IPST178

ปีที่ 40
ฉบับที่
กรกฎาคม
-
สิงหาคม
2555
นักสืบฟอสซิล
สื่อสามมิติชุดบันทึกโลก ตอน
ชีวิตในห้วงน้ำ
วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี
และการประดิษฐ์
จัดการเรียนการสอนฟิสิกส์
อย่างไรให้สนุก...
เกมพัฒนาความคิด
สู่วิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์
เปิดเล่ม คณะที่ปรึกษา
ประธานกรรมการสสวท.
ผู้อำนวยการสสวท.
กรรมการผู้จัดการบริษัทนานมีบุ๊คส์จำกัด
ช่ ว งเดื อ นสิ ง หาคมของทุ ก ปี มี ง านที่ ส ำคั ญ
ซึ่งทุกคนรอคอยนั่นคือ มหกรรมวิทยาศาสตร์และ บรรณาธิการบริหาร
สุภารัตน์ ภูไตรรัตน์
เทคโนโลยีแห่งชาติ ณ ศูนย์นทิ รรศการและการประชุม
ไบเทค บางนา ซึ่ ง หน่ ว ยงานภาครั ฐ และเอกชน ที่ปรึกษากองบรรณาธิการ
รองผู้อำนวยการสสวท.
จำนวนมากจะมาจัดนิทรรศการและนำเสนอกิจกรรม ผู้ช่วยผู้อำนวยการสสวท.
ต่าง ๆ ด้วยเทคโนโลยีทที่ นั สมัย และมีรปู แบบกิจกรรม
หัวหน้าก องบรรณาธิการ
ที่สนุกสนาน เป็นการเปิดมุมมองใหม่และสร้างแรง พงษ์เทพบุญศรีโรจน์
บั น ดาลใจให้ เ ยาวชนหั น มาสนใจวิ ท ยาศาสตร์ กั น
กองบรรณาธิการ
มากขึ้น สำหรับปีนี้ สสวท. ก็ได้เข้าร่วมงานนี้ด้วย สุพรรณี ชาญประเสริฐ เชอรี่ อยู่ดี
โดยจัดกิจกรรม “สสวท. ผจญภัยในดินแดนมหัศจรรย์” แบ่งเป็นโซนความสนุกถึง ชมัยพร ตั้งตน เบ็ญจวรรณ ศรีเจริญ
20 โซน เช่น สนามเด็กเล่น ห้องปฏิบตั กิ ารวิทยาศาสตร์ กลเกมคณิตศาสตร์ เป็นต้น ดร.วนิดา ธนประโยชน์ศักดิ์ ราม ติวารี
พร้อมจัดแสดงสื่อการเรียนการสอนในหลายรูปแบบ และในนิตยสารฉบับนี้ก็ได้ ดร.กุศลิน มุสิกุล พรพจน์ พุฒวันเพ็ญ
อุปการ จีระพันธุ ทิพย์วรรณ สุดปฐม
นำบางกิจกรรมในงานมาให้ท่านได้ลงมือทำ ได้แก่ “กิจกรรมน่าสนใจกับสาขา ปาริฉัตร พวงมณี สุพจน์ วุฒิโสภณ
ชีววิทยา” ดร.ประสงค์ เมธีพินิตกุล ดร.สุพัตรา ผาติวิสันติ์
นอกจากนี้ในเล่มยังมีกิจกรรม “นักสืบฟอสซิล” “เกมพัฒนาความคิดสู่ ดร.พรชัย อินทร์ฉาย อรวรรณ อินทวิชญ
ดุสิต สังข์ร่วมใจ ธวัชชัย ชนะกานนท์
วิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์” “แบบจำลองโมเลกุลหลอด” และ “ตามหาคาร์บอน” ดร.ชัยวุฒิ เลิศวนสิริวรรณ ถนิม ทิพย์ผ่อง
ให้ผู้สอนนำไปใช้จัดกิจกรรมการเรียนการสอนได้ เพราะมีรูปแบบที่น่าสนใจและ
ตื่นเต้น ช่วยกระตุ้นความสนใจของเด็กได้เป็นอย่างดี พร้อมแนวทางการสอน ผู้ช่วยกองบรรณาธิการ
ฟิสิกส์เรื่อง “จัดการเรียนการสอนฟิสิกส์อย่างไรให้สนุก ปลูกความคิดสู่ปัญญา” ดร.สมชาติไพศาลรัตน์
วนิดาคล่องอาสา
ซึ่งเชื่อว่าเนื้อหาในฉบับนี้จะเป็นประโยชน์สำหรับผู้สอนอย่างแน่นอน นิลุบลกองทอง
ทีมงานนิตยสาร สสวท. ขอเชิญชวนผู้อ่านที่มีความสนใจงานเขียนด้าน รัชนีกรมณีโชติรัตน์
วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี ส่งผลงานเขียนที่มีเนื้อหาเหมาะสมกับ สินีนาฎ ทาบึงกาฬ
ดวงมาลย์ บัวสังข์
ระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษามาที่กองบรรณาธิการนิตยสาร ซึ่งผลงานที่
ได้รับการตีพิมพ์จะได้รับค่าตอบแทนที่เหมาะสม มาร่วมกันสร้างสังคมไทยให้เป็น วัตถุประสงค์
สังคมแห่งการเรียนรู้วิทยาศาสตร์กับพวกเรากันเถอะ 1. เผยแพร่และส่งเสริมค วามรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์
คณิตศาสตร์และเทคโนโลยีให้แก่ครูแ ละผู้สนใจทั่วไป
2. เผยแพร่กิจกรรมและผลงานของ สสวท.
