంద ; ఆ హ
క పవం అవసరం ద న అ పశ త
ంగ సవరణ క శ ర ం ,
అ యం త మ అప త మ ప ఉ
ంగ సవరణల య స క క అ రం.
5. 1950 ం 1967 మధ లం , ర ం మ షం
అ ం ల ం ఉ . జనర
1967 ఎ క త త -
ఉత న అ క ం సం
శం క ంతం. య సంబం ం న సమస
ఈ లం ష సంబం త
ంద యం ం మ ప యల ప
ంగం. ప ల సంస రణల క ష
ప ంచ రత ప త ం ఏ ం
య - సంబం ల ప ల అం .
6. లవ ర క ఎ కల త త లం ,
డ సం అ త ం ల దృ షయం
మం ద న ర వ : సనస ర డం
అంద స ం యత
కమ జయ జ , జకవర ఎం క మ
1303
ప . సమస ం స త ఆం ళన ఉం
ర ం ప ం ం మ ఏక వ ం
ంబ 8, 1967 న క భ. నం ఇ ఉం :
"ఈ సభ ఉన త క అ అ యప ం
జ య లప ల క ఉం ం
ంగ ల ంట ఏ
సనస ల సమస ప త ం ప గ ం
యత ఒక ం మ క ర డం మ
ల క అ అం ల తర టడం, మ
ఈ షయం యం . ”
7. త త చ క
అప ంద ంమం ర
క , ఈ సంస న క త ం
ర హణ సంబం ం న ధ సమస ల ప ష ం
థ క ల క ఉన ం ల సమస
ంగ యం ల ప చన మ
అ సం ంచబ న చటబద న మ నపర న ప క .
8. అమ వ న 25 వ త వం
పపంచం అ ద ప మ గణతంత ంగం
అత వసర ప , వ ంగ ం జ ం
అ వృ ం న వరణం శం అ ం
య అ ం . ఈ పథ ం దట క జ ం
ంగం క స క మ న మర రవ
1975 పటబ ం . ంబ జ న AICC ష ,
1975 - ' మగట ష ' - ఒక నం
జ యప ఇ ం :
" దమ బల న వ ల క ఉం
స జం ఉపశమనం, ర న మ ర
మన క-ఆ క ణం ప వం ...
మన ంగం ఉం ల ం ం
సమయం అ ంచ ప ం
తన యం , త ఇ న గవ
స వ పతం. ”
9. 'మన ం త డం -
ఈ సమయం చన వ మ ప రం యబ ,
ఉన అ నత త
న వ ల ం క న న మర , న ంచ .
ంగ ఆవశ కత ం మం దనల మధ
1304
ఖ ం మగట
, ష త త
రత య ం , అప ం అధ ,
26 బవ 1976 న ఒక క య ం
“ ంగ సవరణ పశ అధ యనం య ..
అ భవం క ం . " ప ం మం స ల క ,
స స ర ం తృత ం , “ క
ప దన ”ఏ 1976 ం అధ మ
ఇ ఎం క న మం ప రం యబ .అ
క ష ఆ ఇం ర జ
అ గ ందగడ ప ఖ
గవంతం క-ఆ య క పవం, “ ంగ సవరణ క దంఅవసరం
అ ంఛ య న
మ ఉగ ద ంత ల క ంచడం అసంబదం
మ అ ర న ”. ఆయన ప నమం “ య ం ల సల ఇ
ప ధన మ చ ంచ అ కశ నక
అం త న మ సమగ పయత ం సం సమస . ”
10. స ర ం క క అ ం
క పథ ం యబ
క ప దన ం ం పం యబ
మం మ ప ం క ,అ
ం మ అ క అ ష
, మ బ రంగం ఖ మ
వ ల ం ప మ అ ,
షన ద న .ఇ ఇ ం :
"..... క ం ఖ న ఉం ం
ల . మన ంగం ఏ ం ప ం
గత 26 సంవత ల వ న అవ ధం. అ
ఇ అ , ఎప క ఇబ ం యబడ
క బంధనల క నం సమయం, మ
ఖం ర ం హ ం ఆం ళన ం న
ఇవ అత ంత క నమ ప వవంత న ప కరం
క ర మ సంక వ కరణ మ కం ం
పజ ".
క ఇ పక ం ం :
“ ర ంట వ వస మన స ం ,
మ అ లం వ యడం అనవసరం
షప మ వ వస. వం ర న శం
రత శం, మన ఉన ం య ధ ం ,
1305
ర ంట వ వస ఐక త ఉతమం ం
శం క సమగత మ ఎ వభ ఇ ం
పజల ం ప స ందన. "
11. క a ర ల ం
ఉ తం స స త సమస ;
ప ; సవ ంచ ర ం క అ రం
ంగం; య స క క శ ; ఆ క 276; వ
ష ల ; కమ క ; సంబం ం న ష
బ , సంస రణ, ఆ ర కరణ మ పం
మ ఇతర ఖ న వ ; ఎ కల ష ;
ఆ క 227; క సభ అనరత
ర ం ష సనసభ క సభ; సం
352 మ య ఆ ష .క
ల ంచ ప క ప దన య ప
ంగం బంధన ఉ
" క న వృత" రం .
12. స ర ం క మ క ప స ం ంచడం
ప ంచబ ం , జ గ ందగడ , అ ఇప
క ష ర , మ న ఖ . ఇం
ం , తన అ న ం
క థ క చటం a వ య డ
అ క మమ ఈవ లనం సల న ఇవ గల ల క .
ం య ం న క అ ఆయన అ
అధ “ఆ త ప , సమస ల చ ం
రణం పద మ ల ప నం ఆ రం ం
జ య ష ల ."
13. నల ండవ సవరణ ం ం న ,
వ మ ర ల పకటన ప ధ ం ం
జవహ ట . " ంచ ఒక ంగం ఉం
ఉండం ”, అ పక ం ం . “ దల అవ ఉం
ంగం ల ంచబడ , ంగం నష ం
వ వ ణత. ” ప న పసంగం
1976 అ బ 27 న సభ, క ఉ శంఅ
" లం ంచబ న కమ ల ప ష ంచ
మ ఆ కమ జ య అడం ల అ గ ంచ
రప జ ,మ “ ప సం ం
1306
పజల ఆ ంక మ స ల ప ం
ప త సమయం మ భ ష ”.
14. ప త త త, రణ ఎ కల త త
1977 , అప ప న మం , ఒక మకం
ఒక క ర ం స లక
సవరణల గణ య న ల ప ం
అత వసర సమయం వ ం . తదనంతరం,
సం ప మం వరం క ఉప క ఏ
అ ప జనం. 42 వ సవరణ జర సమస
అ ల క వ కరణ క షయం
య , ర ం స , సం ద మ వృ పర న సంస .
, ఖ ం , పయత ం దృ ం
క బంధనల వల ంగం అసమ ల త
నల ండవ సవరణ.
15. య - క సమగ స క సం అవసరం ంచబ ం
ఈ లం ం నఅ భ అ స ం ష సంబం
1977 ర క ఎ కల త త
ందం ం ప మ అ క
ఉత న ప న , ప ఏ
దణ ం . 1983 , ఒక క ష
జ ఆ ఎ అధ కతన ఏ యబ ం
స సత న ఫ బంధనల . ఈ
ర బ న:
“(I) క ష కప ప ం స ం
య మ మధ ఉన ఏ
అ , మ ధ తల సంబం ం
అ రం ల మ అ వం ఇతర యం
త న చర ;
(ii) ఉన ప ప ంచడం మ స ంచడం
య మ ల మధ ఏ మ
మ చర ల సంబం ం యడం
అవసర , క ష కమ దృ ఉం ం
ఆ కప
సంవత మ పథ సంబం ం మ
వ వ పక తం ంగం క చటం
ర ంచ ం ంచబ ం
తంత ం మ ఐక త మ సమగత ంచం
1307
త ంచ అత ంత ఖ త క న శం
పజల సం మం. "
16. మ ఖ ం గమ క- న అధ య ఉ
జ య వ వస ప క సమస . న ఆం ళన
ఎ కల ప య ల సంబం ం త నం .
ఇ సం క ర ంట క ఏ ం
తన క సమ ం న ఎ కల చ సవరణ
1972. య ఏ నప మక
జయ ప య ఈ షయం అధ యనం . ధ
ఎ కల సంస రణల అం ల స ం ం
స క 1977 మ మ క 1982 య ంచబ ం .
1990, రత ప త ం ఒక క ఏ ం
అప ంద య మం అధ కతన
న జ ల ం వ నస ల
.క క వ స ఉం
, వర అం క ంచబ
అమ .
17. ష ల సంబం ం న సమస ల ప ం క
ఇంద అ వబ 1998 ఎ క ఏర
ఆ ర ం స క మ
ర అ న య . క ఉన ప
కం ప త న అధ యనం, ప లన
ంచద న మ న అ బంధ ప ల క ఉం ం
ఎ కల ప య సంబం ం న .
18. క ష ఆ ఇం క ధ క a
క యం ల ప అంతర ల సంపద
ంగం. క ష క 170 వ క
1999 సమ ం న ఎ కల చ ల సంస రణ ప గ ం ం
క వ వస పరచ పయ న క
ఎ క - ర ంట క ంక
ంగం ప రం ప మ ం.
19. జ తర ర స జ పయ ల ఖ న
15 య సంస ర ం న సద
1992 మ ఇం ఇంట షన య ం న క
ంగం క ప స ంచ ందం.
య ం య మ ఉన క
మం , క కర ం ర మ
స ల ఇద స ల
1308
క ష , తన క ష ప సమ ం ం మ
ఇత . క ర ం
స క క ష య ంచబ ం .
20. య న ప లన సం య అ ం
అంత ం ఎ ఏ ఎ కల క అలయ
గత ర క ఎ కల ఒక ప జ ఉం
ం స ంచ క ష య ంచబ ం
సంవత ప న . ప జ ఉం
ర ం ష ప పసంగం ధృ క ంచబ ం మ ఉం
బవ ఈ క ష మకం త త
2000.
1. యమ య మం త ఖ ( య గం
వవ ), బవ 22 డం ,
2000.
2. క ష ఇతర స :
వ ( క ష ర ), ఆ .ఎ
స ( ం య ), .
న య (ఆంధప య
), ర (అ జనర ఆ ఇం ), .
ప శర ( రత అ జనర ),
కశ ( సభ కట జనర ), .ఆ
ఇ ( మ ఎ ట మ ఎం ), అ
( ఎ ఎ రత య ), మ .
త లక ( ఎం ), ఎ సం (
క భ క ). ఏ సం
క సమ ంచ లల ం
క ష .
3. క ష తన ప ల ం
ఒక సంవత రం యం . త త
ం , క ష తన క సమ ం ం
31, 2002. ఈ క ల న , ఇం ఉం
ం మ 1,979 . I ఉం
II ( స 1, 2 భ ంచబ ం
మ 3) వర త క సంప ం ప ల క ఉం ం ,
1309
పథ ప , చర ల వ మ
మ సం ద య క క.
4. క ష క, I, ప 1 .
5. క ష క, I, ప 2 .
6. ఐ .
7. క క I 3 ం 10 అ
క ష క వరం ంతం
. ల ంశం
ఇవ బ ం క క 11 వ అ యం .
9. ప
8.రతతంప, ఇ త ఆం ఈక క 39-ఎ ందయ ం ం తం.
థ క ంచ చనల అమ యం
రత ల ”1998 ంద
జ .ఎ . వర అధ కతన. క
అ బ 1999 తన క సమ ం ం .
10. ఈ అంశం క ష భ ంచబ ం మ
ఈ రణం , ఎ సం క ష ం ష ం .
11 . క ష క, I,అ యం 1 .
1310
అ ం
: ంగ (1–395)
II: య , మ ఏక క ల ష
III: న తప క
IV: ంగ సవరణ ఒక
: అధ ,ఉ ధ , ప నమం ద న .
VI: య క షన అధ
VII: ర య జ ల ఎ పశ (జనర స —
2010–2019)
VIII: ఇం య పశ (జనర స —
)
IX: ఇం య ఎ పశ (జనర స -
2010-2019)
X: ఇం య పశ (జనర స —
)
1311
అ బంధం I. ంగం
(1-395)
1312
UNION మ ట
1. య మ గం
2. త ల ప శం పన
2A. ం య సంబంధం క ఉం ం (ర యబ ం )
3. త లఏ మ ం ల ,
స హ ఉన ల
4. ఆ క 2 మ 3 ంద నచ
ద మ లవ క సవరణ మ
అ బంధ, దృ క మ పర వ న ష
1313
జ
5. ంగం రంభం రసత ం
6. ఉన ంతమం వ ల రసత హ
ం రత వలస వ
7. వలస వ న ంతమం రసత హ
8. ర య సంత ం న ంతమం వ ల రసత హ
రత శం పల వ
9. ల రస స చ ందం ం నవ
ద షం
10. రసత హ ల న ం
11. చటం రసత హ యం ం ర ం
1314
ఫండ ంట హ
13. చ ల దం అవ నకరం
థ కహ
15. మతం ఆ రం వక ంచడం,
16. ప త, ఉలం, ంగం
ష ల అవన ప లశంస నత ం
18. లర
19. చ సంబం ం హ ల ప రకణ
20. ల ల నం రకణ
21. త రకణ మ వ గత చ 21A. హ
థ క ద
22. సంద అ మ రం వ కం రకణ
23. న ల ధం మ బలవంత శమ
24. క ల లల ఉ ంచడం.
25. మన చమ వృ , అ సం
మ మతం క ప రం
26. మతపర న వ వ ల ర హణ చ
27. ఏ ప ష సం ప ం చ
ప క మతం
28. మత ధన జ వ చ
సంసల మతపర న ఆ ధన
సంస
31. ఆ క తప స స రన (ర యబ ం )
31A. ఎ ట స రన ద న చ ల ఆ యడం.
31B. చర మ బంధనల కరణ
31C. ఆ ల ప వం చ ల
32A. ఉండ డద ష చ ల ంగ కత
ఆ క 32 (ర యబ ం ) ంద రణ ప గ ంచబ ం
1315
33. థ క హ ల సవ ంచ ర ం అ రం
ద ల దర ద న .
34. ర ఉన థ కహ ల ప
ఏ ంతం బలవంతం యం
35. క బంధనల అమ య చటం
థ కహ
1316
ల క ప
37. శక లఅ వరనం
38. ప ష సం కక ం షం
39. ష ం అ స ం న న
39A. స న యం మ ఉ త య స యం
40. మ పం య ల సంస
41. ప హ , ద,మ పజల స యం
సంద
42. ప క య నమ నవత ప ల స యం మ
ప ఉపశమనం
43. ల వన భృ ద న
43A. ప శమల ర హణ ల గ మం
43B. సహ ర సం ల ప రం
44. ల ఏక
45. ల సంరకణ మ ద సం స యం
ఆ సంవత ల కం త వ వయ ఉన ల
46. క మ ఆ క ప జ ల ప రం
, గ మ ఇతర బల న న
47. షణ ంచ ష మ
వన ప మ ప పరచడం
48. వ వ యం మ ప సంవరక సంస
48A. ప వరణం క రకణ మ దల మ
అడ మ వన ల రకణ
49. రక మ ప మ వ ల రకణ
య ఖత
50. ఎ ం యవ వస యడం
51. అంత య ం భదతల త ంచడం
1317
ఫండ ం
51A. థ క
1318
ం మ - ం
52. రత ష ప
53. య క ర హక శ
54. షప ఎ క
55. షప ఎ క క మ ద
56. ష ప పద లం
57. ఎ కల అరత
58. ష ప ఎ క అరత
59. షప లయం క షర
60. ష ప ప ణం ధృ కరణ
61. ష ప అ శంసన సంబం ం న నం
అధ మ ంప ఎ బ నవ క పద లం
రణం
63. రత ఉప ష ప
64. ఉ ధ ఎ -అ ర
ల మండ
65. ఉప ష ప అధ వ వహ ంచ దల య
లయం రణ ల అత ,
న , అధ
66. ఉప ష ప ఎ క
67. ఉప ష ప పద లం
ఉ ధ మ ఎ బ నవ క పద లం
రణం భ య .
69. ం త ప ణం ధృ కరణ
70. ఇతర షప ల దల యడం
అ త
72. క పణ ద న మం య అధ అ రం
సంద ల యం , పం ంచం రం
73. య క ర హక శ క స
1319
UNION MINISTERS మ ATTORNEY GENERAL
74. ష ప స యపడ మ సల ఇవ మం ల మండ

76. రత అ జనర
77. రత ప త రం
78. ఫ షచ ప షయం
స పరం నమం
ద న .
1320
ర ం
79. ర ం ంగం
80. ల మండ
81. పజల సభ
82. ప జ కలత త స
83. ర ం సభల వ వ
84. ర ం సభ అరత
85. ర ం స , ష మ ర
86. సం ల పంప మ పంప షప హ
ఇ
87. ష ప ప క పసంగం
88. మం మ అ జనర హ
ఇ
89. ర మ ర
ర లయం
91. ర
లయం క ఇతరలవ ర కంచం
శ , ప యడం,
ర
92. ర ర అధ కత వ ంచ డ
ప లన
క లయం క ల ర ంచడం వ వహ ంచడం
96. క క అధ కత వ ంచ డ
ప లన
97. ర మ మ భ
ర మ క మ క
98. ర ం క య
101. ట ల
1321
103. అనరత ం పశ ల రయం

స
104. ప ణం య ం ఓ య జ
అన
105. ర ం సభల అ ,అ ద న
మ స మ క
106. స ల మ భ
108. సంద ఉభయ సభల ఉమ ం
109. డ ల సంబం ం ప క నం
110. “మ ల” ర చనం
111. ల సమ
112. క ఆ క పకటన (బ )
113. అంచ ల సంబం ం ర ం నం
114. అ ష
116. ఓ , ఓ మ అ రణ న
ల
120. ర ం ఉప ం న ష
121. ర ం చర ప
122. ర ం చర ల రణ య డద
123. ఆ ల పక ం అధ అ రం
ర ం మం
1322
124. ం పన మ ంగం
124A. య య మ లక ష
124B. క ష
124C. చటం య ర ం అ రం
125. య ల ద న
127. క య ల మకం
128. ం ంగ య ల జ
129. ం ఉం
130. ం
131. ం క అస అ ర ప
131A. సంబం ంం ప కఅ రప
ంట క ంగ కత సంబం ం న పశ
చ (ర యబ )
132. అ ళ ం కఅ అ రప
సంద
133. అ ళ ం కఅ అ రప
ర ష ల సంబం ం
134. సంబం ం ం కఅ అ రప
ర ష
134a. ం అ య స
135. డర క అ రప మ అ
ఇప ఉన చటం ం ఉప ంచబ ం
136. ం అ య ప క ల
139. య ం అ ల స శం
రచన
139A. లబ
140. ం క స యక అ
141. ం పక ం న చటం అంద క బ ఉం ంద
142. ం మ ఆ ల అమ
మ ఆ ష రణ ద న ఆ .
143. ం సంప ంచ షప అ రం
1323
144. మ య అ స యం వ వహ ం
144A. సంబం ం న పశ ల ర య ప క బంధన
చ ల ంగ కత (ర యబ ం )
145. య ద న .
146. అ మ వ మ ఖ
147. నం
1324
రత శం క కం ల మ ఆ ట జనర
149. కం ల మ ఆ ట క మ అ
జనర
150. య మ ల ల పం
151. ఆ క
1325
GOVERNOR
153. ల గవర
154. ష ర హక శ
156. గవర పద లం
157. గవర మ అరత
158. గవర లయం క షర
159. గవర ప ణం ధృ కరణ
162. ష ర హక శ క స
1326
స మ అ జనర
163. గవర స యం య మ సల ఇవ మం ల మండ
165. అడ జనర
166. ఒక ష ప త రం
167. ఫ చ షయం ఖ మం
గవర స రం.
1327
చ
168. సనసభల ంగం
169. సనమండ ర యడం సృ ంచడం
170. సనసభల
171. సనమండ
172. ష సనసభల వ వ
173. ష సనసభ సభ అరత
ర
175. సం ల ప ష ంచ మ పంప గవర హ
ఆ
176. గవర ప క
177. మం మ అడ జనర హ
ఇ
178. సనసభ క మ క
అ ం
క మ క ల
లయం క ల ర ంచం , వక వ వహ ం
182. సనసభ ర మ ర
ర మ ర ల
ర
185. అధ కత వ ంచ డద ర ర
ప లన
186. క మ మ భ
క మ ర మ ర
187. ష సనసభ స లయం
189. ఇళ ఓ యడం, ప య ఇళ శ
1328
190. ట ల
192. అనరత పశ ల రయం
స
193. ప ణం య ం ఓ నం జ
అన
194. సనసభల అ ,అ ద న
మ స మ క
195. స ల మ భ
197. ల సంబం ం సన మండ కఅ ల ప
డ ం
198. డ ల సంబం ం ప క నం
199. “మ ల” ర చనం
200. ల సమ
201. అధ ప లన సం ప ంచబ
206. ఓ , ఓ మ అ రణ న
ల
208. న య
209. సనసభ న చటం యంతణ
ఆ క సంబం ం ష ం
210. సనసభ ఉప ం న ష
211. సనసభ చర ప
212. సనసభ ర క ల ంచ డద
సనసభ క మం
1329
అ క
214. ల
215. ఉం
216. ల ంగం
217. య లయం మకం మ షర a
ప న య నం
218. ం సంబం ం న బంధనల దర
ల
219. ల య ల ప ణం ధృ కరణ
220. శ త య అ న త త ధన ప
221. య ల ద న
222. ఒక ం మ క య బ
224. అదన మ నటన య ల మకం
224A. ల ంగ య ల మకం
225. ఉన లఅ రప
226. ట య ల అ రం
226A. ంద చ ల క ంగ కత ఉండ డ
ఆ క 226 ంద రణ ప గ ంచబ ం
(ర )
227. అ కం అ ల ప ం ం అ రం
228. ల 228 ఎ బ యడం. ప క
సంబం ం న పశ ల ర య బంధన
ష చ ల ంగ కత (ర యబ ం )
229. అ మ వ మ లఖ
230. లఅ రప య ంచడం
231. ం అంతకం ఎ వ మం రణ ఏ
232. నం (ర యబ ం )
1330
స
233A. మ లకరణ, మ ద న .
పం న, య
234. య ం ఇతర వ ల మకం
య వ
236. నం
237. ఈ అ యం క బంధనల ం వ ంప యడం
తరగ ల తరగ
1331
ద క గం B
(REPEAIED)
238. B ల VI క బంధనల దర
ద క (ర యబ ం )
1332
UNION
239. ంద త ం ల ప లన
239A. క సనసభల ఏ మం ల మండ
ంద ల
239AA. .◌ి సంబం ం ప క బంధన
239AB. ంగ యం ల ఫల ం షయం ం
239B. ఆ ల పక ంచ హ శ
సనసభ మ సమయం
1333
పం
243. ర చ
243A. మసభ
243B. పం య ల ంగం
243C. పం య ల ట జ ష 243 .
243E. పం య ల వ వ ద న .
243F. సభ త ం 243 సం అన . పవ ,
అ రం మ పం య ల ధ త
243H. ప ం అ మ
పం
243I. ఆ క స క సం ఆ క క ష క ంగం
నం
243J. పం య ల ల ఆ 243 . ఎ క
పం య 243 ఎ . ంద ల దర 243 ఎ .
ం ల వ ంచ గం 243 ఎ . క న ం
ఇప ఉన చ మ పం య
243O. ఎ కల ష ల ల అ
1334
ర లక సం
243P. రచ
243Q. ల ంగం
243R.
243S. క ల ల ంగం మ ద న .
243T. ట జ ష
243U. లవవ ద న .
243V. సభ అనరత
243W. లఅ ,అ రం మ ధత ,
ద న
243X. ప ం అ రం, మ
ర లక
243Y. ఆ క క ష
243Z. ల ల ఆ 243ZA. ఎ క
243ZB. ంద త ం ల దర
243ZG. ఎ కల ష ల ల అ
1335
-ఆప
243ZH. ర చ
243ZI. సహ ర సం ల నం 243ZJ. సంఖ
మ మ ఆ ర స ల పద లం
243ZK. 243 ఎ స ల ఎ క. భ
మ మ క ర హణ క స న
243ZM. సహ ర సం ల లఆ
243ZN. రణ శ ర స ల స శం 243ZO. ఒక హ
స రం ంద స 243ZP. ట
243ZQ. మ జ
243ZR. బ ళ- ష సహ ర సం ల దర
243ZS. ంద ల దర
243ZT. ఇప ఉన చ ల న ం
1336
మ బ ం
244. మ ంజన ం ల ప లన
244A. ం క
ఉన స యంప పత ఏర డటం
అ ం జన ం మ క సనసభ ఏ
మం ల మండ ం
1337
ంట - ష
245. ర ం మ నచ ల స
ల సనసభ
246. ర ం తత యబ న చ ల షయం
ల సనసభ
248. చటం క అవ ష అ
249. సంబం ం సనసభ ర ం అ రం a
250. ఏ సంబం ం సనసభ ర ం అ రం
అత వసర పకటన ఉం ష షయం
ఆప ష ఉం
251. ర ం ంద న చ ల మధ అ రత
ఆ క 249 మ 250 మ సనసభ నచ
ల
252. ం అంతకం ఎ వ ల చటబదం య ర ం అ రం
అ వం చ ఎవ అం క ంచడం మ క ంచడం
ఇతర ష ం.
253. అంత య ఒప ం ల అమ య చటం
254. ర ం న చ ల మధ అ రత మ
ల సనసభ నచ
255. మ ప అవస
ఆంక సంబం ం న త ప గ ంచబడ
1338
ంట - అ ష
256. మ య క ధత
257. సంద ల య యంతణ
257A. ధద ల హ ంచడం ల స యం
య క ఇతర ద (ర యబ )
258. ల అ ద న ఇవ య కఅ రం
సంద
258A. ల య అప ం అ రం
259. ద క B ల ధద
(ర )
260. బయ ల సంబం ం య కఅ రప
రత శం
261. ప చర , మ య రణ
1339
ంట - య ష
264. నం
266. చట
265. ం
రత శంక అ క ఏరంకృత తప పమ ప ంచ డ మ
ల
267. ఆక క
268. య ం న క ం న మ
ల ంచబ ం
268A. ప య ం ం మ వ ం మ
య మ ల ంచబ ం (ర యబ ం )
269. య ం నమ వ నప ంచబ
ల
269A. వ మ వల ప వ మ వ
అంత - ష జం జం
270. య మ మధ ప మ పం
271. ప జ ల సం మ ప ల స
య
272. య ం మ వ ప మ
య మ ల మధ పం యవ
(ర )
273. జనప రమ జనప ర ఉత ల ఎ మ ం బ ం
274. ల అవసర న అధ ం
ఆస ఉన ప ప తం
275. య ం ల ం
276. వృ , వర , ం మ
employments
277.
278. ద క B ల ఒప ందం
ఆ క ష ల సంబం ం (ర యబ ం )
279. కర ఆ ంచడం ద న .
299. ఒప ం
300. మ రక
282. య ఒక ష ం త ఖ య ఖ
ఆ
1340
283. క ఫం , ఆక క ఫండ కస ద న
మ డ ప ల జమ అ ం
284. ట కస ” మ ఇతర డ
ప తఉ మ అం
285. య కఆ ష ప ల ం న ం
286. అమ కం ప ం ప
వ ల
287. ప ం న ం
288. షయం ప ంచడం ం న ం
సంద
289. ఒక ష ం కఆ మ ఆ యం ం న ం
య ప
290. ఖ ల సంబం ం స మ
న
290a. స ఫండ క ం
291. ల ల ప (ర యబ )
292. రత ప త ం వడం
293. ల వడం
1341
ఆ హ
300A. ఆ ఆ య డ వ ఆ
చటం క అ రం
1342
, మ మ ఇంట
301. జ ం, జ ం మ సం గం క చ
302. జ ం ఆంక ం ర ం అ రం,
జంమ సం గం
303. య క సన అ ల ప మ
జంమ సంబం ం ల
304. జ ం, జ ం మ సం గం ప
ల
305. అం ం ప త చ మ చ ల
పత
306. ద క B లశ
జంమ జ ం ఆంక ంచడం
(ర )
307. ప జ ల సం అ య ంచడం
301 ం 304 వర
1343
ప త హ మ ధత
294. ఆ , ఆ ,హ , ధత మ
సంద ధత
295. ఆ , ఆ ,హ , ధత మ
ఇతర సంద ధత
296. ఎ వ ఆ
297. కజ ఖం ంతర వ
ప కఆ క క మ వన
య
298. జం ద న న ం శ .
1344
ప స
308. వ
309. ల నం మకం మ వ కప
య వ అం ం
310. య వలం ం వ ల పద లం
311. వ ల ం ల ంచడం, ల ంచడం త ంచడం
య ఒక ష ం ంద ర మ ల ప
312. అ ల రత వ
312A. కప ల ర ఉపసంహ ం ర ం అ రం
వల అ ల వ
313. ప వరన బంధన
314. ఇప ఉన ంతమం అ ల రకణ సం స యం
వ (ర యబ )
1345
ప స క ష
315. య మ సం ప స క ష
316. స ల మకం మ పద లం
317. ప స ల ంచడం మ స ం యడం
క ష
318. ప ల అ ణం బంధన అ రం
క ష స మ బం
319. స ల ల ర ంచ ంచడం
అ వం స ల క ష
320. ప స క షన
321. ప వ క ల స ం అ రం
క ష
322. ప స కక షన
323. ప స షన ఖ క
1346
య
323A. ప ల న
323B. ఇతర ష ల న
1347
ఎ క
324. ఎ కల పర కణ, శ మ యంతణ
ఎ కల క ష ఉంచబ ం
325. వ య అన
ప క, ఓట రబ ం
మతం, , లం ంగం
326. పజల సభ మ ఎ క
ల సనసభ ప కన ఉం
వ జన ఓ హ
327. సంబం ం బంధన య ర ం అ రం
సనసభల ఎ క
328. ఒక ష ం క సనసభ క అ రం
అ వం సనసభ ఎ కల రవం
329. ఎ కల ష ల ల అ
1348
ధృ క ంచ సంబం ం న ప క బంధన
తరగ ల
330. ట జ ష మల
పజల సభ గ
331. ఆం -ఇం య క క ధం
పజల ఇ
332. ల ట జ ష మ
క సనసభల గ
333. ఆం -ఇం య క క ధం
ల సనసభ
334. ట జ ష మ ప క ధం
సంవత ల త త ఆ ం
335. మ గల
వ మ
336. ఖ తం ఆం -ఇం య క ప క బంధన
వ
337. ల షయం ప క బంధన
ఆం -ఇం య క క ప జనం
338. ల సం య క ష
338A. సం య గల క ష
338B. కబ న య తరగ ల క ష
ం మ గల సం మం
340. ద య క ష మకం
కబ న తరగ ల ప
341.
342. గ
342A. కం మ పరం కబ న తరగ
1349
అ క ష
343. య కఅ క ష
344. అ కం ర ం క ష మ క
ష
347. ష సంబం ం న ప క బంధన a
ఒక ష జ గం
348. ం మ ఉప ం న ష
మ చర , ద న సం.
349. చ ల అమ య ప క నం
ష సంబం ం న
350. ప రం సం ల ఉప ం న ష
మ దన
350A. థ కం తృ ష ధన సం క
రంగసల
350B. ల ప కఅ
351. ం ష అ వృ శకం
1350
ఎమ జ
352. అత వసర పకటన ( య అత వసర ప )
353. అత వసర పకటన ప వం
354. పం సంబం ం న బంధనల దర
అత వసర పకటన ఉన ఆ
ఆప ష
355. ల వ కం ల ర ంచ య
మ అంతరత భంగం
356. ంగ యం ల ఫల ం షయం బంధన
(అధ లన)
357. పకటన ంద సన అ ల మం
ఆ క 356 ంద యబ ం
358. ఆఅత
క వసర
19 బంధనల యడం
359. థ క హ ల అమ యడం
అత వసర సమ 359A. ఈ గం కఅ ష
పం ష ం (ర యబ ం )
360. ఆ క అత వసర ప ల సంబం ం న బంధన
1351
ఇతర బంధన
361. అధ మ గవర మ ప ల రకణ
362. ర య ల ల లహ మ హ
(ర )
363. త ల ల అ
ఒప ం , ఒప ం ద న .
363a. రత ల ల ల ం యబ ం
మ ప ర యబడ
364. ప న ఓడ మ ఏ ల సంబం ం ప క బంధన
365. ంచడం ఫల ం క ప వం, ప వం పడం
య ఇ నఆ (అధ లన)
366. ర చ
367. నం
1352
క సవరణ
368. ం సవ ంచ ర ం అ రం మ
సం నం
1353
క, షన మ ష
బంధన
369. చ య ర ం క అ రం
ష ష ల ర
ఉమ ష
370. సంబం ం క బంధన
జ
371. ల సంబం ం ప క బంధన
మ ష మ జ 371 ఎ. ప క బంధన
ం రవం
371B. అ ం సంబం ం ప క బంధన
371C. మ సంబం ం ప క బంధన
371D. ఆంధ సంబం ం ప క బంధన
ప లం ణ ష ం
371E. ఆంధప ంద శ లయం పన
371H. అ చ సంబం ం ప క బంధన
ప
371I. సంబం ం ప క బంధన
371J. క టక సంబం ం ప క బంధన
372. ప త చ ల అమ న ం మ
అ సరణ
372A. చ ల క ం అధ అ రం
373. వ ల షయం ఆర య అధ అ రం
సంద రణ ర ంధం
374. డర య ల సంబం ం న బంధన మ
డర అత ం రణ ం ం ఉం
375. ,అ
మ అ ప యడం న ం
ంగం బంధనల బ ఉం ం
376. ల య ల సంబం ం న బంధన
377. కం ల మ ఆ ట జనర క బంధన
రత శం
378. ప స క షన సంబం ం న బంధన
378A. ఆంధప సంబం ం ప క బంధన
సన సభ
1354
379. క ర ం సంబం ం న బంధన మ

