T: Rodzina jako grupa społeczna, jej funkcje i modele.

„Dziś rzeczywistą głową rodziny jest ten, kto decyduje, na jaki program nastawić telewizor".
/Peter Sellers, brytyjski aktor filmowy, reżyser /
1. Rodzina- definicja
Jedną z najważniejszych grup społecznych w naszym życiu jest rodzina. To ona uczy nas żyć w społeczeństwie i kształtuje naszą
osobowość. Dlatego też w tej lekcji przyjrzymy się jej dokładnie.
Definicja:
Rodzina to podstawowa, pierwotna, mała grupa społeczna, złożona z jednostek powiązanych ze sobą przez wspólnych przodków,
małżeństwo lub adopcję. Podstawą jej stworzenia jest silna więź między kobietą i mężczyzną.
2. Funkcje rodziny
Prokreacyjna - zachowanie gatunku, przekazywanie życia
Ekonomiczna- zapewnienie materialnych środków do życia i wychowania potomstwa
Opiekuńczo-zabezpieczająca- opieka, zabezpieczenie potrzeb życiowych
Socjalizacyjna- kształtowanie osobowości i przygotowanie do życia w społeczeństwie.
Rekreacyjna - zabawa, sport,
Kulturalna - wpajanie systemu wartości,
Stratyfikacyjna- nadawanie statusu i pozycji społecznej członkom rodziny.
Emocjonalna- zabezpieczenie potrzeb uczuciowych (miłość, poczucie bezpieczeństwa, przywiązanie, wsparcie).
Identyfikacyjna- nadawanie określonej tożsamości społecznej.
Integracyjno- kontrolna- odpowiedzialność za siebie wzajemnie, kontrola zachowań tak, by były zgodne z obowiązującymi
normami społecznymi.
3. Typy rodziny

Kryterium Rodzaj/ typ rodziny

pozycja patriarchalna –silna pozycja ojca
rodziców
matriarchalna- silna pozycja matki

partnerska (model demokratyczny)- rodzice dzielą się władzą, słuchają też zdania dzieci

liczba członków pełna- matka, ojciec, dzieci

niepełna- brak jednego z rodziców

liczba pokoleń nuklearna- dwa pokolenia (rodzice i dzieci)

żyjących w
jednym tradycyjna (wielopokoleniowa)- dziadkowie, rodzice, dzieci (więcej niż dwa pokolenia)
gospodarstwie
domowym

złożona- składa się z kilku rodzin nuklearnych

struktura
krewniacza- w jej ramach wyróżniamy dwa modele: rozszerzona-rodzice, dzieci wraz ze swoimi rodzinami oraz
rodziny
kuzynostwem i ich rodzinami oraz wielopokoleniowa- przedstawiciele co najmniej trzech pokoleń (zwana też
tradycyjną- jak wyżej).

miejsce matrylokalna- rodzina żyje w miejscu domu rodzinnego żony

zamieszkania
patrylokalna- rodzina żyje w miejscu domu rodzinnego męża

neolokalna- nowe miejsce zamieszkania

nazwisko patrylinearna- dziedziczenie nazwiska po ojcu,

 matrylinearna- dziedziczenie nazwiska po matce

bilinearna- przyjęcie nazwiska po ojcu i matce

dzietność mała- co najmniej jedna osoba pełniąca funkcje rodzicielskie i przynajmniej jedno dziecko,
wielodzietna- większa niż przeciętna liczba dzieci (troje i więcej).

pokrewieństwo biologiczna- dzieci są potomkami tych samych rodziców, którzy ich wychowują,
zrekonstruowana (patchworkowa)- dorosłe osoby wychowują dzieci, z których co najmniej jedno jest
naturalnym albo adoptowanym dzieckiem tylko jednej z tych osób. Rozpowszechniły się w związku z dużą
liczbą rozwodów, złożone z dwojga osób po nieudanych związkach małżeńskich i ich dzieci.

zastępcza- zapewnia opiekę i wychowanie dzieciom (max., których biologiczni rodzice nie mogą spełniać
swoich obowiązków rodzicielskich. Rodzice zastępczy otrzymują w Polsce comiesięczne środki finansowe na
ten cel.

