Nastoletnie rodzicielstwo

z perspektywy psychologicznej

Mariola Bidzan
 wyzwania okresu dorastania
• osiągnięcie nowych, bardziej dojrzałych więzi
z ró wieś nikami obojga płci;
• ukształtowanie swej roli płciowej (męskiej lub kobiecej);
• zaakceptowanie swojego wyglądu;
• osiągnięcie niezależ noś ci uczuciowej od rodziców i innych
dotąd znaczących osób dorosłych;
• przygotowanie się do małż eń stwa i życia w rodzinie;
• przygotowanie się do niezależ noś ci ekonomicznej
i związanej z tym kariery zawodowej;
• rozwinięcie swej hierarchii wartoś ci oraz osiągnięcia
odpowiedzialnych społecznie zachowan

Brzezińska, 2008; Trempała, 2011; Bidzan, 2013

 nastoletnie macierzyństwo
problemy definicyjne
nastoletni rodzice
– osoby, które urodziły pierwsze dziecko do 19 r.ż.;
nieletni rodzice
– matki i ojcowie, którzy w chwili urodzenia
dziecka nie skończyli 18 r. ż., czyli nie osiągnęli
wieku uznanego przez prawo za dojrzały;
małoletni rodzice
– wg Kodeksu cywilnego (1997) dotyczy osób,
które nie ukończyły 18 r. ż.
młodociane ciężarne/
młodociane rodzące,
– odnoszące się do dziewcząt, które zaszły w ciążę
lub urodziły dziecko między 15. a 18. r.ż.

Komorowska, 1991; Makowski, 2001

 skala problemu na świecie

Spośród 450 mln żyjących obecnie na świecie

nastolatek w wieku 15-19 lat,
około 13 milionów dziewcząt na świecie
rodzi dziecko,
co stanowi od 6-18% kobiet w tym wieku

Corbert, Meyer 1987; Brooks-Guran, Furstenberg, 1989; Pankrac, 2005; Bidzan, 2013
co godzinę ponad 1600 nastolatek na całym
świecie zostaje matkami,

czyli: 38500 urodzeń każdego dnia

 ok. 5% procent ogólnej liczby porodów
dotyczy nastolatek

dane odnośnie Polski:

1996: 33512 dziewcząt do 19 lat urodziło dzieci w tym:

§ 415 w wieku 15 lat i mniej (aż 7 dziewcząt urodziło już drugie dziecko)

§ 1549 w wieku 16 lat (w tym 48 urodziło drugie dziecko,12- trzecie)

§ 4351 17- letnie (w tym 220-drugie, 12- trzecie)

§ 9544 18-latek ( 808- drugie, 49 –trzecie, 3- czwarte)

§ 17653 19- latek ( 2175 – drugie, 180- trzecie, 14- czwarte)

 skala problemu w Polsce
2001
• 25777 dzieci od matek
w wieku 15-19 lat w tym:
– 349 dziewczyn nie osiągało 15 lat
– 14 miało co najwyżej 14 lat;
– 7 dziewczyn miało 13 lat;
– jedna dziewczyna miała 12 lat;

2004
• mniej niż 17 lat - 4263 dzieci;

2011
• ponad 20 tysięcy dziewcząt w wieku
poniżej 19 lat zostało mamami
• pół tysiąca spośród nich nie ukończyło
jeszcze 13 lat

Rocznik Demograficzny GUS 1997-2012

 nastoletni ojcowie
– skala problemu
• lata 80-te XX wieku – ok. 9 tys. rocznie nastolatków
zostawało ojcami;
• koniec lat 90-tych XX wieku – ok. 5 tys. nastoletnich
chłopców;
• 2003 r. – 3674 nastolatków;
• 2008 – 3039 nastolatków - ocenia się, że w grupie
tych mężczyzn ok. 20% tj. ok. 600 osób stanowią
małoletni ojcowie

Wróblewska, 2005
 terytorialne zróżnicowanie liczby
nastoletnich rodziców
w Polsce
NAJWYŻSZY współczynnik płodności dotyczy
województw północnych i zachodnich regionów
Polski:
• zachodniopomorskie,
• pomorskie,
• warmińsko-mazurskie,
• lubuskie,
• kujawsko-pomorskie