క మ క (ర యబ ం )
380. ష ప సంబం ం న బంధన (ర యబ )
381. ష ప మం ల మండ (ర యబ ం )
382. ల క సనసభల సంబం ం న బంధన
ద క A (ర యబ ం )
385. ల క సనసభల సంబం ం న బంధన
ద క B (ర యబ ం )
386. ద గం B ల మం ల మండ
(ర యబ ం )
387. జ ర ప క బంధన
ఎ కల ప జ (ర యబ )
388. రణం ల భ య బంధన
క క ర ం మ క సనసభ
(ర యబ )
389. య ం ం ఉన ల సంబం ం న బంధన
సనసభ మ ల సనసభల మ
ర య (ర యబ )
390. డ అం ం ం ం ఖ
ంగం రంభం మధ మ
31, 1950 (ర యబ ం )
391. ద మ లవ సవరణ ష ప క అ రం
ఆక క (ర యబ )
392. ఇబ ం ల ల ం ష ప అ రం
1355
, ం , ETC.
393. న క
394. రంభం
394A. ం ష అ క వచనం
395.
1356
అ బంధం II య , క ష
మ ఏక క
1357
UNION LIST (LIST-I)
1. రత శం క రకణ
2. , కమ కద ; క ఇతర ధద
య
2A. య కఏ ధద హ ంచడం
ర శ స యం ష ం
3. కం ం ం మ క స ప లన
ం
4. , కమ క దళం ప ం
5. ఆ ,ఆ , మం ం మ మ ప
6. అవసర న అ శ మ ఖ జ వన
ఉత
7. రకణ ప శమ
8. ంట ఆ ఇం అం ఇ ష
9. క అ న ర ల వల రణ ర ంధం
రకణ, వవ రత శం క భదత
10. వవ
11. త , ల మ జ ధం
12. ఐక జ స సంస
13. అంత యస , సం మ ఇతర
శ
14. ఒప ం , ఒప ం మ స
15. దం మ ం
16. అ రప
17. రసత ం, సహజత ం మ గ ంతర
18. ర ంచడం
19. మ
20. రత శం పల ఉన ప ల ర త
21. ఎ ౖన స ల న ర మ
లచ వ కం మ .
22.
23. య రహ
24. య జల ల ం మ ష
25. స దర మ ష
1358
26. ం మ ల భదత సం
27. ప న ఓడ
28. గ ంధం, మ స దఆ ప
29. ఎ ; నం మ ష ; క బంధన
ఏ
30. ,స దం, ప మ వ ల ర యడం
య జల
31. మ ; , ,
ప రం మ ఇతర ర ల క ష
32. య కఆ
33. ( స ంచబ ం )
34. రత ల ల లఎ ట ల
35. య కప ణ
36. క , మ చటపర న ండ ; రకం
37.
38. జ ం ఆ ఇం
39. ఆ ం ం
40. య షం ర ం న ట
41. ల జంమ జం
42. అంత - ష జంమ జం
43. ం ష , ం ం ,ఇ మ
ఆ క సంస సహ రం స
సం
44. ష , వరకం , యక ,వ ల
ఒక ప తం యబ ం
45. ంం
49. ం , ఆ ష రణ మ న ; ; trade-
మ స ల
50. బ మ లత ప ల పన
51. వ ల ణతప ల పన
రత శం ం ఎ మ యబ ం ఒక ష ం ం ర యబ ం
మ
52. ప శమ , య యంతణ ఉం
ప ప జనం
53. చ మ ఖ జచ వన ; యం మ
యం ఉత ; ఇతర ద మ ప
మంట
1359
54. గ ల యంతణ మ ఖ జ అ వృ
55. గ
ప పమ జనంచ ల శమ మ భదత యంతణ
56. అంత ష న ల యంతణ మ అ వృ మ
న య
57. కజ ల ం న ప పటడం మ మత సంపద
58. య తఉ త , సరఫ మ పం
మ ఇతర ఏ
59. నలమం మ ఎ మ క మ త
60. ఎ ష సం లఅ మ
61. య ఉ ల సంబం ం న క
62. షన బ , ఇం య యం, ఇం య
యం, య మ ఇం య
య ,మ య సంస వం ఏ
ఖత
63. ర ం శ లయం, అ ఘ ం
శ లయం మ Delhi ◌ి శ లయం; ఏ ఇతర సంస
య ఖత
64. య య ం క సంస
ఖత
65. కణ, ప ధన సం య ఏ మ సంస
ల ంచడం
66. ఉన త ద సం సంసల ప
ప ధన మ యమ ం క సంస
68. స ఆ ఇం , క , క ,
రత శం క జం స మ నవ స స ;
వరణ సంస
69. న
70. య ప స ; అ ల రత వ ; య ప
క ష
71. య న
72. ర ం ఎ క , ల సనసభ మ
అధ మ ఉ ధ ల ల ;ఎ క
క ష
73. స ల మ భ మ అధ కత
ర ం అ
74. ప సభ కఅ ,అ మ గ ధక శ
ర ం మ స మ క
1360
ప సభ
75. అధ తభ మ ప ,
గవర , ంద మం మ
కం ల మ ఆ ట జనర
76. య మ ల లఆ
77. సంస, అ రప మ ం కఅ
78. ల సంస
79. ఏ య అ రప ంచడం
గం
80. స ల అ మ అ రప
ఏ ం ం నఏ ం న బలగం
81. అంత
ఆ ష- ంష వలస
పల; ఇంట - గ ంధం
82. వ వ య ఆ యం ం ఇతర ఆ ల ప
83. ఎ మ ం ల స కస
84. త న ం వ ల ఎ
రత శం ఉత యబడ ,అ :-
(ఎ) యం
( )
( ) ( రణం అ )
( ) సహజ
(ఇ) ఏ ష ట ఇంధనం; మ
(ఎ ) మ ఉత
87. ం ఆ సంబం ం ఎ
వవ య
88. ం ఇతర ఆ సంబం ం
వవ య
89. వ ప ల న ప
, స దం ; మ స ల ప
90. ల ం ం ం ఇతర ప
ఎ ం మ చ
91. ల సంబం ం ం ,
, స , ం , అక
, ల , లబ ,
ంచ , మ ర
92. ( స ంచబ ం )
1361
92A. ం ఇతర వ ల అమ కం ప
ప క , అ వం అమ కం జ ట
అంత - ష జం జ ం సమయం
92B. వ లర ప
అంత - ష జం జం
92C. ( స ంచబ )
93. ఏ షయం చ ల వ కం
ఈ ష
94. ఏ ప జనం సం రణ , స మ గ ం
ఈ ష
95. అ య లఅ రప మ అ (తప
ం ) ఏ ష ల సంబం ం
ఈ ;అ ర అ రప
96. ఈ ఏ ష ల సంబం ం ,
ఏ న ల స
97. II III ంచబడ ఏ ఇతర షయం
ఆ నబడ ప స
1362
( -2)
1. ప ఆర
2.
3. అ మ వ
7. ర త , బయ ప ల ర త ం
రత శం
8. మద ం మ
9. క ం ల మ ల ఉపశమనం
10. ఖననం మ శ న క
11. ( స ంచబ ం )
12. గం ల , సంగ ల మ ఇతర ప సంస ;
తన మ తక కట మ ఇతర
య ఖ త కం
13. క ష , అం , వం న , మ
I నబడ ఇతర క ష
14. వ వ య ద స వ వ యం మ
ప ధన
15. సంరకణ మ జం ల రణ
16. ం మ ప ల కమణ రణ
17. , అన సరఫ , దల మ వ ,
దల మ కట , లమ
శ
18. , అన , అంతకం ఎ వ, పద లం మ
అ కరణ
19. ( స ంచబ ం )
20. ( స ంచబ ం )
21. మత
22. ల
23. గ ల యంతణ మ ఖ జ అ వృ
24. ప శమ
25. మ -వ
26. ష ం జంమ జం
28. వ
27. లమఉత , సరఫ
ఉత మ పం
29. ( స ంచబ ం )
1363
30. డ ఇవ డం మ డ ఇ ; వ వ య ఉపశమనం
ఋ
31. ఇ మ ఇ ప
32. ష , I న ం ,మ
శ ల ;ఇ ం , అక స త, య,
మత మ ఇతర స మ సం ; సహ
ఆప
36. ( స ంచబ ం )
37. ష సనసభ ఎ క
38. స ల మ భ మ అధ కత
ష సనసభ అ
39. క సనసభ క అ ,అ మ గ ధక శ
ష ంమ స మ క
40. మం ల ,భ
41. లప వ ; ష ప వ
క ష
42. ష న
43. ష ప ణ
44.
45. ల ర హణ స ఆ యం
46. వ వ య ఆ యం ప
47. వ వ య రసత ం
48. వ వ య సంబం ం ఎ
49. , భవ ల ప
50. ఖ జ హ ల ప
51. న మద ం మద ం ఎ
గం; నలమం , ర య జనప ర మ ఇతర దకద
మం మ దకద , inal షధ మ స
మద ం క న స
52. ( స ంచబ ం )
53. గం అమ కం ప
54. యం , అ క గం అమ కం ప
, ( రణం అ ), సహజ న
,ఏ ష ట ఇంధనం మ న మద ం
గం, కయం స
అంత - ష జం జం అమ కం
అ వం వ ల అంత య జ ం జం
1364
60. (వృస ంచబ
55. , వర ం ), ం మ
employments
61. ష
62. దం మ ల ప
ఒక పం య ఒక
ం య మండ మండ
63. ం ఇతర ప ల సంబం ం ం
I న
64. ఏ షయం చ ల వ కం
ఈ ష
65. న అ య లఅ రప మ అ
ం ,ఏ ష ల సంబం ం
ఈ
ఏ న ల స
1365
CQNCURRENT LIST (LIST-M)
1. న ,అ ష ల స
ర య స
2. న నం, అ ష ల స
న జ
3. అ సం ంచబ న ర ల వల రణ ర ంధం
ఒక ష భదత, ప ఆర ర హణ,
అవసర న సరఫ మ వల ర హణ
సంఘం
4. ల క ఒక ష ం ం మ క ల ంచడం
మ ం
5. హం మ ; మ నర ; కరణ;
, మ రసత ం; ఉమ ంబం మ భజన
6. వవ య ం ఇతర ఆ ల బ ;
ద మ ప లన
7. ఒప ం
8. చర గల త
9. మ
10. ట మ ట
11. హ - రణ మ అ క ధర కర
11A. యం క ప లన; ంగం మ సంస
ం మ న అ ల
12. క ంమ ప ;చ ల ం , ప చర
మ మ య రణ
13. నం, అ ష ల స
జ
14. రం, రం స
15. అ రత; సం ర మ వలస గ
16. మ తం మ న క పం
17. జం ల ర ంచడం
17A. అడ
17B. అడ జం మ ప ల రకణ
18. ఆ ర ప మ ఇతర వ ల క
19. మం మ
1366
20. ఆ క మ కప క
20 ఒక. జ యంతణ మ ంబ యంతణ
21. జమ క ప , తం మ
ట
22. క సం ; కమ క
23. క భదత మ క ;ఉ మ
గం
24. ప ప ల స క సం మం,
ం ఫం , యజ ల ధ త, ప
ప రం, ల మ వృ ప న మ
ప ప జ
25. ం క ద , ద ం స ద
దమ శ ల
26. య, ద మ ఇతర వృ
27. వ ల ఉపశమనం మ న సం
28. స చ ంద సంస , మతపర న నం మ
మత సంస
29. అం అం ళ ప తం ం
, జం క
30. జన మ మర ల న స లక గ ం
31. ప న ఓడ ం ఇతర ఓడ
32. త జల ల ం మ ష
33. జంమ జ ం, మ ఉత , సరఫ
మ
మ నద న; ప లంజల
ప సంస ; ఆ రపప , మ ల పంప త ;
మ జనప ర
33A. పన తప బ మ చర
ప
34. ధర యంతణ
35. ల స ం కం న హ
అ వం హ ల ప ం
36. క
37. ల
38.
39. ప క , స మ ం ం
40. వ ప మ కం ఇతర అవ
య ఖత
41. తర ం ఆ (వ వ య స )
1367
42. ఆ నం వడం మ అభ ంచడం

