ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΣΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΟΥΤΣΑΣ
ΑΜ: 7983072300002

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ: ΛΙΖΑ ΤΣΑΛΙΚΗ & ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΧΡΟΝΑΚΗ

Η ΣΑΤΙΡΑ ΚΑΙ Η ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ

ΤΥΠΟ

«Το σατιρικό βίντεο των «Ράδιο Αρβύλα» για τη Θεία Κοινωνία και η
πλαισίωση των αντιδράσεων των χρηστών του Twitter από τον
ηλεκτρονικό Τύπο»

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ: 2023 - 2024

1
Περίληψη
Σε αυτή την εργασία αναλύεται το σατιρικό βίντεο της εκπομπής «Ράδιο Αρβύλα» με
θέμα τη Θεία Κοινωνία, κατά την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού, που
προβλήθηκε σε διαδικτυακό επεισόδιο, στην πλατφόρμα του YouTube, τον Μάρτιο
του 2020. Το συγκεκριμένο βίντεο έχει επιλεγεί καθώς επιτρέπει την κατανόηση των
εννοιών του χιούμορ, της σάτιρας και της βλασφημίας. Παράλληλα, το γεγονός πως
δίχασε τον ιστοχώρο κοινωνικής δικτύωσης του Twitter, με τους χρήστες του να
εκφράζουν ποικίλες απόψεις, δίνει τη δυνατότητα της θεματικής ανάλυσης σε άρθρα
του ηλεκτρονικού Τύπου. Όπως θα γίνει αντιληπτό παρακάτω, μέσα από τη
μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, η πλαισίωση των αντιδράσεων στο Twitter για το εν
λόγω σατιρικό βίντεο, είχε να κάνει σε σημαντικό βαθμό με το πόσο προοδευτικό ή
συντηρητικό ήταν το μέσο που πρόβαλε την είδηση.

Λέξεις κλειδιά:
Ράδιο Αρβύλα, χιούμορ, σάτιρα, βλασφημία, Θεία Κοινωνία, κορωνοϊός, YouTube,
Twitter, θεματική ανάλυση, θεωρία της σύγκλισης, ΜΜΕ, ηλεκτρονικός Τύπος.

2
Πίνακας περιεχομένων
Περίληψη .......................................................................................................................................... 2

Μεθοδολογικό Σημείωμα ................................................................................................................. 4

Εισαγωγή .......................................................................................................................................... 5

Α’ Μέρος: Θεωρητικό πλαίσιο ......................................................................................................... 6

Κεφάλαιο 1. Η εννοιολογική αποσαφήνιση της σάτιρας και της βλασφημίας με αφορμή το

σατιρικό βίντεο για τη Θεία Κοινωνία. ............................................................................................ 6
1.1 Το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» για τη μετάδοση του κορωνοϊού μέσω της Θείας
Κοινωνίας ............................................................................................................................................ 6
1.2 Η εννοιολογική αποσαφήνιση της σάτιρας μέσα από το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» ....... 7
1.3 Η εννοιολογική αποσαφήνιση της βλασφημίας μέσα από το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» 8

Κεφάλαιο 2. Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν για το βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα», ο ρόλος του
Twitter και η κουλτούρα της σύγκλισης. ........................................................................................ 10
2.1 H σάτιρα και η πρόκληση αντιδράσεων ........................................................................................ 10
2.2 Ο ρόλος του Twitter ως φορέας των αντιδράσεων για το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» ... 10
2.3 Η κουλτούρα της σύγκλισης των ΜΜΕ με αφορμή το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» ........ 11

Β’ Μέρος: Μεθοδολογία ................................................................................................................. 12

Κεφάλαιο 3. Η μεθοδολογία για την ανάλυση των άρθρων του ηλεκτρονικού Τύπου που
πλαισίωσαν τις αντιδράσεις για το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» ..................................... 12
3.1 Τα Νέα Μέσα Ενημέρωσης και η πλαισίωση των ειδήσεων .......................................................... 12
3.2 Η επιλογή των άρθρων του ηλεκτρονικού Τύπου για το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» ..... 13

Κεφάλαιο 4. Η θεματική ανάλυση των άρθρων για το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» ...... 16

Συμπεράσματα ................................................................................................................................ 25

Βιβλιογραφία .................................................................................................................................. 26

Παράρτημα ..................................................................................................................................... 28

3
Μεθοδολογικό Σημείωμα
Το ερευνητικό ερώτημα που τίθεται στην παρούσα εργασία είναι «Πως πλαισιώνονται
οι αντιδράσεις που προκαλεί η σάτιρα από τον ηλεκτρονικό Τύπο με αφορμή το
σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» για τη Θεία Κοινωνία». Η μέθοδος που
επιλέχθηκε είναι η Θεματική Ανάλυση σε 23 άρθρα του ηλεκτρονικού Τύπου που
αφορούσαν τις αντιδράσεις στο Twitter αλλά και τη μήνυση που κατατέθηκε από το
«ΕΚΚΛΗΣΙΑ ONLINE». Η συγκέντρωση ενός ενδεικτικού σώματος άρθρων που
αποτελεί το δείγμα της ποιοτικής έρευνας έγινε με τη χρήση λέξεων – κλειδιά στη
μηχανή αναζήτησης. Μετά τον περιορισμό των 23 άρθρων, οι ιστοσελίδες που τα
δημοσίευσαν ταξινομήθηκαν σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με τη γενικότερη στάση
τους σε θρησκευτικά ζητήματα κι όχι τόσο πολιτικά (προοδευτικές – ουδέτερες &
συντηρητικές – πολύ συντηρητικές). Έπειτα έγινε η επιλογή των αποσπασμάτων που
παρέχουν πληροφορίες για το ερευνητικό ερώτημα και με τη χρήση του
προγράμματος «MAXQDA24», εντοπίστηκαν οι κωδικοί που κατανεμήθηκαν σε
θέματα. Έπειτα καταμετρήθηκε η επανάληψη των θεμάτων στις τρεις κατηγορίες των
σελίδων που αναφέρθηκαν.

Μία ηθική σκέψη που προέκυψε ήταν εάν θα έπρεπε να αναπαραχθούν

χαρακτηρισμοί για τους συντελεστές του «Ράδιο Αρβύλα» όπως αυτοί που
εντοπίσαμε στην online έκδοση της εφημερίδας «Makeleio» ενώ ένας περιορισμός
της μεθόδου ήταν ο διαχωρισμός ανάμεσα σε ουδέτερες και συντηρητικές σελίδες,
οπότε επιλέχθηκε η συγχώνευση τους σε μία κοινή κατηγορία.

4
Εισαγωγή
To «Ράδιο Αρβύλα» αποτελεί μία σατιρική εκπομπή που ξεκίνησε να προβάλλεται στον
τηλεοπτικό σταθμό του ΑΝΤ1, στις 14 Απριλίου του 2008 με παρουσιαστή και δημιουργό,
τον Αντώνη Κανάκη. Μετά τη ρήξη του παρουσιαστή με τον ΣΚΑΪ, όπου προβαλλόταν η
εκπομπή μέχρι τότε, τη Δευτέρα 16 Μαρτίου του 2020 παρουσιάστηκε το 1ο Live Streaming
Επεισόδιο του «Ράδιο Αρβύλα» στο κανάλι της εκπομπής, στην πλατφόρμα του YouTube. Σ’
αυτό το επεισόδιο, στο 31ο λεπτό, παρουσιάζεται ένα σατιρικό βίντεο με θέμα τη Θεία
Κοινωνία και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να συμβάλει στη μετάδοση του
κορωνοϊού.

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός πως το σατιρικό βίντεο δεν προκάλεσε καμία αντίδραση, κατά
την ημέρα προβολής του επεισοδίου αλλά ούτε και τους επόμενους δύο μήνες. Ωστόσο, την
5η Μαΐου του 2020, δημοσιεύονται μαζικά tweets στον ιστοχώρο κοινωνικής δικτύωσης του
Twitter με αρνητικές αντιδράσεις για το βίντεο που κάνουν το #RadioArvyla ένα από τα πιο
δημοφιλή trends. Σύντομα, υποστηρικτές της εκπομπής και του βίντεο ανταπαντούν με δικά
στους tweets που κρίνουν θετικά το περιεχόμενο του γυρίσματος ή κατακρίνουν τις
αντιδράσεις.

Ας θυμηθούμε όμως την περίοδο που προβλήθηκε το βίντεο αλλά και την περίοδο που
προκλήθηκαν οι αντιδράσεις, σε συνάρτηση με την πανδημία του κορωνοϊού. Κάνοντας μία
αναδρομή, θα θυμηθούμε ότι το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στην Ελλάδα ανακοινώθηκε
στις 26 Φεβρουαρίου του 2020. Στις 9 Μαρτίου αναστέλλονται όλες οι πολιτιστικές και
καλλιτεχνικές εκδηλώσεις άνω των 1.000 ατόμων και την επόμενη ημέρα κλείνουν τα
σχολεία και τα Πανεπιστήμια σε όλη τη χώρα. Στις 12 Μαρτίου ανακοινώνεται ο πρώτος
θάνατος από τον νέο κορωνοϊό στη Ελλάδα και κλείνουν δικαστήρια, γυμναστήρια, θέατρα
και κινηματογράφοι ενώ την επόμενη μέρα «κατεβάζουν ρολά» τα εμπορικά κέντρα, η
εστίαση, τα μουσεία και οι αρχαιολογικοί χώροι. Αυτή την ημέρα προβάλλεται το σατιρικό
βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» για τη Θεία Κοινωνία μετά από δημόσια συζήτηση και διχασμό
της ιατρικής κοινότητας σχετικά με τη μετάδοση του κορωνοϊού από την Θεία Μετάληψη.
Στις 22 Μαρτίου ανακοινώνεται απαγόρευση κάθε άσκοπης κυκλοφορίας και μετακίνησης
πολιτών σε όλη τη χώρα και γίνεται υποχρεωτική η αποστολή sms στο 13033 για τις
μετακινήσεις, που καταργείται στις 4 Μαϊού, δηλαδή μία ημέρα πριν ξεκινήσει η μαζική
αντίδραση στο Twitter για το σατιρικό βίντεο. Αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με τα
στοιχεία του ΕΟΔΥ, έως εκείνη την ημέρα, οι θάνατοι που έχουν καταγραφεί́ είναι 146 και ο
συνολικός αριθμός των κρουσμάτων ανέρχεται σε 2.632.

Η παρούσα εργασία εστιάζει στην έννοια της σάτιρας, την επίδραση που έχει αυτή στο
ακροατήριο, τη συσχέτιση της με τη βλασφημία, το Twitter ως φορέα των αντιδράσεων και
την πλαισίωση των αντιδράσεων που επιλέγουν τα μέσα του ηλεκτρονικού Τύπου, ανάλογα
με την ιδεολογική τους κατεύθυνση. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται μια εννοιολογική
αποσαφήνιση της σάτιρας και της βλασφημίας με αφορμή το σατιρικό βίντεο της εκπομπής
«Ράδιο Αρβύλα» που θα αναλυθεί διεξοδικά. Στο δεύτερο κεφάλαιο, παρουσιάζονται οι
αντιδράσεις που προκλήθηκαν και ο ρόλος του Twitter, ως φορέας των αντιδράσεων, ενώ
γίνεται αναφορά στην κουλτούρα της σύγκλισης. Στο τρίτο κεφάλαιο, αναλύεται ο τρόπος
που γίνεται η πλαισίωση της είδησης από τις ιστοσελίδες του ηλεκτρονικού Τύπου,
παρουσιάζεται η μεθοδολογία της ανάλυσης των άρθρων του ηλεκτρονικού Τύπου και ο
τρόπος με τον οποίο επιλέχθηκαν. Στο τέταρτο κεφάλαιο, γίνεται η θεματική ανάλυση των
άρθρων που επιλέχθηκαν.

