Professional Documents
Culture Documents
การป้องกันการกระท�ำผิดของเด็กและเยาวชน:
กรณีศกึ ษาโครงการจิตอาสา “เราท�ำความดี ด้วยหัวใจ”
ชุมชนรอบวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
Prevention of Child and Juvenile Delinquency:
A Case Study of the "Doing Good with Our Heart"
Volunteer Project of Communities around Wat
Prayurawongsawas Woravihara
สัณหกฤษณ์ บุญช่วย1 และ จตุพร ธิราภรณ์2
Sunhakrisana Boonchuay1 and Jatuporn Thiraporn2
E mail address: Thodsaponboonchuay@hotmail.com / greet_return@hotmail.com
บทคัดย่อ ความสนใจของเด็กและเยาวชนมิให้ไปมั่วสุมท�ำ
บทความวิชาการชิน้ นีเ้ ขียนขึน้ โดยได้อาศัย สิ่งผิดได้จริง สอดคล้องกับการสร้างวัฒนธรรม
กรอบทฤษฎีทางอาชญาวิทยา (Criminology) ที่ถูกต้องและได้รับการยอมรับในทางที่ถูกที่ควร
เป็ น กรอบแนวทางในการศึ ก ษา และอธิ บ าย ทั้ ง เป็ น การคบหาสมาคมกั บ เพื่ อ นผู ้ ที่ ร ่ ว มกั น
ปรากฏการณ์ ที่ เ กิ ด ขึ้ น ในสั ง คมร่ ว มสมั ย โดย ท�ำความดี นับเป็นการสร้างพันธะในการเข้ารวม
เป็นการศึกษาและวิเคราะห์ถึงความเป็นไปได้ใน กิจกรรมให้แน่ขนึ้ ภายในจิตใจของเด็กและเยาวชน
การน�ำโครงการจิตอาสา “เราท�ำความ ดี ด้วยหัวใจ” นอกจากนี้ แ ล้ ว กิ จ กรรมตามโครงการจิ ต อาสา
มาใช้เพื่อเป็นแนวทางในการป้องกันพฤติกรรม เราท�ำความดีด้วยหัวใจนั้นสอดคล้องกับแนวคิด
เบี่ยงเบน และการกระท�ำความผิดของเด็กและ ศาสตร์พระราชาด้วย
เยาวชน ชุมชนรอบวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ค�ำส�ำคั ญ : การป้ อ งกั น การกระท� ำ ความผิ ด ,
ทั้งนี้พบว่า เมื่อได้ลงพื้นที่จริงโครงการจิตอาสา เด็กและเยาวชน, โครงการจิตอาสา, อาชญาวิทยา
“เราท� ำ ความ ดี ด้ ว ยหั ว ใจ” สามารถหั น เห
1
คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม ถนนมาลัยแมน ต�ำบลนครปฐม อ�ำเภอเมืองฯ จังหวัดนครปฐม
73000
2 สำ�นักงานผู10330
คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ถนนอังรีดูนังต์ แขวงวังใหม่ เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร ้ตรวจการแผ่นดิน 27
ABSTRACT Keywords: Prevention of Delinquency,
This article has been written based Child and Juvenile, Volunteer Project,
on criminological theory as a guiding Criminology
framework for the study and described 1. บทน�ำ
the phenomenon that has occurred เด็ ก และเยาวชนเปรี ย บเสมื อ นผ้ า ขาว
in contemporary society. This was a
ที่ บ ริ สุ ท ธิ์ ถื อ เป็ น วลี ที่ รั บ รู ้ กั น อย่ า งกว้ า งขวาง
study and analysis of the possibility of
ในสังคมมาอย่างช้านาน โดยมีนยั แห่งความหมาย
implementing the “Doing Good with Our
ว่าเด็กและเยาวชนย่อมไม่กระท�ำความผิดไม่ว่า
Heart” volunteer project as a guideline
to prevent deviation and delinquency of ฐานใดก็ตาม หรือแม้กระทั่งการคิดที่จะกระท�ำ
children and juveniles in communities ความผิด เพราะสังคมเชื่อว่าจิตใจของเด็กและ
around Wat Prayurawongsawas Woravihara. เยาวชนยั ง ไม่ ผ ่ า นประสบการณ์ ที่ ม ากพอเมื่ อ
The results showed that from on site, the เปรียบเทียบกับผู้อาวุโส แต่กระนั้นปรากฏการณ์
“Doing Good with Our Heart” volunteer ที่เกิดขึ้นในสังคมกลับพบว่ามีอัตราที่เด็กและ
project could actually divert the atten- เยาวชนกระท�ำความผิดทีเ่ พิม่ สูงขึน้ เพราะสภาพ
tion of children and juveniles to avoid แวดล้อมบีบบังคับให้ต้องกระท�ำความผิด ซึ่ง
doing delinquencies, was consistent with เป็นผลพวงมาจากการที่โลกมีพลวัตรอยู่ตลอด
the right culture, and has been accepted เวลา กอปรกับการมีระบบโครงข่ายที่เชื่อมโยง
in the right way. It is a relationship with และสามารถลดระยะทางและเวลา (time and
friends who work together. It is a bond space) ให้สื่อสารกันได้ง่ายขึ้นอย่างไม่เคยเป็น
to integrate activities within the minds of มาก่ อ นย่ อ มเป็ น ปั จ จั ย ส� ำ คั ญ ที่ เ ป็ น ตั ว เร่ ง เร้ า
children and juveniles. Additionally, the วิ ถี ก ารด� ำ รงชี วิ ต ของเด็ ก และเยาวชนยุ ค สมั ย
activities of the “Doing Good with Our ใหม่เปลี่ยนแปลงไปอย่างสิ้นเชิง งานศึกษาของ
Heart” volunteer project were in accor- วาสุเทพ ทองเจิม (2540) ที่ได้ศึกษาถึงมูลเหตุ
dance with the King’s philosophy. จูงใจในการกระท�ำความผิดของเด็กและเยาวชน
ชาย โดยวาสุเทพฯ เลือกกรณีศึกษาในสถาน
ตารางที่ 1 จ�ำนวนยอดสะสมเด็กและเยาวชนทีอ่ ยูใ่ นสถานพินจิ ทัว่ ประเทศ ตัง้ แต่ปี พ.ศ. 2557–2560
ปี พ.ศ. 2557 พ.ศ. 2558 พ.ศ. 2559 พ.ศ. 2560
ยอดสะสม 33,436 30,537 27,245 23,124