43. ప ల సంబం ం ల కవ మ
ఇతర ప ం
44. వ న ం ం ం ం
య ం ల ధ , ట స
ం
45. ఏ ప జ ల సం రణ మ గ ం
II III న ష
46. న అ య లఅ రప మ అ
ం ,ఏ ష ల సంబం ం
ఈ
ఏ న ల స
1368
అ బంధం III న తప క
ప క క నత ం మ క సంబం ం న
ంద, ష ప లఅ . , ఆర
ఈప క ష మ ఉత వ సంఘటనల సం ఉ ంచబ ం మ క ఉం
ప త రం దర .
ఈ షయం ప త ష 26 , 1979 న యబ ం .
ఈ ష ప అ ష ల అ గ ం ం మ
సవ ంచబ ం . క న క ంచబ న సంస రణ
ఇప వర (2019) న అ సవరణల క ఉన ,
ంద ఇవ బ ం :
1. అధ
2. ఉ ధ
3. ప
4. ఆ ల ల గవర
5. అధ
5A. ఉప ప
6. రత ప న య కభ క
7. ంద మం
ఆ ల ఖ మం
పర , ఎ ఐ ఐ ఆ ప నమం
జ సభ, సభ ప పక య
7A. ర రత అలంకరణ క ఉన
8. య అ రణ మ య మ
మ ల క షన
రత ం ం ం
ఆ ల పల ల ఖ మం
ఆ ల పల ల గవర
9. ం య
9A. పర , య ప స క ష
ఖ ఎ కల క షన
కం ల & ఆ ట జనర ఆ ఇం
10. ర , జ సభ
ల ఖ మం క ,
సభ
ఎ ఐ ఐఆ స
1369
ంద ష మం (మ మ ఇతర మం అ
రకణ ష ల సం రకణ మం త ఖ )
రద
ఆ య ం గవర
12. జనర క న ఆ
స న న ం
13. య అ రణ మ మం య
రత ం ం ం
14. ష సనసభల అధ మ వక
ఆ
లప న య ఆ ప ఉం
అ రప
15. ఆ మం
ంద త ం ల ఖ మం , ఖ ర హ
ల , సంబం త ంద త ం ల Delhi ◌ి
ంద ఉపమం
16. ం క ఉన ఆ
రణ స న న ం
17. ర , ంట అ న
ర , లక ష
పర , యక ష
పర , యక ష
గ
లప న య తమ పల
అరప
ల య
అ రప
18. తమ ల పల ఉన మం
పల ష సనసభల అధ మ వక
ఆ
ర , ప మ ప క న జ పద
క ష
ర మ క
1370
ఆ సనసభ
ఆ ల ష మం
ంద త మం మ ర హక ల ,
Delhi ◌ి , ఆ ంద త ం ల
ంద త ం ల సనసభల వక
మ Delhi ◌ి ట ర
సంబం త ంద త ం
19. ంద త ం ల క షన
మం ల మండ ,ఆ య ప
ఆ ఉప మం
య సనసభల
క
మ ట ర
, Delhi ◌ి , ఆ ంద త ం ల
20. ర మ క
సనసభ , ఆ ల పల
ఆ ల ష మం
ల య తమ పల
అ రప
21. ర ం స
22. ఆ పల ల ఉప మం
23. ఆ క ండ / ఆ
ఇతర వల స న న ప న రద
ప పల సంబం త
ల క షన
మ గల స ల సం,
లక ష స , యక ష
ల సం
స , గల య క ష
జనర స న న ం ఉన అ
రత ప త ర ద (స
ఈ ల క ఉన అ ఎ -అ )
రద , లక ష రద ,
లక ష రద , గ
ష రద క ష రద
1371
ప న మం ర ద , జ సభ / క భ
ట జనర
ర , ంట అ న
24. ం జనర స న న ం ఉన అ
ం
25. రత ప అదన ర ద
క అదన ట జనర అడ జనర
ర , క ష ”వ వ
మ ం క షన మ పకటన మధ ంతర
ంద త ం ల ఖ మం , ఖ ర హ
ల , Delhi ◌ి , ఆ య పల
ష ప లప న రద
ఆ ల పల
కం ల మ ఆ ట జనర
మ ర , Delhi ◌ి ట ,
సంబం త ంద త ం ల క పల,
ంట ఆ ఇ ష క జనర ,
ర క జనర , ంట
జ
క , ఇం
ఆ య పల ం గవర
స , ంట అ న
స , ప మ ర ంధ జ పద
క ష స , య ప స
క ష
ంద త మం మ ర హక ల ,
Delhi ◌ి , ఆ ంద త ం ల పల
ం క ధద ల ప ఆ స
జ జనర స న న ం
మ పల Delhi ◌ి ట ర
సంబం త ంద త ం
26. రత ప సం క ర ద మ
స న న ం ఉన అ .
జ -జనర స న న ం ఉన అ
1372
అ బంధం IV ంగ
ఒక సవరణ
సవరణ క సవ ం న బంధన
సంఖ మ ంగం
ఇయ
ద సవరణ 1. య అ రం
చటం, 1951 ప క బంధన
కం మ
ఆ కం కబ న తరగ .
2. చ ల సం అం ంచబ ం
ఎ టస రన సం అం ంచడం,
ద న
3. ర ంచ దవ రబ ం
సంస రణ మ ఇతర చ ఉ
యస క ం .
కమ ల
చ ప
మ వ కరణ, అన , ప ఆర ,
ల హ ర క సంబం
మ ంచడం. అ ,
ప ల "స క న " ం
అం వలన, పకృ య న .
5. ఆ ష జ ం అం ంచబ ం మ
ఏ జం క యం
ల రం
ఉలంఘన రణం ల
జం రం హ .
ండవ ధ స ం
చటం, 1952
సవరణ అ అం కంంచడం
స ఎ వ క ధభ ం వ
7,50,000 మం .
1373
ఇయ
డవ సవరణ యం ంచ ర ం అ రం ఇ ం
చటం, 1954 ఉత , సరఫ మ పం
ఆ రప ,ప ల ప సం, ప ,
ప తనం మ జనప ర పజల
ఆస .
1. ప రం క ం
సవరణ తప స బ ఇవ బ ం
చటం, 1955 ం న ఆ స రన
య ల ప లన.
2. యం య అ రం
ఏ జ ం.
3. మ చ ల
దవ .
4. ఆ క 31 ఎ కప స ం ం
(చ ల ).
ఐదవ సవరణ సమ ప ష ంచ అధ అ రం ఇ -
చటం, 1955 ష సనసభ వ క ంచ ప
ప త ందం అ
ం ల ప తం చటం,
స హ మ ల .
ఆరవ సవరణ య త షయం ర బ ం
చటం, 1956 అన , అమ కం మ ప
అంత - ష జ ం సమయం వ
మ జంమ ల ప తం ం
ఈ షయం అ రం.
1374
ఇయ
ం 1. ఉన వ కరణ ర ం
సవరణ ల వ , అం గం
చటం, 1956 ఎ, , మ ,
మ 14 నర వ క ం
మ 6 ంద త ం .
2. అ క అ రప స ం ం
ంద త ం ల య .
3. పన సం అం ంచబ ం a
ం అంతకం ఎ వ రణ
.
మకం సం అం ంచబ ం
4.
అదన మ నటన య
ప న య నం.
ఎ దవ ట జ షన స ం ం
సవరణ ఎ ,ఎ ,ప క ధం
చటం, 1960 క భ ఆం -ఇం య సం
మ ష సనసభ స a
ప సంవత ల లం (అం 1970 వర ).
దవ రత గం క ష లభతరం ం
సవరణ య (ప మం ఉం
చటం, 1960 ం ) అం ం న
ఇం - ఒప ందం (1958).
సవరణ చటం, మ నగ హ ల
1961 ఇం య య .
1375
ఇయ
పద ండవ 1. ఎ కల
సవరణ ఒక సం అం ంచడం ఉ ధ
చటం, 1961 ఉమ బ ఎల ర
క ం సభల స శం
ర ం .
2. ఎ క
అధ
ఏ ల సఉ ధ ఉండ డ
త న ఎ కల
క ల.
ప ండవ , మ మ ల నం ం
సవరణ ఇం య య .
చటం, 1962
పద డవ ం ఒక ష ఇ ం
సవరణ మ సం ప క బంధన ం .
చటం, 1962
ప గవ 1. ఇ
సవరణ ఇం య య .
చటం, 1962 2. సృ సం అం ంచబ ం
సనసభ మ మం ల మండ
చ ంద త ం ల సం
ప ,మ , ర, ,
మ మ ,మ .
1376
ఇయ
ప నవ 1. య ల రం ం ం
సవరణ ఏవ అ రం
చటం, 1963 కఅ రప పల ఉం
చర క రణం త ం
కప .
2. అ క పద రమణ వయ ం
య 60 ం 62 సంవత ల వర .
3. మకం సం అం ంచబ ం
ల య వ వహ
అ య .
4. ప రం సం అం ంచబ ం
య ల భత ం
ఒక ం బ యబ ం
మ క.
5. ఉన త పద రమణ న య రం ం
య వ వహ ంచ
6. సం నం సం అం ంచబ ం
ం వయ ర ంచడం
, య .
పద రవ 1. ంచ అ రం
సవరణ హ ల మ ంత ప
చటం, 1963 మ వ పకట చ,
ం తం స క ంచ మ ఏర డ
క ప జ ల సం
రత శం క ర రం మ సమగత.
2. ర రం మ సమగత ఉ
ప ప ల
చం ం
సనసభ , స
సనసభ , మం , య మ
రత శ CAG.
1377
ఇయ
ప డవ 1. నం వడం ంచబ ం
సవరణ వ గత ంద తప
చటం, 1964 క వఇ ంచబ ం
ప రం.
2. దవ మ 44 చ ఉ
.
ప క శ అ స షం ం
సవరణ త ష ంఏ ర ం
చటం, 1966 త ఏ శ క ఉం ం
షం ంత ఏకం యడం య గం
య గం మ క
య గం.
ఎ కల వ వస ర ం
సవరణ న మ న అ క ఉ
చటం, 1966 ల ఎ కల ష .
టం య క మ ల ధృ క ం
సవరణ య పక ం
చటం, 1966 ం ర ం .
ఇర ఒకటవ 15 వ ష ం
సవరణ ఎ .
చటం, 1967
ఇర ండవ త సృ ంచ క ం ం
సవరణ చటం, పల స యంప ప ష ం లయ
1969 అ ం ష ం.
ట జ షన స ం ం
ఇర డవ ఎ ,ఎ ,ప క ధం
సవరణ చటం, క భ ఆం -ఇం య సం
1969 మ ప ళ షలం సనసభ
(అన , స
వర ) a
1980).
1378
ఇయ
ఇర లవ 1. ర ం అ ధృ క ం ం
సవరణ చటం, ంగం ఏ సవ ంచం
1971 థ కహ ల స .
2. అధ ఇ తప స
ంగబదం తన అం రం ఇవ
సవరణ .
ఇర ఐదవ 1. థ క హ తం
సవరణ ఆ .
చటం, 1971 2. ఏ చటం ఇవ త యబ ం
ల ప వం
ఆ క 39 ( ) ( ) ఉం
నం స య
హ ల ఉలంఘన
ఆ క 14, 19 మ 31 .
ఇర -ఆ ప మ అ ల ర ం
సవరణ చటం, చ క ల ల ల.
1971
ఇర -ఏ 1. క హ ల అ రం
సవరణ, య పక ంచ
1971 స .
2. సం ప క బంధన
అ చ క త ంద త ం
ప మ రం.
3. సృ ంచ ర ం అ రం
సనసభ మ
త మం ల మండ
మ .
ఇర ఎ దవ ఐ ఎ క ప కఅ ల ర ం
సవరణ చటం, అ మ ర ం అ రం ఇ
1972 ప ల ర ంచ .
1379
ఇయ
ఇర సంస రణల ం రళ చ ఉ
సవరణ చటం, దవ .
1972
పయ వ ఇ బంధన రం ఉం
సవరణ ం అ య అ మ
చటం, 1972 సంబం ం న
'20, 000, మ బ అం ంచబ ం
అ ం ఖ యవ
గణ య న సంబంధం ఉం త
చటం క పశ .
ద సభ సంఖ ం
సవరణ 525 ం 545 వర .
చటం, 1972
ండవ సంతృ పరచ ప క బంధన ం
సవరణ చటం, పజల ఆ ంక
1973 ఆంధప లం ణ ంతం.
అం ం
డవ ర ం స మ ష స
సవరణ సనసభ అం క ంచవ
చటం, 1974 క / ర సంతృ ం
స చ ందం
జ న.
మ ఇర పద లం మ
సవరణ చటం, ధ ల సంస రణల చర
1974 దవ .
కరత ం
ంమ ఇ ం
ఐదవ ఇం య య కఅ ష ం.
సవరణ పదవ యడం ంచబ ం
చటం, 1974 క బంధన మ షర ల త ంచం
ర ల ం అ బంధం
సంఘం.
1380
ఇయ
-ఆ ం షం ం
సవరణ ఇం య య మ పదవ నం ఉం
చటం, 1975 .
ఏడవ సనసభ అం ం మ
సవరణ చటం, ంద త మం ల మండ
1975
థ -ఎ అ1. అతచవసర ప పకటన.
ం
సవరణ చటం, అధ -జ .
2. ఆ ల పకటన ం
1975
అధ , గవర మ
ంద ల హ
యప .
3. పక ంచ అధ అ రం
య ధ పకటన
ధ ర ల అత వసర ప
ఏక లం .
థ 1. సంబం ం న ల ఉం
సవరణ ం , ం ,
చటం, 1975 మం మ క
యవ వస క ప . ఉం
అ వం అ రం ర ంచబ ం
ర ం ర ం .
2. ంద చర ల క ఉం
దవ .
1381
ఇయ
నలభయ వ 1.న ర ం అ రం
సవరణ ఎప క ప
చటం, 1976 క జ , ఖం ంతర
,ప కఆ క
(EEZ) మ క స ద మండ
రత శం.
2. మ 64 ంద మ ల క ఉం
చ ,ఎ వ సంస రణల సంబం ం న ,
దవ .
నల ద స ల పద రమణ వయ ం ం
సవరణ ష ప క ష మ
చటం, 1976 60 ం ం ప స క ష
62 ం .
నల ండవ 1. తప ల (అన ,
సవరణ చటం, ష , కమ సమగత)
1976 (ఎ వ ప క.
సమగ
సవరణ థ క ( త ల IV A).
2. ం
ఇప వర త యబ
3. అధ
ం క బ ఉం
ంగం; మం వరం సల .
అం
" 4. ప ల న సం అం ంచబ ం
ంగం'; ఇ మ ఇతర ష ల న
ప వం ం ( XIV A ర బ ం ).
5. సభ ట సం ంప యం
క సర ం మ ష సనసభ స
క .) 1971 జ క ల ఆ రం 2001 వర .
య ప లన ం న .
7. యస క క శ త ం
మ ం క అ రప యం
మ .
1382
ఇయ
8. క భ పద లం ం ం మ
5 ం ష సనసభ స
6 సంవత .
9. సం నచ
అమ
లవ పక ంచ
నం ల
థ క ఉలంఘన
.
10. య ర ం అ రం
శ వ కత వ వహ ం చ
రక మ అ వం చ
థ క కం నత
.
11. త ల
అం , స న యం మ ఉ త- య స యం,
ల గ మం
ప శమల ర హణ మ
ప వరణం, అడ రకణ
మ అడ తం.
12. క పకటన లభతరం ం
రత శం క గం.
13. క ఒక- ల వ వ స ం ం
6 ం ష ం ష ప లన
లల ం ఒక సంవత రం వర .
14. హ ంచ ం అ రం ఇ ం
ఏ ం షభద
ం తల క వధ దన ప వ వహ
. ం
15. షం ం ఐ స ల
ఉమ , అం ,
ద , అడ , అడ రకణ
జం మ ప ,బ మ
1383
ఇయ
చర మ ప లన
యం, ంగం మ సంస
ం న అ ల
మ .
16. క అవస రం ఉం
ర ం రం మ
ష సనసభ .
17. ర ం ర ం అ రం
ఎప క హ మ
స లఅ మ
క .
18. అ సృ ంచ అం ంచబ ం -
ఇం య స .
19. సం ప య త ం
యడం కమ క చర
య ర వ హ
ండవ దశ ధం
రణ త త (అన , జ
ప త).
నల డవ 1. క అ రప న ద ం
సవరణ చటం, ం మ
1977 ( త అమ యబ ం య స క మ ఇ క రవం
జన ఉత ల .
ప తం 2. ప క ర ం ం
ం ర యం వ వహ ంచ చ అ
వ కరణ శవ క రక .
ప శ ం
42 వ సవరణ
1976 చటం)
నల 1. క అస ప న ద ం
సవరణ చటం, సభ మ ష సనసభ
1978 ( త అమ యబ ంస (అన 5 సంవత ). "
జన
1384
పసవరణ తం క సవ ం న బంధన
పసంఖనంమ ర య ంగం
మ
ఇయ
వ కరణ 2. బంధనల న ద ం
ప శ ం ర ం రం మ
42 వ సవరణ
చటం, 1976) ష సనసభ .
3. చన స ం ం
బంధనల ఆ మ
ర ంట సంబం ం న
అ ల .
4. ంగ రకణ క ం
జ న ప క ప రణ
క రణ క
ర ం మ ష సనసభ .
5. పం ంచ అధ అ రం
సల ఒక
నఃప లన.
న ons ప ం న సల ం ం
అధ .
6. న బంధన ల ం
అధ సంతృ ,
గవర మ హ న
ఆ యడం.
7. క అ ల న ద ం
ం , .
8. “అంతరత” అ ప
“ ధ ” భంగం
య అత వసర రవం.
9. ష ప పక ంచ a
క త రక
.
10. నపర న భదతల ం
య అత వసర ప ల సంబం ం
మ ష ప లన.
1385
ఇయ
11. ఆ హ లం
థ కహ ల మ త యబ ం
ఇ చటపర న హ త .
12. థ క హ ల అం ం
ఆ క 20 మ 21 ఇవ బ ం
a సమయం
స ం యబడ
య అత వసర ప .
13. న బంధనల స ం ం
ర ం అ రం ఉంచం
అధ ఎ కల ,
ఉ ధ , ప న మం
మ కభ క .
నల ఐదవ ట జ షన స ం ం
సవరణ ఎ ,ఎ మ ప క ధం
మ ప ళ లం (అన , వర )
1990).
నల ఆరవ 1. ల ప య ల రం ం ం
సవరణ చ ల మ అమ క ప గ ంచం
చటం, 1982 గ .
2. ప ంత ఏక పత ం వ
వ ల .
నల ఏడవ 14 సంస రణల చ ఉ
సవరణ చటం, దవ .
1984
నల ఎ షప ం లభతరం ం
సవరణ ం ఒక సంవత రం పం లన
చటం, 1984 సం ం ప క షర ల క ం
అ వం ం .
1386
ఇయ
నల ంగ ప తత ఇ ం
సవరణ ర అ నమ .
చటం, 1984
ప నవ ప తం య ర ం అ రం ఇ ం
సవరణ వ ల థ కహ
చటం, 1984 ఇం సంసల ఉ గం
మ క ష వ వస ఏ యబ
ధద ధ సం
సంస .
ద ట జ ష సం అం ంచబ ం
సవరణ లయ ఎ ల క భ,
చటం, 1984 అ చ ప , ం మ
ం సనసభ
లయ మ ం స .
ండవ స ల అనరత సం అం ంచబ ం
సవరణ
1985 ( పచటదరణ
ం, ం ం ర ంం మ క ష నం సనసభల మ త ం ం
ం -అ వ ఉన పదవ
ం చటం) ఈ షయం .
డవ సంబం ం ప క బంధన
సవరణ ంమ బ ప ష ం
చటం, 1986 క సం 40 మం స ల అ ం .
ం ం
సవరణ మ య మ రం ంచబ
చటం, 1986 భ ష ర ర ం
ఒక రణ చటం .
ఐదవ సంబం ం ప క బంధన
సవరణ అ చ ప మ బ ర ం ం
చటం, 1986 అ ం క సం 30 వద
స .
1387
ఇయ
ఆరవ సనసభ బ ప ష ం
సవరణ క సం 30 మం స ల అ ం .
చటం, 1987
ఏడవ ఎ ల ం
సవరణ చటం, క ల సనసభ స
1987 అ చ ప , లయ, రం
మ ం .
-ఎ కఅ క వచనం సం అం ంచబ ం
సవరణ ం ష ంగం మ ఇ
చటం, 1987 ం అ చటపర న ప తత
ంగం క సంస రణ.
1. క ం లభతరం ం
సవరణ వర పం ష ప లన
చటం, 1988 సంవత .
2. క పకటన సం అం ంచబ ం
పం య అత వసర ప
అంతరత భంగం క ం .
అరవయ వ ప లప ం ం
సవరణ చటం, వృ , వర , ం మ
1988 సంవత 250 ం ఉ
'సంవత 2,500.
అర ద ఓ ం వయ 21 సంవత ల ం త ం
సవరణ కభమ 18 సంవత
చటం, 1989 సనసభ ఎ క .
ఎ ,ఎ మ ప క ధం
అర
సవరణ ండవ
చటం, క భ ఆం -ఇం య సం
1989 మ ష సనసభ స
2000).
1388
ఇయ
ప శ న ల ర ం
అర డవ సంబం ం 1988 59 వ సవరణ చటం
సవరణ పం . ఇం లం , పం
చటం, 1989 ఇతర ల స నం వ
అత వసర బంధనల రవం.
అర క ం లభతరం ం
సవరణ తం వర పం ష ప లన
చటం, 1990 సంవత ల ఆ లల లం.
అర ఐదవ బ ళ పన సం అం ంచబ ం
సవరణ స ల యక ష ఎ
చటం, 1990 మ ష ఆ స నం ఎ
ఎ ,ఎ ల .
అర ఆరవ ఇం 55 సంస రణల చ ఉ
సవరణ దవ ధ .
చటం, 1990
అర ఏడవ క ం లభతరం ం
సవరణ చటం, పం ష ప లన తం
1990 సంవత ల లం.
అర ఎ దవ క ం లభతరం ం
సవరణ పం ష ప లన తం
చటం, 1991 ఐ సంవత ల లం.
య ప క ఇ ం
Delhi ◌ి గం పకల న యడం
అర య జ గం .◌ి .
సవరణ సవరణ అం ంచబ ం
చటం, 1991 70 మం స ల సనసభ ఏ
అ ం మ 7-స ల మండ
.◌ి మం .
1389
ఇయ
ర అం ంచబ ం
seventieth సనసభ స
సవరణ య జ గం Delhi ◌ి మ
చటం, 1992 ంద గం
ఎ కల సం ఎ కల క ల
అధ .
డ -ఒక ంక , మ మ ఉ
సవరణ చటం, ఎ ష .
1992 ఇ , న తం సంఖ
ష 18 .
ండవ ట జ ష సం అం ంచబ ం
సవరణ చటం, క సనసభ ఎ
1992 ర.
- ంగ ఇ ం
సవరణ చటం, పం య రకణ
1992 సంస . ఈ ప జనం సం,
సవరణ త - IX ం ం
"పం య "మ త
29 ఉన పద ండవ
పం య ల త క అం .
గవ ంగ ఇ ం
సవరణ చటం, పటణ క సంసల రకణ. సం
1992 ఈ ప జనం, సవరణ ంచబ ం
త గం IX-A “
”మ త ప ండవ
18 ఫంకన అం ల క ఉన
ల.
ఐదవ అ ఏ సం అం ంచబ ం
సవరణ చటం, ల సం న
1994 అ సంబం ం , యంతణ మ
యంతణ మ అ సమస
లహ , కమ ఆస మ
అ .
1390
ఇయ
ఆరవ త ళ జ ష చ
సవరణ చటం, 1994 (ఇ 69 తం అం ం
1994 ద ట జ ష
సంస మ ష వ )
య సం కర. 1992
ంచ , ం దవ
తం జ ష అ ఇ ం
50 ంచ డ .
- ం ప షన జ ష సం అం ంచబ ం
సవరణ చటం, ఎ ,ఎ ల ప త ఉ .ఈ
1995 ఈ సవరణ ం ర ం
జ షన సంబం ం
ప న .
-ఎ ఇం 27 సంస రణల చ ఉ
సవరణ చటం, దవ ధ .
1995 , తం చ ల సంఖ
282 ం . , వ
ఎం సంఖ 284.
సవరణ చటం, ఎ ,ఎ మ ప క ధం
1999 క భ ఆం -ఇం య సం
2010).
Eightieth క "ప య పథకం" ర అం ంచబ ం
సవరణ మధ ఆ యం పం
చటం, 2000 ందం మ . ఇ అమ వ ం
క ర ల ఆ రం
క ఉన పదవ ఆ క క ష
తం ం యబ ం
ంద ప ల ం ం న ఆ యం మ
, ఇర తం ఉం
ల మధ పం .
1391
ఇయ
ఎన ద ప గ ంచ అ రం ఇ ం
సవరణ ఒక సంవత రం ంప జ a
చటం, 2000 ల భ య ప క తరగ
ఏ త సంవత రం సంవత . ఇ వం
ల తరగ ఉండ డ
సంవత ర ల క
అ ంపబ
50 తం క ర ంచం
తం ల సంఖ జ ష
ఆ సంవత రం. పం , ఈ సవరణ
50 తం క ం ం
ల జ ష .
ఎన ండవ ఏ బంధన య అం ంచబ ం
సవరణ చటం, ం సం ఎ , ఎ ల అ లం ఉం ం
2000 ఏ ప క అరత
ప న ంకనం
ష లక పజ ష ల త ంచడం
ందం క ప వ మ
.
ఎన జ ష
సవరణ ఎ ల పం య
చటం, 2000 అ చ ప . తం జ
షం జ మ ఎవ
ఎ .
1392
ఇయ
ఎ - క నjస ం
సవరణ చటం, కభమ షం
2001 మ 25 మం సనసభ స
సంవత (అన , 2026 వర ) అ
జ త ం లక ం
ప చర . మ ట లం ,
క భ ట సంఖ మ
స వర ఒ ధం ఉం
2026. ఇ అం ంచబ ం
క న j స కరణ మ బ కరణ
ల క జకవ
కజ గ ం ల ఆ రం
1991 జ క .
ఎన ఐదవ “పర వ న ” సం అం ంచబ ం
సవరణ యమం ప రం ప న షయం
చటం, 2001 ప తఉ ల జ ష
ఎ ,ఎ ల ం న
1995 ం న చన ప వం.
1393
ఇయ
ఎన ఆరవ థ క ద
1. ం a
సవరణ థ కహ . త ం న
చటం, 2002 ఆ క 21-ఎ “ ష ం
ఉ తమ తప స అం ం
వయ లలంద ద
ఆ ం ప సంవత
ష ం ర ం న ”.
2. ఆ క క షయం ర బ ం
ల 45. అ ఇ
చ ం - “ ష ం పయ ం
ల సంరకణ అం ంచం మ
లలంద ద
ఆ సంవత ల వయ యం ”.
3. త థ క
ఆ క 51-ఎ ంద “ఇ
ప
త దం సంరక అ న రత శం
ద అవ ల అం ం
అత డ వయ మధ
ఆ మ ప సంవత ”.
ఎన ఏడవ జ ం సం అం ంచబ ం మ
సవరణ చటం, క జకవ ల బ కరణ
2003 ఆ రం
2001 జ కలజ గ ం మ
ఇంత ం అం ం న 1991 జ క
2001 క 84 వ సవరణ చటం.
ఎన ఎ దవ ప సం ఒక బంధన ం . ప
సవరణ చటం, వల ందం ం . ,
2003 ఆ అ క
ందం మ ం ం ంచబ ం
ల అ ణం
ర ం ం ం ం .
1394
ఇయ
ఎన దవ ర కల క భ ంచబ ం
సవరణ సం షన క ష
చటం, 2003 మ గ ం ఉ
ప కశ ,అ , య
లక ష మ
సం షన క ష
. ం క ష ఉం
పర , పర మ
మ స .
షప య ం .
ంభ ర ర హణ సం అం ంచబ ం
సవరణ గల ధం
చటం, 2003 మ అ ం గ
ం ం సనసభ
క ం .
ం ద ప తం య ం బంధన ం
సవరణ మం ల మండ ప ణం, య
చటం, 2003 ప త ల ల క ఉన ,మ
ం వ కచ బ తం య :
1. తం మం ల సంఖ ,
ప నమం స
ంద మం ల మండ
క తం బలం 15% ం ం
క భ.
2. ఇం స
ర ం ఏ జ ం న
అన అ న
ం క ఉం
a య ంచ అన
మం .
3. తం మం ల సంఖ ,
ఖ మం స
ఒక ష ం మం ల మండ ఉం
1395
ఇయ
తం బలం 15% ంచ డ
క సనసభ
ష . , మం ల సంఖ ,
12 కం
ఖ మం
త వసఉండ, ఒక డ ష .ం
4. ఒక ష సభ స
ఏ జ ం న సనసభ
అన అ న
ం క ఉం
a య ంచ అన
మం .
5. ఆ స
ర ం ఆ ఎ
ఏ జ ం న సనసభ
అన అ న
ం క ఉం
ఏ తనం ఇవ అన
జ య . వ కరణ
“ న క ” అం
(i) ంద ప ఏ లయం
ప తం ష ప తం
ఇక డ తం తనం
అ వం లయం పజల ం ంచబ ం
సంబం త ఆ యం
ప త ం; (ii) a
శ రం, నం యబ ,
ఇ కం స ంతం
ంద ప త ం ఒక ష ం
ప తంమ తం
అ వం ల తనం ంచబ ం
అ వం శ రం ,అ ం ట తప
ం న తం తనం
పకృ ప రం.
1396
ఇయ
6. పదవ క బంధన
క (వ ం చటం) సంబం ం న
అనరత ం న ం
క డవ వం స ల న
సనసభ ల ంచబ ం . ఇ
ం ల సంఖ ద అరం
కల ఆ రం మ ంత రకణ.
ం ండవ మ షల
సవరణ చటం, ఎ దవ .అ ,
2003 (Dongri),
( )మ సం . ,
ంగబదం తం సంఖ
ం ం న ష 22 .
ం - ప కత య అ రం ఇ ం
సవరణ
2005 చటం, కం మ కబ న తరగ
పరం
సంసల గ
సంసల స
( స యపడటం స యం యక వడం),
ద తప
సంస .
ం క ఉన ధ త ం ం
సవరణ చటం, ఒక జన సం మ మం మ స ం
2006 రం అ బంధన మ
ఛ స . ఈ బంధన ఇ ఉం ం
త ఏర న ం ల వ ం
మ మధ ప మ ఒ , ఇక డ
ఇ ఇప అమ ఉం .
1397
ఇయ
ం ఐదవ ట జ షన స ం ం
సవరణ ఎ ,ఎ మ ప క ధం
మ ప ళ లం అం 2020 వర .
ం ఆరవ “ఒ ” సం “ఓ ”ప యం.
సవరణ పర వ నం , “ఒ ” ష
చటం, 2011 ఎ దవ ఉచ ంచబ ం
"ఓ " .
ం ం ంగ ఇ ం మ
సవరణ చటం, సహ ర సం ల రకణ.
2011 ఈ సందర ం, ఇ ఈ ం ం
ంగం :
1. ఇ సహ ర ఏ హ ం
స థ కహ .
2. ఇం త తం ఉం
సహ హం ష నం
ఆప .
3. ఇ త IX-B ం ం
ంగం "
సహ ర సం ”.
ం ఎ ప క బంధనల సం అం ంచబ ం
సవరణ చటం, ద - క టక ంతం
2012 క టక ష ం. ప క
బంధన
క స నసం గతం పనసం లక ం నంఉ
అ వృ అవస ల ర
ంతం , అ పరచ
నవ వన మ త ంచం
అం ంచడం ంతం ం ఉ
వ క ర కరల సం మ
మ వృ జ ష
కణ సంస .
1398
ఇయ
ం దవ క యం వ వస భ ం
సవరణ చటం, ం య ల య ంచడం
2014 మ అ త సంస
య య మ
క ష (NJAC). అ , 2015 ,
ం ఈ ష పక ం ం
సవరణ ంగ దం మ
న న. పర వ నం , ప యం
స మ ప ం .
వ హం సం ంచ ప వం ం
సవరణ చటం, రత శం మ బ
2015 బం ఇతర (
ఎ వ మ దల
ప ల ఆ ) అ స ంచడం
1974 క స హ ఒప ందం
మ 2011. సం
ప జనం, ఈ సవరణ చటం సవ ంచబ ం
క ల సంబం ం న బంధన
(అ ం, ప మ ం ,
ద లయ మ ర)
ంగ .
వంద మ ప చయం సం రం గమం ం
పధమ వ మ వల ప ( ఎ ) లన
సవరణ చటం, శం. ఎ నం a
2016 న ప క ప ల సంఖ
ందం మ ష ప త ం. అ
క ం ప ల ంచ ఉ ంచబ ం
ప మ ఒక రణ య సం అం ంచం
వ మ వల .
ప త ంద, ష ఎ ఉం ం
సరఫ నఅ ల వ
వ మ వల, తప
కప రం ఉంచబడ
1399
ఇయ
ఎ . ప రం సవరణ
ం బంధన :
1. ం న ఏక క ప అ
ర ం మ షం
చ య సనసభ
కప GST ం
వ వల సరఫ ం .
2. “ ”అ వన పం ం
ప క ఖ త గల వ ” ంద
ంగం.
3. ఇం సం అం ంచబ ం
క అంత - ష ల ఎ
వ మ వ .
4. పన సం అం ంచబ ం a
వ మ వల ప మండ a
అధ క ఉత .
5. ప రం ం
ఆ య నషం సం ల
ప చయం రణం త ం
ఐ ళ ఎ .
6. ప యం మ న ంచబ
క య మ ష ల ఎం
ఏడవ .
1400
ఇయ
వంద మ 1. ంగ ం ం
ండవ యక ష
సవరణ చటం,
2018 ఏ
1993 రన ం కబచటంన తరగ.
2. య క ష ం ఉపశమనం
ం ల సం
కబ న సంబం ం
తరగ .
3. న ష ప అ రం
కం మ పరం
సంబం ం కబ న తరగ a
ష ంద గం.
వంద మ 1. ఏ య అ రం
ప క బంధన
సవరణ చటం, ఆ కం ఏ గ
2019 ల బల న వ .
2. ఒక బంధన య అ మ ఇ ం
క 10% వర జ ష సం
ప శం అ వం ల
స సంసల
సంస ,
స యం స యం
ష ం, ద ఆ ంచం
సంస . ఈ జ ష
10% అదనం ఉం ం
ఇప ఉన జ ష .
3. ష ం య అ మ
వర జ ష సం బంధన
10% మ
అ వం ల అ లం ఉం ం . ఈ
10% వర జ ష ఉం ం
ఇప ఉన జ షన అదనం .
1401
అ బంధం V. అధ , -
అధ , ప నమం ద న .
A. ం ఆ ఇం
పద లం
1. క ంద ప 1950 - 1962
2. క సర ప కృష 1962 - 1967
3. క 1967 - 1969
(మర ం )
4. వ హ ంకట 1969 - 1969
(నటన)
5. జ మహ దయ 1969 - 1969
(నటన)
6. వ హ ంకట 1969 - 1974
7. ఫ అ అహ 1974 - 1977
(మర ం )
8. జ 1977 - 1977
(నటన)
9. లం సం వ 1977 - 1982
10. ం 1982 - 1987
11. ఆ . ంకటరమణ 1987 - 1992
12. క శంక ద శర 1992 - 1997
13. .ఆ . యణ 1997 - 2002
14. క ఎ అ క ం 2002 - 2007
15. మ .ప 2007 - 2012
16. పణ ఖ 2012 - 2017
17. ం 2017 - ఇప వర
1402
. - ం ఆ ఇం
పద లం
1. క సర ప కృష 1952 - 1962
2. క 1962 - 1967
3. వ హ ంకట 1967 - 1969
4. స థ 1969 - 1974
5. జ 1974 - 1979
6. జ మహ దయ 1979 - 1984
7. ఆ . ంకటరమణ 1984 - 1987
8. క శంక ద శర 1987 - 1992
9. .ఆ . యణ 1992 - 1997
10. ష ం 1997 - 2002
(మర ం )
11. ం వ 2002 - 2007
12. మహ హ అ 2007 - 2012
13. మహ హ అ 2012 - 2017
14. ంకయ 2017 - ఇప వర
. స ఆ ఇం
పద లం
1. జవహ 1947 - 1964 (మర ం )
2. నం 1964 - 1964 (నటన)
3. బహ 1964 - 1966 (మర ం )
4. నం 1966 - 1966 (నటన)
5. ఇం ం 1966 - 1977
6. 1977 - 1979
7. చర ం 1979 - 1980
1403
పద లం
8. ఇం ం 1980 - 1984 (మర ం )
9. ం 1984 - 1989
10. శ ప ం 1989 - 1990
11. చంద ఖ 1990 - 1991
12. నర ం 1991 - 1996
13. అట 1996 - 1996

(16 )
14. డ 1996 - 1997
15. ఐ 1997 - 1998
16. అట 1998 - 1999
17. అట 1999 - 2004
18. క మ హ ం 2004 - 2009
19. క మ హ ం 2009 - 2014
20. న ంద 2014 - 2019
21. న ంద 2019 - ఇప వర
D. స
పద లం
1. స వల ప 1947 - 1950
2. 1967 - 1969
3. చర ం మ జవ (సం కం ) 1977 - 1979
4. . .చవ 1979 - 1980
5. 1989 - 1990
6. 1990 - 1991
7. ఎ అ 2002 - 2004
1404
E. క ఆ సభ
పద లం
1. గ 1952 - 1956 (మర ం )
Mavalankar
2. ఎం. అనంతసయనం 1956 - 1962
అయ ం తంత సమర
3. కం ం 1962 - 1967
4. లం సం వ 1967 - 1969 ( )
5. య ం 1969 - 1975 ( )
6. భగ 1976 - 1977
7. లం సం వ 1977 - 1977 ( )
8. .ఎ . 1977 - 1980
9. జఖ 1980 - 1989
10. ర 1989 - 1991

11. వ . 1991 - 1996
12. ఏ సంగ 1996 - 1998
13. ఎం ల 1998 - 2002 (మర ం )

