Prawo rodzinne

Rodzina / maestwo
1. R o d z i n a nazywana jest czsto podstawow komrk spoeczn, jej istota opiera si
gwnie na wewntrznym rozwoju (rodzenie dzieci). Jest zjawiskiem nieprzemijajcym.
Pojcie rodziny moe dotyczy osb zwizanych wzami krwi, jak i tych, ktrych wie
wsplno bytu pod jednym dachem (odpowiednio rodzina maa [nuklearna] i rodzina
wielka). Staje si ona obiektem zainteresowania prawa dopiero, gdy zostaa zaoona przez
zawarcie maestwa.
2. Konkubinat faktyczne poycie kobiety i mczyzny.
3. Funkcje rodziny:
f. emocjonalno-ekspresyjn,
f. seksualn i prokreacyjn,
f. gospodarcza,
f. wychowawczo-socjalizacyjna,
f. opiekucza.
4. KRO preferuje rodzin opart na maestwie poniewa maestwo i rodzina s
elementami adu spoecznego i porzdku prawnego w pastwie. Ponadto maestwo :
- zapewnia jasn sytuacj prawn maonkw,
- pozwala ustali pochodzenie [stan cywilny] jej czonkw.
5. Przynaleno do rodziny :
a.) W przypadku dzieci wsplnych opiera si na pokrewiestwie z obojgiem
maonkw.
b.) W przypadku pasierba opiera si na pokrewiestwie z jednym maonkiem i
powinowactwie z drugim.
6. Wizi rodzinne:
P o k r e w i e s t w o to fakt biologiczny; krewnymi s osoby
pochodzce od wsplnego przodka. Wyrnia si linie i stopnie
pokrewiestwa.
W linii prostej krewnymi s osoby pochodzce jedna od drugiej. Wyrnia si
tu:
a.) Krewnych wstpnych (ojciec, dziadek, pradziadek).
b.) Krewnych zstpnych (syn, wnuk, prawnuk).
W linii bocznej spokrewnione s osoby, ktre nie pochodz od siebie, lecz
maj wsplnego przodka.
Rodzestwem przyrodnim s osoby pochodzce od jednego wsplnego
rodzica, natomiast drugi rodzic kadego z nich jest inny.

Pokrewiestwo moe by blisze lub dalsze zalenie od liczby pokole w linii

prostej, a w linii bocznej, zalenie od liczby urodze dzielcych tych krewnych
wzgldem ich wsplnego przodka.
Wrd krewnych bocznych nie ma w ogle pierwszego stopnia
pokrewiestwa.

P o w i n o w a c t w o jest ono skutkiem zawarcia maestwa i oznacza

wi prawn midzy maonkiem a krewnymi drugiego maonka.
Rwnie i tu mamy do czynienia z lini prost i boczn, a jego blisko
okrela si w stopniach.

Osoby bliskie wi rodzinna jest czsto rdem okrelonego stanu

faktycznego, zwanego stosunkiem bliskoci, ktry zasadniczo oparty jest na
interpersonalnych stosunkach emocjonalnych, a nie tylko na formalnej wizi.
7. S t a n c y w i l n y wyznacza przynaleno danej osoby do rodziny (status familiae).
Stanowi on cz oglnego stanu prawnego czowieka, w ktrego skad wchodz rwnie:
obywatelstwo i stan osobisty. Fundamentem stanu cywilnego czowieka jest wic jego: pe,
pochodzenie od okrelonych osb (rodzicw) oraz stan maeski albo bezenny.

Stan cywilny jest:

niepodzielny [wyjtek dot. skutkw przysposobienia],
dobrem osobistym, chronionym przez prawo cywilne przy pomocy roszcze
[powdztwa ustalajcego i ksztatujcego],
prawem o char. niemajtkowym,
prawem niezbywalnym i skutecznym erga omnes.
8. Transseksualizm to rozbieno midzy poczuciem psychicznym pci, a morfologicznobilogiczn budow ciaa oraz pci socjaln [metrykaln].
SN w uchwale majcej moc z a s a d y p r a w n e j stwierdzi wystpowanie
transseksualizmu nie daje podstawy do sprostowania w akcie urodzenia wpisu okrelajcego
pe[SN(7)z 22.06.1989r., OSP1991,poz.35]
9. Prawo rodzinne:
-

KRO skada si z 3 zasadniczych czonw:

prawo maeskie,
prawo dot. stos. midzy rodzicami, a dziemi,
prawo opiekucze.
KRO respektuje zasad autonomii rodziny. Stosunki prawno-rodzinne s oparte na rwnoci
stron. Prawo rodzinne zawarte w KRO jest dziaem prawa cywilnego.

10. Zasady prawa rodzinnego:

1. Z a s a d a

szczeglnej ochrony

2. Z a s a d a

dobra dziecka

3. Z a s a d a

trwaoci maestwa

4. Z a s a d a

r w no u p r a w n i e n i a

5. Z a s a d a

wieckoci

rodziny

maonkw

prawa rodzinnego

11. Sprawy rodzinne rozstrzyga sd rejonowy (powszechny) bdcy sdem opiekuczym (art.
569 par. 1 KPC). Wydziay rodzinne rozpatruj sprawy rodzinne osobowe i majtkowe, z
wyczeniem spraw o podzia majtku wsplnego (sprawy cywilne) oraz sprawy majce
charakter karny lub mieszany dot. nieletnich.
12. M a e s t w o jest zjawiskiem spoecznym, opartym na wspyciu pary ludzkiej.
Maestwo zatem jest trwaym (ale nie nierozerwalnym) i legalnym zwizkiem
mczyzny i kobiety, powstaym z ich woli, jako rwnouprawnionych stron w celu
wsplnego poycia, realizacji dobra maonkw, dobra zaoonej rodziny i jej celw
spoecznych.
Maestwo znajduje si pod ochron Konstytucji RP : Maestwo jako zwizek kobiety i
mczyzny, rodzina, macierzystwo i rodzicielstwo znajduj si pod ochron i opiek
Rzeczypospolitej Polskiej
[art. 18 Konstytucji RP]
Maestwo monogamiczne postulat taki wyraa art. 13 KRO [Nie moe
zawrze maestwa, kto ju pozostaje w zwizku maeskim art. 13 par. 1 KRO].
Ponadto zawarcie maestwa bigamicznego jest przestpstwem (art. 206 kk).
wiecko maestwa za maestwo uwaa si tylko zwizek zawarty wg regu
prawa obowizujcego w danym pastwie i podlegajcy pastwowej jurysdykcji.
Trwao maestwa z zaoenia maestwo zawiera si na czas ycia i tym
samym nie mona zaoy z gry jego nietrwaoci. Zasada ta, wspierana
przepisami prawa, nie oznacza jednak nierozerwalnoci wza maeskiego.
Postulat ten stanowi jeden z fragmentw ochrony rodziny.
Rwnouprawnienie maonkw chodzi tu o rwny status osobowy zarwno ma,
jak i ony.
13. Z a w a r c i e m a e s t w a:
Zgodnie z art. 1 KRO, maestwo moe by zawarte przed kierownikiem USC, albo przed
duchownym jednoczenie z zawarciem maestwa wyznaniowego (dotyczy to rnych
wyzna), z dopenieniem jednak dodatkowych przesanek.

1.) Zawarcie maestwa przed kierownikiem USC:

Wedug art. 1 par. 1 KRO, maestwo zostaje zawarte, gdy mczyzna i kobieta
jednoczenie obecni zo przed kierownikiem USC owiadczenia, e wstpuj ze sob w
zwizek maeski. Przepis ten wskazuje przesanki do skutecznego zawarcia zwizku
maeskiego:
a.) Odmienno pci nupturientw zwizek homoseksualny jest
sprzeczny z celem
i funkcj spoeczn maestwa i rodziny.
Faktyczne poycie takiej pary [pciowo jednorodnej] moe by przez
prawo tolerowane, ale nie moe ono nadawa mu maeskiego statusu
prawnego.
.
b.) Zoenie zgodnych owiadcze owiadczenia te wskazuj na osob,
z ktr zawiera si maestwo, i nie mog zawiera adnego
zastrzeenia, zwaszcza co do warunku i terminu (art. 7 par. 3 KRO).
c.) Jednoczesna obecno przy skadaniu owiadcze KRO
przewiduje jednak
z wanych powodw dopuszczenie zawarcia
maestwa przez penomocnika (art. 6 KRO) chodzi tu o tak
przyczyn, ktra uniemoliwia jednoczesne stawienie si nupturientw
w jakimkolwiek USC lub gdziekolwiek poza tym urzdem.
Penomocnictwo powinno by udzielone na pimie z podpisem
urzdowo powiadczonym (forma ad solemnitatem).
d.) Zoenie owiadcze przed kierownikiem USC udzia kierownika
polega na odebraniu od stron powyszych owiadcze i ogoszeniu, e
wskutek ich zoenia maestwo zostao zawarte (art. 7 par. 1-4
KRO).
Kierownik USC (konsul) ma obowizek ustalenia pewnych faktw i dania od
nupturientw stosownych dokumentw, owiadcze, itd. (przesanki formalnoporzdkowe), i tak:
Maestwo zawiera si w USC wybranym przez nupturientw (art.12ust.1
PrASC).

Maestwo moe by rwnie zawarte poza lokalem USC, ale tylko

wyjtkowo w razie zaistnienie uzasadnionych przyczyn (art.58ust.3 PrASC).

Nupturienci powinni wykaza swoj tosamo i przedoy dokumenty

pozwalajce stwierdzi ich wiek, stan cywilny.

Cudzoziemiec powinien przedstawi dokument stwierdzajcy zdolno do

zawarcia maestwa wg swojego prawa ojczystego.

Penomocnik jest obowizany przedstawi stosowne penomocnictwo (art.54

PrASC).
Nupturienci powinni zoy pisemne zapewnienie, e nie wiedz o istnieniu
okolicznoci wyczajcych zawarcie tego maestwa.
Okres 1 miesica wyczekiwania na zawarcie maestwa (art.4 KRO) ma
zapobiega decyzjom pochopnym i nieprzemylanym (tempus deliberandi).
Mona jednak od niego odstpi z wanych wzgldw.

2.) Nadzwyczajny tryb zawarcia maestwa przed kierownikiem USC w razie zaistnienia
niebezpieczestwa grocego bezporednio jednej ze stron, owiadczenia o wstpieniu
mog one zoy niezwocznie i bez przedstawiania wymaganych dokumentw. Jednak i
w tym przypadku s obowizane zoy zapewnienie, e nie wiedz o okolicznociach
wyczajcych zawarcie maestwa (art.9par.1 KRO).
Kierownik USC powinien odmwi odebrania owiadcze, jeeli dowiedzia si o
okolicznociach wyczajcych zawarcie maestwa, a w wypadkach wtpliwych powinien
zwrci si do sdu
o rozstrzygnicie.
O odmowie przyjcia owiadcze o wstpieniu w zwizek maeski kierownik USC
powiadamia zainteresowanych nupturientw na pimie. Kady z nupturientw moe w
terminie 14 dni od dorczenia pisma wystpi do sdu z wnioskiem o rozstrzygnicie, czy
okolicznoci, przedstawione w odwoaniu uzasadniaj powysz odmow. Waciwy do
rozstrzygnicia tej sprawy jest sd rejonowy ze wzgldu na siedzib USC (art.7ust.2
PrASC).
KRO wymaga, aby maestwo byo zawarte publicznie, tj. w obecnoci dwch
penoletnich wiadkw (art.7par.1 KRO).
Niezwocznie po zawarciu maestwa sporzdza si akt maestwa (art.61
PrASC).Przy czym akt ten ma jedynie charakter deklaratywny !
Obywatele polscy przebywajcy za granic mog zawrze maestwo rwnie przed
polskim konsulem lub przed osob wyznaczon do wykonywania funkcji konsula (art.1par.4
KRO).
3.) Zawarcie maestwa przed duchownym:
Wskutek ratyfikacji w 1998r. Konkordatu moliwe jest zawarcie maestwa wieckiego
przed duchownym jednoczenie z zawarciem maestwa kanonicznego. Wg art.10
Konkordatu maestwo kanoniczne przy spenieniu okrelonych, dodatkowych przesanek
wywiera takie skutki, jakie powoduje zawarcie maestwa zgodnie z prawem polskim.
Jednake orzekanie w sprawach dotyczcych maestwa wieckiego podlega wycznie
sdom pastwowym (art.10ust.4 Konkordatu).

Zawarcie maestwa wieckiego jednoczenie z zawarciem maestwa wyznaniowego

wymaga spenienia, poza przesankami okrelonymi w art.1 KRO, nastpujcych przesanek:
a.) wyraenie przez nupturientw woli jednoczesnego zawarcia
maestwa podlegajcego prawu polskiemu,
b.) sporzdzenie przez kierownika USC aktu maestwa.
A wol tak wyraa si przed duchownym, ktry nastpnie sporzdza odpowiednie
zawiadczenie stwierdzajce. Zawiadczenie podpisuje duchowny, maonkowie i
wiadkowie. Duchowny moe jednak przyj owiadczenie nupturientw wyraajcych wol
jednoczesnego zawarcia maestwa wieckiego, jeeli wczeniej przedstawiono mu
zawiadczenie stwierdzajce brak okolicznoci wyczajcych moliwo zawarcia
maestwa (art.8par.1KRO). Zawiadczenie takie, wraz z zawiadczeniem wczeniejszym,
sporzdzonym przez kierownika USC, duchowny przekazuje do USC w terminie 5 dni od
zawarcia maestwa. Termin ten ulega zawieszeniu, jeeli jego zachowanie nie jest moliwe
z powodu siy wyszej.
B na podstawie uzyskanych od duchownego w wymaganym terminie zawiadcze
kierownik USC sporzdza akt maestwa. Naley go sporzdzi niezwocznie, nie pniej
jednak ni w nastpnym dniu roboczym, po dniu, w ktrym do USC nadeszy stosowne
dokumenty (art.61a ust.2 PrASC).
Sporzdzenie aktu maestwa jest przesank konstytutywn i taki charakter nadano
jej ju w samym Konkordacie. Z tyme dat zawarcia maestwa jest dzie zoenia
owiadcze przed duchownym.
Kierownik USC odmawia sporzdzenia aktu maestwa jeeli powysze dokumenty
otrzyma po upywie 5cio dniowego terminu, a spnienie nie jest dziaaniem siy wyszej.
O odmowie powiadamia si nupturientw, ktrzy w terminie 14 dni, mog zwrci si do
sdu o rozstrzygnicie sprawy.
Uchybienia duchownego przy zawarciu maestwa, uniemoliwiajce sporzdzenie
aktu maestwa, powoduj cywiln odpowiedzialno odszkodowawcz, jeeli wskutek
tego nupturienci poniesili szkod.
Zawarcie maestwa konkordatowego wymaga podjcia czynnoci przez dwa urzdy stanu
cywilnego:
waciwego dla miejsca zamieszkania jednego z nupturientw [sporzdza
zawiadczenia
o braku przeszkd do zawarcia maestwa];

waciwego ze wzgldu na miejsce zawarcia maestwa kanonicznego

[sporzdza akt maestwa]

Rwnie przed duchownym moliwe jest zawarcie maestwa w trybie nadzwyczajnym.

Konieczne jest jednak
zapewnienie stron, e nie wiedz o istnieniu przeszkd
maeskich (art.9par.2 KRO).

