Socjologia ćwiczenia

1) Tekst – procesy społeczne - Kontekst zmian w edukacji

STRATYFIKACJA – uwarstwienie, odnosi się do sposobu podziału populacji na pewną liczbę
grup pozostających względem siebie w relacji wyższości, przewagi lub niższości czy
podległości na podstawie istotnego kryterium (klasa, status, grupy, władza i partia,
wykształcenie, płeć, miejsce zamieszkania)
Wg Anthony Giddens:
Ustrukturyzowanie nierówności między różnymi kategoriami ludzi
● Szanse życiowe zależą od ich położenia w układach stratyfikacyjnych społeczeństwa
(ma wpływ np. Na bogactwo, politykę, karierę zawodową...)
SPOŁECZEŃSTWO TRADYCYJNE:
● Podporządkowanie jednostki układom i normom społeczno-kulturowym
● Jednostka odgrywała role, które były związane z tradycją, zwyczajami i obyczajami
● ,,Gotowe pakiety tożsamościowe’’ (np. Chłop, robotnik, nauczyciel...)
● Powtarzalność wykonywanych zadań
● Podział na strukturę klasowo-warstwową
● Życie człowieka określane przez pryzmat pozycji społecznej
● Mała przenikliwość granic
● Stałe społeczeństwo
● mała liczba osób z pogranicza
● życie człowieka określone przez pryzmat pozycji społecznej
SPOŁECZEŃSTWO NOWOCZESNE:
● Konstruowanie niepowtarzalnych tożsamości osobistych i zbiorowych
● Nieprzejrzystość i niepewność trwałości, powoduje, że zanika przydatność
zuniformizowanych osobowości
● Wielość i osobliwość ról społecznych
● O postrzeganiu człowieka decyduje odgrywana przez niego rola (zawodowa,
rodzinna, polityczna itd.)
SPOŁECZEŃSTWO PONOWOCZESNE:
● upowszechnianie się utraty wiary w postęp oraz rozbudowane dyskursy kryzysu i
ryzyka
● nasilają się często sprzeczne z sobą trendy: konsumpcjonizm , indywidualizm ,
relatywizm moralny
● rozwój kultury popularnej i utowarowienie kultury
● globalizacja
● glokalizacja
● wzrost alfabetyzmu funkcjonalnego
 ● gospodarka oparta na wiedzy
● dedyferencjacja organizacji
● rozwój nowych ruchów religijnych
● nowych form życia wspólnotowego w społecznościach lokalnych i społecznościach
sieciowych
● decentralizacja władzy
● emancypacja poszczególnych grup społecznych
● nowych ruchów społecznych
● "śmierć klas"
● wzrost nierówności społecznych, zróżnicowania kulturowego, problemów
tożsamościowych , znaczenia zróżnicowanych form kapitału
● powstawanie indywidualnych i zbiorowych strategii dostosowawczych
Na czym polega ZMIANA SPOŁECZNA?
● Gwałtowne przyśpieszenie zmian: przyrost ludzi, powstawanie olbrzymich miast,
upowszechnianie kultury masowej, silne oddziaływanie procesów industrializacji i
urbanizacji na warunki i styl życia ludzi
● Wg. Sztompki zmiana społeczna jest różnicą, między stanem systemu społecznego
(grupy w org.) w jednym momencie czasu i stanem tego samego w innym momencie
czasu (?)
Trzy zasadnicze stałe źródła zmiany społecznej :
1. środowisko fizyczne
2. organizacje polityczne
3. czynniki kulturowe
SKUTKI ZMIAN SPOŁECZNYCH
● W biednych i zacofanych krajach powodują niekontrolowany wyż demograficzny, a
wysoko rozwiniętych spadek liczby urodzeń
● Dewastacja środowiska naturalnego
● Zmniejszanie się pól uprawnych, łąk i lasów
● Sekularyzacja życia społecznego, poprawa sytuacji dzieci i kobiet, tworzenie się
społeczności wielokulturowych
● Pojawiające się nowe trendy kultury
● Częstsze występowanie elementów modelu kultury kofiguratywnej i kultury
prefiguratywnej
● napięcia psychiczne
● wzrost powszechności brani masowego rażenia
SKUTKI W POLSCE:
● Szybkie zmiany naukowo-techniczne (wydajność pracy i efektywność całej
gospodarki, poprawa jakości życia)
 ● Globalizacja (błyskawiczne przenoszenie wszelkiego rodzaju informacji: głos, pismo,
obraz)
● Transformacja ustrojowa (dzięki niej ludzie nie muszą ulegać władzy totalitarnej,
godzić się na ograniczone wolności i suwerenności, żyć z syndromem zniewolonego
umysłu)
● Integracja europejska (daje szansę zmniejszenia dystansu w stosunku do najbardziej
rozwiniętych krajów Zachodu)
ZMIANA SPOŁECZNA MA CHARAKTER UNIWERSALNY CO TO OZNACZA?
→ Znaczna część dominujących się zmian we współczesnym świecie ma charakter
uniwersalny ich istota w różnych krajach jest podobna, a obserwowane procesy,
zjawiska, fakty i zdarzenia mają zbliżony charakter i podobne symptomy (np. W
przeważającej części świata demokratyzacja życia społecznego)
ZMIANY SPOŁECZNE-ŹRÓDŁA
1. Środowisko fizyczne – skrajne warunki środowiskowe np. Pogodowe
2. Organizacje polityczne
3. Czynniki kulturowe – mieszanie się kultur
Wyjaśnij związek między KSZTAŁCENIEM a WYCHOWANIEM
WYCHOWANIE - świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku
wychowawczym między wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywołanie zmian
w osobowości wychowanka, jest procesem powstawania człowieka, przez pracę nad sobą, a
także współdziałanie z innymi
Jest działalnością intencjonalną o charakterze interpersonalnym, prowadzoną zgodnie z
uznawanymi wartościami, nastawioną na dokonywanie zamierzonych zmian w świadomości
i zachowaniach wychowanka, zgodnie z wcześniej przyjętym celem
KSZTAŁCENIE - jest formą aktywności ludzkiej niezależną od i równoległa do wychowania,
uczenie się i nauczanie, wiąże się z kształtowaniem osobowości/tożsamości
Proces zdobywania wiedzy, umiejętności i kompetencji przez uczącego się, prowadzi do
przyrostu wiedzy, rozwoju człowieka i doskonaleniu jego umiejętności
To świadoma organizowana działalność np. Oparta na stosunku wychowawczym między
wychowankiem a wychowawcą