5
 Α’ Μέρος: Θεωρητικό πλαίσιο

Κεφάλαιο 1. Η εννοιολογική αποσαφήνιση της σάτιρας και της

βλασφημίας με αφορμή το σατιρικό βίντεο για τη Θεία
Κοινωνία.

1.1 Το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» για τη μετάδοση του

κορωνοϊού μέσω της Θείας Κοινωνίας

Ξεκινώντας με την ανάλυση του σατιρικού βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» θα

προσπαθήσουμε να αποσαφηνίσουμε την έννοια της σάτιρας και της βλασφημίας. Το
βίντεο ξεκινά με τον Αντώνη Κανάκη μπροστά από μία τηλεόραση όπου
παρακολουθεί τις δηλώσεις της λοιμωξιολόγου Ελένης Γιαμαρέλλου και του
λοιμωξιολόγου Νίκου Σύψα, οι οποίοι διατυπώνουν την άποψη πως «όσοι θέλουν να
κοινωνήσουν δεν πρέπει να φοβούνται ότι με τη Θεία Κοινωνία μπορεί να μεταδοθεί
ο κορωνοϊός». Έπειτα, ένας πολίτης καλεί τον ΕΟΔΥ (Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας
Υγείας) και ρωτά αν είναι ασφαλής η Μετάληψη λαμβάνοντας θετική απάντηση.
Ακολουθούν δηλώσεις ιερέων που επιβεβαιώνουν το ίδιο επιχείρημα.

Αξίζει στο σημείο αυτό να εξηγήσουμε γιατί οι πιστοί ισχυρίζονται πως δεν
μεταδίδεται ο κορωνοϊός μέσω της Θείας Κοινωνίας. Σύμφωνα με τον Επίτιμο
Διδάκτορα του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας, κ. Αλκιβιάδη
Καλύβα, «τα μέλη της Εκκλησίας πιστεύουν και ομολογούν ότι τα ευχαριστιακά́
δώρα -ο άρτος και ο οίνος- μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα Χριστού́ με την ευχή́
της Εκκλησίας και τη δύναμη και την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Η μεταβολή́,
όμως, αυτή είναι μυστική́ και όχι φυσική.»1 Ωστόσο, ο Γιάννης Τούντας, καθηγητής
Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ διατυπώνει τη θέση ότι «Ο ιός
μπορεί να μεταδοθεί μέσω της Θείας Κοινωνίας με δύο τρόπους: είτε μέσω της
λαβίδας, είτε μέσω της κοντινής επαφής με τον ιερέα». 2 Όπως γίνεται εύκολα
κατανοητό, το βίντεο για τη Θεία Κοινωνία προβλήθηκε σε μία περίοδο που η
μετάδοση του ιού μέσω της Θείας Κοινωνίας απασχολούσε τα Μέσα και ένα μέρος
της κοινωνίας.

Στη συνέχεια του σατιρικού βίντεο, ένας ιερέας προσφέρει Θεία Κοινωνία σε μία
σειρά πιστών, οι οποίοι εμφανίζουν συμπτώματα κορωνοϊού, όπως είναι ο βήχας. Ο
Αντώνης Κανάκης που αναμένει στη σειρά, φαίνεται φοβισμένος μην κολλήσει αλλά
παρόλα αυτά μεταλαμβάνει. Φαίνεται μάλιστα να ρώτα «Σίγουρα, πάτερ;» με τον
ιερέα να απαντά «Άφοβα, τέκνο μου». Τρεις ημέρες αργότερα, ο Αντώνης Κανάκης
ρωτά, ενώ είναι άρρωστος, τον Θεό γιατί τον εγκατέλειψε, με τον Θεό να εμφανίζεται
και να τον ψέγει λέγοντας «Του είπαν να πάει να κοινωνήσει κι αυτός πήγε.
Μνήσθητί μου, Κύριε…».

1
Αλκιβιάδης Καλύβας, «Σχόλια για τη χρήση της λαβίδας», στο Νικόλαος ∆ημητριάδης (επιμ), Η
Εκκλησία σε περίοδο πανδημίας
2
lifo.gr (2020, Δεκέμβριος, 16). Τούντας (ΕΚΠΑ): Ο κορωνοϊός μπορεί να μεταδοθεί με τη Θεία
Κοινωνία, με δύο τρόπους. Ανακτήθηκε από: https://www.lifo.gr/now/greece/toyntas-ekpa-o-
koronoios-mporei-na-metadothei-me-ti-theia-koinonia-me-dyo-tropoys

6
1.2 Η εννοιολογική αποσαφήνιση της σάτιρας μέσα από το σατιρικό
βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα»

Για τον Άγγλο συγγραφέα λεξικών J. A. Cuddon, η σάτιρα ορίζεται ως μια επίθεση ή
μία κριτική μέσω του καυστικού χιούμορ σε οποιασδήποτε λάθος και όσα θεωρούνται
επικίνδυνα θρησκευτικά, πολιτικά, ηθικά ή κοινωνικά πρότυπα. Είναι χρήσιμο να
συμπληρώσουμε τον ορισμό με τη θέση του M. H. Abrams «η διαφορά της σάτιρας
από την κωμωδία είναι ότι η δεύτερη έχει ως αυτοσκοπό την πρόκληση γέλιου ενώ η
πρώτη χρησιμοποιεί το γέλιο ως όπλο και ενάντια σε κάποιον ή κάτι που υπάρχει έξω
από το ίδιο το έργο». Επιχειρώντας να αποτυπώσουμε τον ορισμό της σάτιρας στο
σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» καταλαβαίνουμε πως σκοπός δεν είναι μόνο το
γέλιο αλλά αυτό χρησιμοποιείται ως όπλο απέναντι στην κυβέρνηση που επιτρέπει τη
Θεία Μετάληψη, την Εκκλησία που παρακινεί τους πιστούς να μεταλάβουν αλλά και
τα μέλη της ιατρικής κοινότητας που ισχυρίζονται ότι η Θεία Κοινωνία είναι
ασφαλής.

Η σάτιρα καθίσταται ένα είδος «αντίστασης» στην πολιτική εξουσία (Connery &
Combe, 1955) ενώ η ηθική της διάσταση είναι αυτή που την
κατατάσσει σε ένα συγκρουσιακό είδος που επιχειρεί να ανακαλύψει
και να αποδοκιμάσει οτιδήποτε και οποιονδήποτε διασαλεύει το κοινό καλό
(Sterling, 2009). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η Θεία Κοινωνία κατά την περίοδο
του κορωνοϊού μπορεί να συμβάλει στη μετάδοση του ιού, λαμβάνοντας υπόψη τις
οδηγίες του ΕΟΔΥ για τη χρήση κοινόχρηστων ειδών που έρχονται σε επαφή με τη
στοματική κοιλότητα αλλά και την κοντινή επαφή με άλλο άτομο δίχως τη χρήση
μάσκας. Συνεπώς, το γεγονός πως η κυβέρνηση επιτρέπει τη διενέργεια του
μυστηρίου και η Εκκλησία προτρέπει τους πιστούς να μεταλάβουν, αποδεικνύεται
κίνδυνος για τη δημόσια υγεία, γεγονός που η σάτιρα επιχειρεί να αποδοκιμάσει.

Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να αναφερθούμε ότι η σάτιρα παρουσιάζει μία
είδηση της επικαιρότητα όχι με βάση την ενημερωτική του δυναμική (όπως τα
παραδοσιακά μέσα) αλλά με βάση τις επιπτώσεις του προς την κοινωνία. (Lubeck,
2009). Για τον Sterling, η σάτιρα βασίζεται σε μία υπάρχουσα είδηση με στόχο την
ανατροπή της επικρατούσας κατάστασης.3 Όπως φαίνεται καθαρά και στο βίντεο,
χρησιμοποιούνται ως αφορμή αποσπάσματα του δελτίου ειδήσεων και των
ενημερωτικών εκπομπών. Η παρωδία δεν παράγει μόνη της την είδηση αλλά
βασίζεται σε μια ήδη διαμορφωμένη είδηση (Sinclair, 2020) που παραμένει στο
προσκήνιο χωρίς να χάνει απαραίτητα τον σοβαρό τόνο της (Kercher, 2010).

Αναφερόμενοι στην είδηση που προβάλλεται από τα παραδοσιακά μέσα, είναι

χρήσιμο να σταθούμε στο γεγονός πως το σατιρικό βίντεο προβλήθηκε στη
διαδικτυακή εκπομπή του «Ράδιο Αρβύλα». Για να υπάρξει σάτιρα είναι απαραίτητη
η ελευθερία του λόγου, όμως η ελευθερία του λόγου συναντά τα όρια του δικαίου και
της ηθικής. Παρότι λοιπόν τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης θέτουν συνήθως τα όρια
τους ακόμη και στη σάτιρα, το Διαδίκτυο παρέχει μια σχεδόν απεριόριστη ευκαιρία
σε οποιονδήποτε να απευθυνθεί στο ακροατήριο του, δίχως όρια (Freedman, 2009).
Έτσι εξηγείται και το γεγονός πως η κριτική και η ειρωνεία ορισμένες φορές είναι
ακόμα πιο έντονη στην περίπτωση των διαδικτυακών σατιρικών εκπομπών (Cutbirth,
2011). Άλλωστε, με την ψηφιοποίηση έχει γίνει εξαιρετικά εύκολη η δημιουργία

3
Sterling, C. H. (Ed.). (2009). Encyclopedia of journalism. Sage publications.

7
ψηφιακών εικόνων και ακόμη πιο εύκολη η διάδοση τους με αποτέλεσμα τα αστεία
να είναι περισσότερο οπτικά, παρά προφορικά (Kuipers, 2002). Κάπως έτσι το «Ράδιο
Αρβύλα» κατάφερε να οπτικοποιήσει ακόμη και τον Θεό, ο οποίος καταλήγει να
απευθύνεται στα θεία λέγοντας «Μνήσθητί μου, Κύριε…». Αυτό μας δίνει την
αφορμή να αναφερθούμε στον Griffin (1994), ο οποίος έγραψε για το παιχνίδι των
λέξεων που συνιστά τη μέθοδο της σάτιρας, χρησιμοποιώντας οπτικές και γλωσσικές
μεταφορές και σχήματα λόγου.4 Παράδειγμα αποτελεί η φράση του «ασθενή»
Αντώνη Κανάκη «Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;».