Rocznik Demograficzny GUS, 2009, 2014

 terytorialne zróżnicowanie liczby
nastoletnich rodziców
w Polsce
NAJNIŻSZY współczynnik płodności dotyczy
województw:
• małopolskiego
• podlaskiego

Rocznik Demograficzny GUS, 2009, 2014

 ojcowie dzieci
nastoletnich matek
• niejednolita grupa
• niepełnoletnie dziewczęta zachodzą
w ciążę zarówno z rówieśnikami
(w wieku poniżej 18 lat);
• z pełnoletnimi młodymi mężczyznami
(18-20 lat);
• jak również ze starszymi
nawet o kilkanaście lat mężczyznami

Wróblewska, 1988; Skowrońska-Zbierzchowska, 2010

 Ojcowie dzieci
nastoletnich matek
• Na świecie im młodsza nastolatka, tym starszy ojciec dziecka;
• W przypadku starszych nastolatek istnieje większe
prawdopodobieństwo, iż ojcem jest rówieśnik;
• W Polsce mniejsze zróżnicowanie wieku między nastoletnimi
matkami i ojcami ich dzieci, najczęściej wynosi ona 1-2 lata;
• Im młodsza nastoletnia matka, tym częściej ojca jej dziecka jest
rówieśnik;
• Trzykrotnie częściej ojcem dziecka małoletniej dziewczyny jest
pełnoletni niż małoletni mężczyzna

• Wróblewska (1988), Skowrońska-Zbierzchowska (2010), Bidzan (2013)

 Ze statystyk Komendy Głównej
Policji w 2000 r.

na 379 urodzeń w grupie dziewczynek w

wieku 15 lat i poniżej zostało "rozpoznanych"
18 ojców w wieku od 18 do 24 roku życia
Najmłodszą matkę w historii
ludzkości Lina Medina
 Najstarsza matka w historii
ludzkości Rajo Devi Lohan
 inicjacja seksualna
Stany Zjednoczone
• 40% 16-latków współżyje seksualnie;
• 56% dziewcząt i 73% chłopców podjęło
współżycie przed ukończeniem 18 r.ż.;
• średni wiek inicjacji seksualnej -17 r. ż. dziewcząt,
u chłopców zaś na 16 rok życia
 inicjacja seksualna
Polska
• 19,3 lat – kobiety;
• 18,4 lat dla mężczyźni;
• odsetek współżyjących młodocianych waha się od
0,8% wśród 15-letnich dziewcząt do ok. 16,8%
wśród 18-latek

• Przyśpieszenie inicjacji seksualnej dotyczy tylko pewniej grupy

młodzieży

Beisert, 1991; Izdebski, 2000, 2011 2015

 Czynniki ryzyka wystąpienia ciąży
młodym wieku

• niska samoocena
• związek z
problemami
rodzinnymi
w domach nastolatek
 Przyczyny nastoletniego
rodzicielstwa
n wiek rozpoczęcia współżycia obniża się,
PONIEWAŻ:
n wcześniejsza akceleracja rozwoju;
n duże zmiany obyczajowe (tzw. „rewolucja
seksualna”);
n seksualizacja dziewcząt;
n obniżenie wieku inicjacji;
n wzrost aktywności seksualnej nastolatków;
n wzrost związków przedmałżeńskich
 dziewczęta wcześ nie dojrzewające

• początkowo nie cieszą się zbyt wysokim (a najczęś ciej wręcz

zdecydowanie niskim) prestiżem społecznym,
• przeżywają więcej problemów osobistych, na przykład
zakłopotanie własną sylwetką, menstruacją,
• częś ciej są molestowane seksualnie,
• w pó ź niejszym okresie mają jednak na ogół większe
powodzenie wś ród ró wieś ników, ale bardziej niż chłopcy
narażone są na zachowania ryzykowne, na przykład:
• uzależnienie od narkotyków,
• wczesne współżycie seksualne,
• zaburzenia odżywiania
 ciąża wysokiego ryzyka