14. P r z e s z k o d y z a w a r c i a m a e s t w a :
KATALOG: istnieje numerus clausus przeszkd zawarcia maestwa :
a.) Nieosignicie wymaganego wieku, tj. 18 lat przez obojga
nupturientw (art.10 KRO).
b.) Cakowite ubezwasnowolnienie jednego lub obojga nupturientw (art.
11 KRO).
c.) Choroba psychiczna lub niedorozwj umysowy (art. 12 KRO).
d.) Pozostawanie w zwizku maeskim b i g a m i a (art. 13 KRO).
e.) Pokrewiestwo oraz powinowactwo (art. 14 KRO).
f.) Istnienie midzy nupturientami stosunku przysposobienia (art.15
KRO).
15. Zawarcie maestwa jest rezultatem porozumienia woli obojga nupturientw, wyraonej w
przepisanej formie i kreujcej stosunek prawny maestwa. To czynno prawna o
charakterze rodzinnym. Owiadczenie woli naley ocenia w wietle art. 60 kc.
Jednake w art.17 KRO wyczono stosowanie przepisw KC o wadach owiadcze woli
stwierdzajc, e maestwo moe by uniewanione tylko z przyczyn wskazanych w KRO.
16. U n i e w a n i e n i e

maestwa:

W polskim prawie obowizuje koncepcja uniewanialnoci maestwa. Polega ona na

moliwoci uniewanienia maestwa, skutecznie zawartego, mimo istnienia przeszkody do
jego zawarcia.
Uniewani maestwo mona tylko z przyczyn przewidzianych w przepisach KRO (art.17
KRO).
Przeszkoda wieku wymaga si, aby zarwno mczyzna, jak i kobieta
osignli wiek 18 lat [jest to zgodne rwnie z art. 16 Powszechnej
Deklaracji Praw Czowieka]. Ponadto sd opiekuczy moe z wanych
powodw zezwoli na zawarcie maestwa kobiecie, ktra ukoczya lat
16.
Naley rwnie zauway, e uniewanienie maestwa jest
jednak niedopuszczalne, jeeli przed wytoczeniem powdztwa maonek
wiek ten osign (konwalidacja maestwa).
Przeszkoda ubezwasnowolnienia maestwo zawarte przez osob
ubezwasnowolnion cakowicie podlega uniewanieniu (art.11 KRO).

Kwesti ubezwasnowolnienia cakowitego ocenia si w ramach regulacji

zawartych
w art.13 KC
Nie mona jednak da uniewanienia maestwa po uchyleniu
ubezwasnowolnienia.
Przeszkoda choroby psychicznej moe ona stanowi podstaw
uniewanienia maestwa, jeeli wystpowaa w chwili zawarcia
maestwa. Nie ma ona jednak charakteru bezwzgldnego sd moe
zezwoli na zawarcie maestwa, jeeli choroba lub niedorozwj nie
zagraa maestwu ani zdrowi przyszego potomstwa (art.12par.1 KRO)
ani nie bdzie przeszkod dla prawidowego wykonywania wadzy
rodzicielskiej.
Przeszkoda bigamii drugie maestwo podlega uniewanieniu, jeeli
zostao zawarte, mimo e poprzednie maestwo nie ustao przez mier,
uznanie za zmarego, przez uniewanienie, ani nie zostao rozwizane przez
rozwd (art. 13 KRO).
Jednake trzeba zauway, e pniejsze zdarzenie, takie jak
mier, uniewanienie pierwszego maestwa lub rozwd powoduj
konwalidacj maestwa bigamicznego. (favor matrimonii).
Konwalidacja maestwa bigamicznego nie jest moliwa w razie
mierci maonka-bigamisty.
Przeszkoda pokrewiestwa i powinowactwa nie mog zawrze
maestwa krewni
w linii prostej bez ograniczenia oraz rodzestwo
rodzone i przyrodnie (art.14par.1 KRO).
Przeszkoda przysposobienia przez przysposobienie powstaje midzy
przysposabiajcym
a przysposobionym taki stosunek, jak midzy
rodzicami a dziemi (art.121par.1 KRO),
a istnienie takiego stosunku
prawnego jest przeszkod do zawarcia maestwa.
Przysposobienie jest przeszkod nieusuwaln !
Stan wyczajcy wiadome wyraenie woli dotyczy to, choby nawet
przemijajcego, istniejcego w chwili zoenia owiadczenia, zaburzenia
czynnoci psychicznych.
Bd moliwo powoania si na t przesank, pojawia si wwczas, gdy
owiadczenie o wstpieniu w zwizek maeski zoya osoba bdca w
bdzie co do tosamoci drugiej strony.
Moliwy jest bd co do:
a.) tosamoci fizycznej,
b.) tosamoci cywilnej.

 Groba groba jako podstawa uniewanienia maestwa powinna by:

a.) b e z p r a w n a
b.) p o w a n a
c.) pozostawa w z w i z k u p r z y c z y n o w y m ze
zoonym owiadczeniem o wstpieniu w zwizek
maeski
W wypadku groby przewidzianej, jako jedna z przesanek do
uniewanienia maestwa, ustawodawca odstpi od jej znaczenia w
rozumieniu przepisw kodeksu cywilnego. Uzaleni bowiem moliwo
powoania si na grob od zaistnienia powanego niebezpieczestwa
osobistego.
Przeszkoda dotyczca penomocnictwa maestwo moe by
uniewanione, jeeli zostao zawarte przez penomocnika mimo braku
stosownego zezwolenia sdu oraz w razie niewanoci penomocnictwa albo
jego skutecznego odwoania (art.16 KRO).
17. Uniewanienie maestwa po jego ustaniu:
Wg art. 18 KRO nie mona uniewani maestwa po jego ustaniu.
WYJTKI:

Dopuszczalne jest uniewanienie maestwa zawartego

wbrew przeszkodom pokrewiestwa i bigamii, nawet
jeeli ono pniej ustao.
Moliwe jest take uniewanienie maestwa w razie
mierci jednego z maonkw po wytoczeniu powdztwa
(art.19 KRO) w miejsce zmarego ustanawia si k u r a t
o r a.

18. Skutki uniewanienia maestwa:

Wyrok uniewaniajcy maestwo ma charakter konstytutywny ksztatuje nowy stan
prawny lecz niweczy maestwo z moc wsteczn (ex tunc).Wyrok taki:
a.) Przywraca maonkom ich poprzedni stan cywilny.
b.) Skutkuje ustaniem powinowactwa.
c.) Przywraca nazwisko maonkowi, ktry je zmieni.
WYJTEK zachowanie penoletnioci mimo uniewanienia maestwa.
Jednake w zakresie stos. midzy maonkami a ich wsplnymi dziemi oraz stos.
majtkowych midzy maonkami stosuje si przepisy o rozwodzie, co oznacza, e:

a.) Nie ganie domniemanie pochodzenia dzieci z maestwa (art. 62 KRO).

b.) O wadzy rodzicielskiej i o obowizku utrzymania dziecka sd orzeka tak samo
jak przy rozwodzie (art.58par.1 KRO).
c.) Z chwil prawomocnoci orzeczenia ustaje wsplno majtkowa i podovnie
jak przy rozwodzie sd orzeka o podziale majtku wsplnego.
d.) Sd orzeka o sposobie korztstania ze wsplnego mieszkania, o ewentualnym
podziale.
e.) Sd orzeka o obowizku alimentacyjnym midzy maonkami na podstawie
(art.60 KRO).
19. Ustalenie nieistnienia i isnienia maestwa:
1.Powdztwo o ustalenie nieistnienia maestwa:
Jeeli przy zawieraniu maestwa nie wystpiy wszystkie konieczne przesanki
wymienione w art.1par.1 i 2 KRO, maestwo nie jest zawarte. Przy czym w razie
zawierania maestwa przed duchownym wymaga si spenienia dodatkowych
przesanek koniecznych. Niedopenienie jakiejkolwiek przesanki koniecznej
wymaganej przez ustaw powoduje, e maestwa w ogle nie zawarto (matrimonium
non existens).
Akt zawarcia maestwa jest wycznym dowodem zdarzenia w nim stwierdzonego.
Podstaw prawn do wniesienia powdztwa o ustalenie nieistnienia maestwa jest art.2
KRO, w ktrym legitymacj procesow przyznano kademu, kto ma w tym ustaleniu
interes prawny. Na mocy art.22 KRO legitymacj ma rwnie prokurator. Spraw
rozpoznaje sd okrgowy w trybie procesowym
w postpowaniu
odrbnym. Orzeczenie takie ma charakter deklaratoryjny., skuteczny erga omnes, ex tunc.
2.Powdztwo o ustalenie istnienia maestwa
Moliwe jest ustalenie treci aktu maestwa przez sd w postpowaniu nieprocesowym
(art.33 PrASC). Natomiast powdztwo o ustalenie istnienia maestwa moliwe jest na
podst. art. 189 KPC i moe je wytoczy kady majcy w tym interes prawny oraz
prokurator.
3.Uniewanienie aktu maestwa
Dokonuje si go w postpowaniu nieprocesowym, jeeli zaistniej dwie przesanki:
a.) Akt stwierdza zdarzenie niezgodne z prawd.
b.) Wskutek uchybie przy sporzdzeniu aktu zmniejszya si jego moc
dowodowa.
Wniosek o uniewanienie aktu maestwa moe wnie kady zainteresowany,
kierownik USC oraz prokurator (art. 33 PrASC).

10

Prawa i obowizki maonkw

20. Z a s a d a

rwnoci:
przepisy zawarte w KRO postuluj rwnouprawnienie maonkw,
jednakowe s prawa i obowizki, jak rwnie skutki prawne aktu
zawarcia maestwa, zarwno w stosunku do rodziny ma i ony, jak
i osb trzecich,
KRO uznaje osobiste starania o wychowanie dziecka i prac w
rodzinnym gospodarstwie domowym za rwnorzdne z innymi
postaciami troski o rodzin
[art. 27 i 43 par.3
KRO]

21. Rozstrzyganie o i s t o t n y c h sprawach rodziny:

Ustawodawca w przepisach KRO zakada, e maonkowie prawidowo wykonujcy
obowizek wspdziaania bd dy do uzgodnienia optymalnego dla rodziny,
wsplnego stanowiska, a w razie braku porozumienia zwrc si o rozstrzygnicie do
sdu [art. 24 KRO].
Naley zauway, e rozstrzyganie spraw w trybie art. 24 KRO nie dotyczy spraw, dla
ktrych przewidziano expressis verbis inny tryb rozstrzygania, w szczeglnoci :
a.) Zarzd majtkiem wsplnym maonkw [art. 39 i 40 KRO].
b.) Istotne sprawy dotyczce dziecka wsplnego [art.97 par.2 KRO].
c.) Sprawy majtkowe maonkw wynikajce z obowizujcego ich
ustroju majtkowego.
d.) Sprawy natury osobistej, w ktrych decyzja maonka nie moe by
zastpiona orzeczeniem sdu
Zatem rozstrzygnicie sdu w trybie art. 24 KRO moe dotyczy spraw, w ktrych
maonkowi nie przysuguje roszczenie, ktre mgby zrealizowa na drodze
prawnej.
Orzeczenie nie nadaje si do egzekucji i nie ma charakteru sprawy osdzonej (rei
iudicatae). Dodatkowo sami maonkowie nie s nim zwizani. Sd spenia tu wycznie
rol rozjemcz.
22. Uregulowania midzynarodowe :

11

Podstawowa dyrektywa, stanowica filar prawa rodzinnego, ktra dotyczy

rwnouprawnienia mczyzn
i kobiet w stosunkach maeskich i rodzinnych
zostaa sformuowana rwnie w :
a.) Powszechnej Deklaracji Praw Czowieka.
b.) Paktach Praw Czowieka.
c.) Europejskiej Deklaracji Praw Czowieka.
d.) Rezolucji Komitetu Ministrw Rady Europy
Przy czym zasada rwnoci, w oglnym brzmieniu, dotyczy stosunkw osobistych,
rwnego prawa dokonywania rnego rodzaju wyborw, jak rwnie rwnego prawa w
zakresie wykonywania dziaalnoci zawodowej, podejmowania decyzji co do ksztacenia
si, itd.
23. Prawa i obowizki n i e m a j t k o w e :
a.) W s p l n e p o y c i e :
Obowizek wsplnego poycia, wyraony w art. 23 KRO, wynika z wsplnoty bytu
maonkw, opartej na ich wizi uczuciowej.
Wsplne poycie to faktyczna wsplno fizyczna, wi psychiczna i wsplno
gospodarcza. Przy czym zazwyczaj wymaga ono na og wsplnego zamieszkania
maonkw [kwesti miejsca zamieszkania reguluj przepisy art. 25 KC].
b.) O b o w i z e k

wie rnoci:

Obowizek ten obejmuje nie tylko same fizyczne stosunki z osob trzeci, ale take
wyklucza inne przejawy wizi erotyczno-emocjonalnej z osob trzeci.
c.) O b o w i z e k

wzajemnej pomocy

wspdziaania:

Moe on dotyczy zarwno sfery duchowej, jak i materialnej.

d.) N a z w i s k o

maonkw:

Wybr nazwiska KRO pozostawia w gestii maonkw, przy czym mog oni:
nosi wsplne nazwisko bdce dotychczasowym nazwiskiem jednego
z nich,
zachowa swoje dotychczasowe nazwisko,
do dotychczasowego nazwiska doczy nazwisko wspmaonka, lecz
tak utworzone nazwisko nie moe skada si z wicej ni dwch
czonw [art. 25 par. 2 KRO].
Owiadczenie dotyczce wyboru nazwiska maonkowie skadaj przy zawarciu
maestwa, ale moe by ono zoone rwnie bezporednio po zawarciu maestwa.

12

24. Prawa i obowizki n i e m a j t k o w e :

a.) Obowizek przyczyniania si do u t r z y m a n i a rodziny :
Wynika on z postanowie art. 27 KRO. Jest skierowany do kadego z maonkw i
ukierunkowany na zaspokajanie potrzeb rodziny [zapewnienie warunkw bytu].
Art. 27 KRO moe by podstaw do dania od wspmaonka dostarczenia rodkw
utrzymania rwnie dla zaspokojenia indywidualnych potrzeb drugiego maonka i w
tym zakresie jest on obowizkiem alimentacyjnym.
Przesanki obowizek ma by wykonywany stosownie do si oraz moliwoci
zarobkowych
i majtkowych maonkw oraz odpowiednio do potrzeb
rodziny
W razie separacji faktycznej maonkw nie majcych dzieci na utrzymaniu
obowizek z art. 27 KRO istnieje, ale jego zakres zaley od okolicznoci sprawy.
Obowizek maonka wyprzedza wiadczenia z zakresu pomocy spoecznej.
Orzeczenie sdu o s e p a r a c j i powoduje ustanie w/w obowizku.
Wykonanie obowizku uprawnionemu maonkowi przysuguje roszczenie z
tytuu w/w obowizku (podobne w swej istocie do roszczenia alimentacyjnego), ktre
rozpatruje sd cywilny w procesie.
Art. 28 KRO przewiduje jednak nadzwyczajny i uproszczony tryb uzyskania od
zobowizanego maonka rodkw utrzymania [dotyczy spraw, w ktrych sd moe
przeprowadzi w postpowaniu nieprocesowym]. Jednake ten uproszczony tryb ma
zastosowanie tylko w razie pozostawania maonka zobowizanego we wsplnym
poyciu z maonkiem uprawnionym.
b.) K o r z y s t a n i e z m i e s z k a n i a :
Niezalenie od ustroju majtkowego maonek niemajcy wasnego tytuu prawnego
do mieszkania jest uprawniony do korzystania z niego w celu zaspokojenia potrzeb
rodziny [art. 28.1 KRO]
25. Upowanienie do dziaania za wspmaonka :
Na podstawie postanowie art. 29 KRO wspmaonek jest upowaniony do dziaa w
sprawach zwykego zarzdu majtkiem osobistym drugiego maonka, jeeli on sam nie
moe dziaa z powodu przemijajcej przeszkody.
Przesanki :
maonkowie pozostaj we wsplnym poyciu,
istnieje przemijajca przeszkoda,

13

 maonek ten nie wyrazi w tej kwestii sprzeciwu ; wzgldem osb trzecich
sprzeciw jest skuteczny, jeeli by im wiadomy.
26. Odpowiedzialno solidarna maonkw :
Maonkowie za zacignite przez siebie zobowizania na zaspokojenie zwykych potrzeb
rodziny odpowiadaj solidarnie [art. 30 par.1 KRO]
Z wanych powodw sd moe na danie jednego z maonkw wyczy
odpowiedzialno solidarn.

