07.10.2022r.

Prawo Cywilne Rodzinne i Opiekuńcze

Zasady prawa rodzinnego

• Małżeństwo jako związek kobiety i męższczyzny (art. 18 Konstytucji RP).

• Ochrona małżeństwa jako podstawy rodziny

• Ochrona rodziny

• Równouprawnienie kobiety i męższczyzny, szczególną ochrona macierzyństwa (art. 32

Konstytucji RP).

• Świeckość małżeństwa (art. 53 ust. 1 Konstytucji RP).

• Dobro dziecka (art. 72 Konstytucji RP) stanowi podstawę przy decyzjach dotyczących spraw
rozwodowych rodziców.

Małżeństwo:
Małżeństwo to trwały ale nie nierozerwalny i legalny związek kobiety i mężczyzny, powstały z ich
woli, jako równouprawnionych stron w celu wspólnego pożycia, realizacji dobra małżonków.

Przesłanki z art. 1 KRO są konstytutywne (obowiązkowe) to istnienia małżeństwa.

Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem USC:

• Odmienność płci nupturientów

• Złożenie zgodnych oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński

• Jednoczesna obecność przy składaniu oświadczeń

• Złożenie tych oświadczeń przy kierownikiem USC (art. 7 § 3 KRO)

Jeżeli któraś z powyższych przesłanek nie nastąpi małżeństwo nie istnieje. Każdy kto ma
interes prawny w zawarciu takiego aktu małżeństwa może wnieść do sadu pozew o
ustalenie nie istnienia małżeństwa.
Ważne powody to miedzy innymi ciężką choroba, wojna, stały pobyt za granicą (nie wakacje)

Przepisy szczególne:

Zawarcie małżeństwa w formie wyznaniowej (art. 8 KRO):

Konkordat miedzy Stolica Apostolskom a Polską - umowa międzynarodowa zawarta 28.07.1993r.
Od tego czasu funkcjonuje „małżeństwo konkordatowe”.

Przesłanki konieczne:

- Wyrażenie przez nupturientów woli jednoczesnego zawarcia małżeństwa polegającego paru

polskiemu

- Sporządzenie przez kierownika USC aktu małżeństwa (charakter konstytutywny)

- Datą zawarcia małżeństwa jest dzień złożenia oświadczeń przed duchownym nie data
sporządzenia aktu małżeństwa w USC.

Art. 8 § 3 KRO (termin vis mooior)

Przeszkody zawarcia małżeństwa:

• Przeszkoda wieku - 18 lat, dla kobiety względny dla mężczyzny bezwzględny. O zawarciu
małżeństwa przez małoletnia (16 lat) decyduje sąd (art. 10 KRO)

• Przeszkoda ubezwłasnowolniona całkowicie (art. 11 KRO)

• Przeszkoda choroby psychicznej lub niedorozwoju

• Przeszkoda pozostawania w związku małżeńskim, bigamii (art. 206 KK)

• Przeszkoda pokrewieństwa w linii prostej

• Błąd co do tożsamości zycznej (kazus bliźniaków)

• Błąd co do tożsamości cywilnej (druga osoba pozostaje w związku małżeńskim)

• Właściwości osobiste nupturienta (nie moc płciową, alkoholizm, ogólnie patola)

Unieważnienie małżeństwa:
Jeżeli małżeństwo zostało zawarte mimo istnienia przeszkód o których mowa w art. 10-15 KRO
małżeństwo zostaje unieważnione przez sąd.

Przyczyny unieważnienia małżeństwa (art. 17 KRO) są względne i bezwzględne.

fi
Art. 18 KRO - unieważnienie małżeństwa po jego ustaniu; 2 wyjątki pokrewieństwa i bigamii.

Skutki unieważnienia małżeństwa:

• Przywrócenie małżonkom ich poprzedniego stanu cywilnego

• Ustanie powinowactwa

• Powrót do nazwiska małżonka który je zmienił (termin 3 miesięcy od upełnomocnienia się

unieważnienia małżeństwa)

• Ustaje wspólność małżeństwa i nastaje podział majątku (nie licząc intercyzy)

• Nie gaśnie domniemanie pochodzenia dzieci z małżeństwa (art. 62 KRO)

• O władzy rodzicielskiej i obowiązku utrzymania dziecka decyduje sąd.