ที่มา: ศูนย์เทคโนโลยีและสารสนเทศ กรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน, 2561
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 29
ด้วย เพราะเป็นทีท่ ราบกันดีวา่ ระบบยุตธิ รรมทาง และในปัญหาดังกล่าวมีปญ ั หาขาดความปลอดภัย
อาญาของไทยเป็นระบบราชการหนึ่งในหน่วย ในทรัพย์สนิ ตามมา (Sopha Chapilaman, 1993
งานที่ใช้ทรัพยากรมาก งานวิจัยของสถาบันวิจัย pp.119) อย่างไรก็ตามทางที่ดีที่สุด คือ ควรหา
เพื่อพัฒนาประเทศไทย (TDRI) ได้บ่งชี้ถึงการ วิ ธี ก ารป้ อ งกั น ที่ ต ้ น เหตุ ม ากกว่ า การแก้ ไ ข
ใช้งบประมาณรายจ่ายภาครัฐ ปรากฏว่าระบบ ปั ญ หาที่ ป ลายเหตุ งานวิ ช าการของอรอุ ม า
ดังกล่าวเริ่มตั้งแต่ ต�ำรวจ อัยการ ศาล และ วชิ ร ประดิ ษ ฐพร (2555) สะท้ อ นให้ เ ห็ น ถึ ง
ราชทัณฑ์นนั้ ใช้งบประมาณสูงถึง 81,585 ล้านบาท แนวทางที่ ส� ำ คั ญ ในการป้ อ งกั น ปั ญ หาจาก
ในปี พ.ศ. 2550 หรือคิดเป็นประมาณร้อยละ การกระท� ำ ความผิ ด ของเด็ ก และเยาวชน
5.2 ของงบประมาณรายจ่ายประจ�ำปีของประเทศ โดยน�ำเสนอผ่านงานวิจัยเรื่องสาเหตุการกระท�ำ
(Somkiat Tangkitvanich, et al., 2017) ความผิดของเด็กและเยาวชนกับมาตรการแก้ไข
ซึ่งหากพิจารณาแล้วจ�ำนวนงบประมาณที่มาก ในเชิ ง รุ ก ว่ า จากการกระท� ำ ความผิ ด ของเด็ ก
ขนาดนี้ ส มควรที่ จ ะถู ก น� ำ ไปพั ฒ นาทุ น ของ และเยาวชนไม่ ว ่ า จะเกิ ด มาจากสาเหตุ ใ ด
ประเทศชาติในด้านต่าง ๆ โดยเฉพาะทุนมนุษย์ ก็ตาม หากผู้ใหญ่มีการเพิกเฉยหรือปล่อยปละ
ก็จะเป็นแรงผลักดันให้ประเทศชาติมีการพัฒนา ละเลยย่ อ มจะส่ ง ผลเสี ย หายไปถึ ง ระดั บ
ต่ อ ไป กระนั้ น แล้ ว เด็ ก และเยาวชนเหล่ า นี้ ประเทศชาติเป็นแน่แท้ กระนั้นแล้วกระบวนการ
แทนที่จะได้ศึกษาเล่าเรียนหนังสือแต่กลับต้อง ป้ อ งกั น การกระท� ำ ความผิ ด อย่ า งเป็ น ระบบ
มาอยู่ในสถานพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน จึ ง ถื อ เป็ น มาตรการเชิ ง รุ ก ที่ ทุ ก ภาคส่ ว น
งานวิชาการของโสภา ชปีลมันน์ พยายามบ่งชี้ว่า ต้องช่วยกันในการด�ำเนินการ ทั้งนี้ อรอุมาฯ
เด็ ก และเยาวชนไทยรุ ่ น ใหม่ ที่ มี พ ฤติ ก รรม ได้ยกตัวอย่างกรณีเชิงประจักษ์ ได้แก่ การสร้าง
ที่ เ บี่ ย งเบนจนเกิ ด การกระท� ำ ความผิ ด ขึ้ น เครื อ ข่ า ยชุ ม ชนซึ่ ง ไม่ ว ่ า จะเป็ น ไปในรู ป แบบ
ก็เนื่องมาจากสังคมมีความเจริญทางด้านวัตถุ ของเครือข่ายครู ผูป้ กครอง หรือในสถานศึกษา ใน
เพิ่มมากขึ้นเท่าใด ประสิทธิภาพในการควบคุม การเผยแพร่ให้ความรู้เท่าทันต่อสถานการณ์โลก
การประพฤติ ต นของสมาชิ ก ในสั ง คมเกี่ ย วกั บ ที่มีพลวัตร นอกจากนี้ที่ส�ำคัญ คือ การสร้าง
มาตรฐานด้านศีลธรรม คุณธรรม บรรทัดฐาน เครื อ ข่ า ยชุ ม ชนนี้ ยั ง ช่ ว ยในการติ ด ตาม
ความประพฤติ และความเป็นอยู่ของสมาชิก ดู แ ลพฤติ ก รรมของเด็ ก และเยาวชนที่ ก ระท� ำ
ในสังคมก็ลดลงทุกที ก่อให้เกิดปัญหาสังคมขึ้น ความผิ ด และกลั บ สู ่ ชุ ม ชนอี ก ด้ ว ย เพื่ อ มิ ใ ห้
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 31
การลงพื้ น ที่ สั ง เกตการณ์ แ ละสั ม ภาษณ์ วั ฒ นธร ร ม แ ล ะ เ ท คโ นโ ล ยี ส า ร ส นเ ท ศ
กลุ่มตัวอย่างเด็กและเยาวชนที่เข้าร่วมโครงการ การเปลี่ ย นแปลงและความเจริ ญ เติ บ โต
จิ ต อาสาที่ เ คยมี พ ฤติ ก รรมเบี่ ย งเบนดั ง กล่ า ว อย่างรวดเร็วดังกล่าว ก่อให้เกิดปัญหาต่าง ๆ
และเยาวชนบริ เวณสะพานพระพุ ท ธยอดฟ้ า ตามมาหลายประการ เช่น ปัญหาสังคม ปัญหา
โดยอาศั ย จุ ด ยื น ของกระบวนทั ศ น์ ง านวิ จั ย แรงงาน ปัญหายาเสพติด และปัญหาอาชญากรรม
เชิงคุณภาพ เป็นต้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาอาชญากรรม
น� ำมาซึ่ งความสนใจและความพยายาม มี แ นวโน้ ม สู ง มากขึ้ น ดั ง นั้ น การท� ำ งานของ
ของผู้เขียนที่จะผลิตผลงานวิชาการชิ้นนี้ออกมา ต�ำรวจในยุคปัจจุบัน ซึ่งอยู่ในสภาวะขาดแคลน
โดยได้ อ าศั ย กรอบทฤษฎี ท างอาชญาวิ ท ยา ด้านก�ำลังพลและอุปกรณ์เครือ่ งมือเครือ่ งใช้ตา่ ง ๆ
(Criminology) เป็นกรอบแนวทางในการศึกษา จึ ง ต้ อ งพยายามปฏิ บั ติ ห น้ า ที่ อ ย่ า งมื อ อาชี พ
และพยายามอธิ บ ายปรากฏการณ์ ที่ เ กิ ด ขึ้ น โดยมุ่งเน้นก่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด
ในสังคมร่วมสมัย โดยเป็นการศึกษาและวิเคราะห์ การแก้ไขปัญหาอาชญากรรมที่จะท�ำให้
ถึงความเป็นไปได้ในการน�ำโครงการจิตอาสา บรรลุเป้าหมายหรือผลส�ำเร็จได้นน้ั ต�ำรวจจะต้อง
“เราท� ำ ความ ดี ด้ ว ยหั ว ใจ” มาใช้ เ พื่ อ เป็ น รู้จักการก�ำหนดยุทธศาสตร์หรือกลยุทธ์ในการ
แนวทางในการป้องกันพฤติกรรมเบี่ยงเบนและ แก้ไขปัญหาให้ “ถูกจุดและตรงประเด็น” โดย
การกระท� ำ ความผิ ด ของเด็ ก และเยาวชน เฉพาะอย่างยิ่งแนวทางการป้องกันอาชญากรรม
ชุมชนรอบวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร รวมทั้ง เชิงรุก โดยอาศัยทฤษฎีสามเหลี่ยมอาชญากรรม