Ustroje majtkowe maeskie

27. 2 rodzaje stosunkw majtkowych midzy maonkami:
a.) Stosunki powstajce wskutek zawarcia maestwa.
b.) Stosunki majtkowe midzy maonkami w zakresie wzajemnej sytuacji majtkw
obojga maonkw.
28. Ustroje majtkowo-maeskie mona rozrni wg podstawy ich obowizywania:
Ustrj wsplnoci ustawowej [art. 31 KRO].
Obowizuje, gdy maonkowie nie zawarli intercyzy [przed lub po zawarciu
maestwa],

Ustrj umowny [art. 47 KRO].

Maonkowie mog wybra 1 z 4 odmian ustrojw umownych:
numerus
rozszerzy wsplno ustawow,
clausus
ograniczy wsplno ustawow,
ustanowi rozdzielno majtkow,
ustanowi rozdzielno majtkow z wyrwnaniem dorobku

14

29. KRO przewiduje jednak rwnie ustrj przymusowy ustrj rozdzielnoci majtkowej, w
razie:
a.) Sdowego ustanowienia rozdzielnoci majtkowej [art. 52 KRO].
b.) Ubezwasnowolnienia jednego z maonkw [art. 53 KRO].
c.) Orzeczenie separacji maonkw.
d.) Ogoszenia upadoci jednego z maonkw.
30. U s t r j

wspl noci

ust awowej

a.) Powstanie wsplno ustawowa powstaje ex lege z chwil zawarcia maestwa.

Ponadto naley zauway, e po uchyleniu ubezwasnowolnienia, po zniesieniu
separacji i po umorzeniu, ukoczeniu lub uchyleniu postpowania upadociowego
maonkowie pozostaj
w ustroju ustawowej wsplnoci majtkowej.
b.) Wsplno ustawowa oznacza system regulujcy stosunki midzy maonkami ze
wzgldu na ich uprawnienia do poszczeglnych praw majtkowych.
W systemie ustawowej wsplnoci mog istnie trzy majtki (masy majtkowe):
majtek wsplny,
majtek osobisty ma,
majtek osobisty ony.
c.) Majtek wsplny wg art. 31 par. 1 KRO wsplno ustawowa obejmuje
przedmioty majtkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje maonkw lub przez
jednego z nich. Wyliczenie zawarte w art. 31 par. 2 KRO przedmiotw majtkowych
ma jedynie charakter przykadowy.
Uyty przez ustawodawc termin przedmioty majtkowe oznacza okrelone prawa
majtkowe.
Problematyczne jest zagadnienie, czy wierzytelno naley do majtku wsplnego.
Wierzytelno jest prawem podmiotowym wzgldnym, std tylko ten maonek jest
stron umowy (wierzycielem), ktry dokona czynnoci prawnej, natomiast drugi jest
wspuprawniony z tytuu wierzytelnoci.
d.) Majtek osobisty na podstawie przepisw art. 31 KRO, do majtku osobistego
zalicza si te przedmioty (prawa) majtkowe, ktre nie nale, do majtku wsplnego,
tj. przedmioty, ktre maonkowie nabyli przed powstaniem wsplnoci ustawowej.
Dodatkowo do majtku osobistego wlicza si rwnie przedmioty (prawa) majtkowe
nabyte w czasie trwania wsplnoci, ktre wymienia art. 33 pkt. 1-10.

15

Z treci art. 33 pkt. 2 KRO wynika, e darowizn na rzecz obojga maonkw naley
traktowa jako wyjtek od reguy.
Przedmioty majtkowe suce do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z
maonkw nale do jego majtku osobistego ze wzgldu na ich przeznaczenie.
Chodzi tu rwnie o przedmioty suce pielgnowaniu osobistych zainteresowa.
e.) Zarzd majtkiem wsplnym ustawa okrela zazwyczaj zarzd jako dziaania w
sferze prawnej innej osoby. Przez zarzd naley rozumie:
wszelkie dziaania faktyczne niezbdne dla wykonywania praw objtych
wsplnoci,

czynnoci prawne dotyczce majtku wsplnego prowadzce do nabycia

prawa, rozporzdzenia nim, zacignicia zobowizania, przeniesienia
posiadania rzeczy,

czynnoci zmierzajce do zachowania wsplnego prawa , w tym take

czynnoci procesowe w postpowaniu sdowym i administracyjnym, co do
ktrych pewne szczeglne unormowania wynikaj z KPC i KPA.

W art. 36 par. 2 KRO stanowi si, e pojcie zarzdu obejmuje czynnoci, ktre dotycz
przedmiotw majtkowych nalecych do majtku wsplnego.
f.) Wykonywanie zarzdu oboje maonkowie maj takie same prawa do
wykonywania zarzdu wsplnym majtkiem i kady z nich moe go wykonywa
samodzielnie [art. 36 par. 2 KRO]. Jednake, KRO w art. 36 par. 1 formuuje
dyrektyw wspdziaania maonkw przy dokonywaniu czynnoci zwizanych z
zarzdem.
Do niektrych czynnoci zarzdu konieczna jest zgoda wspmaonka. Jest ona
niezbdna m.in. do dokonania wyranie wskazanych czynnoci prawnych
dotyczcych skadnikw majtku wsplnego [art. 37 par. 1 KRO], i tak:
Po pierwsze to czynnoci prawne prowadzce do zbycia, obcienia, odpatnego
nabycia nieruchomoci lub wieczystego uytkowania oraz czynnoci prowadzce do
oddania nieruchomoci do uywania lub pobierania z niej poytkw. Chodzi tu przede
wszystkim o prawa rzeczowe, ktrych przedmiotem jest nieruchomo.
Po drugie to czynnoci prawne prowadzce do zbycia, obcienia i odpatnego
nabycia prawa rzeczowego, ktrego przedmiotem jest budynek lub lokal.
Po trzecie to czynnoci prawne prowadzce do zbycia, obcienia, odpatnego
nabycia
i wydzierawienia gospodarstwa rolnego lub przedsibiorstwa.
Po czwarte dotyczy to rwnie darowizny z majtku wsplnego, z wyjtkiem
darowizn zwyczajowo przyjtych.
g.) Skuteczno czynnoci prawnych jeeli przepisy szczeglne nie stanowi inaczej,
czynno prawna dokonana przez jednego maonka jest wana i skuteczna. Jednake

16

drugiemu maonkowi przysuguje uprawnienie do zoenia sprzeciwu. Sprawia on,

e czynno jest bezskuteczna.
Sprzeciw nie jest skuteczny w stosunku do biecych spraw ycie codziennego,
czynnoci zmierzajcych do zaspokojenia zwykych potrzeb rodziny oraz czynnoci
podejmowanych w ramach dziaalnoci zarobkowej.
Naley zauway, e czynnoci wymienione w art. 37 par. 1 KRO wymagaj zgody
wspmaonka pod rygorem niewanoci. Maonek moe te pniej potwierdzi
czynno prawn ju dokonan przez drugiego maonka. Zgoda musi by wyraona
w formie, jaka jest potrzebna dla wanoci aprobowanej czynnoci. Do czasu aprobaty
umowy, czynno ta jest niezupena [negotium claudicans]
Czynno jednostronna jest skuteczna tylko za uprzedni zgod drugiego maonka i
nie moe by potwierdzona ex post.
Dla ochrony kontrahenta KRO przewiduje dwa rodki:
uprawnienie do wyznaczenia terminu do potwierdzenia umowy,
kontrahenta, ktry w rezultacie takiej czynnoci niezupenej naby prawo lub
zosta zwolniony od obowizku chroni si tak jak osob, ktra w dobrej wierze
dokonaa czynnoci prawnej z osob nieuprawnion
KRO przewiduje rwnie moliwo wystpienia przez jednego z maonkw do sdu
o zezwolenie na dokonanie okrelonej czynnoci. Prawomocne orzeczenie sdu w tym
przypadku zastpuje owiadczenie wspmaonka [art. 39 KRO] Jednake w/w
zgoda jest zgod osoby trzeciej
w rozumieniu art. 63 KC.
h.) Przesunicie praw majtkowych midzy rnymi majtkami maonkw:
Zawarcie maestwa nie ogranicza w zasadzie swobody umw jednostki, a tym bardziej
nie ogranicza zakresu uprawnie wacicielskich maonka w odniesieniu do jego
majtku osobistego.
Ponadto przyjmuje si, e maonkowie mog w drodze umowy, dokona
przesunicia majtkowego
z majtku wsplnego do majtku osobistego. Pogld
ten opiera si twierdzeniu, e umowa majtkowo-maeska ma charakter
organizacyjny regulujcy na przyszo skad majtkw maonkw,
a
wsplno majtkowa moe istnie mimo braku w danej chwili skadnikw
majtkowych.
Naley jednak zauway, e KRO przewiduje ograniczenie swobody umw midzy
maonkami w razie istnienia ustawowej wsplnoci majtkowej [art. 35 KRO]
W stosunku do ewentualnego istnienia interesu osb trzecich [wierzycieli] wypada
zwrci uwag na [art. 47 1 KRO] wskazujcy na skuteczno umowy majtkowej

17

wzgldem osb trzecich tylko wtedy, gdy zawarcie umowy oraz jej rodzaj byy tym
osobom wiadome.
31. U m o w n e u s t r o j e m a e s k i e:
a.) Maonkowie mog zawrze umow, w ktrej swoje stosunki majtkowe normuj
odmiennie od ustroju ustawowego.
Umowa majtkowa [intercyza] midzy maonkami jest ich czynnoci
cywilnoprawn okrelajc zasady ksztatowania si wzajemnych stosunkw
majtkowych. Przy czym, jeeli zawieraj j ze sob przyszli maonkowie, ma
jedynie charakter organizacyjny, natomiast, jeeli zawierana jest w trakcie
maestwa, modyfikuje istniejcy ju ustrj.
Maeska umowa majtkowa moe by zmieniona albo rozwizana [art. 47 par.
2 KRO].
b.) Rodzaje ustrojw umownych
Na podstawie przepisw KRO maonkowie mog przez umow wsplno ustawow
rozszerzy, ograniczy oraz wyczy wprowadzajc w ten sposb rozdzielno
majtkow [art. 47 par. 1 KRO].
c.) Forma i zakres umowy
Powinna by ona zawarta w formie aktu notarialnego [ad solemnitatem]. Mona j
zawrze zarwno przed, jak i w czasie trwania maestwa, przy czym zawarcie
maestwa jest warunkiem prawnym [conditio iuris], od ktrego zaley skuteczno
umowy.
W s p l n o r o z s z e r z o n a : obejmuje przedmioty (prawa) majtkowe, ktre
wg zasad ustroju wsplnoci ustawowej nale do majtku osobistego. KRO
wprowadza jednak pewne ograniczenia co do rozszerzenia wsplnoci. Stanowi one
bezwzgldny zakaz [ius cogens] objcia wsplnoci
[art. 49 par. 1 KRO]
:
przedmiotw majtkowych, ktre przypadn maonkowi z tytuu
dziedziczenia, zapisu lub darowizny,
praw majtkowych, ktre wynikaj ze wsplnoci cznej podlegajcej
odrbnym przepisom,
praw niezbywalnych,
wierzytelnoci z tytuu dochodzenia odszkodowania za uszkodzenia
ciaa lub wywoanie rozstroju zdrowia, jeeli nie wchodz one do
wsplnoci ustawowej,
niewymagalnych jeszcze wierzytelnoci o wynagrodzenie za prac albo
z tytuu innej dziaalnoci zarobkowej kadego z maonkw.
Umowa taka moe dziaa na przyszo albo take wstecz.

18

W s p l n o o g r a n i c z o n a : maonkowie w drodze umowy wyczaj z

majtku wsplnego okrelone rodzajowo przedmioty (prawa) majtkowe. Jednake
ograniczenie takie nie moe prowadzi do cakowitego jej zniesienia.
R o z d z i e l n o m a j t k o w a : istniej tylko ich majtki osobiste. Moe by
ona dwojakiego rodzaju:
tzw. rozdzielno pena i trwaa, oraz
rozdzielno majtkowa z wyrwnaniem dorobkw.
Kady z maonkw sprawuje samodzielnie zarzd swoim majtkiem i nim swobodnie
rozporzdza [art. 51 KRO]. W razie umownego wyczenia wsplnoci majtkowej
ju w czasie trwania maestwa, umowa znosi wsplno z dat jej zawarcia,
ewentualnie z dat pniejsz.
Ustrj rozdzielnoci z wyrwnaniem dorobkw przewiduje, e w czasie jego
trwania maonkowie maj tylko majtek osobisty, natomiast po ustaniu tego ustroju
pojawia si obowizek wyrwnania dorobkw obojga maonkw.
Wg art. 513 par. 1 KRO dorobkiem kadego z maonkw jest wzrost
wartoci jego majtku po zawarciu umowy majtkowej.
W tym ustroju istnieje bowiem majtek ma i majtek ony oraz dorobek
ma i dorobek ony.
Zauway jednak naley, e nie w kadym przypadku danie wyrwnania dorobkw
jest moralnie uzasadnione i podane.
Wyrwnania dorobku moe da maonek, a w razie mierci jednego z maonkw
wyrwnanie nastpuje midzy jego spadkobiercami a pozostaym przy yciu
maonkiem. Wyrwnania, o ktrym mowa wyej, mona rwnie da po ustaniu
tego ustroju maeskiego, na podstawie porozuemienia stron. Ponadto dopuszczalne
jest sdowe rozstrzygnicie tej kwestii [art. 514 par. 1 i 3 KRO].
d.) Skuteczno umw wobec osb trzecich
W celu zapobieenia osabieniu odpowiedzialnoci maonkw wzgldem ich wierzycieli,
tworzy si instrumenty prawnej ochrony tych ostatnich, przed niekorzystnymi dla nich
skutkami tych umw.
Nale do nich:
jawno umw majtkowo-maeskich w postaci adnotacji w
akcie maestwa [system francuski]
ujawnienie umowy w specjalnym rejestrze prowadzonym dla
tego rodzaju umw
[system niemiecki i szwajcarski]

19

 wg art. 471 KRO maonkowie mog powoywa si na

rozszerzenie, ograniczenie lub wyczenie wsplnoci tylko
wtedy, gdy sam fakt zawarcia umowy i jej rodzaj by tym
osobom wiadomy. Ciar dowodu, e osoba ta wiedziaa o
umowie spoczywa na maonkach, ktrzy z faktu tego wywodz
skutki prawne [art. 6 KC]
wg art. 50 KRO ochrona wierzycieli w razie rozszerzenia
wsplnoci nastpuje w postaci zwikszonej odpowiedzialnoci
majtkiem wsplnym. Wierzyciel jednego z maonkw moe
bowiem da zaspokojenia z majtku wsplnego take wtedy,
gdy wierzytelno powstaa przed zawarciem maestwa, bd
przed pniejszym, umownym rozszerzeniem wsplnoci.
warto zauway , e maonek pozostajcy ze wspmaonkiem
w ustawowej wsplnoci dorobku odpowiada za dugi powstae
przed zawarciem maestwa [przed powstaniem wsplnoci]
nie caym majtkiem wsplnym, lecz tylko
z
wynagrodzenia z prac i innych jego dochodw o charakterze
osobistym
[art. 41 par. 3 KRO]
Maonkowie mog powoa si wzgldem osoby trzeciej na skutki umowy
rozszerzajcej, ograniczajcej albo wyczajcej wsplno majtkow tylko co do
stosunku prawnego powstaego po zawarciu tej umowy.
Zauway naley, i przepisami ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej,
wprowadzono obowizek zamieszczenia w prowadzonej przez gmin ewidencji wpisu
informujcego o istnieniu lub ustaniu maeskiej wsplnoci majtkowej. Ewidencja
jest jawna, a ponadto domniemywa si, e dane wpisane do ewidencji s prawdziwe. [art. 24
ustawy].
e.) Zmiana lub rozwizanie maeskiej umowy majtkowej
Maonkowie mog dokonywa zmian umowy majtkowej w granicach, jakie
wyznacza art. 47
par. 1 i 2 KRO :
moe dotyczy rodzaju umowy majtkowej
moe polega take na wczeniu do wsplnoci rozszerzonej dalszych
przedmiotw (praw) majtkowych, albo dalszym ograniczeniom
istniejcej ju wsplnoci.
[jest skuteczne wzgldem os. trzecich niezalenie od tego, czy o takiej
zmianie wiedziay]
f.) Ustrj przymusowy

20

Ustrj przymusowy = rozdzielno majtkowa (pena) pojawia si on w

miejsce wsplnoci ustawowej lub umownej niezalenie od woli maonkw.
Moe on zaistnie z mocy orzeczenia sdu lub z mocy samej ustawy.
W pierwszym przypadku rozdzielno majtkowa powstaje w dniu oznaczonym w wyroku,
jednak nie wczeniej, ni data wniesienia powdztwa.
W drugim natomiast przypadku, moe to nastpi w wyniku: ubezwasnowolnienia jednego z
maonkw, ogoszenia upadoci jednego z maonkw albo orzeczenia separacji.

