Czlowiek I Spoleczenstwo

I.
Człowiek i społeczeństwo
Człowiek jest równocześnie istotą społeczną
żyjącą wśród ludzi i osobną, żyjącą dla siebie.
Tadeusz Gadacz
Tematy lekcji; numery slajdów
1. Potrzeby człowieka; 3–6

2. Współczesna rodzina; 7–21
3. Role społeczne; 22–35
4. Wartości społeczeństwa polskiego; 36–41
5. Socjalizacja i wpływ społeczny; 42–60
6. Oblicza tolerancji; 61–66
7. Konflikty społeczne; 67–89
8. Współczesne społeczeństwo; 90–2
9. Problemy polskiej młodzieży; 99–101
Bibliografia; 102
2
Temat 1: Potrzeby człowieka
3
Temat: Potrzeby człowieka
Potrzeba – poczucie braku czegoś, co jest odczuwane

przez jednostkę jako konieczny, a przynajmniej pożądany
element jej życia lub samorealizacji.
1. Potrzeby fizjologiczne:
• pożywienia, wody, tlenu, ochrony przed warunkami
klimatycznymi,
• snu, wypoczynku,
• seksualne.
2. Potrzeby bezpieczeństwa:
• pewności, stałości, stabilizacji,
• opieki, oparcia,
• uwolnienia od strachu, lęku i chaosu,
• porządku i prawa.
4
3. Potrzeby przynależności i miłości:

• kontaktów społecznych,
• związków uczuciowych z innymi ludźmi,
• dawania i otrzymywania miłości,
• czułości i przywiązania.
4. Potrzeby szacunku i uznania:

• wysokiej samooceny – samopoważania,
• siły, osiągnięć, kompetencji, mistrzostwa,
• zaufania do siebie,
• prestiżu, sławy, zaszczytu, wyróżniania,
• ważności.
5
5. Potrzeby rozwoju i doskonalenia się:

• tworzenia,
• czucia się potrzebnym,
• stania się wzorem osobowym – ideałem.
6. Potrzeby wiedzy i rozumienia:

• zdobywania informacji,
• orientacji w środowisku.
7. Potrzeby estetyczne:
• odczuwania piękna,
• przebywania w otoczeniu estetycznym.
6
Temat 2: Współczesna rodzina
7
Temat: Współczesna rodzina
Rodzina – podstawowy rodzaj grupy społecznej występujący

we wszystkich typach społeczeństwa, utworzony przez osoby
połączone pokrewieństwem, małżeństwem lub adopcją,
które mieszkają razem, prowadzą wspólne gospodarstwo
domowe i wspólnie uczestniczą w realizowaniu celów związanych
w danej kulturze z wychowywaniem dzieci.
8
Konstytucyjne prawa rodziny w RP
Prawo rodziców do wychowania dzieci
zgodnie z własnymi przekonaniami
Rodzice mają władzę rodzicielską nad dzieckiem.
Oznacza to przede wszystkim obowiązek i prawo do wykonywania
pieczy nad osobą i majątkiem dziecka.
Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka
i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa,
odpowiednio do jego uzdolnień.
Rodzice mają prawo do wychowania i edukacji dzieci zgodnie
z własnymi przekonaniami moralnymi i religijnymi,
ale z uwzględnieniem stopnia dojrzałości dziecka, wolności
jego sumienia i wyznania, przekonań oraz z poszanowaniem
jego godności i praw. Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego
szacunku i wspierania się.
Rodzice mają prawo wymagać od dziecka posłuszeństwa. 9
Typy współczesnych rodzin
 Kryterium typu władzy wewnątrz rodziny:
 rodzina matriarchalna;
 rodzina patriarchalna;
 rodzina partnerska.
 Kryterium wspólnego zamieszkiwania:
 rodzina nuklearna;
 rodzina poszerzona.
 Kryterium pokrewieństwa:
 rodzina biologiczna (tradycyjna);
 rodzina zrekonstruowana (patchworkowa);
 rodzina zastępcza.
10
Typy współczesnych rodzin
 Kryterium liczby pokoleń:

 rodzina dwupokoleniowa;
 rodzina wielopokoleniowa.
 Kryterium dzietności:
 rodzina mała;
 rodzina wielodzietna.
11
Funkcje współczesnej rodziny
W związku z koniecznością zaspokojenia licznych potrzeb swoich
członków oraz zrealizowania celów, jakie stawia przed nią szersza
zbiorowość, instytucja rodziny spełnia następujące podstawowe
funkcje:
 funkcja prokreacyjna /biologiczna/,
 funkcja ekonomiczna /gospodarcza/,
 funkcja opiekuńcza,
 funkcja wychowawcza-socjalizacyjna,
 funkcja emocjonalna,
 funkcja rekreacyjno-towarzyska,
 funkcja integracyjno-kontrolna,
 funkcja stratyfikacyjna.
12
 Funkcja prokreacyjna /biologiczna/

Rodzina podtrzymuje biologiczną ciągłość społeczeństwa
(wydanie na świat potomstwa) i przyczynia się tym samym
do podtrzymania trwałości innych, szerszych od niej ludzkich
zbiorowości.
13
 Funkcja wychowawczo-socjalizacyjna
Rodzina zapewnia ciągłość kultury. Jest bowiem pierwszym
miejscem, w którym jednostka przyswaja sobie kulturowe
dziedzictwo społeczeństwa: język, wartości, normy, obyczaje,
standardy moralności (wychowanie potomstwa).
Młode pokolenie przygotowuje się w rodzinie do samodzielnego
odgrywania ról społecznych.
14
 Funkcja opiekuńcza
Rodzina zapewnia bezpieczeństwo dzieciom oraz innym
swoim członkom, jeżeli nie radzą sobie z przeciwnościami losu
lub nie mają możliwości zaspokojenia potrzeb (opieka nad dziećmi
oraz osobami chorymi i starszymi).
15
 Funkcja emocjonalno-seksualna
Rodzina jest instytucją dostarczającą rodzicom oraz ich dzieciom
emocjonalnego wsparcia – zaspokaja potrzebę miłości.
Rodzice zaspokajają swoje potrzeby seksualne.
16
 Funkcja ekonomiczna (gospodarcza)

Rodzina zapewnia swoim członkom rozmaite dobra materialne
i wyznacza im odpowiedni zakres działań gospodarczych.
17
 Funkcja stratyfikacyjna
Rodzina wyznacza status społeczny swoich członków i tym samym
przyczynia się do utrwalania systemu stratyfikacyjnego
w społeczeństwie (podziału na klasy, warstwy, stany czy kasty).
18
 Funkcja integracyjno-kontrolna
Rodzina kontroluje działania poszczególnych jej członków,
organizując ich życie w myśl ustalonych w ramach danego
społeczeństwa, a egzekwowanych przez pozostałych
domowników, reguł postępowania oraz dyscyplinując
je poprzez cykliczne święta rodzinne, rytm dnia itp.
19
 Funkcja rekreacyjno-towarzyska (autoekspresyjna)