ได้น�ำเสนอข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย ซึ่ ง มี ห ลั ก ปรั ช ญาที่ ว่ า “สร้ า งความหวาดกลั ว
2. กรอบแนวคิ ด ทางอาชญาวิ ท ยา ให้ กั บ คนร้ า ย และสร้ า งความอบอุ ่ น ใจให้ กั บ
คนดี ” เพื่ อ เป็ น แนวทางในการแก้ ไขปั ญ หา
ทีเ่ กีย่ วกับการป้องกันปัญหาการกระท�ำผิด
อาชญากรรมในแต่ ล ะพื้ น ที่ ทั้ ง นี้ ก ารท� ำ งาน
ของเด็กและเยาวชน
จะประสบผลส�ำเร็จได้นั้น จ�ำเป็นอย่างยิ่งที่จะ
2.1 ทฤษฎี ส ามเหลี่ ย มอาชญากรรม ต้ อ งมี ก ารจั ด การที่ ดี มี ก ารบู ร ณาการทั้ ง ด้ า น
(Crime Triangle Theory) ก�ำลังพล เครื่องมือเครื่องใช้ มีการประสานงาน
สถานการณ์ ข องโลกในยุ ค ปั จ จุ บั น กั บ เครื อ ข่ า ยต่ า ง ๆ ทุ ก ภาคส่ ว นในแต่ ล ะ
มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วในทุก ๆ ด้าน พื้นที่ จึงจะสามารถแก้ไขปัญหาอาชญากรรม
ไม่ ว ่ า จะเป็ น ด้ า นเศรษฐกิ จ สั ง คม การเมื อ ง
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 33
กลยุทธ์ การแก้ไขปัญหาอาชญากรรมในพื้นที่ 1) ผู้กระท�ำผิด/คนร้าย (Offender) หมายถึง
ทั้ ง ด้ า นการป้ อ งกั น และการปราบปราม ผูท้ มี่ คี วามต้องการ (Desire) จะก่อเหตุหรือลงมือ
อาชญากรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพ เป็นรูปธรรม กระท�ำความผิด 2) เหยื่อ (Victim)/เป้าหมาย
เหมาะกั บ สภาพความเปลี่ ย นแปลงของสั ง คม (Target) หมายถึง บุคคล สถานที่ หรือวัตถุ
ในยุ ค ปั จ จุ บั น เป็ น อย่ า งยิ่ ง (Pramote สิ่งของที่ผู้กระท�ำผิดหรือคนร้ายมุ่งหมายกระท�ำ
Chanbunkaew, Police Lieutenant ต่อ หรือเป็นเป้าหมายที่ต้องการ และ 3) โอกาส
Colonel, 2017) (Opportunity) หมายถึง ช่วงเวลา (Time) และ
ทฤษฎีสามเหลี่ยมอาชญากรรม (Crime สถานที่ (Place) ที่เหมาะสมที่ผู้กระท�ำผิดหรือ
Triangle Theory) เป็ น แนวคิ ด ที่ อ ธิ บ ายถึ ง คนร้ า ยมี ค วามสามารถจะลงมื อ กระท� ำ ความ
สาเหตุหรือองค์ประกอบของการเกิดอาชญากรรม ผิ ด หรื อ ก่ อ อาชญากรรมปรากฏตามแผนภาพ
ประกอบด้วยด้านต่าง ๆ ของสามเหลีย่ ม 3 ด้าน คือ สามเหลี่ยมอาชญากรรม ดังนี้
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 35
ตัวของเจ้าหน้าที่ต�ำรวจสายตรวจ (Show off เพื่ อ ร่ ว มมื อ กั น แก้ ไขปั ญ หาอาชญากรรมตาม
Force) การตั้งจุดตรวจค้น เป็นต้น โครงการต�ำ รวจผู ้ รั บใช้ ชุ ม ชน (Community
3.2 สถานที่ ส� ำ หรั บ เรื่ อ งการตั ด ช่ อ ง Policing) โดยมุ่งเน้นการสร้างชุมชนเข้มแข็ง
โอกาสในเรื่ อ งสถานที่ นั้ น สามารถกระท� ำ ได้ เพื่อให้ชุมชนสามารถดูแลตัวเองได้อย่างยั่งยืน
หลายวิ ธี แ ละมี ท ฤษฎี ที่ เ กี่ ย วข้ อ งมากมาย ตลอดไป
เช่ น ทฤษฎี ก ารควบคุ ม อาชญากรรมจาก 2.2 ทฤษฎีพันธะทางสังคม (Hirschi ’s
สภาพแวดล้อม (Crime Control Through Social Bonding Theory)
Environmental Design) เป็ น วิ ธี ก ารปรั บ ทฤษฎีที่มีความเกี่ยวข้องกับการศึกษานี้
สภาพแวดล้อมและใช้ประโยชน์สภาพแวดล้อม อย่างหนึง่ คือ ทฤษฎีพนั ธะทางสังคมของ ทราวิช
ในการลดโอกาสการก่ อ อาชญากรรม เช่ น เฮอร์ชิ (Hirschi ’s Social Bonding Theory)
การสร้ า งรั้ ว หรื อ สิ่ ง กี ด ขวางมิ ใ ห้ ผู ้ ก ระท� ำ ผิ ด ต�ำราของพรชัย ขันตี (2558, pp.254) ได้สรุปไว้วา่
เข้ า ถึ ง บริ เ วณสิ่ ง ของ หรื อ บุ ค คล โดยเพิ่ ม เด็ ก และเยาวชนที่ มี พั น ธะทางสั ง คมหรื อ
ความเสี่ยงที่คนร้ายจะถูกตรวจพบหรือถูกจับกุม มีความผูกพันทางสังคมน้อย จะมีแนวโน้มที่จะ
มากยิ่งขึ้น หรือการจัดระเบียบพื้นที่ที่มีแนวโน้ม มีพฤติกรรมเบี่ยงเบนน�ำไม่สู่การกระท�ำความผิด
จะเกิดอาชญากรรม (พื้นที่เสี่ยง) ตามหลักทฤษฎี ผู้กระท�ำความผิดเพราะไม่มีความผูกพัน ขาดข้อ
หน้าต่างแตก (Broken Windows Theory) ผูกมัด ไม่มีการเข้าร่วมกิจกรรม และมีความเชื่อ
โดยจะต้ อ งรี บ เข้ า ไปด� ำ เนิ น การแก้ ไขปั ญ หา ที่ไม่ถูกต้อง โดยเฮอร์ชี่ได้น�ำเสนอทฤษฎีควบคุม
ก่ อ นที่ จ ะเกิ ด อาชญากรรมในพื้ น ที่ ดั ง กล่ า ว ทางสังคมโดยมีใจความส�ำคัญว่าบุคคลที่มีความ
การจั ด การพื้ น ที่ ใ ห้ ป ลอดภั ย ตาม โครงการ ผูกพันกับองค์การหรือกลุม่ ในสังคม เช่น โรงเรียน
พื้นที่ปลอดภัย (Safety Zone) หรือโครงการ เพื่อนฝูง มักมีแนวโน้มที่จะไม่กระท�ำความผิด
เพื่ อ นบ้ า นเตื อ นภั ย (Neighborhood หลักส�ำคัญของทฤษฎีนี้ คือ ความผูกพันกับสังคม
Watch) รวมตลอดถึ ง การเพิ่ ม ประสิ ท ธิ ภ าพ หรือพันธะทางสังคม (Social Bond) แบ่งออก
เครื่ อ งมื อ เครื่ อ งใช้ ท างด้ า นเทคโนโลยี ใ หม่ ๆ เป็น 4 ประเภท ภายใต้สมมติฐานทีว่ า่ พฤติกรรม
เช่น กล้องโทรทัศน์วงจรปิด (CCTV) การใช้ เด็กและเยาวชนที่เบี่ยงเบนไปสู่การกระท�ำความ