• znaczny odsetek
wcześniactwa;
• późne zgłaszanie się
do lekarza;
• późniejsze
wykrywanie
nieprawidłowości
związanych z ciążą
 powikłania
12 % nastoletnich matek
ma powikłania podczas ciąży
I. poród przedwczesny
1. czynniki medyczne
– nieprzygotowanie młodego organizmu do ciąży
i porodu;
– niska masa ciała przed ciążą
2. czynniki psychologiczne
– poziom stresu;
– utrata wspólnych zainteresowań z grupą rówieśniczą;
– zachowanie się ojca dziecka;
– doznawanie fizycznej lub psychicznej przemocy w rodzinie;
 powikłania
poród przedwczesny cd
3. czynniki społeczne
– złe warunki życiowe;
– używanie nikotyny, alkoholu, substancji psychoaktywnych;
– wolny stan cywilny;
– uprawianie zbyt intensywnych ćwiczeń

Dębski, 1997; Pawłowska i in., 2005; Wróblewska, 2002; Nowak i in., 2004; Pankrac, 2014
 powikłania

II. zatrucie ciążowe

– gestoza częściej zdarza się u młodych matek i u kobiet
będących w pierwszej fazie ciąży, przy czym wiąże się ona
zarówno z czynnikami biologicznymi, jak i socjalnymi
III. niewydolność szyjki macicy
– występuje w 3,9% przypadków, będąca następstwem
pęknięcia szyjki macicy związanego z : porodem dużego płodu
lub spowodowana czynnikami genetycznymi;
 powikłania

IV. Niedokrwistość
– występuje w 3,8%
V. nadciśnienie indukowane ciążą ( 3,8%)
– u 3,8% - rzadziej występuje u kobiet, które są dłużej
eksponowane przed ciążą na nasienie ojca dziecka; badania
wskazują, że nadciśnienie występuje od 6 do 8 razy częściej w
pierwszej ciąży niż w następnych

Brębowicz, 2000
 powikłania

VI. częstsza śmierć w okresie noworodkowym

zarówno dzieci, jak i samych matek
– prawdopodobieństwo zgonu w trakcie porodu jest dwukrotnie
wyższe niż u kobiet dwudziestokilkuletnich, a w przypadku
dziewcząt poniżej 16 r.ż.- pięciokrotnie
– ryzyko zgonu dzieci bardzo młodych matek (poniżej 15. r. ż.)
jest trzykrotnie wyższe niż dzieci dojrzałych kobiet
– najczęstszą przyczyną śmierci dzieci w okresie
noworodkowym matek w wieku poniżej 20 lat jest zespół
nagłej śmierci SIDS (Sudden Infant Heath Syndrome) oraz
infekcje i nieszczęśliwe wypadki

Creatsas, Elsheikh, 2002

 powikłania

VII.mniejsza masa urodzeniowa

dzieci (hipotrofia)
– 10,45% noworodków urodzonych przez
nastoletnie matki;
– u dziewcząt poniżej 15 r.ż. wskaźnik ten
wynosi 12,9 do 33%;
– wśród czynników wystąpienia hipotrofii
podkreśla się stres, jak również bycie
niezamężną;
– wczesne pojawienie się miesiączki również
stanowi czynnik ryzyka hipotrofii

Bobiński, 1997, za: Komorowska, 1991; Dancewicz i in., 1993; Norska, 1979, za: Kubicki, 1999; Scholl i in., 1989
 powikłania

VIII.opieka medyczna
– ok. 14% nastolatek nie jest objęta tą opieką
– w Polsce mniej niż 10 % ciężarnych nastolatek ma
zapewniona profesjonalną opiekę medyczną
IX. rzadsze występowanie niektórych powikłań
– zakażenie dróg moczowych występowało u 1,6 % nastoletnich
matek, podczas gdy u starszych pierwiastek wskaźnik ten
wynosił 8,5%
– cesarskie cięcie jako zakończenie porodu u matek
młodocianych występuje rzadziej niż u pełnoletnich kobiet
i wynosi 5,3-9,7%

