‭Բովանդակություն‬

‭Ինչից‬‭է‬‭կազմված‬‭ժամանակակից‬‭համակարգիչը‬‭..........................‬‭2‬
‭ այր‬‭պլատա‬‭....................................................................................................‬‭2‬
Մ
‭Կենտրոնական‬‭պրոցեսոր‬‭(CPU)‬‭..................................................................‬‭2‬
‭Օպերատիվ‬‭հիշողություն‬‭(RAM)‬‭.....................................................................‬‭3‬
‭Կոշտ‬‭սկավառակ‬‭(Hard‬‭Drive)‬‭........................................................................‬‭3‬
‭Վիդեո‬‭քարտ‬‭(GPU)‬‭..........................................................................................‬‭4‬
‭Սնուցման‬‭բլոկ‬‭..................................................................................................‬‭5‬
‭Կայաններ‬‭..........................................................................................................‬‭5‬
‭BIOS‬‭...............................................................................................................‬‭7‬
‭ պատակը‬‭և‬‭գործառույթը:‬‭............................................................................‬‭7‬
Ն
‭BIOS-ի‬‭տեսակները‬‭..........................................................................................‬‭7‬
‭Տարբերությունը‬‭ավանդական‬‭BIOS-ի‬‭և‬‭UEFI-ի‬‭միջև.‬‭................................‬‭8‬
‭BIOS-ի‬‭տարրեր‬‭................................................................................................‬‭8‬

‭1‬
 ‭Ինչից է կազմված ժամանակակից‬
‭համակարգիչը‬
‭Համակարգային բլոկը կազմված է հիմնական 6 բազային սարքերից:‬

‭1)‬ ‭Մայր պլատա‬

‭2)‬ ‭Պրոցեսոր (CPU)‬

‭3)‬ ‭Օպերատիվ հիշողություն (RAM)‬

‭4)‬ ‭Կոշտ սկավառակ (Hard Drive)‬

‭5)‬ ‭Վիդեո քարտ (GPU)‬

‭6)‬ ‭Սնուցման բլոկ‬

‭Մայր պլատա‬
‭ այր պլատան համարվում է համակարգչի հիմնական մասը: Ներքին բոլոր‬
Մ
‭սարքերը միանում են նրան: Մայր պլատաները ըստ համակարգիչի‬
‭հզորության և կենտրոնական պրոցեսորի տեսակից լինում են տարբեր:‬

‭Կենտրոնական պրոցեսոր (CPU)‬

‭ արելի է ասել պրոցեսորը համակարգչի սիրտն է։‬
Կ
‭Պրոցեսորի արագությունով և հզորությունով են որոշում‬
‭համակարգիչի հզորությունը, արագությունը և գինը:‬
‭Այսօր աշխարհում կա պրոցեսոր արտադրող հիմնական‬
‭2 ֆիրմա`‬‭Intel‬‭և‬‭AMD‬‭:‬

‭●‬ I‭ntel Core պրոցեսորները լայնորեն օգտագործվում են‬

‭համակարգիչներում՝ ընդհանուր հաշվարկների,‬
‭խաղերի, կոնտենտի ստեղծման և‬
‭արտադրողականության առաջադրանքների համար:‬

‭ MD Ryzen պրոցեսորները լայնորեն օգտագործվում‬

‭●‬ A
‭մրցակցային արդյունավետություն, ինչը նրանց‬
‭դարձնում է հանրաճանաչ խաղերի և կոնտենտի‬
‭ստեղծման համար:‬

‭ րոցեսորը իրենից ներկայացնում է միկրոսխեմա, որի մեջ գտնվում է‬

Պ
‭միլիոնավոր տրանզիստորներ:‬
‭2‬
 ‭Օպերատիվ հիշողություն (RAM)‬
‭ պերատիվ հիշողության պլատաները‬
Օ
‭ըստ իրենց կոնստրուկցիայի և‬
‭աշխատանքի արագության լինում են‬
‭տարբեր և մեկը մյուսին չի փոխարինում:‬
‭Վերջին ժամանակներում արտադրված‬
‭պլատաների վրա լինում են‬‭DDR1, DDR2,‬
‭DDR3, DDR4, DDR5‬‭տիպի օպերատիվ‬
‭հիշողության պլատաներ:‬