Zmiany obejmują również:

Stronę poznawczo-instrumentalną - związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętności
oddziaływania na nią
Stronę emocjonalno-motywującą polegającą na kształtowaniu stosunku człowieka i ludzi,
jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia
Efekty wychowania zależą od:
● Świadomego i celowego oddziaływania odpowiedzialnych za wychowanie osób
instytucji (rodzina/nauczyciele)
● Systemu wychowania równoległego/środki masowego oddziaływania
● Wysiłków jednostki nad ukształtowaniem się własnej osobowości
Kant rozróżnia:
Niepełnoletność naturalną - dotyczy dzieci – dzieci wymagają wychowania, aby wyzwolić
się ze wszelkich ograniczeń wynikających z rzeczywistej niepełnoletności, dzięki temu
uzyskują umiejętność samodzielnego myślenia, sądzenia i działania
Niepełnoletność zawinioną - dotyczy dorosłych - muszą aktywnie posługiwać się rozumem,
aby uniknąć stanu zawinionej niepełnoletności

2) Tekst – Socjalizacja w społeczeństwie tradycyjnym, nowoczesnym i

ponowoczesnym
Socjalizacja – proces nabywania kompetencji społecznych, który jest niezbędny do tego, by
stać się i pozostawać członkiem społeczeństwa
→ Socjalizacja wpływa na rozwój i zmianę ludzkiej osobowości
→ Oddziaływania socjalizacyjne nakładają się na wewnętrzne właściwości co
powoduje, że ludzie mają wiele cech podobnych
Internalizacja – jest podstawą rozumienia innych ludzi i podstawą postrzegania świata jako
rzeczywistości znaczącej i społecznej
→ Społeczeństwo może istnieć, kiedy jego nowi członkowie nabywają umiejętności,
które pozwalają w nim pełni uczestniczyć
Socjalizacja pierwotna
● Ma miejsce w dzieciństwie
● Kontakt głownie z członkami rodziny
● Uczenie się funkcjonowania w rzeczywistości społecznej ma charakter poznawczy i
emocjonalny
● Dzieci utożsamiają się z dorosłymi, przyjmują ich role i postawy
● Internalizacja zasad życia społecznego
Socjalizacja wtórna
● Ma miejsce, gdy na dziecko zaczynają oddziaływać osoby spoza rodziny
● Na jednostkę oddziałuje ,,uogólniony inny’’ (np. Grupy społeczne, instytucje), który
ułatwia jej spojrzenie na siebie z zewnątrz z punktu widzenia wspólnoty lub instytucji
społecznej
● Ta faza pozwala kształtować rozwiniętą osobowość
Socjalizacja w społeczeństwie tradycyjnym:
● Trwałość stosunków społecznych
● Sposób produkcji
● Sposób i styl życia mieszkańców
● Oparte głównie na rolnictwie
● Słabo zaawansowane technologicznie
● Samowystarczalne gospodarstwa domowe
● Rola pieniądza ograniczona w życiu codziennym
● Hierarchiczna struktura społeczna - dystanse między warstwami społecznymi
● Stabilne systemy wartości oraz normy społeczne, przyjęte wzory zachowań
● Wiedza potoczna, umiejętności potrzebne w pracy w życiu społecznym
● Nakazy religijne, stereotypowe
● Kultura postfiguratywna
Nowoczesne:
Czynniki podane przez Giddensa:
→ Kapitalizm – system produkcji usług i towarów
→ Rozwój industrializacji rozpowszechnianie się maszyn w procesie produkcji
→ Rozwój systemów kontroli społecznej poprzez aparat administracji, dystrybucję
informacji, instytucjonalizację i biurokrację życia społecznego
→ Rozwój systemów kontroli i podziału siły (siła militarna, wojna)