Morris i in., 1992, za: Żydowicz-Mucha i in., 1994; Pankrac,2 005, 2011; Dancewicz, 1993; Słomko i in. , 1993;
Creatsas, Elsheikh, 2002; Bidzan, 2007, 2013; Komorowska, 1991; Kuźmińska i in., 1997
 psychologiczna sytuacja nastolatek
oczekujących na urodzenie dziecka

Sam okres dorastania jest

okresem trudnym dla
nastolatki!!!
– nastolatka w ciąży
przeżywa dwa kryzysy
– adolescencji i ciąży!
 Ja cielesne
§ istotne i szybkie zmiany w wyglądzie fizycznym,
§ wzbogacenie „reprezentacji wyglądu zewnętrznego” o nowe
cechy, na przykład atrybuty kobiecości
§ mało stabilny i słabo zintegrowany percepcyjny wizerunek
siebie cielesnego nastolatków
§ młodoś ć, szczupła sylwetka, piękno

Doznawanie własnego ciała w okresie dorastania jest tak ważne,

ponieważ̇ stanowi „kotwicę własnej toż samoś ci” (Gordon Willard Allport)
 młodoś ć,
szczupła sylwetka, piękno
A rzeczywistość?
• niezadowolenie ze swego wyglądu;
zaburzenia obrazu ciała
• w okresie dojrzewania około 60%
dziewcząt deklaruje pragnienie zmiany
swoich kształtów i wzrostu;
• u 25% dziewcząt w okresie adolescencji
niezadowolenie to osiąga poziom
zaburzeń́

Kowner, 2002; Lipowska i Lipowski, 2006; Mirucka i Sakson-Obada, 2013

 A jakie były plany?

• STRATEGICZNE INWESTYCJE
• Studia
• staże
• praca
• ślub
• a „projekt dziecko”?
 psychologiczna sytuacja nastolatek
oczekujących na urodzenie dziecka
zadania okresu pre- i postnatalnego:
zapewnienie sobie i dziecku bezpieczeństwa w okresie
ciąży i porodu,
uzyskanie akceptacji dla dziecka ze strony najważniejszych
osób w rodzinie,
przystosowanie się do nowych zadań,
nawiązanie więzi z mającym się urodzić dzieckiem
 więź emocjonalna z dzieckiem
w okresie prenatalnym
i po urodzeniu dziecka
§ zadania okresu pre-
i postnatalnego:
§ zapewnienie sobie i dziecku
bezpieczeństwa w okresie ciąży
i porodu,
§ uzyskanie akceptacji dla dziecka
ze strony najważniejszych osób
w rodzinie,
§ przystosowanie się do nowych
zadań,
§ nawiązanie więzi z mającym się
urodzić dzieckiem
Siddiqui i in., 1999; Bielawska-Batorowicz, 2006; Kornas-Biela, 2009
 aspekty więzi emocjonalnej

• traktowanie płodu jako

odrębnej istoty,
• podejmowanie prób nawiązania
kontaktu z dzieckiem,
• przypisywanie mu właściwości
i intencji,
• pełnienie roli rodzica po
porodzie,
• podporządkowanie się dziecku
wyrażone tendencją do
modyfikowania zachowań tak,
by umożliwić właściwy przebieg
ciąży
M. S. Cranley, za Bielawska Batorowicz, 2006
 relacje z dzieckiem w czasie ciąży
i po urodzeniu dziecka
Poziom więzi z dzieckiem jest niższy
u nastolatek niż u kobiet dorosłych

mają na to wpływ:
• brak wsparcia i niedojrzałość
emocjonalna i społeczna
• nasilenie niepokoju - przewidywane
trudności
• w wychowywaniu dziecka, niska
samoocena
• mniej poświęcanej dziecku uwagi
• nieprzychylny obraz dziewcząt
w ciąży
• egoizm nastolatek
 krzywdzenie siebie
• nałożenie się 2 kryzysów;
• pozbawienie dzieciństwa;
• brak możliwości realizowania typowej dla wieku aktywności;
• wejście nieprzygotowanej w dorosłość;
• narażenie na komplikacje medyczne i psychologiczne;
• nieszczęśliwe na ogół związki, często bycie samemu;
• mniejsze wsparcie;
• częstsze oddawanie do adopcji;
• trudności w dalszym kształceniu się;
• obniżenie statusu materialnego
piętrowość w procesie tworzenia percepcji
i akcji sytuacji poznawczej i emocjonalnej