Zła wiara małżonka:

Art. 20 KRO zła wiara przy zawarciu małżeństwa.

14.10.2022r.

Ustrój wspólności ustawowej - Wspólność ustawowa (wspólność majątkowa) art. 31 KRO

Ustrój umowny - art. 47 KRO. Na mocy umowy majątkowej

Ustrój przymusowy powstaje z chwila wspólności majątkowej, na skutek orzeczenia sądu albo z
mocy prawa;

1. sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej

2. ubezwłasnowolnienie jednego z mazaków

3. ogłoszenie upadłości jednego z małżonków

4. orzeczenie separacji małżonków

Żądać ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej może każdy z małżonków z ważnych
powodów np. separacja faktyczna, trwonienie przez współmałżonka wspólnego majątku.

Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku.

Ustrój wspólności ustawowej art. 31 KRO

Są trzy masy majątkowe;

- majątek wspólny

- majątek żony

- majątek męża

Majątek wspólny de nicja w art. 31 § 1 KRO

25.10.2022r.

Niemajątkowe prawa i obowiązki małżonków;

- art. 23 KRO (trzy przesłanki wspólnego pożycia)

fi
Ustroje majątkowe małżonków:

1) ustrój wspólności ustawowej (art. 31 KRO)

2) ustrój umowny (intercyza) - małżonkowie mogą wybrać jedna z 4 opcji

- rozszerzyć wspólność majątkową

- ograniczyć wspólność

- ustanowić rozdzielność wspólności majątkowej

- ustanowić rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

Ustrój przymusowy - powstaje z chwilą ustania wspólności majątkowej na skutek orzeczenia sądu
lub ex lege:

1) sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej przez;


- ważne powody na wniosek jednego ze współmałżonków (art. 52 § 1 KRO)

- na wniosek wierzyciela jednego ze współmałżonków (art. 52 § 1 KRO)

2) ubezwłasnowolnienie jednego ze współmałżonków (art. 53 KRO)

3) ogłoszenie upadłości jednego ze współmałżonków (art. 53 § 1 KRO) [jeżeli małżonkowie

pozostawali we wspólności majątkowej, ten że majątek przechodzi do masy upadłościowej i
nie ma możliwości jego podziału]

4) orzeczenie separacji małżonków (art. 54 § 1 KRO)

ważnymi powodami są np:

- pozostawanie małżonków w separacji faktycznej uniemożliwiającej im współdziałanie w
zarządzie majątkiem wspólnym

- trwonienie przez jednego ze współmałżonków majątku wspólnego

Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku który ją ustanowił.

Ustrój wspólności ustawowej - powstaje przez zakończenie separacji, w razie uchylenia

ubezwłasnowolnienia, a także uchylenia, zakończenia lub uchylenia postępowania
upadłościowego.

Mogą istnieć trzy masy majątkowe:

- majątek wspólny

- majątek osobisty męża

- majątek osobisty żony

Na majątek wspólny składają się:

- wynagrodzenia za prace

- dochody z majątku wspólnego jak również majątku osobistego

- środki zgromadzone na rachunek otwarty lub funduszu emerytalnego każdego ze

współmałżonków

- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie

- akcje nabyte ze środków majątku wspólnego

- udziały nabyte ze środków majątku wspólnego

- prawo własności samochodu nabyte w czasie trwania małżeństwa

Art 31 KRO - Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków
są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis
lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. (wyjątek stanowią
przedmioty zwykłego urządzenia domowego nabyte przed zawarciem małżeństwa)

Na majątek osobisty składa się (art. 33 KRO katalog zamknięty):

- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności

- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, darowiznę

- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegające odrębnym przepisom

- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania potrzeb jednego z małżonków

- prawa niezbywalne mogące przysługiwać tylko jednej osobie

Surogacja - zastąpienie przedmiotu wchodzącego w skład majątku osobistego innym

przedmiotem nabytym w zamian pierwszego

Zarząd majątkiem wspólnym:

Zasada samodzielności zarządu majątkiem wspólnym - każdy z współmałżonków może

samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym tj. dokonywać wszelkich czynności prawnych, za
wyjątkiem tych w których ważność i skuteczność wymaga zgody drugiego współmałżonka.