14. మ హ గజన 2002 - 2004
15. మ ఛట 2004 - 2009
16. మ 2009 - 2014
17. మ తమ జ 2014 - 2019
18. ఓం 2019 - ఇప వర
ఎ . జ ఆ ఇం
పద లం
1. హ .క 1950 - 1951
2. ఎం. పతంజ 1951 - 1954
1405
పద లం
3. ఎం. .మ జ 1954 - 1954
4. ఖ 1954 - 1956
5. ఎ ఆ 1956 - 1959
6. 1959 - 1964
7. గ ందగడ 1964 - 1966
8. ఎ స 1966 - 1966
9. . 1966 - 1967
10. ఎ ం 1967 - 1968
11. ఎం. దయ 1968 - 1970
12. 1970 - 1971
13. ఎ .ఎం. 1971 - 1973
14. AN 1973 - 1977
15. MH 1977 - 1978
16. . .చంద 1978 - 1985
17. ఎ భగవ 1985 - 1986
18. ఆ ఎ థ 1986 - 1989
19. ఇ.ఎ . ంకట మయ 1989 - 1989
20. ఎ . ఖ 1989 - 1990
21. రంగ 1990 - 1991
22. ఎ ం 1991 - 1991
23. MH క 1991 - 1992
24. ఎ .ఎం.శర 1992 - 1993
25. ఎంఎ ంకటచలయ 1993 - 1994

26. AM అహ 1994 - 1997
27. .ఎ .వర 1997 - 1998
1406
పద లం
28. ఎంఎం ం 1998 - 1998
29. ఎ.ఎ .ఆనం 1998 - 2001
30. ఎ చ 2001 - 2002

31. ఎ 2002 - 2002
32. ప 2002 - 2002
33. ఎ ఖ 2002 - 2004
34. ఎ . ంద 2004 - 2004
35. ఆ 2004 - 2005
36. సభ 2005 - 2007
37. లకృష 2007 - 2010
38. 2010 - 2012

39.
ఎ
అ కక 2012 - 2013
40. .స వం 2013 - 2014
41. ఆ ఎం ధ 2014 - 2014
42. ఎ ద 2014 - 2015
43. ఎ 2015 - 2017
44. ఎ హ 2017 - 2017
45. ప 2017 - 2018
46. రంజ 2018 - 2019
47. ఎ ఐ 2019 - ఇప వర
G. CHIEF ELECTION COMMISSIONERS OF INDIA
పద లం
1. 1950 - 1958
2. ందరం 1958 - 1967
1407
పద లం
3. ఎ వర 1967 - 1972
4. క ంద ం 1972 - 1973
5. . థ 1973 - 1977
6. ఎ .ఎ .శక 1977 - 1982
7. ఆ 1982 - 1985
8. ఆ ఎ 1986 - 1990
9. మ . .ఎ . మ 1990 - 1990
10. ఎ ష 1990 - 1996
11. ఎంఎ 1996 - 2001
12. ఎం ం 2001 - 2004
13. .ఎ .కృష 2004 - 2005
14. ండ 2005 - 2006
15. ఎ . ల 2006 - 2009
16. న 2009 - 2010
17. SY 2010 - 2012
18. .ఎ .సం 2012 - 2015
19. ఎ బహ 2015 - 2015
20. 2015 - 2017
21. ఎ 2017 - 2018
22. ఓం ప వ 2018 - 2018
23. అ 2018 - ఇప వర
. ర ఆ ఎ
పద లం
1. స ర 1926 - 1932
1408
పద లం
2. స 1932 - 1936
3. స ఐ 1937 - 1942
4. స ఎ డ బ స 1942 - 1947
5. కృ ల 1947 - 1949
6. ఆ ఎ న 1949 - 1955
7. ఎ ంద జ 1955 - 1955
8. .ఎ . జ 1955 - 1961
9. ఎ .◌ా 1961 - 1967
10. ఆ 1967 - 1971
11. ఆ ఎ స 1971 - 1973
12. క ఎఆ 1973 - 1979
13. క ఎంఎ హ 1979 - 1985
14. ఎ 1985 - 1990
15. 1990 - 1992
16. మ . ఆ ఎం ( ) 1992 - 1996
17. ఎ . .ఎ ఛ 1996 - 1996
18. ఎం 1996 - 1998
19. ం జనర ( ) ంద 1998 - 2002

20. 2002 - 2003
21. ప 2003 - 2005
22. క ఎ .ఆ . హ 2005 - 2006
23. చ జగ 2006 - 2007
24. ద 2007 - 2008
25. అగ 2008 - 2014
26. మ . రజ ర 2014 - 2014
1409
పద లం
27. ప 2014 - 2016
28. అ 2016 - 2017
29. య 2017 - 2018
30. న ట 2018 - 2018

31. అర ం స 2018 - ఇప వర
I. రత శం క కం ల మ ఆ ట నర
పద లం
1. . నర 1948 - 1954
2. ఎ చం 1954 - 1960
3. ఎ .ఎ 1960 - 1966
4. ఎ .రంగ థ 1966 - 1972
5. ఎ. బ 1972 - 1978
6. ప 1978 - 1984
7. ఎ చ 1984 - 1990
8. మయ 1990 - 1996
9. ం 1996 - 2002
10. .ఎ 2002 - 2008
11. 2008 - 2013
12. శ ం శర 2013 - 2017

13. 2017 - ఇప వర
.అ - నర ఆ ఇం
పద లం
1. ఎం ట 1950 - 1963
1410
పద లం
2. ఫ 1963 - 1963
3. 1968 - 1977
4. ఎ 1977 - 1979
5. ఎ ఎ 1979 - 1983
6. . పరసర 1983 - 1989
7. . ర 1989 - 1990
8. . మ 1990 - 1992
9. . న 1992 - 1996
10. అ . 1996 - 1998
11. . ర 1998 - 2004
12. . న 2004 - 2009
13. లం ఇ. వహన 2009 - 2014

14. హ 2014 - 2017
15. 2017 - ఇప వర
1411
అ బంధం VI అధ
యక ష
1412
ఎ. ష నవ హ
క
కమ పద లం
సంఖ
1. జ రంగ 1993 -
1996
2. జ ఎం.ఎ 1996 -
ంకట 1999
3. జ .ఎ .వర 1999 -
2003
4. జ ఎ.ఎ ఆనం 2003 -
2006
5. జ వ . 2006 -
2007
6. జ ఎ . ంద 2007 -
2009
7. జ ం ప 2009 -
2010
8. జ . . 2010 -
లకృష 2015
9. జ య 2015 -
2016
10. జ .ఎ 2016 - వర
1413
.మ ళల ష క ష
సంఖ
1. జయం ప య 1992 - 1995
2. క . 1995 - 1998
3. భ ర ర 1999 - 2002
4. క మఅ 2002 - 2005
5. క 2005 - 2008
6. క 2008 - 2011
7. మమత శర 2011 - 2014
8. ల త 2014 - 2017
. రమంగళం
9. ఖ శర 2018 - వర
1414
C. NATIONAI COMMISSION FOR

లల హ ల రకణ
సంఖ
1. క ంత 2007 - 2010
2. క ంత 2010 - 2013
3. ష ం 2013 - 2014
4. న క 2015 - 2018
5. ం క ం 2018 - ఇప వర
1415
D. NATIONAI COMMISSION FOR

వ
సంఖ
1. జ ఆ ఎ ప 1993 - 1996
2. జ ంద 1997 - 2000
3. జ ఎ ద 2000 - 2002
4. జ ర ం 2002 - 2005
5. జ ఎ .ర 2006 - 2009
ం య
6. జ ఎంఎ 2010 - 2013
7. జ . ఈశ య 2013 - 2016
8. క భగ 2016 - వర
1416
E. NATIONAI COMMISSION FOR
సంఖ
1. జ మహ స 1993 -
అ 1996
2. స హమ 1996 -
1999
3. జ మహ 2000 -
Shamim 2003
4. చ ం 2003 -
2006
5. మహ హ అ 2006 -
2007
6. మహ ష 2007 -
2010
7. వ హ హ 2011 -
2014
8. న అహ 2014 -
2017
9. సయ ఘ హస 2017 - వర
1417
F. ERSTWHILE షన క ష
SCS మ STS సం (కం )
సంఖ
1. ఎ 1992 - 1995
2. .హ మంతప 1995 - 1998
3. ం 1998 - 2002
4. జ ంక 2002 - 2004
1418
G. NATIONAI క ష ఎ S
సంఖ
1. ర భ 2004 - 2006
2. ం 2007 - 2010
3. ఎ 2010 - 2013
4. ఎ 2013 - 2016
5. శంక 2017 - ఇప వర
1419
ST S ర H. NATIONAI COMMISSION
సంఖ
1. న ం 2004 - 2007
2. ఉ ల ం 2007 - 2010
3. శ ఒ 2010 - 2013
4. శ ఒ 2013 - 2016
5. నం 2017 - ఇప వర
1420
అ బంధం VII ర ఎ పశ
(జనర స - 2010–
2019)
1421
2010 ప
1. రత ం సంబం ం , ప గ ంచం
ం :
1. థ కహ
2. థ క
రత ంగం బంధనల ఏ ?
య క స య ర కమం / ర ం
రత ప త ం రం ం ం ?
(ఎ) 1 త
( )3 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
2. ం పకటనల ప ంచం :
రత ం ష ప సల ఇ ం
చటం సవం ష ల రత శం
1. స ంత రవ ( ద పజల షయం
వ ).
2. అత అ ం సల ం .
3. ష థ క హ ల సంబం ం న అ
.
నఇ న ంట ఏ స న / స న ?
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )3 త
( )1మ 2
3. అ ల ల చన , ం ఏ
పకటన స న ?
(ఎ) అ లత ష ల ప ష ం అ ర ప ఉం
- దశ మ ఆ ష ం ం ం
ఏ
( ) అ ల మ ష ల వ వహ ంచవ
పకృ ర
( )ప అ ల వ క ఉం ం
య ఆ స త మ మ వ
1422
( ) న ఇ న పకటన ఏ స న
4. ప త ం ఉన “ఇ ం ఆ ఇన క ”
రత శం క చటం 1935 ంగం ం పరచబ ం
1950 సంవత రం రత శం
(ఎ) థ క హ
( ) ష నం క శక
( ) ష ర హక శ క స
( ) రత ప త ం క ర పవరన
5. ం ఎవ నప ర రణం
ప సభ ం ఉం న ఆ క క ష
ర ం ?
(ఎ) రత ష ప
( ) కభ క
( ) రత ప
( ) ంద ఆ క మం
6. ం ఏ త ధతవ ం
మ ర ం ంద బ సమర ణ?
(ఎ) ఖ
( )ఆ కవవ ల ఖ
( ) ఆ క వల గం
( )వయ ఖ
7. య న సం ం మ
న సం నం, 2007, ఈ ం పకటనల ప గ ంచం :
1. ఈ నం ప త న వ ల త వ ం
ల సం నం వడం తప
ఇతర ర ల వల అసంక త నభంశం.
2. ఈ క మం త ఖ ం ం ం
యం మ రత.
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
8. గ ల లప సంబం ం
రత శం , ఈ ం పకటనల ఒక
స న?
(ఎ) ఒక ష ప త ం ఒక కం ఎ వ ల ఏ యగల
ఒక రం స ంద
1423
( ) రం స ల ఒక a
మ ళ.
( ) రం ల అం ం
వ వల వ యల ంచ
లకల
( ) క ం నవ ల ఏ వ సంబం ం
అం ం నట షం ర ఖ యవ
ప జ లప ప తం
రణం గ
9. ం అ ల ఎవ ర
ర ం ల సంబం ం ష గవర
ప మ ం ంచవ
ష ష ం పం య ?
(ఎ) ప కక
( ) ష ఆ కక ష
( ) ఆ ష ఆ క మం త ఖ
( ) ఆ ష పం య మం త ఖ
రత శం , ఎ ం ల ల ప మ
చ
1. య ం
2. క ం న
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
1424
2011 ప
1. ంగం ( డవ సవరణ) చటం, 1992,
ఇ పం య సంసల త ంచడ
శం, ం అం ం ?
1. ప కక ల ంగం.
2. అ పం య ల ర ంచ ష ఎ కల క ష
ఎ క .
3. ష ఆ క క షన ఏ .
ంద ఇ న ల ఉప ం స న స నం ఎం ం :
(ఎ) 1 త
( )1మ 2 త
( )2మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
2. రత శం , ఒక మత ఖ / స ఇ a
య , ఏప కప జ ఉ ?
1. ఇ ప క న ద ంచగల మ ర ంచగల
సంస .
2. రత ష ప స యం లకం a
క భ సంఘం ప .
3. ఇ ప నమం 15 ంట ం ప జ ల ందవ
.
నఇ న ంట ఏ స న /స న ?
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
3. రత శం లక మం క ం ఉ .ఏ
చటం ప రం ల ం ప జ ?
1. ప త ర హణ 18 సంవత ల వయ వర ఉ త ఠ ల ద
ఠ ల .
2. రం ఏ య నత ంచడం.
3. ప త భవ ల ం .
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
( )1మ 3 త
1425
( ) 1, 2 మ 3
4. ం ల ఉపసంహ ం అ రం
క(ఎ) రత ఫం ష ప ఆ ఇం ం
( ) రత ర ం
( ) రత ప
( ) ంద ఆ క మం
5. ంద ప త ం అం న అ ఆ
ప త పవరన ప మ ఇతర ర
రం జమ అ ం
(ఎ) ఆక క
( )ప
( )క ఫం ఆ ఇం
( ) మ అ ఫం
6. రత శం క “ ఈ ల ” ం , ప గ ంచం
ం పకటన :
1. రత శం తన ఒక ఖ న ంతం ం ల ం ం
ఆ వవ ఆట .
2. ర యడం సృ ంచబ న న త రత శం ం ం
పచ న దం.
3. రత శం తక మ ంస క సంబం ల న ద ం ల ం ం
ఆ యం మ ఆ .
(ఎ) 1 త
( )1మ 3 త
( )3 త
( ) 1, 2 మ 3
7. క ంద బ ఆ ంచన
సభ,
(ఎ) బ సవ ంచబ ం మ మ సమ ంచబ ం
( ) చనల సం బ జ సభ ంచబ ం
( ) ంద ఆ క మం యమ ర
( ) ప సమ ం
మం
8. రత ంగం ప రం, ం ఏ
థ క ?
(ఎ) బ రంగ ఎ కల ఓ యడం
( ) య గ అ వృ యడం
1426
( )ప ఆ డ
( ) ం
క బ ఆద ల ర ంచడం
9. రత క ష చన , ఏ
ం పకటన స న ?
(ఎ) ఇ లధనం క ప త ం
కస ల అ వృ
( ) ఇ ఆ కం స న పం లభతరం ం
ప త రంగ సంస
( )ఇ ఆ కప లన రదర కత ం
( ) న ఇ న పకటన (ఎ), ( ) మ ( )ఏ
ఈ సందర ం స న
10. ం ప ంచం :
1. ద హ .
3. ప
2. ఆ రహవ స. న హ .
ఏ / నవ హ / నవ హ
" నవ హ ల ర క పకటన"?
(ఎ) 1 త
( )1మ 2 త
( )3 త
( ) 1, 2 మ 3
11. ఈ ం పకటనల ప ంచం : రత శం , ఒక ట
ప కక
1. క ంగం బంధనల ప రం ఏర ం
రత శం.
2. ట సం అ వృ ప కల దం ం
ంతం.
3. ప అమ ఏ క ధ త ఉం
ట ంతం త పథ .
(ఎ) 1 మ 2 త
( )2 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
12. “ ఓ ”మ మధ ఏ
“మధ ంతర బ ”?
1. "ఓ -ఆ -అ ం " క బంధన ల త ఉప ంచబ ం
ప త ం, " క బ " అ ఒక బంధన
1427
ఒక క ప త ం త.
2. "ఓ " ఖ
- త వ వహ ం
ప త బ , “మధ ంతర బ ” ఉం ం
ఖ మ ర ం .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
1428
2012 ప
1. ందం మ మధ అ ల పం
రత ంగం ఈ పథకం ఆ రం ఉ
అం ంచబ ం
(ఎ) - ం సంస రణ , 1909
( ) ం - చటం, 1919
( ) రత ప త చటం, 1935
( ) రత తంత చటం, 1947
2. పం య ప ఉన ం ల ( ం
ం ) చటం, 1996, త/శ ఏ
సభ?
1. ప క ంచ ం ం అ రం మసభ ఉం
ం ల .
2. మసభ న అట ఉత ల జ న ం ఉం .
3. మం య మసభ అవసరం
ఏ ఖ ం ం
ం .
(ఎ) 1 త
( )1మ 2 త
( )2మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
3. రత ర ం , క ఉ శం
కద క
(ఎ) అత వసర పజల క ఖ త న షయం చర అ మ ంచడం
ఖత
( ) ప పక స ల ం స క ంచ అ మ ంచడం
మం
( ) ం ష త ంచ అ మ ంచడం
మం
( )అ త న త య రణ యడం
ంతమం స ల ం త క పవరన
4. య న చటం, 2010 అమ యబ ం
ం బంధనల ఏ హ
రత ంగం?
1429
1. ఆ గ కర న వర హ ,హ గం
ఆ క 21 ంద
2. ప లన ంచ ల ం
గల సం మం సం ం
ఆ క 275 (1) ంద
3. న ధం మసభ క అ మ
ఆ క 243 (ఎ) ంద
5. ంద ఈ ం బంధనల ప గ ంచం
క ంగం ం పరచబ న ష నం క
రత శం:
1. రత ల ఏక భదపరచడం
2. మ పం య ల ర ంచడం
3. ణ ం ర ప శమల త ంచడం
4. లంద స క న ం మ
ంస క అవ
ఏ ం య
ల క ల ప ం ం ?
(ఎ) 1, 2 మ 4 త
( )2మ 3 త
( ) 1, 3 మ 4 త
( ) 1, 2, 3 మ 4
1. జ సభ ంద త ం ల ధం .
2. ఇ ఖ ఎ కల ప ఉం ం
ఎ కల ల ప క షన .
3. రత ంగం ప రం ర ం
కభమ జ సభ త ఉ .
(ఎ) 1 త
( )2మ 3
( )1మ 3
( )ఏ
7. గ ల హ ల / హ ల ంద
రత శం చట బంధన , ఈ ం పకటనల ఏ
స న ?
1. ఆ రం సం న ల వ గ ల అ రం ఉం
ప క.
1430
2. గ ఏ గ న
3. ర గ, ఎ వం మర ం నట ం, అత న/అవసరం
ఆ చటపర . న ర ఖ యవ
అత / ఆ తర న గ ల ర .
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
8. కభ క ల సంబం ం , ప గ ంచం
ం పకటన :
1. అత / ఆ ఆనందం సమయం ల క ఉం
అధ .
2. అత / ఆ ఆ సమయం సభ స ఉండవల న అవసరం
అత / ఆ ఎ కల సభ త ం ం
అత / ఆ ఎ న ం ఆ ల ఇ .
3. అత / ఆ ల ం , అత / ఆ ఖ
క ఉ ం పసం ం .
(ఎ) 1 మ 2 త
( )3 త
( ) 1, 2 మ 3
( )ఏ
9. ం ఏ అస అ ర ప రబ
ం ?
1. రత ప మ ఒక మధ దం
మ
2. సభ ఎ కల సంబం ం న దం
ర ం ఒక ష సనసభ
3. రత ప త ం మ ఒక ందం మధ దం
గం
4. ం అంతకం ఎ వ ల మధ దం
(ఎ) 1 మ 2
( )2మ 3
( )1మ 4
( )3మ 4
1431
10. ం ఏ / క ప న లకణం ( )
రత ప త చటం, 1919?
1. ర హక ప త ం ప చయం
2. ప క మత ఓటర ప చయం యడం
ం
3. ందం సన అ పం యడం
ంద ఇ న ల ఉప ం స నస నం ఎం ం :
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
11. ం ఏ ప కఅ ఇవ బ
రత ంగం ప రం జ సభ ?
(ఎ) ఒక ష ం కప త ర డం మ ర డం
ఒక ష ం
( ) ర ం అ రం ఇ ఆ ంచడం
ష చ మ ఒక అంతకం ఎ వ అ ల రత సృ ంచడం
వ
( ) ష ప ఎ కల సవ ంచడం మ
అత / ఆ త త ష ప న ర ంచం
రమణ
( ) ఎ కల సంఘం ల ర ంచడం
మ ఎ కల క షనర సంఖ ర ంచడం
12. ం ర ంట పద ఏ
రత శం ప యంతణ?
1. క ఆ క పకటన ర ం ం ఉంచడం
2. క ఫం ఆ ఇం ం డ ఉపసంహ ం వడం
అ ష ఆ ం నత త త
3. అ బంధ ల ం మ ఓ యం
4. క ఆవరన క సం మధ సంవత రం స క
ల ఆ క చనల వ కం ప త ం మ
ర ంట బ లయం ఖ
5. ర ం ఆ క ప శ టడం
(ఎ) 1, 2, 3 మ 5 త
( ) 1, 2 మ 4 త
1432
( ) 3, 4 మ 5 త
( ) 1, 2, 3, 4 మ 5
13. రత ంగం ఈ ం బంధనల ఏ ?
ద ప వం ఉం ?
2. ణమ పటణ క సంస
3. ఐదవ
4. ఆరవ
5. ఏడవ
(ఎ) 1 మ 2 త
( ) 3, 4 మ 5 త
( ) 1, 2 మ 5 త
( ) 1, 2, 3, 4 మ 5
14. రత శం , ప ల ఉప ం డటం తప
సమరవంతం మ ఉ ం న ప జనం సం, ఖతఏ
కం ల అం ఆ ట జనర (CAG) లయం?
1. CAG తర న ఖ యంతణ ర ం
రత ష ప యం పక ం న ర ం
అత వసర / ఆ క అత వసర
2. ర క ల అమ CAG క
మం త ఖల ప అ ం చ ంచబడ
క .
3. CAG కల ం స ఉప ంచవ
ద
పజల ఏ ర ం ట ఆ చపణ ఉల యం ం న
ఆ క.
4. కఆ మ అ ం ం వ వహ ం ట
ప త సంస , CAG యఅ ఉ
చ ఉలం ం న రణ జ నం .
(ఎ) 1, 3 మ 4 త
( )2 త
( )2మ 3 త
( ) 1, 2, 3 మ 4
15. రత ప నమం , అత / ఆ సమయం
అ ం ం
1433
(ఎ) తప స ఇళ ఒక స ఉండవల న అవసరం

ర ం క స ల ఒక
ఆ ల ఇ
( ) తప స ఇళ ఒక స ఉండవల న అవసరం
ర ం స ఉం
ఆ ల సభ
( ) క ఇళ ఒక స ఉం
ర ం
( ) సభ స ఉం
16. ష క ష చన , ప గ ంచం
ం పకటన :
1. ష క ష ఆ ఉండ డ
య నం స .
2. ష క ష ఆ న
కభ ష సనసభ ం ,
ఆర ల ఎ వం ల ప తం య .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
17. రత ంగం ప రం, ఇ
రత ష ప ర ం ం ఉంచ రణం
ఈ ం ఏ ?
1. య క ష
2. ప అ ం క క
3. కం ల మ ఆ ట జనర క క
4. సం షన క ష క
ంద ఇ న ల ఉప ం స నస నం ఎం ం :
(ఎ) 1 త
( )2మ 4 త
( ) 1, 3 మ 4 త
( ) 1, 2, 3 మ 4
18. కభమ జ సభల మధ ప షంభన
ఆ1. ంరణనచట
సమయం
ం ర ం ఉమ ం సం ం
2. డ
1434
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
19. ం ఏ థ క కర ల / ఉ
రత ంగం న ?
1. మన శమ సంస క ప రస డటం
2. బల న న వ ల క అ యం ం ర ంచడం
3. య గ మ రణ ం ం ంచడం
4. వ క అ రం ల ంచ కృ యడం
మ క చరణ
(ఎ) 1 మ 2 త
( )2 త
( ) 1, 3 మ 4 త
( ) 1, 2, 3 మ 4
20. క స యంప ప డ ఏ బంధన ఉం
రత ం ?
1. ం య ల య ం ట ,
రత ష ప ప న య సంప ం
రత శం.
2. ం య ల ల ంచవ
జ ఆ ఇం త .
3. య ల వ
సనసభ క ఫం ఆ ఇం
ఓ యవల న అవసరం .
4. ం కఅ మ బం కఅ మ
ఆ ఇం ప త ం త యబ న
రత ప న య సంప ంచడం.
(ఎ) 1 మ 3 త
( )3మ 4 త
( )4 త
( ) 1, 2, 3 మ 4
1435
2013 ప
1. ం ఎవ యం ఉ
అ వృ మండ ?
1. ప
2. ర , క ష
3. ంద మం వరం మం
4. ల ఖ మం
(ఎ) 1, 2 మ 3 త
( ) 1, 3 మ 4 త
( )2మ 4 త
( ) 1, 2, 3 మ 4
ప త ల ర ంట క
1. సభ 25 మం ంచ డ
2. క ం మ ల ప ం
ప తం
3. కం ల మ ఆ ట క క ప ం
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
( )3 త
( ) 1, 2 మ 3
3. రత శం క సందర ం , ఈ ం ల ఏ /ఉ
ర ంట ప త ం సం గతం ంచబ ం ?
1. స ర ం స .
2. మం సం ం వర పద ఉం
ర ం .
3. ష అ ప యకత ం వ .
ంద ఇ న ల ఉప ం స న స నం ఎం ం .
(ఎ) 1 మ 2 త
( )3 త
( )2మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
1436
1. ందం మం ల మండ స ఉం
ర ం ధ త.
2. ంద మం ఈ సమయం పద ఉం
రత ష ప ఆనందం.
3. ప షప య
చటం సం ప దనల ం .
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
1. య అ వృ మండ ప క క ఒక అవయవం
క ష .
2. ఆ క మ క ప క ఉం
రత ంగం ఏక క .
3. రత ంగం ఆ పం య ల ం
ప కల త ప ం
ఆ క అ వృ మ క యం.
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
1. జ ర మ ర
సభ ఆ సభ స .
2. ఉభయ సభల స
షప ర ం ఓ హ
ఎ క , ఎ కల ఓ హ ఉం
ఉ ధ .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
7. షన గ స అ సంబం ం , ప గ ంచం
ం పకటన :
1437
1. ఉ తమ సమరవంత న చటబదత అం ంచడం లక ం