32. Ustanie ustroju wsplnoci majtkowej i umownej

Zdrzenia

powodujce ustanie wsplnoci

1. Ustanie maestwa powoduje ustanie wsplnoci majtkowej ex lege.

2. Ponadto wsplno ustaje rwnie w czasie trwania maestwa w przypadku:
zawarcia przez maonkw umowy znoszcej wsplno i wprowadzajcej
rozdzielno majtkow,
orzeczenia sdu ustanawiajcego w miejsce wsplnoci majtkowej pen
rozdzielno, na danie jednego z maonkw,
orzeczenia separacji maonkw,
ubezwasnowolnienia jednego z maonkw,
ogoszenia upadoci jednego z maonkw.
Sdowe ustanowienie

rozdzielnoci majtkowej

1. danie ustanowienia rozdzielnoci majtkowej jest uprawnieniem osobistym

kadego z maonkw. Legitymacja procesowa przysuguje jednake rwnie
prokuratorowi [art. 7 kpc].
2.

Przesank zniesienia wsplnoci majtkowej wbrew woli jednego z maonkw jest

zaistnienie wanych powodw [art. 52 par. 1 KRO]. Powinny one mie charakter
majtkowy, jednake u ich podstaw mog lee przyczyny natury osoistej. Nie ma tu
znaczenia element winy !!!

3. danie ustanowienia penej rozdzielnoci majtkowej na podstawie art. 52. par. 1

powoduje skutki generalne, tj. dotyczy wszystkich dugw, jakie pojawiaj si po
ustaniu wsplnoci. Powszechnie uwaa si wic, i sdowe ustanowienie
rozdzielnoci majtkowej nie powinno zmierza do pokrzywdzenia wierzycieli.

21

4. W razie upadoci dunika, ustawodawca uznaje za bezskuteczne wzgldem

wierzycieli sdowe wprowadzenie rozdzielnoci w miejsce dotychczasowej
wsplnoci majtkowej, dokonane w cigu jednego roku przed dat ogoszenia
upadoci.
Oznaczenie dnia

ustania

wsplnoci

1. Pena rozdzielno majtkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, ktry j

ustanawia. Wskazanie tego dnia jest wic obligatoryjne i nastpuje z urzdu. Moe
to by:
dzie wniesienia powdztwa,
dzie uprawomocnienia si wyroku,
inny dzie wskazany przez sd.
2. Nie jest dopuszczalne sdowe ustanowienie rozdzielnoci majtkowej upadego
dunika i jego maonka z jakkolwiek dat wczeniejsz, poniewa w takim
wypadku wsplno majtkowa ustaje z dniem ogoszenia upadoci dunika [art.
125 PrUpadNapr]
Skutki

ustania

wsplnoci

majtkowej

1. Zmiana ustroju :
Wskutek ustania maestwa przez mier maonka nastpuje zarwno
ustanie wsplnoci, jak i otwarcie spadku po zmarym.
W wypadku rozwizania maestwa [rozwodu] skutkiem powstaym ex
lege jest pena rozdzielno majtkowa.
Rwnie, w razie dalszego trwania maestwa, sdowe ustanowienie
penej rozdzielnoci majtkowej oznacza ustanie ustroju wsplnoci,
bd innego istniejcego dotychczas ustroju
W razie ustania wsplnoci ex lege, tj. wskutek orzeczenia
ubezwasnowolnienia, ogoszenia upadoci jednego z maonkw i
orzeczenia separacji, maonkowie pozostaj w przymusowym ustroju
rozdzielnoci majtkowej.
2. Samo ustanie wsplnoci majtkowej nie oznacza cakowitego ustania charakteru
wsplnego majtku maonkw. Naley on nadal do obojga maonkw, jednak ju
nie jako wsplno czna [bezudziaowa], lecz przeksztaca si ona we wsplno w
czciach uamkowych.
Kady z maonkw moe da ustalenia nierwnych udziaw [art. 42 KRO].
Przesank do ustalenia takich udziaw s wane powody [pojcie to nie jest tosame
z pojciem z art. 52 KRO]. Chodzi tu bowiem bardziej o osobiste zachowanie si
maonkw.

22

Naley zauway, e uprawnienie do rozporzdzania udziaem wspwaciciela jest

w odniesieniu do udziau maonka ograniczone. Dla rozporzdzenia udziaem w
przedmiocie nalecym do wsplnoci jest potrzebna zgoda drugiego maonka. W
razie braku zgody rozporzdzenie jest skuteczne tylko w takim zakresie, jaki nie
narusza uprawnie drugiego maonka przy podziale majtku wsplnego.
Kady z maonkw moe da zniesienia wsplnoci uamkowej i podziau
majtku.
Podzia

majtku

wsplnego

1. Roszczenie o zniesienie wspwasnoci nie ulega przedawnieniu.

2. Dwa sposoby podziau majtku:
w drodze umowy: z zasady umowa moe by zawarta w dowolnej
formie, jednake podana byaby forma pisemna. Ponadto jeeli w
skad majtku wchodzi nieruchomo umowa powinna by zawarta w
formie aktu notarialnego
ad solemnitatem.
Maonkowie, przy podziale majtku, nie mog ustali nierwnych
udziaw.

na podstawie orzeczenia sdowego : dokonuje go sd rejonowy w

postpowaniu nieprocesowym, przy czym postpowanie ma charakter
kompleksowy. Ponadto, przeciwnie ni podzia umowny, sdowy
podzia obejmuje cay majtek, jednak
w art. 1038 par. 1 KC
zezwala si z wanych powodw dokona podziau tylko czci
majtku.
Mieszkanie, jako dobro szczeglnie cenne dla rodziny, SN powierzy
wyjtkowej uwadze sdu orzekajcego o podziale majtku wsplnego.
Sd przy tym uwzgldnia przede wszystkim potrzeby dzieci i maonka
ktremu powierza wykonywanie wadzy rodzicielskiej.

3. Rozliczenie midzy maonkami

Zgodnie z art. 45 par. 1 KRO maonek nie moe da zwrotu tych wydatkw i
nakadw ze swojego majtku osobistego, ktre zostay zuyte na zaspokojenie
potrzeb rodziny.
33. Odpowiedzialno majtkowa maonkw

Kady czowiek odpowiada za swoje zobowizania z wasnego majtku. Jeeli przez

zawarcie maestwa powstaje wsplno majtkowa, pojawiaj si trzy odrbne
masy majtkowe:
majtek osobisty ma

23

majtek osobisty ony

majtek wsplny

Kady z maonkw odpowiada swoim majtkiem osobistym za wasne zobowizania,

a ponadto, za dugi, ktre zacignli wsplnie, oboje maonkowie odpowiadaj z
majtku wsplnego.

Ustalenie zasad i zakresu odpowiedzialnoci za dug naley do zakresu swobody

umw, chyba, e takie postanowienie umowy naruszaoby art. 58 KC.
Zakres odpowiedzialnoci majtkowej dunika i ewentualnie jego maonka
uzaleniony jest od tego, czy dunik zacign zobowizanie za zgod albo bez zgody
swojego maonka. W myl przepisw KRO to wierzycielowi pozostawia si
inicjatyw dania zgody drugiego maonka na zacignicie zobowizania,
niezalenie od jego rodzaju i wartoci [zgoda fakultatywna].
Zgoda wspmaonka nie jest jednak wymagana dla zacigania zobowiza
zwizanych z prowadzeniem przedsibiorstwa.

Za zobowizania zacignite przez jednego maonka dla zaspokojenia zwykych potrzeb

rodziny maonkowie odpowiadaj solidarnie !!!

Odpowiedzialno z majtku wsplnego unormowana w art. 41 KRO dotyczy tylko

wierzytelnoci cywilnoprawnych.
W tym miejscu naley zauway, e wspmaonek, nie bdcy dunikiem, nie ma
obowizku spenienia wiadczenia, lecz musi jedynie znosi [pati] egzekucj
wierzytelnoci z majtku wsplnego.

W odniesieniu do wsplnoci rozszerzonej na przedmioty, ktre w ustroju wsplnoci

ustawowej naleayby do majtku osobistego maonka-dunika, wierzyciel moe
da zaspokojenia z caego majtku wsplnego take wtedy, gdy wierzytelno
powstaa przed rozszerzeniem wsplnoci [art. 50 KRO]
Kwesti zgody wspmaonka ocenia sd [moliwe jest rwnie wykazanie w
postpowaniu o nadanie klauzuli wykonalnoci wwczas obowizek
uprawdopodobnienia spoczywa na wierzycielu]
Ochronie maonka przed egzekucj skierowan przeciwko jego wspmaonkowi
su powdztwa przeciwegzekucyjne.
Zaspokojenie z majtku wsplnego nalenoci publicznoprawnych [art. 41 KRO i
inne ustawy] i tak:
Zaspokojenie nalenoci z tytuu : grzywny, kary pieninej
porzdkowej, nawizki lub kosztw sdowych nastpuje w
pierwszej kolejnoci z majtku osobistego dunika oraz jego
24

wynagrodzenia za prac, z innej dziaalnoci zarobkowej, a

take z jego praw autorskich i praw pokrewnych.

W wypadku bezskutecznoci egzekucji z w/w majtku

zaspokojenia mona szuka w majtku wsplnym. Maonek
dunika moe da ograniczenia lub wyczenia
odpowiedzialnoci, na podstawie nastpujcych przesanek:
-dunik nie przyczyni si, albo przyczyni si w stopniu
nieznacznym do powstania majtku lub niektrych jego
skadnikw, albo
-zaspokojenie z majtku wsplnego byoby sprzeczne z
zasadami wspycia spoecznego.
Surowsza odpowiedzialno obojga maonkw za
zobowizania podatkowe jednego z nich maonek-podatnik
odpowiada caym swoim majtkiem osobistym oraz caym
majtkiem wsplnym.

Ustanie maestwa
34. mier i uznanie za zmarego
m i e r jest naturaln przyczyn ustania zwiazku maeskiego, w KRO
unormowane zostao jedynie ustanie maestwa w razie uznania jednego z maonkw za
zmarego, a wic w wypadku niepewnoci fatku jego mierci.
Dowodem ustania maestwa jest m.in. odpis aktu zgonu [art. 55 PrASC], jak rwnie
postanowienie sdu o stwierdzeniu za zmarego [art. 535 KPC] charakter deklaratywny.
U z n a n i e z a z m a r e g o - zgodnie z przepisami art. 31 KC domniemywa si, e
zaginiony zmar w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarego. Natomiast
zgodnie z art. 55 par. 1 KRO domniemywa si, e maestwo ustao z chwil, ktr w
orzeczeniu sdowym wskazano jako chwil mierci [praesumptio iuris tantum].
Domniemania dotyczcego ustania maestwa nie mona jednak uchyli, jeeli
maonek pozostajcy przy yciu zawar nowe maestwo mniemajc, e wspmaonek nie
yje [maestwo zawarte cum bona fide]. Stosuje si zasad mala fides superveniens non
nocet.
35. Rozwd
Rozwd jest instytucj prawn pozwalajc rozwiza maestwo za ycia maonkw, a
zatem skutkuje ustaniem maestwa.

25

Polskie prawo rodzinne opiera si na zasadzie trwaoci maestwa, postuluje ochron

rodziny zaoonej przez maonkw oraz ochron dobra maoletnich dzieci. Konsekwencj
przyjtych zaoe jest poddanie dania rozwizania maestwa waciwoci sdu i
uzalenienie dopuszczalnoci rozwodu od okrelonych przesanek.
Normy KRO i KPC nakazuj sdowi dokonania prby pojednania maonkw. Rola sdu
jest wic tylko perswazyjna i mediacyjna, a rola sankcjonujca pojawia si dopiero przy
orzekaniu o rozwodzie maonkw. [zasada trwaoci maestwa]

przesanki rozwizania maestwa:

zaistnienie zupenego i trwaego rozkadu poycia maeskiego
wina maonka dajcego rozwodu
dobro wsplnych maoletnich dzieci
sprzeczno dania rozwodu z zasadami wspycia spoecznego
rozkad

poycia

Rozkad poycia midzy maonkami musi by trway i zupeny [art. 56 par. 1

KRO]. Zupeno rozkadu poycia polega na tym, e zaniky trzy zasadnicze wizi
midzy maonkami: wi psychiczna, fizyczna oraz gospodarcza.

przesanki wyczajce dopuszczalno rozwodu

[negatywne]
wyczna wina rozwd nie moe by orzeczony mimo istnienia
zupenego i trwaego rozkadu poycia, jeeli da go maonek
wycznie winny [zasada rekryminacji].
Wina 2 skadniki : obiektywny bezprawno zachowania ;
subiektywny podmiotowa wadliwo postpowania.
Moliwe jest rwnie przebaczenie zawinionego zachowania
wspmaonka [odpowiednio przepisy o darowinie]. Skuteczno
przebaczenia zaley od wiedzy
o popenieniu czynw
podlegajcych przebaczeniu oraz od zdolnoci do dziaania
z
dostatecznym rozeznaniem.
Zakaz rozwodu na danie maonka wycznie winnego rozkadu
eliminuje zgoda wyraona przez drugiego maonka na rozwd., przy
czym zgoda na rozwd wyraona przez maonka niewinnego musi
istnie w chwili wyrokowania i do tego czasu moe by cofnita.
dobro wsplnych maoletnich dzieci sd nie moe orzec rozwodu,
jeeli wskutek niego miaoby ucierpie dobro wsplnych maoletnich
dzieci [art. 56 par. 2 KRO]
sprzeczno rozwodu z zasadami ycia spoecznego

26

Wyrok rozwizujc maestwo sd ma obowizek orzec o winie jednego lub

obojga maonkw za rozkad poycia. Wyrok nie wskazuje daty ustania
maestwa, bowiem ustaje ono z chwil uprawomocnienia si orzeczenia.
Zakres orzekania:
z urzdu wina, wadza rodzicielska i alimenty dla dziecka, czasowe
korzystanie ze wsplnego mieszkania,
na danie jednego z maonkw eksmisja maonka ze wsplnego
mieszkania, podzia majtku wsplnego, alimenty dla maonka,
na zgodny wniosek stron podzia mieszkania

rozstrzygnicia

urzdu

wina kwestia winy moe by rozstrzygnita wycznie w wyroku

rozwodowym; maonkowie mog rwnie zgodnie da zaniechania
ustalenia winy [wniosek taki jest wicy]
wadza rodzicielska KRO nie wyklucza moliwoci dalszego
wsplnego wykonywania wadzy rodzicielskiej, jeeli sd nabra
przekonania, e maonkowie po rozwodzie bd dziaa harmonijnie
zgodnie z dobrem dziecka.
Sd moe rwnie powierzy wykonywanie wadzy
rodzicielskiej nad dzieckiem jednemu z maonkw, a wadz drugiego
z nich ograniczy [przez wyznaczenie konkretnych
obowizkw/uprawnie].
Ponadto sd moe orzec o zawieszeniu, ograniczeniu albo o
pozbawieniu jednego lub obojga rodzicw wadzy rodzicielskiej nad
ich wsplnym maoletnim dzieckiem.
alimenty dla dziecka orzeczenie powinno okrela konkretn kwot
renty alimentacyjnej na kade dziecko nalen od kadego z
maonkw albo od jednego z nich. Orzeczenie takie jest niezalene
zarwno od ich winy, jak i woli.
wsplne mieszkanie sd orzeka co do korzystania z mieszkania
wsplnego niezalenie od tytuu prawnego i nie zmienia, ani nie
tworzy nowych praw podmiotowych w odniesieniu do mieszkania

rozstrzyg nicia
:

na

wniosek

jednego

maonkw

orzeczenie o eksmisji maonka rozstrzygnicie o charakterze

represyjnym wzgldem maonka, ktry swoim raco nagannym
postpowaniem uniemoliwia wsplne zamieszkiwanie. Orzeczenie
eksmisji maonka uniemoliwia mu dalsze wsplne zamieszkiwanie,
natomiast nie pozbawia stosownego prawa podmiotowego do
mieszkania.