Rodzina jest instytucją, która zagospodarowuje swoim członkom
czas wolny, organizując rozrywki i wypoczynek, a także wprowadza
ich w świat powiązań towarzyskich.
20
Wybrane problemy współczesnych rodzin
 Zmniejszanie się udziału ludności pozostającej w związkach
małżeńskich wśród ogółu ludności jako rezultat rozwodów,
śmierci współmałżonka i decyzji pozostania w stanie bezżennym.
 Zmniejszenie się średniej liczby dzieci urodzonych
przez statystyczną kobietę. Rosnąca bezpłodność par.
 Opóźnianie decyzji o urodzeniu pierwszego dziecka.
 Aczkolwiek rodzina oparta na związku małżeńskim stanowi
nadal dominującą formę życia rodzinnego, upowszechnieniu
ulegają alternatywne rozwiązania tj. konkubinat.
 Samotne rodzicielstwo.
 Życie małżonków/partnerów na odległość (małżonkowie
z powodu odległych miejsc pracy mieszkają daleko od siebie,
jedynie odwiedzając się),
 Związki, w których obydwoje partnerzy są zorientowani na karierę,
i rezygnują z potomstwa. 21
Temat 3: Role społeczne
22
Temat: Role społeczne
Rola społeczna – zdefiniowany i społecznie określony,

spójny wewnętrznie zespół przepisów i oczekiwań dotyczących
pożądanego zachowania jednostek w konkretnych sytuacjach,
związany z ich pozycjami społecznymi, a także zbiór podstawowych
przywilejów, obowiązków i praw, które są społecznie przypisane
do pozycji w grupie.
Jednostka może pełnić wiele ról społecznych jednocześnie,
np. ojca, męża, pracownika.
23
Reguły życia społecznego
 Podobieństwo
Im więcej podobieństw, tym lepiej dla sympatii; od podobieństw
typu gust kulinarny, do pochodzenia, światopoglądu, wyznania.
Każdy rodzaj podobieństwa wywołuje sympatię (im jest ich więcej,
tym lepiej), ale szczególne znaczenie ma podobieństwo poglądów.
Osoba podzielająca cudze przekonania dostarcza wsparcia i niebywale
komfortowego poczucia, że ma się rację.
Bardzo lubimy mieć słuszność w każdej sprawie, dlatego też darzymy
sympatią ludzi, którzy się z nami zgadzają.
Potwierdzenie własnych poglądów działa jak nagroda i sprzyja
podtrzymywaniu kontaktu.
W sytuacji negocjacyjnej trudno oczywiście zgadzać się ze wszystkim,
bo tylko część przekonań bywa podobna, ale to, co nas łączy,
należy szczególnie podkreślać i eksponować na różne sposoby.
24
 Częstość kontaktów
Znajomi wydają nam się sympatyczniejsi od rzadziej oglądanych.
Im mniejsza odległość, tym częstsze kontakty.
Im częściej kontaktujemy się z daną osobą lub grupą,
tym większe prawdopodobieństwo, że będzie nam bliższa
uczuciowo i emocjonalnie.
Częstość kontaktów usuwa niepewność, normalną w kontaktach
z nowo poznanymi osobami, które nawet gdy są bardzo
interesujące, to trudno przewidzieć, jak się zachowają.
25
 Prośby
Przyjmuj wsparcie od innych. Zwracaj się do kogoś o pomoc,
jeśli jesteś w potrzebie.
Przyznaj przed innymi, że nie wiesz wszystkiego i proś o cenne rady
lub pomoc.
Tak się dziwnie składa, że proszę to jedno z najtrudniejszych
do wymówienia słów.
26
 Bezinteresowność – dobroć
Pomagaj innym, a co najważniejsze, nie oczekuj niczego w zamian.
Ćwicz akty życzliwości. Dawaj ludziom więcej niż się spodziewają
i rób to z radością. Pomagaj w drobnych sprawach innym ludziom.
Poczujesz się szczęśliwszy. Ważna jest nie tylko liczba dobrych
uczynków, ale także ich różnorodność.
Kiedy widzimy dobroć ludzką – życzliwe, bezinteresowne reakcje
– robi nam się ciepło na sercu i mamy ochotę być lepszymi ludźmi.
Dobroć jest bowiem zaraźliwa.
Kiedy okazujesz dobro innym, czujesz się lepszą osobą
– bardziej moralną, optymistyczną. Bycie dobrym i życzliwym
istotnie poprawia nasz nastrój.
27
 Wzajemność
W ludzkich kulturach powszechnie występuje zarówno
zobowiązanie do dawania, zobowiązanie do przyjmowania,
jak i zobowiązanie do oddawania.
Wymaga się od człowieka, by za otrzymane od kogoś dobro
odwdzięczył się w podobny sposób.
Reguła ta wzbudza w nas „poczucie obligacji”. Jest to specyficzny
stan pobudzenia, który jest dla człowieka nieprzyjemny,
dlatego jak najszybciej stara się on oddać otrzymane przysługi.
Poczucie zobowiązania do przyszłego odwdzięczenia się
pozwala ludziom na inicjowanie różnego rodzaju łańcuchów
wymiany, transakcji i związków, które są ogólnie korzystne
i dla nich, i dla społeczeństwa jako całości.
28
Wzajemność cd.
Jeśli chcemy mieć wpływ na to, co się wokół dzieje,
nie powinniśmy rozglądać się i pytać: Kto może mi pomóc?
Pierwsze pytanie powinno brzmieć: Komu mogę pomóc?
Kto może coś zyskać dzięki mojemu działaniu?
Czy mogę być pomocny w jakiejś konkretnej sytuacji?
Wtedy, zgodnie z regułą wzajemności, ten ktoś pomoże nam,
gdy będziemy potrzebować pomocy.
Wzajemność sympatii
Lubimy tych, którzy nas lubią. Świadomość cudzej sympatii
sprawia, że zachowujemy się bardziej serdecznie, miło,
przyjacielsko, wywołując podobne reakcje.
Im bardziej jesteś nieśmiałą i niepewną siebie osobą,
tym większą sympatią obdarzysz kogoś, kto deklaruje, że Cię lubi.
29
 Wdzięczność
Wdzięczność jest odpowiedzią na czyjąś pomoc i wsparcie,
które dostaliśmy w sytuacjach trudnych, gdy czuliśmy się bezsilni,
słabi, zagubieni. Wdzięczność odczuwamy, gdy w zdarzeniu,
które oceniamy jako osobiście dla nas korzystne, dostrzegamy
udział innych ludzi.
W odpowiedzi pojawia się ciepłe uznanie wobec dobroczyńcy,
docenienie go i tego, co dla nas zrobił, życzliwość wobec niego,
a także pragnienie, by coś dla niego zrobić, odwdzięczyć mu się.
Przychylność, którą nosimy w sercu, myśląc o naszych
dobroczyńcach, jest bardzo ważna. Trzeba jednak czegoś więcej:
wyrazów wdzięczności. Wyrażanie wdzięczności to coś więcej niż
mówienie dziękuję. Na wdzięczność okazywaną składać się mogą
drobne wyrazy pamięci: list, kartka z pozdrowieniami lub życzeniami,
telefon, podarunek, odwiedziny, wszelka możliwa pomoc itp. 30
 Asertywność
Asertywność oznacza przyjazną stanowczość w wyrażaniu
myśli i uczuć, bez usprawiedliwiania się.
Jest sposobem komunikowania się szczególnie pożytecznym
w wielu trudnych społecznie sytuacjach, takich jak: odmowa,
protest, walka o swoje z trudnym partnerem, realizacja ważnego
celu wbrew niechęci, głupocie, złośliwości otoczenia, wyrażanie
reakcji na krytykę.
Należy stosować komunikaty typu „JA” w wyrażaniu tego,
co myślimy i odczuwamy, w formie opinii (nie ocen):
sądzę, uważam, moim zdaniem, czuję, że …,
zamiast pouczająco-oceniających typu „TY”,
np. jesteś dziwny, nie rób tego, bo Ty zawsze …
31
 Pochwały i komplementy
Im częściej chwalimy innych i wyrażamy pozytywną opinię,
tym częściej sami przeżywamy te miłe uczucia, a osoby, które nimi
obdarzamy, chętniej ponawiają zachowania, za które je pochwalono.
Dlatego warto jak najczęściej chwalić innych – jeśli jesteśmy
komuś wdzięczni za pomoc, podziwiamy kogoś za coś, jesteśmy
pod wrażeniem jakiegoś gestu, pracy, zachowania drugiej osoby,
zawsze możemy jej to powiedzieć, poinformować, że to dla nas coś
ważnego i cennego. Wszak czyż nie wszyscy potrzebujemy dobrych
słów...?
Pochwała (komplement) przesadzona, niedostosowana
do okoliczności, budzi podejrzenia, a nieuzasadniona – wywołuje
przekonanie o głupocie lub interesowności osoby chwalącej.
Jeśli uważasz, że robisz coś nie najlepiej lub fatalnie się prezentujesz –
pochwała wzbudzi ostrożność i nieufność. 32
 Zaufanie
Zaufanie to oczekiwanie osoby lub grupy, że może polegać na słowie
lub obietnicy innej osoby bądź grupy. Codziennie udzielamy kredytu
zaufania przeróżnym osobom, grupom i instytucjom.
Ufamy przyjacielowi, rodzicom, nauczycielom, lekarzom….
Zaufanie jest darem, który mobilizuje do realizacji skierowanych
w naszą stronę oczekiwań. Trzeba się nauczyć nie tylko je dawać,
ale też i przyjmować. Ważne jest dzielenie się swoimi problemami
z bliskimi osobami. Głośne wypowiedzenie tego, czym się aktualnie
trapisz, ma ogromną wartość. Po prostu opowiedz o tym komuś,
komu na Tobie zależy.
Stosowanie samoodsłaniania się nie tylko pozwala ludziom głębiej
poznać się nawzajem, lecz także wysyła sygnały zaufania. To jest tak,
jakbym mówił: Mam tu pewną informację, coś, co chcę, żebyś
wiedział o mnie i ufam ci, że nie posłużysz się nią, żeby mnie zranić.
33
 Przeprosiny
Nie czuj się skompromitowany, gdy przepraszasz, kiedy zrobiłeś
coś złego. Nie bój się przyznawać do własnych błędów
i bądź gotowy ponieść ich wszelkie konsekwencje.
Czyni cię to uczciwym i odpowiedzialnym człowiekiem.
W czasie przeprosin powinieneś okazać prawdziwą skruchę.
Idealne przeprosiny składają się z 5 składników.
1. Powiedzenia przepraszam.
2. Wyrażenia żalu za swój błąd.
3. Potwierdzenia, że pewne normy społeczne lub oczekiwania
zostały złamane.
4. Wyrażenie empatii, która pokaże, że rozumiesz jak Twoje
zachowanie mogło zranić drugą osobę.
5. Prośby o przebaczenie.
34
 Poczucie humoru
Uśmiech wzmacnia w nas postawę otwartości,
z którą łączy się zaufanie do siebie i świata.
Sprawia, że łatwiej się porozumiewamy i uważniej słuchamy.
Powoli zmienia się nasza świadomość i relacje z innymi ludźmi.
Gdy zaś drugi człowiek odwzajemnia nasz życzliwy uśmiech,
znika wiele barier i zaczyna się prawdziwa relacja.
35
Temat 4: Wartości społeczeństwa polskiego
36
Temat: Wartości społeczeństwa polskiego
Wartości – to, co uważamy za ważne, istotne i mające znaczenie