สั ญ ญาณเตื อ นภั ย ทั้ ง นี้ ต� ำ รวจจะต้ อ งเข้ า ไป ผิ ด เป็ น ผลมาจากพั น ธะต่ อ สถาบั น ทางสั ง คม
จัดการให้มีการประสานความร่วมมือระหว่าง ที่อ่อนแอหรือถูกท�ำลายลง องค์ประกอบของ
หน่ ว ยงานภาครั ฐ ภาคเอกชน และชุ ม ชน พันธะทางสังคมนั้น มีองค์ประกอบ ได้แก่
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 37
ได้เริม่ มีการพัฒนาการศึกษาเกีย่ วกับสังคมศาสตร์ 2.4 แนวคิ ด โครงการจิ ต อาสา และ
มากขึน้ เนือ่ งจากสังคมโลกได้เกิดการเปลีย่ นแปลง อาสาสมั ค รสั ง คมในการป้ อ งกั น ปั ญ หา
อย่างรวดเร็ว นับแต่มีการเพิ่มขึ้นของประชากร อาชญากรรม
การเปลี่ยนแปลงระบบการผลิตและโครงสร้าง ค�ำว่า “จิตอาสา” (Volunteer Spirit) หรือ
พื้ น ฐานทางสั ง คมจากสั ง คมเกษตรเป็ น สั ง คม “อาสาสมัคร” (Volunteer) เป็นค�ำที่ปรากฏขึ้น
อุ ต สาหกรรม ตามระบบเศรษฐกิ จ แบบเมื อ ง ในสังคมไทยอีกครั้ง เมื่อสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ขยายตัว บรรดานักวิชาการเริม่ มีการพัฒนาศาสตร์ มหาวชิ ร าลงกรณ บดิ น ทรเทพยวรางกู ร
เกี่ยวกับสังคมขึ้น ทฤษฎีในยุคนี้จึงมีสมมติฐาน ทรงพระกรุ ณ าโปรดเกล้ า โปรดกระหม่ อ ม
ที่มองว่าอาชญากรรมเกิดขึ้นจากสภาพแวดล้อม ให้จัดตั้งโครงการจิตอาสาขึ้นมาเพื่อบ�ำบัดทุกข์
ของสังคมหรือบริบทภายใน (J.Robert Lilly and บ� ำ รุ ง สุ ข ของอาณาประชาราษฎร และเพื่ อ
others, 2015) ต้องการปลุกจิตส�ำนึกสาธารณะของประชาชน
นักสังคมศาสตร์ที่มีอิทธิพลต่อการพัฒนา ออกมา ทั้ ง นี้ อ งค์ ก ารโลกบาลอย่ า งองค์ ก าร
ทฤษฎีอาชญาวิทยาแนวสังคมศาสตร์ ได้แก่ สหประชาชาติ (United Nations – UN) ได้ให้
- L.A.L. Quetelet เป็นผู้ศึกษาอิทธิพล ความส� ำ คั ญ กั บ ประเด็ น นี้ ม าโดยตลอด ในปี
ของปั จ จั ย ทางสภาพแวดล้ อ มต่ อ พฤติ ก รรม พ.ศ. 2544 ได้ร่วมกับประเทศต่าง ๆ จัดให้เป็น
อาชญากรรม ปีอาสาสมัครสากล (International Year of
- Emile Durkheim เป็ น ผู ้ ริ เริ่ ม ให้ Volunteer) หรือที่รู้จักกันในชื่อย่อว่า IYV 2001
ความสนใจกั บ การเปลี่ ย นแปลงของสั ง คม จึ ง ก่ อ ให้ เ กิ ด การตื่ น ตั ว ไปทั่ ว โลกรวมถึ ง
กับพฤติกรรมอาชญากรรม ประเทศไทยด้วยเช่นกัน ส่งผลให้แผนพัฒนา
- The Chicago School of เศรษฐกิ จ และสั ง คมแห่ ง ชาติ ฉบั บ ที่ 9
Criminology ได้ ริ เริ่ ม ศึ ก ษาเกี่ ย วกั บ สภาพ (พ.ศ. 2545 - 2549) ได้กล่าวถึงการมีจิตส�ำนึก
แวดล้ อ มต่ อ พฤติ ก รรมอาชญากรรม ท� ำ ให้ สาธารณะไว้ อ ย่ า งชั ด เจนว่ า เป็ น คุ ณ ลั ก ษณะ
เกิดความเชื่อที่ว่า กระบวนการทางสังคม เช่น ของคนไทยที่พึงประสงค์ซึ่งจะช่วยในการพัฒนา
การศึกษา ชีวิตครอบครัว เพื่อน และสถานภาพ เศรษฐกิ จ สั ง คม และการเมื อ ง (Nantarat
เป็ น สาเหตุ ส� ำ คั ญ ท� ำ ให้ เ กิ ด อาชญากรรม Pariwattitham, 2010, PP.23) นัน่ เอง กระนัน้ งาน
(Pornchai Khantee. et al., 2015, pp.45) ศึกษาวิจัยของ นันทรัตน์ ปริวัติธรรม ที่ได้ศึกษา
เรื่องปัจจัยที่ส่งผลต่อพฤติกรรมจิตอาสาของเด็ก
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 39
เป็นการสานต่อพระราชด�ำริโครงการจิตอาสา โดยเฉพาะอย่างยิง่ เมือ่ โครงการจิตอาสานี้
“เราท�ำความ ดี ด้วยหัวใจ” ซึ่งเป็นโครงการ ได้ถูกจัดตั้งขึ้นบริเวณชุมชนรอบวัดประยุรวงศา
ท� ำ ความดี ร ่ ว มกั บ สมเด็ จ พระเจ้ า อยู ่ หั ว วาสวรวิ ห ารน� ำ มาซึ่ ง ความสนใจของผู ้ ศึ ก ษา
มหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร ถวายเป็น ที่ศึกษาทางด้านอาชญาวิทยา จึงได้อาศัยกรอบ
พระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทฤษฎีทางอาชญาวิทยา (Criminology) มาเป็น
รั ช กาลที่ 9 ที่ ไ ด้ ป ฏิ บั ติ พ ระราชกรณี ย กิ จ กรอบแนวทางในการศึกษา และพยายามอธิบาย
มาโดยตลอด เป็นที่ประจักษ์แก่สายตาของท่าน ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นถึงโครงการดังกล่าวได้ถูก
ทั้ ง หลายอยู ่ แ ล้ ว นั้ น สมเด็ จ พระเจ้ า อยู ่ หั ว น�ำมาสร้างไว้เพื่อให้เป็นพันธะที่ส�ำคัญประการ
มหาวชิ ร าลงกรณ บดิ น ทรเทพยวรางกู ร หนึ่งส�ำหรับเด็กและเยาวชนที่ก�ำลังจะมี หรือ
จึ ง ได้ พ ระราชทานพระราชานุ ญ าตให้ จั ด ตั้ ง มีพฤติกรรมที่เบี่ยงเบนออกจากกรอบของสังคม
“ จิ ต อ า ส า เ ฉ พ า ะ กิ จ ง า น พ ร ะ ร า ช พิ ธี แห่งความดีงามออกไปแล้ว ให้กลับมาสูภ่ าวะปกติ
ถวายพระเพลิงพระบรมศพ” ขึ้นเพื่อเป็นการ และเป็นโครงการป้องกันการกระท�ำความผิดของ
รวมพลั ง ความรั ก อั น มี ค ่ า รวมพลั ง น�้ ำ ใจของ เด็กและเยาวชนที่จะเกิดขึ้นจริง รายละเอียด
ปวงชนชาวไทยทุกหมู่เหล่าที่จะน้อมถวายแด่ ปรากฏดังนี้
พระบาทสมเด็ จ พระเจ้ า อยู ่ หั ว รั ช กาลที่ 9 1) ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นจริงในสังคม
ก่อนเสด็จสู่สวรรคาลัยและในปัจจุบันนี้ถึงแม้ ผ่านสื่อสาธารณะต่าง ๆ ย่อมเป็นที่ประจักษ์