บรรณาธิการบริหาร 3. เสนอความก้าวหน้าของวิทยาการในด้านการ
ศึกษาวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์แ ละเทคโนโลยีที่จะ
สนับสนุนการศึกษาของชาติให้ทันกับเหตุการณ์
เจ้าของ ปัจจุบัน
สถาบันส ่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์แ ละเทคโนโลยี 4. แลกเปลี่ยนและรับฟังความคิดเห็นต่าง ๆ
924ถนนสุขุมวิทแขวงพระโขนงเขตคลองเตยกทม.1 0110โทร.0-2392-4021ต่อ3307
เกี่ยวกับความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์
(ข้อเขียนทั้งหมดเป็นความเห็นอิสระของผู้เขียน มิใช่ของ สสวท. หากข้อเขียนใดผู้อ่านเห็นว่า และเทคโนโลยีจ ากครูและผู้สนใจทั่วไป
ได้มีการลอกเลียนแบบหรือแอบอ้างโดยปราศจากการอ้างอิง กรุณาแจ้งให้กองบรรณาธิการทราบด้วย
จักเป็นพระคุณยิ่ง)
สารบัญ
ปีที่ 40 ฉบับที่ 178 กรกฎาคม-สิงหาคม 2555
1 เปิดเล่ม
เรื่องเด่นประจำฉบับ
3 มหกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแ ห่งชาติ
กิจกรรมวิทยาศาสตร์ยิ่งใหญ่แห่งปี
6 วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และการประดิษฐ์
12 กิจกรรมน่าสนใจกับสาขาชีววิทยาในงานมหกรรมวิทยาศาสตร์ 23
รอบรู้วิทย์
6 และเทคโนโลยีปี 2555
รอบรู้คณิต
15 ฟิสิกส์ จัดการเรียนการสอนฟิสิกส์อย่างไรให้สนุก 35 การแก้ปัญหาโจทย์ ปรากฏการณ์ 1-3-3-1
ปลูกความคิดสู่ปัญญา ตอนที่ 1 จุดกำเนิด 38 การแก้ปัญหาโจทย์ จดหมายเปิดผนึกถึง
20 เคมี แบบจำลองโมเลกุลหลอด เด็ก (อยาก) ฉลาดคิดแบบคณิตศาสตร์
23 พลังงาน นิวเคลียร์พ ลังงานทางเลือกใหม่ ?
26 การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ตามหาคาร์บอน
28 ธรณีวิทยา นักสืบฟ อสซิล
สื่อการเรียนรู้กระตุ้นต่อมคิด
32 สื่อการสอน สื่อสามมิติชุดบันทึกโลก ตอน ชีวิตในห้วงน้ำ
40 เว็บไซต์ WolframAlpha เพื่อการเรียนการสอนคณิตศาสตร์
และวิทยาศาสตร์แบบบูรณาการ
32
43 เว็บไซต์ช่วยสอน
44 หนังสือน่าอ่าน
46 เกมการศึกษา เกมพัฒนาความคิด สู่วิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์
นานาสาระ
48 หลักสูตร เปิดต ัวห ลักสูตรห้องเรียนพิเศษวิทยาศาสตร์ระดับมัธยมศึกษาตอนต้นตามแนวทาง สสวท.
และ สอวน.
50 กิจกรรมเสริมการเรียนรู้ ครูแ ละเยาวชนชายแดนใต้ “ตะลุยค่ายบูรณาการวิทย์คณิตเมืองกรุง”
53 บุคคลสำคัญ เลอง ฟูโกล์ (León Foucault)
56 News
58 Quiz Quiz กับต ่ายแสนซน
>> สรารัตน์ แพ่งน้อย pst.ac.th
มหกรรมวิทยาศาสตร์
และเทคโนโลยีแห่งชาติ
กิจกรรมวิทยาศาสตร์ยิ่งใหญ่แห่งปี
ม หกรรมวทิ ยาศาสตร์แ ละเทคโนโลยีแ ห่งช าติประจำปี 2555 จัดขึน้ ระหว่าง วันท ี่ 17-31
สิงหาคม 2555 ณ ศูนย์น ทิ รรศการและการประชมุ ไบเทค บางนา มีหน่วยงานภาครัฐและเอกชน
ร่วมจัดงานจำนวนมากอีกเช่นเคย สำหรับนิทรรศการเด่นในปีนี้มีมากมาย อาทิ นิทรรศการ
ส
คณิตศาสตร์ นิทรรศการนวัตกรรมเพื่อโลกสีเขียว นิทรรศการวิทยาการในโลกมุสลิม
ถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโน- ล้ำค่า ซึ่งล้วนแต่เป็นกิจกรรม Hands-on ที่ให้ผู้เข้าชมงาน
โลยี (สสวท.) ได้ ร่ ว มกั บ องค์ ก ารพิ พิ ธ ภั ณ ฑ์ ได้ ล งมื อ ทำด้ ว ยตนเอง เพื่ อ ฝึ ก ทั ก ษะทางวิ ท ยาศาสตร์