● Narastające znaczenie demokracji w życiu publicznym

● Rozwój nauki i techniki oraz upowszechnienie oświaty
● Demokratyzacja życia publicznego – respektowanie praw człowieka, większa
możliwość konstruowania swojej tożsamości, wzrastające pole wolności
● Indywidualizm
● Rozwój nauki i techniki
● Upowszechnienie oświaty - pozwala ludziom poszerzyć pole racjonalnego myślenia,
sprzyja zrozumieniu współczesnego świata, prowadzi do tworzenia społeczeństwa
opartego na wiedzy

Ponowoczesne:
Dotyczy to krajów o najbardziej rozwiniętej gospodarce i demokratycznych systemów
społecznych
W gospodarce następuje odchodzenie od kapitalistycznych dróg rozwoju, coraz więcej
kapitału wytwarza się przez produkcję rolniczą czy przemysłową
socjalizacja odwrotna - zjawisko wdrażania starszego pokolenia przez młodsze w nowe
warunki kulturowe (np. styl życia, moda, twórczość artystyczna). Ma ono miejsce w chwili
szybkiej zmiany kulturowej.

Socjalizacja antycypująca (socjalizacja wyprzedzająca) – identyfikowanie się z daną grupą,

nie będąc jeszcze jej członkiem.
Proces aspirowania do pewnej grupy społecznej, do której jednostka chciałaby należeć,
naśladowanie jej członków w zakresie norm i reguł, cech zewnętrznych, sposobów
zachowania, a zwłaszcza sposobu i stylu życia.
OGÓLNY PODZIAŁ CZYNNIKÓW
Czynniki socjalizacji, które oddziałują na jej przebieg i efekty, można podzielić na trzy grupy:
a) uwarunkowania i wpływy makrospołeczne
b) czynniki bezpośredniego otoczenia jednostki socjalizowanej (np. wpływ grup
rówieśniczych czy koleżeńskich)
c) cechy osobowościowe (temperament, zainteresowania, charakter) jednostki
socjalizowanej.

3)
socjologia:
- kultura
- badania
- ludzie
- uspołecznienie
- nauka
wychowanie:
- opieka
- zaplanowane
- rodzice
- proces

empiryczna i teoretyczna jest socjologia !

funkcja szkoły: selekcyjna i kształcąca (Parkson)
Czym zajmuje się socjologia wychowania:
Pierwszym zadaniem socjologii wychowania jako dziedziny teoretyczno-empirycznej jest
rozwijanie socjologicznej teorii wychowania. Rozwój ten mogą zapewnić jej przede
wszystkim empiryczne badania nad wychowaniem jako zjawiskiem społecznym.
Socjologiczna teoria wychowania jest częścią składową teorii o społeczeństwie jako całości.
Przedmiot zainteresowań:
- procesy społeczne zachodzące w instytucjach wychowawczych pełniących funkcję
wychowawczą i socjalizacyjną
Cel: analiza wpływów i czynności wychowawczych w środowiskach i grupach
Znaniecki podkreślił, iż zadaniem socjologii wychowania jest badanie społecznych
konsekwencji wychowania.
Funkcje:
- badanie obiektywne
- porównanie tych wyróżnionych systemów społecznych
- sposobów wychowawczych
- ról wychowawczych
- grup wychowawczych
W różnych społeczeństwach przeszłych i obecnych na całym świecie
Pozanaukowa funkcja socjologii
- funkcja ideologiczna
Obecna socjologia wychowania:
- wychowanie instytucjonalne
Socjologia Edukacji i Socjologia Wychowania - można używać zamiennie zależnie od punktu
widzenia
Socjologia edukacji, przedmioty badań:
- fakty związane z edukacją
- zjawiska i procesy społeczne w skali mikro, mezo i makrospołecznym

M. J. Szymański
Przedmiotem zainteresowań są nie tylko osoby podejmujące działania edukacyjne i
społeczne, ale też zachodzące interakcje.