స జం బల న వ ల వ
స న అవ శం.
2. ఇ ష య వల రదర ల ం
చటపర న ర క ల అమ య అ మ
శ పం పథ .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
8. గ మ ఇతర ంప య అట ంద
(అట హ ల ం ) చటం, 2006, ఎవ
ర ం పయ రం ం అ రం
వ క అట హ ల స వం మ ప
ం ?
(ఎ) ష అట ఖ
( ) క క / క షన
( ) తహ / వల ం ఆ స / మండ
ఆ స
( ) మసభ
9. ర య ల ల ఒక “ఆ క యం”
ంగం అం ంచబ ం
((ఎ)) ఉ ం
తం ట
మమ థష క హ నం క శక
( ) థ కహ మ శక
ష నం
( ) ఏ
( ) థ కహ మ థ క
11. మ గణ యం సవ ం నట ఏ అ స ం
జ సభ?
(ఎ) సభ ఇప అం క న గవ
జ ల అం క ంచడం
సభ
( ) సభ మ ంత ప గ ంచ
( ) సభ జ సభ పంపవ
నఃప లన
1438
( ) ఆ ంచ ష ప ఉమ ం
12. ం ఏ స న ?
(ఎ) రత శం , అ వ య ంచ
ఒ సమయం ం అంతకం ఎ వ ల గవర
( ) రత శం య
ష గవర య ం న
ం య ల య
అధ
( ) క ంగం ఎ వం నం ంచబడ
గవర అత / ఆ పద ం ల ం నం ర
( ) ంద త సనసభ ఏ షయం ,
ఖ మం ం గవర య
మద ఆ రం
13. ర య చ త సంబం ం , స
ం ంగ సభ
(ఎ) ఆ ల పజ ఎ ం
( ) ఇం య షన ం ం
ం
( ) య అ ం ఎ బడ
( ) ణ ం సం ప త ం ఎం క ం
ంగపర న ష
1. రత ంగ సవరణ వ
సభ త ప శ టడం రం ంచబ ం .
2. అ వం సవరణ ల ం
ంగం క స ఖ త, సవరణ
అ ల సనసభ ఆ ంచబ
రత శం.
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
15. ఈ ం పకటనల ప ంచం : అ జనర ఆ ఇం
యవ
1. కభ ర క ల నం
2. సభ క స ఉండం
3. సభ డం
1439
4. సభ ఓ యం
(ఎ) 1 త
( )2మ 4 త
( ) 1, 2 మ 3
( )1మ 3 త
16. ం ప ంచ / క న
ంగం ?
1. య అ వృ మండ
2. ప సంఘం
3. న
ంద ఇ న ల ఉప ం స న స నం ఎం ం .
(ఎ) 1 మ 2 త
( )2 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
17. ర ం తం ఏ ఏ చ యవ
అంత య ఒప ం ల అమ య రత శం
(ఎ) అ ల సమ
( ) ల సమ
( ) సంబం త ల సమ
( )ఏ ష అ మ ం
18. ప త ం పం య ం అమ ం
1996 ఏ ( ) చటం. ఏ ?
ం లక ం ంచబడ ?
(ఎ) స ప లన అం ంచడం
( ) ంప య హ ల ంచడం
( ) జన ం స యంప పత ం ల సృ ంచడం
( ) జన పజల ం ంచడం
1440
2014 ప
1. ఈ ం షల ప ంచం :
1. జ
2. కన డ
3.
ఏ “ క ” పక ంచబ
ష / ష ”ప త ం త?
(ఎ) 1 మ 2 త
( )3 త
( )2మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
2. ం ఏ అ దక
ర ం ?
(ఎ) ప అ ం క
( ) షన క
3. ట ం అమ క ప a
(ఎ) ంద ప త ం ం నప
( ) ంద ప త ం ం నప
ష ప తం
( ) ష ప తం ం నప
ంద ప త ం
( ) ష ప తం ం నమ వ నప
4. ంగం ం ల ఏ ?
ం ల ధకత సంబం ం రత శం బంధన ఉ ?
(ఎ) ండవ
( ) ఐదవ
( )ఎ దవ
( ) పదవ
5. రత ంగం , అంత య ం త ంచడం
మ భదత ర బ ం
(ఎ) ం ం ట
( ) థ క
( ) దవ
1441
6. ం ఏ ' ం ' సంబంధం క ఉం

రత శం?
1. ఆ క క ష
2. య అ వృ మండ .
3. ంద వృ మం త ఖ
4. ంద పట వృ మం త ఖ
5. ర ం
ంద ఇ న ఉప ం స న స నం ఎం ం .
(ఎ) 1, 2 మ 5 త
( ) 1, 3 మ 4 త
( )2మ 5 త
( ) 1, 2, 3, 4 మ
7. ం ఏ / క5 ఫంక /
క య ?
1. స ల ఎ ం త
2. క ల క య స యం
3. ఆ క వన ల మం త ఖల ంచడం
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
( )1మ 2 త
( ) 1, 2 మ 3
ంగ ప త ం ఒక
1. వ గత చ సమరవంత న ప ల ఉం ం
ష అ రం క ఆస
2. అ ఆ సమరవంత న ఆంక ం ం
వ గత చ క ఆస సం
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
9. ం ఏ చక ఇవ బ
ఒక ష గవర ?
1. ం నం రత ష ప క పంపడం
ష ప లన
2. మం ల య ంచడం
1442
3. ష సనసభ ఆ ం న ల జ యడం
రత ష ప ప లన
4. ష ర ంచ య ల ం ంచడం
ప తం
(ఎ) 1 మ 2 త
( )1మ 3 త
( ) 2, 3 మ 4 త
( ) 1, 2, 3 మ 4
1. ష ప మ ంత కర వంతం య ల ం ం
రత ప త రం క ,
మ మం ల మధ ం సం
ర.
2. రత ప త ం కఅ ర హక చర ఉం
ప నమం ట బ ం .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
11. సంఖ సంబం ం ం పకటనల ప ంచం
1. రత శం ష ంష ప: ంచ
రత ంగం.
2. సం ష ప శ టవ
సభ త .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
12. ల ర ం రత ం అ రం
ందం మ ల మధ ప వ ం
(ఎ) సల అ రప
( )అ అ రప
( ) అస అ రప
( ) అ రప
1443
13. ం య ల సంఖ ం అ రం
ఆ ఇం ఉం
( ) ర ం
( ) రత ప న య
( ) క ష
1444
2015 ప
1. సంబం ం ం ం ల ప ంచం
ష నం క :
1. కఆ కప వ
శం.
2. ఈ ల ఉన బంధన
ఏ అ అమ యగల .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
1. జ సభ రస ంచ రస ంచ అ రం
మ సవ ంచం .
2. జ సభ ండ ఓ య
ం .
3. జ సభ క ఆ క ం చ ంచ
పకటన.
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
3. ప త ం స షం ర ం ం
( )1మ 2 త
( ) 1919 రత చటం 1, 2 మ 3
(ఎ) యవ వస మ అ రం మధ భజన
సనసభ
( ) ంద మ ం యప లఅ రప
( ) రత ష ర ద కఅ మ
( ) ఏ
4. ఉభయ సభల ఉమ ం ం న
ర ం , ఆ ం
(ఎ) రణ స జ ఓ
( )స ల వం ల స మ ఓ ం
( ) ఇళ ంట ం వం ల
1445
( ) ఇళ క సం ర
5. రత ప త ం ఎ ఐ ఐ ఆ ఏ ం
భ
(ఎ) నవ హ ల క ష
( )ఆ కక ష
( ) క ష
( )ప సంఘం
1. య ఆ ఇం కఎ పవ
ప న మం .
2. ప నమం కఎ అ ర
స .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
7. ఐదవ మ ఆరవ బంధన
రత ంగం ర త యబ ం
(ఎ) గల ప జ ల ప ర ంచడం
( ) ల మధ స హ ల ర ంచం
( ) కఅ ,అ రం మ ధ తల ర ంచడం
పం య
( )అ స హ ల ప జ ల ప ర ంచం
8. ంద ప సంబం ం , ప గ ంచం
ం పకటన :
1. ఖ ధత
సమ ం న ంద బ త
ర ం .
2. క ఫం ం ఎ వం ఉపసంహ ం
క ర ం అ మ ం రత శం
రత శం.
3. ప అ ం ం న అ పం
రత ర ం ం అ రం అవసరం.
(ఎ) 1 మ 2 త
( )2మ 3 త
( )2 త
1446
( ) 1, 2 మ 3
9. ం ఎవ / ఎవ సంరక
రత ంగం?
( ) రత ప న మం
( ) కభస లయం
( ) రత ం
10. ం ఏ య ష ఇవ బ ం
ఇ వల ?
(ఎ) ఓ
(( )) ంక
( )అ
1. రత శం ఒక ష ం క సనమండ ద ఉం ం
ఆ సనసభ సగం ప ణం
ష ం.
2. ష గవర ర
ష ష సనమండ .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
12. “ ర రం, ఐక త మ సమగత సమ ంచడం మ ర ంచడం
రత శం ”అ ఒక బంధన
(ఎ) ంగం క ం ట
( ) థ కహ
( ) థ క
13. పం య వ వస క థ క వ
ం ఏ ం ం
1. అ వృ పజల గ మ ం
2. జ య జ తనం
3. ప మ ం కరణ
4. ఆ క స కరణ
(ఎ) 1, 2 మ 3 త
1447
( )2మ 4 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2, 3 మ 4
14. రత ంగం “సం మ జ ం” క ఆదర ం
ం పరచబ ం
(ఎ) ం ట
( ) థ కహ
( ) ఏడవ
15. రత శం ప త ర ంట వ వస ఉం
ఎం కం
(ఎ) సభ పజ ఎ ం
( ) ర ం ం సవ ంచవ
( ) జ సభ ర యబడ
( ) క భ మం ల మండ ధత
1448
2016 ప
1. ం ఏ స న /స న ?
1. సభ ం ం ఉన ప ష ం .
2. జ సభ ం ం ఉం
కభఆ ం న , ర యబడ
క భ.
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
1. ఒక ష ం ప న రద య
ఆ ష గవర .
2. ఒక ష ం ప న ర ద ర పద లం ఉం ం .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
3. “ మ యలయ చటం” సంబం ం , ఏ
ం పకటన స న / స న ?
1. చటం ప రం, మ యలయ త నగల
మ న .
2. చటం అ మ ం క క ర కర వం
మధ వ ల / reconciliators.
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
4. రతయ పర ంజనంచటం ష అ ఏ ం అంశం
ం ఉం
ఆప నం ఆ ంచబ ం
(ఎ) సభ తం సభ త ం రణ
1449
( ) కభ ంట ం వం ల క త వ
తం సభ త ం
( ) జ సభ తం సభ త ం రణ
( ) జ సభ ంట ం వం ల కం త వ
స జ ఓ
1. ఏ వ అ ంచవల న క స వయ a
పం య స 25 సంవత .
2. అ ల ర త త న ం న పం య
న త న ం .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
6. ం - ప దన సంబం ం న
(ఎ) క సంస రణ
( ) సంస రణ
( ) ప లన సంస రణ
( ) ంగ సంస రణ
1450
2017 ప
1. ం ల ల ఏ భ ంచ
రత ం ం ట?
(ఎ) ఆ చన క చ
( )ఆ క చ
( )వ కరణ చ
( ) సం క చ
2. రత ం ం ం మన
ం ఏ ప ం ం ?
(ఎ) ం ట
( ) థ కహ
( ) థ క
3. ం ఏ హ వ కం is ంచబ ం
రత ంగం ?
1. న ల ధం మ బలవంత శమ
4. క లల ఉ ంచడం మ
గ ల
ంద ఇ న ఉప ం స న స నం ఎం ం :
(ఎ) 1, 2 మ 4 త
( ) 2, 3 మ 4 త
( )1మ 4 త
( ) 1, 2, 3 మ 4
4. ం ఏ స న ?
(ఎ) హ ల ష దన .
( )హ అ ఉ
ఒక ష ంగం.
( )హ వ కం ల దన .
( )హ మం ల వ కం ఉన హ .
5. ం ఏ జం / జం
ర య థ క ?
1. అమ య సన ప య అం ంచబ ం
.
2. చటపర న ల పరస ర సంబంధం క ఉం .
1451
ంద ఇ న ఉప ం స నస నం ఎం ం :
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
6. రత శం క సందర ం , ఈ ం ఏ
హ మ ల మధ స న సంబంధం?
(ఎ) హ ల పరస ర సంబంధం క ఉం .
( )హ వ గత న , అం వల స స తంత న
( ) మగ హ .,
వ త ం.
( ) రత ం సం హ ం ఖ న
ష ం.
7. ం ఏ తం ంచబ ం
42 వ సవరణ ష నం క శక
ం ?
(ఎ) , ల స న ప స న తనం
( ) ప శమల ర హణ ల గ మం
( )ప హ , ద మ ప స యం
( ) వన తనం మ ప క నవ ప ల భదపరచడం
రత ంగం, ం
ష నం క ప ల క ఉం
1. సనసభ ఫంక .
2. ఎ ఫంక .
ంట ఏ స న / స న ?
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
9. సభ ఎ కల ష ప వ
ఖ
(ఎ) రత శం వ ం ఎవ .
( )ఎ క జ జకవర
యబ .
1452
( )ఎ కల క ం రత శ
జకవరం క .
( ) రత శ .
1. క భ ష అ ం ఎ కల ,
న అభ క సం 50 తం ం
ఓ యబ ం , ఎ బ న పక ంచబ ం .
2. ంగం న బంధనల ప రం
క భ , క పద ం
మ క
ప పక.
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
11. రత శం ఓ హ మ ఎ బడటం a
(ఎ) థ క హ
( ) సహజ హ
( ) ంగ హ
( ) చటపర న హ
1. రత ఎ కల సంఘం ఐ స ల సంస.
2. ంద ం మం త ఖ ఎ కల ర ం
రణ ఎ క మ ఉప- ం ం ర హణ సం
ఎ క .
3. సంబం ం న ల ఎ కల సంఘం ప ష ం
ం ం న జ య ల భజన / .
(ఎ) 1 మ 2 త
( )2 త
( )2మ 3 త
( )3 త
13. ం ఏ తప స ప
ఒక ష ం ష ప లన క పకటన?
1. ష సనసభ ర
2. ష ం మం ల మండ ల ంచడం
3. క సంసల ర
1453
ంద ఇ న ఉప ం స నస నం ఎం ం :
(ఎ) 1 మ 2 త
( )1మ 3 త
( )2మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
14. ం ఏ ర య లకణం
స ఖ?
(ఎ) రత శం స తంత యవ వస ఉం .
( ) ం ల మధ అ స షం భ ంచబ
మ .
( )స ఖ ట అస నత ఇవ బ ం
జ సభ ధ ం.
( ) ఇ స ఖ మధ ఒక ఒప ందం క ఫ తం
.
15. కసప లన ఒక మం ఉతమం వ ంచవ
(ఎ) డర జం
( )ప మ ం కరణ
( )ప ల ప బృందం
( ) పత క ప మం
16. రత ర ం ల యంతణ క ఉం ం
1. నం
2. పశ గంట
3. అ బంధ పశ
(ఎ) 1 త
( )2మ 3 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
17. రత ర ం సంబం ం , ప గ ంచం
ం పకటన :
1. ర సం లఎ అబడ స సమ అ ం న ం
రత ష ప .
2. ఇ వల, ఒక స ల ఆ ంచబ ం
రత ర ం చ త ద .
1454
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
క ర ంట పం క ప న ప జనం
ప తంఅ
(ఎ) ర హక మ సనసభ స తంతం ప .
( )ఇ నం క న ం అం ం మ మ ంత సమరవంతం ఉం ం .
( )ఎ సనసభ ధతవ .
( ) ం ప తఅ ప ర
ఎ కల.
19. ం ంట , ఎం ం
ప త పం అంత నం ఉన తం:
(ఎ) వ కం మర ల త ంచ ఒక ఏ
ధ త సం షం మ క నం ఉం ప త ం
అంద సంతృ సం.
( ) రక ల గవంతం య ఒక నం
ప తం ధత
.
( )భ సం ర ంట ప మం క నం
పజల స ధ త.
( ) తల క ల బ తం య ఒక ప కరం
పజల ప త ం ప న ఉం
రస ంచం .
20. రత శం , య ం
(ఎ) యవ వస క అ రం
చ మ ర హక ఉత ల ంగబదత.
( ) ప ం యవ వస క శ
సనసభ ం ం నచ .
( )అ సనసభల స ం యవ వస క అ రం
ష ప అం క ం ం చ .
( ) యవ వస తన ంత ల స ం అ రం
ప సంద ఇంత ం ఇవ బ ం .
21. ప మ ం క ఉన త న ధర ం అ సవం
రక
(ఎ) రణ ల ట మ స వం మ
మ ళ .
( ) ర హక యక బ తం పద .
1455
( ) తన ం మ
దృ ఉన ఉన త న వ .
( ) అం త నర కరల బృందం.
22. స జం స నత ం క ల ఒక క వడం
ఆ
(ఎ) హ
( )ప
( )
( )ఐ ల
1456
2018 ప
1. రత శం ప త ం ఏ నస ఖ
1935 , పవ ఇవ బ ం
(ఎ) డర చ
( ) గవర జనర
( ) ం య సనసభ
2. (ం ) పకటనల
ం య గవర
ప ంచం :
1. ఆ రస ఉప ంచవ
ర సం.
2. న త త, ఆ సంఖ ర తం య
ఇ అ స ం ం .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
3. పతహ హ క అంతరత గం ర ంచబ ం
అం పర న బ . ం ఏ
రత ంగం స మ స తం ం
పకటన?
(ఎ) ఆ క 14 మ 42 వ సవరణ బంధన
ం
( ) ఆ క 17 మ ప ఆ ల
IV
( )ఆ క 21 మ చ ంత గం . III
( )ఆ క 24 మ 44 వ సవరణ బంధన
ం
4. రత ష ప ఎ క ం ,
ం పకటనల ప ంచం :
1. ప ఎ ఓ వ ం
ష ం.
2. సభ ఎం ల ఓట వఎ వ
జ సభ ఎం ల ఓ వ కం .
(ఎ) 1 త
1457
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
1. వ కం ఎ వం న ం ఏ య
ఒక ష గవర తన పద లం ఏ .
2. గవర క మ భ a
ఆయన పద లం ష ం తగ .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
6. రత ర ం సంబం ం , ఏ
ర ంట క ల ప ం మ ం
బంధన , య ,
ఉప య , ఉప-చ ద న ంగం త ఇవ బ న
ర ం త అప ంచబ న సకమం ఉప ంచబ ం
అ వం ప బృందం ప ఎ ?
(ఎ) ప త ల క
( )స ష క
( ) బంధనల క
( ) ర సల క
1. సనసభ క
అత / ఆ స అత /ఆ లయం
అ ం .
2. సనసభ ర అ న డ
క ంట అత / ఆ ల .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
8. రత ష ప తన అ అం ం న ఉప
ంగం ఆ క 356 ప రం ఒక ప కత సంబం ం
ష ం, అ
(ఎ) ష అ ం స యం లకం ర యబ ం .
1458
( )ఆ ష సనసభ క అ ఉం
ర ం అ రం ంద ఉప ంచబ ం .
( ) ఆ క 19 ఆ ష ం యబ ం .
( ) ష ప ఆ సంబం ం న చ ల యవ .
1. రత ర ం ఒక షచ ఉంచవ
రత ంగం దవ .
2. దవ ఉం న చటం క కత ధ ం
ఏ అ ప ంచబ మ ఉండ
త యబ ం .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
1. ద సభ , అ ద అ ద
ప పకం స తంత .
2. క భ , "ప పక య "
1969 ద ంచబ ం .
3. సభ , ఒక క సం క
75 మం స , య ంచ
ప పక య .
(ఎ) 1 మ 3 త
( )2 త
( )2మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
11. ం ఏ చక , స త న ప ం ం
చటం మ చ మధ సంబంధం?
(ఎ) ఎ వ చ ఉం , త వ చ ఉం ం .
( ) చచ ఉం క, పజ, చ . ం ం .
( )చ తర ర బ , చ ప దం ఉం .
12. ం ఏ ప న లకణం ప గ ంచబ ం
" ఆ "?
1. అ లప
1459
3. ప పజల ధ త
4. చ మ రహ
(ఎ) 1 మ 3 త
( )2మ 4 త
( ) 1, 2 మ 4 త
( ) 1, 2, 3 మ 4
1. ద హ (ఆ ఇ) చటం ప రం అరత ంచ
ఒక ష ం ఉ మకం, ఒక వ
ం న క స అరత క ఉం
సంబం త ఆ చ ఎ ష త.
2. ఆ ఈ చటం ప రం, థ క తరగ ల ంచ ,ఎ
ఉ య అరత ప క ఉ రత ంచ అభ అవసరం
షన ఆ ప రం ర ం
ఉ య ద రదర .
3. రత శం , ఉ య సంసల 90% కం ఎ వ
ష ప ల ంద ఉ .
(ఎ) 1 మ 2
( )2 త
( )1మ 3
( )3 త
14. షన న (ఎ ) ం ఎ న ం ఉం ం
ంద ష యంతణ మండ ( )?
1. ఎ ఒక చటం ంచబ ం , అ
CPCB క ర హక ఉత సృ ంచబ ం
ప త ం.
2. ఎ ప వరణ యం అం ం మ స యప ం
ఉన త య ల జం క త ంచం
అ CPCB ప ల భత త ం మ
,మ శం ణత పరచడం లక ం ం .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
1460
15. మ సంబం ం , ం ఏ
స న?
(ఎ) ఒక ఉం అ మ ప గ ంచబ ం
ంచడం, ర , ఉపశమనం,
ఏ ప క యంతణ.
( )మ కఅ సం బంధన ఉ
క ఫం ఆ ఇం కం ం ఫం
రత శం.
( )మ నం వ సంబం ం న
రత శ ఆక క ం డ .
( )మ యంతణ వ వహ ం
డ ప తంఏ ఇవ డం
రత శం.
1461
2019 ప
1. రత ంగం ఏ ఆ క ఒక ం
ఒక న న వ హం హ ఉం ?
(ఎ) ఆ క 19
( ) ఆ క 21
( ) ఆ క 25
( )ఆ క 29
2. రత ంగం క ఏ ంద యవ
ం సం జన ల బ న పక ం
నమ న ?
(ఎ) డవ
( ) ఐదవ
( ) దవ
( ) ప ండవ
1. ఇం , 1927 ఇ వ సవరణ ప రం,
న ప హ అట ల ఉం
అట ం ల .
2. గ మ ఇతర ంప య అట ప రం
(అట హ ల ం ) చటం, 2006,
ఒక న అట ఉత .
3. గ మ ఇతర ంప య అట
(అట హ ల ం ) చటం, 2006 అ మ ం
న అట ఉత ల జ న ం అట ల .
నఇ న ం ఏ స న /స న ?
(ఎ) 1 మ 2 త
( )2మ 3 త
( )3 త
( ) 1, 2 మ 3
1. రత ంగం 44 వ సవరణ
ప న ఎ కల ఉం ఒక ప శ ం
యస క ం న మం .
2. రత ం 99 వ నం ం
రత ం ఉలంఘన అ సవరణ
1462
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
5. దవ ంగం ప శ టబ ం
ప నమం లం రత శం
(ఎ) జవహ
( ) బహ
( ) ఇం ం
( )
6. రత ం సంబం ం , ప గ ంచం
ం పకటన :
1. ఏ ఏ పక ం అ ర ప ఉండ
ంద చటం ంగబదం ల .
2. రత ం సవరణ ఉండ డ
రత ం ప ం ం .
(ఎ) 1 త
(( )) 12 మ త 2 ం
( )1 2
7. రత ంగం, ధం
రణ చ ల ఉన ప బంధన ప య
ంగ అ ల ప
ఆ క 142 ంద. ం ఏ అరం?
(ఎ) రత ఎ కల సంఘం న ర
ల ర ం ట స య
య నం.
( ) రత ం ప తం
ర ం ం ం నచ ల అ ల ఉప ంచడం.
( ) శం వ న ఆ క సం సంభ ం న ,
రత ష ప ఆ క అత వసర ప పక ంచవ
ం సల ం .
( ) ష సనసభ ష ల చ య
ంద సనసభ సమ ం .
1463
1. ం య అ శం ం ష
సభ క ర రస ంచ
య ల ( రణ) చటం, 1968 ప రం.
2. రత ంగం ర ం మ వ ం
క "అసమరత మ త న గం"
రత ం య .
3. అ శంసన ప య క వ
రత ం య ఇవ బ
య ( రణ) చటం, 1968.
4. య అ శంసన నం ం
ఓ ం సం, ష మద ఇవ డం చటం అవసరం
ర ం క ప సభ మ మద
ఆ ఇం తం సభ త ం మ కం త వ
ఆ సభ తం స ల ంట ం వం ల మం ఉ
ఓ ం.
(ఎ) 1 మ 2
( )3 త
( )3మ 4 త
( ) 1,3 మ 4
9. ం ఏ గవర ం ం
ష ం పల ం ఒక ప ఖ వ అ ఉం
వ న జ య సంబం ం యబ న వ ఉం
ఈ మధ లం జ న డ ?
(ఎ) ద ప ల సంస రణల క ష (1966)
( ) జమ క (1969)
( )స క ష (1983)
( )ప స ంచ యక ష
ంగం (2000)
1. ర ం (అనరత రణ) చటం, 1959
అనరత ం అ క ల న ం ఇ ం
'ఆ ఆ ' క .
2. న న చటం ఐ సవ ంచబ ం .
3. "ఆ ఆ "అ ప ర ం
రత ంగం.
(ఎ) 1 మ 2 త
1464
( )3 త
( )2మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
11. ఒక ష ం క సనసభ సంబం ం
రత శం, ఈ ం పకటనల ప ంచం :
1. గవర స ల ఆ ర పసంగం
క ద ష రంభం ఇ
2. ష సనసభ యమం న
ప క షయం, అ క భ య అ స ం
ప ం .
(ఎ) 1 త
( )2 త
( )1మ 2 ం
( )1 2
12. జ ల సందర ం , ఈ ం ం
చ అత ంత స న ర చనం అం క ం ?
(ఎ) జ య ల ల ర వ కం రకణ
( ) సంయమనం క వడం
( ) ఒక న న అవ శం
( ) తన అ వృ అవ శం.
13. “ ర ” ం ం పకటనల ప ంచం
1813 ':
1. ఇ ఈ ఇం కం క జ ప ం ం
జంమ జ ం తప రత శం.
2. ఇ టం క ర మ ం
కం ఆ నం ఉన ర య .
3. రత శ ఆ ఇ యం ంచబ
ర ం .
నఇ న ంట ఏ స న ?
(ఎ) 1 మ 2 త
( )2మ 3 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
14. రత శం , ఈ ం ఏ స తంతం స ంచబ ం
క ష ,ఇ , వం రం ల యంత
ద న ?
1465
1. ర ం ఏ న కక
2. ర ంట గం సంబం త ం ం క
3. ఆ క క ష
4. ఆ క రంగ సన సంస రణల క ష
5. ఎ ఐ ఐ ఆ
ంద ఇ న ఉప ం స నస నం ఎం ం .
(ఎ) 1 మ 2
( ) 1, 3 మ 4
( ) 3, 4 మ 5
( )2మ 5
1. యం మ సహజ యంతణ ( ఎ ఆ )
ప తంఏ న ద యంతణ సంస
రత శం.
2. ఎ ఆ క ప ల ఒక ంచడం
సం .
3. ఎ ఆ ర ల వ కం అ ం
సం అ న .
నఇ న ంట ఏ స న ?
(ఎ) 1 మ 2 త
( )2మ 3 త
( )1మ 3 త
( ) 1, 2 మ 3
జ
2010 ప
1.
2.
3.
4.
5. ఎ
6.
7.
8.
9.
10. ఎ
1466
2011 ప
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8. ఎ
9.
10.
11. ఎ
12.
2012 ప
1.
2.
3. ఎ
4. ఎ
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12. ఎ
13.
14.
15. ఎ
16.
17.
18. ఎ
19.
20. ఎ
2013 ప
1467
1.
2.
3. ఎ
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11. ఎ
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
2014 ప
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10. ఎ
11.
12.
13.
2015 ప
1.
2.
3.
1468
4. ఎ
5.
6.
7. ఎ
8.
9.
10. ఎ
11.
12.
13.
14.
15.
2016 ప
1.
2.
3.
4.
5.
6.
2017 ప
1.
2. ఎ
3.
4.
5.
6. ఎ
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
1469
17.
18.
19.
20. ఎ
21. ఎ
22. ఎ
2018 ప
1.
2.
3.
4. ఎ
5.
6.
7. ఎ
8.
9. ఎ
10.
11.
12.
13.
14.
15.
2019 ప
1.
2.
3.
4.
5. ఎ
6.
7.
8.
9.
10. ఎ
11. ఎ
12.
13. ఎ
1470
14. ఎ
15.
1471
అ బంధం VIII ర య జ ల పశ ల యం
(జనర స - )
1. ం ర ంట క ల ఏ ర
అ ర స ల ం ?
(ఎ) ప అండ
అ ం కం క
( )ప చటం క
2. ం ఏ అ కం ంచబ న ప కరం
ర ం స ?
(ఎ) పశ గంట
( ) అవ
( ) అరగంట చర
( )సల క చర
3. ం ప కం వ సభ క క :
(ఎ) ల క
( )ప చటం క
4. ం ఏ మం దృ a ం
ప ఖ త?
(ఎ) అరగంట చర
( ) శద లవడం
( )సల క చర
( ) నం
5. ర ంద క ష ఏ యబ ం :
(ఎ) అ క ష ఆ ఇం
( ) క
( ) కృప క
( ) సం నం క
6. క సంస ద ష ం సృ ంచబ ం :
(ఎ) ఒ
.
( ) పం
d. మ ష
7. గంట ం స న పకటన :
1. ర ం ఉభయ సభ ప ం ఇ ద గంట.
2. ర ం సభల ర య ల ఇ ప ంచబ ం .
3. ఈ సమయం , ంద ం ష వ .
4. ం ఇళ పశ గంట అ స ం సమయం ఇ
ర ం .
5. ఇ 1964 ం ర ంట నం ఒక ర య ఆ ష రణ.
(ఎ) 2, 3 మ 4
1472
( )3మ 4
( ) 1, 2 మ 5
( ) 2, 3 మ 5
8. శద లవడం ం స న పకటన :
1. ఇ మం దృ అత వసర ష ప కరం
ప ఖ త.
2. ఖ ఉ శ ం మం ం అ క పకటన రడం.
3. ఇ ప వ కం ఎ వం ంద క ఉండ .
4. ఇ 1952 ం ర ంట నం ఒక ర య ఆ ష రణ.
5. ఇ ర య మ ల నబడ .
(ఎ) 1, 2, 3 మ 4
( )4మ 5
( ) 1, 2, 3 మ 5
( ) 1, 2 మ 3
9. నం షయం ం ఏ జం?
1. ఇ అ రణ న నం, ఇ రణ పక న ం
ఇ .
2. ప న లక ం సభ క ఇ వ ష దృ ఆక ంచడం
అత వసర ప ఖ త.
3. జ సభ ఈ ఉప ం వ .
4. ప చయం సం 50 కం త వ స ల మద .
5. ఇ(ఎ)ప1, 2, 4 మ వ 5 కం అ శంసన క ఒక అం క ఉం ం .
( ) 2, 3 మ 5
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 4
10. ం ఏ ం త
రత శం ం మ ల అ ర ప మధ ?
1. ం ప జనం సం త ం యవ
థ క హ ల అమ ఇతర ప జ ల సం ,
అమ సం త ట యగల
థ క హ ల.
2. ఇంజక క యవ , అ ం
ఇంజక క య .
3. అ షయం త ం యవ
సంప ం న త యగల .
4. అమ ప జ ల సం త ం ట యవ
థ కహ ఇతర ప జ ల సం
ం అమ సం త ట యవ
థ కహ .
(ఎ) 1 మ 2
( ) 1, 2 మ 3
( )2మ 3
( )4 త
11. సభ ప ంచ అ స నం మద అవసరం
క:
1473
(ఎ) 80 మం స
( ) 140 స
( ) 160 మం స
( ) 50 స
12. ఈ ం ఏ య పశ ం త ?
1. ఇ నకత యబ ం .
2. అ వం పశ స నం కం ఇవ బ ం .
3. అ వం పశ స నం అ బంధ పశ ల అ స ంచ .
4. ఇ నకత క ఉండ .
5. అ వం పశ స నం త పం ఇవ బ ం .
(ఎ) 2 మ 3
( ) 3, 4 మ 5
( )1మ 2
( ) 2, 3 మ 4
దన (ఎ) మ రణం (ఆ ) సర
ంద ఇ న ల ఉప ం ం పశ ల స నం ఇవ ం .
(ఎ) A మ R ం జం మ Rఅ A క స న వరణ.
( )Aమ R ం జం R క స న వరణ .
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
13. దన: ం మ ల అ రప
రత శం అ . రణం: ం , ం మ యవ
ర , ండమ , ష , మ
ం .
14. దన: ప మ ం , ప లన క అం మ ధ త
పజ .
రణం: ప మ ప త ం ప దరణ తం ద ఆ రప ఉం ం
ర మ .
స క సర
- II - II స లం మ ఇ న ల ఉప ం స నస నం ఎం ం
ల ంద.
15. -I( ం ) - II ( తఅ )
ఎ. ండమ
య ర 1. “ఏ
2. ంఆ శం ' అ రం ”
3. “ధృ క ంచబ '
. 4. “ శ రం ఉండవ ” “
క శ రం క '
సం : ఒక B D
(ఎ) 2 3 4 1
( ) 2 4 3 1
( ) 1 4 2 3
(D) 2 4 1 3
1474
16. -I(బంధన ) - II (క )
ఎ. ం కఅ రప 1. ఆ క 13
2. ఆ క 226
.ప వ కం 3. ఆ క 300
. క అ రప 4. ఆ క 32
D. యశ క లం 5. ఆ క 166
స క
సం : ఒక B D
(ఎ) 4 3 5 1
( ) 3 4 2 5
( ) 4 3 2 1
(D) 5 4 3 2
17. మక ప య ఎ క వ ప :
(ఎ) ఎం
క
( ) మకం
( ) ధృ
కరణ
( ) ం
18. అ ల రత వల స ల వ కప ర ంచబడ
:
( ) రత ంగం
( ) రత ర ం
( ) య ప స క ష
ం ల ఉప ం ం పశ ల స నం ఇవ ం .
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
19. దన: జ య ర క ల రత శం వ ఆంక ం ం
ప వ .
రణం: రత శం ర వ ఓ హ అ భ .
20. దన: అ ల రత వ స a కఆ వ కం అ యవ
రత ష ప ష ప త ం.
రణం: ంగం ఆ క 311 ఒక ర వ ద
అ బ ఉన ఏ అ రం ల ంచబ ం యబ ం
అత య ంచబ .
21. ఓ ఆ ంచబ ం :
(ఎ) ండ ఓ ం త త
( ) రణ చర ం
( ) రణ చర త త
( ) ండ ఓ ం త త రణ చర త త.
1475
22. బ అమ ఈ ం దశల స న కమం అమర ం :