วิทยาศาสตร์แห่งชาติ (อพวช.) จดั นิทรรศการและ การคิดแก้ปัญหา รวมทั้งความคิดสร้างสรรค์
กิจกรรม “สสวท. ผจญภัยในดินแดนมหัศจรรย์” ซึง่ แบ่งเป็น นอกจากนี้ สสวท. ยังได้นำเสนอสื่อการเรียนการสอน
โซนต่าง ๆ หลายโซน ได้แก่ สนามเด็กเล่น, ห้องปฏิบัติการ หลากหลายรูปแบบ เช่น สือ่ ดิจทิ ลั ประกอบการเรียนรูว้ ทิ ยา-
วิทยาศาสตร์, กลเกมคณิตศาสตร์, โรงหนังหรรษา, ธารา ศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี การฉายภาพยนตร์การ์ตนู
พาเพลิน, ส่องกล้องหาคู่, ท่องโลกธรณีและมหาสมุทร, วิทยาศาสตร์เรือ่ ง “ไซน์คดิ ส์ พิชติ ปริศนา” รวมทัง้ หนังสือเรียน
เกมล่าท้ามังกร, เครื่องร่อนเจ้าเวหา, Hands-on Station I, และเอกสารประกอบการเรียนการสอน และจัดให้มีการ
Hands-on Station II, หอนาฬิกาเจ้าปัญหา, กระสวย แข่ ง ขั น ทำแบบทดสอบการคู ณ -หารทศนิ ย ม แข่ ง ขั น ทำ
อวกาศ, ลานประลองเกมดิจิทัล, IPST Learning Space, แบบทดสอบการคาดคะเนมุม เป็นต้น
IPST Bookstore, กำแพงอัจฉริยะ, เวทีกจิ กรรม, มหาขุมทรัพย์
ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 3
นิทรรศการโลกและเอกภพ สร้างความเข้าใจ
พื้นฐานเรื่องดวงดาว และรู้เรื่องเทคโนโลยีอวกาศ
นิทรรศการโลกและเอกภพ นิทรรศการคณิตศาสตร์
ด้วยใน ปี พ.ศ. 2555 มีเหตุการณ์ความก้าวหน้าทาง “Math land แดนคณิตคิดเพลิน”
วิทยาศาสตร์เกิดขึ้น นั่นคือความสำเร็จในการสร้างยาน นำเสนอนิทรรศการความรู้พื้นฐานทางคณิตศาสตร์ที่
“คิวริออซิตี (Curiosity)” ยานอวกาศลำใหม่ไปยังดาวอังคาร ประยุ ก ต์ ใช้ ใ นด้ า นต่ า งๆและในชี วิ ต ประจำวั น โดยมี นั ก
งานนี้จึงพลาดไม่ได้ที่จะนำภาพเหตุการณ์ต่าง ๆ มาจัดแสดง คณิตศาสตร์อย่าง แอลัน เทอริง (Alan Turing) ผู้ประดิษฐ์
ให้ ผู้ ร่ ว มงานได้ รั บ ชมและร่ ว มเป็ น หนึ่ ง ในประวั ติ ศ าสตร์ เครื่องคิดเลข Turing Machine และเป็นผู้วางรากฐาน
มนุษยชาติ โดยไฮไลต์ของนิทรรศการคือ “อุโมงค์โลกและ คอมพิ ว เตอร์ ส มั ย ใหม่ เป็ น ไฮไลต์ ใ นการจั ด นิ ท รรศการ
เอกภพ” บอกเล่าเรื่องการกำเนิดของเอกภพผ่านจอภาพ เนื่องจากปีนี้ครบรอบ 100 ปีของการคิดค้นของเขาพอดี
ขนาดยักษ์ ซึ่งเมื่อทุกคนได้เดินเข้าไป จะรู้สึกเหมือนได้ ทั้ ง ยั ง มี กิ จ กรรม Hands-on ให้ ผู้ ช มฝึ ก แก้ ปั ญ หาโจทย์
หลุดเข้าไปยังอวกาศ เนื่องจากภาพที่แสดงนั้น ไม่เพียงแต่ คณิตศาสตร์อย่างสนุกสนาน เรียกได้ว่าโซนคณิตศาสตร์
ปรากฏอยูบ่ นจอภาพ แต่ยงั สะท้อนไปยังผนังของอุโมงค์ดว้ ย ปีนี้เป็นสีสันเรียกผู้ชมได้มากทีเดียว และช่วยให้บุคคลทั่วไป
สร้ า งอารมณ์ แ ละความรู้ สึ ก ได้ ยิ่ ง กว่ า การชมภาพยนตร์ เข้าใจว่าคณิตศาสตร์มีความสำคัญมากแค่ไหน และทำไม
สามมิติธรรมดาเสียอีก นอกจากนี้ภายในนิทรรศการยังจัด เราต้องเรียนคณิตศาสตร์
แสดงระบบสุรยิ ะจำลองทีน่ ำเทคนิคแสงสีเข้ามาช่วย ผูช้ มจะ นิทรรศการคณิตศาสตร์
ได้เห็นดาวส่องสว่างแบบที่ไม่ต้องใช้จินตนาการอีกต่อไป เป็นอีกโซนหนึ่งที่เด็กๆ
ให้ความสนใจมาก
มีชนิ้ อุกกาบาตให้ได้ชมอย่างใกล้ชดิ รวมทัง้ ห้องตาชัง่ อวกาศ
เป็นห้องกระจกที่เมื่อแต่ละคนเข้าไป จะมีตาชั่งคำนวณ
น้ำหนักของเราเมื่ออยู่ที่ดาวต่าง ๆ เรียกความสนใจและ
รอยยิ้มได้ไม่น้อย
4 >> นิตยสาร สสวท.