H ειρωνεία και η σάτιρα απαιτούν περισσότερη εμπλοκή από ό,τι οι ειδήσεις όπου το
κοινό αρκεί να ακούει τα νέα κι όχι απαραίτητα να τα καταλάβει.5 Ωστόσο, παρότι η
σάτιρα μπορεί να είναι αστεία ή μη, είναι δύσκολο να μπουν τα όρια ανάμεσα στο τι
είναι αστείο και τι προσβλητικό.6 H σάτιρα πετυχαίνει τον στόχο της σοκάροντας το
κοινό της (Meredith, 2005). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτό επιτυγχάνεται με την
ανθρωπομορφία του Θεού, την αποτροπή προς τη Θεία Κοινωνία αλλά και τη χρήση
της βωμολοχίας «μαλάκας».

Τα αστεία της καταστροφής (disaster jokes) έχουν να κάνουν με μία καταστροφή η

οποία συνδέεται με κάποιο χιουμοριστικό τρόπο με ένα θέμα που θεωρείται
ασυμβίβαστο με ένα σοβαρό και δραματικό γεγονός. Το αστείο συνδυάζει την
καταστροφή με μια αναφορά σε κάτι συγκλονιστικό ή ταμπού όπως το σεξ, η
θρησκεία, η επιθετικότητα ή η εθνικότητα. Επίσης, τα αστεία της καταστροφής
προσπαθούν να εξατομικεύσουν την καταστροφή, ξεχωρίζοντας ένα από τα θύματα ή
τους κακούς.7 Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η σάτιρα αφορά την καταστροφή της
πανδημίας του κορωνοϊού που στέρησε τη ζωή εκατομμύριων ανθρώπων παγκοσμίως
και συνδυάζεται με το θέμα της θρησκείας που εξακολουθεί να είναι ταμπού.
Μάλιστα, η περίπτωση του πιστού που κολλά κορωνοϊό μέσω της Θείας Μετάληψης
προσωποποιείται στον ρόλο που υποδύεται ο Αντώνης Κανάκης.

1.3 Η εννοιολογική αποσαφήνιση της βλασφημίας μέσα από το σατιρικό

βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα»

«Η βλασφημία είναι μια ιστορία που σχετίζεται με ζητήματα υπακοής, επιτήρησης,

εξουσίας και τιμωρίας που ξεκινάει από την έννοια της αίρεσης και φτάνει στο
σύγχρονο δίκαιο και την υποκίνηση σε θρησκευτικό μίσος» (Nash, 2010). Σήμερα, το
νομοθετικό ενδιαφέρον έχει μεταφερθεί από το περιεχόμενο του λόγου, στον τρόπο
που εκφέρεται ο λόγος, με επίκεντρο κυρίως στη γλώσσα και τις λέξεις.8 Συνεπώς,
στην περίπτωση του σατιρικού βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» ενδέχεται ο λόγος που
προκλήθηκαν αντιδράσεις να μην ήταν μόνο πως αναδείκνυε τους κινδύνους της
Θείας Κοινωνίας, κατά την πανδημία αλλά περισσότερο οι λέξεις που επιλέχθηκαν να

4
Griffin, D. (1994) Satire: A Critical Reintroduction. Kentucky: The University Press
of Kentucky.
5
Jeffrey P. Jones and Geoffrey Baym, (2010). A Dialogue on Satire News and the Crisis of Truth in
Postmodern Political Television.
6
Lockyer Sharon & Pickering Michael (2005). Beyond a joke The Limits Of Humour. PALGRAVE
MACMILLAN
7
Kuipers Giselinde, (2002). Media culture and Internet disaster jokes - bin Laden and the attack on the
World Trade Center. SAGE Publications
8
T. Asad (/ W. Brown/ J. Butler/ S. Mahmood), Is critique secular? Blasphemy, injury and free speech,
New York: Fordham University Press

8
εκφέρονται ακόμη και από τον ίδιο τον Θεό. Για τον Nash, όταν από το τέλος του
20ού αιώνα το ενδιαφέρον για τη βλασφημία επανήλθε, φαίνεται πως ο βλάσφημος
δεν απειλούσε μόνο την καθεστηκυία θρησκεία αλλά και συνολικά τις κατεστημένες
αξίες με αποτέλεσμα να πρέπει να αντιμετωπιστεί με κάθε τρόπο.

Στην Ελλάδα, η ποινική αντιμετώπιση της βλασφημίας και της καθύβρισης

θρησκευμάτων δεν συσχετίστηκε με κάποια μειονοτική θρησκεία, αλλά με την
πλειονοτική, δηλαδή την Ορθόδοξη Χριστιανική.9 Είναι σημαντικό να αναφερθούμε
σύντομα στο Ποινικό Δίκαιο καθώς το βίντεο που μελετάμε έγινε αιτία να μηνυθούν,
όπως θα δούμε παρακάτω, οι συντελεστές του. Για την Ευρωπαϊκή Σύμβαση
Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η θρησκευτική ελευθερία αποτελεί ένα πολύτιμο αγαθό
για τους άθεους, τους αγνωστικιστές και τους σχετικιστές. Παρόλα αυτά, ακόμη και
στις περιπτώσεις που οι συντελεστές του σατιρικού έργου αθωωθούν, είναι αμφίβολο
αν θα τολμήσουν ξανά να θίξουν ένα θέμα που μπορεί να θεωρηθεί βλάσφημο.10
Συνεπώς, ενδέχεται να μην είναι τυχαίο, ότι η εκπομπή δεν καταπιάστηκε εκ νέου με
κάποιο παρόμοιο ζήτημα με παρόμοιο τρόπο.

9
Μ. Τσαπόγας, (2013). Οι παραδοσιακές συνταγές της μισαλλοδοξίας (με αφορμή την περιπέτεια της
ιστοσελίδας «Γέροντας Παστίτσιος»), σε Χριστόπουλο Δ. (επιμ.), Ο Θεός δεν έχει ανάγκη Εισαγγελέα:
Εκκλησία, βλασφημία και Χρυσή Αυγή, Αθήνα: Νεφέλη)
10
Δ. Δημούλης/Δ. Χριστόπουλος, (2013). Από την καταστολή στην αυτολογοκρισία, Ο Θεός δεν έχει
ανάγκη Εισαγγελέα: Εκκλησία, βλασφημία και Χρυσή Αυγή, Αθήνα: Νεφέλη)

9
Κεφάλαιο 2. Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν για το βίντεο του
«Ράδιο Αρβύλα», ο ρόλος του Twitter και η κουλτούρα της
σύγκλισης.

2.1 H σάτιρα και η πρόκληση αντιδράσεων

Το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» για τη Θεία Κοινωνία προκάλεσε ποικίλες
αντιδράσεις στα social media, αν και παραμένει εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι αυτές
εκφράστηκαν δύο μήνες μετά την προβολή του. Είναι εύκολο να υποθέσουμε πως
εκείνοι που προχώρησαν σε αρνητικά tweets για τη σάτιρα, ήταν στην πλειοψηφία
τους πιστοί, Χριστιανοί Ορθόδοξοι, οι οποίοι θεωρούν τη Θεία Κοινωνία -Σώμα και
Αίμα Χριστού́- με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η μετάδοση του ιού μέσω αυτής.
Συνεπώς, είναι αναμενόμενο οι πιστοί να μην βρήκαν αστείο το σατιρικό βίντεο. Όσο
για την οργή στις αντιδράσεις που διατυπώθηκαν, μάλλον εξηγούνται από την
επιθετική διάσταση που έχει η ίδια η σάτιρα.

2.2 Ο ρόλος του Twitter ως φορέας των αντιδράσεων για το σατιρικό

βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα»
Οι αντιδράσεις απέναντι στο σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» εκφράστηκαν
κυρίως μέσα από την πλατφόρμα του Twitter που πλέον λέγεται «X». Πρόκειται για
έναν ιστοχώρο κοινωνικής δικτύωσης που επιτρέπει στους χρήστες του να
δημοσιεύουν και να διαβάζουν σύντομα μηνύματα, δηλαδή τα tweets. Είναι
σημαντικό να υπογραμμίσουμε πως οι αναγνώστες του Twitter είναι διαφορετικοί από
το ακροατήριο για το οποίο δημιουργήθηκε ένα τηλεοπτικό ή διαδικτυακό
πρόγραμμα.11 Κάπως έτσι ίσως εξηγούνται και οι καθυστερημένες αντιδράσεις καθώς
οι άνθρωποι που εκφράστηκαν αρνητικά στο Twitter δεν είχαν δει την εκπομπή του
«Ράδιο Αρβύλα» αλλά είδαν το συγκεκριμένο απόσπασμα δύο μήνες έπειτα, όταν και
δημοσιεύτηκε στον ιστοχώρο.

Ένας άλλος παράγοντας για τις ετεροχρονισμένες, μαζικές αντιδράσεις είναι η

απόλαυση ορισμένων χρηστών του Twitter να συνεργάζονται για να παλέψουν την
αδικία (Bérubé, 2018) για έναν ηθικά ανώτερο σκοπό που εξηγεί και το cancel culture
(Ditum, 2014). Άλλωστε η συζήτηση στα social media για πολιτικά ζητήματα
εμπεριέχει τον διαχωρισμό ανάμεσα στο καλό και το κακό (Bouvier, 2019) και είναι
έντονη η επιθυμία όσων δημοσιεύουν tweets να συγκεντρώνουν likes αλλά και

11
Marwick Alice E. (2011). I tweet honestly, I tweet passionately: Twitter users, context collapse, and
the imagined audience. Sage Publications

10
retweets, δηλαδή να είναι όσο πιο αρεστά γίνεται. Έτσι, όταν εμφανίζεται μία τάση
στις πλατφόρμες είναι σύνηθες να την ακολουθούν πολλοί προσπαθώντας να
διατυπώσουν ακόμη πιο προκλητικά σχόλια που θα κερδίσουν την προσοχή
(Rambukkana, 2015). Συνεπώς, μέσα από τα social media, άτομα και ομάδες που δεν
είχαν μέχρι τότε μία πλατφόρμα για να ακουστούν μοιράζονται τις ιδέες τους
(Castells, 2015) αντιδρώντας στα παραδοσιακά μέσα (KhosraviNik, 2017).

2.3 Η κουλτούρα της σύγκλισης των ΜΜΕ με αφορμή το σατιρικό βίντεο

του «Ράδιο Αρβύλα»
Μία τηλεοπτική εκπομπή που προβάλλεται για πρώτη φορά μέσω του YouTube
προκαλεί αντιδράσεις που διατυπώνονται στον ιστοχώρο του Twitter και γίνονται
είδηση στις ιστοσελίδες του ηλεκτρονικού Τύπου. Όλα τα παραπάνω αποτελούν
πρόσφορο έδαφος για να αναφερθούμε στη κουλτούρα της σύγκλισης των MME.