4. Inne formy rodziny

Konkubinat (rodziny bez małżeństwa)- nieformalny (nieusankcjonowany prawnie ani religijnie) związek kobiety i mężczyzny. W
niektórych krajach (Francja, Holandia, Belgia, Szwecja) można takie związki rejestrować. Rejestracja nie wymaga złożenia przysięgi
lecz tylko pisemnego oświadczenia w stosownym urzędzie. Skutki prawne pozostają takie same jak po zawarciu ślubu (np. prawo
dziedziczenia, pozwania konkubenta o alimenty).
Rodziny z dziećmi adoptowanymi- osoby dorosłe adoptują (przysposabiają) cudze dziecko, uznając je za własne, na mocy
orzeczenia sądu i za zgodą biologicznych rodziców.
Związek partnerski- usankcjonowany prawem związek cywilny dwóch osób dowolnej płci (partner i partnerka).Skutki prawne
związków partnerskich są podobne do skutków małżeństwa. W Unii Europejskiej w 16 na 27 krajów członkowskich przewiduje w
swoim systemie prawnym związki partnerskie osób tej samej płci. W Polsce nie ma regulacji dotyczących zawierania związków
partnerskich.
DINKS (double income, no kids- podwójny dochód, żadnych dzieci)- małżeństwo lub związek nieformalny, w którym partnerzy
zawierają umowę, że nie będą starali się o dziecko  (przez jakiś czas lub w ogóle), skupią się na swoim rozwoju, robieniu kariery i
zarabianiu pieniędzy.
Samotne rodzicielstwo z wyboru- osoba chce posiadać dziecko, ale nie chce się angażować w trwały związek (ułatwia to m.in.
podejmowanie pracy, która wymaga częstej zmiany miejsca zamieszkania).
Kółko przyjacielskie- wspólnota złożona z dwóch lub więcej rodzin niepełnych (zazwyczaj z jednym dzieckiem), które mieszkają
razem. Są to np. przyjaciele ze studiów, a motywacją wspólnego zamieszkania jest zapewnienie dzieciom towarzystwa rówieśników i
rodzinnej atmosfery.
Rodziny tęczowe (homoseksualne)- ich podstawą jest związek dwóch mężczyzn lub dwóch kobiet, często wychowujących dzieci.
W niektórych krajach rodziny homoseksualne są traktowane przez prawo jak związki heteroseksualne.
CiekaWOStka
Legalizacja małżeństw tej samej płci jest obecnie możliwa w takich państwach jak:  Holandia (2001), Belgia (2003), Hiszpania
(2005), Kanada (2003-2005), RPA (2006), Norwegia (2009), Szwecja (2009), Portugalia (2010), Islandia (2010), Argentyna (2010),
oraz stany Massachusetts (2004), Connecticut (2008), Iowa (2009), Vermont (2009), New Hampshire (2010) i Nowy Jork (2011) w
USA, a także miasto Meksyk (2010).
Oprócz legalizacji małżeństw homoseksualnych niektóre państwa uznają u siebie takie małżeństwa zawarte w innych państwach.
Należą do nich: Izrael (2006), Francja (2008), autonomia Aruby (2007), Antyli Holenderskich (2007) oraz wszystkie stany Meksyku
(2010). Stany Nowy Meksyk (2007) i Rhode Island (2007) w USA uznają takie małżeństwa zawarte w innych jurysdykcjach nie
przyznając możliwości zawarcia takich małżeństw na ich terenach.
Polskie prawo zabrania małżeństw homoseksualnych. Artykuł 18 Konstytucji RP stwierdza, że małżeństwo jest związkiem
kobiety i mężczyzny. Również Kodeks rodzinny i opiekuńczy stwierdza, że w Polsce małżeństwo może zawrzeć jedynie kobieta i
mężczyzna.