นิทรรศการนวัตกรรมเพื่อโลกสีเขียวในด้านต่างๆ
นิทรรศการรู้ทันพิบัติภัย ที่นำเสนอวิธีเอาตัวรอด เช่น พลังงาน ขยะ เพื่อให้ประเทศไทยเป็นเมืองสีเขียว
ท่ามกลางพิบัติภัยต่าง ๆ ได้อย่างรู้เท่าทัน
นิทรรศการน้ำ “มารู้จักน้ำให้มากกว่าที่เคย” นอกจากนี้ยังมีการแจกของเล่นทางวิทยาศาสตร์ด้วย
สังคมไทยผูกพันกับสายน้ำ จึงได้จดั แสดงนิทรรศการ เป็นโมเดลแผ่นกระดาษ ที่เมื่อเราพับประกอบแล้วจะได้เป็น
ให้เห็นคุณค่าและความสำคัญของน้ำ ทรัพยากรอันล้ำค่าที่ ของเล่นหรือสิ่งประดิษฐ์ที่ประยุกต์มาจากหลักวิทยาศาสตร์
นับวันจะถูกละเลยไป โดยจะได้พบกับ การสร้างเสียงดนตรี ง่าย ๆ เช่น การสร้างภาพยนตร์จากวงล้อกระดาษ
จากสายน้ำ รุง้ สายน้ำ เรือดำน้ำ ฯลฯ ซึง่ ทุกคนสามารถ ทีอ่ าศัยหลักการ “ภาพติดตา” หรือความจดจำใน
เล่ น และสนุ ก กั บ แบบจำลองที่ จั ด แสดงได้ ด้ ว ย การมองเห็นของเรามาใช้ในการสร้าง เกมพับ
กระดาษที่ให้หาวิธีพับเพื่อให้เห็นภาพทั้ง 7
ภายในงานมหกรรมวิทยาศาสตร์และ ภาพที่ซ่อนอยู่ในแผ่นกระดาษ กรอบรูป
เทคโนโลยีแห่งชาติ ประจำปี 2555 นี้ ได้แบ่ง ไอน์สไตน์ซงึ่ เป็นกรอบรูปทีเ่ มือ่ เรามองจาก
พื้นที่การจัดงานออกเป็น 3 โซนหลัก คือ โซน มุมต่าง ๆ จะเห็นดวงตาของไอน์สไตน์ขยับ
ของกิจกรรมและนิทรรศการ ตามที่ได้กล่าวมา ตามเราไป ซึ่งที่กล่าวมานั้นเป็นที่ชื่นชอบ
บางส่ ว นตามข้ า งต้ น โซนการประกวดและ ของผู้ ที่ ม าชมงาน โดยเฉพาะเด็ ก ๆเป็ น
แข่งขัน และส่วนการสัมมนาเผยแพร่ความรู้ทาง อย่างมาก
วิ ท ยาศาสตร์ โดยในแต่ ล ะโซนได้ แ บ่ ง ออก วิทยาศาสตร์เป็นพื้นฐานที่สำคัญใน
เป็นส่วนย่อย ๆ อีกมากมาย โดยมีนิทรรศการจาก การพัฒนาประเทศในทุกด้าน งานมหกรรม
ต่างประเทศด้วย อาทิเช่น เยอรมนี ออสเตรเลีย จีน หุ่นยนต์ดูแลผู้ป่วย วิทยาศาสตร์แห่งชาติในแต่ละปี จะช่วยกระตุ้น
เนเธอร์แลนด์ ญี่ปุ่น เป็นต้น ประจำโรงพยาบาล
ให้คนไทยเกิดการเรียนรู้วิทยาศาสตร์มากขึ้น
ในขณะเดียวกันก็เป็นการบ่งบอกให้รู้ว่า ในแต่
นิทรรศการน้ำที่ให้เด็ก ๆ ละปีประเทศของเรามีความก้าวหน้าด้านวิทยาศาสตร์
ได้เล่นสนุก พร้อมทั้งเห็น คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยีมากน้อยแค่ไหน ทั้งในด้าน
คุณค่าของน้ำ
นวัตกรรมและสือ่ ต่างๆ เพือ่ เป็นแนวทางในการพัฒนาต่อไป

àÃ×èÍ§à´‹¹»ÃÐ¨Ó©ºÑº
>> อุปการ จีระพันธุ/หัวหน้าสาขาออกแบบและเทคโนโลยี สสวท./E-mail: ojeer@ipst.ac.th
วิทยาศาสตร์เทคโนโลยี
และการประดิษฐ์
ทุกปีในวันที่ 18 สิงหาคม จะมีกิจกรรมหนึ่งที่มีความสำคัญ นั่นคือ
วันวิทยาศาสตร์ซึ่งเป็นวันที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่4
ทรงคำนวณการเกิดสุริยุปราคาที่ตำบลหว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เมื่อ
วันที่18สิงหาคมพ.ศ.2411ได้อย่างแม่นยำวันวิทยาศาสตร์เริ่มขึ้นเป็นครั้ง
แรกเมื่อวันที่18สิงหาคมพ.ศ.2525โดยมติของคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่14
เมษายนพ.ศ.2525เพือ่ เป็นการเฉลิมพระเกียรติและได้ป ระกาศยกย่องวา่ ทรง
เป็นพระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทยเนื่องจากได้ทรงศึกษาวิชาวิทยาศาสตร์โดย
เฉพาะอย่างยิ่งดาราศาสตร์พระองค์ทรงวางรากฐานที่จะนำวิทยาการใหม่ของ
ต่างประเทศตลอดจนความรู้ทางวิทยาศาสตร์แผนใหม่และเทคโนโลยี เข้ามา
ใช้อ ย่างระมัดระวังแ ละดดั แปลงให้เหมาะสมกบั ส งิ่ แ วดล้อมและสถานการณ์ข อง
ประเทศ
วันวิทยาศาสตร์

งาน “วันว ทิ ยาศาสตร์” จัดขึน้ ท กุ ป ี โดยมีก ารเปลีย่ น
แปลงรูปแบบไปตามกาลสมัย ชื่อของงานก็มีการเปลี่ยนไป
ด้วย เช่น สัปดาห์ว ทิ ยาศาสตร์แ ห่งช าติ มหกรรมวทิ ยาศาสตร์
และเทคโนโลยีแห่งชาติ เป็นต้น สถานที่จัดงานก็มีการ
เปลี่ยนแปลงเพื่อความเหมาะสม มีทั้งระดับจังหวัด ระดับ
ภูมิภาค จนถึงระดับประเทศ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยา-
ศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ก็ม ีการจัดงานในวันดังก ล่าว
มาตลอด ทั้งจัดเอง ร่วมมือกับหน่วยงานอื่นจนไปถึงเป็น
หน่วยงานหลักในการจัดร ะดับประเทศ
วันเทคโนโลยีของไทย
จากความเป็นมาของวันวิทยาศาสตร์จะเห็นได้ว่า เขื่อนแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี เมื่อวันที่ 19 ตุลาคม พ.ศ.