Art. 36 KRO - zarząd majątkiem wspólnym

Art. 40 KRO - prawo żądania pozbawienia drugiego współmałżonka samodzielnego zarządu

majątkiem wspólnym; ważne powody”np. hulaszczy bądź lekkomyślny tryb życia, alkoholizm,
narkomania, skrywanie przed drugim współmałżonkiem składników majątku wspólnego,
separacja faktyczna.

Konsekwencja powstania majątku wspólnego jest prawo małżonka do samodzielnego

zarządzania nim.

Czynności wymagające zgody drugiego współmałżonka określa art. 37 KRO jest to katalog
zamknięty:

- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub

użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub
pobierania z niej pożytków

- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego

którego przedmiotem jest budynek lub lokal

- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia

gospodarstwa lub przedsiębiorstwa

- darowizny z majątku wspólnego, za wyjątkiem drobnych darowizn

Umowa prowadzona do czynności wyżej wymienionych jest NIEWAŻNA do momentu zgody

drugiego współmałżonka.

Art. 36 ind. 1 KRO - prawo sprzeciwu współmałżonka wobec czynności zarządu majątkiem
wspólnym ( nie dotyczy w sprawach bierzących czynności życia codziennego lub zmierzających
do zaspokojenia zwykłych potrzeb.

Każdą osoba odpowiada za swoje zobowiązania ze swojego majątku osobistego, a tak ze za długi
które zaciągnęli wspólnie, każde ze współmałżonków odpowiada z majątku wspólnego i
osobistego.

Art 41 KRO - odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich;

zakres odpowiedzialności majątkowej dłużnika i ewentualnie jego małżonka, zależy czy
zobowiązanie zostało zaciągnięte za zgoda czy bez zgody drogiego współmałżonka.

Zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa - odpowiedzialność solidarna.


Charakter prawny odpowiedzialności, rozróżnienie długu i odpowiedzialności. odpowiedzialność z
majątku wspólnego z art. 41 KRO dotyczy tylko wierzytelności cywilnoprawnych. Chodzi tu o
zobowiązania powstałe zarówno z czynności, jak i innych zdarzeń np. czynności niedozwolonych,
bezpodstawnego wzbogacenia, a tak ze na podstawie stosunków prawnych z innych aktów niż
KC.

Za dług zaciągnięty przez jednego małżonka odpowiedzialność ponosi też drugi (jeżeli wyraził
zgodę) ale nie jest on dłużnikiem.

Odpowiedzialność małżonków po ustaniu wspólności:

Za zobowiązania powstałe po ustaniu wspólności majątkowej każdy z małżonków odpowiada

własnym majątkiem osobistym.

Małżonkowie nadal ponoszą odpowiedzialność za czynności którymi są stronami, wspólne

zobowiązania bądź z tytułu solidarnej odpowiedzialności.

Ustroje umowne:
Małżonkowie mogą zawrzeć umowę, w której swoje stosunki majątkowe normują odmienne od
ustroju ustawowego.

Umowa majątkowa (intercyza) miedzy małżonkami określa strukturę tych stosunków majątkowych
które wchodzą w skład ustroju majątkowo-małżeńskiego.

Art. 47 § 2 KRO - intercyza majątkowa może być zmieniona lub rozwiązana.

Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową
rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z
wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie
małżeństwa.

Wspólność można rozszerzyć i ograniczyć zakres wspólności.

Wspólność rozszerzona obejmuje przedmioty majątkowe wchodzące w skład majątku osobistego

małżonka. Art. 49 § 1 KRO wskazuje ograniczenia przedmiotowe umowy rozszerzającej
wspólność np: przedmioty z dziedziczenia lub darowizny, prawa które wynikają ze wspólności
łącznej podlegającej innym przepisom, prawa niezbywalne, wierzytelność z tytułu odszkodowania,
niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za prace.

Małżonkowie w drodze umowy wyłączają określone rodzajowo przedmioty majątkowe.

Ograniczać wspólność można do pozostania ostatniej wspólnej rzeczy.

Rozdzielność majątkowa - nie ma majątku wspólnego, istnieją tylko dwie masy majątkowe. Z
chwilą jej powstania każdy ze współmałżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem.
Ustanowienie intercyzy nie zwalnia małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb
rodziny.