Στο παρελθόν τα Μέσα ανήκαν σε μία μικρή μερίδα επιχειρηματιών οι οποίοι μέσω
της κατοχής των εταιριών που παρήγαγαν το περιεχόμενο διαμόρφωναν μία
συγκεκριμένη κουλτούρα στο ακροατήριο που αποτελούταν κυρίως από
«καταναλωτές». Με την εξέλιξη των νέων Μέσων έχει δημιουργηθεί ένα νέο
περιβάλλον, όπου σύμφωνα με τον Yochai Benkler, αλληλοεπιδρούν κεφαλαιούχοι,
κυβερνήσεις, ακτιβιστές αλλά και μεμονωμένα άτομα.12 Μάλιστα μέσα από το
διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούνται συγκεκριμένες ομάδες
που προωθούν τα δικά τους συμφέροντα σε ένα είδος «εκδημοκρατισμού» των MME.
O Henry Jenkins περιγράφει έναν κόσμο όπου μία είδηση (ή μία φωτογραφία κ.α.)
μπορεί να ταξιδέψει ανάμεσα στις πλατφόρμες και να προσεγγίσει διαφορετικό κοινό
που θα αντιδράσει και διαφορετικά.13Με αυτό τον τρόπο τα Μέσα παύουν να
επηρεάζουν μόνο από πάνω προς τα κάτω. Αντίθετα, με τις νέες τεχνολογίες το
ακροατήριο αναζητά τρόπο να πάρει τον έλεγχο σε ό,τι αφορά την κουλτούρα που
παράγεται στα ΜΜΕ.

12
Benkler, Yochai (2006) The Wealth of Networks. New Haven: Yale University Press. URL:
http://www.benkler.org/wealth_of_networks
13
Jenkins, Henry (2006) Convergence Culture: Where Old and New Media Collide. New York: New York
University Press.

11
 Β’ Μέρος: Μεθοδολογία

Κεφάλαιο 3. Η μεθοδολογία για την ανάλυση των άρθρων του

ηλεκτρονικού Τύπου που πλαισίωσαν τις αντιδράσεις για το
σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα»

3.1 Τα Νέα Μέσα Ενημέρωσης και η πλαισίωση των ειδήσεων

Σε αυτή την ενότητα, θα αναλύσουμε τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η είδηση
στον ηλεκτρονικό Τύπο, μέσω της πλαισίωσης των γεγονότων. Ο ηλεκτρονικός τύπος
συγκαταλέγεται στα Νέα Μέσα Ενημέρωσης, η έλευση των οποίων συνόδευσε την
αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας και την ανάδυση μιας νέας μορφής δημοσιογραφίας
(Πλειός, 2011). Στο πλαίσιο που αναφέραμε, η ερμηνευτική μορφή της
δημοσιογραφίας σημείωσε σημαντική ανάπτυξη (McNair, 2000), όπως και ο ρόλος
του σχολιασμού των γεγονότων. Όπως καταδεικνύει και η μελέτη του Deuze (2011) η
πλειοψηφία των ιστοσελίδων αποτελούν μέσα σχολιασμού και συζήτησης των
ειδήσεων. Συνεπώς η σημασία της «πραγματικότητας» φαίνεται να περιορίζεται προς
όφελος της ερμηνείας της που δεν προσθέτει νέες πληροφορίες στα γεγονότα αλλά
επιχειρεί να τα εξηγήσει.

Σύμφωνα με τον Meyer (2008), η ερμηνεία της πραγματικότητας από τον

δημοσιογράφο έχει άμεση συσχέτιση με την επιλογή των γεγονότων που θα
αποτελέσουν είδηση, τη διαμόρφωση τους αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα
συγκροτηθούν ρηματικά. Για τον Entman (2004), η διαμόρφωση των γεγονότων
αποτελεί ένα «παιχνίδι του κώδικα» με τη δημιουργία πλαισίων η οποία «συνίσταται
στην επιλογή και την υπογράμμιση ορισμένων πτυχών της αντιληπτής
πραγματικότητας και τον τονισμό της υπεροχής μιας ορισμένης». Όπως παλαιότερα
είχε γράψει ο ίδιος, το πλαίσιο σ’ ένα μήνυμα αποτελεί την επιλογή και τη μεγέθυνση
κάποιων στοιχείων από την πραγματικότητα μέσα στο μήνυμα (Entman, 1993).

Όλες οι θεωρητικές αναφορές που προηγήθηκαν, βοηθούν ν’ αντιληφθούμε πως

ορισμένοι δημοσιογράφοι του εγχώριου ηλεκτρονικού τύπου δημιούργησαν ένα
πλαίσιο γύρω από τις αντιδράσεις για το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα».
Παραδείγματος χάρη «Αντώνη Κανάκη, θα έδειχνες τη σάτιρα έκτρωμα για τη Θεία
Κοινωνία στην κόρη σου;»14. Όπως θα αναλύσουμε στην επόμενη ενότητα, η
πλαισίωση αυτή δεν είναι τυχαία και έχει άμεση συσχέτιση με τις προκαταλήψεις και
τα συμφέροντα κάθε δημοσιογράφου ή ιστοσελίδας.

Η κοινωνιολόγος Gaye Tuchman ήταν η πρώτη που εφάρμοσε την ανάλυση της
πλαισίωσης στις ειδήσεις. Στο βιβλίο της «Making News: A Study in the Construction
of Reality» κατέδειξε τον θεμελιώδη ιδεολογικό ρόλο της πλαισίωσης στη
διαμόρφωση της αντίληψης για την καθημερινή πραγματικότητα. (Πλειός, 2011).
Πως η πλαισίωση της είδησης επιδρά στον αποδέκτη; Με την εσκεμμένη
υπογράμμιση συγκεκριμένων πλευρών της είδησης και την εσκεμμένη αποσιώπηση

Γεράσιμος Μανωλίδης (2020, Μάιος 05). Αντώνη Κανάκη, θα έδειχνες τη σάτιρα έκτρωμα για τη
14

Θεία Κοινωνία στην κόρη σου; Sportime. https://www.sportime.gr/bloggers/gerasimos-

manolidis/antoni-kanaki-tha-edichnes-ti-satira-ektroma-gia-ti-thia-kinonia-stin-kori-sou/

12
άλλων. Παραδείγματος χάρη, άρθρο από το «topontiki» έχει ως τίτλο «Χρήστες του
Twitter «λιντσάρουν» το Ράδιο Αρβύλα για βίντεο που σατιρίζει την Θεία
Κοινωνία»15 ενώ άρθρο του πιο προοδευτικού «news247» πλαισιώνει διαφορετικά
την ίδια είδηση «Σε δύο στρατόπεδα χωρίστηκαν οι χρήστες του Twitter με αφορμή
ένα σατιρικό βίντεο που παρουσίασαν οι Ράδιο Αρβύλα στην εκπομπή τους και είχε
να κάνει με τη θεία κοινωνία στην εποχή του κορονοϊού.»16. Με απλά λόγια, ενώ τα
tweets που αφορούσαν το σατιρικό βίντεο για τη Θεία Κοινωνία ήταν και θετικά
αλλά και αρνητικά, τα πιο προοδευτικά Μέσα μίλησαν για διχασμό ενώ τα πιο
συντηρητικά εστίασαν στις αρνητικές αντιδράσεις.

Αξίζει να ξεκαθαρίσουμε πως η πλαισίωση μιας είδησης επιδρά στον τρόπο που
κατανοείται το γεγονός από το κοινό (Pan & Kosicki, 1993). Για τον McNair,
περισσότερο στις online εκδόσεις των μέσων, γίνεται εμφανής η πολιτική και
ιδεολογική θέση του δημοσιογράφου.17 Έτσι, εξηγείται και η γενικότερη δυσπιστία
ως προς την αντικειμενικότητα και την αμεροληψία (Bennett, 1999) που
αποτυπώνεται και στον δημοσιογραφικό λόγο στο διαδίκτυο. Σ΄ αυτό, φυσικά,
συντελεί και το φαινόμενο της ανωνυμίας που παρατηρείται έντονα στο διαδίκτυο,
όπου σε πολλά άρθρα, (όπως και στην πλειοψηφία όσων εξετάστηκαν παρακάτω),
δεν υπάρχει η υπογραφή του αρθρογράφου. (Gillmor, 2004).

3.2 Η επιλογή των άρθρων του ηλεκτρονικού Τύπου για το σατιρικό

βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα»
Σκοπός της έρευνας είναι να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο πλαισιώθηκε και
παρουσιάστηκε η είδηση των αντιδράσεων που προκλήθηκαν για το σατιρικό βίντεο
του «Ράδιο Αρβύλα» που αφορούσε τη Θεία Κοινωνία από τις ιστοσελίδες του
ηλεκτρονικού Τύπου. Η μεθοδολογία που επιλέχθηκε είναι η Θεματική Ανάλυση ενώ
στόχος είναι να εντοπιστεί ποιο πλαίσιο επιλέχθηκε από τις ιστοσελίδες ανάλογα με
το πόσο προοδευτικές ή συντηρητικές είναι.

Γιατί επιλέχθηκε η θεματική ανάλυση; Η θεματική ανάλυση είναι η αναγνώριση,

οργάνωση και κατανόηση επαναλαμβανομένων μοτίβων νοήματος σ’ ένα σύνολο
δεδομένων. Ο ερευνητής εστιάζει στα δεδομένα που είναι σχετικά́ με το θέμα που
μελετά́ (Braun & Clarke, 2012) με σκοπό τη δημιουργία μιας αναλυτικής και
συστηματικής καταγραφής των θεμάτων και των κωδικών που εντοπίζονται (Braun &
Clarke, 2006). Οι κωδικοί είναι οι εννοιολογικοί́ προσδιορισμοί́, οι οποίοι εκφράζουν
το νόημα που αποδίδει ο ερευνητής σ’ ένα τμήμα των δεδομένων (Braun & Clarke,
2012) ενώ τα θέματα είναι εννοιολογικές κατασκευές πιο αφηρημένες από τους
κωδικούς που προκύπτουν από τη συγχώνευση των κωδίκων. Το πρώτο βήμα της
θεματικής ανάλυσης είναι η προσεκτική ανάγνωση των άρθρων και ο εντοπισμός των

15
Newsroom. (2020, Μάιος 06). Χρήστες του Twitter «λιντσάρουν» το Ράδιο Αρβύλα για βίντεο που
σατιρίζει την Θεία Κοινωνία. Το Ποντίκι. https://www.topontiki.gr/2020/05/06/christes-tou-twitter-
lintsaroun-to-radio-arvila-gia-vinteo-pou-satirizi-tin-thia-kinonia/
16
Newsroom. (2020, Μάιος 06). Ράδιο Αρβύλα: Το twitter τρελάθηκε με το σκετς για τη θεία κοινωνία.
News 24/7. https://www.news247.gr/psixagogia/radio-arvila-to-twitter-trelathike-me-to-skets-gia-ti-
theia-koinonia/
17
McNair, B., 2000, Journalism and democracy. An evaluation of the political public sphere,
London: Routledge.

13
αποσπασμάτων που αφορούν το ερευνητικό ερώτημα. Το δεύτερο βήμα είναι η
κωδικοποίηση, η κατανόηση των δεδομένων και η απόδοση εννοιολογικού
προσδιορισμού (Braun & Clarke, 2012). Το τρίτο βήμα είναι η μετάβαση από τους
κωδικούς στα θέματα και το τέταρτο βήμα είναι η έκθεση των ευρυμάτων.