5. Postawy rodzicielskie
Właściwe Niewłaściwe

akceptacja dziecka odtrącająca

współdziałanie z dzieckiem unikająca

udzielenie dziecku rozumnej swobody nadmiernie chroniąca

uznania praw dziecka nadmiernie wymagająca

6. Sytuacja współczesnej rodziny

Cechy:
- model małej rodziny, nuklearnej, partnerskiej, spora ilość konkubinatów
Przejawy kryzysu rodziny:
- wzrost rozwodów i separacji,
- wzrasta ilość osób żyjących poza rodziną lub w związkach nieformalnych,
– wybór życia w pojedynkę (single),
– odraczanie decyzji o zawarciu trwałego związku lub i posiadania potomstwa,
–zjawisko eurosieroctwa- emigracja zarobkowa, która nasiliła się po wstąpieniu Polski do UE. Dzieci pozostają pod opieką tego
rodzica, który zostaje w Polsce lub dziadków w sytuacji, gdy oboje rodzice decydują się na wyjazd za granicę do pracy.
Badania pokazują, że skutkiem tego jest częstsze popadanie dzieci – eurosierot w konflikt z prawem lub uzależnienia.
– m.in. kryzys rodziny powoduje kryzys demograficzny- zmniejszenie liczby ludności
Przyczyny kryzysu demograficznego Skutki kryzysu demograficznego
-późne macierzyństwo, co ogranicza możliwość posiadania - zmniejszenie podaży siły roboczej na rynku pracy (możliwy
większej ilości dzieci, deficyt rąk do pracy),
-spadek liczby zawieranych małżeństw i obniżenie ich trwałości, -pogorszenie sytuacji finansów publicznych (duża liczba osób
upowszechnienie się wolnych związków (najwięcej dzieci rodzi pobierających świadczenia emerytalne, a mała płacących
się w związkach formalnych), składki),
-zmiany w systemie wartości: większego znaczenia nabierają - wzrost wydatków na opiekę zdrowotną i długotrwałą opiekę
kariera zawodowa i stabilizacja materialna, pielęgnacyjną,
-emigracja zarobkowa młodych ludzi, -zmiany w strukturze zawodowej społeczeństwa (wzrost
-trudna sytuacja na rynku pracy (wysokie bezrobocie, brak zapotrzebowania na pracowników zawodowych związanych z
stabilności zatrudnienia, niskie płace). opieką nad osobami starszymi),
-kryzys gospodarczy (spadek konsumpcji, obniżenie poziomu
życia).
CiekaWOStka
Przyrost naturalny- to różnica między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów w danym okresie. Jeśli wartość jest dodatnia-
liczba ludności rośnie, jeśli ujemna- spada. Według prognoz specjalistów liczba ludności Polski obniży się do 36,5 mln w 2035
r., a w 2050 r. do niespełna 34 mln.
Kryzys demograficzny- przejawia się ujemnym przyrostem naturalnym, niską dzietnością i starzeniem się społeczeństwa.
7. Pojęcie małżeństwa - zalegalizowany związek między osobami (m.in. w Polsce o odmiennej płci), zazwyczaj wiążący osoby
prawnie, emocjonalnie i ekonomicznie.
8. Przeszkody i warunki do zawarcia małżeństwa w Polsce:
W Polsce zawrzeć związek małżeński mogą osoby (kobieta i mężczyzna), które ukończyły 18 lat (choć z ważnych powodów sąd
rodzinny może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 lat).
Małżeństwa w Polsce nie można zawrzeć:
-z powodu wieku (wymóg ukończonych 18 lat, wyjątkowo kobieta z ukończonym 16 r.ż. za zgodą sądu),
- jeśli osoba jest całkowicie ubezwłasnowolniona ze względu na chorobę psychiczną lub niedorozwój umysłowy
- gdy osoba pozostaje w innym, ważnym związku małżeńskim (zakaz bigamii).
- nie można poślubić krewnego w linii prostej oraz z rodzeństwem (rodzonym przyrodnim), przysposabiającymi i
przysposobionym oraz między powinowatymi w linii prostej, chyba, że sąd w tych przypadkach zadecyduje inaczej.
9. Rodzaje małżeństw:
a/ ze względu na ilość osób:
monogamicze (jednożeństwo)- związek dwóch osób,
poligamicze (wielożeństwo albo wielomęstwo)- gdy dana osoba ma więcej niż jedną żonę (poligamia) lub więcej niż
jednego męża (poliandria);
b/ ze względu na rodzaj płci:
heterogeniczne (heteronormatywne)- związek małżeński tworzy kobieta i mężczyzna (osoby płci przeciwnej),
homogeniczne- związek małżeński tworzą osoby tej samej płci (w Polsce nie istnieje).