Teorie nawiązujące do socjologicznego oddziaływania na edukację:

funkcjonalizm strukturalny - edukacja powinna przyczyniać się do zachowania równowagi
systemu społecznego poprzez przekazywanie jednostkom wartości postaw (szkoła)
Same podejście funkcjonalno-strukturalne ujmuje związki między edukacją a
społeczeństwem jako racjonalny proces adaptacji.
Każda instytucja społeczna postrzegana jest z punktu widzenia jej funkcji w systemie.
Potrzeba wykwalifikowanej siły roboczej jest realizowana poprzez szkolnictwo.

Teoria wychładzania i podgrzewania aspiracji

Polega na wychładzaniu i podgrzewaniu aspiracji jednostki w celu wyselekcjonowania
najlepszych jednostek
Wg Hoppera
System edukacyjny musi dążyć do podgrzewania aspiracji niektórych uczniów, a z drugiej
strony - do wychładzania aspiracji tych, którym odmawia się dalszego kształcenia.
Przyczyny masowej edukacji
- powszechna edukacja (dostęp do powszechnej edukacji)
skutek:
- za dużo osób się uczy za mało pracuje(?)
Wzrost nierówności edukacyjnych i pojawienie się konkurencyjnej walki o miejsca na
prestiżowych kierunkach renomowanych uczelni.
Po co nam socjologia wychowania?
- wyjaśnianie procesów społecznych zachodzących w instytucjach wychowawczych
- wyjaśnianie zagadnień dotyczących różnic społecznych, wartości języka, grup
subkulturowych, mechanizmów przemocy itp.
- wprowadza element relatywizmu w postrzeganie świata, co może być przenoszone
na szersze obszary wiedzy czy stać się swoistym wyznacznikiem myślowym
relatywizm - ocena zależy od kontekstu

4) RODZINA – UJĘCIE SOCJOLOGICZNE

Zdaniem socjologów rodzina jest dla człowieka grupą podstawową z którą jest ściśle
związany znaczną częścią osobowości i ważnymi pełnionymi rolami. Jest także dla jednostki
grupą odniesienia z która silnie się identyfikuje, współtworzy i przejmuje kultywowane w
niej poglądy obyczaje, podstawy, wzory postępowania. - Z. Tyszka
FUNKCJE RODZINY:
❏ reprodukcyjna- podtrzymuje biologiczną ciągłość społeczeństwa
❏ seksualna- reguluje stosunki seksualne między ludźmi dorosłymi
❏ socjalizacyjna- zapewnia ciągłość kultury
❏ emocjonalna- ochrona i wsparcie emocjonalne jej członków
❏ stratyfikacyjna- usytuowanie w społeczeństwie, wyznacza odpowiedni status społeczny
swoim członkom
❏ rekreacyjno-towarzyska- zagospodarowuje swoim członkom czas wolny
❏ integracyjno-kontrolna- kontroluje działania jej członków
❏ identyfikacyjna- określa miejsce jednostki w społeczeństwie

RODZINA-UJĘCIE SOCJOLOGICZNE
W ujęciu socjologicznym rodzina realizuje na najniższym poziomie społecznym trzy
podstawowe procesy ładu zbiorowego:
1. Reprodukcji populacji
2. Porządku społecznego (uzgadnianie woli zbiorowej w celu osiągniecia dobra
wspólnego)
3. Porządku ekonomicznego( kontrolowanie zasobów ekonomicznych)

RODZINA Z PUNKTU WIDZENIA PEDAGOGICZNEGO

R. Wroczyński stwierdził że; „Rodzina to środowisko naturalne, w którym dokonuje się
podstawowy proces wychowania dziecka i wprowadzenia go w krąg kontaktów
społecznych”

PRZEMIANY RODZINY
Niewątpliwie na procesy przemiany rodziny wpłynęły:
-urbanizacja, większa ruchliwość społeczna
-indywidualizacja poczucia sukcesu i życiowych satysfakcji
-emancypacja kobiet
-postęp w zakresie antykoncepcji i technologii reprodukcyjnych
RODZINA NUKLEARNA GEORGE PETER MURDOCK