Πώς έγινε η επιλογή των άρθρων; Για τους στόχους που αναφέρθηκαν παραπάνω
διεξήχθη ποιοτική έρευνα για τη συγκέντρωση ενός ενδεικτικού σώματος άρθρων που
αποτελεί το δείγμα της, χρησιμοποιώντας τη βιβλιογραφική έρευνα παράλληλα με
την εφαρμογή της μεθοδολογίας. Η ποιοτική έρευνα διεξήχθη με τη χρήση λέξεων –
κλειδιά στη μηχανή αναζήτησης. Οι λέξεις και οι φράσεις κλειδιά που
χρησιμοποιήσαμε στην αναζήτηση ήταν οι παρακάτω: Ράδιο Αρβύλα Θεία Κοινωνία,
Ράδιο Αρβύλα Θεία Μετάληψη, Ράδιο Αρβύλα βλασφημία, Ράδιο Αρβύλα μήνυση.
Από την αναζήτηση προέκυψαν αρκετά άρθρα που όμως αποκλείστηκαν οι ακριβείς
αναδημοσιεύσεις, περιορίζοντας το δείγμα σε 23 άρθρα.

Μετά τον περιορισμό των 23 άρθρων, οι ιστοσελίδες που τα δημοσίευσαν

ταξινομήθηκαν σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με τη γενικότερη στάση τους σε
θρησκευτικά ζητήματα κι όχι τόσο πολιτικά. Έτσι προέκυψε ο παρακάτω
διαχωρισμός.

Προοδευτικές Ουδέτερες - Πολύ συντηρητικές

Συντηρητικές
lifo.gr thetoc.gr ekklisiaonline.gr
news247.gr city.sigmalive.com arxon.gr
gazzetta.gr ethnos.gr sportime.gr
znews.gr protothema.gr espressonews.gr
tlife.gr votegreece.gr
thecaller.gr makeleio.gr
iefimerida.gr
newsbeast.gr
politis.com.cy
enikos.gr
in.gr
topontiki.gr

Η λεξιλογική κωδικοποίηση του υλικού οδηγεί στην εξαγωγή συμπερασμάτων και

νοημάτων με βάση τα ερευνητικά ζητήματα (Miles & Huberman 1994).
Είναι χρήσιμο να υπογραμμιστεί πως οι «προοδευτικές» ιστοσελίδες του
ηλεκτρονικού τύπου χρησιμοποιούν διαφορετικό είδος λόγου στις ειδήσεις που
προβάλλουν αλλά και συγκεκριμένα στην είδηση που μελετάμε από τις «ουδέτερες –
συντηρητικές», πόσο μάλλον από τις «πολύ συντηρητικές». Παραδείγματος χάρη, -
όπως θα δούμε και παρακάτω πιο αναλυτικά- η «Lifo» που κατατάσσεται στις
προοδευτικές ιστοσελίδες γράφει χαρακτηριστικά «Το βίντεο έχει διχάσει τους
χρήστες του Twitter»18 ενώ το «Πρώτο Θέμα» που κατατάσσεται στις «ουδέτερες –
συντηρητικές» γράφει «Έξαλλοι οι χρήστες στο Twitter με τον τρόπο που ο Αντώνης

18
Newsroom. (2020, Μάιος 08). Εκκλησιαστικό site μήνυσε τους «Ράδιο Αρβύλα» για βίντεο με τη
Θεία Κοινωνία. Lifo. https://www.lifo.gr/now/media/ekklisiastiko-site-minyse-toys-radio-arbyla-gia-
binteo-me-ti-theia-koinonia

14
Κανάκης και η ομάδα του επέλεξαν να σατιρίσουν τα μέτρα απαγόρευσης στις
εκκλησίες, για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού.»19

19
Newsroom. (2020, Μάιος 06). Ράδιο Αρβύλα: Οργή στο Twitter για βίντεο που σατιρίζει την Θεία
Κοινωνία. Πρώτο Θέμα. https://www.protothema.gr/life-style/article/1003345/radio-arvula-orgi-sto-
twitter-gia-video-pou-satirizei-tin-theia-koinonia/

15
 Κεφάλαιο 4. Η θεματική ανάλυση των άρθρων για το σατιρικό
βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα»
Ακολουθεί η θεματική ανάλυση των 23 άρθρων του ηλεκτρονικού Τύπου για τις
αντιδράσεις που προκλήθηκαν από το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» για τη
Θεία Κοινωνία. Αφού διαβάσουμε προσεκτικά τα άρθρα που έχουμε επιλέξει,
εντοπίζουμε τα αποσπάσματα που παρέχουν πληροφορίες για το ερευνητικό μας
ερώτημα, δηλαδή πως πλαισιώνεται η είδηση των αντιδράσεων, ανάλογα με το πόσο
προοδευτικό ή συντηρητικό είναι το μέσο που την προβάλει.

Με τη χρήση του προγράμματος «MAXQDA24», στα αποσπάσματα που έχουν

συγκεντρωθεί και αναλυθεί, εντοπίστηκαν οι κωδικοί όπως φαίνεται πιο αναλυτικά
στο παράρτημα. Αξίζει να σημειωθεί πως στο ίδιο απόσπασμα μπορεί να αποδοθούν
περισσότεροι κωδικοί, αφού μπορεί να περιέχει περισσότερες από μία ομάδες
νοήματος. (Wilig, 2015).

Με τον τρόπο αυτό εντοπίστηκαν οι παρακάτω κωδικοί που αντιστοιχούν στα

αποσπάσματα των άρθρων. Παρακάτω, έχουν συγκεντρωθεί όλοι οι κωδικοί που
προέκυψαν από την κωδικοποίηση και τα αποσπάσματα που αντιστοιχούν σε κάθε
κώδικα. Οι κωδικοί λειτουργούν στην ουσία σαν «ετικέτες» για την απόδοση
μονάδων νοήματος στα περιγραφικά δεδομένα που συνελέγησαν στο πλαίσιο μιας
έρευνας (Basit, 2003).

Η πρόκληση αντιδράσεων

1. "βίντεο της εκπομπής φαίνεται ότι ενόχλησε ιδιαίτερα"

Znews

2.
"το περιεχόμενο του βίντεο προκάλεσε αντιδράσεις στο διαδίκτυο"
Espresso

3.
"Οι δεκάδες αντιδράσεις για το βίντεο των «Ράδιο Αρβύλα» με τη Θεία Κοινωνία"
City.sigmalive

4.
"δεκάδες χρήστες άρχισαν να σχολιάζουν αρνητικά το περιεχόμενο του βίντεο,
χαρακτηρίζοντάς το ως «εμετικό» και «βλάσφημο»"
City.sigmalive

5.
"Σάλος στα social για τη σάτιρα με την Θεία Κοινωνία"
In.gr

6.
"Σάλο στο διαδίκτυο προκάλεσε το σατιρικό βίντεο"
Enikos

7.
"Η σάτιρα των Ράδιο Αρβύλα στη θεία κοινωνία και οι αντιδράσεις στο Twitter"
Newsbeast

8."χαρακτήρισαν το σκετς τουλάχιστον «εμετικό»"

16
 Iefimerida

9.
"Το βίντεο με τη Θεία Κοινωνία που προκάλεσε οργή"
Tlife

10.
"Ποικίλα σχόλια προκάλεσε ένα βίντεο της ομάδας του "Ράδιο Αρβύλα", σχετικά με την
εκκλησία και τους πιστούς."
TheToc

Η οργή του Twitter

1.
"Μετά το σάλο που προκλήθηκε"
Makeleio 2/2

2.
"Χρήστες του Twitter «λιντσάρουν»"
ΤοΠοντίκι

3.
"Κατακραυγή από χρήστες του Twitter"
ΤοΠοντίκι

4.
"Σάλος στα social"
In.gr

5.
"Σάλος έχει προκληθεί στο Διαδίκτυο"
In.gr

6.
"Σάλος και οργή στο Twitter"
In.gr

7.
"εξόργισε αρκετούς χρήστες στο Twitter"
In.gr

8.
"Σάλος στα social media με το βίντεο"
Enikos

9.
"Σάλο στο διαδίκτυο προκάλεσε το σατιρικό βίντε"
Enikos

10.
"να δεχθούν «κράξιμο» στο twiiter"
Politis

11.
"Έξαλλοι οι χρήστες στο Twitter"
Politis

12.
"Ορισμένοι χρήστες δεν έκρυψαν την οργή"

17
 Newsbeast

13.
"Ο «κακός χαμός» με το βίντεο των «Ράδιο Αρβύλα» για τη Θεία Κοινωνία εν μέσω
πανδημίας!"
The Caller

14.
"Το βίντεο με τη Θεία Κοινωνία που προκάλεσε οργή"
Tlife

15.
"Ράδιο Αρβύλα: Οργή στο Twitter για βίντεο που σατιρίζει την Θεία Κοινωνία"
Πρώτο Θέμα

16.
"Έξαλλοι οι χρήστες στο Twitter"
Πρώτο Θέμα

17.
"άλλοι βρίσκουν το σκετς τουλάχιστον «εμετικό»"
Πρώτο Θέμα

18.
"Το συγκεκριμένο βίντεο εξόργισε αρκετούς χρήστες του twitter"
TheToc

Ο άθεος σατιρικός καλλιτέχνη

1.
"ΕΣΚΑΣΕ Η ΜΗΝΥΣΟΥΛΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΘΕΟΥΣ ΤΣΑΡΛΑΤΑΝΟΥΣ ΤΟΥ ΚΑΝΑΚΗ"
Makeleio 2/2

2.
"ΘΑ ΠΕΣΕΙ ΦΩΤΙΑ ΝΑ ΤΟΥΣ ΚΑΨΕΙ"
Makeleio 1/2

3.
"Ούτε ιερό ούτε όσιο δεν έχουν στο «Ράδιο Αρβύλα»"
Espresso

4.
"Άνθρωποι χωρίς βίωμα Θεου, με προτεσταντική ''λογική'', με μανδύα Ορθοδόξων,"
Ekklisia Online

5.
"Αυτοί που φοβούνται, τρέμουν και φρίττουν, από ένα ενδεχόμενο που θα οδηγούσε σε έναν
παγκόσμιο θρίαμβο της αλήθειας της Ορθοδοξίας, γιατί θα σήμαινε αυτόματα και την
ολοκληρωτική καταστροφή των πλανεμένων δογμάτων, θρησκειών ή ιδεολογικών
συστημάτων, που αυτοί υπηρετούν."
Ekklisia Online

Το κίνητρο της αναγνωρισιμότητας

1.
"προσδοκώντας λίγη αναγνωρισιμότητα"
Makeleio 2/2

18
Η χυδαιότητα του σατιρικού καλλιτέχνη

1.
"επέλεξαν να κινηθούν με προκλητικό και χυδαίο τρόπο"
Makeleio 2/2

2.
"ΡΑΔΙΟ ΣΑΠΙΛΑ"
Votegreece

3.
"Μόνο οι βρωμιάρηδες στη ψυχή"
Votegreece

4.
"οι «Ράδιο Αρβύλα» ξεπέρασαν κάθε όριο στη σάτιρά τους, διακωμωδώντας σε βίντεό τους
το ιερό μυστήριο της θείας κοινωνίας."
Espresso

5.
"Ας προσέξει ο γνωστός παρουσιαστής διότι μπορεί στο αρχείο του, μια μέρα, η κόρη του να
βρει και το έκτρωμα με την κοροϊδία της Θείας Κοινωνίας."
Sportime