27

robzstrzygnicie

podzia majtku wsplnego przewidywana nadmierna zwoka w

postpowaniu pozwala sdowi uchyli si od rozstrzygnicia w tej
sprawie. Ponadto skuteczno takiego orzeczenia jest jakby zawieszona
do czasu uprawomocnienia si orzeczenia rozwodu.
alimenty dla maonka mona wyrni dwa rodzaje tego
obowizku:
-pierwszy powstaje w wyniku zaistnienia przesanki niedostatku po
stronie uprawnionego oraz przesanki moliwoci zarobkowomajtkowych po stronie zobowizanego maonka;
-drugi obcia maonka wycznie winnego wzgldem maonka
niewinnego
na

zgodny

wniosek

maonkw:

podzia wsplnego mieszkania albo przyznanie go jednemu z

maonkw mog dotyczy tylko mieszkania, do ktrego oboje
maonkowie s wspuprawnieni

Skutki wyroku :
1. Orzeczenie rozwizujce maestwo ma ono charakter
konstytutywny, jest skuteczne erga omnes, jednak nie przywraca
automatycznie stanu z czasu przed zawarciem maestwa.
2. Ksztatuje na nowo obowizek alimentacyjny midzy maonkami.
3. Ustaje ustawowa wsplno majtkowa maonkw, a pojawia si
wsplno w czciach uamkowych.
4. Ksztatuje na nowo sposb wykonywania wadzy rodzicielskiej.
5. Wyrok rozwizujcy maestwo korzysta z zasady res iudicata.
Orzeczenie oddalajce powdztwo ma ono powag rzeczy osdzonej tylko do
tych okolicznoci, ktre w zwizku z podstaw sporu byy przedmiotem
rozstrzygnicia.

Postpowanie w sprawach o rozwd :

waciwo sdu sprawy o rozwd rozstrzygaj sdy
powszechne w postpowaniu nieprocesowym, odrbnym.
Legitymacj procesow do wniesienia powdztwa maj tylko
maonkowie
posiedzenie pojednawcze
wyczno postpowania rozwodowego - w tym czasie nie
mona wszczyna odrbnej sprawy ani o zaspokojenie potrzeb
rodziny, ani o alimenty midzy samymi maonkami lub midzy
nimi a ich wsplnymi dziemi.
Integralno wyroku

28

Separacja

maonkw

36. Przesanki orzeczenia separacji :

1. Rozkad poycia maeskiego, przy czym rozkad ten musi by jedynie zupeny.
2. Separacja nie jest dopuszczalna, jeeli wskutek niej miaoby ucierpie dobro
wsplnych maoletnich dzieci maonkw, albo jeeli z innych wzgldw orzeczenie
separacji byoby sprzeczne z zasadami wspycia spoecznego.
3. Przesank stanowi rwnie zgodne danie orzeczenia separacji maonkw.
37. Orzekanie o separacji :

danie separacji nie wyklucza dania rozwodu i odwrotnie, jednake w razie

zgoszenia obu uzasadnionych da, sd orzeka rozwd.
danie separacji rozpatruje sd okrgowy w postpowaniu odrbnym.
Zgodny wniosek maonkw nie majcych wsplnych maoletnich dzieci
rozpatruje sd okrgowy w postpowaniu nieprocesowym
Rozpoznajc spraw o separacj w postpowaniu procesowym sd rwnie
ustala, czy i ktry z maonkw ponosi win za rozkad poycia. W
przeciwiestwie jednak do rozwodu wyczna wina maonka dajcego
separacji nie jest przesank negatywn uniemoliwiajc orzeczenie separacji

38. Skutki separacji i jej ustanie

Maestwo, mimo separacji, trwa nadal !!!.
Orzeczenie separacji uchyla obowizek maonkw wsplnego poycia.
Wyczone zostaje domniemanie pochodzenia dziecka od ma matki., gdy urodzio
si ono po upywie 300 dni od orzeczenia separacji.
Orzeka si o wadzy rodzicielskiej nad wsplnym maoletnim dzieckiem obojga
maonkw oraz
o kosztach jego utrzymania. Ponadto, podobnie jak przy
rozwodzie sd orzeka o sposobie korzystania ze wsplnego mieszkania i innych
kwestiach zwizanych z mieszkaniem.
Obowizek alimentacyjny jak w przypadku rozwodu
Wskutek orzeczenia separacji pozostaje obowizek wzajemnej pomocy midzy
maonkami, jednak
w zagodzonej postaci.
Powstanie ustroju rozdzielnoci majtkowej, jako ustroju przymusowego.
Maonek pozostajcy w separacji jest wyczony z krgu spadkobiercw
ustawowych.

Zniesienie separacji:
Maonkowie mog w kadym czasie da zniesienia separacji, jednak
sd orzeknie o jej zniesieniu dopiero w razie zgodnego dania obojga
maonkw.
Sd rozpatruje spraw w trybie nieprocesowym.
29

Prawomocne orzeczenie sdu znoszce separacj maonkw powoduje

jednoczesne ustanie jej skutkw. Sd jednak rozstrzyga ponownie o
wadzy rodzicielskiej nad wsplnym maoletnim dzieckiem
Pochodzenie dziecka

39. Macierzystwo :

Mater semper certa est, pater quem nuptiae demonstrant

O fakcie urodzenia, w terminie 14 dni, powinien zgosi w USC przede wszystkim

ojciec, lekarz, poona lub zakad suby zdrowia.
sdowe dochodzenie macierzystwa

Zaprzeczenia i ustalenia macierzystwa dokonuje si w procesie w postpowaniu

odrbnym, wycznie na danie osb osobicie, a nie majtkowo zainteresowanych,
tak wic legitymacj do wniesienia powdztwa ma: dziecko; kobieta, ktrej
macierzystwa dotyczy wynik postpowania; mczyzna, ktrego ojcostwa dotyka
wynik postpowania; inne osoby zainteresowane, np. przysposabiajcy; prokurator.

Kobieta wpisana jako matka do aktu urodzenia nie moe dochodzi w procesie
ustalenia swojego macierzystwa, mimo, e inna kobieta twierdzi, e nie jest ona
matk dziecka.

Przesanka materialnoprawna powdztwa o ustalenie stosunku macierzystwa

brak w akcie urodzenia dziecka oznaczenia okrelonej kobiety jako jego matki
[dziecko nieznanych rodzicw]

Ciar dowodu art. 6 KC

Powdztwo o ustalenie i zaprzeczenie macierzystwa mona wnie w kadym czasie,

poniewa dotyczy ono praw stanu.

SN uzna za moliwe odstpienie od respektowania zasady prawdy obiektywnej w

drodze wyjtku
[ze wzgldu na konieczno ochrony interesu dziecka].

Wyrok sdy ma charakter ustalajcy, ale nie ksztatujcy stosunek prawny. Jest
skuteczny ex tunc
i stanowi podstaw wpisu w akcie urodzenia. Ponadto
wyrok taki jest skuteczny erga omnes.

Prawomocne zaprzeczenie macierzystwa automatycznie niweczy sdowe ustalenie

ojcostwa oraz ojcostwo ma matki oparte na domniemaniu z art. 62 KRO.

40. Ustalenie ojcostwa dziecka maeskiego

30

 Dwa domniemania prawne :

w odniesieniu do dziecka maeskiego ojcem
Praesumptio iuris tantum
dziecka jest m matki.
w odniesieniu do dziecka pozamaeskiego ojcostwo
opiera si na fakcie wspycia cielesnego z matk
dziecka w tzw. okresie koncepcyjnym.
KRO przewiduje trzy sposoby ustalenia ojcostwa:
domniemanie pochodzenia dziecka od
ma matki
uznanie dziecka przez ojca
sdowe ustalenie ojcostwa
Ustalenia i zaprzeczenia ojcostwa mona dochodzi w postpowaniu
procesowym, przy czym legitymacj procesow ma take prokurator.
Najczciej stosuje si dowd z badania grup krwi. Pobranie krwi dla celw
dowodowych moe nastpi za zgod tej osoby, a jeeli nie osigna wieku 13
lat, za zgod jej przedstawiciela ustawowego.
Dowd antropologiczny badanie cech antropologicznych i morfologicznych
dziecka, matki
i domniemanego ojca.
Niezdolno pciowa domniemanego ojca moe zaistnie jako niezdolno do
spkowania [impotentia coeundi] lub jako niezdolno do zapodnienia
[impotentia generali]. Stwierdzenie obu postaci niezdolnoci jest dowodem
wyczajcym ojcostwo, jeeli istniay one w chwili poczcia.
Moliwy jest rwnie dowd z obcowania z matk dziecka w czasie znikomej
moliwoci zapodnienia.

Zgodnie z postanowieniami art. 62 par. 1 KRO domniemywa si, e m matki jest

ojcem dziecka, jeeli urodzio si ono w czasie trwania maestwa albo przed
upywem 300 dni od jego ustania lub uniewanienia. Natomiast, jeeli kobieta wysza
ponownie za m, przed upywem wspomnianych
300 dni i w tym czasie
urodzio si dziecko, domniemywa si, e ojcem dziecka jest m matki.
Jak ju wyej wspomniano moliwy jest proces o zaprzeczenie ojcostwa. Legitymacja
czynna m matki, matka dziecka, dziecko, prokurator.
M matki powinien wytoczy powdztwo w terminie 6 m-cy
od dnia,
w ktrym dowiedzia si o urodzeniu dziecka
przez on. Termin ten dotyczy rwnie matki dziecka.

31

Dziecko moe wytoczy powdztwo o zaprzeczenie ojcostwa

ma swej matki w terminie 3 lat od osignicia penoletnioci.
Powdztwo prokuratora nie jest ograniczone adnym terminem.
Przesanki zaprzeczenia ojcostwa :
niepodobiestwo ojcostwa [sd nie moe ograniczy
si do dowodu z przesuchania stron, ani nie moe
opiera si tylko na dowodach przyrodniczych o
charakterze pomocniczym
i
uzupeniajcym]
owiadczenie ma tylko przed upywem 180 dni od
zawarcia maestwa.
Skutki wyroku:
Wyrok obalajcy domniemanie ojcostwa ma matki ma charakter
deklaratywny
w zakresie stanu cywilnego.
Z moc wsteczn ustaje: wadza rodzicielska nad dzieckiem, prawo do
dziedziczenia, obowizek alimentacyjny ma i pojawia si jego
roszczenie zwrotne
Dziecko uzyskuje nazwisko matki, jakie nosia w czasie urodzenia
dziecka.

SN wyrazi pogld, i wiadczenia spenione w czasie trwania

domniemania byy zgodne z ustaw i nie mona da ich zwrotu.

41. Ustalenie ojcostwa dziecka pozamaeskiego :

1. Wyrnia si dwa sposoby ustalenia ojcostwa dziecka, co do ktrego nie ma
domniemania,
e pochodzi ono od maonkw. Jest to : uznanie dziecka i
sdowe ustalenie ojcostwa.
2. Uznanie dziecka jest bezkonfliktowym ustaleniem ojcostwa.

Uznanie dziecka:

Dokonuje si przez owiadczenie mczyzny zoone w formie

przewidzianej prawem i przed odpowiednim organem..

Jest to jednostronna czynno prawna z zakresu prawa rodzinnego o

dwojakim charakterze : owiadczenia woli oraz przyznania faktu
owiadczenia wiedzy.

Przesanki uznania :
brak ustalenia ojcostwa innego mczyzny
uzna mona zarwno dziecko maoletnie, jak i
za jego zgod dziecko penoletnie, moliwe jest
rwnie uznanie nasciturusa

32

 po mierci dziecka moliwo uznania

ograniczona jest jedynie to przypadku, gdy
pozostawia ono po sobie zstpnych
uzna mona dziecko, ktrego pochodzenie od
oznaczonej kobiety jest prawnie ustalone
dopuszczalne jest uznanie dziecka w razie jego
przysposobienia
uznajcy mczyzna powinien mie pen
zdolno do czynnoci prawnych [w razie
ograniczonej zdolnoci moe on uzna dziecko
za zgod swojego przedstawiciela ustawowego]
akt uznania ma charakter wycznie osobisty [nie
mona dokona go przez przedstawiciela]
jedn z przesanek uznania dziecka jest rwnie
przekonanie uznajcego, e jest ojcem dziecka
dla skutecznoci uznania wymagana jest
zgoda matki !!
[istniej sytuacje, w ktrych moliwe jest jej
pominicie],
ponadto zgoda matki jest potrzebna rwnie do
uznania dziecka penoletniego

Wymagania formalne :
Owiadczenie skada si przed kierownikiem USC albo przed sdem
opiekuczym, moe to rwnie nastpi przed polskim konsulem lub
inn osob uprawnion do sprawowania tej funkcji. Owiadczenie
moe by zoone rwnie przed notariuszem, ale tylko wtedy jeeli
yciu ojca grozi bezporednie niebezpieczestwo [wymaga
sporzdzenia protokou].

Skutki uznania :
a.) Ustala pochodzenie dziecka od okrelonego mczyzny [ustala ich
stan cywilny]
b.) Dziecko nosi nazwisko ojca, chyba, e przy uznaniu postanowiono
inaczej.
c.) Ojcu przysuguje ex lege wadza rodzicielska
d.) Powstaje wzajemne prawo do dziedziczenia.
e.) Powstaje obowizek alimentacyjny.

Uniewanienie uznania :
33

Uniewanienie uznania z powodu wady owiadczenia woli

uznajcego ojca moe nastpi tylko w drodze sdowej, w
wyroku.

Z daniem uniewanienia uznania moe wystpi : ojciec

dziecka, matka lub inna osoba, ktrej zgoda jest wymagana
do skutecznoci uznania, oraz penoletnie dziecko.

Uznajcy oraz osoby, ktrych zgoda jest potrzebna, mog

wnie stosowne powdztwo w zawitym terminie 1 roku
od daty uznania. Natomiast dziecko, ktre ojciec uzna w
czasie maoletnioci, moe wnie powdztwo w terminie
nie duszym ni 3 lata od osignicia penoletnioci.

Mczyzna, ktry uzna dziecko, moe da

uniewanienia tylko
z powodu wady swojego
owiadczenia woli [odpowiednio stosuje si przepisy o
wadach owiadcze woli z KC].

Bd w owiadczeniu woli moe stanowi podstaw

uniewanienia uznania, jeeli by bdem co do stanu
faktycznego bdcego podstaw zoenia owiadczenia o
uznaniu dziecka [przesanek wnioskowania].

Dziecko moe da uniewanienia uznania dokonanego w

okresie jego maoletnioci z powodu braku wizi
biologicznej z ojcem.

Sprawy o uniewanienie uznania nale do0 waciwoci

sdu okrgowego, ktry rozpatruje je w postpowaniu
odrbnym

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Bezwzgldna niewano uznania dziecka [ex lege] w razie

niezachowania jednej
z przesanek:
Brak ustalenia ojcostwa innego mczyzny.
Zachowanie przepisanej formy samego aktu uznania oraz wyraenia zgody na
uznanie.
Osobiste zoenie owiadczenia o uznaniu.
Zdolno do czynnoci prawnych uznajcego.
Zgoda na uznanie dziecka.
Istnienie zstpnych dziecka uznanego po jego mierci.

Wyrok prawomocny wyrok uniewaniajcy uznanie dziecka na

danie osoby legitymowanej wywiera skutki z moc wsteczn, tj. od

34

chwili uznania. Wyrok ma charakter konstytutywny i jest skuteczny

erga omnes.