w naszym życiu. Wartości motywują nas do działania i wyznaczają
jego kierunek.
Jeśli coś jest dla nas wartością, to znaczy, że nie tylko jesteśmy
w stanie poświęcić sporo czasu, aby to zdobyć i utrzymać,
ale potrafimy również dla tych najważniejszych rezygnować
z innych wartości.
Wartości są po to, by wznosić ludzkie życie na wyższy poziom.
W tym sensie są wymiarem człowieczeństwa. Jednak pełnią
tę funkcję tylko wtedy, gdy się z nimi liczymy i urzeczywistniamy
je w swoim życiu.
Wartości powinny być zawsze z nami, pomagają bowiem nadawać
życiu głębszy sens, dyscyplinują, ułatwiają wybory, wzmacniają
też poczucie własnej wartości.
Znając sposób wartościowania preferowany przez człowieka,
można przewidzieć jego styl życia, postawy wobec różnych
zjawisk i problemów. 37
Systemy i hierarchie wartości
Kategoria wartości /propozycja/ Hierarchia moich wartości /3-5/

 cechy charakteru ………. …..…… ……….. ……….. …………
 kompetencje ………. …..…… ……….. ……….. …………
 uczucia/emocje ………. …..…… ……….. ……….. …………
 zdrowy styl życia ………. …..…… ……….. ……….. …………
 relacje społeczne ………. …..…… ……….. ……….. …………
 nauka/edukacja ………. …..…… ……….. ……….. …………
 cywilizacja/kultura ………. …..…… ……….. ……….. …………
 prawo ………. …..…… ……….. ……….. …………
 etyka/religia ………. …..…… ……….. ……….. …………
 ekonomia/praca ………. …..…… ……….. ……….. …………
 polityka ………. …..…… ……….. ……….. …………

…
38
Katalog wybranych wartości
Uniwersalne wartości /alfabetycznie/
Aktywność, altruizm, atrakcyjność fizyczna, autentyczność,
autonomia, bezpieczeństwo osobiste, biegłość, bliskość ludzi,
ciekawość, cierpliwość, cywilizacja komputerowa, czas dla siebie
– na swoje sprawy, czułość, czystość, czyste sumienie,
delikatność, demokracja, dobra praca, dobre relacje z ludźmi,
dobro, dobrobyt (dostatnie życie), dominacja nad innymi,
doskonałość, doskonalenie własnej osobowości, duma, dyskrecja,
działania prospołeczne, efektywność, ekspresja (twórcze
wyrażanie siebie), elastyczność, empatia, entuzjazm, energia
życiowa, estetyka-piękno, godność, harmonia, honor, jawność
życia publicznego, kariera naukowa, kariera zawodowa,
komfortowe – wygodne życie, konsekwencja, kompetencja,
kontrola nad życiem, konsumpcja, kreatywność, lojalność,
39
Uniwersalne wartości cd.:
ład, ładny wygląd, mądrość, miłość partnerska, nadzieja, natura
(środowisko naturalne), nauka, niezależność, ochrona środowiska,
odpowiedzialność, odwaga, otwartość, pasja, patriotyzm, perfekcja,
piękno, pluralizm (różnorodność), pobożność, poczucie humoru,
poczucie przynależności do grupy (afiliacja), poczucie bezpieczeństwa,
pogoda ducha, pokora, pokój na świecie, posiadanie władzy,
poznanie świata, poznanie i zrozumienie samego siebie, pomaganie
innym ludziom, poznawanie nowego, pozytywne myślenie, praca,
pracowitość, prawa człowieka, prawda, prawdomówność,
praworządność, prawość, prestiż, prostota, przyjaciele-przyjaźń,
przyjemność, radość, relacje intymne, religia-wiara, rodzice,
rozrywka, rozum, racjonalność, rozwój cywilizacyjny, rozwój
kompetencji osobistych-samokształcenie, rozwój nauki, rozwój sztuki,
równość, ryzyko, rzetelność,
40
Uniwersalne wartości cd.:
samorządność, skromność, sława, spokój społeczny, spokój
wewnętrzny, spontaniczność, sprawiedliwość, sprawność, spuścizna
po sobie, stanowczość, szacunek innych, szczerość, szczęście,
szczęście rodzinne, szczodrość, szlachetność, tolerancja, tradycja,
troskliwość, twórczość, uczciwość, ukończenie wybranego kierunku
studiów, umiar we wszystkim, uznanie od innych, walka ze złem,
okrucieństwem, cierpieniem i niesprawiedliwością, wiarygodność,
wdzięczność, wiedza, wierność, wolność osobista, wolność wyboru,
wolny czas, wpływ na innych ludzi, wrażliwość, wspólnota,
współczucie, wygoda, wyjątkowość (bycie kimś niepowtarzalnym),
wysoka pozycja społeczna, wyrozumiałość, zaangażowanie,
zaradność, zaufanie, zdobycie władzy, zdobycie sławy, zdrowie,
życzliwość, życie pełne radości i satysfakcji…
41
Temat 5: Socjalizacja i wpływ społeczny
42
Temat: Socjalizacja i wpływ społeczny
Komponenty postaw
Postawa człowieka wobec jakiegoś obiektu (osoby, przedmiotu,