1. రణ చర
2. అ ష
3. ఆ క
4. మం సం ండ ఓ ం
5. సనసభ పదర న
(ఎ) 1, 2, 3, 4, 5
( ) 5, 1, 4, 2, 3
( ) 5, 1, 4, 3, 2
( ) 5, 1, 3, 4, 2
23. ఈ ం ప ల ఏ సనసభ సమ ంచబ ం
బ ?
1. బ వర తక ండం
2. ంట ండ ంశం
3. అ ష
4. ఆ క
5. ఆ క స
(ఎ) 1, 3 మ 5
( ) 1, 2 మ 3
( ) 2, 3 మ 5
( ) 1, 2, 3 మ 4
24. ం ఏ క కద కల అ మ ం ప
ర ం ?
(ఎ) ఇ ఇప ఉన చ ల సవరణ చన య డ .
( )ఇ క ఫం వ ఖ సంబంధం క ఉండ డ
రత శం.
( ) ఇ ఒక కం ఎ వ ండ సంబం ం న .
( )ఇ ప కహ ప ంచ డ .
25. & ఖ ల త న చర అం మ ధ త
AG ధ ం :
( ) ం
( ) ర ం
( ) య అ వృ మండ
26. “బ ”అ ప ఈ ం ల
రత ంగం:
(ఎ) కళ. 266
( ) కళ. 112
( ) కళ. 265
( )ఏ
27. ం ఏ త ?
1. జ సభ మ రస ంచవ .
2. జ సభ మ యవ .
3. జ సభ మ రస ంచ .
4. జ సభ మ క భ 14 ఇ
.
1476
5. జ సభ మ సవ ంచవ .
(ఎ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 5
( )1మ 5
( )1 త
28. ం ఏ క వ యబ ం
1. రతక భశం ర క ఫంక భ? .
2. ల ం మ వ సంబం ం న ఖ మ
ణ .
3. ల య ల న .
4. ఏ మధ వ త న అ సంతృ పరచ అవసర న తం.
5. కం ల లయం కప ల ఖ మ
AuditorGeneral
(ఎ) 2 మ 5
( ) 1, 2 మ 5
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 2, 3, 4 మ 5
29. ప అ ం ఆ ఇం ం స న పకటన :
1. ప అ ం అం అ ప డ అం న ఫం
ప త ం తర న ఘనత.
2. పజల ం ం ల సనసభ ం అవసరం
అ ం ఆ ఇం .
3. పజల ం ం ల సం సనసభ ం అవసరం
అ ం ఆ ఇం .
4. క ఫం జమ న న అ ప ధనం
ప త ం తర న తర న క ంచబ న రత ఘనత ల ం
ప అ ం ఆ ఇం .
5. ఇ ర హక చర ర ంచబ ం .
(ఎ) 1, 2 మ 5
( ) 1, 3 మ 5
( ) 2, 4 మ 5
( )2మ 4
30. ం ఏ త ?
1. ఉండ అ ష సవ ంచ
సవరణ.
2. అ ష ఉండ సవ ంచ
సవరణ.
3. అ నం అ ష మ ం ం యం ం
.
4. అ ష మ ర ంచబడ
.
5. అ అ ష జ సభ రస ంచ
రస ంచవ .
(ఎ) 2 మ 4
( ) 2, 4 మ 5
1477
( )1మ 3
( ) 1, 3 మ 5
స క సర
ల ంద.
31. - -II
ఎ. క ష 1. “ ం తం
.ఎ న క న తం. ”
ష 2. “ ం తం
. ల క ష '1. "
3. “ ం తం
'100. "
4. “ ం తం
'1. "
5. “ ం తం
'100. "
సం : ABC
(ఎ) 512
( ) 531
( ) 314
(D) 352
32. - I ( బంధన ) - II ( ర ంచబ ం )
ఎ. క ఫం ఆ ఇం 1. ఆ క 110
.మ 2. ఆ క 267
. క ఆ క పకటన 3. ఆ క 266
D. ఆక క 4. ఆ క 265
5. ఆ క 112
సం : ఎ
(ఎ) 4 1 5 3
( ) 2 1 5 4
( ) 4 1 5 2
(D) 3 1 5 2
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
33. దన: బ వ యం మధ వ ం
క ఫం ఆ ఇం "వ "మ " న" ఖ
1478
క ఫం ఆ ఇం ం .
రణం: రత క ఫం సం "వ యబ న" ఖ
ర ం ఓ బ ఉండ .
34. దన: ఆ దం ం ఖ య
ర ం . రణం: మన ప మ ప త ం, ట
ర ం ర మత వన ఆ రం .
35. దన: జ సభ ఆ క ష ల త వఅ ఉ .
రణం: సభ త ంట ండ ఓ ం .
36. దన: రత క ఫం “వ యబ న” వ యం
ర ం ఓ బ ఉండ . రణం: ఇ క స వం
ం .
37. ఆ క క ష ర య :
(ఎ) య మ మధ ప ల కర ఆ యం పం
.
( ) ం -ఇ -ఎ ఇ ట ందం అ స ం న
క ఫం ఆ ఇం ం .
( )ప అ ం ం ల ం న తం
రత శం.
( ) ఆస షప క ష ం ఏ ఇతర షయం
ం .
38. షప ఆ త ం ం ఏ ?
శ స న ?
(ఎ) ఇ ర ం సన అ రం స తం ఉం .
( ) ఆ క 123 ఇవ బ ం .
( ) కలపడం ం ఆ లగ యడం ఆ
ర ం .
( ) ష ప ఎ ఉపసంహ ం .
39. రత ప త చటం, 1935 క ఖ లక :
1. అ ల రత స ఖ
2. ం య స యంప ప
3. ందం రన ం
4. ర ర యడం
(ఎ) 1 మ 2
( ) 1, 2 మ 3
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 2, 3 మ 4
40. య మ ల అ వం పం ఉంచబడ
ం న :
(ఎ) రత ఆ క మం CAG సంప ం .
( )ప సంఘం ఆ దం రత CAG.
( ) ష ప ఆ దం రత శ CAG.
( ) రత శ CAG సంప ం రత ష ప
41. రత శం ఎ కల ప శ న ం ఏ ?
(ఎ) ఇం య ఆ 1861
( ) ఇం య ఆ 1892
( ) 1909 ఇం య చటం
1479
( ) ఇం య ఆ 1919
42. ర య స ఖ వ వస క లక :
4. ప యకత ం
5. త ర క ంగం
(ఎ) 2, 3 మ 5
( ) 1, 4 మ 5
( ) 1, 2 మ 5
( ) 1, 3 మ 5
43. క ష ం ం ఏ స న ?
(ఎ) ప ఐదవ సంవత రం గ ం .
( ) ందం మ మధ ప ల వ ఆ పం ల ం
.
( ) ఒక ర మ మ న స ల క ఉం ం .
( ) సల ప త ం ఆ రప ఉం ం .
44. ం ఏ స స ం ?
(ఎ) 1909 చటం - ఎ కల తం
( ) 1919 చటం - ం య స యంప ప
( ) 1935 చటం - రన ం
( ) 1947 చటం - ధ త నప తం
45. రత CAG లయం ం ఒ ధం ల ంచవ మ
వం నం :
(ఎ) ఎ ర
( ) ం య
( )అ జనర ఆ ఇం
( ) కభ క
46. వ వస చటబద న ం ఇవ బ ం :
(ఎ) ఇం య ఆ 1892
( ) 1871 ఇం య చటం
( ) ఇం య ఆ 1861
( ) 1882 ఇం య చటం
47. డ ప చయం యబ ం :
(ఎ) ఇం య 1909
( ) రత ప త చటం 1919
( ) 1935 రత ప త చటం
( ) 1947 తంత చటం
48. ం ఏ 1935 రత ప త చటం క లకణం ?
(ఎ) ందం రన ం
( ) అ ల రత స ఖ
( ) ం య స యంప ప
( ) ల రన ం
49. ం ల ఈ ం సవరణల ఏ , ద
సమయం, అధ సల ర ప యడం ం
మం ల?
1480
(ఎ) 24 వ సవరణ
( ) 42 వ సవరణ
( ) 44 వ సవరణ
( ) 54 వ సవరణ
50. రత స ఖ ఈ న ఆ రప ఉం ం :
(ఎ) ట ం
( ) ఎఎ
( )ర
( ) న
51. " రత ంగం అ బంధ సంస ఏ కృత ం ం
అ బంధ ట లక ల స ఖ ష ం కం స ఖ లక ?”
(ఎ) ఆ
( ) ఐవ ం
( ) ఆ అం ద
( )
52. రత శ CAG ం ం ఏ స న ?
1. ఆయన ఐ ళ షప య .
2. అత తం మ ప ల షప ర .
3. అత 60 సంవత ం నత త ల .
4. ఆయన ష ప స యం ల ంచవ .
5. ంద, ష ల ర హణ ధ త ఆయన ఉం
ప .
(ఎ) 1, 4 మ 5
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 2, 3, 4 మ 5
( ) 3, 4 మ 5
53. ఎ ఐ ఐఆ పర ం ం ఏ స న ?
1. ఆయన షప య .
2. అత ం మం ం .
3. ఆయన ంద మం వరం స .
4. ఆయన ప క ఆ స ల జర .
5. అత ఆ క సవ ర హక అ ప .
(ఎ) 1, 2, 4 మ 5
( ) 2, 3, 4 మ 5
( ) 2, 4 మ 5
( ) 1, 2, 3 మ 5
53. ష నం క శక ల ం స న పకటన :
1. ఐ ంగం ం అ ం .
2. అ ంగం V రబ .
3. ప కమ ఆ క వ అం ంచ పయ .
4. ష ం తప స అమ .
5. రం ం .
(ఎ) 1, 2, 3 మ 5
( ) 1, 3 మ 5
( ) 1, 3, 4 మ 5
( )1మ 3
1481
55. ం గవర జనర రత గవర జనర అ

:
(ఎ) రత ప త చటం 1858
( ) 1861 ఇం య చటం
( ) ఇం చటం 1784
56. ఏ( )త1833 సర చటంం ?
(ఎ) వక ధం - ఆ క 15
( )అ ష హ - ఆ క 19.
( ) త రకణ హ - ఆ క 20.
( ) ంగ రణల హ - ఆ క 32.
57. ఇం య య “ ం కరణ క న స ఖ ” ఎవ వ ం
ర ?"
(ఎ) ఆ అం ద
( )
( ) ఐవ ం
( ) ఆ
58. రత వ వ ల పత కం యం ంచ ఏ చటం అం ంచబ ం
ప త ం?
(ఎ) 1858 ర చటం
( ) 1773 క యంతణ చటం
( ) ఇం చటం 1784
( ) 1833 ర చటం
59. థ క హ ల ం స న పకటన :
1. అ య నం అమ యబడ .
2. ఈ హ సం ర న .
3. య అత వసర సమయం స ం యవ , తప .
4. అ ర య ల త అం ఉ .
5. అ ంగం IV ఉ .
(ఎ) 1, 3, 4 మ 5
( ) 1, 2, 3 మ 5
( )1మ 3
( ) 1, 3 మ 5
60. ' ష 'మ ' క' అ ప ల ం ట :
( ) 44 వ సవరణ
( ) 46 వ సవరణ
( ) 42 వ సవరణ
61. ర న మం సం ం య :
(ఎ) ప నమం
( ) ష ప
( ) ఆ క మం
( ) కం ల మ ఆ ట జనర
62. 1858 రత ప త చటం క లక :
1. సంస లన యమం ర డం.
2. కర యంతణ మండ ఏ .
1482
3. బ రంగ వ వస క ధృ కరణ.
4. గవర క సన మ ర హక ల యడం-
జనర .
5. రత ష రద క త ల సృ ంచడం.
(ఎ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 4
( )1మ 5
( ) 1, 3 మ 5
63. ఈ ం రత ంగం స ఖ లక ఏ ?
5. సభ సనసభ
6. ఇం య
(ఎ) 1, 4 మ 5
( ) 1, 5 మ 6
( ) 2, 3 మ 6
( ) 2, 3 మ 4
64. 1.రత ర ంటయవ
స తంత వ వస
వస. క లక :
2. సనసభ ఎ కస ధ త.
3. త ర క ంగం.
4. మ సవ ర హ లఉ .
5. సనసభ ఎ క వ గత ధ త.
(ఎ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 4
( ) 2, 4 మ 5
( ) 1, 2, 4 మ 5
65. రత ష ప ఒక ఎ కల క ల త ఎ బడ :
(ఎ) ర ం స మ ష సనసభ స
( ) ర ం మ ష సనసభల ఎ న స
( ) ర ం మ ష సనసభల ఎ న స
( ) కభస మ జ సభ స మ ష స
సనసభ
66. ఈ ం చర ల ఏ ంద ప లన ం ?
(ఎ) 1833 ర చటం
( ) 1773 క యంతణ చటం
( ) 1853 ర చటం
( ) ఇం చటం 1784
స క సర
II I స లం మ ఇ న ల ఉప ం స నస ల ఎం ం
ల ంద.
67. - -II
1483
A. సభ వ వస 1. రత ప త చటం 1935
సనసభ పం 2. ఇం య ఆ 1861
C. ఓటర యం 3. ం - సంస రణ
D. ం య స యంప ప 4. ఇం య ఆ 1892
5. ం - సంస రణ .
సం : ఎ
(ఎ) 5231
( ) 3451
( ) 3251
(D) 5431
68. - -II
ఎ. ప త ఉ స నత ం 1. ఆ క 29
. లహ 2. ఆ క 21
C. వ గత చ హ 3. ఆ క 23
D. వ కం 4. ఆ క 16
5. ఆ క 25
సం : ఒక B D
(ఎ) 5 2 3 1
( ) 3 4 5 1
( ) 3 2 5 1
(D) 5 4 3 1
69. - -II
ఎ. సమ యడం 1. అరత క న
. రణ భ యబ ం 2.
. ఎ వం చర 3. సం ర
D. అ క అ గ ంచం 4. స
5.
సం : ఒక B D
(ఎ) 3 4 2 1
( ) 4 3 2 5
( ) 5 3 1 2
(D) 3 4 2 1
70. - -II
ఎ. డవ 1. ఎ వ ట ం
. దవ
C. లవ 2. నం అనరత
D. పదవ ం ల
3. చర ల కరణ
4. ష
5. ధృ కరణ
సం : ఎ
(ఎ) 5231
1484
( ) 3451
( ) 3251
(D) 5431
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
71. దన: రత శం ర ంట ప త క ం ం .
రణం: ష ప మ త అ ప
ప న మం తృత ం మం జ న ర హక అ రం.
72. దన: అధ పద ఉన , ర ం నవ
ఆ ల ఎ క వ అరత . రణం: ఏ వ ఉండ డ
ష ప ఎ కల అరత ఉం తప ఆయన ఎ కల అ
ఆ స .
73. దన: అ సం మ
అధ ఉప ష ప ఎ క రణ జ ర ం
ం , రయం అం మం ఉం ం . రణం: ర ం
ఎ కల సంబం ం న అ సం ంచబ న ఏ ష చటం ప రం యం ంచవ
అధ ఉ ధ .
75. ంట అ న వ వహ ం :
(ఎ) మక ష
( )ప ష ష
( ) కమ క ష
( ) మకం మ అ ష
76. ఉమ పజల మ ం ఏ అం ంచగల
క ష ?
( ) రత ర ం
( ) ఎ
( ) ష గవర
77. ఎ క ంచవ :
(ఎ) 1909 చటం
( ) 1919 చటం
( ) 1930 చటం
( ) 1947 చటం
78. ఎ క ల స ంచవ :
(ఎ) ష ప
( ) ప న మం
( ) బ ం మం త ఖ
( ) ర ం
1485
79. ఏ క అ రం, సంస పజల బ ం వ వస

సంస UPSC క అ ర ప ఉంచవ :
( ) ంద బ ం మం త ఖ
( ) ర ం
( ) ం
80. ఎ ర మ స ఈ పద పద ఉ :
(ఎ) సంవత
( ) సంవత
( )ఐ
( ) ఆ సంవత
81. "అ ల రత వల మ " ఎవ ?
(ఎ) మ
( )
( ) ఆ అం ద
( )స ప
82. ఉమ ప క ష సృ ంచవ :
(ఎ) ష ప ఉత
( ) జ సభ నం
( ) ర ం చర
( ) సంబం త ష సనసభల నం
82. ం ఏ స న ?
1. ఎ స ల సంఖ ంగం ర ంచ .
2. ఎ స ల సగం మం వ ఉం
రత ప త ం క సం ఐ ష ం పద ఉ
సంవత ల.
3. ఎ ర మ స ఐ పద ఉ
సంవత 60 సంవత ల వయ వ వర .
4. ఎ స ల మ భ
ర ం ర ం .
5. ఎ క తం సరణ ఏ కృత వ యబడ
రత శం.
(ఎ) 2, 4 మ 5
( )1మ 5
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 4 మ 5
84. ంట అ సంబం ం న ం ఏ ?
న స న ?
1. ఇ చటబద న శ రం.
2. స ప ల పథ ం ం త బడ .
3. ఇ ం న క బ ఉండ
నం.
4. అ ర ప ఆ ఇం స స ల ఉం ం
ంద వ , ంద ప త .
5. ఇ 1985 ట యబ ం .
(ఎ) 2, 3 మ 5
1486
( )1మ 4
( ) 1, 3, 4 మ 5
( )2మ 3
ంద ఇ న ల ఉప ం ం పశ ల స నం ఇవ ం
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
85. దన: అ ల రత వ యస కత ధ .
రణం: స ల రత ష ప య .
86. దన: ఎ ర మ స ల య
అధ . రణం: ఎ ంగ సంస.
87. దన: ఎ స ల ల ర
పద లం ప లత. రణం: తంత ం
ప స క ష ర ం .
88. దన: ంగం స ల సంఖ ర ంచ
ఎ .
రణం: ఎ ర మ స ల య
అధ .
89. ఒక ష గవర ం ం ఏ జం?
1. ష ర హక అ రం ఆయన ఉం .
2. అత 35 ఏ ం ఉం .
3. ష ప ఆనందం సమయం ఆయన పద ఉ .
4. ఆయన ల ం ర ంగం నబ .
(ఎ) 1, 2 మ 4
( ) 1, 2 మ 3
( ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2, 3 మ 4
90. పం య అ హ క
ఉ :
1. ం అం ల వ వస సృ ంచడం
2. ఎ , ఎ ల ట జ ష
3. పం య సంసల ప ం తప స అ
4. పం య వవ జ య ల బ రంగ గ మ ం
5. అ కం ఉం , ఎ క ఒక సంవత రం జర
(ఎ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2, 4 మ 5
( ) 1, 2, 3 మ 4
( ) 1, 3, 4 మ 5
91. య ల య ంచడం:
(ఎ) ప న య
( ) ప స క ష
( ) ష ఖ మం
1487
( ) ష గవర
92. ష సనసభ త డ ప శ టవ
క :
(ఎ) క
( ) ఆ క మం
( ) ఖ మం
( ) గవర
93. బల ం హ క ప రం క క ఉం
ఉం ం :
(ఎ) ప ష ం బయటప ం
( ) ప ష ఓ య స
( )ఓ హ క న ప ష స
( ) ప ష ర
94. బల ం హ క ఒక క :
(ఎ) ప మ - ం కరణ
( ) పం య సంస
( ) వృ ప ల ఏ
( ) స జ అ వృ ర కమం
95. కమం ణ): క ప త పం య పం దట (
(ఎ) జ మ మధ ప
( ) ఆంధప మ ప మ ం
( ) జ మ ఆంధప
( ) ఆంధప మ జ
96. మ ష జ యంతణ ప ం :
(ఎ) క క
( ) ష గవర
( ) ష య మం
( ) ష
97. ం పం య సంసల క ఏ ?
(ఎ) బల ం హ క
( ) . . క
( )ఎ ఎ ం క
( )అ హ క
98. “ మ పం య ల ర ంచ మ నం య ష ం చర
ప య క ం అ ల
స యం లన. " ఈ బంధన ఇక డ నబ ం :
(ఎ) ంగం ద గం
( ) ంగం IV-A
( ) ంగం III
( ) ంగం IV
99. ష ప లన షం ంచవ :
1. ఆ క 356 2. ఆ క 360
3. ఆ క 352
4. ఆ క 365
(ఎ) 1 త
1488
( )1మ 3
( )1మ 4
( )1మ 2
100. ం ఏ ంగ సవరణ చటం
ం అంతకం ఎ వ ల ఒ వ గవర య ంచడం?
( ) 7 వ సవరణ
( ) 11 వ సవరణ
( ) 24 వ సవరణ
101. ఆ క 154 గవర తన ర హక అ ఉప ం వచ ం
పత కం అత అ నం ఉన అ ల .స అ పదం
క :
(ఎ) అ మం మ ఖ మం
( ) ఖ మం తప మం లంద
( ) ఖ మం మ ఉప ఖ మం త
( ) మం త
102. ష ం ంగ అత వసర ప పక ం న సందర ం ,
అధ యవ :
1. ష ప త ం స అ ల స యం ume ం ం
.
2. ష సనసభ క అ ఉప ంచగలవ పక ంచం
గవర అ రం ంద.
3. న ష ప తం అ ల స యం ume ం ం
ప న య నం.
4. ష సనసభ క అ ఉప ంచగలవ పక ంచం
ర ం అ రం ంద.
, స న పకటన :
(ఎ) 1 మ 2
( )2మ 3
( )3మ 4
( )1మ 4
103. గవర కఆ ం అ రం ం స న పకటన :
1. ఇ ఆ క 213
2. ష ప షఇవ బ ం సల
మండ .
త
త ఆయన యవ
మం ల.
3. ఇ ష సనసభ క సన అ రం క స తం ఉం .
4. ష సనసభ మ సమయం త యవ
మ సనమండ .
5. అత ఎ ఉపసంహ ం .
(ఎ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 3 మ 5
( ) 1, 2 మ 3
( ) 2, 4 మ 5
104. పం య ఒక వ వస:
(ఎ) కప తం
( ) క ప లన
1489
( ) క స ప లన
( ) ణ క స ప లన
105. ం 74 వ సవరణ చటం క లక ఏ
ర లక?
1. ఎ , ఎ ల జ ట జ ష
ప ఏ ( తం జ ).
2. ప 5 సంవత ల తప స ఆవరన ఎ క .
3. ల ర హణ మ ఆ క నం ర ంచబ ం
ష గవర త.
4. న పటణ ం నగ పం య ల ంగం.
5. ంట ఒకవం న ం మ ళల ంచబడ
ఎ , ఎ మ ళల ం న ట సంఖ .
(ఎ) 1, 2 మ 4
( ) 2, 3 మ 5
( ) 3, 4 మ 5
( )1మ 2
ంద ఇ న ల ఉప ం ం పశ ల స నం ఇవ ం :
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
106. దన: ంగం ప రం, ఖ మం పద ఉ
గవర ఆనందం.
రణం: ఖ మం గవర య .
107. దన: క 1882 నం ' ' అ పశం ంచబ ం
' కప .
రణం: క స ప లన క తం
రత శం. '
108. దన: ంగం 73 వ సవరణ ంగం ఇ ం
మసభ .
రణం: బల ం హ క క ం అ కం ప ం
మసభ.
110. దన: గవర ఆనందం సమయం పద ఉం
అధ . రణం: ఒక ష గవర య ం
ం ఇం .
స క సర
ల ంద.
111. - -II
A. ఉ శ ర క సంస 1. క షన
. ర 2. ం ం క
1490
C. ర హణ 3. య
D. ఎ 4.
సం : ఎ
(ఎ) 4231
( ) 3214
( ) 2314
(D) 4321
112. -I( ) ష-2 (గవర
ధత )
ఎ. మధ ప 1. ం భదత
. జ 2. జన ం ల ప లన
. ం 3. కబ న అ వృ
.అ ం ం
4. జన సం మ మం
5. ండ ం ల క ప ం
సం : ఎ
(ఎ) 3425
( ) 2143
( ) 4312
(D) 5324
113. - - II ( ట ఆ )
(క )
AGVK 1. పం య సంస
క 2. ప మ ం సం ఆ ఐల న దరణ మ
. బల ం అ వృ
హ 3. ణ ం ల ప ల ఏ
క అ వృ మ వ లన
ఎ ఎం ం .
క 4. స జ అ వృ ర కమం మ
.అ హ య సరణ వ.
క 5. పం య ఎ క
సం : ABCD
(ఎ) 4312
( ) 4321
( ) 3421
(D) 3412
114. ఒక ష గవర :
1. ఎ సన మ , యఅ ల క ఉం ం
అధ .
2. మం ల మండ స యం మ సల ఎల ప .
3. ష పజల స ల య ం ల ం అ రం ఉం
క ష .
1491
4. ప త ం అ రం ఉం
ధ మం .
,స న పకటన :
(ఎ) 12,మ
3మ 2 4
( )1మ 4
( ) 1, 3 మ 4
115. ంగం ప రం ష మం ల మండ పద ఉం ం
గవర ఆనందం. ప “ఆనందం సమయం
గవర ”అం :
(ఎ) ష ప ఆనందం
( ) ప నమం ఆనందం
( ) ఖ మం ఆనందం
( ) సనసభ క ఆనందం
116. " "అ ప ఈ ం ల
ంగం?
(ఎ) ఆ క 74
( ) ఆ క 75
( ) ఆ క 352
( ) ంగం నబడ
117. CAG సంబం ం ం ఏ స న ?
1. ఆయన ర ం త ధతవ .
2. ఏ ప క కర ఆ అత ధృ క .
3. అత ష ప ల ల సంకలనం ర .
4. క ఫం ం డ ఆయన యంతణ ఉం
రత శం.
(ఎ) 2 మ 4
( ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 3
( ) 2, 3 మ 4
118. ం ఏ మధ వ సం ం స న
అ శంసన ష మ అ స ష ?
1. ష కరణ ర ల ,అ a
అ స ష కరణ ర ల నవల న అవసరం .
2. అ స నం వ కం త తర ంచబ ం
మం ,అ వ కం అ శంసన నం యవ
మం వ గత మం మం ల బృందం.
3. ష ఆ ం నట ప తం ,
అ అ శంసన నం ఆ ం నట ప తం యనవసరం .
4. క భ మ జ ం ం ఒక అ శంసన కద క తర ంచవ
సభ, అ స త తర ంచవ
సభ.
(ఎ) 1, 3 మ 4
( ) 2, 3 మ 4
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 3
1492
119. ద ర ం ప శ :
(ఎ) 1971
( ) 1967
( ) 1968
( ) 1972
120. ంట క ష ఏ ం :
(ఎ) ంగ బంధన
( ) ర ం చటం
( ) సంనం క నం
( )ఎ జ ష
121. అంచ ల క :
1. మ వ ప య ల ంచడం మ
ప లన ఆ క వ వస.
2. వ యం యం ం అ అ ణం ఉంద డటం.
3. డ ప ంచబ ం ప ంచడం
నం అంచ ల ంచబ ం .
4. అంచ ల సమ ం న ర ంచ
ర ం , .స న పకటన :
(ఎ) 1 మ 2
( ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 4
( ) 1, 2, 3 మ 4
122. బల ం హ క ర ల ఇ ఉ :
1. పం య వవ జ య ల బ రంగ గ మ ం.
2. అ రం మ ధ త పం య జ నబ
సంస .
3. పం య ంగ రకణ.
4. ప ష ర క క ఉం .
5. ర హక సంస పం య స .
(ఎ) 1, 2 మ 5
( ) 2, 4 మ 5
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 3 మ 4
123. ం ఏ త ?
(ఎ) అం అ ం రణ రం అంత యం.
( ) ష అం అ ం ం .
( ) ర అం అ ం ం .
( ) ష అం అ ం ష ం .
124. ఈ ం 73 వ తప స బంధన
పం య సవరణ చటం?
1. ఇంట య వద పం య ల అధ ల ప క ఎ క
మ .
2. ర జ ఆ ల ఎ క .
3. కబ న తరగ ల ట జ ష సం స యం.
4. పం య ల ఎం , ఎ ల ధ ం ఇవ డం.
1493
(ఎ) 1, 3 మ 4
( )2మ 4
( )1మ 2
( ) 2, 3 మ 4
125. ప షన ం ఈ ం పకటనల ప ంచం :
1. సంబం త ష చర ల అ ంచబడ
చటసభ .
2. ఆ ల ర అ ంద త ం ల ంచబడ
హ .
3. ఇ ష ప ల పత క యంతణ మ పర కణ ప .
4. ఉ శ రక ఎ ఫంకన ం యబడ .
, స న పకటన :
(ఎ) 1 మ 3
( ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 3
( ) 1, 2, 3 మ 4
126. కం ం ం ం ఏ స న ?
(ఎ) ఇ ర హక నం సృ ంచబ ం .
( )ఇ ంద రకణ మం త ఖ ప ల యంతణ ప ం .
( ) రజ సం ప ప లన సం ఇ ంచబ ం
కం ం ంతం.
( ) ఇ చటబద న సంస.
127. ం ప ల , ఎ అవస ల ర గల
ఒక ష ?
1. ష ప న
2. గవర న
3. ర ం ఆ దం
4. ష ప ఆ దం
5. సంబం త సనసభ ఆ దం .
(ఎ) 1 మ 3
( )2మ 5
( )2మ
( )1మ
4
5
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
128. దన: ంద ఉన ఒక మం ప ల ంచవ
మం .
రణం: ప సల ర త మం షప య
మం .
1494
129. దన: ఆ క ర హణ ఆ క ర హణ లభతరం ం