Sdowe

ustalenie

ojcostwa:

Ustalenie pochodzenia dziecka pozamaeskiego, ktre nie zostao uznane

przez ojca, moe dokona si na drodze procesu cywilnego. Ponadto moe
dokona si ono w podobny sposb w stosunku do dziecka przysposobionego
z wyjtkiem przysposobienia cakowitego.
Przesanki :
1. Domniemanie ojcostwa ojcem dziecka jest ten mczyzna,
ktry obcowa
z matk dziecka nie wczeniej ni w
trzechsetnym i nie pniej ni w sto osiemdziesitym
pierwszym dniu przed urodzeniem si dziecka
[art. 85
KRO]
2. Obalenie domniemania istnienie przesanki domniemania
wykaza musi powd [dziecko, matka, ojciec, prokurator],
dopiero po wykazaniu tego dopuszcza si przeciwdowd.
3. Exceptio plurium concumbentium obalenie domniemania
moe nastpi rwnie w przypadku udowodnienia faktu, e w
okresie koncepcyjnym matka dziecka obcowaa cielenie z
innym jeszcze mczyzn [jedynie wwczas, gdy ojcostwo
drugiego mczyzny jest bardziej prawdopodobne]
4. Zdaniem prof. Smyczyskiego, mczyzna, ktry nie jest
pozwany w sprawie, lecz obcowa on z matk dziecka w okresie
koncepcyjnym, moe by wezwany do udziau w charakterze
strony na podstawie
art. 194 par. 1 KPC,
poniewa jest on te objty domniemaniem z art. 85 par. 1
KRO.
Legitymacja procesowa i tryb postpowania
Dziecko moe samodzielnie wytoczy powdztwo po
uzyskaniu penoletnioci. W imieniu dziecka
maoletniego wystpuje jego przedstawiciel ustawowy.
Matka moe realizowa wasne uprawnienie i da
ustalenia ojcostwa tylko co do dziecka maoletniego,
przy czym moe go dochodzi take po pozbawieniu jej
wadzy rodzicielskiej.

35

 Legitymacja procesowa przysuguje rwnie

domniemanemu ojcu dziecka.
Prokurator moe rwnie wytoczy powdztwo o
ustalenie ojcostwa. Ponadto wycznie jemu przysuguje
takie uprawnienie po mierci dziecka penoletniego.
O ustaleniu ojcostwa orzeka sd rejonowy w procesie,
w postpowaniu odrbnym.
Charakter wyroku i jego skutki
Prawomocny wyrok ustalajcy ojcostwo stwierdza, e pozwany mczyzna
[albo powd] jest ojcem dziecka. Ustalenie pochodzenia dziecka jest
stwierdzeniem biologicznego faktu [pokrewiestwa], co oznacza, e wyrok ma
charakter deklaratywny, skuteczny wstecz od urodzenia si dziecka [ex tunc], a
co do powoania do dziedziczenia od momentu poczcia.
Roszczenia majtkowe zwizane z ustaleniem ojcostwa :
a.) Alimenty na rzecz dziecka.
b.) Udzia ojca w kosztach utrzymania matki dziecka.
c.) Wydatki matki i straty poniesione przez matk dziecka
d.) Zabezpieczenie roszcze matki
Pochodzenie dziecka pocztego w wyniku zabiegu medycznie wspomaganej
prokreacji :
Wyrnia si m.in. :
a.) zapodnienie pozaustrojowe
b.) sztuczne unasiennienie [inseminatio]
Ze wzgldu na rdo uzyskania nasienia wyrnia si:
a.) inseminacj homologiczn [od ma kobiety]
b.) inseminacj heterologiczn [od obcego dawcy]
Matka dziecka jest kobieta, ktra dziecko urodzia.
Wadza

rodzicielska

1. Wadza rodzicielska, to caoksztat uprawnie i obowizkw rodzicw

wzgldem maoletniego dziecka w celu zapewnienia pieczy nad jego osob i
majtkiem.

36

2. Podmioty :
Wadza rodzicielska przysuguje obojgu rodzicom.
W razie braku ustalenia ojcostwa lub macierzystwa wadza rodzicielska
przysuguje tylko temu z rodzicw, ktrego stosunek rodzicielski jest pewny.
W sytuacji, gdy jedno z rodzicw albo oboje nie maj penej zdolnoci do
czynnoci prawnych, zostali jej pozbawieni albo wadza rodzicielska zostaa
zawieszona , wadz rodzicielsk sprawuje odpowiednio drugi rodzic albo
ustanowiony opiekun.
42. Tre wadzy rodzicielskiej :
Gwne elementy wadzy rodzicielskiej:
-piecza nad osob dziecka,
-piecza nad majtkiem dziecka,
-reprezentacja dziecka.
Piecza

nad
osob
dziecka :
Rodzice maj prawo i obowizek dziecko wychowywa i kierowa nim
[art. 96 KRO].

Wychowywanie ma na celu ksztatowanie osobowoci dziecka, a w

szczeglnoci jego postaw emocjonalnych, wiatopogldu i systemu
wartoci, obowizkowoci, umiejtnoci wspycia w rodzinie i poza
ni, itd.

Kierowanie dzieckiem dotyczy w wikszym stopniu troski o

rodowisko dziecka, oznacza regulowanie i nadzorowanie trybu ycia
dziecka, decydowanie o wyborze kierunku edukacji, o uczestnictwie w
yciu pozarodzinnym.

Ustawodawca nakazuje rwnie rodzicom troszczy si o fizyczny i

duchowy rozwj dziecka.

Miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania rodzicw

[domicilium necessarium].

Rodzice mog okreli miejsce pobytu dziecka poza domem

rodzicielskim na krtszy bd duszy czas.

Rodzice nadaj dziecku imi, ktre wpisuje si do aktu urodzenia

[kierownik USC moe odmwi przyjcia owiadczenia o wyborze
imienia, jeeli byoby ono omieszajce, nieprzyzwoite, w formie
zdrobniaej, itd.]

37

 Piecza

Rodzice maj prawo do rozwizania umowy o prac dziecka

maoletniego.

Rodzice s uprawnieni do wyraenia zgody na przysposobienie

dziecka.

Rodzice maj prawo podj rwnie decyzje dotyczce leczenia

maoletniej ciarnej crki, a zwaszcza w sprawie przerwania ciy.

Rodzice s rwnie uprawnieni do wyraenia zgody na uznanie dziecka

maoletniego ojca.

Ustawodawca nakada na dziecko obowizek posuszestwa wobec

rodzicw.
nad

majtkiem dziecka:
Ochrona ta dotyczy wszelkich skadnikw majtkowych, z
ktrych korzystanie ma wpyw na rozwj osobowoci dziecka.
Podstawow postaci ochrony interesw majtkowych dziecka
jest zarzd jego majtkiem. W ramach tego zarzdu rodzice
dokonuj : czynnoci faktycznych; czynnoci prawnych;
czynnoci w postpowaniu przed sdami lub innymi organami
pastwowymi lub samorzdowymi zwizanych z realizacj
zarzdu.
Rodzice powinni zarzdza majtkiem dziecka z naleyt
starannoci, tj. oboje s uprawnieni do sprawowania zarzdu;
ponadto wymaga si od nich tylko przecitnej starannoci i nie
stawia si im wysokich wymaga.
Zwyky zarzd majtkiem dziecka rodzice sprawuj
samodzielnie,
a stosowne czynnoci w tym
zakresie nie podlegaj kontroli sdu.
Czynnoci przekraczajce zwyky zarzd dla ich dokonania
potrzebna jest zgoda sdu opiekuczego, przy czym nie moe
by udzielone ex post.
W razie braku porozumienia rodzicw, kade z nich moe
zwrci si do sdu o rozstrzygnicie istotnej sprawy dziecka.
Z zarzdu majtkiem dziecka wyczone s jednak niektre
skadniki majtkowe.

38

 Nie podlegaj zarzdowi rodzicw take skadniki majtkowe,

ktre darczyca lub testator wyczy w umowie lub
testamencie.
Reprezentacja dziecka:
KRO ustanawia rodzicw przedstawicielami ustawowymi dziecka.
Przedstawicielstwo obejmuje czynnoci prawne i czynnoci w
postpowaniu przed sdami [art. 66 KPC] oraz przed innymi organami
pastwa, a w szczeglnoci przed organami administracyjnymi [art. 30
KPA].
Zakres uprawnie rodzicw jako przedstawicieli ustawowych dziecka
zaley od jego wieku.
Rodzice nie mog reprezentowa adnego z dzieci w sytuacji
dokonywania czynnoci prawnych midzy samymi dziemi
pozostajcymi pod ich wadz rodzicielsk.
Ponadto rodzice nie mog te reprezentowa dzieci w sytuacji
dokonywania czynnoci prawnych midzy dzieckiem a jednym z
rodzicw lub jego maonkiem. Przewidziano tu jednak dwa wyjtki :
dopuszczalna jest bowiem reprezentacja
dziecka przez jednego z rodzicw, jeeli
czynno polega na bezpatnym
przysporzeniu na rzecz dziecka;
jeeli czynno prawna dotyczy
nalenych dziecku rodkw utrzymania i
wychowania.
43. Wykonywanie wadzy rodzicielskiej i odpowiedzialno rodzicw :

Zgodnie z art. 95 par. 3 KRO wadz rodzicielsk naley wykonywa dla

dobra dziecka
i interesu spoecznego.
Wadza rodzicielska jest niezbywalna.
Kade z rodzicw samodzielnie wykonuje wadz rodzicielsk, a dla
skutecznoci ich czynnoci w imieniu lub interesie dziecka wystarcza
dokonanie jej przez jednego z rodzicw [art. 98 par. 1 KRO].
Wykonujc wadz rodzicielsk rodzice mog:
a.) Przekroczy uprawnienia wynikajce z reprezentacji
dziecka lub dopuci si zaniedba wyrzdzajcych
szkod na osobie dziecka.

39

Za ewentualn szkod rodzice mog ponie wzgldem

dziecka odpowiedzialno ex contractu, tj. za
nienaleyte wykonanie obowizkw wynikajcych z
czcego ich z dzieckiem stosunku prawnego.
b.) Wyrzdzi dziecku szkod czynem niedozwolonym.
c.) Swym dziaaniem lub zaniechaniem dopuci do
wyrzdzenia przez dziecko szkody osobom trzecim.
44. Ustanie wadzy rodzicielskiej moe zaj ze wzgldu na:
Zdarzenia [fakty] zaistniae niezalenie od ich podmiotw, np. mier,
osignicie penoletnoci.
Inne zdarzenia, a zwaszcza orzeczenia sdowe:
Orzeczenia zmieniajce stan cywilny dziecka.
Orzeczenie orzekajce ubezwasnowolnienie rodzicw.
Orzeczenia sdu bezporednio ingerujcego we wadz
rodzicielsk.
Pozbawienie wadzy rodzicielskiej sd wydajc takie orzeczenie powinien
mie na wzgldzie zagroone dobro dziecka. Przyczyny mog by dwojakiego
rodzaju:
1. Trwae przeszkody.
2. Nienaleyte wykonywanie wadzy rodzicielskiej

Zmiany w zakresie wadzy rodzicielskiej:

Zawieszenie wadzy rodzicielskiej sd moe orzec podobny
rodek w razie stwierdzenia przemijajcej przeszkody w
wykonywaniu wadzy rodzicielskiej [art. 110 KRO]

Ograniczenie wadzy rodzicielskiej rodek ten mona

uzasadni dobrem dziecka [art. 109 KRO], jak rwnie
sytuacj, w ktrej brak wsplnoci domowej dziecka z obojgiem
rodzicw, a zwaszcza konflikt midzy nimi uzasadnia jakby
prewencyjn interwencj ustawodawcy.

Ingerujc w sprawowanie wadzy rodzicielskiej sd powinien

stosowa rodki agodniejsze przed surowszymi, chyba e w
danym wypadku konieczne jest bardziej zdecydowane dziaanie.

Zarzdzenie sdu na podstawie ustawy o postpowaniu w

sprawach nieletnich ustawa ma zastosowanie w stosunku do
nieletnich, zagroonych demoralizacj, a take do nieletnich
sprawcw czynw karalnych.

Ograniczenie wazy rodzicielskiej ze wzgldu na szczegln

sytuacj faktyczn rodzicw :
1. ze wzgldu na rozczenie rodzicw:
40

 orzeczony rozwd [uniewanienie maestwa]

separacja faktyczna
obojgu, yjcym w rozczeniu rodzicom dziecka
pozamaeskiego przysuguje wadza
rodzicielska
Orzeczenie sdu co do sposobu wykonywania wadzy
rodzicielskiej jest obligatoryjne w razie rozwodu rodzicw
dziecka.
2. ze wzgldu na zmniejszenie zaufania do rodzicw:
wskutek konkubenckiego (faktycznego) poycia
pozamaeskiego rodzicw dziecka, ktrym
przysuguje wadza rodzicielska,
w razie sprawowania wadzy tylko przez jednego
z rodzicw
wskutek cakowitego ubezwasnowolnienia
dziecka

Piecza zastpcza umieszczenie dziecka w rodzinie zastpczej

albo placwce opiekuczo-wychowawczej jest rodkiem
zaradczym w razie braku naleytej pieczy rodzicielskiej oraz
moe by sposobem na ograniczenie wadzy rodzicielskiej.
Jeeli w konkretnej sytuacji dziecka nie rozstrzygnito inaczej,
z mocy prawa osoba sprawujca biec [codzienn] piecz nad
dzieckiem:
a.) sprawuje biec [codzienn] piecz nad osob dziecka
b.) wychowuje dziecko
c.) reprezentuje dziecko przy dochodzeniu wiadcze
przyznanych na jego utrzymanie.

45. Stosunki midzy rodzicami, a dzieckiem niezalene od wadzy rodzicielskiej:

Nazwisko dziecka :

ustalenie nazwiska wynika z wizi prawnych o

charakterze rodzinnym i dokonuje si w zasadzie z mocy
prawa z chwil urodzenia, natomiast imi dziecka
ustalaj rodzice sprawujcy wadz rodzicielsk;
nazwisko dziecka maeskiego dziecko urodzone
w czasie trwania maestwa jego rodzicw lub przed
upywem 300 dni od jego ustania lub uniewanienia
uwaa si za pochodzce od ma matki [art. 62 KRO]
dziecko to nosi nazwisko ma matki
[art. 88
41

par. 1 KRO], jednake, przy zawarciu maestwa,

maonkowie mog owiadczy, e dzieci zrodzone z ich
zwizku bd nosi nazwisko ony
jeeli nazwisko dziecka, ktre ukoczyo 13 lat, miaoby
ulec zmianie, wymagana jest jego zgoda
rozwd nie powoduje zmiany nazwiska dziecka, choby
jeden z maonkw zoy owiadczenie o powrocie do
poprzedniego nazwiska
nazwisko dziecka pozamaeskiego
w razie uznania dziecka nabywa ono ex lege
nazwisko ojca [po ukoczeniu przez dziecko 13 roku
ycia, wymagana jest rwnie jego zgoda]
sdowe ustalenie ojcostwa nie podowduje
jednoczesnego nadania dziecku nazwiska ojca [decyzj
w tej sprawie pozostawiono samemu dziecku lub jego
przedstawicielowi ustawowemu]
dziecko o nieustalonym ojcostwie nosi nazwisko
matki, jakie ta nosia w chwili jego urodzenia
dziecko nieznanych rodzicw nazwisko nadaje mu
sd opiekuczy.