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobku - odmiana rozdzielności majątkowej, w czasie

jej trwania małżonkowie mają tylko majątek osobisty, natomiast po ustaniu tego ustroju pojawia
się obowiązek wyrównania dorobków obu małżonków.

Wspólność majątkowa jest oparta na małżeństwie, jako stosunku osobistym. Ustanie małżeństwa
powoduje ustanie ex lege tej wspólności.

Zdarzenia powodujące ustanie wspólności:

- śmierć jednego z małżonków

- orzeczenie sadu rozwiązującego małżeństwo

- orzeczenie sadu unieważniającego małżeństwo

- zawarcie przez małżonków umowy znoszącej wspólność i wprowadzającej rozdzielność

- orzeczenie sądu ustanawiającego pełną rozdzielność w miejsce wspólności

- orzeczenie separacji

- ubezwłasnowolnienie małżonka

- ogłoszenie upadłości małżonka

Ustanie małżeństwa

- śmierć jednego z małżonków

- uznanie za zmarłego: art. 55 §1 KRO (domniemanie chwili śmierci z art. 31 KC)

Jeżeli po uznaniu jednego z małżonków za zmarłego drugi małżonek zawarł nowy związek
małżeński, związek ten nie może być unieważniony z tego powodu, że małżonek uznany za
zmarłego żyje albo że jego śmierć nastąpiła w innej chwili aniżeli chwila oznaczona w orzeczeniu
o uznaniu za zmarłego. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli w chwili zawarcia nowego związku
małżeńskiego strony wiedziały, że małżonek uznany za zmarłego pozostaje przy życiu.

Rozwód: KRO wyznacza przesłanki które powinne być spełnione, aby sąd wyraził zgodę na
rozwiązanie małżeństwa.

Art. 56 §1 KRO - zupełny i trwały rozkład pożyci

Art 56 §2 §3 - przesłanki negatywne:

- wina małżonka żądającego rozwodu (chyba ze drugi małżonek który nie zawinił rozkładu wyrazi
zgodę na rozwód, ale nie jest ona wiążąca dla sądu)

- dobro wspólnych małoletnich dzieci

- sprzeczność żądania z zasadami współżycia społecznego (np. drugi współmałżonek ciężko

zachorował)

Przesłanka rozkładu pożycia:

- niezależnie od przyczyn, jakie ten rozkład spowodowały,

- zupełny - zanikły trzy podstawowe więzi miedzy małżonkami psychiczna (uczuciowa), zyczna,
gospodarcza,

- trwały - małżonkowie nie powrócą już do wspólnego pożycia

Wina rozkładu pożycia (art. 57 §1 §2 KRO) - wniosek obu stron o nieorzekanie o winie jest
wiążący dla sądu

Władza rodzicielska:

- rozstrzygnięcie w wyroku rozwodowym w przedmiocie władzy rodzicielskiej jest obligatoryjne

- prawo do utrzymania przez rodziców kontaktów z dzieckiem nie należy do strefy sprawowania
władzy rodzicielskiej. Jest to uprawnienie odrębne, wynikające z najbliższego pokrewieństwa.
Służy to dobru dziecka.

- plan wychowawczy - pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy

rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie

- ograniczenie władzy rodzicielskiej z art. 109 KRO (zagrożenie dobra dziecka)

- alimenty na dziecko to nałożony na sąd obowiązek o charakterze bezwzględnym. Sąd musi

rozstrzygnąć o obowiązku alimentacyjnym nawet jeżeli żadna ze stron nie złożyła takiego
żądania, bądź strona której alimenty przysługują oświadczyła rezygnacje z alimentów.

Art. 60 § 1 KRO - (zwykły obowiązek alimentacyjny) dwie przesłanki: niedostatku po stronie

uprawnionego i możliwości zarobkowo - majątkowych po stronie zobowiązanego małżonka gdy
żaden z nich nie jest wyłącznie winny

Art. 60 § 2 KRO - (szerszy obowiązek alimentacyjny) obciąża małżonka wyłącznie winnego i nie
ma tu potrzeby przesłanki niedostatku uprawnionego. Dążenie do zbliżenia poziomu życia
małżonków rozwiedzionych.

Obowiązek alimentacyjny miedzy małżonkami wygasa ze względu na zawarcie przez

uprawnionego nowego małżeństwa lub po upływie określonego czasu.