เทคโนโลยีเกิดขึ้นในประเทศไทยมานานแล้ว มีความสัมพันธ์ 2515 และทรงพระปรีชาสามารถทำให้ฝ นตกลงตรงเป้าห มาย
ใกล้ชิดกับวิทยาศาสตร์ และมักจะอยู่คู่กับวิทยาศาสตร์เสมอ ท่ามกลางสายตาของคณะผแู้ ทนของรฐั บาลจากตา่ งประเทศ
นอกจากวันวิทยาศาสตร์แล้ว ยังมีวันสำคัญอื่นที่ควร โดยวันเทคโนโลยีของไทยนีเ้ริ่มขึ้นเป็นค รั้งแรก เมื่อวันที่ 19
กล่าวถึง ได้แก่ วันเทคโนโลยีข องไทย และวันน ักประดิษฐ์ ตุลาคม พ.ศ. 2544 โดยมติของคณะรัฐมนตรี เมื่อวันท ี่ 12
ซึ่งมีความเป็นมาโดยย่อ ดังนี้ ธันวาคม พ.ศ. 2543 เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติ และได้
“วันเทคโนโลยีของไทย” ตรงกับวันที่ 19 ตุลาคม ประกาศยกย่องวา่ ทรงเป็น พระบดิ าแห่งเทคโนโลยีข องไทย
ของทุกปี เพื่อรำลึกถึงการที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องจากได้ทรงนำเทคโนโลยีสมัยใหม่ มาประยุกต์ใช้แก้ไข
ภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช รัชกาลที่ 9 ทรงอำนวยการสาธิต ปัญหาความเดือดร้อนของประชาชนอย่างได้ผล
การทำฝนเทียม เป็นครั้งแรกของโลกด้วยพระองค์เอง ณ
วันนักประดิษฐ์
“วันน กั ป ระดิษฐ์” ตรงกบั ว นั ท ี่ 2 กุมภาพันธ์ ของทกุ ป ี ซึง่ เป็นว นั ท พี่ ระบาท
สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ทรงได้รับการทูลเกล้าฯ ถวาย
สิทธิบัตรการประดิษฐ์ “เครื่องกลเติมอากาศที่ผิวน้ำหมุนช้าแบบทุ่นลอย”
หรือกังหันชัยพัฒนา เมื่อวันที่ 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2536 โดยมติ ของคณะ
รัฐมนตรี เมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2537 และยังเป็นวันที่ระลึกถึงวัน
ประวั ติ ศ าสตร์ ข องการจดทะเบีย นและออกสิท ธิ บั ต รใ ห้ แ ก่ พ ระม หาก ษั ต ริ ย์
พระองค์แรกของโลกที่ทรงคิดค้นประดิษฐ์สิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อประเทศ และ
ทรงได้ร บั พระสมัญญานาม “พระบดิ าแห่งก ารประดิษฐ์ไทย” และ “พระบดิ าแห่ง
การประดิษฐ์โลก” โดยวนั น กั ป ระดิษฐ์ นีเ้ ริม่ ข นึ้ เป็นค รัง้ แ รก เมือ่ ว นั ท ี่ 2 กุมภาพันธ์
พ.ศ. 2538 และมกี ารจดั ก จิ กรรมต่าง ๆ ในวันดังกล่าวติดต อ่ ก นั เรือ่ ยมาจนถึงป จั จุบนั
โดย สสวท. ได้มีโอกาสร่วมงานหลายครั้ง
วันสำคัญของชาติทั้งสามวันนี้ คือ วันวิทยาศาสตร์ วันเทคโนโลยีของไทย
และวันนักประดิษฐ์ จะมีการจัดกิจกรรมทีค่ ล้ายคลึงกัน กลุม่ เป้าหมายของผูเ้ ข้าชม
รวมถึงผู้ที่นำผลงานของตนมาแสดงจะเป็นคนกลุ่มที่มีความสนใจใกล้เคียงกัน
อีกส งิ่ ห นึง่ ท ชี่ ใี้ ห้เห็นว า่ เทคโนโลยี ได้เกิดข นึ้ ในประเทศไทยมานานแล้ว และ
มักจะอยู่คู่กับวิทยาศาสตร์ มีการนำมาประกอบเป็นชื่อหน่วยงานหลายหน่วยงาน
ในเวลาต่อมา อาทิ...
ภาพกิจกรรม
ในวันนักประดิษฐ์
กังหันชัยพัฒนา

กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
มีการเปลี่ยนชื่อหลายครั้ง เริ่มต้นชื่อ “กระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและการพลังงาน” (ประกาศในราช
กิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ เล่มที่ ๙๖ ตอนที่ ๔๐ มีผลบังคับใช้ในวันที่ 24 มีนาคม พ.ศ. 2522) ต่อมาได้เปลี่ยนเป็น
“กระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และสิ่งแวดล้อม” เมื่อว ันท ี่ 4 เมษายน 2535 และเปลี่ยนเป็นช ื่อในปัจจุบันค ือ “กระทรวง
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี” เมื่อวันที่ 2 ตุลาคม พ.ศ. 2545 (http://www.most.go.th/main/index.php/about-us/
about.html)
สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.)