రత స ఖ వ వస య మ ల మధ సమ ల త.
రణం: రత ంగం మ ంత ఆ క అ ల ఇ ం
ంద ప త ం.
131. దన: గవర ష ప లన క అ త.
రణం: ఖ మం ష ప లన అ ప .
132. దన: జ సభ ండ ఓ అ రం
అంద ం .
రణం: ప వ వహ ం డ ఉండ డ
జ సభ ప శ టబ ం .
స క సర
ంద.
133. - I (రచనల అరం) - II (
రచనల)
స) ఇ ప త అ న ఆ శం 1. సం గం
తన అ క ల ర ంచమ రడం.
. ఇ ఉన త య నం వ న 2. మంద
త అ రప ం ం .
. చటబదత ంచ 3.
ఒక వ ప త ల యడం.
D. ఇ ఒక వ ఒక ప యమ అ ం 4. ధం
ఒక ప య ం ఉండం n
5. -
warranto
సం : ఒక B D
(ఎ) 3 4 5 1
( ) 5 3 4 2
( ) 2 4 5 1
(D) 4 5 2 3
134. -1 (క ) - II (ఫంక )
ఎ. ప అ ం 1. ఇ న ఉ అ ప ం
క ఇం అంత మం ఉ
ర ం .
.క 2. CAG క క ప ం
అ న ం మ ం
ష ర ం ఓ న
ం ప గ .
.క 3. య అ ఉ ప ం
ప మ ర ం అప ం న బంధన
అండ ం ఎ తస మం యబడ .
D. క న 4. క మ ల ప ం
1495
ప తం ప సంస మ అ ం ం
. వవ అ ణం ర ంచబ
మం ర మ కం
జ పద .
సం : ఎ
(ఎ) 4312
( ) 2341
( ) 1432
(D) 2413
135. - -II
ఎ. ం 1. unexpectedంచ ధం కలవ ఇ మం యబ ం
ఎవ వ ల ప .
.అ రణ న ం 2. ఇ కభఓ ం
ఆ క సంవత రం.
C. ఓ 3. ఇ నత త కభఓ ం
D. అదన మం 4. ఇ ప త వ ఏ
5. ప అ ణం వ న ఇ మం యబ ం
త వ సం ఖ యవ
నం వడం ల ం .
సం : ఎ
(ఎ) 4352
( ) 5413
( ) 3421
(D) 5314
136. -1 ( -2 ( బంధన )
ంగం)
ఎ. ఆరవ 1. క ప లన మ యంతణ
ంమ గ .
B. ండవ 2. ల జన ం ల ప లన
అ ం, ఘల , ర మ రం.
.ప ండవ 3. క మ సంబం ం న బంధన
ష సనసభల క .
D. ఐదవ 4. అ ,అ రం మ ధత
ర లక.
5. అ ,అ రం మ ధత
పం య .
సం : ఎ
(ఎ) 1342
( ) 1253
1496
( ) 2341
(D) 2351
137. గవర కఅ ఖ న సనసభ శ :
(ఎ) ష సనసభ స ల యడం.
( )ఆ ల యడం
( ) ష సనసభ ఆ ం న ల ఆ ంచడం
( ) ష సనసభ ర యడం
138. దన: ఖ మం మధ క ష క న
గవర మ మం ల మండ . రణం: ఖ మం
మం ల ష మండ అ ప .
స న ఎం ం :
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
139. ం 73 వ సవరణ క స చ ంద బంధన
పం య చటం?
1. కబ న వ ల జ ష క ంచడం.
2. ఆ వృ ప క దం య పం య ల అ రం ఇవ డం.
3. మసభల సంస.
4. ప , ల సంబం ం - య ల ఆ కఅ ల ంచడం
5. ఎ క ర ంచ ష ఎ కల సంఘం ఏ
పం య .
(ఎ) 1, 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 5
( ) 1, 2 మ 4
( ) 1, 2, 4 మ 5
140. దన: ఎ క ప ర ంచడ సల ఇవ డం.
రణం: ఎ ఒక ంగ సంస స న ఎం ం :
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
141. ంట అ న షయం ం ఏ జం?
1. ఇ ఆ క 312-ఎ బంధనల ప రం ంచబ ం
ంగం.
2. రత ష ప ఆ ల ర ఏ .
3. ఇ 1985 ంచబ ం
4. ర ం చటం ఏ .
(ఎ) 1, 2 మ 3
( ) 1, 3 మ 4
( )3మ 4
( ) 2, 3 మ 4
1497
142. య వయ ం ఏ పశ త , పశ
సంప ం న త త ష ప ర :
(ఎ) సంబం త ప న య
( ) సంబం త ష గవర
( )అ జనర ఆ ఇం
( ) రత ప న య
143. ప సంసల ప క ర ంట క అవసరం
దట దృశ నం యబ ం :
(ఎ) అ హ
( ) వలంక
( ) లంక ందరం
( ) కృష న క
144. దన: ప వ యం ర ంట యంతణ త ం
రత శం క ఆక క క సృ . రణం: ఆక కత
ఫం ఆ ఇం రత ష ప ర .స న ఎం ం :
A మజం
(( )) A ం .
RR త జం R క స న వరణ .
(d) A త R జం.
145. ం ఏ త స ం ?
1. ఓ యం - సన ప లన సం త నంత సమ అ మ ంచడం మ
బ చర .
2. యబ ం - ర ం సమ ంచ .
అం ల
3. ఓ -ఎ ం ఇ .
4. అదన - సభ ఆ దం సం సమ ం
మం
(ఎ) 1 మ 3
( ) 1, 2 మ 4
( )2మ 4
( )3మ 4
146. ఈ ం ఏ క ఫం వ యబ ం
రత శం?
1. ం య ల
2. ఎ ర న
3. రత ప త ం ధ త వ ం ణ
4. ప నమం క త మ భ
(ఎ) 1, 2 మ 3
( ) 1, 2, 3 మ 4
( ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 4
147. ం ఏ ప అ ం క
ర ం ?
1498
1. ప ంచ , CAG క క , ం
ర ం మం న ల ంచడం.
2. ప ంచ , CAG క క , ల పకటన
ష సంస , జ మ త తప
ప త సంసల క ం న .
3. స యంప ప మ ల పకటన ప ంచడం
స యంప పత సంస , ఆ CAG ర ంచబ ం .
4. ఏ వ ఏ డ ఖ యబ ం అ ప ంచడం
పజల ఇ మం న ం ఆ క సంవత రం
ఆ ప జనం.
(ఎ) 1, 2 మ 4
( ) 1, 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 3
( ) 1, 3 మ 4
148. దన: నం క ప కరం జ ఉప ంచబడ
సభ. రణం: నం ల ంచడం ఫ తం
లయం ం ప త ం.
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
149. ంట క ష ం ఏ జం?
1. ఇ 1964 ంచబ ం .
2. ఇ చటబద న శ రం.
3. ఎ అరం ఉం .
4. ల క ం నం ర ంట ఉం ం
UK ప లన క షన .
(ఎ) 1, 2, 3 మ 4
( ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ
( )1మ
3
3
150. ఎ సంబం ం న ం ఏ స న ?
1. ఇ ంగం ం త ల ం ం .
2. ల జ ష సంబం ం న ష ల ఇ సంప ంచ
,ఎ ,ఎ .
3. ష ప , వ మ ష ల ప ం న ంచవ
UPSC సంప ం .
4. ష ప ఏ క అ రం క బ ం వ వస ఉంచవ ,
సంస ఎ ప ఉన ప త సంస.
(ఎ) 2 మ 3
( ) 1, 2 మ 3
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 4
151. కం ం కఎ ఆ స య :
(ఎ) అధ
1499
( ) రకణ ర ద
( ) ష ప న రద
( ) రత ష ప
152. ల ం స న పకటన :
1. ధ ధ ర .
2. ష ప యం .
3. ర ఎ అ ం.
4. అ చటబద న సంస .
(ఎ) 1, 2 మ 4
( ) 1, 2, 3 మ 4
( )1మ 2
( ) 1, 2 మ 3
153. ం ఎవ / ఎవ ష సనమండ ర యవ .
(ఎ) ర ం
( ) ష ప
( ) గవర
( ) ష అ ం
154. ం ర ల అ హ క
బల ం హ క న ం ఉం ?
1. పం య క ం అం ల వ వస.
2. పం య కఅ ల జ య లఅ క గ మం
ఎ క .
3. ఎ ప ష .
4. ప ష అ వృ ల అప ంచడం.
(ఎ) 1, 2 మ 4
( ) 1, 2 మ 3
( )1మ 2
( ) 1, 3 మ 4
155. ఈ ం ప ల , గవర జ యవ a
ష ప ప లన సం ష ?
1. ఇ అ అ .
2. ఇ ష నం క ల వ కం ఉం .
3. ఇ ష అ యం క .
4. ఇ ఆ క ప రం తప స ఆ నం ం
31A.
(ఎ) 1, 2 మ 3
( ) 1, 2, 3 మ 4
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 3 మ 4
156. ఈ ం ఏ క "వ " యబ ం
రత శం క ఫం ?
1. ఆ ర మ భ .
2. కం ల మ ఆ ట జనర క మ భ .
3. ఏ మధ వ త న క సంతృ పరచ అవసర న తం.
4. క మ భ .
(ఎ) 2 మ 3
1500
( ) 1, 2 మ 3
( ) 1, 2, 3 మ 4
( )2మ 4
157. ం ఏ ప అ ం ఆ ం
ఓ ం సం సభ సమ ం ం క ?
(ఎ) అదన మం
( )అ రణ న ం
( ) మం
( ) అదన మం
158. బ త ం ఏ న ?
(ఎ) ఆ క మం త ఖ
( )ఎ ఐ ఐఆ
( ) కం ల మ ఆ ట జనర
( )ఆ కక ష
159. ం ఏ ల క ంద అ మ అవసరం
ప చ ం షప ?
1. ల నర వ క ం .
2. ఆస ప ల ప తం .
3. జ చ ఆంక ం ష .
4. రత క ఫం ం ఖ న .
(ఎ) 1, 2 మ 4
( ) 1, 2, 3 మ 4
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 2, 3
160. ఇంట - క ఉం ం
1. ప నమం
2. అ ల ఖ మం
3. సనసభల ంద త ం ల ఖ మం
4. ఎ ంద మం
5. సనసభల ంద త ం ల హ
(ఎ) 1, 2, 3, 4 మ 5
( ) 1, 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 3
( ) 1, 2, 3 మ 5
161. ం ఏ ప న మం అధ కత వ ంచ క
మం ?
(ఎ) జ య వ వ లక
( ) మ లక
( ) ర ంట వ వ లక
( )ఆ కవవ లక
162. ం ఏ ,ఆ కక ష ం
షప ?
1. కర ఆ యం క య మ ల మధ పం
ప మ సంబం త ల ల మధ ం
అ వం ఆ యం.
1501
2. ఆ ల లస సంబం ం న
3. ఒక
క ష ం ఫం క ఏ ఆకృతఇం ంచం అవసర. న చర
షం ల వన ల ప కన భ ం
ష ఆ కక ష న ర ల .
4. ధ ప జ ల సం ష ప ం న ఏ ఇతర షయం
.
(ఎ) 1, 2 మ 4
( ) 1, 2, 3 మ 4
( )1మ 2
( ) 1, 2 మ 3
163. ంగం థ క రబ
క :
(ఎ) క ష
( )ప ల సంస రణల క ష
( ) సం నం క
( )సర ం క
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం
164. దన: ఉలం ం నం రత ష ప అ పవ
ంగం.
రణం: అ శంసన సంబం ం న ంగం ం
అధ .
165. దన: 73 వ సవరణ చటం ఒక ఖ న
శం అట ప మ సంసల ప మం.
రణం: ఈ చటం - య సంసల ంద ం
ంగం య న గం క ప .
166. గవర ం ఈ ం పకటనల ప ంచం :
1. ఆయన తన ఖ ష ప న య సమ ం .
3. అత తభ ,భ మ అ ర ంచబడ
అధ .
4. అత ఎ వం న ం ఏ య .
,త పకటన :
(ఎ) 1 మ 3
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 3 మ 4
( )2మ 4
167. ష సనమండ ఎంత మం స ల
గవర ?
1502
(ఎ) ంట ఒక వం
( ) ప ండవ
( )ఎ దవ
( ) ఆరవ వం
168. దన: ష ఒక మం ఆనం ం వర పద న
ఖ మం సం.
రణం: యమ గవర సల ఇవ మ ఖ మం రవ
అ య దం ఉన ట అత ల ంచం . స న ఎం ం :
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
169. అ హ ర ల ం ఏ జం
పం య క ?
1. 10,000 ం జ క ఉన మండల పం య ఏ
15,000.
2. ష సనసభ డ పం య ఒక క ఉం
బల న ల అవస ల త త.
3. పం య సంసల అ గ , ఎ క జర
ఒక సంవత రం .
4. మ అ వృ య పం య ల అధ కత వ ం
అ .
(ఎ) 1, 2 మ 4
( )2మ 4
( ) 1, 2 మ 3
( )2 త
170. 74 వ సవరణ చటం బంధనల ం ఏ జం
ల ?
1. క , ం లకల జ ఉన ల .
2. ష గవర వ య ,వ య మ స తం య అ రం ఇవ వ
ప .
3. న పటణ ం ప .
4. ప ండవ ల 20 ఫంకన అం ల క ఉం .
(ఎ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 4
( )3 త
( )3మ 4
171. దన: ఎ స ల సంఖ ర ంచబ ం
అధ . రణం: ఎ స ల య
అధ .
( )Aమ R ం జం మ Rఅ A క స న వరణ .
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
1503
172. దన: అ ల రత వల స ంట ప
ప త ం, ష ప మ ంద త ం .
రణం: అ ల రత ప కన ఎం క య ం
ఎ ర ం న ప క .
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
173. దన: పం క యమం క తం "వ యం క ర " ం
ఆ క సంవత రం వ .
రణం: ఖ య ఓ వ యం సమ త ం
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
174. ం స లం :
-1 ( ర ంట క ) - II (సృ ంచబ ం )
A. ప త ల క 1. 1923
.ప అండ ం క 2. 1953
.స ష క 3. 1921
D. ప అ ం క 4. 1953
5. 1964
సం : ఒక B D
(ఎ) 4 5 1 3
( ) 2 5 4 1
( ) 4 5 2 1
(D) 2 5 4 3
175. ంట క ష ం ఏ జం?
1. ఇ సం నం క ర ఏ యబ ం .
2. ఇ ఐప పర కణ అమ య .
3. ఇ రత ప త ర హక నం ఏ యబ ం .
4. ఇం ర మ స ఉం .
(ఎ) 1, 2 మ 4
( ) 1, 3 మ 4
( )1మ 3
( )1మ 4
176. ం ఏ య పకటన క ప
ష ప అత వసర ?
1. ష ర హ ల షప ఆ యవ .
2. ష ప కభ రణ పద ంచవ .
3. లఅ థ కహ ల షప యవ .
1504
4. ఆ క వన ల పం సర ష ప సవ ంచవ
ందం మ ల మధ .
(ఎ) 1, 3 మ 4
( )1మ 4
( ) 1, 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 3
177. ం ఏ స స ం ?
(ఎ) 1919 చటం - ందం రన ం
( ) 1861 చటం - వ వస
( ) 1935 చటం - సభ దం
( ) 1853 చటం - రత గవర జనర
178. ష ప ఆ అ రం షయం ం ఏ జం?
1. ఇ ఆ క 123 నబ ం .
2. లక ం ర ం సన శ క ఉం ం .
3. క భ న త ఆయన ఆ పక ంచగల
ష .
4. ఇ షప క చక శ .
(ఎ) 1, 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 4
( )1మ 2
( ) 1, 2 మ 3
179. ఈ ం ర య ర మ ప ఉ
ర ం ?
1. థ క హ
2. యస క
3. డర జం
4. త ంగం
(ఎ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 3
( )1మ 2
( ) 1, 2, 3 మ 4
180. దన: 1935 రత ప త చటం ప రం,
ంద సనసభ అ ఇవ బ . రణం: ప త ం
1935 ఇం ష ల భ ం ం .స ఖ,
ం యమ ఏక క. స న ఎం ం :
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
181. ఈ ం రత ంగం స ఖ లక ఏ ?
1. క న న ంగం
2. సభ సనసభ
3. CAG లయం
4. స ధత
5. గవర లయం
(ఎ) 1, 2 మ 3
1505
( ) 1, 2 మ 5
( ) 1, 2, 3 మ 4
( )1మ 2
182. దన: రత ష ప అరతల ర
ర మ క ష స . రణం:
ఆ కక ష ర మ స ల య
రత ష ప .
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
183. క ష ం స న పకటన :
1. ఇ రత ఆ క స ఖ క ం చకం ప యడం
2. ఇం ర మ మ స ఉం .
3. క ష స ల అరత ర ంచబడ
అధ .
4. ఇ ఆ క 280 బంధనల ప రం ఏర ం .
(ఎ) 2, 3 మ 4
( )2మ 3
( )1మ 4
( ) 1, 2 మ 3
184. రత ష ప అ రం కల క:
1.
2. సం ర
3. స
4. అరత క న
(ఎ) 2 మ 3
( ) 1, 3 మ 4
( ) 2, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 3
185. షప మ మం ల మండ మధ ప త సంబంధం
ఈ బంధనల ర ంచబ ం :
(ఎ) 42 వ సవరణ చటం
( ) 48 వ సవరణ చటం
186. న ం :
(ఎ) ంగం ఆ క 263
( ) ల నర వ కరణ చటం
( ) న చటం
( ) రత ష ప ఉత
187. ం ఏ స న ?
1. ర ం ప ంచవ .
2. ర ం ప త ంచ .
3. ర ం ప ర యవ .
1506
4.
5. ర ం ప ంచ
త ంచగల
. .
(ఎ) 1, 3 మ 5
( ) 3, 4 మ 5
( ) 2, 3 మ 4
( )3మ 4
188. ం ఏ స న
క ఫం ఆ ఇం వ నఖ ?
1. ఇ ర ం ఓ బ ఉం ం .
2. ఇ ర ం చర బ ఉం ం .
3. ఇ సభ ఓ త బ ఉం ం .
4. ఇ ర ం ఓ బ ఉండ .
(ఎ) 1 మ 2
( )2మ 3
( )2మ 4
( )1మ 4
189. క పణ మధ వ సంబం ం స న పకటన
అధ మ గవర కఅ :
1. ర న కల గవర క ంచగల
షప య .
2. ష ప మరణ క క ంచగల , గవర య .
3. ష ప య న గవర మరణ క క ంచగల .
4. దం ం న కల ష ప క ంచగల
గవర య .
(ఎ) 1 మ 2
( )2మ 4
( )1మ 3
( )3మ 4
190. a కఅ ల సంబం ం ం ఏ స న ?
ష ప ప లన సం జ ?
1. ఇ ఆ క 200 నబ ం .
2. ఇ గవర క చక శ .
3. అ యం క అ తప స .
4. ష సనసభ ఆ ం నఏ ఆయన జ వ .
(ఎ) 1, 2 మ 3
( )3మ 4
( )1మ 3
( ) 2, 3 మ 4
191. ంట క ష ం త పకటన :
1. ప ల సంస రణల ర ల ఇ ఏ యబ ం
క ష .
2. ంట క షన య
ప న మం .
3. , సంద , ఎ క ఫంకన అ ం .
4. ఇ ఖ తం ఓం మ ప యం.
5. ఇ తవ ల ం ల క ం .
1507
(ఎ) 1, 4 మ 5
( ) 1, 2 మ 4
( )3మ 4
( ) 3, 4 మ 5
192. ఈ ం ఏ ంగం ప ంచబ ం ?
1. రత ప ల వ
2. ర య అట వ
3. ఇం య స
4. అ ల రత య వ
5. రత వ
(ఎ) 1 మ 3
( ) 1, 2 మ 3
( ) 1, 3 మ 5
( ) 1, 3 మ 4
193. ఈఈ ం ష ప ల ం ష పప లంచంచవం a ఎ స ?
1. అత తన పద లం , బయట ఏ ం ఉ గం మగ
తన లయం క .
2. అత నట .
3. మన శ రం క బల నత రణం అత పద న గ అన .
4. అత ఏ ధం ,ఏ ఒప ందం ఆం ళన ఆస క ఉం
రత ప త ం తర న న ఒప ందం
ఒక ష ప త ం.
(ఎ) 2 మ 3
( )4 త
( )1 త
( ) 1, 2 మ 3
194. ం ఎ క ఆం ళన ఏ ?
1. వల వ కరణ
2. ప ష
3. కణ
4. కమ క ష
5. ం ట
(ఎ) 2, 4 మ 5
( ) 1, 3 మ 4
( )1మ 3
( )1మ 4
స క సర
సంబం త ల ంద.
195. - I (చ ) -2 ( బంధన )
ఎ. ఇం య 1. డ ప చయం
1861 . 2. ర య వ వ ల పత క యంతణ ఉం
ప త ం.
1508
.ప తం ఆ 3. ప సంసల ప శ .
ఇం ఆ 1919 4. ం య స యంప ప ప శ .
. ఇం య చటం 5. ఎ కల ప శ .
క 1892
D. ఇం చటం
1784
సం : ఎ
(ఎ) 4312
( ) 4321
( ) 3421
(D) 3412
( ) A జం Rత .
(d) A త R జం.
196. దన: ఎ ఐ ఐ ఆ చటబద న సంస ంగ సంస .
రణం: ఇ ంద మం వరం క ర హక నం ంచబ ం .
197. దన: క-స ఖ రత ంగం.
రణం: ఇ ంద ప కం ఎ వ అ ల ఇ ం
ష ప .
198. దన: ఖ మం ష ప త మం ల ంచవ .
రణం: ఖ మం ష మం ల మండ అ ప .
199. క ల సంబం ం ం ఏ స న
ఎ ?
1. య వల
మ ల సం ప క ర ంచడం.
2. ఉమ ం మ క ఆప ం పథ ల , అభ ం నట , ల స యం యడం
ప కత క న అభ ఏ వల మకం
3. సంబం ం న అ ష ల ంద, ష ప ల సల ఇవ డం
స ల మ ల మక పద .
4. ఏ , ష ప అ న ప సంబం ం న క సమ ంచడం.
(ఎ) 1, 2 మ 3
( ) 1, 3 మ 4
( ) 1, 2 మ 4
( ) 1, 2, 3 మ 4
200. ఈ ం ఏ ంగం ప కం ఇవ బడ
రత శం?
(ఎ) ధం
( ) ండమ
( ) వ ం
( ) సం గం
1509
జ
1. 2. 3. d 4. 5. d 6. d 7. 8. d 9. a 10.
11. 12. 13. 14. అ 15. 16. 17. 18. 19. 20. ఎ
21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30.
31. 32. 33. ఎ 34. 35. ఎ 36. ఎ 37. 38. 39. 40.
41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50.
51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60.
61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70.
71. అ 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80.
81. 82. 83. 84. 85. ఎ 86. ఎ 87. ఎ 88. 89. 90.
91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100.
101. అ 102. 103. 104. 105. 106. ఎ 107. 108. 109. ఎ 110. ఎ
111. 112. 113. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. .
121. 122. 123. 124. 125. 126. ఎ 127. 128. 129. ఎ 130.
131. అ 132. 133. 134. 135. 136. 137. 138. ఎ 139. 140.
141. 142. 143. 144. 145. 146. ఎ 147. 148. 149. 150. ఎ
151. 152. 153. ఎ 154. 155. 156. ఎ 157. 158. 159. 160.
161. 162. 163. 164. 165. ఎ 166. ఎ 167. 168. ఎ 169. 170.
171. 172. 173. ఎ 174. 175. 176. 177. 178. 179. 180.
181. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190.
191. 192. 193. 194. 195. 196. ఎ 197. ఎ 198. 199. 200. .
1510
అ బంధం IX ర ఎ పశ
(జనర స 2010–
2019)
1511
2010 ప
1. ం స నం ఇవ ం ( 250 ప ల ): 20
(ఎ) “న పం వడం య ల మధ
ఇం ం జ రత శం అ
మ ంత ష న . " జ కం ంచం
ఈక క ,ప క చన
దణ .
2. ం స నం ఇవ ం ( 150 ప ల ): 12
(ఎ) సహ ర సం ల సంబం ం ఏ
106 వ మ 111 వ ంగం ఖ న లక
ప తం సవరణ ?
3. ం స నం ఇవ ం ( 150 ప ల ): 12
(ఎ) స అనరత ర ఏ
ర ం సభ ం ? సంబం త బంధనల యం
స నం .
4. ం పం ఖ త న గమ క యం . స నం
50 ప ల ంచ డ . 5
(ఎ) జ సభ ం న సన అ
కళ. 249 మ కళ. ంగం 312.
5. ం స నం ఇవ ం ( 150 ప ల ): 12
(ఎ) జత యబ న అ మ ధ తల రం
కభ క లయం.
6. ం పం క తం స నం ఇవ ం . స నం ఉం
50 కం త వ ప .5
(ఎ) సనమండ మధ అసమ ఎ ఉం
మ ఆ ంచడం ఒక ష సనసభ
రణ , ప ష ంచబ ం ?
1512
2011 ప
1. ం స నం ఇవ ం (ఒ క 250 ప ల ): 20 ⨯ 3 =
60
(ఎ) “ ఖం IV - A ఉన వ
ంగం వలం సమగ న ప ల కరణ
ర య వన నం '. ఈ పకటన మర త కం ప ంచం .
( )“ ర హక పశంసల మం ఒక ప క హ
అ క ల ఆ రప ఉం ం మ చకణ ఉం
పజల దృ ఉం ." ంచం
క షయపఅ.
రత ల సందర ం పకటన
( ) ఎ చటం, 1994 క ఖ లక ల రం ,
మ 2003 సవరణ క .
2. ం ంచం (ఒ క 150 ప ల ): 12
⨯ 3 = 36
(ఎ) ద ష ( ఆ ఎ ).
( ) ఉన త యవ వస “ ం ల” ప మం.
( )“ ం సంబం త ర ంట ” మధ వ సం
ం ం క ”మ “ ర ంట ర ”.
3. ం 50 ప ల ం ంచం
ప : 5 ⨯ 2 = 10
( ) ప క ల చటం, 2009 మ అ ఎం జ ం
ఇ వల ర ?
4. ం 50 ప ల ంచ ం ంచం : 5
(ఎ) య ప స ఇ-గవ రక
క ష ( ఎ ).
1513
2012 ప
1. ం స నం ఇవ ం (ఒ క 150 ప ల 15 ⨯ 2 =
):
30
(ఎ) ంద మం వరం ఇ వల ఈ ప దన య ం
ల ల రం మ సవ ంచం ( ధం మ
యంతణ) చటం, 1986. క ఖ లక ఏ
ప త సవరణ ?
( ) గ ల రకణ క ఖ లక ఏ
(సవరణ) , 2011 క భ ప శ టబ ం
ంబ 2011?
2. ం స నం ఇవ ం (ఒ క 50 ప ల ): 5 ⨯ 3 = 15
(ఎ) “ప మ అ ల ” అం ఏ ?
( ) క ఆ క 21 క ప ఉన హ ఏ
రత ంగం?
( )ఉ తం క ఖత ంచం
స ర హ చటం .
3. ం ంచం ( 20 ప ల ): 2
(ఎ) ఓ ం న “ వ” ర ంచడం a
ష సనసభ స మ a
రత ష ప ర ం స
ఎ క .
1514
2013 ప
1. వ గత ఎం ల ( ర ం స ) త ఉం
సంవత త ం మ ఫ తం ఆ గ ం ఉం
తక
2. ఐ చటం క క 66 ఎ ం చ ంచం
ంగం ఆ క 19 క ఉలంఘన. [200 ప ] 10
3. యం మ సహజ మం త ఖ ం ఇ వ ఆ
' ' అ గ ంచ
ష ం అ భ న అ రణ న . చ ంచం
రత ంగం ఆ క 371 ఎ.
[200 ప ] 10
4. “ రత ం ఏకపకం త ం
ం సవ ంచడం ర ం అ రం. ”
మర త కం చ ంచం .
[200 ప ] 10
5. అ క ష ప కం మ ంత భ ంచబ
ప ల ం మ మం
ప లన. , సమ ంచవ ?
ఎ వ సంఖ న ప వవంతం ఉం
ష లన? చ ంచం .
[200 ప ] 10
6. అంత ష ప ష ంచ ంగ యం ం
సమస ల ప ష ంచడం మ ప ష ంచడం ఫలమ . ఉం
తక ప య పం ం రణం ఫల ం?
చ ంచం .
[200 ప ] 10
7. 13 వ ల చ ంచం
ప ం ష మణ అ న క ష
కప బ తం య క ష
ఆ క. [200 ప ] 10
8. ఒ స హ జ అన కం క
జ ల ఖం. ష ల సంబం ం , అంచ యం
1515
రత శం డన స ల ణం మ ప .
[200 ప ] 10
9. “ య ఎంత బలం ఉన ప ప ష ంచ
ప వవ ల అ కత సమస . ” చ ంచం .
[200 ప ] 10
10. ంతం అం ఏ ? ఏ ఉం ?
ఈ v త ం? చ ంచం .
[200 ప ] 10
1516
2014 ప
1. “ థ క ణం” ం క టడం ం ,
య నం ఆ భ ఇవ డం అత ంత న త ం ం
రత శం అ వృ ం నప మ ం అ వృ ం ం .
ం , య జం ం న త అంచ యం
ప మ ం క ఆద ల ంచడం.
[200 ప ] 12Vz
2. మన ంగం స ఖ తం పబలం ఉన ప
మ ఆ తం థ క లక ల ఒక , అ స నం ఉం ం
రత ంగం ప రం స ఖ దం ం
బల న ం అ లం ఉం ం , ఈ లకణం వ కం ం
బల న స ఖ దం. చ ంచం .
[200 ప ] 12Vz
3. ర ం కఅ ,హ మ గ ధక శ మ
స ” ంగం ఆ క 105 as ం న
ద సంఖ అ - క ంచ మ అ -
న ంచ ం నఅ . ర ల అంచ యం
" ర ంట క చటపర న కరణ క వడం
అ ల '. ఈ సమస ఎ ప ష ంచవ ?
[200 ప ] 12V2
4. “ చ ” అ వన ఏ అరం ం
మ వ కరణ '? ఇ ష త పసం కవ ం ? ఎం క
రత శం ఇతర న న నం
వ కరణ ? చ ంచం .
[200 ప ] 12V2
5. మరణ కల ర యడం ష ప ఆలస ం న సంద
యం క ంచడం బ రంగ చర వ ం . చద న
షప న లప ఉం ం
అ వం షన అం క ం / రస ం ? ంచ .
[200 ప ] 12V2
6. మం వరం క ప ణం ప ద ఉం
ప సమ ం మ ప నమం ర ంచగ నంత ద
1517
ఒక జ .అ
ప త ం క సమరత ఎంతవర ఉం
ప మ సంబంధం ఉం ? చ ంచం .
[200 ప ] 12V2
7. రత శం య నవ హ ల క ష (ఎ ఆ ) వ
ప త నంత మద ఇ న ప వవంతం ఉం
జ తనం ం ఇతర a
ప త ం. ప లన త అంచ యం
యవ వస సమరవంత న రకం NHRC మ
న లహ ల త ంచడం మ ర ంచడం ఇతర సంస
ప .
[200 ప ] 12V2
1518
2015 ప
1. రత అమ య ం ం ర ల ం చ ంచం
ల అం ం న ధం ఏక
ష నం క శక .
[200 ప ] 12V2
2. సహ ర స ఖ దం క వన ఎ వ ఉం
ఇ వ సంవత ల . ఉన ల యం
ఇప ఉన ణం మ ఎంతవర సహ ర
డర జం ల స నం ఇ ం .
[200 ప ] 12V2
3. చ నమ వ వ కృత క న
ప త వ వస, 'పం య ' మ 'స 'ఉ
ప నం జ య సంస ఉం ప వవంతం
లన క ధ . మర త కం చ ంచం .
[200 ప ] 12V2
4. పం య ప న ర ఉ
ం తర అ , తర పం
నవ హ ల ఉలంఘనల సంబం ం న పకటన .
సనసభ న చర ల మర త కం చ ంచం ,
ఎ మ యవ వస ఈ ష ల స య
ం .
[200 ప ] 12V2
5. ఆ ల ఆశ ంచడం ఎల ఆం ళన క ం
అ ల ంతం క భజన క ఆత క ఉలంఘన. అ
పక ం శ సమ ం బదతల ంచడం
ం క ర అ ంచం
ఈ అంశం ఆశ ం ం
శ .ఆ ల పక ం అ రం ఉం
ర ?
[200 ప ] 12V2
6. మధ వ త ం వ నప న ఏ మ
స ధ చటం,
1519
7. ప వర భప హ చటపర న బంధనల క ం ?
వ సందర ం కర ల డం? క చ ంచం
రత ంగం ఆ క 21 మ ( )
ఈ షయం అ .
[200 ప ] 12½
8. " య చటం, 2011 సవరణ ప శ నట
ర ం ఆ ంచబ ం , ఎవ ఉండక వ
ర ంచం . " మర త కం అంచ యం .
[200 ప ] 12½
1520
2016 ప
1. 69 వ ంగ సవరణ క ఖ న ష ల చ ంచం
ఇ వ క న చటం మ కమ ఏ ఉం
ఎ నప ల మధ
ప లన ం గవర క సంస
.ఇ త ర ంద అ ం
రత స ఖ జ ల ప ?
[200 ప ] 12½
2. రత ంగం ఆ క 370 ఎంతవర ఉం ,
ఉ ంత గమ క క “ క బంధన
జ ష ం ”, క ? చ ంచం
ర య సందర ం ఈ బంధన క భ ష అవ
ంగ .
[200 ప ] 12½
3. “ రత వ వస ఒక దశ ఉం
ప వరన ల ం న క ం మ
. " చ ంచం .
[200 ప ] 12½
4. ల సంబం ం CAG క అ ల ఉప ంచడం
య మ ఇం య క ఆ క 149 ం బ
ంగం. ప త ఆ అ చ ంచం
న అమ స ంత అ గ ం
(CAG) అ రప .
[200 ప ] 12½
5. “ ప ” అ ప జత యబ న ప ష చ ంచం
" ంగ ఉ తం '. ప తం అ ర ంచబ
ప ల ?
[200 ప ] 12½
6. ఏ జ ం ? ఈ సందర ం , యగల
యస క ఖ న ఖ త ఉంద ప ం
ంగం థ క లక ?
[200 ప ] 12½
1521
7. రత ప త చటం, 1935 ఒక స ఖ ం ం ?
ంగం? చ ంచం .
[200 ప ] 12½
8. క- య సంస అం ఏ ? ం స యం వ ంచం
ఉ హరణ .
[200 ప ] 12½
9. రత శం క త క లత ఆ కం అంచ యం
పచ న దం త త సందర ం డం
అంత య దృ ంతం .
[200 ప ] 12½
1522
2017 ప
1. “ రత శం క స ప లన వ వస ంచబడ
ప లన క సమరవంత న ధనం ఉండం ”. మర త కం ప ంచం
ం మ ప పరచ అ ల ఇవ ం .
[150 ప ] 10
2. ం ఇ న మర త కం ప ంచం
“ షన య అ ం ం క ష , 2014”
ఉన త యవ వస య ల మ చన
రత శం.
[150 ప ] 10
3. “ సభ మ ఏక ల ఎ క
స గ న సమయం మ డ ప తం
ఎ కల అ ప త ం
పజల జ తనం ”చ ంచం .
[150 ప ] 10
4. ర య జ యప య ఒ స ఎ ప తం ?
అన క డన స ఈ అ యం అం క ?
అ క డన స ల కం శ వంత న ఉద ం
ఇ వ సంవత ల ?
[150 ప ] 10
5. ప అ ం క త ం చ ంచం
పజల ప త ం జ తనం ఏ యడం.
[150 ప ] 10
6. ంగం ఖ లక ల వ ంచం (వంద
మ ద సవరణ) చటం, 2016. అ ం
ప ల క ం ప ల ంచ మ
అం ంచ
[250 ప ] 15
8. రత ంగం ఉమ ఉండ బంధన ఉ
ర ం ఉభయ సభల స శం. ంచం
ఇ రణం జ సంద మ
అ య సంద , ర ల .
1523
[250 ప ] 15
9. రత శ ఎ కల ప మ ణత ంచడం
రత క ష 2016 ఎ కల సంస రణల ప ం ం .
ం న సంస రణ ఏ మ అ ఎంత రం ఉ
ప జయవంతం య ఖ న ?
[250 ప ] 15
1524
2018 ప
1. డ సంబం ం ఇ వ ల
ఎల ఓ ం యం (EVM), స ఏ
రత ఎ కల క ష ం
రత శం ఎ కల శ స యత?
[150 ప ] 10
2. ల యక ష
(NCSCJ) ంగ అమ అమ యగల
మతపర న ల జ ష
సంసల ? ప .
[150 ప ] 10
3. ఆ క ఎమ ఏ ప ల ఉం ం
రత ష ప పక ం ? ఎ ం ప
అ వం పకటన అమ ఉన అ స ం ?
[150 ప ] 10
4. క ఎం ఉప గకరం ఉం య అ ం
ర ంట ప సం? చ ంచం , ఈ సందర ం , త
అంచ ల క .
[150 ప ] 10
5. “కం ల అం ఆ ట జనర (CAG) ఖ న
త. ” ఇ పద ఎ ప ం ం వ ంచం మ
అత మక బంధన మ అ లప
మం యవ .
[150 ప ] 10
6. ం ( 2018) యగల
ం గవర మ జ య డవ ప ష ంచం
ఎ బ న Delhi ◌ి ప త ం? ప .
[250 ప ] 15
7. న త ం అ యం ఎంతవర అం క
రణ య ల అ ర ప ? దృ , చ ంచం
న క ంగ కత మ మర ం
రత శం.
1525
[250 ప ] 15
8. రత ఆ క క ష ఎ ఏర ం ? ఏం
ఇ వ చన బంధనల ం
ఆ కక ష ఏ ? చ ంచం .
[250 ప ] 15
9. రత శం పం య వ వస క ఖ త అంచ యం a
కప తం గం. ప త ం ,ఏ
పం య ం సం డవ
అ వృ .
[250 ప ] 15
10. రత శం మ ఎ ఎ ం దప మ .ప ంచం
ం జ య వ వస ఆ రప న థ క ం .
[250 ప ] 15
1526
2019 ప
1. రత ంగం అం క ంచద అ ం
అ ల క నం తం ఆ రప ఉం ం
"త మ " తం? వ ంచం .
[150 ప ] 10
2. “ ంట అ ష న ంచబ ం
లమ లప వ కం
ంద ప త ఉ ,ఈ మం
స తంత య అ రం వ అ . ” వ ంచం .
[150 ప ] 10
3. సంస ఉప ం పద ఏ
రత శం న పకరల ప తం యం మ ఎంత ప వవంతం ఉం
ఈ పద ?
[150 ప ] 10
4. సంబం ం స ద సమస ల ప రం ం
య ల సన అ ల పం , “ తం
డర ఆ పత ం ”మ “ వ న ణం ”ఉ
ఉద ం ం . వ ంచం .
[150 ప ] 10
5. రత ంగం ం ఏ వ
క నం?
[150 ప ] 10
6. పజల ప ఏ ప కన ఉండవ
పజల ధ చటం, 1951 ప రం అన ?
అ ం వ వ కం అం ఉన రణల ప ంచం
అత అనరత.
[250 ప ] 15
7. “ ం సవ ంచ ర ం ఉన అ రం ప తం
శ మ అ సం ర శ స ంచబడ . ”
8. “సంసల మ ళల ట జ ష
క స ప లన ప త ప ం
ర య జ య ప య క తృ మ త. "
ఖ.
1527
[250 ప ] 15
9. “అ జనర క ప న య సల మ య
రత ప త ం. " చ ంచం .
[250 ప ] 15
10. య సనస వ గత ర ం స త
ణత , ఇ ప లం ప తం ం
చర ల ణ త మ ఫ తం. చ ంచం .
15
[250 ప ]
1528
అ బంధం X. పశ ల యం
ఇం య (జనర స - )
1529
I. రజ పశ
చన ం పశ ల స
: నం ఇవ ం . ప స నం
పశ 250 ప ల ఉం . ప పశ 30 క ఉం ం
.
1. ర ం య ఎ యంతణ ం
ఎ ? మ ంత ప వవంతం ఎ యవ ?
2. ర య రస ం మ ల వ ంచం .
3. in ం న ధం మత చ హ వ ంచం
రత ంగం.
4. రత ష ప పద అంచ యం .
5. రత శం వ వస క లక ల చ ంచం .
6. ర ల సవరణ సంబం ం న వ ంచం
ంగం. వ కం వ న మర ఏ ?
7. ఎంతవర ఉ మర త కం ప ంచం
క ష నం అమ యబ ం . ఏ చర
న అమ సం ?
8. రత ంగ నం క ల వ ంచం .
9. ర అత వసర అ ల మర త కం ప ంచం
అధ .
10. జ సభ మ క క తల వ ంచం
ర య జ య వ వస సభ.
11. ం క అ రప మ అ ల వ ంచం .
12. త ంచడం ఎ ఐ ఐ ఆ ం న త వ ంచం
రత శం సహ ర స ఖ దం.
13. “ రత ంగం స ఖ పం ఉం , ఏ కృతం
ఆత ". చ ంచం .
14. రత శం యస కత త ం న అవసరం ఏ ?
ఈ షయం ఏ చర ?
15. ధ ంగ బంధనల వ ంచం
రత శం మ ళ మ లల రకణ మ అ వృ .
16. క ల సంబం ం దం ఏ
థ కహ ?" థ క ణం" అం ఏ
ంగం?
17. ంగం ప శ న ఏ
ంద- ష ఆ క సంబం ల సంబం ం బంధన
101 వ సవరణ చటం ? వ ంచం .
1530
18. ంగం న ధ ల వ ంచం