Pąchalska, 2008
 układ popędowy

związany z jednej
strony
z przetrwaniem,
z drugiej zaś
z emocjami
i wywołanym przez
nie zachowaniem

Pąchalska, Kaczmarek, 2013

 model - interpretator świata
złożony obwód neuronalny
związany z „Ja”, który umożliwia
tworzenie modelu świata
i operowanie modelami
umysłowymi, a więc rozumienie
i interpretację otaczających zjawisk
w świecie, a zwłaszcza rozumienie
mimiki i emocji wyrażanych na
twarzy, intencji innych ludzi oraz
uznawanych przez nich i przez nas
wartości

Opr. własne na podst. Pąchalska, Kropotov i Kaczmarek, 2013

 mikrogeneza cierpienia

Mechanizmy obronne
Pełna świadomość Ja pozwalające
własnego stanu poznawcze na zachowanie obrazu siebie

Ja Cierpienie związane
Doznania, marzenia
z przykrymi
odczuwające
doznaniami

Zaniechanie wszelkich
działań,
Pierwotna Ja panika
symbioza biologiczne

Pąchalska, 2008
 nastawienie do ciąży i do dziecka
– krzywdą dla dziecka
negatywne nastawienie spowodowane:
§ brakiem wsparcia najbliższego otoczenia ( subiektywna ocena);
§ trudność w otwartym okazywaniu uczuć wobec dziecka
spowodowana niezaspokojeniem potrzeb własnej matki;
§ czynnikami osobowościowymi (mniej uwagi...);
§ obraz idealnego dziecka matek niepełnoletnich - odbiega od
opisu własnego dziecka( dziecko idealne mniej wymagające,
bardziej aktywne, ładniejsze) - matki te przypisują więcej
pozytywnych emocji dziecku idealnemu niż własnemu.
 Wsparcie nastoletnich rodziców

nprogramy profilaktyczne
 Program The Baby Think It Over

polska adaptacja
• Bądź odpowiedzialny. Wychowanie do
odpowiedzialności i partnerstwa
• w rodzinie

• Krzysztof Wąż i Zbigniew Izdebski (2011)

• Lalka Reborn
 Profilaktyką wczesnego rodzicielstwa

nsymulacja opieki nad niemowlęciem,

nzadaniem symulacji opieki nad lalką (tu
zwaną symulatorem) jest zdobycie
doświadczeń, pokazujących zadania stojące
przed rodzicami małych dzieci, konieczność
odpowiedzialnego stosunku do ich realizacji,
ale też radości płynące rodzicielstwa (Wąż,
2011)
 Komponenty programu

I. Część edukacyjna - 10 godzin dydaktycznych,

podczas których omawiano m.in. zagadnienia
dotyczące rozwoju psychoruchowego dziecka,
potrzeb niemowląt i sposobów ich zaspokojenia,
pełnienia ról matki i ojca, funkcjonowania w
związku małżeńskim;
II. Część praktyczna- 48-godzinna symulacja
opieki nad niemowlęciem;
 Rekomendacje Federacji na rzecz
Kobiet i Planowania Rodziny 2011
opracowanie i wdrożenie międzyresortowego,
Krajowego Programu Prewencji Ciąż wśród Nastolatek:

•wprowadzenie do programów nauczania z zakresu edukacji seksualnej

rzetelnej merytorycznie wiedzy, zgodnej z najnowszymi osiągnięciami
nauki, przekazywanej w sposób wolny od uprzedzeń i stereotypów, zgodnej
z międzynarodowymi standardami praw człowieka,