งานพระราชพิ ธี ถ วายพระเพลิ ง พระบรมศพ ชั ด ว่ า เมื่ อ อาณาบริ เวณแวดล้ อ มเอื้ อ อ� ำ นวย
จะเสร็ จ สิ้ น ไปแล้ ว ก็ ต าม ทว่ า โครงการ ต่ อ การก่ อ อาชญากรรม อาชญากรก็ จ ะ
จิตอาสา “เราท�ำความ ดี ด้วยหัวใจ” ก็ยังคง ปรากฏตัวขึ้นซึ่งเป็นไปตามทฤษฎีสามเหลี่ยม
ด� ำ เนิ น การต่ อ และประเภทงานรั ก ษาความ อาชญากรรมที่ ไ ด้ ก ล่ า วไปแล้ ว กระนั้ น
ปลอดภั ย ซึ่ ง มี ห น้ า ที่ ช ่ ว ยสอดส่ อ ง สั ง เกต บริ เวณโดยรอบวั ด ประยุ ร วงศาวาสวรวิ ห าร
ระมั ด ระวั ง ความปลอดภั ย บุ ค คลและสถานที่ ไปจนถึ ง บริ เ วณสะพานพระพุ ท ธยอดฟ้ า
และแจ้ ง ข้ อ มู ล ให้ เ จ้ า พนั ก งานทราบกรณี จุ ฬ าโลกนั้ น ก็ เ ช่ น กั น ได้ ถู ก ใช้ เ ป็ น พื้ น ที่
พบเห็ น สิ่ ง ผิ ด ปกติ นั้ น ยั ง สอดคล้ อ งกั บ สาธารณะในการสร้ า งอั ต ลั ก ษณ์ วั ฒ นธรรม
การป้องกันการกระท�ำผิดได้ในฐานะสนับสนุน รองของกลุ ่ ม วั ย รุ ่ น ต่ า งพากั น รวมกลุ ่ ม
งานของเจ้าหน้าที่อีกด้วย โดยมี เ จตนาที่ จ ะหลบหนี ตั ว เองออกจาก
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 41
บุ ต รหลานออกมากระท� ำ ผิ ด ซ�้ ำ ซากจะถู ก รองผู้ก�ำกับการสืบสวนสอบสวนต�ำรวจนครบาล
ด�ำเนินการตามกฎหมายด้วย ในครัง้ นัน้ เจ้าหน้าที่ บุปผาราม กล่าวว่า ในกรณีเด็กและเยาวชน
ต�ำรวจวางแผนปฏิบัติงานโดยใช้ก�ำลังเจ้าหน้าที่ ที่อายุไม่ถึง 18 ปี ได้ท�ำการถ่ายภาพท�ำประวัติ
ต�ำรวจฝ่ายสืบสวนนอกเครือ่ งแบบ จ�ำนวน 30 นาย เอาไว้และเรียกผู้ปกครองมารับตัวเพื่อท�ำความ
แฝงกายเข้าไปเดินหาข่าวภายในตลาดจ�ำหน่าย เข้ า ใจว่ า ไม่ ค วรปล่ อ ยให้ บุ ต รหลานออกนอก
สิ น ค้ า และเสื้ อ ผ้ า บริ เ วณใต้ ส ะพานพุ ท ธ เคหสถานยามค�่ ำคื น ซึ่ ง ประเด็ นนี้ มีก ฎหมาย
เพื่ อ รอเวลากลุ ่ ม เด็ ก และเยาวชน ตลอดจน คุม้ ครองอยูแ่ ล้วและหากพบว่าครอบครัวใดปล่อย
บุ ค คลทั่ ว ไปขึ้ น ไปใช้ พื้ น ที่ บ นทางเท้ า บาทวิ ถี ให้บุตรหลานออกมากระท�ำผิดซ�้ำก็จะพิจารณา
ข้างสะพานเป็นแหล่งมัว่ สุม จนกระทัง่ ชุดสืบสวน ด� ำ เนิ น การกั บ ผู ้ ป กครองฐานยุ ย งส่ ง เสริ ม ให้
พบว่ า มี ค นมารวมตั ว กั น บนสะพานจนเต็ ม บุ ต รหลานกระท� ำ ผิ ด ต่ อ ไป ขณะที่ ผู ้ ป กครอง
ทั้ง 2 ฝั่ง จึงส่งสัญญาณให้เจ้าหน้าที่สายตรวจ ของเด็กและเยาวชน ทัง้ 30 คน เดินทางมารับตัว
และฝ่ า ยจราจรช่ ว ยกั น ปิ ด ทางขึ้ น ลงทั้ ง บุตรหลานกลับบ้าน เจ้าหน้าที่ต�ำรวจได้เรียก
ฝัง่ ธนบุรแี ละฝัง่ พระนคร จากนัน้ เจ้าหน้าทีต่ ำ� รวจ อบรมร่วมกันเป็นเวลานานประมาณ 2 ชั่วโมง
น�ำโดยทีมพนักงานสอบสวนหญิงกองบังคับการ โดยก่ อ นเดิ น ทางกลั บ ยั ง ให้ บุ ต รหลานกราบ
ต�ำรวจนครบาล 8 ได้เข้าไถ่ถามประวัตเิ พือ่ คัดแยก ขอโทษผู ้ ป กครองฐานสร้ า งความเดื อ ดร้ อ น
กลุ่มเด็กและเยาวชน ออกจากกลุ่มผู้ใหญ่พบว่า ให้ต้องตื่นมารับตัวยามค�่ำคืน ส่งผลให้บางราย
มีผใู้ หญ่ไม่พกพาบัตรประจ�ำตัวประชาชน จ�ำนวน ถึงกับน�ำ้ ตาไหลออกมา นับเป็นข่าวทีน่ า่ สะเทือนใจ
18 คน และบุ ค คลต่ า งด้ า วสั ญ ชาติ แ คนาดา เพราะสะท้ อ นให้ เ ห็ น ถึ ง ปั ญ หาการกระท� ำ ผิ ด
ไม่พกพาพาสปอร์ต 1 คน และพบว่ามีเด็กและ ของเด็กและเยาวชนทีม่ จี ำ� นวนมากอย่างทีไ่ ม่ควร
เยาวชนผูม้ อี ายุตำ�่ กว่า 18 ปี จ�ำนวน 30 คน แบ่งเป็น จะเกิดขึ้น
ชาย 12 คน หญิง 18 คน พร้อมสุ่มตรวจปัสสาวะ อย่างไรก็ดเี มือ่ ผูศ้ กึ ษาได้พจิ ารณาจากกรณี
ชายต้องสงสัย อีกจ�ำนวน 20 คน ผลปรากฏ ตัวอย่างแล้วพบว่าในพระราชบัญญัตศิ าลเยาวชน
เป็นสีม่วง จ�ำนวน 3 คน จึงควบคุมตัวกลุ่มคน และครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและ
ที่ มี ป ั ญ หาส่ ง พนั ก งานสอบสวนสถานี ต� ำ รวจ ครอบครัว พ.ศ. 2553 หมวด 1 บททัว่ ไป มาตรา 4
นครบาลบุ ป ผารามด� ำ เนิ น การตามกฎหมาย ได้ให้ความหมายของค�ำว่า “เด็ก” หมายความวา
ด้ า นพั น ต� ำ รวจโทปราโมทย์ จั น ทร์ บุ ญ แก้ ว บุคคลอายุยงั ไมเกินสิบห้าปบริบรู ณ และ “เยาวชน”
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 43
โดยไม่ มี เวลาดู แ ลอบรมบุ ต ร ท� ำ ให้ เ ด็ ก และ ทฤษฎี วั ฒ นธรรมรองของ อั ล เบิ ร ต์ โคเฮน
เยาวชนใช้เวลาไปกับการรวมกลุ่มเพื่อน ซึ่งใน (A. Cohen) ได้ น� ำ สมมติ ฐ านของทฤษฎี
ชุมชนวัดประยุรวงศาวาสวรวิหารนั้นมักจะมา ความกดดันทางสังคมที่เน้นกรณีมีความกดดัน
รวมตัวกันบริเวณเชิงสะพานพระพุทธยอดฟ้า เกิดขึน้ กับชนชัน้ บางกลุม่ ของสังคมท�ำให้พวกเขา
จากนั้ น ก็ มี ก ารจั ด ตั้ ง เป็ น กลุ ่ ม เป็ น แก๊ ง มี รุ ่ น พี่ ต้ อ งตอบโต้ โ ดยการกระท� ำ ความผิ ด อี ก ทั้ ง
รุ ่ น น้ อ ง และถ่ า ยทอดวั ฒ นธรรมการบั ง คั บ โคเฮน ได้ เ สนอถึ ง เรื่ อ งเยาวชนผู ้ ก ระท� ำ ผิ ด :
ให้ รุ ่ น น้ อ งไปกระท� ำ ความผิ ด เช่ น ตบทรั พ ย์ วัฒนธรรมของแก๊งวัยรุ่น ในปี ค.ศ .1955 (พ.ศ.