Imi dziecka :
Nadanie imienia jest jednym z atrybutw wadzy rodzicielskiej.
Kwesti t reguluje prawo o aktach stanu cywilnego.
Imi wpisuje si do aktu urodzenia dziecka.
Ewentualny spr, jako dotyczcy istotnej sprawy dziecka, rozstrzyga
sd na wniosek jednego lub obojga rodzicw [art. 97 par. 2 KRO]
W razie braku wskazania co do imienia dziecka, kierownik USC
wpisuje do aktu urodzenia jedno z imion zwykle w kraju uywanych i
czyni o tym wzmiank dodatkow.
Kierownik USC odmawia przyjcia od rodzicw owiadczenia o
wyborze imienia, jeeli Ci ostatni chc nada dziecku wicej ni dwa
imiona, imi omieszajce, nieprzyzwoite, w formie zdrobniaej oraz
niepozwalajcego odrni pe dziecka [art. 50 ust. 1 PrASC]
W cigu 6 m-cy od daty sporzdzenia aktu urodzenia rodzice mog
dokona zmiany imienia dziecka, przez zoenie kierownikowi USC
piesemnego owiadczenia.
Pe :
W akcie urodzenia wpisuje si rwnie pe dziecka. Okrela si
j na podstawie zawiadczenia lekarskiego.
W razie bdu, akt urodzenia podlega sprostowaniu przez sd

42

Wzajemny obowizek pomocy :

Rodzice i dzieci obowizani s wspiera si wzajemnie.
W sferze majtkowej KRO ustanawia odrbny obowizek dostarczania
rodkw utrzymania [alimentacyjny], a dla jego realizacji uprawniony
ma roszczenie.
Osobista styczno z dzieckiem :
Naley do sfery stosunkw faktycznych w rodzinie.
W lit. mwi si o prawie rodzicw do osobistej stycznoci z
dzieckiem.
Jest ono niezalene od wadzy rodzicielskiej.
Jednake w razie zagroenia dobra dziecka sd moe
rodzicom pozbawionym wadzy rodzicielskiej zakaza nawet
osobistej z nim stycznoci.

46. Przysposobienie :
Przysposobienie [adoptio] oznacza nawizanie midzy przysposabiajcym a
przysposobionym stosunku prawnorodzinnego podobnego do stosunku midzy
rodzicami a dzieckiem
[art. 121 par. 1 KRO].
Przysposobienie nie jest jednolit instytucj prawn.
Przysposobi mona tylko dziecko maoletnie i tylko dla jego dobra [art. 114 par. 1
KRO]
Podstawow funkcj spoeczn jest zastpienie dziecku brakujcego mu rodowiska
rodzinnego.
Ma ono charakter prawnorodzinny. Ustanowienie ma charakter formalny i nastpuje
na mocy orzeczenia sdu opiekuczego.
Przysposobienie nie jest czynnoci prawn. Orzeczenie ma charakter
konstytutywny i jest skuteczne erga omnes.
Adoptio naturam imitatur rwne traktowanie dzieci przysposobionych z dziemi
naturalnymi.
Przesanki po stronie przysposobionego :
Maoletnio [art. 114 par. 1 KRO] celem przysposobienia jest
bowiem zapewnienie dziecku rodzinnych warunkw wychowania i
rozwoju [przesanka jest speniona, jeeli dziecko jest maoletnie w
dniu zoenia wniosku o jego przysposobienie]
ycie
Zgoda maoletniego zgoda maoletniego, ktry ukoczy lat 13, jest
przesank konieczn dla orzeczenia o jego przysposobieniu [art. 118
par. 1 KRO]. Sd ma poza tym obowizek wysuchania
przysposabianego, jeeli moe on poj znaczenie przysposobienia
[dziecko poniej 13 roku ycia] moliwy jest wyjtek.
Zgoda na przysposobienie jest uprawnieniem osobistym dziecka.
43

 Przesanki po stronie przysposabiajcego :

Wyraenie woli przysposobienia
Rnica wieku przyjmuje si e rnica taka midzy
przysposabiajcym,
a przysposobionym powinna wynosi
co najmniej 18 lat [moliwe s wyjtki]
Pena zdolno do czynnoci prawnych
Kwalifikacje podmiotowe cechy osobiste i poziom moralny osoby,
ktre pozwalaj przypuszcza, e dziecko znajdzie korzystne dla siebie
rodowisko rodzinne.
Inne przesanki :
Zgoda rodzicw dziecka nie wymaga si jej w przypadku :
pozbawienia rodzicw wadzy rodzicielskiej, w razie nie znania
rodzicw, gdy porozumienie z rodzicami napotyka trudne do
przezwycienia przeszkody, jak rwnie w razie sdowego ustalenia
ojcostwa bez przyznania ojcu wadzy rodzicielskiej. [w przypadku
przysposobienia penego moliwa jest rwnie, tzw. zgoda
blankietowa].
Zgod na przysposobienie rodzice mog wyrazi dopiero po upywie 6
tygodni od urodzenia si dziecka.
Zgoda taka jest aktem osobistym rodzicw.
Adopcja zagraniczna wymagane jest ustalenie, e dziecku nie
mona zapewni w Polsce odpowiedniego zastpczego rodowiska
rodzinnego. Nie dotyczy to sytuacji, w ktrej przysposabiajcy jest
osob spokrewnion lub spowinowacon z dzieckiem lub w ktrej
przez przysposobienie nastpi poczenie dziecka z rodzestwem.
Wymagany jest rwnie swoisty okres prbny wyznaczony przez
sd obowizkowy okres osobistej stycznoci kandydatw na
przysposabiajcych z dzieckiem w miejscu jego dotychczasowego
zamieszkania.
47. Rodzaje przysposobienia i ich skutki:

Przysposobienie pene, rozwizywalne [adoptio plena] :

W wyniku orzeczenia tego przysposobienia powstaje taki stosunek, jaki
istnia midzy rodzicami a dziemi [art. 121 par. 1 KRO].
Przysposobiony ma takie same prawa i obowizki, jakie wynikaj ze
stosunku pokrewiestwa.

Powstanie stosunku rodzicielskiego midzy przysposobionym a

przysposabiajcym nie powoduje utraty dotychczasowego stanu
cywilnego w zakresie pochodzenia dziecka - nadal moliwe jest
44

dochodzenie naturalnego stanu cywilnego [np. ustalenie ojcostwa i

macierzystwa].
Jednake nawet w razie ustalenia ojcostwa dziecka pozamaeskiego
nie mona przyzna ojcu wadzy rodzicielskiej ani nada dziecku
przysposobionemu nazwiska ojca.
W razie przysposobienia pasierba nie ustaje stosunek prawnorodzinny,
ani nie ustaj prawa i obowizki wzgldem rodzicw naturalnych i ich
krewnych.

Imi i nazwisko wskutek przysposobienia dziecko otrzymuje

nazwisko przysposabiajcego, a w razie przysposobienia wsplnego
przez obojga maonkw oraz w przypadku przysposobienia pasierba
nazwisko, jakie nosz lub nosiyby dzieci zrodzone z tego maestwa.
Sd moe jednak na danie przysposobionego i za zgod
przysposabiajcego orzec, i przysposobiony bdzie nosi nazwisko
zoone, przy czym drugim czonem jest nazwisko przysposabiajcego.
Moliwa jest rwnie zmiana imienia przysposobionego, jednak z
daniem takim moe wystpi tylko przysposabiajcy
[przysposobiony powyej 13 roku ycia, moe wyrazi zgod lub jej
odmwi].

Stan cywilny do aktu urodzenia wpisuje si wzmiank o

przysposobieniu. Nowy akt urodzenia sporzdza si tylko wtedy, gdy
sd opiekuczy tak postanowi [na wniosek przysposabiajcego, za
zgod przysposobionego, ktry ukoczy 13 lat].
Natomiast w skrconym akcie urodzenia wymienia si jako rodzicw
przysposabiajcych.

Przysposobienie cakowite [adoptio plenissima] :

Anonimowo i nierozwizywalno przesank orzeczenia tego
typu przysposobienia jest uprzednie wyraenie zgody przez rodzicw
dziecka na przysposobienie go w przyszoci bez wskazania osoby
przysposabiajcego.
Nowy stan cywilny przysposobiony traci dotychczasowy stan
cywilny i nabywa nowy, zwizany z wczeniem go do nowej rodziny
dlatego wanie obligatoryjne jest w tym przypadku sporzdzenie
nowego aktu urodzenia [jako rodzicw
wpisuje si
przysposabiajcych].
Stary akt urodzenia nie podlega skreleniu, jednak nie podlega
ujawnieniu i nie wydaje si z niego odpisw.

45

Niedopuszczalno ustalenia naturalnego pochodzenia

Zmiana nazwiska
Zakaz przysposobienia pasierba
Dziedziczenie przysposobiony ma pene uprawnienia do
dziedziczenia po przysposabiajcych i ich krewnych, jakby by
wasnym ich dzieckiem.

Przysposobienia niepene [adoptio minus plena] :

Przysposobiony pozostaje pod wadz rodzicielsk przysposabiajcego.
Nie powstaje stosunek rodzinnoprawny midzy przysposobionym i
jego zstpnymi a krewnymi przysposabiajcego.
Nie wygasaj stosunki prawne przysposobionego z jego rodzin
naturaln. Obowizki alimentacyjne nie istniej w czasie trwania
przysposobienia ale odywaj w razie jego rozwizania. Natomiast w
zakresie dziedziczenia w miejsce rodzicw przysposobionego wchodzi
przysposabiajcy.
W razie przysposobienia niepenego przez jednego tylko z maonkw
powstaje stosunek powinowactwa midzy przysposobionym a
maonkiem przysposabiajcego.
Sprawa nazwiska podobnie jak w przypadku przysposobienia penego.
Tajemnica przysposobienia ograniczony zasig [dopuszczalne jest
zachowanie dotychczasowej treci aktu urodzenia przysposobionego, o
czym decyduje sd opiekuczy na wniosek przysposabiajcych i za
zgod osb, ktrych zgoda jest potrzebna dla skutecznoci
przysposobienia].
Sd moe orzec o przysposobieniu niepenym tylko na wyrane
danie przysposabiajcego i za zgod osb, ktrych zgoda jest
wymagana.

48. Ustanie stosunku przysposobienia :

U s t a n i e [wyganicie] stosunku przysposobienia :
brak przesanek dla ustanowienia przysposobienia
pojawienie si okolicznoci powodujcych bezskuteczno
przysposobienia
przysposobienie ustaje ex lege tylko w przypadku pniejszego
ustalenia stosunku ojcostwa lub macierzystwa osb, ktre dziecko
przysposobiy
R o z w i z a n i e przysposobienia :
moe nastpi tylko w wyniku orzeczenia sdu opiekuczego na
danie zarwno przysposabiajcego, jak i przysposobionego
danie stron podlega ocenie sdu i tak KRO wymienia expressis
verbis:

46

a.) wane powody istniej wtedy, gdy mimo przysposobienia

nie ma midzy stronami bliskiej rodzinnej wizi, jaka na og
istnieje w naturalnej rodzinie midzy rodzicami a dziemi
b.) dobro dziecka przesanka negatywna rozwizanie
stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne, jeeli wskutek
niego miaoby ucierpie dobro maoletniego dziecka [art. 125
par. 1 KRO]
Nemo turpitudinem suam allegans audiatur ten kto zawini za
rozkad wizi rodzinnej, nie moe odnosi korzyci ze swojego
nagannego zachowania.
S k u t k i rozwizania przysposobienia :
Orzeczenie wywiera skutki ex nunc.
Ustaje stan cywilny nabyty w rezultacie przysposobienia. Wyjtkiem
od penego powrotu do uprzedniego stanu cywilnego jest zachowanie
ex lege przez przysposobionego nazwiska i imienia nabytego w
zwizku z przysposobieniem [moliwy jest jednake powrt do
dawnego imienia i nazwiska].
Ustaje wadza rodzicielska przysposabiajcego, a reaktywuje si
wadza rodzicw naturalnych.
Ustaj wzajemne uprawnienia obu stron rozwizanego przysposobienia
do dziedziczenia ustawowego.
Ustaje wzajemny obowizek alimentacyjny [sd opiekuczy moe
jednak, stosownie do okolicznoci, utrzyma w mocy ten obowizek]
49. Obowizek alimentacyjny :
Obowizek alimentacyjny [alimentum ywno] to instytucja prawna, ktra ma
zapewni rodki utrzymania, a w razie potrzeby take rodki wychowania, tym
czonkom rodziny, ktrzy nie s w stanie wasnymi siami zaspokoi swych
usprawiedliwionych potrzeb.
Obowizek ten i uprawnienia z niego wynikajce dotycz osb pozostajcych w
stosunkach prawnorodzinnych [stosunek alimentacyjny / obowizek alimentacji]
Obowizek alimentacyjny jest obowizkiem wzajemnym. Jest on zwizany z osob
uprawnionego [wierzyciel], jak i z osob zobowizanego [dunik].
Prawo do alimentw oraz obowizek alimentacyjny jest niezbywalny. Powstaje on ex
lege [niezalenie od woli stron].
Ani prawo do alimentacji, ani poszczeglne raty nie mog by nawet za zgod
uprawnionego umorzone przez potrcenie. Nie podlegaj rwnie egzekucji.

47

 Prawo do alimentacji nie podlega przedawnieniu. Inaczej jest w stosunku do

roszcze dot. poszczeglnych wiadcze [rat miesicznych] ktre takiemu
przedawnieniu podlegaj.
Warto zwrci rwnie uwag na postanowienia art. 209 kk.

Zakres podmiotowy i kolejno obowizkw alimentacyjnych :

Krewni obowizek alimentacyjny obcia krewnych w linii prostej i
rodzestwo [art. 128 KRO].
Przysposobienie w/w obowizek wynika tu z faktu, i przez
przysposobienie powstaje taki stosunek, jak midzy rodzicami a
dziemi [art. 131 KRO przysposobienie niepene]
Powinowaci obowizek alimentacji obcia ojczyma i macoch
wzgldem pasierba i vice versa [art. 144 KRO].
Maonkowie m.in. art. 27 KRO i art. 130 KRO.
Inne osoby obowizek ojca dziecka pozamaeskiego wzgldem
jego matki
Kolejno:
Regulacja nastpuje ze wzgldu na lini i stopie pokrewiestwa
[art. 129 par. 1 KRO] i tak:
w odniesieniu do krewnych :
wg linii pokrewiestwa : krewni w linii prostej bez
ograniczenia zstpnych przed wstpnymi dopiero
w razie braku zstpnych
i wstpnych lub w razie
niemonoci wykonania krewnych w linii bocznej, tj.
rodzestwo.
wg stopnia pokrewiestwa : krewni blisi stopniem
przed dalszymi

w odniesieniu do dziecka przysposobionego w sposb niepeny:

nadal trwa tu stosunek alimentacyjny midzy przysposobionym a jego
naturalnymi krewnymi. Jednake obowizek przysposabiajcego
wyprzedza obowizek alimentacyjny wstpnych i rodzestwa
przysposobionego dziecka. Podobnie wasny obowizek
przysposobionego wzgldem jego naturalnych krewnych obcia go w
ostatniej kolejnoci.

w odniesieniu do ojczyma i macochy wzgldem pasierba i vice

versa : ocenia si
w wietle jego zgodnoci z zasadami
wspycia spoecznego jest to dodatkowa przesanka, gdy pojawia
si on w normalnej kolejnoci dotyczcej rodzicw i dzieci.

48

Roszczenie alimentacyjne matki dziecka pozamaeskiego przeciwko

jego ojcu wyprzedza wszelkie obowizki alimentacyjne z art. 128
KRO.

50. Przesanki i tre obowizku alimentacyjnego :

Przesanki powstania roszczenia :
Stan potrzeby niedostatek wystpuje wtedy, gdy uprawniony nie
jest w stanie zaspokoi swoich usprawiedliwionych potrzeb. Zauway
naley, e przy ocenie, czy uprawniony moe zaspokoi swoje potrzeby
wasnymi siami, naley bra pod uwag nie rzeczywiste zarobki, lecz
te, jakie wg swych si i zdolnoci mgby uzyskiwa.
Moliwo wykonania zobowizany musi mie moliwo
wykonania obowizku alimentacyjnego [tzn. ma ku temu moliwoci
zarobkowe lub majtkowe].
Niezdolno dziecka do samodzielnego utrzymania si, choby nie
byo w niedostatku.
Przesanki obowizku midzy rodzestwem do oglnych
przesanek dot. obowizku alimentacji naley doda jedn negatywn
zobowizany moe bowiem uchyli si od alimentowania brata lub
siostry, jeeli wskutek tego powstaby nadmierny uszczerbek dla niego
samego lub dla jego najbliszej rodziny
[art. 134 KRO]
Przesanki obowizku midzy powinowatymi do oglnych
przesanek dot. obowizku alimentacyjnego, jak : stan potrzeby
uprawnionego oraz moliwoci zarobkowe i majtkowe
zobowizanego, doda naley zgod roszczenia o alimenty z zasadami
wspycia spoecznego
Niezgodno alimentacji danie oddalenia roszczenia przez
zobowizanego, ktry powouje si na jego sprzeczno z zasadami
wspycia spoecznego [art. 5 kc] moe wynika z:
faktu zawinionego, racego niewaciwego
zachowania si wzgldem zobowizanego,
zawinionego, lekkomylnego postpowania,
ktre spowodowao stan niedostatku.
Tre i zakres obowizku alimentacyjnego :
Tre w/w obowizek polega na dostarczeniu rodkw utrzymania, a
w miar potrzeby i wychowania [art. 128 KRO].