zdarzenia, idei) to względnie trwała tendencja do pozytywnego
lub negatywnego wartościowania tego obiektu przez tego człowieka.
Komponenty postawy
 Poznawczy składnik postawy: wiedza i przekonania człowieka
na temat danego obiektu.
 Uczuciowo-oceniający składnik postawy: stosunek emocjonalny
do tego obiektu.
 Behawioralny składnik postawy: tendencja do pozytywnych,
negatywnych lub obojętnych zachowań w stosunku
do tego obiektu.
43
Zmiana postaw
Chcąc wpłynąć na postawę możemy oddziaływać na każdy
z jej komponentów, najlepszy jednak efekt daje oddziaływanie
na wszystkie jednocześnie.
Najczęściej stosowaną metodą zmiany postaw jest przekazywanie
informacji o określonej treści i zabarwieniu emocjonalnym.
W procesie zmiany postaw wyróżnić możemy trzy stadia:
uleganie, identyfikację i internalizację.
Uleganie wyraża się chęcią uzyskania nagrody bądź uniknięcia kary.
Identyfikacja oznacza utożsamianie się jednej osoby z poglądami,
przekonaniami lub postawami innych osób bądź grup społecznych,
oparte na wspólnej motywacji. Jej podstawę stanowią silne więzi
uczuciowe łączące osobę utożsamiającą się – z kimś innym.
W przypadku identyfikacji z grupą istotna jest wspólność celów
i zasad działania.
44
Zmiana postaw
Internalizacja (uwewnętrznienie) to proces stopniowego

uznawania i przyswajania pochodzących z zewnątrz poglądów,
norm i wartości.
Internalizacja to także rezultat tego procesu, oznaczający
silne wewnętrzne przekonanie o konieczności przestrzegania
pewnych norm społecznych, regulujących stosunki jednostki
z innymi ludźmi, grupą społeczną lub szerszą zbiorowością.
Wartości i normy zinternalizowane, czyli „uwewnętrznione”,
stają się bardzo skutecznymi regulatorami działań społecznych.
Internalizacja wartości i norm jest podstawowym elementem
procesu socjalizacji.
45
Podstawa programowa dla liceum i technikum
[…]W procesie kształcenia ogólnego szkoła kształtuje u uczniów postawy
sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie
jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie
własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawcza,
kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do
uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy
zespołowej.
W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy
obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu,
a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji.
Kształcenie i wychowanie w liceum ogólnokształcącym i technikum
sprzyja rozwijaniu postaw obywatelskich, patriotycznych i społecznych
uczniów. Zadaniem szkoły jest wzmacnianie poczucia tożsamości
narodowej, etnicznej i regionalnej, przywiązania do historii i tradycji
narodowych, przygotowanie i zachęcanie do podejmowania działań
na rzecz środowiska szkolnego i lokalnego, w tym do angażowania się
w wolontariat. […]
46
Zalety i wady zachowań konformistycznych
Konformizm – postawa i zachowanie jednostki charakteryzujące

się ścisłym podporządkowaniem wobec norm, systemu wartości,
wzorców zachowania i myślenia oraz poglądów powszechnie
przyjętych i obowiązujących w grupie społecznej.
Może przybierać różne formy:

legalizm – przestrzeganie reguł bez względu na ich treść,
wynikające z przekonania, że trzeba się do nich stosować;
oportunizm – przestrzeganie reguł, mimo ich nieuznawania,
z obawy przed sankcjami społecznymi.
47
Zalety i wady zachowań konformistycznych
Zalety konformizmu (skutki pozytywne):
 poczucie bezpieczeństwa, brak lęku,
 wzrost sympatii otoczenia,
 pogłębienie więzi z otoczeniem,
 wzrost pewności siebie,
 przystosowanie się do otoczenia,
 komfort wynikający z braku odpowiedzialności.
Wady konformizmu (skutki negatywne):
 utrata indywidualizmu,
 trening „przeciętniactwa”,
 lenistwo umysłowe,
 obarczanie innych winą za własne decyzje,
 unikanie odpowiedzialności.
48
Zalety i wady zachowań nonkonformistycznych
Nonkonformizm – postawa charakteryzująca się odrzuceniem

i nieposłuszeństwem wobec panujących w danej grupie
lub społeczeństwie wartości, norm, zwyczajów, obyczajów,
autorytetów.
Jak podkreślają socjologowie, nonkonformizm wobec jednej
grupy łączy się przeważnie z konformizmem wobec innej.
49
Zalety i wady zachowań nonkonformistycznych
Zalety nonkonformizmu (skutki pozytywne):

 pobudzenie organizmu (wiem, że żyję),
 poczucie siły, wpływu, kontroli,
 poczucie spełnionego obowiązku,
 postęp społeczny.
Wady nonkonformizmu (skutki negatywne):

 wyczerpanie walką, która stanowi stres,
 narażenie się na kłopoty, konflikty,
 obawa o zachowanie sympatii innych,
 spadek sympatii innych.
50
Reguły wpływu społecznego
Próby wpływania ludzi na siebie nawzajem są częścią porządku

społecznego. Trudno sobie wyobrazić życie społeczne
bez wzajemnych oddziaływań, bez zabiegów, których dokonują
jedni ludzie, by ukierunkować zachowania innych.
Bez tego nie byłoby socjalizacji, zarządzania, organizacji
społecznych, a nawet życia towarzyskiego.
Wpływ wzajemny, oprócz innych sposobów kształtowania więzi
między ludźmi, jest zazwyczaj mechanizmem zabezpieczającym
przed izolacją społeczną i atomizacją ludzkich zbiorowości.
Oczywiście może to przybierać rozmaite formy, zróżnicowaną
intensywność, a także powodować dość odmienne konsekwencje.
51
O wpływie społecznym mówi się wtedy, gdy jeden człowiek
(lub grupa ludzi) podejmuje działania sprawiające, że drugi człowiek
(lub inna grupa ludzi) zmienia ukierunkowanie swego
dotychczasowego zachowania. Wpływ społeczny może przy tym
wiązać się ze zmianami zarówno korzystnymi, jak i niekorzystnymi
dla obiektu oddziaływań.
Oczywiście takie działania mogą być skuteczne (zmiana rzeczywiście
następuje), mogą być także nieskuteczne lub jakaś zmiana następuje,
ale nie jest ona zgodna z oczekiwaniami wpływającego.
Odziaływania takie mogą być intencjonalne lub bezwiedne.
Manipulacji dokonuje ten, kto intencjonalnie powoduje zachowania
innego człowieka, a zamierzoną konsekwencją tych zachowań
jest korzyść podmiotu manipulacji.
52
 Reguła wzajemności
W ludzkich kulturach powszechnie występuje zarówno zobowiązanie
do dawania, zobowiązanie do przyjmowania, jak i zobowiązanie
do oddawania. Wymaga się od człowieka, by za otrzymane od kogoś
dobro odwdzięczył się w podobny sposób. Reguła ta wzbudza w nas
„poczucie obligacji”. Jest to specyficzny stan pobudzenia, który jest
dla człowieka nieprzyjemny, dlatego jak najszybciej stara się on oddać
otrzymane przysługi.
Poczucie zobowiązania do przyszłego odwdzięczenia się pozwala
ludziom na inicjowanie różnego rodzaju łańcuchów wymiany,
transakcji i związków, które są ogólnie korzystne i dla nich,
i dla społeczeństwa jako całości. Stąd też wszyscy członkowie
społeczeństwa są od dzieciństwa trenowani w podporządkowywaniu
się regule wzajemności – pod sankcją społecznego potępienia
za jej łamanie. 53
Reguła wzajemności cd.
Jeśli chcemy mieć wpływ na to, co się wokół dzieje,
jeśli znajdujemy się w jakimś układzie, nie powinniśmy rozglądać
się i pytać: Kto może mi pomóc?.
Pierwsze pytanie powinno brzmieć: Komu mogę pomóc?
Kto może coś zyskać dzięki mojemu działaniu?
Czy moja pomoc może się komuś przydać?
Czy mogę być pomocny w jakiejś konkretnej sytuacji?
Wtedy zgodnie z regułą wzajemności, ten ktoś pomoże nam,
gdy będziemy potrzebować pomocy.
Tak to działa. We wszystkich ludzkich społecznościach.
Im więcej dajesz, tym więcej dawać chcą obdarowani.
Tak działa reguła wzajemności.
54
 Reguła zaangażowania i konsekwencji
Ludzie dążą do zgodności między własnymi przekonaniami,
słowami, postawami i czynami.
Zasada ta czerpie swą siłę z systemu wartości, w którym
konsekwencja jest uważana za cechę pozytywną, zaś niekonsekwencja
ma jednoznacznie negatywną ocenę.