6.
"Το να ευτελίζεις με τέτοιο τρόπο ένα μυστήριο, μια διαδικασία που κρύβει έναν αγώνα που
κάνει κάθε πιστός με τα επιτίμιά του, είναι μια χυδαία πράξη."
Sportime

7.
"«νεόπλουτα, κακομαθημένα κομπλεξικά σκουπίδια»"
In.gr

8.
"ΝΤΡΟΠΉ ΣΑΣ: ΟΙ ΡΆΔΙΟ ΑΡΒΎΛΑ-ΚΟΡΟΪΔΕΎΟΥΝ ΤΗ ΘΕΊΑ ΚΟΙΝΩΝΊΑ ΚΑΙ
ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΎΣ"
Ekklisia Online

Η προσβολή της θρησκείας από τον σατιρικό καλλιτέχνη

1.
"προσβάλλοντας τα Ιερά και τα Όσια αυτού του Έθνους"
Makeleio 2/2

2.
"οι «Ράδιο Αρβύλα» ξεπέρασαν κάθε όριο στη σάτιρά τους, διακωμωδώντας σε βίντεό τους
το ιερό μυστήριο της θείας κοινωνίας."
Espresso

3.
"Οι «Ράδιο Αρβύλα» γελοιοποιούν την Θεία Κοινωνία"
arxon

4.
"προκαλώντας τη μήνη των πιστών"
Politis

5.
"Το θρησκευτικό αίσθημα προκάλεσαν οι «Ράδιο Αρβύλα»"

19
 Iefimerida

6.
"Το θρησκευτικό αίσθημα προκάλεσαν οι «Ράδιο Αρβύλα»"
Πρώτο Θέμα

Το μίσος για τη θρησκεία του σατιρικού καλλιτέχνη

1.
"να περιορίσουν ή να κρύψουν το μίσος που τρέφουν για την Ορθοδοξία και την Εκκλησία."
Makeleio 2/2

2.
"ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΜΙΣΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΡΑΔΙΟ ΑΡΒΥΛΑ"
Makeleio 1/2

Το κίνητρο του χρήματος

1.
"Αφού έχουν ως θεό τους το χρήμα"
Ekklisia Online

Η βλασφημία

1.
"Στο βλάσφημο βίντεο"
Espresso

2.
"χαρακτηρίζοντάς το ως «εμετικό» και «βλάσφημο»"
City.sigmalive

3.
"Πολλοί από τους χρήστες έκαναν λόγο για βλασφημία, ενώ άλλοι το βρήκαν «εμετικό»."
ΤοΠοντίκι

4.
"πρόσβαλλε ευθέως τα Θεία"
Sportime

5.
"βλασφημία"
In.gr

6.
"βλασφημία"
Enikos

7.
"προκαλώντας τη μήνη των πιστών"
Politis

8.
"βλασφημία"
Politis

9.
"βλασφημία"

20
 Newsbeast

10.
"βλασφημία"
Iefimerida

11.
"βλασφημία"
The Caller

12.
"Οι περισσότεροι χρήστες υποστηρίζουν πως προσβάλλει τους Χριστιανούς και το βρίσκουν
εμετικό"
Πρώτο Θέμα

13.
"Το θρησκευτικό αίσθημα προκάλεσαν οι «Ράδιο Αρβύλα»"
Πρώτο Θέμα

14.
"Πολλοί από τους χρήστες κάνουν λόγο για βλασφημία"
Πρώτο Θέμα

15.
"κάνοντας λόγο για βλασφημία."
TheToc

Η κοροϊδία της Θείας Κοινωνίας

1.
"ΓΕΛΟΙΟΠΟΙΗΣΑΝ ΤΗ ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ"
Makeleio 2/2

2.
"χλευάζουν τη Θεία Κοινωνία"
Makeleio 2/2

3.
"ΜΑΛ@ΚΕΣ ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΚΑΙ ΑΙΣΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ"
Makeleio 1/2

4.
"ιρωνεύονται κάποιοι ελεύθερα την πίστη μας"
Makeleio 1/2

5.
"ΚΟΡΟΙΔΕΥΟΥΝ ΤΗ ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ"
Votegreece

6.
"Διακωμώδησαν το μυστήριο της θείας κοινωνίας"
Espresso

7.
"έκτρωμα για τη Θεία Κοινωνία"
Sportime

8.
"πρόσβαλλε ευθέως τα Θεία"

21
 Sportime

9.
"να προσβάλει με τόσο κατάπτυστο τρόπο την ελευθερία έκφρασης της ψυχής;"
Sportime

10.
"Το να ευτελίζεις με τέτοιο τρόπο ένα μυστήριο"
Sportime

11.
"Οι «Ράδιο Αρβύλα» γελοιοποιούν την Θεία Κοινωνία"
arxon

12.
"κοροϊδεύει τη Θεία Κοινωνία"
PolitisΤο βίντεο ως σάτιρα

Το χιούμορ του βίντεο

1.
"χιούμορ του Αντώνη Κανάκη"
Znews

2.
"χιουμοριστικό βίντεο με θέμα την Θεία Κοινωνία"
Ethnos

3.
"χιουμοριστικό σκετς"
News 24/7

Η σάτιρα για τη Θεία Κοινωνία

1.
"διακωμώδησαν την Θεία Κοινωνία"
Gazzetta

2.
"καυτηρίαζαν τη λήψη Θείας Κοινωνίας εν μέσω πανδημίας του κορωνοϊού"
Lifo

Αναλύοντας τους παραπάνω κώδικες προκαλεί ενδιαφέρον το γεγονός πως κάθε

σελίδα, ανάλογα με το πόσο προοδευτική ή συντηρητική είναι, προσέγγισε με
διαφορετικό τρόπο το θέμα. Παρόλα αυτά, η μεγάλη πλειοψηφία παρουσίασε μόνο τα
αρνητικά tweets ενώ ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό δεν ανέφερε καν πως υπάρχουν και
αρκετά θετικά σχόλια στο Twitter. «Το συγκεκριμένο βίντεο εξόργισε αρκετούς
χρήστες του twitter» γράφει το The Toc20 ενώ αντίθετα το News 24/7 γράφει για
διχασμό του Twitter21. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ορισμένες σελίδες παρουσιάζουν
υβριστικούς χαρακτηρισμούς για τους συντελεστές «Κοπλεξικά σκουπίδια»,

20
The Toc Team (2020, 06 Μαΐου) Αντιδράσεις στα social media για βίντεο των "Ράδιο Αρβύλα" που
σατιρίζουν τη Θεία Κοινωνία. The Toc. https://www.thetoc.gr/people-style/best-of-internet/orgi-sta-
social-media-gia-binteo-ton-radio-arbula-pou-satirizoun-ti-theia-koinonia/
21
Newsroom. (2020, Μάιος 06). Ράδιο Αρβύλα: Το twitter τρελάθηκε με το σκετς για τη θεία κοινωνία.
News 24/7. https://www.news247.gr/psixagogia/radio-arvila-to-twitter-trelathike-me-to-skets-gia-ti-
theia-koinonia/

22
«κοπριές» και «βλασφημία», όπως το Newsbeast22 ενώ τα πιο συντηρητικά site
επιλέγουν την υπονόμευση της προσωπικότητας του σατιρικού καλλιτέχνη όπως το
Sportime που γράφει «Ας προσέξει ο γνωστός παρουσιαστής διότι μπορεί στο αρχείο
του, μια μέρα, η κόρη του να βρει και το έκτρωμα με την κοροϊδία της Θείας
Κοινωνίας.».23

Στο σημείο αυτό, επιχειρούμε τη μετάβαση από το επίπεδο των κωδικών στο επίπεδο
των θεμάτων. Έχουμε ορίσει ήδη τα θέματα ως πιο γενικές εννοιολογικές
κατασκευές. Παραδείγματος χάρη το θέμα της προκλητικότητας της σάτιρας
συγχωνεύει τους κώδικες της πρόκλησης αντιδράσεων και της οργής του twitter.
Συνεπώς, καταλήγουμε στα εξής θέματα:

1. Η προκλητικότητα της σάτιρας

2. Η ανηθικότητα του σατιρικού καλλιτέχνη
3. Το βίντεο ως βλασφημία
4. Το βίντεο ως σάτιρα

Τα θέματα μπορεί: α) να προκύπτουν μέσα από το κείμενο και να εδράζονται στα

δεδομένα (επαγωγική προσέγγιση), β) να καθοδηγούνται από τη θεωρία στη βάση
προεπιλεγμένων θεωρητικών σχημάτων, εφαρμόζοντας μια «από πάνω προς τα
κάτω» κατεύθυνση (παραγωγική προσέγγιση) ή γ) να προέρχονται από έναν
συνδυασμό επαγωγικής και παραγωγικής ανάλυσης (Fereday & Muir-Cochrane,
2006). Η σύνδεση των θεμάτων με τους κώδικες και τα αποσπάσματα των άρθρων,
αποτυπώνεται στον παρακάτω χάρτη.

22
Newsroom (2020, Μάιος 06) . Η σάτιρα των Ράδιο Αρβύλα στη θεία κοινωνία και οι αντιδράσεις
στο Twitter. Newsbeast. https://www.newsbeast.gr/weird/made-in-greece/arthro/6260897/i-satira-
ton-radio-arvyla-sti-theia-koinonia-kai-oi-antidraseis-sto-twitter
23
Γεράσιμος Μανωλίδης (2020, Μάιος 05). Αντώνη Κανάκη, θα έδειχνες τη σάτιρα έκτρωμα για τη
Θεία Κοινωνία στην κόρη σου; Sportime. https://www.sportime.gr/bloggers/gerasimos-
manolidis/antoni-kanaki-tha-edichnes-ti-satira-ektroma-gia-ti-thia-kinonia-stin-kori-sou/

23
Σειρά έχει να δούμε πως αυτά τα θέματα συνδέονται με το πόσο προοδευτική ή
συντηρητική είναι μία ιστοσελίδα του ηλεκτρονικού Τύπου. Όπως φαίνεται στον
παρακάτω πίνακα, καταμετρούμε τα αποσπάσματα κάθε θέματος που εντοπίζονται σε
κάθε κατηγορία. Παραδείγματος χάρη, το βίντεο παρουσιάζεται ως σατιρικό ή
χιουμοριστικό και όχι ως βλασφημία σε 6 αποσπάσματα προοδευτικών σελίδων και
σε κανένα πολύ συντηρητικών ενώ το βίντεο ως βλασφημία παρουσιάζεται σε 28
αποσπάσματα των συντηρητικών και πολύ συντηρητικών σελίδων και σε κανένα
απόσπασμα προοδευτικών. Στο σημείο αυτό οφείλουμε να σημειώσουμε πως τα
άρθρα στην κατηγορία «προοδευτικές» σελίδες είναι 4, στην κατηγορία «Ουδέτερες ή
Συντηρητικές» είναι 12 και στην κατηγορία «Πολύ Συντηρητικές» είναι 6. Συνεπώς
μπορεί να υπάρχουν 14 απόσπασμα που αντιστοιχούν στο θέμα «Το βίντεο ως
βλασφημία» και στις δύο κατηγορίες, όμως αντιλαμβανόμαστε πως η επανάληψη του
είναι μεγαλύτερη στην κατηγορία «Πολύ Συντηρητικές» καθώς συμπεριλαμβάνει τα
μισά άρθρα από την κατηγορία «Ουδέτερες ή Συντηρητικές».