‭ րպես կանոն պլատայի տիպը գրված է‬

Ո
‭լինում նրա վրա։ Եթե հարկ լինի այն‬
‭փոխելու, պետք է հիշել որ,‬‭մեկը մյուսին‬
‭չի փոխարինում:‬

‭ պերատիվ հիշողության պլատան‬

Օ
‭հիմնական հիշողության սարքերի‬
‭համեմատ աշխատում է շատ արագ։‬
‭Էլեկտական սնուցումը անջատելուց‬
‭օպերատիվ հիշողության մեջ գտնվող‬
‭բոլոր ինֆորմացիան ջնջվում է։‬

‭Կոշտ սկավառակ (Hard Drive)‬

‭ ոշտ սկավառակը համակարգիչի մեջ մեծ քանակի տվյալները երկար‬
Կ
‭պահելու սարքն է:Կոշտ սկավառակներ ը ըստ միացման ձևի լինում են 2‬
‭տեսակի -‬‭ATA‬‭և‬‭SATA‬‭։ Վերջի տարիների համակարգիրներում բոլորը‬‭SATA‬‭-‬
‭են։‬

‭Պտտվող մագնիսական սկավառակով - HDD (‬‭Hard Disk Drive)‬

‭ DD-ները իրենցից ներկայացնում են արագ պտտվող‬

H
‭մագնիսական սկավառակ, և սկավառակից‬
‭ինֆորմացիան կարդացող գլխիկ։ Կոշտ սկավառակները‬
‭ունենում են ինֆորմացիան կարդալու և ձայնագրելու‬
‭տարբեր արագություններ, կախված սկավառակի‬
‭պտտման արագությունից: Որքան սկավառակը արագ է‬

‭3‬
‭պտտվում այնքան արագ է ձայնագրվում ու կարգացվում ինֆորմացիան:‬

‭Կրիստալների հիման վրա աշխատող - SSD (‬‭Solid State Drive)‬

‭ SD կոշտ սկավառակները աշխատում են‬‭15 - 20‬‭անգամ արագ, բայց ունեն‬

S
‭որոշ թերություններ‬

‭‬ Շ
● ‭ ատ թանկ են‬
‭●‬ ‭Ունեն աշխատանքի որոշոկի ժամանակ որից հետո‬
‭խափանվում են հետևաբար մեջի ինֆորմացիան‬
‭կորում է:‬

‭ յդ իսկ պատճառով մեծ տարածում դեռ չեն գտել։ SSD‬

Ա
‭կոշտ սկավառակները ըստ պատրաստման ձևի լինում են‬
‭մի քանի ձևի, որից կախված է աշխատանքի տևողությունը։‬

‭Վիդեո քարտ (GPU)‬

‭ իդեո քարտը համակարգչի այն սարքն է, որը պատասխանատու է վիդեո‬
Վ
‭տեղեկատվության մշակման և մոնիտորի վրա ցուցադրելու համար: Որոշ‬
‭մայրական‬‭պլատաներ‬‭ունեն մի քանի վիդեո‬
‭քարտի բնիկ: Սա թույլ է տալիս միաժամանակ‬
‭օգտագործել երկու կամ ավելի վիդեո քարտեր, որն‬
‭ավելի արագ է դարձնում համակարգչի‬
‭գրաֆիկական ենթահամակարգը:‬

‭ ատ դեպքերում համակարգիչը կարող է‬

Շ
‭հաջողությամբ աշխատել առանց առանձին վիդեո‬
‭քարտի, քանի որ շատ ժամանակակից մայր պլատաներում ինտեգրված է‬
‭գրաֆիկական չիպ: Այս չիպը փոխարինում է վիդեո քարտին:‬

‭ երկառուցված չիպերի հնարավորությունները լրիվ բավարար են‬

Ն
‭գրասենյակային աշխատանքի համար՝ բառերի մշակում, ինտերնետ էջերի‬
‭ընթերցում, տեսանյութերի կամ լուսանկարների դիտում։‬

‭4‬
‭ թե համակարգիչը նախատեսված է գրաֆիկայի հետ լուրջ աշխատանքի‬
Ե
‭կամ 3D խաղեր խաղալու համար, ապա առանց առանձին վիդեո քարտի չեք‬
‭կարող դրանք անել։‬