เป็นหน่วยงานในกำกับของกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี จัดตั้งขึ้นโดยพระราชบัญญัติพัฒนาวิทยาศาสตร์และ
ั นาวทิ ยาศาสตร์แ ละเทคโนโลยีแ ห่งช าติ (กวทช.) (http://
เทคโนโลยี พ.ศ. 2534 อยูภ่ ายใต้ก ารกำกับด แู ลของคณะกรรมการพฒ
www.nstda.or.th/aboutus-nstda)
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.)
เป็นหน่วยงานในกำกับของกระทรวงศึกษาธิการ จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 16 มกราคม พ.ศ. 2515 ตามประกาศคณะปฏิวัติ
ฉบับที่ 42 โดยใน ระยะแรกได้รับการสนับสนุนทางด้านการเงินและด้านวิชาการจากโครงการพัฒนา แห่งสหประชาชาติ
(UNDP) ในปี พ.ศ. 2528 ได้ปรับเป็นรัฐวิสาหกิจประเภทไม่มีรายได้ และได้ปรับเป็นหน่วยงานของรัฐที่มิใช่ส่วนราชการ
และรฐั วิสาหกิจ ตาม พระราชบญ ั ญัตสิ ถาบันส ง่ เสริมก ารสอนวทิ ยาศาสตร์แ ละเทคโนโลยี พ.ศ. 2541 (http://202.29.77.182/
portal/ipst_portal_th/2010-10-27-04-07-58/2010-10-27-04-10-07.html)
หน่วยงานเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์อื่น ๆ
สำหรับหน่วยงานเกี่ยวกับทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี นับวันจะมีมากขึ้นมีการจัดตั้งหน่วยงานใหม่่ ๆ โดยให้
ออกนอกระบบการทำงานแบบเดิมเช่น ศูนย์ต่าง ๆ ภายใต้สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ไม่ว่า
จะเป็นศูนย์บริหารจัดการเทคโนโลยี (TMC) ศูนย์น าโนเทคโนโลยีแห่งชาติ (NANOTEC) หรือองค์ก ารพิพิธภัณพ์วิทยาศาสตร์
แห่งชาติ (อพวช.) รวมไปถึงการจัดต ั้งหน่วยงานระดับนโยบาย ได้แก่ สำนักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี
และนวัตกรรมแห่งชาติ (สวทน.) ซึ่งได้มีการตราพระราชบัญญัติว่าด้วยวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมแห่งชาติ
พ.ศ. 2551 ขึ้น เนื่องจากเข้าใจแล้วว ่าวิทยาศาสตร์แ ละเทคโนโลยี มีความสำคัญต่อความเจริญก้าวหน้าของประเทศ รวมทั้ง
ของโลก เพราะแต่ละประเทศต่างแข่งขันก ัน ซึ่งความรู้พื้นฐานเริ่มวิ่งไล่ตามทันกัน แต่จ ะแพ้หรือชนะกันด้วยเทคโนโลยี ซึ่งเดิม
วิทยาศาสตร์ไม่ต้องอาศัยเทคโนโลยีม ากนัก แต่ปัจจุบันท ั้งวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีต่างพึ่งพาซึ่งก ันและกัน

ที่มาของคำว่าวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
จากทีก่ ล่าวมาทัง้ หมดจะเห็นว่าคำว่า วิทยาศาสตร์ และคำว่า เทคโนโลยี นัน้
มักใช้คู่กันเสมอ จึงใคร่ขอกล่าวถึงความหมายของทั้งสองคำนี้
คำวา่ “วิทยาศาสตร์” ตรงกบั ค ำภาษาองั กฤษวา่ “science” ซึง่ ม าจากศพั ท์
ภาษาละตินว่า “scientia” แปลว่า ความรู้ (knowledge)
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน (2542) ได้ให้ความ
หมายของวิทยาศาสตร์ไว้ 2 แบบ แบบแรกคือ ความรู้ที่ได้
โดยก ารสั ง เกตแ ละค้ น คว้ า จ ากป รากฏการณ์ ธ รรมชาติ
แล้วจัดเข้าเป็นระเบียบ ความหมายแบบที่สองคือ วิชาที่
ค้นคว้าได้หลักฐ านและเหตุผลแล้วจ ัดเข้าเป็นระเบียบ
คำว่ า “เทคโนโลยี ” ตรงกั บ ค ำภ าษาอั ง กฤษว่ า
“technology” ซึ่งมาจากภาษากรีกว่า “technologia”
แปลว่า การกระทำที่มีระบบ อย่างไรก็ตามคำว่า เทคโนโลยี
มักนิยมใช้ควบคู่กับคำว่า วิทยาศาสตร์ โดยเรียกรวม ๆ ว่า
“วิ ท ยาศาสตร์ แ ละเ ทคโนโลยี ” พจนานุ ก รมฉ บั บ ราช-
บัณฑิตยสถาน (2542) ได้ให้ความหมายของเทคโนโลยีคือ
วิ ท ยาการที่ น ำเ อาค วามรู้ ท างวิ ท ยาศาสตร์ ม าใช้ ใ ห้ เ กิ ด
ประโยชน์ในทางปฏิบัติและอุตสาหกรรม