Niezależnie od społecznych konsekwencji, postępowanie
konsekwentne jest zwykle korzystne dla tych, którzy potrafią się
na nie zdobyć.
Czynnikiem aktywizującym ten mechanizm jest zaangażowanie.
Trzeba zatem spowodować, aby człowiek powiedział i zrobił coś,
co uwięzi go w pułapce konsekwencji. Wystarczy jedna drobna
początkowa decyzja, a reszta dalej się toczy.
55
Reguła zaangażowania i konsekwencji cd.
Aktywność. Musimy sprawić, że podjęte zostanie konkretne działanie,
które będzie zgodne z celem naszej prośby lub żądania.
Publiczne zaangażowanie. Ludzie zazwyczaj zachowują się
konsekwentnie, jeśli ich działanie jest spostrzegane przez innych.
Jednym ze sposobów uzyskania aktywnego i publicznego
zaangażowania jest przekonanie kogoś do zapisania „czarno
na białym” postanowień umowy. Dzieję się tak dlatego, że ludzie
uznają za wiążące to, co zostało utrwalone.
Dobrowolność. Nie powinniśmy próbować zmuszać ludzi
do zaangażowania w myśl idei, które są im obce. Powinniśmy podjąć
próbę rozpoznania istniejącego zaangażowania, a następnie
zaprezentować związek pomiędzy treścią aktualnego zaangażowania
(wyznawanymi wartościami, osobistymi priorytetami) i naszą ofertą.
56
 Reguła społecznego dowodu słuszności
Ludzie decydują o tym,
jakie zachowanie jest w danej sytuacji poprawne
na podstawie tego, jak zachowują się inni ludzie.
Zasada ta ma szczególnie duże znaczenie w sytuacjach
wieloznacznych, niepewnych i niejasnych.
Kiedy człowiek nie do końca wie, jak się ma zachować,
obserwuje, jak zachowują się inni i z nich bierze przykład.
Szczególnie mocno naśladuje się ludzi sobie podobnych.
Im więcej ludzi wierzy w jakąś ideę, tym bardziej prawdziwa
wydaje się ta idea jednostce.
Zasada dowodu społecznego może być używana do skłaniania
ludzi do uległości za pomocą dostarczenia im dowodów,
że inni (im więcej tym lepiej) już ulegli lub właśnie to robią.
57
 Reguła lubienia i sympatii
Z reguły zgadzamy się spełniać prośby ludzi, których znamy i lubimy.
Czynniki nasilające sympatię i uległość:
 Lubimy ludzi podobnych do nas samych.
 Bardziej lubimy to, co znamy.
 Lubimy ludzi, z którymi współpracujemy, by osiągnąć wspólny cel,
a udana współpraca doprowadza do większej integracji.
 Lubimy tych, z którymi miło się nam rozmawia.
 Lubimy tych, którzy nas lubią i potwierdzają to werbalnie.
 Wszyscy jesteśmy łapczywymi pożeraczami komplementów.
 Ludziom ładnym przypisujemy pozytywne cechy.
 To, czy ludzie kojarzą nas z czymś przyjemnym,
czy też nieprzyjemnym, wpływa na to, czy będą nas lubić, czy nie.
58
 Reguła autorytetu
Ludzie wolą kierować się wskazówkami prawdziwych autorytetów,
ekspertów w danej dziedzinie, osób z doświadczeniem.
Cały proces socjalizacji – wychowania i przystosowania do życia
w społeczeństwie, nastawiony jest na wpojenie człowiekowi
posłuszeństwa wobec rozmaitych autorytetów: rodziców,
nauczycieli, lekarzy itp. Kształci się w nas przekonanie,
iż uległość taka jest pożądanym sposobem postępowania.
Ponadto uległość ta często ma charakter adaptacyjny, ponieważ
rzeczywiste autorytety cechują się zwykle wiedzą, mądrością
i władzą.
Jeśli jesteś ekspertem w jakiejś dziedzinie,
musisz zadbać o to, by ludzie dobrze o tym wiedzieli.
59
Reguła niedostępności
Człowiek pożąda najbardziej tego co niedostępne.
Wynika to z ogólnie przyjętego systemu wartości,
że im czegoś jest mniej, tym jest to cenniejsze.
Według teorii reaktancji wolność jest dla człowieka jedną
z najważniejszych potrzeb. Kiedy człowiekowi ograniczy się
wolność wyboru, stawiając jakieś zakazy lub nakazy, pojawiają się
u niego negatywne emocje, a następnie uruchomiona zostaje
reaktancja, czyli zachowanie dążące do odzyskania tej swobody.
Przejawia się to wzrostem atrakcyjności postępowania zakazanego
i przekorą.
Bardzo często wykorzystują ją handlowcy pod postacią techniki
„ograniczonej czasowej dostępności” oraz „ograniczonej ilości”.
60
Z reguły niedostępności korzystają też aukcje i licytacje.

Temat 6: Oblicza tolerancji
61
Temat: Oblicza tolerancji
Tolerancja – postawa szacunku wobec poglądów osoby lub grupy;

uznawanie prawa innych jednostek, grup społecznych
do odmiennych, a nawet konkurujących postaw, przekonań,
gustów i zachowań.
Tolerancja jest postawą ułatwiającą kontakty z ludźmi.
Cechuje ją poznanie, zrozumienie i szacunek dla odmiennych
przekonań, wierzeń, upodobań, zwyczajów i potrzeb.
Oznacza traktowanie jako równie ważnych ludzi różniących się
od siebie wiekiem, zawodem, pozycją społeczną, zamożnością,
zainteresowaniami, uzdolnieniami, wyglądem, ubiorem,
zachowaniem itd. Traktowanie ludzi tak, jak Ty chcesz być traktowany
przez innych. Tolerancja to wyrozumiałość dla opinii i poglądów
różniących się od Twoich oraz szanowanie cudzego intymnego świata
odmiennych emocji i przeżyć.
62
To danie ludziom szansy na pozostanie indywidualnością

w relacjach społecznych, np. bycie nonkonformistą.
Powszechna tolerancja oznaczałaby świat, w którym każdy byłby
sobą, w którym ludzie, religie, filozofie, systemy społeczne
spotykałyby się bez nienawiści, przemocy, zmuszania do zmiany.
W którym ludzie nie baliby się mówić, co myślą i czują.
Tolerancja oznacza świat bez uprzedzeń.
Tolerancja to także aktywne przeciwstawianie się nietolerancji
(zespołowi uprzedzeń).
Uprzedzenie to wroga postawa wobec jednostki z powodu
jej przynależności do nielubianej grupy ludzi, postawa oparta
na niepełnych, niepotwierdzonych lub fałszywych informacjach.
63
Niezwykle istotnym zagadnieniem etycznym jest problem

granic tolerancji – nie wszystkie zachowania należy bowiem
tolerować.
Nawet wielcy entuzjaści postawy tolerancji nie zgodzą się
na nią w stosunku do wrogów tolerancji.
Tolerancja odnosi się jednak tylko do zachowań nienaruszających
w drastyczny sposób reguł współżycia społecznego.
Nie ma zatem zastosowania wobec osób zagrażających Twojemu
zdrowiu czy życiu.
64
Akceptacja – wyrażenie zgody na coś, przychylna ocena

lub przyjęcie jakiegoś sądu, opinii lub zachowania, sprzyjanie
przemianom jednostki, wspieranie jej, aby realizowała swoje
możliwości.
Wyróżnia się akceptację innych osób lub grup społecznych,
akceptację norm, oznaczającej zgodę na ich realizację,
a także akceptację samego siebie.
65
Stygmatyzacja
Jest formą napiętnowania jednostki za nieprzestrzeganie
norm społecznych.
Najczęstszą formą presji jest wtedy izolacja społeczna.
Do grup stygmatyzowanych należą: skazańcy, osoby uzależnione,
bezdomni oraz inne jednostki niedostosowane społecznie.
Stygmatyzacją są często dotknięte również mniejszości narodowe.
Poprzez stereotyp społeczeństwo przypisuje wszystkim członkom
mniejszości określone negatywne cechy, które są źródłem
stygmatyzacji, a także dyskryminacji na tym tle.
66
Temat 7: Konflikty społeczne
67
Temat 7: Konflikty społeczne
Konflikt społeczny – proces społeczny zachodzący pomiędzy

jednostkami, grupami, klasami, narodami, państwami
lub organizacjami, wynikający ze sprzeczności ich interesów,
celów, intencji, poglądów, zamiarów, motywacji, obowiązków,
powodujący powstanie wrogości między nimi.
Następstwem konfliktu społecznego może być przejście
w fazę współzawodnictwa i walki (tzw. kooperacji negatywnej)
lub rozwiązanie kompromisowe – ugoda na drodze wzajemnych
ustępstw.
W myśl teorii - konflikt społeczny to stały, wszechobecny
element wszelkich stosunków społecznych, który jest przyczyną
permanentnego procesu zmiany społecznej.
68
Temat: Konflikty społeczne
Źródła konfliktów społecznych