Από τους παραπάνω πίνακες συμπεραίνουμε εύκολα ότι οι προοδευτικές σελίδες

προέβαλαν το βίντεο ως σάτιρα και όχι ως βλασφημία, όπως οι «ουδέτερες –
συντηρητικές» και οι «πολύ συντηρητικές» σελίδες. Επιπλέον ενώ οι «ουδέτερες –
συντηρητικές» σελίδες εστίασαν στις αντιδράσεις που προκλήθηκαν από τη σάτιρα,
οι «πολύ συντηρητικές σελίδες» εστίασαν στην ανηθικότητα του σατιρικού
καλλιτέχνη με σχόλια για την προσωπικότητα του.

24
Συμπεράσματα
Σε αυτή την εργασία, τέθηκε το ερευνητικό θέμα: Το σατιρικό βίντεο των «Ράδιο Αρβύλα»
για τη Θεία Κοινωνία και η πλαισίωση των αντιδράσεων των χρηστών του Twitter από τον
ηλεκτρονικό Τύπο. Μετά τη θεωρητική επισκόπηση του θέματος καταλήξαμε σε ορισμένα
συμπεράσματα.

Το σατιρικό βίντεο του «Ράδιο Αρβύλα» έχει ως στόχο να χρησιμοποιήσει το γέλιο ως όπλο
απέναντι στην κυβέρνηση που επιτρέπει τη Θεία Μετάληψη εν μέσω κορωνοϊού, την
Εκκλησία που παρακινεί τους πιστούς να μεταλάβουν αλλά και τα μέλη της ιατρικής
κοινότητας που ισχυρίζονται ότι η Θεία Κοινωνία είναι ασφαλής. Με αφορμή το βίντεο,
εξηγήσαμε πως η σάτιρα ασκεί κριτική, μέσω του γέλιου, σε οτιδήποτε θεωρείται λάθος ενώ
πολύ συχνά χρησιμοποιεί ως αφορμή μία είδηση της επικαιρότητας. Το διαδίκτυο έδωσε τη
δυνατότητα στους συντελεστές του «Ράδιο Αρβύλα» να εκφραστούν με απόλυτη ελευθερία
αλλά και με ψηφιακές εικόνες λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας. Με τον τρόπο αυτό,
κατάφερε να οπτικοποιηθεί ακόμη και ο Θεός ο οποίος αποτρέπει τους πιστούς από τη Θεία
Κοινωνία και χρησιμοποιεί τη βωμολοχία «μαλάκας».

Το βίντεο κατηγορήθηκε για βλασφημία ενώ είναι χρήσιμο να αναφερθεί πως διαχρονικά, ο
βλάσφημος δεν απειλούσε μόνο τη θρησκεία αλλά συνολικά, το κατεστημένο. Παρά τις
αρνητικές αντιδράσεις στο Twitter, σύντομα δημοσιεύτηκαν και αρκετά tweets που
υποστήριζαν το σατιρικό βίντεο αλλά και τους συντελεστές της εκπομπής. Τόσο οι θετικές,
όσο και οι αρνητικές αντιδράσεις εκφράστηκαν κυρίως μέσω του Twitter, καθώς οι χρήστες
του ιστοχώρου απολαμβάνουν να συνεργάζονται ενάντια σε κάποια αδικία. Άλλωστε η
κουλτούρα της σύγκλισης των ΜΜΕ έχει καταφέρει να εκδημοκρατίσει τα μέσα και έχει
δώσει την δυνατότητα επιρροής και από κάτω προς τα πάνω.

Για την παρουσίαση της είδησης των αντιδράσεων που προκλήθηκαν αλλά και της μήνυσης
που κατατέθηκε από το «ΕΚΚΛΗΣΙΑ ONLINE», είναι χρήσιμο να αναλύσουμε την
πλαισίωση από τα Νέα Μέσα που έχει ως αποτέλεσμα την υπογράμμιση ορισμένων πτυχών
της αντιληπτής πραγματικότητας ανάλογα με τη θέση του δημοσιογράφου ή του Μέσου.
Μετά την επιλογή 23ων άρθρων από τον εγχώριο ηλεκτρονικό Τύπο και την κατάταξη των
ιστοσελίδων σε τρεις κατηγορίες (προοδευτικές, ουδέτερες ή συντηρητικές, πολύ
συντηρητικές), προχωράμε στη Θεματική Ανάλυση, με την εύρεση των κωδικών και των
θεμάτων τους. Συμπερασματικά, επιβεβαιώνεται πως η θέση του Μέσου επηρεάζει την
πλαισίωση της είδησης που επέλεξε κι αυτό φαίνεται από το γεγονός πως οι «συντηρητικές»
και «οι πολύ συντηρητικές σελίδες» του ηλεκτρονικού Τύπου παρουσίασαν το βίντεο ως
βλασφημία, σε αντίθεση με τις προοδευτικές σελίδες που πλαισίωσαν το βίντεο ως σατιρικό
ή χιουμοριστικό. Τέλος, ενώ οι «ουδέτερες & συντηρητικές» σελίδες εστίασαν στις
αντιδράσεις που προκλήθηκαν από τη σάτιρα, οι «πολύ συντηρητικές σελίδες» εστίασαν στην
ανηθικότητα του σατιρικού καλλιτέχνη με σχόλια για την προσωπικότητα του.

Προτάσεις για μελλοντική έρευνα

 Ποιοι είναι οι λόγοι που η ελληνική κοινωνία εμφανίζει ευαισθησία στη σάτιρα που
αφορά τη θρησκεία ή την Εκκλησία;
 Ποιο ποσοστό των πιστών βρήκε το σατιρικό βίντεο βλάσφημο, αντιστοιχεί με το
ποσοστό των αρνητικών tweets και που ανέρχεται το ποσοστό ανάμεσα σε όσους
δηλώνουν άθεοι;
 Τα ΜΜΕ πλαισιώνουν με τον ίδιο τρόπο τις αντιδράσεις για την σάτιρα, όταν δεν
αφορά τη θρησκεία;

25
Βιβλιογραφία
Αλκιβιάδης Καλύβας, (2020). «Σχόλια για τη χρήση της λαβίδας», στο Νικόλαος ∆ημητριάδης (επιμ),
Η Εκκλησία σε περίοδο πανδημίας.

Δ. Δημούλης/Δ. Χριστόπουλος (2013). Από την καταστολή στην αυτολογοκρισία, Ο Θεός δεν έχει
ανάγκη Εισαγγελέα: Εκκλησία, βλασφημία και Χρυσή Αυγή. Αθήνα: Νεφέλη.

Μ. Τσαπόγας (2013). Οι παραδοσιακές συνταγές της μισαλλοδοξίας (με αφορμή την περιπέτεια της
ιστοσελίδας «Γέροντας Παστίτσιος»), σε Χριστόπουλο Δ. (επιμ.), Ο Θεός δεν έχει ανάγκη Εισαγγελέα:
Εκκλησία, βλασφημία και Χρυσή Αυγή. Αθήνα: Νεφέλη.

Γ. Πλειός (2011). Η κοινωνία της ενημέρωσης: Ειδήσεις και εσωτερικότητα. Αθήνα: Καστανιώτης.

--

Abrams, M. H. (1985). A Glossary of Literary Terms. 5th ed. Orlando, FL: Holt, Rinehart and Winston.

Basit, T. N. (2003). Manual or electronic? The role of coding in qualitative data analysis. Educational
Research

Benkler, Yochai. (2006). The Wealth of Networks. New Haven: Yale University Press. URL:
http://www.benkler.org/wealth_of_networks

Bennett, A. (1999). Subcultures or neo-tribes? Rethinking the relationship between youth, style and
musical taste. Sociology Vol. 33.

Bérubé, M. (2018). The way we review now. PMLA.

Bouvier, G. (2019). How journalists source trending social media feeds: A critical discourse perspective
on Twitter. Journalism Studies.

Braun, V., & Clarke, V. (2012). Thematic analysis. In H. Cooper (Ed.), APA Handbook of Research
Methods in Psychology: Vol. 2.

Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in
Psychology.

Castells, M. (2015). Networks of Outrage and Hope: Social Movements in the Internet Age. London:
Polity.

Connery, B. A., & Combe, K. (Eds.). (1995). Theorizing satire: essays in literary criticism. Macmillan.

Cuddon, J. A. (1991). The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. London: Penguin
Books.

Cutbirth, J. H. (2011). Satire as Journalism: The Daily Show and American Politics at the Turn of the
Twenty-First Century. Columbia University.

Deuze, M. (2011). «Δημοσιογραφία και διαδίκτυο», στο Παπαθανασόπουλος Σ., Τα μέσα επικοινωνίας
στον 21ο αιώνα. Αθήνα: Καστανιώτης.

Ditum, S. (2014). Bad Faith Justice Ethics of the Call Out. Retrieved from
http://sarahditum.com/2014/02/23/bad-faith-justice-ethics-of-the-call-out/.

Entman, M.R. (1993). Framing: Toward Clarification of a fractured Paradigm. Journal of

Communication.

26
Entman, R. (2004). Projections of Power; Framing news, Public Opinion and Foreign Policy. Chicago:
University of Chicago Press.

Freedman, L. (2009). The Offensive Art: Political Satire and Its Censorship Around the World from
Beerbohm to Borat. Bloomsbury Academic.

Gillmor, D. (2004). Εμείς είμαστε το Μέσο. Αθήνα: Οξύ.

Griffin, D. (1994). Satire: A Critical Reintroduction. Kentucky: The University Press of Kentucky.

Jenkins, H. (2006). Convergence Culture: Where Old and New Media Collide. New York: New York
University Press.

Jones, Jeffrey P., & Baym, Geoffrey. (2010). A Dialogue on Satire News and the Crisis of Truth in
Postmodern Political Television.

KhosraviNik, M. (2017). Social media critical discourse studies (SM-CDS). In Flowerdew J. and
Richardson J. (eds) Handbook of Critical Discourse Analysis. London: Routledge.

Kuipers, Giselinde. (2002). Media culture and Internet disaster jokes - bin Laden and the attack on the
World Trade Center. SAGE Publications.

Lockyer, Sharon & Pickering, Michael. (2005). Beyond a joke The Limits Of Humour. PALGRAVE
MACMILLAN.

Marwick, Alice E. (2011). I tweet honestly, I tweet passionately: Twitter users, context collapse, and
the imagined audience. Sage Publications.

McNair, B. (2000). Journalism and democracy. An evaluation of the political public sphere. London:
Routledge.

Miles, M.B., Huberman, A.M. (1994) Qualitative Data Analysis: A Sourcebook of New Methods.
London: Sage publications.

Nash, D. (2010). Blasphemy in the Christian World: A History. Oxford: Oxford University Press.

Pan, Zhondang & Kosicki, M. Gerald. (1993). «Framing Analysis: An Approach to News Discourse»,
Political Communication.
Rambukkana, N. (2015). From #RaceFail to #Ferguson: The digital intimacies of race-activist hashtag
publics. The Fibreculture Journal.