ในสาระการออกแบบและเทคโนโลยี ของหลักสูตร
การศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ที่ประกาศใช้ทั่ว
ประเทศในปัจจุบัน ได้ให้ความหมายของเทคโนโลยีไว้ว่า
เป็นการนำความรู้ ทักษะ และทรัพยากรมาสร้างสิ่งของ
เครื่องใช้หรือวิธีการโดยผ่านกระบวนการ เพื่อ
แก้ปัญหา สนองความต้องการ หรือเพิ่มค วาม
สามารถในการทำงานของมนุษย์ (ซึง่ ค วามรทู้ ใี่ ช้
ส่วนมากคือวิทยาศาสตร์นั่นเอง) และเพื่อให้มี
ความเข้าใจในเรื่องของเทคโนโลยี (ในการศึกษา
ตามหลักสูตรถูกเปลี่ยนชื่อเป็นการออกแบบ
และเทคโนโลยี) สสวท. ได้จ ัดทำสื่อต่าง ๆ ขึ้นอีกมากมาย
หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2551
และสื่อก ารเรียนการสอน

จากที่กล่าวมาข้างต้นทั้งหมดไม่ว่าจะเป็นวันสำคัญ
ทั้งสามวัน ชื่อหน่วยงานต่าง ๆ รวมไปถึงความหมายของ
วิทยาศาสตร์กับเทคโนโลยี สรุปได้ว่า “สำหรับเรื่องของ
วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รวมไปถงึ ก ารประดิษฐ์ จะเห็นได้ว า่
มีความเชื่อมโยงกัน นักประดิษฐ์ก็ต้องอาศัยเทคโนโลยี
เทคโนโลยีก็ต้องอาศัยความรู้ทางวิทยาศาสตร์เป็นหลัก
วิทยาศาสตร์ต้องอาศัยเทคโนโลยีในการแสวงหาความรู้
ใหม่ ๆ และต้ อ งอ าศั ย นั ก ป ระดิ ษ ฐ์ ใ นก ารท ำเ ครื่ อ งมื อ
เครื่องใช้ในการแสวงหาความรู้ นักประดิษฐ์รุ่นใหม่ก็ไม่ใช่
จะใช้ความชำนาญและทักษะเพียงเท่านั้น แต่ต้องอาศัย
วิทยาศาสตร์แ ละเทคโนโลยี ถงึ จ ะประดิษฐ์ช นิ้ ง านทที่ นั ส มัย
เพื่อแข่งขันกับผู้อื่นได้”
ความเชื่อมโยงระหว่าง วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี
อันยาวนานนี้ มีแนวโน้มที่จะยิ่งมากขึ้นจนในประเทศแนว ประชากรจงรักภักดี รอเฝ้ารับเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
หน้าทางการศึกษา ในศตวรรษที่ 21 ได้เริ่มมกี ารบูรณาการ
ศาสตร์ทั้ง 4 ด้านเข้าด้วยกัน รวมเรียกย่อ ๆ ว่า STEM ซึ่งม า
จาก Science, Technology, Engineering, Mathematics อำนวยความสะดวกสบายแก่ม วลมนุษย์ในภายภาคหน้าต อ่ ไป
ซึ่งสอดคล้องกับงานส่วนใหญ่ข อง สสวท. โดยการพัฒนาต่อยอดดังกล่าวต้องอาศัยพื้นฐานจากสิ่งที่
สำหรับก ารจดั ง านในวนั ส ำคัญด งั ก ล่าวรวมทงั้ ช อื่ ง าน คนรุ่นก่อน ๆ พัฒนาหรือคิดค้นขึ้นมาก่อน และไม่มีการแบ่ง
รูปแบบของการจัดงาน ผู้จัดงาน ก็มีการเปลี่ยนแปลงไปบ้าง แยกวา่ เป็นง านของคนใดคนหนึง่ แต่ท กุ ค นจะทำเพือ่ ป ระเทศ
ตามนโยบาย ภาวะบา้ นเมือง สถานการณ์ในแต่ละปี แต่ด ว้ ย ชาติ พร้อมทจี่ ะกา้ วไปขา้ งหน้าด ว้ ยกนั โดยอาศัยค วามจงรัก
จุดมุ่งหมายเดียวกันคือ ต้องการให้ระลึกถึงวันสำคัญ หรือ ภักดีของทุกคนที่มีต่อองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
เทิดทูนผู้มีพระคุณต ่อการพัฒนาประเทศ โดยเฉพาะสถาบัน เป็นศูนย์รวมใจของคนทั้งชาติ พระองค์ทรงมีพระคุณอนันต์
พระม หาก ษั ต ริ ย์ ที่ ส ามารถใช้ เ ป็ น แ นวทางใ ห้ ผู้ ค นรู้ จั ก ต่อวงการวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีของประเทศ ที่ทุกคน
ศึกษา หาความรู้ แก้ป ญ ั หา หรือพ ฒ ั นาสงิ่ ต า่ ง ๆให้ม ปี ระโยชน์ จะต้องพยายามเจริญรอยตามพระยุคลบาท
เรื่องน่ารู้
ในงานมหกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ 2555 มีการสัมมนาทีน่ า่ สนใจเรือ่ งหนึง่
นั่นคือ “ศิลปะการถ่ายทอดปรากฏการณ์ธรรมชาติผ่านภาพยนตร์” โดยปีเตอร์ แมกลีช (Peter
McLeish) ผูเ้ ชีย่ วชาญด้านการถ่ายภาพปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ ชาวแคนาดา ถึงปรากฏการณ์ฟา้ ผ่า