 Przyczyny społeczne – wynikają z przesłanek związanych
np. ze złym funkcjonowaniem struktury społecznej.
 Przyczyny ekonomiczne – wynikają z nierówności majątkowych,
zagrożeń w sferze gospodarczej.
 Przyczyny polityczne – związane z udziałem w sprawowaniu
władzy lub z krytyką sposobu jej sprawowania.
 Przyczyny ideologiczne – są następstwem kolizji systemów
wartości ideowych, moralnych, religijnych lub kulturowych,
spowodowanych przez istniejące różnice lub nierównomiernym
rozwojem cywilizacyjnym, kulturalnym grup społecznych
lub całych zbiorowości.
69
Style (strategie) rozwiązywania konfliktów
 Współpraca
Istotą tego stylu jest partnerstwo obu stron. Wymaga od stron
zaangażowania emocjonalnego, umiejętności słuchania,
wyrozumiałości, kreatywnego myślenia.
Obie strony skupiają się na tym, co łączy, a nie dzieli,
pracują nad obopólnymi korzyściami.
Współpraca jest niemożliwa, jeśli jedna ze stron,
mimo wielu zachęcających sygnałów i konkretnych propozycji,
nie chce lub nie umie współpracować.
70
 Kompromis
• sztuka dojścia do porozumienia obu stron,
• efekt - wspólna płaszczyzna porozumienia,
• sztuka ustępowania i znajdowania „złotego środka”,
• korzystny, gdy rezygnuje się z nieistotnych kwestii.
Jeśli jednak rezygnujesz z ważnych spraw, trudno mówić
o satysfakcji i korzyściach z porozumienia,
• niebezpiecznie zbliża się do ulegania i strat,
gdy ustępstwa jednej strony są większe i częstsze.
71
 Uleganie (ustępowanie)
• nie oznacza całkowitego poddania i wycofania się z pola bitwy,
• zakłada zgodę na uzyskanie mniej niż początkowo pragnęliśmy,
• dla osób nieśmiałych i niepewnych siebie oraz przyjacielsko
nastawionych to styl doskonały, dający oparcie i poczucie
bezpieczeństwa, pod warunkiem, że postawa drugiej strony
konfliktu będzie identyczna,
• ulegać należy dokładnie wiedząc, dlaczego się to robi,
gdy sytuacja zdecydowanie tego wymaga, a nie dlatego,
że inaczej nie można,
• czasem przy uleganiu liczymy na regułę wzajemności
– ulegając w drobnej sprawie, spodziewamy się ustępstw
w sprawach poważniejszych i to jest racjonalna motywacja.
72
 Unikanie
• przedmiot konfliktu nie jest dla stron na tyle ważny,
aby strony zdecydowane były go kontynuować,
• nikomu szczególnie nie zależy na tym, aby bronić swojego
stanowiska, tak więc nie ma podstaw do przedłużania sporu,
• to odroczenie rozwiązania konfliktu, korzystne gdy:
nie masz argumentów, źle się czujesz, chcesz wyciszyć emocje,
masz inną ważną sprawę do załatwienia.
Unikanie powinno być ograniczone w czasie, tzn. w końcu
trzeba rozwiązać konflikt, w przeciwnym razie pozwala się
na manipulowanie sobą.
Konflikt sam się nie rozwiąże, trzeba zacząć działać.
73
 Walka (trwanie w sporze);
• dążenie do osiągnięcia swoich potrzeb kosztem innych osób
stosując metody nacisku,
• to styl twardy i jednostronny,
• wygrywa tylko jedna strona,
• najważniejsze to umieć zmienić ten styl na inny,
bo jest wyczerpujący fizycznie i emocjonalnie,
a także psuje stosunki z ludźmi na dłużej,
• walkę bez umiaru stosują osoby z potrzebą udowadniania
własnej przewagi, osoby naśladujące dawne agresywne wzorce
i ludzie próbujący ukryć własną słabość,
• podczas walki dochodzi często do tzw. cyklu odwetowego.
74
Dowodem Twojej dojrzałości jest w pełni świadome stosowanie
walki, gdy:
• pokazujesz, że umiesz nie tylko walczyć (skupienie się na sobie,
egocentryzm), ale i współpracować (prezentacja otwartości
na potrzeby innych) czy ustępować (kompromis),
• Potrafisz, walcząc, co pewien czas wyciągnąć rękę do partnera
w negocjacjach, zdobywając się na gesty zgody i czekając
na sygnał zaprzestania walki z drugiej strony,
• walczysz w obronie wyższych wartości, po wyczerpaniu
innych możliwości działania,
• walczysz w obronie słabszych lub pokrzywdzonych,
którzy sami nie chcą lub nie umieją się obronić (dzieci,
ludzie starzy i schorowani, upośledzeni fizycznie czy umysłowo,
pozostający w chwilowej bardzo złej kondycji psychicznej itp.).
75
Sposoby rozwiązywania konfliktów
 Negocjacje;
• to bezpośrednie rozmowy, których celem jest osiągnięcie
porozumienia, zawarcie transakcji lub rozwiązanie problemu,
• to sztuka porozumiewania się, uzyskania satysfakcjonującego
wszystkich rozwiązania,
• strony dobrowolnie podejmują rozmowę, aby aktywnie znaleźć
rozwiązanie konfliktu,
• porozumienie zostaje zawarte wówczas, gdy zostanie
zaakceptowane przez wszystkie strony.
76
Negocjacje
Przebieg negocjacji (a więc to, jak są one prowadzone) oraz treść
zawartego porozumienia (a więc to, co zostało uzgodnione) zależą
wyłącznie od bezpośrednich uczestników.
Tak więc negocjatorzy sprawują pełną kontrolę zarówno
nad procesem negocjacji, jak i nad meritum.
Koniecznym warunkiem podjęcia próby negocjacji jest motywacja
do współpracy u obu stron.
Brak dobrej woli i tolerancji uniemożliwia znalezienie dobrego
dla wszystkich rozwiązania konfliktu (warunek konieczny,
by zechciały zaakceptować rozwiązanie).
77
Etapy negocjacji:
1. Każda ze stron formułuje swoje stanowisko.
2. Obie strony prezentują stanowiska.
3. Strony określają punkty zbieżne i rozbieżne.
4. Szukają kompromisu, modyfikują stanowiska.
5. Zawierają ostateczne porozumienie lub przerywają rozmowy.
78
Zasady skutecznego negocjowania
Rady dla negocjatora:
1. Atakuj problem, a nie ludzi.
2. Nie skupiaj się na stanowisku, ale na ukrytych za nim potrzebach
i interesach.
3. Zadawaj pytania zamiast opierać się na przypuszczeniach.
4. Doceniaj to, co udało się dotąd osiągnąć.
5. To, co najważniejsze, zapisuj – od razu stanie się jaśniejsze.
6. Nie dopuść do chaosu. Dbaj o to, by nie mówić jednocześnie
z partnerem.
7. Rób notatki. Miej przed sobą plan rozmowy i uporządkowane
materiały.
79
Rady dla negocjatora cd.:

8. Dostarczaj żądane dokumenty. Nie odkładaj ważnych kwestii
na później, bo zapomnisz.
9. Nie daj się w żaden sposób wyprowadzić z równowagi.
Jeśli już tak się stanie – mów asertywnie, jak się czujesz.
10. Dbaj o zwięzłość i precyzję wypowiedzi; nie mów za długo,
to nudzi i denerwuje.
11. Poszukaj innych rozwiązań, nie upieraj się sztywno
przy swoim pierwszym pomyśle.
12. Gdy negocjacje utkną w martwym punkcie, nie zamykaj
sobie drogi powrotu. Zastanów się, czy możesz dalej działać,
nawet jeśli nie uda się wam dogadać.
80
 Mediacje
• strony konfliktu proszą osobę trzecią o prowadzenie rozmów,
• zadaniem mediatora jest doprowadzenie do osiągnięcia
porozumienia,
• mediator nie podejmuje decyzji ani nie opowiada się
za którąś ze stron konfliktu,
• ma łagodzić napięcia, zadawać pytania pomagające wyjaśnić
sytuację,
• do porozumienia strony muszą dojść same,
• przypadkowi rozjemcy są z reguły mniej skuteczni niż zawodowi,
• bardzo ważne jest zaufanie stron konfliktu do mediatora.
81
Funkcje mediatora
 Pilnuje przestrzegania porządku, ustalonych procedur i reguł gry.
 Zbiera i porządkuje informacje.
 Pomaga zdefiniować, na czym polega problem.
 Ułatwia analizę problemu: uwzględnia wiele punktów widzenia,
zwraca uwagę na kwestie niedostrzegane przez żadną ze stron.
 Ułatwia komunikację, zachęcając do parafrazy, wyjaśnień,
oddzielania faktów od interpretacji i emocji.
 Zachęca do ustępstw, kompromisu i współpracy, pokazując
obopólne korzyści.
 Z każdą ze stron prowadzi na boku rozmowy uściślające
różne kwestie.
82
Funkcje mediatora cd.
 Stara się uspokoić każdą ze stron w najwłaściwszy
dla niej sposób. Umie żartować.
 Pomaga zachować „twarz” obu stronom w trudnych
dla nich chwilach.
 Proponuje szukanie różnych rozwiązań problemu.
 Jeśli strony zamierzają zerwać rozmowy, podsuwa własne
propozycje rozwiązania problemu, ale nie upiera się przy nich.
 Przyjmuje na siebie część odpowiedzialności za trudności
w dogadaniu się lub wręcz rolę „kozła ofiarnego”,
aby rozładować atmosferę i pomóc w osiągnięciu porozumienia.
 Kieruje całością procesu negocjacyjnego.
 Dba o właściwą realizację umów.
83
Zasady skutecznej mediacji:

• przy niewielkim zaognieniu konfliktu można doprowadzić
do bezpośredniego spotkania skłóconych stron,
• przy konflikcie zaognionym strony nie powinny się spotykać
(w polityce nazywa się to dyplomacją wahadłową),
• mediacje powinny odbywać się w neutralnym miejscu,
• mediator powinien ustalić kolejność, w jakiej będą omawiane
sprawy (najlepiej zacząć od sprawy prostej).
84
 Arbitraż
Strony konfliktu zwracają się do osoby trzeciej o rozstrzygnięcie
sporu.
Istnieją dwa poziomy arbitrażu:
1. nakazowy – obie strony zgadzają się dostosować
do decyzji arbitra,
2. nienakazowy – strony zobowiązują się wysłuchać wskazówek
arbitra, zachowując prawo do ich odrzucenia.
Każda ze stron przedstawia arbitrowi swój punkt widzenia
oraz określa najbardziej pożądane rozwiązanie sporu.
85
Skutki konfliktów społecznych
Negatywne:
 mogą prowadzić do demonstrowania własnych potrzeb
w skrajnym wymiarze i stawianiu ich ponad dobrem grupy;
 przedłużające się konflikty między jednostkami prowadzą
zwykle do zranienia - w sensie emocjonalnym i fizycznym -
obu stron;
 mogą spowodować długotrwały rozłam w grupie;
 mogą spowodować podjęcie kroków prawnych;
 może dojść do utraty zaufania do grupy, powodującego
przekazywanie grupie fałszywych informacji;
 wyzwalają negatywne emocje, stres, atmosferę napięcia
i niepokoju,
86
Negatywne cd.:
 niszczą współpracę,
 niszczą relacje między ludźmi,
 pogłębiają różnice między ludźmi,
 dezintegrują grupy,
 powodują utratę energii, która mogłaby być wykorzystana
do realizacji zadań,
 obniżają wydajność i jakość pracy,
 powodują i ujawniają nieracjonalne zachowania,
 zwiększają podejrzliwość i ograniczają zaufanie,
 mogą doprowadzić do nieodwracalnych skutków.
87
Pozytywne:
 mogą doprowadzić do przełomu, który zmieni na lepsze
styl funkcjonowania grupy,
 w czasach napięć mogą ujawnić się ukrywane dotąd
ludzkie talenty i umiejętności,
 mogą motywować do aktywności osoby dotychczas bierne,
 pozytywne rozwiązanie konfliktu może prowadzić
do wzmocnienia grupy,
 stanowią źródło energii dla korzystnych przemian
w życiu jednostek i grup społecznych,
 przyczyniają się do wzrostu efektywności działań
i współpracy ludzi,
88
Pozytywne cd.:
 stymulują zainteresowanie problemem i chęć jego rozpoznania,
 wyjaśniają wiele spraw,
 podnoszą poziom zaangażowania stron,
 zwiększają przepływ informacji między stronami,
 inicjują procesy doskonalenia się i rozwoju stron,
 skłaniają do poszukiwania nowych rozwiązań,
 stanowią sygnał ostrzegawczy o złym funkcjonowaniu określonych
obszarów, takich jak struktura organizacji czy komunikacja
wewnątrz organizacji,
 przyczyniają się do pogłębienia wiedzy zarówno na swój temat,
jak i na temat partnera; jego pragnień, celów, systemu wartości,
 umacniają kontakty i zwiększają zaufanie między stronami,
jeśli konflikt zostanie rozwiązany konstruktywnie. 89
Temat 8: Współczesne społeczeństwo
90
Temat: Współczesne społeczeństwo
Społeczeństwo jest zbiorowością ludzi stanowiącą względnie