ลักเล็กขโมยน้อย หรือท�ำร้ายร่างกายผู้อื่น เพื่อ 2498) ซึ่งกล่าวว่าเด็กและเยาวชนวัยรุ่นมักจะ
ต้องการหัวเข็มขัดมาแสดงต่อกลุ่มเพื่อแลกกับ กระท�ำผิดกฎหมายในลักษณะเป็นกลุ่ม โดยไม่
การยอมรับภายในกลุ่ม หรือน�ำผลพลอยได้ เช่น กระท�ำผิดคนเดียว และมีพฤติกรรมต่อต้านสังคม
ทรั พ ย์ สิ น มาแบ่ ง บั น ประโยชน์ กั น ภายในกลุ ่ ม เด็กและเยาวชนเหล่านี้มาจากครอบครัวชนชั้น
(Pramote Chanbunkaew, Police Lieutenant ท�ำงานเพราะถูกอบรมเลี้ยงดูมีความเป็นอยู่ตาม
Colonel, 2017) สอดคล้องทฤษฎีอาชญาวิทยา สัญชาติญาณและมีพฤติกรรมก้าวร้าว ไม่ค�ำนึง
(Pornchai Khantee. et al., 2015) กล่าวคือ ถึ ง เหตุ ผ ล ความรั ก หรื อ ความรู ้ สึ ก ของผู ้ อื่ น
ทฤษฎีความกดดันทางสังคมของ โรเบิรท์ เมอร์ตนั นอกจากนี้ ทฤษฎีวัฒนธรรมรองของ โคล์วาร์ด
พั ฒ น า ม า จ า ก ห ลั ก คิ ด สั ง ค ม ไร ้ ร ะ เ บี ย บ และโฮลิน (Cloward & Ohlin) ก็โดยได้นำ� เสนอ
ไร้บรรทัดฐานของ เดอร์คาร์ม พัฒนามาเป็น ทฤษฎี วั ฒ นธรรมรองของแก๊ ง วั ย รุ ่ น ซึ่ ง พั ฒ นา
ทฤษฎี ที่ ว ่ า ด้ ว ยสภาพสั ง คมมี อิ ท ธิ พ ลในการ มาจากทฤษฎีความกดดันทางสังคมของ โรเบิร์ท
ปลูกฝังให้บุคคลมีค่านิยมหรือความอยากหรือ เมอร์ตัน โดยกล่าวว่า กลุ่มวัยรุ่นมีการปรับตัว
ใฝ่ฝนั บางประการแต่ขณะเดียวกันโครงสร้างสังคม ต่ อ ความกดดั นของสั ง คม ในการที่ โ ครงสร้ า ง
อาจจ�ำกัดความสามารถของบุคคลเฉพาะกลุ่ม ทางสั ง คมปิ ด กั้ น ไม่ ใ ห้ วั ย รุ ่ น เหล่ า นี้ บ รรลุ
ในการบรรลุความต้องการนั้น ท�ำให้คนบางกลุ่ม จุดมุ่งหมายของสังคม จึงแสดงออกถึงพฤติกรรม
ต้องใช้วิธีการไม่ถูกต้องเพื่อให้ได้สิ่งที่ต้องการ เบี่ ย งเบนและโอกาสในการกระท� ำ ความผิ ด
หรืออีกนัยหนึ่งโครงสร้างทางสังคมมีส่วนกระตุ้น ในการนี้ ได้อธิบายว่าสังคมที่มุ่งหวังจุดมุ่งหมาย
หรื อ ผลั ก ดั น ให้ บุ ค คลบางกลุ ่ ม มี พ ฤติ ก รรมที่ ความสมบู ร ณ์ แ บบที่ ม ากเกิ น ไปก่ อ ให้ เ กิ ด
ไม่ เ ป็ น ที่ ย อมรั บ ของคนในสั ง คม พั ฒ นาไปสู ่ ความกดดันท�ำให้บุคลในระดับล่างเกิดความคิด
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 45
หากเจ้ า หน้ า ที่ ไ ด้ รั บ แจ้ ง ทั้ ง จากผู ้ ป กครอง ต้องอาศัยความพิถพี ถิ นั ในการสัมภาษณ์ จนท�ำให้
ของเด็ ก เอง หรื อ การรั บ แจ้ ง จากสาธารณะ ผู้ให้ข้อมูลรู้สึกไว้ใจจนให้ข้อมูลได้ชัดเจนและ
โดยทั่ ว ไปก็ มั ก จะให้ เ ด็ ก ๆ เหล่ า นั้ น มาร่ ว ม พิสูจน์ได้ว่า โครงการจิตอาสาเราจะท�ำความดี
โครงการจิ ต อาสาทุ ก รายถื อ เป็ น การทดลอง ที่ จั ด ขึ้ น ที่ บ ริ เวณวั ด ประยุ ร วงศาวาสวรวิ ห าร
ในการสร้างพันธะทางจิตใจของเด็กและเยาวชน สามารถเป็นอีกหนึง่ พันธะทีใ่ ช้ปอ้ งกันการกระท�ำ
เหล่ า นั้ น เพื่ อ ให้ ท� ำ กิ จ กรรมเพื่ อ สั ง คมและ ความผิดของเด็กและเยาวชนได้ตามทฤษฎีของ
ไม่หวนคิดกลับมากระท�ำความผิดซ�้ำอีก อีกทั้ง ทราวิ ส เฮอร์ ชี่ กล่ า วคื อ เด็ ก และเยาวชน
ยั ง เป็ น การเปิ ด โอกาสให้ เ ด็ ก และเยาวชน กลุ่มตัวอย่างแสดงทัศนะว่า ระยะแรกที่เข้าร่วม
เหล่ า นั้ น ด้ ว ย ทั้ ง นี้ ป ราโมทย์ จั น ทร์ บุ ญ แก้ ว โครงการก็ยังไม่ได้เห็นคุณค่าของกิจกรรมเท่าที่
ไ ด ้ น� ำ เ ส น อ วิ ธี ใ ห ้ ผู ้ ศึ ก ษ า เข ้ า ถึ ง ชุ ม ช น ควรกลั บ มี ทั ศ นคติ ที่ ไ ม่ ดี ด ้ ว ยซ�้ ำ จนกระทั่ ง
ด้ ว ยการอ้ า งอิ ง ต่ อ เนื่ อ งแบบปากต่ อ ปาก เมื่ อ เกิ ด การประชาสั ม พั นธ์ โ ครงการที่ ถู ก ต้ อ ง
กล่าวคือสัมภาษณ์ผปู้ กครองของเด็กและเยาวชน จากสถานีตำ� รวจบุปผารามและวัดประยุรวงศาวาส
ที่เคยกระท�ำความผิด พบว่าเด็กและเยาวชน วรวิ ห าร จึ ง เกิ ด ความเชื่ อ ถื อ และทดลอง
เมื่อถูกจับได้ว่ามีการมั่วสุมบริเวณสะพานพุทธ เข้าร่วมกิจกรรม เด็กเหล่านีใ้ ช้เวลาในการเข้าร่วม
กระท� ำ ความผิ ด ด้ ว ยข้ อ หาเล็ ก ๆ น้ อ ย ๆ กิ จ กรรมอย่ า งสม�่ ำ เสมอ ซึ่ ง ตามทฤษฎี ข อง
เจ้าหน้าที่ต�ำรวจได้เชิญผู้ปกครองมาร่วมรับฟัง เฮอร์ชี่ มองว่าการเข้าร่วมกิจกรรมอย่างสม�ำ่ เสมอ
ข้อกล่าวหา และได้ขออนุญาตให้เด็กและเยาวชน จะท�ำให้เด็กและเยาวชนไม่มีเวลาที่จะไปคิดที่จะ
เข้าร่วมกิจกรรมจิตอาสา โดยให้มาร่วมกันพัฒนา กระท�ำความผิด และสุดท้ายก็จะกลายเป็นพันธะ
ทั้งพื้นที่ชุมชนและวัดวาอาราม เด็กและเยาวชน ที่คอยยึดเหนี่ยวจิตใจของเด็กเหล่านั้น
เหล่ า นั้ น กลั บ เริ่ ม มี ค วามคิ ด ทั ศ นะคติ ที่ ดี ขึ้ น 4) อี ก ประเด็ น หนึ่ ง ผู ้ ศึ ก ษามองว่ า