•zapewnienie dostępności do usług i poradnictwa z zakresu zdrowia

seksualnego, przyjaznych młodym ludziom, na poziomie podstawowej
służby zdrowia (zgodnie z rezolucją Parlamentu Europejskiego dotyczącą
zdrowia i praw reprodukcyjnych i seksualnych), w tym:

•poradnictwo dla nastolatek w ciąży, ze szczególnym zwróceniem uwagi na

fakt zagrożenia ich zdrowia poprzez ciążę w tak młodym wieku,

•zapewnienie dostępnej cenowo antykoncepcji, odpowiedniej dla młodych

dziewcząt,
 Krajowy Program
Prewencji Ciąż wśród
Nastolatek cd.:

• wprowadzenie monitoringu
zjawiska nastoletnich ciąż, który
stałby się podstawą długofalowej
polityki, dążącej w sposób
kompleksowy i systemowy do
zmniejszenia liczby ciąż wśród
nastolatek,

• ponadto należy zbudować program

pomocy socjalnej przeznaczony
dla nastolatek w ciąży:

• umożliwiający godne życie im i ich

dzieciom,
• zapewniający możliwość
kontynuacji nauki i uzyskania
samodzielności ekonomicznej,
• traktujący samotną matkę
mieszkającą z rodzicami jako
samodzielny podmiot pomocy
państwa.
 Kampania na Rzecz
Świadomego Rodzicielstwa
„Kiedy 1+1=3"
 Badanie CBOS, kwiecień 2008
– badania młodocianych matek
pojawienie się dziecka kobiety oceniały pozytywnie,
głównie ze względu na zwiększenie mobilizacji
życiowej, ALE:
•trudność godzenia nauki z zajmowaniem się
dzieckiem;
•zakończenie edukacji na niższym poziomie niż
chciałyby;
•nowe obowiązki i odpowiedzialność;
•radykalna zmiana trybu życia,
•brak czasu na wiele innych rzeczy,
•brak życia towarzyskiego;
•brak umiejętności ułożenia sobie życia z ojcem
dziecka wynikającej z niedojrzałości;
•żal, że dziecko nie ma lepszego biologicznego ojca
 Sugestie
dziewcząt

•powinny być lepiej poinformowane o życiu seksualnym.

Wg nich najważniejsza rola w tym zakresie przypadać powinna
rodzicom, zwłaszcza matce oraz szkole, gdzie lekcje powinny
być obowiązkowe. Wiedza dostarczana w szkole jest
niewystarczająca
•Z perspektywy doświadczeń gdyby mogły cofnąć czas,
rozpoczęłyby współżycie seksualne później albo - jeśli
rozpoczęłyby w tym samym wieku - stosowałyby środki
antykoncepcyjne
 Badanie CBOS, marzec/kwiecień
2009 – badania ojców młodocianych
• Ciąża partnerki spowodowała, że
pojawiły się:
• problemy emocjonalne: prawie
połowa potrzebowała wsparcia
psychicznego w tym czasie
• dotkliwe poczucie utraty wolności,
• poczucie bezsilności,
• rezygnacja z planów życiowych i
rozrywek,
• zapewnienie warunków
materialnych rodzinie,
• połączenie nauki z pracą,
• zaakceptowanie „ojcostwa"
2009 rok, Wielka Brytania
Alfie Patten
Tyler Barker
n Wczesne ojcostwo
wyraźnie zmieniło
podejście do seksu
n Osobiste
doświadczenia
młodych mężczyzn
wpłynęły również na
ich stosunek do
dziewcząt i siebie
samych.
 Badanie CBOS, marzec 2010
– badania „młodocianych dziadków" - rodziców
młodocianych rodziców