Orzeczenie rozwiązujące małżeństwo:

Ustaje ustawowa wspólność majątkowa małżonków, a powstaje wspólność w częściach

ułamkowych. Sąd może dokonać podziału majątku, zwłaszcza mieszkania, kierując się
potrzebami rodziny.

Kształtuje się na nowo sposób wykonywania władzy rodzicielskiej.

Mediacja (art. 436 § 1 KPC):

- zasada dobrowolności udziału

- strony mogą wybrać osobę mediatora

- ocena czy są szanse na uratowanie maleństwa należy do sądu

- w każdym stadium sprawy

Separacja

Alternatywa dla rozwodu

Separacja faktyczna - małżeństwo formalnie trwa mimo braku wspólnego pożycia małżonków.

Separacja prawna - instytucja prawna

Przesłanki orzecznicze separacji:

1) rozkład pożycia małżeńskiego

2) Przesłanki negatywne

- dobro wspólnych małoletnich dzieci

- zasady współżycia społecznego

fi
3) zgodnie z zadaniem małżonków

Sąd może orzec separacje mimo wyłącznej winy małżonka występującego z żądaniem

Żądane separacji nie wyklucza żądania rozwodu i odwrotnie. Jednak w razie zgłaszania obu
uzasadnionych zadań, sąd orzeka rozwód.

Niedopuszczalne jest powództwo wzajemne o rozwód lub separacje ale, strona pozwana w
sprawie o rozwód może jednak również żądać rozwodu lub separacji i na odwrót.

Skutki separacji:

- małżeństwo trwa nadal

- małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć nowego małżeństwa i nie może powróci
do nazwiska sprzed małżeństwa

- orzeczenie separacji uchyla obowiązek małżonków wspólnego pożycia. Wyłączenie

domniemania pochodzenia dziecka od męża matki gdy urodziło się po upływie 300 dni od
orzeczenia separacji.

- rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków

i kosztów jego utrzymania

- rozstrzygnięcie o korzystaniu ze wspólnego mieszkania

- rozstrzygnięcie o winie rozkład wspólnego pożycia (chyba ze wspólne żądanie nie orzekania)

- obowiązek dostarczania środków utrzymania

- obowiązek wspólnej pomocy miedzy małżonkami

- małżonek pozostający w separacji jest wyłączany z kręgu spadkobierców ustawowych

Rozdzielność majątkowa; powstanie ustroju rozdzielności majątkowej jako ustroju przymusowego

(art. 54 §1 KRO) Ustrój ten powstaje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia sądu. Nie jest
dopuszczalne orzekanie o powstaniu rozdzielności z data wsteczną.

Prawomocne orzeczenie o zniesieniu separacji powoduje ustanie przymusowego ustroju o

rozdzielności majątkowe i powstaje ustawowy ustrój majątkowy. Małżonkowie mogą być jednak
zainteresowani pozostaniem w rozdzielność majątkowej i jeżeli złożą wspólny wniosek sąd może
orzec inaczej.

OPIEKA

Termin opieka nie jest jednoznaczny. W szczególności przez to określenie rozumie się opiekę
społeczną, opiekę faktyczną i opiekę prawną

Przez pojęcie opieki społecznej rozumie się system urządzeń socjalnych mających służyć osobom
potrzebującym pomocy.

Opieka faktyczna to rzeczywiste faktyczne zajmowanie się sprawami osoby, która tego czynić
sama nie może, i udzielenie jej pomocy bez prawnej ku temu podstawy

Opieka prawna stanowi prawną formę pieczy nad taką osobą i jej majątkiem, a więc sprawowanej
na podstawie tytułu prawnego.

Opieka prawna jest unormowana w art. 145-177 KRO. Obejmuje ona wie postacie; opiekę nad
małoletnim i opiekę nad ubezwłasnowolnionym całkowicie.

Opieka nad małoletnim;

jest ona surogatem władzy rodzicielskiej, co umożliwia odpowiednie stosowanie do niej przepisów
regulujących te władzę (art. 155 §2 KRO)

ma - podobnie jak władza rodzicielska - charakterocfronny, funkcjonuje bowiem dla ochrony

interesów poddanego opiece

Do podstawowych zasad (założeń) przepisów o opiece należą;

zasada dobra dziecka

zasada powszechności opieki oraz