‭ աղային համակարգչում առանձին վիդեո քարտի բացակայությունը չի‬

Խ
‭կարող փոխհատուցվել արագ պրոցեսորի առկայությամբ։‬

‭ ետք է նաև նկատի ունենալ, որ չափազանց թույլ պրոցեսորը թույլ չի տա‬

Պ
‭վիդեո քարտին բացահայտել իր ամբողջ խաղային ներուժը: Այստեղ կարևոր‬
‭է հավասարակշռություն գտնելը:‬

‭Սնուցման բլոկ‬
‭ ամակարգիչը սնուցելու համար անհրաժեշտ է էլեկտրամատակարարում:‬
Հ
‭Համակարգչի աշխատանքի կայունությունը‬
‭կախված է սնուցման բլոկ հուսալիությունից:‬
‭Սնուցման բլոկները լինում են տարբեր‬
‭հզորությունների և տիպերի: Համակարգիչների‬
‭վրա տեղադրվում են ելնելով համամակարգիչի‬
‭հզորությունից:‬
‭Բոլոր տիպի սնուցման բլոկները կատարում են‬
‭նույն ֆունկցիան, ապահովում են‬‭3վ, 5վ, 12վ‬‭-‬
‭լարում:‬

‭Կայաններ‬
‭USB (Universal Serial Bus)‬
‭ SB պորտերը բազմաֆունկցիոնալ են և լայնորեն օգտագործվում‬
U
‭են մի շարք սարքերի միացման համար, ներառյալ արտաքին‬
‭կոշտ սկավառակներ, ստեղնաշարեր, մկնիկներ, տպիչներ և այլն:‬

‭Thunderbolt (USB-C)‬
‭ hunderbolt-ը գերարագ կայան է, որն աջակցում է տվյալների‬
T
‭փոխանցմանը, տեսաարտադրմանը և էներգիայի‬
‭մատակարարմանը մեկ կայանի միջոցով: Այն հանդիպում է‬
‭պրեմիում դասի համակարգիչների և մոնոբլոկների վրա:‬

‭5‬
 ‭HDMI (High-Definition Multimedia Interface)‬
‭ DMI պորտերը օգտագործվում են համակարգիչները արտաքին‬
H
‭էկրաններին միացնելու համար, ինչպիսիք են մոնիտորները,‬
‭հեռուստացույցները կամ պրոյեկտորները: Նրանք փոխանցում‬
‭են բարձր հստակությամբ աուդիո և վիդեո տվյալներ:‬

‭Ethernet (RJ45)‬
‭ thernet պորտերը օգտագործվում են լարային ցանցային‬
E
‭միացումների համար: Դրանք ապահովում են հուսալի և կայուն‬
‭կապ տվյալների փոխանցման համար։‬

‭MIDI‬
‭ ,5 մմ MIDI կայանները օգտագործվում են ականջակալների,‬
3
‭խոսափողների և բարձրախոսների միացման համար: Որոշ սարքեր‬
‭կարող են նաև ունենալ համակցված կայան, որն աջակցում է‬
‭ինչպես աուդիո մուտքագրմանը, այնպես էլ ելքագրմանը:‬

‭SD քարտի ընթերցող.‬

‭ D քարտի ընթերցողները սովորաբար հանդիպում են նոութբուքերի և որոշ‬
S
‭մոնոբլոկների վրա, ինչը թույլ է տալիս օգտվողներին կարդալ և գրել տվյալներ‬
‭SD հիշողության քարտերում, որոնք օգտագործվում են տեսախցիկներում,‬
‭սմարթֆոններում և այլ սարքերում:‬

‭VGA (Video Graphics Array):‬

‭ GA-ն ավելի հին վիդեո պորտ է, որը դեռ կարելի է գտնել որոշ‬
V
‭հին սարքերում, սակայն այն աստիճանաբար հեռացվում է‬
‭հօգուտ HDMI-ի‬

‭PS/2 (6-pin mini-DIN):‬

‭ S/2 պորտերը նախկինում օգտագործվել են ստեղնաշարերի և‬
P
‭մկների միացման համար։ Ժամանակակից համակարգիչներում‬
‭այն ​հիմնականում փոխարինվել է USB-ով:‬