• Kampanii na Rzecz Świadomego

Rodzicielstwa „Kiedy 1+1=3", marzec
2010,
• najmłodsi „młodociani" dziadkowie urodzili
się w latach 1971 - 1974r.
 Młodzi dziadkowie
n tematy związane z dorastaniem, dojrzewaniem, czy
z życiem seksualnym tabu w ich domach
n o środkach antykoncepcyjnych mówiono jeszcze
rzadziej niż o życiu seksualnym
n W rodzinach respondentów, którzy byli zarówno
„młodocianymi rodzicami, jak i dziadkami"
większość osób w ogóle nie rozmawiała z
rodzicami o sprawach dorastania i dojrzewania.
 Sugestie młodych dziadków
nPrawie wszyscy respondenci są zdania, że
środki antykoncepcyjne powinny być
refundowane przez państwo
nPołowa respondentów, z perspektywy czasu
deklaruje, że więcej rozmawiałoby ze swoimi
dziećmi na temat życia seksualnego i
środków antykoncepcyjnych
 Programy wspierające
nastoletnich rodziców
• Grupy wsparcia;

• Programy długo- i krótkofalowe;

Akcja "Licealne ciąże"
SKRINING DEPRESJI
OKOŁOPORODOWEJ

KIEDY PROWADZIĆ?
SKRINING DEPRESJI
OKOŁOPORODOWEJ

KTO PROWADZI?
 Akcja HAMAK
Macierzyństwo nie więzi. Mamo nawiąż więź!
 Obecna sytuacja prawna

• Małoletniej matce, która urodziła dziecko, z prawnego punktu

widzenia nie przysługuje władza rodzicielska - sama bowiem
pozostaje pod władzą rodzicielską swoich rodziców;

• Do czasu uzyskania pełnej zdolności do czynności prawnych

pieczę nad dzieckiem sąd przekazuje w ręce opiekuna;
 Obecna sytuacja prawna

n Małoletnia matka może faktycznie sprawować opiekę nad dzieckiem,

jednak nie upoważnia jej to do samodzielnego występowania przed
urzędami, sądami, do np. wyrażania zgody na uznanie ojcostwa dziecka.
Zgodnie z Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym
n Art. 77. § 1. Oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może złożyć
osoba, która ukończyła szesnaście lat i nie istnieją podstawy do jej
całkowitego ubezwłasnowolnienia.
n § 2. Osoba, o której mowa w § 1, jeżeli nie ma pełnej zdolności do
czynności prawnych, może złożyć oświadczenie konieczne do uznania
ojcostwa tylko przed sądem opiekuńczym.
 Obecna sytuacja prawna

• Jeśli matka jest niepełnoletnia, obowiązki rodzica może przejąć

pełnoletni ojciec dziecka. Sąd nie wszczyna wtedy procedury o
ustanowienie opiekuna, wystarczy, że władza rodzicielska
przysługuje jednemu z rodziców.
• Ojciec dziecka, nawet jeśli sam jest pełnoletni nie nabywa
władzy rodzicielskiej. Ojciec może co prawda uznać swoje
ojcostwo, ale do tego potrzebuje zgody matki.
• Matka niepełnoletnia nie może wyrazić skutecznie takiej zgody
(może to natomiast zrobić opiekun prawny dziecka).
 Edukacja nastoletnich rodziców
prawnie uregulowana ich sytuacja
• Art. 2 ust. 3 Ustawy o planowaniu rodziny, ochronie
płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności
przerywania ciąży z dnia 7 stycznia 1993 r.
• „Szkoła ma obowiązek udzielić uczennicy w ciąży urlopu
oraz innej pomocy niezbędnej do ukończenia przez nią
edukacji, w miarę możliwości nie powodując opóźnień w
zaliczaniu przedmiotów. Jeżeli ciąża, poród lub połóg
powoduje niemożliwość zaliczenia w terminie egzaminów
ważnych dla ciągłości nauki, szkoła zobowiązana jest do
wyznaczenia dodatkowego terminu egzaminu dogodnego dla
kobiety, w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy”
 Pomoc społeczna: formy
materialne i niematerialne
• „Nieletnim matkom nie dajemy
zasiłku, tylko opiekunowie, których
wyznaczył sąd, mogą dostać od nas
pieniądze”
• (MOPR)
kompleksowy system wsparcia

Bidzan, 2013
 Bez względu na to,
jaka jest przyczyna
niepomyślnych wydarzeń,
można je zmienić.
Martin Seligman