มองว่าผู้ใหญ่เริ่มให้โอกาสตนอีกครั้ง จึงหันเห การแสวงหาวิธีการป้องกันปัญหาในอีกมิติหนึ่ง
ความคิดไม่กลับไปกระท�ำความผิดอีก สิง่ ทีส่ ะท้อน ด้ ว ยการด� ำ เนิ น การยุ ท ธศาสตร์ ที่ เ รี ย กว่ า
ให้เห็นได้อย่างชัดเจนคือ การทีผ่ ศู้ กึ ษาได้มโี อกาส “บวร: บ้ า น วั ด โรงเรี ย น” สมดั ง สุ ภ าษิ ต นี้
สัมภาษณ์เยาวชนกลุ่มย่อยที่เข้าร่วมกิจกรรม ที่ มั ก จะพบเห็ น กั น ทั่ ว ไปตามวั ด ต่ า ง ๆ
จิตอาสาทีค่ ดั สรรมาจากเด็กทีเ่ คยกระท�ำความผิด เป็นการบ่งบอกให้รู้ว่าบ้านและวัดขาดกันไม่ได้
ที่อยู่ในบัญชีของสถานีต�ำรวจบุปผาราม ผู้ศึกษา ที่ ว ่ า “วั ด จะดี มี ห ลั ก ฐานเพราะบ้ า นช่ ว ย
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 47
ในการแก้ไขปัญหาการกระท�ำความผิดในเด็ก ในบริเวณนั้น ซึ่งจากการสัมภาษณ์ทั้งเจ้าหน้าที่
และเยาวชนนั้น พบสิ่งที่น่าสนใจอีกประการหนึ่ง ฝ่ า ยปกครองและฝ่ า ยป้ อ งกั น นั้ น สะท้ อ นได้
เป็นปัจจัยอันจะน�ำไปสู้การป้องกันและแก้ไข อย่างชัดเจนว่าอาณาบริเวณรวมไปถึงสิง่ แวดล้อม
ปัญหาดังกล่าวอย่างมีประสิทธิภาพ นัน่ คือ แนวคิด รอบวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ไปจนถึงโดยรอบ
อาสาสมัครหรือจิตอาสา โดยแนวคิดจิตอาสานั้น ถู ก ใช้ เ ป็ น สถานที่ เชิ ง สั ญ ลั ก ษณ์ ใ นการที่ เ ด็ ก
เริ่มเกิดขึ้นอย่างจริงจังในประเทศไทยภายหลัง และเยาวชนมารวมกลุ ่ ม กั น เพื่ อ กระท� ำ การ
การเกิดธรณีพบิ ตั สิ นึ ามิ เมือ่ วันที่ 26 ธันวาคม 2547 บางสิ่ ง บางอย่ า งตามวั ฒ นธรรมของเด็ ก และ
ในครั้งนั้นอาสาสมัครจ�ำนวนมากหลั่งไหลจาก เยาวชนเหล่านั้น แต่เมื่อเกิดการจัดตั้งโครงการ
ทัว่ ประเทศและทัว่ โลก เกิดการร่วมมือกันระหว่าง จิ ต อาสานี้ ใ นชุ ม ชนและโรงเรี ย นโดยรอบขึ้ น
องค์ ก รภาครั ฐ ภาคเอกชน และภาคประชา แล้วนั้น จากการสัมภาษณ์พระพิศิษฎ์วิหารการ
สั ง คมต่ า ง ๆ เพื่ อ มาระดมความช่ ว ยเหลื อ ผู ้ ช ่ ว ยเจ้ า อาวาสวั ด ประยู ร วงศาวาส (2560)
ผู้ประสบภัย ด�ำเนินการกู้ศพ ท�ำความสะอาด ในฐานะผู ้ ดู แ ลอุ ท ยานเขามอและบ่ อ เต่ า
ในบริเวณชายทะเล 4 จังหวัดภาคใต้ ถือเป็น ของวัดประยูรวงศาวาสวรวิหาร ซึ่งเป็นสถานที่
จุดเริ่มต้นของกระแสการเป็นอาสาสมัคร และ จัดกิจกรรมตามโครงการจิตอาสา “เราท�ำความ ดี
ท� ำ ให้ ค นไทยได้ หั น กลั บ มาให้ ค วามส� ำ คั ญ ด้วยหัวใจ” โครงการนี้เป็นการการชักจูงให้เด็ก
กับความสามัคคี การมีส่วนร่วม และคุณธรรม และเยาวชนหั น มาเข้ า ร่ ว มท� ำ กิ จ กรรม
ว่าด้วยการให้อีกครั้งหนึ่ง รวมถึงการสร้างสรรค์ กับเพือ่ น ๆ โดยมีวดั เป็นศูนย์กลาง ท�ำให้เด็กและ
ประโยชน์ สุ ข ในสั ง คมโดยหน่ ว ยงานต่ า ง ๆ เยาวชนเหล่านัน้ ได้ทำ� กิจกรรมสาธารณประโยชน์
เช่น ภาครัฐ ภาคเอกชน ก็ได้ให้ความส�ำคัญ ร่ ว มกั น อย่ า งสนุ ก สนานกั บ เพื่ อ น ๆ และ
กับจิตอาสา (Nantarat Pariwattitham, 2010, ในทางอ้อมได้เข้าวัด ถือเป็นการสร้างคุณลักษณะ
pp.20) อี ก ทั้ ง ชุ ม ชนรอบวั ด ประยุ ร วงศาวาส อั น พึ ง ประสงค์ ป ลู ก ฝั ง จิ ต ส� ำ นึ ก ในทางดี ง าม
วรวิ ห ารได้ เข้ า ร่ ว มโครงการและจั ด กิ จ กรรม ดังเช่นกิจกรรมจิตอาสาซึง่ จัดขึน้ ณ วัดประยุรวงศา
จิตอาสา “เราท�ำความ ดี ด้วยหัวใจ” ซึ่งมีส่วน วาสวรวิหาร ในอุทยานเขามอที่ร่มรื้นนี้ เป็นต้น
ในการป้องกันการกระท�ำผิดของเด็กและเยาวชน และทีส่ ำ� คัญ เมือ่ วันที่ 27 ตุลาคม 2560 ทีผ่ า่ นมา
ได้รวมถึงสามารถท�ำให้เกิดความสงบสุขขึ้นทั้ง พระเจ้าหลานเธอพระองค์เจ้าทีปังกร รัศมีโชติ
แก่ ตั ว เด็ ก และเยาวชนเองและสั ง คมโดยรวม ได้เสด็จไปทรงร่วมท�ำกิจกรรมจิตอาสากับหน่วย
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 49
จะส่ ง ผลถึ ง การป้ อ งกั น ปั ญ หาอาชญากรรม ในการเข้ า รวมกิ จ กรรมให้ แ น่ ขึ้ น ภายในจิ ต ใจ
และการสร้างความสัมพันธ์ทดี่ ี ระหว่างประชาชน ของเด็กและเยาวชน นอกจากนี้แล้วกิจกรรม
กั บ เจ้ า หน้ า ที่ ต� ำ รวจในการสร้ า งความเชื่ อ มั่ น ตามโครงการจิตอาสาเราท�ำความดีด้วยหัวใจนั้น
ของประชาชนต่อการปฏิบตั หิ น้าที่ หรือการจัดตัง้ ส อดคล ้ องกั บแ นวคิ ด ศา ส ต ร ์ พ ร ะ ร า ช า
โฮมการ์ด แนวคิดการป้องกันชุมชนที่ใช้แนวคิด (Phra brahma bandit, 2017) ในเรื่ อ ง
ให้ ป ระชาชนช่ ว ยสอดส่ อ งดู แ ล (People การบ� ำ เพ็ ญ ประโยชน์ ใ ห้ แ ก่ ส ่ ว นรวมโดย
as a Sensor) ซึ่งแนวความคิดนี้เ กิดมาจาก ประชาชนสามารถปฏิบัติตามรอยพระยุคลบาท
ผู้ปฏิบัติงานระดับสถานีต�ำรวจ หรือเจ้าหน้าที่ ได้ โ ดยแต่ ล ะคนเห็ น คุ ณ ค่ า ของการชี วิ ต อยู ่