Rodzina nuklearna(mała)- jest to jednostka terytorialna składająca się z żony, męża oraz ich
potomstwa. Charakteryzuje się wspólnym zamieszkaniem, współpracą ekonomiczną
podziałem pracy oraz reprodukcją. Taka rodzina pełni cztery podstawowe dla każdego
społeczeństwa
funkcje :
Seksualną
Reprodukcyjną
Ekonomiczną
Wychowawczą

ZNACZENIE EDUKACYJNE RODZINY

Rodzice wraz z dziećmi tworzą dynamiczny system interakcji społecznych, o charakterze
wspólnoty, która ma swój intymny, wewnętrzny świat niepowtarzalny i różniący jedną
rodzinę od drugiej. Członkowie tej wspólnoty współdziałają ze sobą i wzajemnie
oddziaływają na siebie. Wszystkich członków rodziny łączą więzy osobiste oparte na
uczuciach. Rodzina oddziałuje na dziecko najwcześniej i najdłużej, a niekiedy przez całe
życie. Jej wpływ wychowawczy na dziecko we wszystkich stadiach jego rozwoju jest
najsilniejszy, ponieważ nie podlega on lub podlega tylko w ograniczonej mierze
oddziaływaniom innych instytucji.

RODZINA- NORMY
Dzięki rodzinie wartości i normy są przepisami wskazującymi, jak powinien zachować się
członek danej rodziny w życiu społecznym. Z tych też względów rodzina najczęściej
kształtuje stosunek młodych pokoleń do świata, do innych ludzi i siebie. Wywiera wpływ na
kształtowanie cech osobowych i przekazywanie ideałów życiowych, które budują system
wartości, aspiracje, preferencje życiowe i postawy. Z powodzeniem można przyjąć tezę, ,,że
(...) rodzina i tylko ona najpełniej kształtuje człowieka, a zatem najbardziej decyduje o
jakości członków społeczeństwa”.
RODZINA W PROCESIE SOCJALIZACJI
❏ wprowadza jednostkę w świat wytworów kultury materialno-technicznej i symbolicznej,
rozpoznawania przedmiotów, ich znaczeń, ich roli i przeznaczenia
❏ formułuje i określa podstawowe wartości, idee, jakie winny być przedmiotem dążeń i
aspiracji młodej generacji
❏ kształtuje postawy wobec określonych obiektów, dokonuje ich hierarchizacji, selekcji,
ocen i preferencji; uczy stosunku do najbliższego otoczenia
❏ ukazuje i wpaja wzory postępowania, rzeczywiste i normatywne, uzasadnione
doktrynalnie, środowiskowo lub ideologiczne.

STYMULUJĄCE ODDZIAŁYWANIE RODZINY NA DZIECKO DOKONUJE SIĘ GŁÓWNIE

POPRZEZ:
słabe bliskie, osobiste i bezpośrednie kontakty wzajemne wszystkich członków rodziny;
emocjonalne i uczuciowe zaangażowanie się każdego w proces oddziaływań
opiekuńczo-wychowawczych;
stosowanie różnorodnych urozmaiconych bodźców stymulujących zachowania i działania
dzieci umożliwiających im opanowanie sprawności manualnych, lokomocyjnych i
motorycznych, oraz przyswajania pewnych, określonych nawyków, umiejętności, czy też
niezbędnego zasobu wiedzy.

PROBLEMY WE WSPÓŁCZESNEJ RODZINIE

Wskazuje się między innymi na dezintegrację wewnątrzrodzinnej socjalizacji, osłabienie
więzi wspólnotowej, atomizację rodziny, malejący autorytet rodziców i dziadków, zmianę
warunków socjalizacji w rodzinie (w związku z umasowieniem pracy kobiet i obniżeniem
znaczenia ojca w rodzinie), ograniczenie dzietności, wzrost konfliktów i rozwodów, a także
rodzin zrekonstruowanych (z ich specyficznymi problemami) i nasilenie się tendencji do
występowania alternatywnych form życia rodzinnego.

WYCHOWANIE
Rodzina ma wpływ na przebieg procesów rozwojowych dziecka i kształtowanie jego
osobowości. Wychowanie w rodzinie jest procesem:
naturalnym, przebiega w sposób stały i ciągły.
dokonuje się wszechstronnie w toku codziennych czynności członków rodziny, opartych na
zasadach wspólnego uczestnictwa w różnych sytuacjach życiowych.
ideologia gender - efekt trwających od 10-leci przemian ideowo-kulturowych; ideologia ta
twierdzi że płeć biologiczna może nie być tożsama z tą kulturową