‭6‬
 ‭BIOS‬
‭ IOS-ը (Basic Input/Output System) հիմնարար ծրագրային բաղադրիչ է, որն‬
B
‭անբաժանելի է համակարգչի աշխատանքի համար: Այն պահվում է‬
‭համակարգչի մայր պլատայի վրա ոչ անկայուն հիշողության չիպի վրա:‬
‭BIOS-ը վճռորոշ դեր է խաղում բեռնման գործընթացում և կապ է ապահովում‬
‭օպերացիոն համակարգի և համակարգչի սարքավորումների միջև:‬

‭Նպատակը և գործառույթը:‬
‭Միացում‬
‭ IOS-ը միանում և փորձարկում է համակարգչի ապարատային‬
B
‭բաղադրիչները բեռնման գործընթացում: Այս գործընթացը հաճախ կոչվում է‬
‭POST (Power-On Self-Test):‬

‭Bootstrap Loader‬
‭ արքավորումը ստուգելուց և միանալուց հետո BIOS-ը բեռնում է “bootloader”‬
Ս
‭համակարգչի պահեստավորման սարքից, որն իր հերթին օպերացիոն‬
‭համակարգը բեռնում է օպերացիոն հիշողության մեջ:‬

‭BIOS-ի տեսակները‬
‭Ավանդական BIOS (Legacy BIOS)‬
‭ ա BIOS-ի սկզբնական տեսակն էր: Այն սահմանափակումներ ունի մեծ‬
Ս
‭սկավառակներից բեռնելու առումով և չունի որոշ ժամանակակից‬
‭անվտանգության առանձնահատկություններ:‬

‭UEFI (Unified Extensible Firmware Interface)‬

‭ EFI-ը ավելի նոր և առաջադեմ փոխարինում է ավանդական BIOS-ին: Այն‬
U
‭ապահովում է ավելի հարմար ինտերֆեյս և ներառում է անվտանգության‬
‭լրացուցիչ հնարավորություններ: UEFI-ն դառնում է նոր համակարգիչների‬
‭ստանդարտ:‬

‭7‬
 ‭Տարբերությունը ավանդական BIOS-ի և UEFI-ի միջև.‬
‭Բեռնման գործընթաց‬
‭ վանդական BIOS-ն օգտագործում է MBR բեռնման գործընթացը, մինչդեռ‬
Ա
‭UEFI-ն օգտագործում է ավելի նոր GPT սխեման:‬

‭Ինտերֆեյս‬
‭ EFI-ն սովորաբար ունի գրաֆիկական ինտերֆեյս (GUI) և աջակցում է մկնիկի‬
U
‭օգտագործմանը, ինչը այն դարձնում է ավելի հարմար՝ համեմատած‬
‭ավանդական BIOS-ի տեքստային ինտերֆեյսով:‬

‭Անվտանգության առանձնահատկություններ‬
‭ EFI-ն ներառում է Secure Boot, որն օգնում է կանխել չթույլատրված կամ‬
U
‭վնասակար կոդի բեռնումը բեռնման գործընթացում: Ավանդական BIOS-ը‬
‭զուրկ է նման անվտանգության առանձնահատկություններից:‬

‭BIOS-ի տարրեր‬
‭CMOS Setup‬
‭ MOS-ի կարգավորումը գործիք է, որը պահվում է փոքր քանակությամբ‬
C
‭անկայուն հիշողության մեջ, որը սնուցվում է CMOS մարտկոցով: Այն թույլ է‬
‭տալիս օգտվողներին փոփոխել համակարգի տարբեր կարգավորումները,‬
‭ինչպիսիք են ամսաթիվը և ժամը, բեռնման հաջորդականությունը և այլն։‬

‭BIOS Firmware‬
‭BIOS Firmware -‬‭ը պարունակում է ապարատային բաղադրիչների‬
‭ կզբնավորման և օպերացիոն համակարգը բեռնելու հիմնական‬
ս
‭հրահանգները:‬

‭Bootloader‬
‭ ոքրիկ ծրագիր, որը բեռնում է օպերացիոն համակարգը հիշողության մեջ:‬
Փ
‭Այն հաճախ պահվում է Master Boot Record-ում (MBR) կամ EFI System‬
‭Partition-ում (ESP)՝ կախված BIOS-ի տեսակից:‬

‭8‬