ต�ำรวจผู้บริการประชาชนมีปริมาณไม่เพียงพอ เพื่อคิดท�ำประโยชน์แก่คนอื่น เพราะในสังคมใด
ต่ อ ปริ ม าณประชากรอาสาป้ อ งกั น ชุ ม ชน หากต่ า งคนต่ า งให้ ใ นสั ง คมนั้ น ทุ ก คนจะได้
เป็ น ก� ำ ลั ง ส� ำ คั ญ ที่ ช ่ ว ยแจ้ ง เบาะแสข่ า วสาร ใครก็ ต ามที่ คิ ด จะให้ แ ก่ ค นอื่ น ก็ ย ่ อ มมี ธ รรม
เหตุอาชญากรรม เป็นหูเป็นตาเพือ่ ความปลอดภัย ในข้อที่เรียกว่า ทาน เขาไม่คิดเบียดเบียนคนอื่น
ในชุมชนท�ำให้การป้องกันอาชญากรรมท�ำได้ดขี นึ้ ก็มีธรรมในข้อศีล
และเป็นประโยชน์ในการบริหารข้อมูลข่าวสาร นอกจากนี้จะเห็นได้ว่า โครงการจิตอาสา
รวมทัง้ ยังมี “แอพพลิเคชัน่ โฮมการ์ด” ทีจ่ ะกลาย “เราท� ำ ความ ดี ด้ ว ยหั ว ใจ” ได้ บู ร ณาการ
เป็นเครื่องมือส�ำคัญในการบริหารจัดการควบคุม ทุ ก ภาคส่ ว นทั้ ง ภาครั ฐ และภาคประชาสั ง คม
อาชญากรรม สิ่งผิดกฎหมายในชุมชน เป็นต้น อย่างแท้จริง กล่าวคือการส่งเสริมการมีส่วนร่วม
ที่เรียกแนวคิดร่วมสมัยนี้ว่า “บ้าน วัด ราชการ”
4. บทสรุปและข้อเสนอแนะ น�ำไปสู่การผสานความร่วมมือในด้านการป้องกัน
ในทางของการป้องกันการกระท�ำความ การกระท�ำผิดของเด็กและเยาวชนซึ่งเห็นผลได้
ผิ ด ของเด็ ก และเยาวชน นั้ น พบว่ า โครงการ อย่ า งมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพตามทฤษฎี ที่ เ กี่ ย วข้ อ ง
จิตอาสา “เราท�ำความ ดี ด้วยหัวใจ” สามารถ เพราะเป็ น การโน้ ม น้ า วและหั น เหให้ เ ด็ ก
หั น เหความสนใจของเด็ ก และเยาวชนมิ ใ ห้ ไ ป และเยาวชนออกจากการมีพฤติกรรมเบี่ยงเบน
มั่วสุมท�ำสิ่งผิดได้จริง การสอดคล้องกับการสร้าง ที่ น� ำ ไปสู ่ ก ารกระท� ำ ความผิ ด ได้ อี ก ทั้ ง ยั ง
วัฒนธรรมที่ถูกต้องและได้รับการยอมรับในทาง ส่ ง เสริ ม อั ต ลั ก ษณ์ ค ่ า นิ ย มอั น พึ ง ประสงค์ ต ่ อ
ที่ถูกที่ควร ทั้งเป็นการคบหาสมาคมกับเพื่อน สังคมโดยรวม จึงกล่าวได้ว่าโครงการจิตอาสา
ผู้ที่ร่วมกันท�ำความดี นับเป็นการสร้างพันธะ “เราท� ำ ความ ดี ด้ ว ยหั ว ใจ” เป็ น เครื่ อ งมื อ
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 51
บรรณานุกรม
J.Robert Lilly and others. (2015). Criminological Theory. 6th Edition. Los Angeles: Sage.
Matalak Oungrungrote. (2008). kotmāi bư̄angton kī eokap kānkratham khwāmphit thāng
ʻāyā khō̜ng dek læ yaowachon . [Basic Law on Criminal Offenses of Children and
Youth]. Bangkok: Faculty of Law Thammasat University.
Narumol Klatookwan. (2011). kān hang out khō̜ng wairun saphān phut ... : ʻattalak khō̜ng
wairun nai phư̄nthī sāthārana.[Hang out of the Buddhist Bridge Youth: Identity
of Teenagers in Public Areas]. Journal of Sociology and Anthropology, 30 (1),
p.159 – 188., 2011
Oxford Research Encyclopedias. (2017, November 29). Criminology and criminal justice.
Retrieved from http://criminology.oxfordre.com/view/10.1093/acrefore/
9780190264079.001.0001/ acrefore-9780190264079-e-4
Phra brahma bandit (2017). Sātphrarāchā. [King of Science]. Bangkok: Printed Media Co.,
Ltd.
Somkiat Tangkitvanich, et al. สมเกียรติ ตั้งกิจวาณิช และคณะ. (2017, November 28). niti
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 53
sētthasāt khō̜ng rabop yuttitham thāng ʻāyā khō̜ng Thai. [Law and Economics of
Thai criminal justice system]. Retrieved from https://tdri.or.th/2012/09/economic-
analyisi-of-criminal-laws/
Thaibev ไทยเบฟ. (2015, November 28). wat prayun wongsā wā sawa rawi hān chū nǣokhit
kānbō̜rihān čhatkān bǣp mī sūan rūam khō̜ng chumchon tām nǣothāng bō̜wō̜n
: bān wat rōngrī an čhat ngān somphōt nưngrō̜ipǣtsipčhet pī yāng yingyai. [Wat
Prayoon Wongsawat Vorawiharn "holds the concept of community-based man-
agement. According to the guideline "Bovorn: House Temple School" held a grand
celebration 187 years]. Retrieved from http://www.thaibev.com/th08/detailnews.
aspx?ngID=1059&tngID=2
ThairathOnline ไทยรัฐออนไลน์. (2014, March 30). čhap sāmrō̜i čhō mūasum bon saphān
phut[300 youngsters were arrested at the Buddhayodfa's Bridge]. Retrieved from
https://www.thairath.co.th/content/413311
สำ�นักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน 55