42 వ మ 44 వ సవరణ చ .
19. ంద ం వ క బంధన ఏ
ంగం?
య ఏ
ఇం ంగం క ప స ం క ష
ర ంచడం?
20. సం ర ప త ం అం ఏ ? ఏ ఉం
ంద రత శం అ భవం?
1531
II. నస
చన : ం పశ ల స నం ఇవ ం . ప స నం
.
1. క ంగ అ ం క వ ంచం
రత శం.
3. ం క అ రప ఎ న ం ఉం ం
ం ?
4. థ ఎ న ం ఉం
?
5. ర య జ ం య ల త వ ంచం .
6. ష పజల మ ల వ ంచం
క ష .
7. ర య ఉ తం ఉన ఆద ల వ ంచం
ంగం.
8. ర ల య ప ప ంచం
జ య వ వస.
9. “ రత శం క ష ం”. వ ంచం .
10. ఆ క 19 ంద ఇ నఆ చ ల వ ంచం
ంగం.
11. ష ప లన అం ఏ ? వ ంచం .
12. ఒక ష ం క చక ల మర త కం ప ంచం
గవర .
13. య మ ల వ ంచం
మ ళల క ష .
14. రత ంగం ఏ కృత లక ఏ ?
15. ష ప అ శంసన సంబం ం న వ ంచం .
16. రత ం క ఏ ?ఎ
అత అ క ం ం నం ఉ ?
17. జ సభ అ భ న ప కఅ ఏ ?
ప జనం ఏ ?
18. క కఅ మ ల వ ంచం
సభ.
19. “క ష ” అం ఏ ? ర ఏ ?ఏ
ఖ త?
1532
20. ష సనసభ ఎ ం
ష సనమండ ?
21. ఆ క క ష ఏ ? ఏం
ఉ ?
22. త పం య వ వస క లక ల ఇ వ ంచం
73 వ సవరణ చటం ప శ టబ ం .
23. ఓ ం పవరన అం ఏ ?ఓ ం క ర ల వ ంచం
రత శం పవరన.
25. ర ం ఏప ల ఉం ం
ష ష ల సనం ?
26. “ ర ం ర రం” అం ఏ ? రత ర ం a
ర మ శ రం?
27. సంబం ం ంగ బంధన ఏ
ర ం ఉభయ సభల ఉమ ం?
28. అధ ఆ త శ వ ంచం
రత శం.
29. ఎవ ? ంగబద న ఏ
రకణ?
30. య మ ల వ ంచం
లల హ ల ప రకణ క ష .
1533
III. న పశ ల
చన : ం పశ ల స నం ఇవ ం . ప స నం
.
1. “ ంతం” అం ఏ ?
2. “ య ”మ “ య ” మధ ంచం
జం '.
3. ంగం ఆ క 355 క ఖతఏ
రత శం?
4. అ లట ఉ శ ం ఏ ?
5. “ ట ష ” అం ఏ ?
6. “ మ ప రం క ంతం” అం ఏ ?
7. జ సభ శ త సభ ఎం ?
8. “ -అ ం ” అం ఏ ?
9. రత ంగం అ న క న న ?
10. ఆ హ క ప త నం ఏ ?
11. నల - త ంచబ న ల యం
ండవ
12. అధ కఎ కలంగఎవసవరణ చటనం.
రత శం?
13. రత ఉప ష ప ఎ ఎ బడ ?
16. 42 వ ంగం న ఏ
మ 44 వ సవరణ చ ల సంబం ం
ంద మం ల మండ సంబం ం ష ప ?
17. “ ” క అరం ఏ ?
18. ప మ ల మధ ంచం .
19. ష ఉన త య ల అరత ఏ
?
20. “ పవ ” అం ఏ ?
25. అ జనర ఆ ఇం క ఏ ?
26. “ ం ఆ ఆర ” అం ఏ ?
27. న క ఏ ?
28. ఫ - - - స అం ఏ ?
29. “మ ” అం ఏ ?
30. “కల ష ” ంతం అం ఏ ?

Bharata Rajakeeyam

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bharata Rajakeeyam

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

21/07/2020 ఇం య - స మ ఇతర ష ప కల సం | 6 వ ఎ ష

© 2020, 2017, 2013, 2010, 2007, 2004, ఎ ష

ఎ ల . , 4/600, ండవ దశ, క క

ఇక డ మమ సంద ంచం : www.mheducation.co.in

నంబ : 1800 103 5875

Dంబఈ సఉ సకం సహచట ,

ప క 41.3 ఐదవ మ ఆరవ సంబం ం న ర ంట చ

ప క 53.1 ష అడ జనర సంబం ం న a

ప క 53.2 ఒక ంగ సంసల సంబం ం న

తంత ం ంగం అవసరం వ ం . అం వల, ఎ

1773 యంతణ చటం

1781 చటం సవరణ

ఐదవ ష ఆగ 14-30, 1947

ఏడవ ష నవంబ 4, 1948-జనవ 8, 1949

ప క 2.6 ఇతర ం ల మ న సమయం8h

ప క 2.7 న క, రంభం, ం సంబం ం న

15. అత వసర బంధన

ప III - ష సనసభ 168 ం 212 వర

1985 సవరణ చటం

(ఇ ర ) 1936 , 1945 , ఇట 1948 మ

ండవ , ఏ ప క న తరగ క వడం మ అం వల పజలంద

మతం ష మతం , ఉ హరణ , USA

రసత చటం (1955) రసత ం ంద మ వ అం ం

(ఎ) అవ లస న ఆయన అరత ఉండ

ప క 6.1 NRI, PIO మ OCI ల 8 ల డం

ంచం మ ర ంచం సంద ర ం ంచడం

అంద ((ఎ ,ఎ మ ఓ ) తం జ ష 50%. 7 ఇ

చటం క క ష , (ii) కం ఎ వ జ ంచబడ

అ క ంగం ఉన ' ఆ '. అం ,

(ఎ) మతపర న సంసల ంచ మ ర ంచ హ

ఏ 24, 1973 త త, అ ఉలం స య దం ఉ

ఆ క 31 , 1971 25 వ సవరణ చటం రబ ం ,

20. వ ఎం 284 సంఖ అ నప , అస తం

త త, 42 వ సవరణ చటం (1976) క ప స ం ం

VERMA COMMITTEE OBSERVATIONS

మ ఇతర త ర క ంగం, రత ంగం

13. రసత ం-స రన మ ర .

7. సవరణ సంబం ం న బంధన ఉ

క.సం. (సంవత రం) థ క అం

12. గవర మకం

6. : డర గవర ం , 1951, 28.

అత రత ంగం, ణం స ఖ ఉండటం, అంద భ ం

ప క 14.1 ంద- ష సన సంబం ల సంబం ం న a

జ నంమ ఇతర అవసర న ఆ ల ఇవ గల

రణం ష కం ప క చటపర న సంస.

ప క 14.3 ంద- ష ఆ క సంబం ల సంబం ం న a

ంద- ష సంబం ల పరచ .

20. ఆ క 263 త న సవరణ అవసరం

ప క 15.3 ఒక అంత - ష సంబం ల సంబం ం న

అత అత వసర బంధన XVIII ఉ

-' ఎమ ' ' షన ఎమ '.

ఆ క 358 ప రం, య పకటన న

10. రం 3 2009, 2010, 2013

ప క 16.3 అత వసర బంధనల సంబం ం న ఒక

2. ' ధ ' అ పదబం 44 వ

ఈ సందర ం షప ఆ , ంచడం రస ంచడం ఇవ డం

క.సం.ఎ కల త న సంఖ య త సంఖ

71. సంబం ం న, అ సం ంచబ న ష

అత ప ' మ ఇంట ప 'అ అ వ ం ( ద

అత ప నమం " ం క " అ వ ం

ప క 19.1 ఒక ప నమం సంబం ం న

ల ₹ 1,000 మ ఉప మం ₹ 300 ం ₹ 600 వర

'మం ల మండ ' మ ' 'అ ప ల తర ఉప