49

 Zakres wyznaczaj dwa czynniki : usprawiedliwione potrzeby

uprawnionego
i moliwoci zarobkowe i majtkowe
zobowizanego.

Wykonywanie obowizku alimentacyjnego i ochrona roszcze :

Wykonywanie obowizku alimentacyjnego :
patno w gotwce moliwe jest oznaczenie kwotowe, albo
te w postaci uamka od dochodw zobowizanego
osobiste starania wiadczenie to polega przede wszystkim na
facere [czynnociach zwizanych z utrzymaniem dziecka]

obowizek wsplny kilku zobowizanych osoby

zobowizane do alimentacji w tej samej kolejnoci powinny
ponosi ciar utrzymania swego krewnego w czci stosownej
do ich indywidualnych moliwoci zarobkowych i majtkowych
[wyczona jest odpowiedzialno solidarna]

osoby zobowizane w rnym stopniu wykonuj obowizek

stosownie do kolejnoci

W umowie dotyczcej obowizku alimentacyjnego mona

jedynie skonkretyzowa posta wiadczenia, terminy i miejsce
wykonania wiadczenia, a take, np. wysoko alimentw [nie
stanowi ona przeszkody dla wniesienia powdztwa o ustalenie
alimentw przez sd].

Ochrona roszcze alimentacyjnych :

ochrona realnej wartoci zasdzonych alimentw :
zmiana stosunkw gospodarczych wierzyciel
moe wystpi z daniem zmiany orzeczenia i
podwyszenia renty alimentacyjnej
zmiana stosunkw moe take polega na
zwikszeniu/zmniejszeniu potrzeb uprawnionego

zabezpieczenie niewykonania obowizku :

obawa niewykonania obowizku 3 sposoby [za
SN] zabezpieczenia alimentw nalenych
dziecku :
a.) zoenie sumy pieninej na
ksieczce oszczdnociowej PKO
b.) zabezpieczenie na nieruchomoci
lub ruchomociach albo na

50

wierzytelnociach i prawach
dunika
c.) umowa porczenia
normy proceduralne w sprawach
alimentacyjnych powdztwo moe wytoczy
uprawniony, penomocnik procesowy, prokurator,
a take waciwa organizacja spoeczna, jak
rwnie przedstawiciel ustawowy.
Strona dochodzca alimentw jest zwolniona z
kosztw sdowych.
Naley rwnie pamita o waciwoci
przemiennej sdw co do rozpatrzenia wniosku
dot. alimentw.
egzekucja alimentw :
a.) wyrokowi zasdzajcemu alimenty sd
nadaje
z urzdu klauzul
wykonalnoci i dorcza si go
wierzycielowi
b.) wszczcia egzekucji moe domaga si
nie tylko wierzyciel, ale i sd I instancji z
urzdu
c.) komornik jest zobowizany z urzdu
przeprowadzi dochodzenie w celu
ustalenia zarobkw i majtku dunika
oraz jego miejsca zamieszkania
d.) roszczenia alimentacyjne korzystaj z
preferencji przy podziale sumy uzyskanej
z egzekucji
e.) przeciwko dunikowi odbywajcemu
kar pozbawienia wolnoci tytu
wykonawczy mona zoy bezporednio
naczelnikowi zakadu karnego.
Wyganicie obowizku i przedawnienie roszczenia :
Wyganicie obowizek-roszczenie moe istnie tak dugo, jak
dugo istnieje stosunek rodzinnoprawny, ktrego elementem jest
stosunek alimentacyjny. Wykonanie obowizku zaley jednak od
pojawienia si wymaganych przesanek, dlatego te obowizek taki
wygasa, gdy przesanki te ustan.
Jeeli jednak sytuacja yciowa stron zmieni si w przyszoci i
stosowne przesanki poka si na nowo, kada ze stron bdzie moga

51

wystpi z daniem zasdzenia alimentw, ich podwyszenia,

zmniejszenia lub stwierdzenia wyganicia obowizku [art. 138
KRO].

Przedawnienie przedawnienie dotyczy roszcze, a nie prawa, z

ktrych te wynikaj i tak stosunek [obowizek] alimentacyjny nie
przedawnia si, natomiast przedawnieniu ulegaj roszczenia o
poszczeglne raty tych wiadcze [zgodnie
z art. 137 KRO
roszczenia alimentacyjne przedawniaj si z upywem 3 lat]
Za alimenty biece uwaa si te, ktre s zasdzone od daty
wniesienia powdztwa.

Bieg przedawnienia stosuje si odpowiednio przepisy KC

dotyczce roszcze majtkowych [art. 117 KC]

51. Opieka :
To instytucja majca na celu zapewnienie maoletnim, jak i osobom
ubezwasnowolnionym piecz zabezpieczajc caoksztat ich interesw yciowych.
Cechy prawa opiekuczego:
powszechno ustanawia si j dla kadej osoby, ktra wymaga
pieczy prawnej;
wyczno sdu opiekuczego dotyczy zarwno ustanowienia, jak i
nadzoru opieki. Sd podejmuje waciwe dziaania z urzdu;
dobro osoby poddanej opiece jest to gwny cel ustanowienia opieki
i dziaa opiekuna.
Organy opieki :
Sd opiekuczy jest organem kreujcym stosunek prawny opieki oraz organem
nadzorujcym jej sprawowanie.
Opiekun wyznaczony przez sd jest organem bezporednio wykonujcym
zadania z zakresu opieki, przy czym dziaa on samodzielnie.
Organy pomocnicze : kuratorzy sdowi, kuratorskie orodki pracy z modzie
i rodzinne orodki diagnostyczno-konsultacyjne
Opieka nad maoletnim :
Przyczyny ustanowienia :
a.) rodzice s nieznani [art. 94 par. 3 KRO]
b.) oboje rodzice nie yj
c.) oboje rodzice s pozbawieni wadzy rodzicielskiej, albo wadza
taka zostaa im zawieszona
d.) rodzice dziecka nie maj penej zdolnoci do czynnoci
prawnych
e.) przy ustaleniu ojcostwa sd nie przyzna ojcu wadzy
rodzicielskiej, a matka rwnie jej nie sprawuje

52

 Ustanowienie opiekuna
wybr postaci opieki w rachub wchodzi opieka
powierzona jednej osobie oraz opieka sprawowana przez
oboje maonkw,
a take, tzw. opieka zakadowa

wybr osoby opiekuna KRO wyznacza przeszkody,

ktre eliminuj bezwzgldnie kandydatw na opiekuna
[art. 148 par. 1 KRO] : brak penej zdolnoci do
czynnoci prawnych, a take pozbawienie praw
publicznych, rodzicielskich i opiekuczych
podstawowym kryterium wyboru opiekuna jest dobro
dziecka
przy wyborze opiekuna :
- naley wzi pod uwag osob wskazan przez ojca
lub matk, jeeli nie byli pozbawieni wadzy
rodzicielskiej,
-z braku takiej osoby w rachub wchodz krewni lub
inne osoby bliskie maoletniego lub jego rodzicw,
-w razie ustanowienia opieki w rodzinie zastpczej,
opiekunami ustanawia si rodzicw zastpczych,

-w razie braku kandydatw w/w, sd opiekuczy

zwraca si o wskazanie kandydata na opiekuna do
organu gminy albo do odpowiedniej organizacji
spoecznej, a w odniesieniu do dziecka
przebywajcego w zakadzie wychowawczym
rwnie do tego zakadu
jedna osoba moe by jednoczenie opiekunem kilku
osb, jeeli nie ma sprzecznoci midzy ich interesami

objcie opieki obowizek objcia opieki przez

ustanowionego opiekuna przewidziany jest w art. 152
KRO

sd moe zwolni od obowizku objcia opieki, jeeli

pojawiy si wane powody [art. 152 KRO]

Sprawowanie opieki piecza opiekuna

tre opieki nad maoletnim opiekun, podobnie jak rodzice,
sprawuje piecz nad osob i majtkiem dziecka, do opieki
stosuje si odpowiednio przepisy o wadzy rodzicielskiej [art.
155 KRO]

53

piecza nad osob dziecka dla realizacji obowizkw

wynikajcych
z instytucji opieki, opiekunowi
przysuguj kompetencje wobec maoletniego oraz osb
trzecich. Przed powziciem decyzji w waniejszych sprawach
opiekun jest jednak obowizany wysucha maoletniego i w
miar moliwoci uwzgldnia jego rozsdne yczenia[art. 158
KRO]

wobec braku stosunku rodzinnego opiekun nie jest obowizany

do alimentacji maoletniego [chyba, e opiekunem zostaa
ustanowiona osoba, ktra rwnoczenie w dalszej kolejnoci
jest obowizana do alimentacji]

piecza nad majtkiem obowizki opiekuna w tym zakresie s

podobne do obowizkw rodzicw sprawujcych wadz
rodzicielsk, jednake piecza nie jest rwnoznaczna z pojciem
zarzdu majtkiem. Piecza dotyczy troski o stosunki majtkowe
dziecka majc na uwadze dobro jego osoby.
W porwnaniu z piecz rodzicielsk samodzielno pieczy
opiekuna doznaje pewnych ogranicze:
a.) Opiekun ma obowizek sporzdzi inwentarz majtku
pupila niezwocznie po objciu opieki.
b.) Opiekun moe rwnie zosta zobowizany przez sd
opiekuczy do zoenia do depozytu sdowego
szczeglnie cennych przedmiotw.
c.) Opiekun jest obowizany zoy pienidze nalece do
pupila w instytucji bankowej i nie moe ich podj bez
zezwolenia sdu opiekuczego.
d.) Opiekun powinien uzyska zezwolenie we wszelkich
waniejszych sprawach dotyczcych majtku
maoletniego.

reprezentacja opiekun jest przedstawicielem ustawowym

osoby poddanej opiece, przy czym nie moe on reprezentowa :
adnego z maoletnich poddanych jego opiece
przy czynnociach prawnych midzy nimi
samymi,
pupila przy czynnociach prawnych midzy
nim a opiekunem oraz jego maonkiem,
krewnymi w linii prostej i rodzestwem, chyba
e czynno prawna polega na bezpatnym
przysporzeniu na rzecz reprezentowanego pupila
[art. 159 par. 1 KRO]

54

bezpatno i osobiste sprawowanie opieki opiek sprawuje

si bez wynagrodzenia, jednake, jeeli zarzd majtkiem
wymaga znacznego nakadu pracy, opiekun moe otrzyma
stosowne wynagrodzenie. Moliwe jest rwnie danie zwrotu
od pozostajcych pod opiek nakadw
i
wydatkw zwizanych ze sprawowanie opieki.
Opiekun powinien sprawowa opiek osobicie i z naleyt
starannoci.

odpowiedzialno opiekuna w razie powstania szkody w

majtku pupila w wyniku nienaleytego wykonania
zobowizania, opiekun ponosi odpowiedzialno kontraktow,
poza tym wchodzi w rachub odpowiedzialno deliktowa,
natomiast za win w nadzorze opiekun odpowiada na podstawie
art. 427 KC.

Nadzr nad sprawowaniem opieki

Opiekun podlega ex lege staemu nadzorowi sdu
opiekuczego.
Po stronie opiekuna istnieje obowizek regularnego skadania
sprawozda dotyczcych osoby pupila i rachunkw z zarzdu
jego majtkiem, przy czym z tych ostatnich opiekun moe
zosta zwolniony [sd moe poprzesta na oglnym
sprawozdaniu z zarzdu majtkiem].
W razie stwierdzenia uchybie sd wydaje stosowne
zarzdzenia.
W razie przemijajcej przeszkody w sprawowaniu opieki sd
moe ustanowi kuratora.
Zwolnienie opiekuna pojawia si [art. 169 KRO]
w razie dania opiekuna uzasadnionego wanymi powodami,
w razie zaistnienia przeszkd faktycznych lub prawnych
powodujcych niezdolno sprawowania opieki
gdy opiekun dopuci si czynw lub zaniedba naruszajcych
dobro osoby pozostajcej pod opiek
Ustanie opieki
KRO wskazuje dwa przypadki ustania opieki z mocy ustawy:
osignicie przez maoletniego penoletnoci , a take
przywrcenia nad nim wadzy rodzicielskiej.

Skutki ustania opieki [zwolnienia opiekuna]

zwrot majtku [roszczenie o wydanie majtku
ulega przedawnieniu po upywie 10 lat]

55

 rachunek kocowy z zarzdu majtkiem [skada

go opiekun w terminie 3 m-cy od daty
zwolnienia]\
pilne sprawy [mimo ustania opieki opiekun nadal
jest obowizany prowadzi pilne sprawy
zwizane z zarzdem majtkiem, jeeli ani byy
pupil, ani przedstawiciel ustawowy osoby
pozostajcej nadal pod opiek nie mog
natychmiast przej tego zarzdu
przedawnienie roszcze z upywem 3 lat od
ustania opieki lub zwolnienia opiekuna
przedawniaj si roszczenia z tytuu wydatkw i
nakadw zwizanych ze sprawowaniem opieki.
Opieka nad ubezwasnowolnionym :
Cakowite ubezwasnowolnienie dotyczy nie tylko osoby penoletniej, lecz
mona je orzec co do maoletniego, ktry ukoczy 13 lat [art. 13 par. 1 KC].
Jeeli jednak maoletni pozostaje pod wadz rodzicielsk, nie orzeka si
opieki.
Ustanie opieki opieka staje si zbdna w przypadku jego uchylenia albo
zmiany na ubezwasnowolnienie czciowe
52. Kuratela :

Chroni interesy majtkowe osoby uomnej, osoby czciowo ubezwasnowolnionej,

nasciturusa.
Peni rwnie funkcje doranej ochrony w okrelonej sprawie [np. kuratora powouje
si dla strony nieznanej z miejsca pobytu].
Kuratela peni te funkcje ochronne nie wprost w odniesieniu do osoby lecz do
majtku, ktrego przynaleno jest jeszcze niepewna.
Typ kurateli trwaej, o znacznym zakresie pieczy :
Kuratela dla osoby czciowo ubezwasnowolnionej :
zgodnie z postanowieniami art. 181 par. 1 KRO kurator
jest powoany do reprezentacji i do zarzdu majtkiem
takiej osoby tylko w razie wyranego orzeczenia sdu w
tej kwestii,
w przeciwnym razie jest on
tylko doradc osoby czciowo ubezwasnowolnionej
kurator jest przedstawicielem ustawowym osoby
czciowo ubezwasnowolnionej

Kuratela dla osoby uomnej :

ustanawia si j dla osoby majcej pen zdolno do
czynnoci prawnych, jednak ze wzgldu na sw

56

uomno potrzebuje ona pomocy do prowadzenia

swoich wszystkich spraw [curator debilis]
podstaw jego dziaania, oprcz wspomnianego ju
orzeczenia jest penomocnictwo osoby uomnej

Typ kurateli z ograniczonym zakresem pieczy :

Kurator dla sprawowania zarzdu majtkiem dziecka, pochodzcym z
darowizny, dziedziczenia testamentowego, jeeli darczyca lub testator
wyczy go spod zarzdu rodzicw albo opiekuna.

Kurator spadku nie objtego przez spadkobiercw.

Kurator majtku dziecka, w razie ograniczenia w tym zakresie wadzy

rodzicielskiej lub kompetencji opiekuna.

Kurator ustanowiony dla umoliwienia prowadzenia postpowania

sdowego, w tym postpowania egzekucyjnego.

Ustanie kurateli :
Kuratela ustaje:
a.) Wskutek orzeczenia sdu, gdy ustanie cel jej ustanowienia albo na
wniosek osoby poddanej kurateli.
b.) Z mocy prawa.

57