autonomiczną i zamkniętą całość, wyodrębnioną na zasadzie
terytorialnej, ekonomicznej, politycznej i kulturowej.
Trwałe skupienie ludności na określonym terytorium wyznacza
warunki jej bytowania, stanowi podstawę organizacji życia
gospodarczego, stwarza podstawę integracji politycznej
typu państwowego oraz sprzyja wytwarzaniu się odrębnej
wspólnoty kulturowej.
Społeczeństwo nie jest więc prostym zbiorem jednostek
rozmieszczonych statystycznie, jako populacja generalna
(ogół ludności) danego kraju, lecz organizacją grup, instytucji
i różnorodnych form życia zbiorowego.
91
Cechy współczesnego społeczeństwa
 Społeczeństwo otwarte
Społeczeństwo otwarte charakteryzuje się dużym zakresem
swobód politycznych, chronionych przez państwo.
Obywatele mają poczucie samodzielności, wolności oraz możliwości
kształtowania własnego otoczenia.
Cechy charakterystyczne;
 prawo jednostek do osobistych decyzji odnośnie wyboru
postępowania i branie za nie odpowiedzialności,
 pluralizm ideologiczny i aksjologiczny – uznanie prawa
do akceptacji różnych wartości,
 rozwinięta międzynarodowa wymiana handlowa umożliwiająca
swobodny przepływ towarów, idei, informacji.
Określenie społeczeństwo otwarte jest często stosowanym
synonimem społeczeństwa liberalno-demokratycznego.
92
 Społeczeństwo postindustrialne (poprzemysłowe)
 spadek udziału sektora produkcyjnego w gospodarce
oraz powiększanie się sektora usług,
 zanik tradycyjnej klasy robotniczej zarówno na skutek
zmniejszania się jej liczebności, jak i z powodu zmiany charakteru
pracy, która jest w coraz mniejszym stopniu pracą fizyczną,
 wzrost poziomu wykształcenia i rosnąca rola wiedzy teoretycznej,
 rozwój informatyki,
 rozwój instytucji naukowych,
 szybki wzrost liczby profesjonalistów i uczonych oraz wzrost
ich znaczenia w gospodarce.
93
 Społeczeństwo konsumpcyjne
Społeczeństwo, w którym najważniejszym obszarem życia
społecznego i jednocześnie podstawowym celem jednostki
jest konsumpcja, rozumiana już nie tylko jako „zużywanie
posiadanych dóbr w celu bezpośredniego zaspokojenia
ludzkich potrzeb”, ale również jako pewna kultura i sposób życia
związane z procesem nabywania dóbr, gromadzeniem dóbr
i ich upłynnianiem.
Cechy charakterystyczne:
 różnorodność i łatwy dostęp do dóbr i usług konsumpcyjnych,
wśród których znajduje się znaczna liczba produktów
luksusowych;
 powstanie kultury konsumpcji;
94
Społeczeństwo konsumpcyjne cd.
 wzrost pozycji konsumenta, który staje się główną siłą napędową
rynku konsumpcyjnego, przy jednoczesnym coraz większym
wpływie na niego, a czasem nawet manipulowaniu jego osobą
– w tym przypadku największe znaczenie odgrywają media
oraz reklama, które za cel stawiają sobie wywoływanie
u potencjalnego klienta sztucznych potrzeb;
 zwiększenie się liczby centrów handlowych, sieci sklepów, galerii,
które są nazywane przez część badaczy „świątyniami konsumpcji”,
 przewaga sfery czasu wolnego i konsumpcji nad dziedziną
usług i produkcji,
 zwiększanie się standardu życiowego przeciętnego obywatela;
 rozwój sektora bankowego, który zapewnia środki finansowe
na konsumpcję.
95
 Społeczeństwo masowe
Społeczeństwo masowe przeciwstawiane jest często społeczeństwu
tradycyjnemu ze względu na daleko idącą urbanizację, wysoką
gęstość zaludnienia i wielki wpływ środków masowego przekazu.
 rozkład więzi i relacji międzyludzkich,
 rutynizacja i alienacja pracy,
 brak silnych i wyraźnie postrzeganych wartości moralno-etycznych,
 materializm,
 konformizm,
 upodobnianie się jednostek do siebie i zanik indywidualności,
 brak zakorzenienia w tradycji,
 uniformizacja kultury i jej równanie w dół (kultura masowa),
 podatność na manipulację przy użyciu propagandy i reklamy. 96
 Społeczeństwo informacyjne
Definicja społeczeństwa informacyjnego wg Kongresu Informatyki
Polskiej: „Społeczeństwo charakteryzujące się przygotowaniem
i zdolnością do użytkowania systemów informatycznych,
skomputeryzowane i wykorzystujące usługi telekomunikacji
do przesyłania i zdalnego przetwarzania informacji”.
 wytwarzanie informacji – to cecha ukazująca przede wszystkim
masowy charakter generowanych w społeczeństwach informacji,
masowe zapotrzebowanie na informacje oraz masowy sposób
jej wykorzystania,
97
Społeczeństwo informacyjne - cechy charakterystyczne cd.
 przechowywanie informacji – odnosi się do technicznych
możliwości gromadzenia i nieograniczonego ich magazynowania,
 przekazywanie informacji – polega na ogromnych osiągnięciach
rewolucji teleinformacyjnej, umożliwiającej przekaz informacji
bez konieczności uwzględniania barier czasu i przestrzeni,
 pobieranie informacji – potencjalna możliwość odebrania
zamieszczanych w internecie informacji przez wszystkich
zainteresowanych,
 wykorzystywanie informacji – to najważniejsza cecha
społeczeństwa informacyjnego, umożliwiająca powszechne,
otwarte, nielimitowane korzystanie z internetu jako źródła
informacji.
98
Temat 9: Problemy polskiej młodzieży
99
Temat: Problemy polskiej młodzieży
Problemy życiowe polskiej młodzieży – wybrane dziedziny:

 uwarunkowania kontynuowania edukacji,
 kariera zawodowa: możliwości podnoszenia kwalifikacji
zawodowych, perspektywy zatrudnienia,
 aktywność społeczna,
 problemy zdrowotne,
 zachowania ryzykowne,
 życie rodzinne,
 warunki mieszkaniowe,
…
100
Temat: Problemy polskiej młodzieży
Wybrane problemy młodzieży – propozycja analizy:

• nazwa problemu,
• skala problemu – dane statystyczne,
• przyczyny powstania problemu,
• instytucjonalne formy przeciwdziałania problemom,
• inicjatywy społeczne i działania organizacji pozarządowych
na rzecz przeciwdziałania problemom – przykłady dobrej praktyki.
101
Bibliografia
Białobłocki T., Moroz J., Nowina-Konopka M., Zacher L. W.: Społeczeństwo

informacyjne, Warszawa 2006.
Cialdini R.: Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, Gdańsk 2013.
Hamer H.: Rozwój umiejętności społecznych. Jak skuteczniej dyskutować
i współpracować, Warszawa 1999.
Mikusińska A. (red.): Wiedza o społeczeństwie. Encyklopedia szkolna PWN,
Warszawa 2009.
Olechnicki K., Załęcki P.: Słownik socjologiczny, Toruń 1997.
Sztumski J.: Konflikty społeczne i negocjacje jako sposoby ich przezwyciężania,
Częstochowa 2000.
Wojciszke B.: Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Warszawa 2009.
Wojtaszczyk K. A., Jakubowski W. (red.): Społeczeństwo i polityka. Podstawy
nauk
politycznych t. I, Warszawa 2018.
https://eszkola.pl/wos/formy-organizacji-spoleczenstwa-3552.html
102

Czlowiek I Spoleczenstwo

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Czlowiek I Spoleczenstwo

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I.

1. Potrzeby człowieka; 3–6

Potrzeba – poczucie braku czegoś, co jest odczuwane

3. Potrzeby przynależności i miłości:

4. Potrzeby szacunku i uznania:

5. Potrzeby rozwoju i doskonalenia się:

6. Potrzeby wiedzy i rozumienia:

Rodzina – podstawowy rodzaj grupy społecznej występujący

 Kryterium liczby pokoleń:

 Funkcja prokreacyjna /biologiczna/

 Funkcja ekonomiczna (gospodarcza)

 Funkcja rekreacyjno-towarzyska (autoekspresyjna)

Rola społeczna – zdefiniowany i społecznie określony,

Wartości – to, co uważamy za ważne, istotne i mające znaczenie

Kategoria wartości /propozycja/ Hierarchia moich wartości /3-5/

 polityka ………. …..…… ……….. ……….. …………

Postawa człowieka wobec jakiegoś obiektu (osoby, przedmiotu,

Internalizacja (uwewnętrznienie) to proces stopniowego

Konformizm – postawa i zachowanie jednostki charakteryzujące

Może przybierać różne formy:

Nonkonformizm – postawa charakteryzująca się odrzuceniem

Zalety nonkonformizmu (skutki pozytywne):

Wady nonkonformizmu (skutki negatywne):

Próby wpływania ludzi na siebie nawzajem są częścią porządku

ma jednoznacznie negatywną ocenę.

Z reguły niedostępności korzystają też aukcje i licytacje.

Tolerancja – postawa szacunku wobec poglądów osoby lub grupy;

To danie ludziom szansy na pozostanie indywidualnością

Niezwykle istotnym zagadnieniem etycznym jest problem

Akceptacja – wyrażenie zgody na coś, przychylna ocena

Konflikt społeczny – proces społeczny zachodzący pomiędzy

Źródła konfliktów społecznych

Rady dla negocjatora cd.:

Zasady skutecznej mediacji:

Społeczeństwo jest zbiorowością ludzi stanowiącą względnie

Problemy życiowe polskiej młodzieży – wybrane dziedziny:

Wybrane problemy młodzieży – propozycja analizy:

Białobłocki T., Moroz J., Nowina-Konopka M., Zacher L. W.: Społeczeństwo

You might also like