Sinclair, C. (2020). Parody: fake news, regeneration and education. Postdigital Science and Education.

Sterling, C. H. (Ed.). (2009). Encyclopedia of journalism. Sage publications.

Wilig, C. (2015). Ποιοτικές μέθοδοι έρευνας στην Ψυχολογία. Εισαγωγή. Αθήνα: Gutenberg.

27
Παράρτημα
Τα άρθρα

1. Newsroom.(2020, Δεκέμβριος, 16). Τούντας (ΕΚΠΑ): Ο κορωνοϊός μπορεί να μεταδοθεί με

τη Θεία Κοινωνία, με δύο τρόπους. Lifo. Ανακτήθηκε από:
https://www.lifo.gr/now/greece/toyntas-ekpa-o-koronoios-mporei-na-metadothei-me-ti-theia-
koinonia-me-dyo-tropoys

2. TheToc Team (2020, Μάιος 06). Αντιδράσεις στα social media για βίντεο των "Ράδιο Αρβύλα"
που σατιρίζουν τη Θεία Κοινωνία. https://www.thetoc.gr/people-style/best-of-internet/orgi-
sta-social-media-gia-binteo-ton-radio-arbula-pou-satirizoun-ti-theia-koinonia/

3. Newsroom. (2020, Μάιος 06). Ράδιο Αρβύλα: Το twitter τρελάθηκε με το σκετς για τη θεία
κοινωνία. News 24/7. https://www.news247.gr/psixagogia/radio-arvila-to-twitter-trelathike-
me-to-skets-gia-ti-theia-koinonia/

4. Newsroom. (2020, Μάιος 06). Μήνυση σε Κανάκη και Ράδιο Αρβύλα για το βίντεο-σάτιρα
της Θείας Κοινωνίας. Έθνος
https://www.ethnos.gr/lifestyle/article/104413/mhnyshsekanakhkairadioarbylagiatobinteosatir
athstheiaskoinonias

5. Newsroom. (2020, Μάιος 08). Ράδιο Αρβύλα: Οργή στο Twitter για βίντεο που σατιρίζει την
Θεία Κοινωνία. Πρώτο Θέμα. https://www.protothema.gr/life-style/article/1003345/radio-
arvula-orgi-sto-twitter-gia-video-pou-satirizei-tin-theia-koinonia/

6. Newsroom. (2020, Μάιος 08). Μπελάδες για τον Αντώνη Κανάκη! Το βίντεο με τη Θεία
Κοινωνία που προκάλεσε οργή. Tlife. https://www.tlife.gr/eidhseis-nea/mpelades-gia-ton-
antoni-kanaki-to-vinteo-me-ti-theia-koinonia-pou-prokalese-orgi-video/1038298/

7. Gazzeta Team. (2020, Μάιος 08). Εκκλησιαστικό site θέλει να «πέσει» το βίντεο των Ράδιο
Αρβύλα για τη Θεία Κοινωνία. Gazzeta.
https://www.gazzetta.gr/plus/media/article/1472802/ekklisiastiko-site-thelei-na-pesei-vinteo-
ton-radio-arvyla-gia-ti-theia-koinonia-vid

8. Newsroom. (2020, Μάιος 06). Ο «κακός χαμός» με το βίντεο των «Ράδιο Αρβύλα» για τη
Θεία Κοινωνία εν μέσω πανδημίας! TheCaller. https://thecaller.gr/callers-choice/o-kakos-
chamos-me-to-vinteo-ton-radio-arvila-gia-ti-thia-kinonia-en-meso-pandimias-vid/

9. Newsroom Iefimerida. (2020, Μάιος 06). Βελόπουλος κατά «Ράδιο Αρβύλα» για βίντεο που
σατιρίζει την Θεία Κοινωνία. Iefimerida https://www.iefimerida.gr/ellada/belopoylos-kata-
radio-arbyla-gia-binteo-poy-satirizei-tin-theia-koinonia

10. Φανούρης Ευστράτιος (2020, Μάιος 05). ΝΤΡΟΠΉ ΣΑΣ: ΟΙ ΡΆΔΙΟ ΑΡΒΎΛΑ-
ΚΟΡΟΪΔΕΎΟΥΝ ΤΗ ΘΕΊΑ ΚΟΙΝΩΝΊΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΎΣ. ΕΚΚΛΗΣΙΑ
ONLINE. https://www.ekklisiaonline.gr/nea/ntropi-sas-i-radio-arvyla-koroidevoun-ti-thia-
kinonia-ke-tous-christianous/

11. Newsroom (2020, Μάιος 06) . Η σάτιρα των Ράδιο Αρβύλα στη θεία κοινωνία και οι
αντιδράσεις στο Twitter. Newsbeast. https://www.newsbeast.gr/weird/made-in-
greece/arthro/6260897/i-satira-ton-radio-arvyla-sti-theia-koinonia-kai-oi-antidraseis-sto-
twitter

12. Newsroom (2020, Μάιος 07) Χαμός με το σκετσάκι των Ράδιο Αρβύλα που κοροϊδεύει τη
Θεία Κοινωνία. Πολίτης. https://politis.com.cy/politis-news/368413/chamos-me-to-sketsaki-
ton-radio-arbyla-poy-koroidevei-ti-theia-koinonia

28
 13. Newsroom (2020, Μάιος 06). Ράδιο Αρβύλα: Σάλος στα social media με το βίντεο για τη Θεία
ΚοινωνίαNewsbeast. https://www.enikos.gr/lifestyle/radio-arvyla-salos-sta-social-media-me-
to-video-gia-ti-theia-koin/1412651/

14. Newsroom (2020, Μάιος 07). Ράδιο Αρβύλα : Σάλος στα social για τη σάτιρα με την Θεία
Κοινωνία. In.gr https://www.in.gr/2020/05/07/go-fun/fizz/radio-arvyla-salos-sta-social-gia-ti-
satira-tin-theia-koinonia/

15. Newsroom (2020, Μάιος 05). Οι «Ράδιο Αρβύλα» γελοιοποιούν την Θεία Κοινωνία Άρχων
https://arxon.gr/2020/05/oi-radio-arvyla-geloiopoioyn-tin-theia-koinonia/

16. Γεράσιμος Μανωλίδης (2020, Μάιος 05). Αντώνη Κανάκη, θα έδειχνες τη σάτιρα έκτρωμα
για τη Θεία Κοινωνία στην κόρη σου; https://www.sportime.gr/bloggers/gerasimos-
manolidis/antoni-kanaki-tha-edichnes-ti-satira-ektroma-gia-ti-thia-kinonia-stin-kori-sou/

17. Newsroom. (2020, Μάιος 06). Χρήστες του Twitter «λιντσάρουν» το Ράδιο Αρβύλα για
βίντεο που σατιρίζει την Θεία Κοινωνία. Το Ποντίκι.
https://www.topontiki.gr/2020/05/06/christes-tou-twitter-lintsaroun-to-radio-arvila-gia-vinteo-
pou-satirizi-tin-thia-kinonia/

18. Newsroom. (2020, Μάιος 09). Οι δεκάδες αντιδράσεις για το βίντεο των «Ράδιο Αρβύλα» με
τη Θεία Κοινωνία. City.Sigma.Live. https://city.sigmalive.com/article/2020/5/9/oi-dekades-
antidraseis-gia-to-binteo-ton-radio-arbula-me-te-theia-koinonia/

19. Newsroom. (2020, Μάιος 06). Ούτε ιερό ούτε όσιο δεν έχουν στο «Ράδιο Αρβύλα»!
Διακωμώδησαν το μυστήριο της θείας κοινωνίας. Espresso.
https://www.espressonews.gr/cover-story/256228/oyte-iero-oyte-osio-den-echoyn-sto-radio-
arvyla-diakomodisan-to-mystirio-tis-theias-koinonias/

20. Newsroom. (2020, Μάιος 07). ΟΙ ΡΑΔΙΟ ΣΑΠΙΛΑ ΚΟΡΟΙΔΕΥΟΥΝ ΤΗ ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ. VoteGreece. https://www.votegreece.gr/archives/2775/oi-radio-
sapila-koroideyoyn-ti-theia-koinonia-kai-toys-christianoys-video/

21. Znews Team. (2020, Μάιος 08). “Ράδιο Αρβύλα”: Μπελάδες για την εκπομπή – Ποιος
προτίθεται να τους κάνει μήνυση;. Znews. https://znews.gr/tv-gossip/greece/radio-arvyla-
belades-gia-tin-ekpobi-pios-protithete-na-tous-kani-minysi/

22. Makeleio (2020, 06 Μαΐου) ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΥΠΑΡΧΕΙ; ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΜΙΣΟΣ ΑΠΟ

ΤΟΥΣ ΡΑΔΙΟ ΑΡΒΥΛΑ – ΜΑΛ@ΚΕΣ ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΚΑΙ ΑΙΣΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΙΑ
ΚΟΙΝΩΝΙΑ – ΘΑ ΠΕΣΕΙ ΦΩΤΙΑ ΝΑ ΤΟΥΣ ΚΑΨΕΙ (ΒΙΝΤΕΟ)
https://www.makeleio.gr/εξωφυλλο/ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ-ΥΠΑΡΧΕΙ-ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ-ΜΙΣ/

23. Makeleio (2020, 07 Μαΐου) ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΘΑ ΤΟΥΣ ΜΠΕΙ Η ΜΑΓΚΙΑ ΣΤΟΝ Κ@ΛΟ!
ΕΣΚΑΣΕ Η ΜΗΝΥΣΟΥΛΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΘΕΟΥΣ ΤΣΑΡΛΑΤΑΝΟΥΣ ΤΟΥ ΚΑΝΑΚΗ ΠΟΥ
ΓΕΛΟΙΟΠΟΙΗΣΑΝ ΤΗ ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ
https://www.makeleio.gr/εξωφυλλο/ΚΑΙ-ΤΩΡΑ-ΘΑ-ΤΟΥΣ-ΜΠΕΙ-Η-ΜΑΓΚΙΑ-ΣΤΟΝ-ΚΛΟ/

ΟΙ ΡΑΔΙΟ ΣΑΠΙΛΑ ΚΟΡΟΙΔΕΥΟΥΝ ΤΗ ΘΕΙΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ

29
Παράδειγμα κωδικοποίησης άρθρου24

24Makeleio (2020, 07 Μαΐου) ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΘΑ ΤΟΥΣ ΜΠΕΙ Η ΜΑΓΚΙΑ ΣΤΟΝ Κ@ΛΟ! ΕΣΚΑΣΕ Η
ΜΗΝΥΣΟΥΛΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΘΕΟΥΣ ΤΣΑΡΛΑΤΑΝΟΥΣ ΤΟΥ ΚΑΝΑΚΗ ΠΟΥ ΓΕΛΟΙΟΠΟΙΗΣΑΝ
ΤΗ ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ https://www.makeleio.gr/εξωφυλλο/ΚΑΙ-ΤΩΡΑ-ΘΑ-
ΤΟΥΣ-ΜΠΕΙ-Η-ΜΑΓΚΙΑ-ΣΤΟΝ-ΚΛΟ/

30