รูปแบบใหม่ที่เรียกว่า red sprites ซึ่งคือปรากฏการณ์ทางธรรมชาติของแสงในชั้นบรรยากาศ
ทีเ่ กิดขึน้ ในช่วงฝนฟ้าคะนอง และเกิดขึน้ ในเวลาเพียงเศษเสีย้ ววินาทีเท่านัน้ การถ่ายเทประจุทเี่ กิดขึน้
ภายในเมฆทำให้บริเวณส่วนบนของเมฆเป็นประจุบวก ขณะที่ส่วนฐานของเมฆเป็นประจุลบ ประจุ
ลบบริเวณฐานเมฆจะเหนีย่ วนำพืน้ ดินด้านล่างให้กลายเป็นประจุบวก ทำให้เกิดความต่างศักย์ไฟฟ้าขึน้
ระหว่างเมฆและพืน้ ดิน มีการปลดปล่อยประจุและเกิดฟ้าผ่าขึน้ แต่การเกิด red sprites เป็นการเกิด
ฟ้าผ่าบริเวณบรรยากาศชั้นสแตรโทสเฟียร์หรือสูงกว่า ลักษณะเป็นสีแดงสลัว เกิดขึ้นรวดเร็วมาก
คือใช้เวลาเพียง 0.003-0.01 วินาทีเท่านั้น ซึ่งเห็นกลุ่มลำแสงสีแดงแวบหนึ่งแล้วหายไป
>> ยุวศรี ต่ายคำ/นักวิชาการ สาขาชีววิทยา สสวท./E-mail: ytaik@ipst.ac.th
กิจกรรมน่าสนใจกับสาขาชีววิทยาในงาน
ม หกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
ปี 2555 กลับมาอีกครั้งกับกิจกรรมดี ๆ นั่นก็คือมหกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
แห่งชาติประจำปี 2555 ที่จัดขึ้นเป็นครั้งที่ 3 ระหว่างวันที่ 17-31 สิงหาคมนี้ ณ ศูนย์
นิทรรศการและการประชมุ ไบเทค บางนา ซึง่ ส ถาบันส ง่ เสริมก ารสอนวทิ ยาศาสตร์แ ละ
เทคโนโลยี (สสวท.) ได้เตรียมจดั ก จิ กรรมเกีย่ วกบั ว ทิ ยาศาสตร์แ ละเทคโนโลยีม ากมาย
อาทิกิจกรรมบนเวที กิจกรรม workshop และกิจกรรม Hands-on
ในปีนี้สาขาชีววิทยา สสวท. ได้จ ัดกิจกรรม workshop
ที่น่าสนใจทั้งหมด 4 กิจกรรม ได้แก่ กิจกรรมการถ่ายทอด ตัวอย่างใบความรู้รูปแบบลักษณะ
ลักษณะทางพันธุกรรม กิจกรรมหุ่นจำลองไวรัสไข้หวัดใหญ่ ทางพันธุกรรมของใบหน้าคน
กิจกรรมแบบจำลองโครงสร้างหมูเ่ ลือดระบบ ABO และกจิ กรรม 1. รูปทรงหน้า
ตามหาบรรพบุรุษ รูปไข่หรือค่อนข้างกลม รูปเหลี่ยม
กิจกรรมที่ 1 : การถ่ายทอดลักษณะทาง
พันธุกรรม
กิจกรรมนี้เน้นให้ผู้เรียนได้เห็นถึงความหลากหลายใน
การรวมตัวกันของยีนที่ทำให้เกิดเป็นลักษณะทางพันธุกรรม
ที่หลากหลาย โดยจะเน้นหลักการใช้กฎของความน่าจะเป็น AA, Aa aa
เพื่ อ ท ำนายแ บบแผนก ารถ่ า ยทอดลั ก ษณะท างพั น ธุ ก รรม
ของคน วิธีการทำกิจกรรมจะเริ่มจากการแบ่งก ลุ่ม แล้วส มมติ 2. ลักษณะผม
ให้ผู้เรียนและคู่ของผู้เรียนเป็นพ่อและแม่ที่มีจีโนไทป์เป็น ผมหยิก ผมหยักศก ผมตรง
เฮเทอโรไซกัส (heterozygous) ทุกยีน และกำลังจะมีลูกที่จะ
ได้รับการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมโดยการสุ่มจากพ่อ
แม่ โดยสมมติให้ใช้วิธีโยนเหรียญหัว-ก้อย ขั้นตอนแรกจะให้
ระบุเพศของลูกก่อน โดยถ้าเหรียญออกหัวเป็นโครโมโซม X
หรือล กู สาว แต่ถ า้ เหรียญออกกอ้ ยเป็นโครโมโซม Y หรือล กู ชาย M1M1 M1M2 M2M2
เมือ่ ร ะบุเพศได้แ ล้วผ ทู้ รี่ บั บ ทบาทเป็นพ อ่ แ ละแม่จ ะโยนเหรียญ
คนละเหรียญพร้อมกันเพื่อดูโอกาสการเกิดของลักษณะต่าง ๆ 3. รูปทรงของตา
บนใบหน้าที่ถ่ายทอดไปยังลูก โดยวิทยากรจะมีใบความรู้เรื่อง รูปแบบอัลมอนด์ รูปแบบทรงมน
รูปแบบลักษณะทางพันธุกรรมของใบหน้าคนให้ดูประกอบ
ดังตัวอย่าง ซึ่งในกิจกรรมจริงจะมีลักษณะทางพันธุกรรมให้
เลือกมากกว่าน ี้คือ 36 ยีนที่ควบคุมล ักษณะต่าง ๆ 30 ลักษณะ TT, Tt tt
เมื่อผู้เรียนโยนเหรียญและบันทึกลักษณะจีโนไทป์ทั้งหมดของใบหน้าคนได้แล้ว ให้วาดรูปหน้าและส่วนประกอบบน
ใบหน้าของลูก (F1) ทีเ่กิดลงในกระดาษให้สมบูรณ์ พร้อมตั้งชื่อลูก โดยบันทึกข้อมูลลงในใบบันทึกกิจกรรมดังตัวอย่าง
ใบบันทึกกิจกรรม
ลักษณะทางพันธุกรรมของลูกคนที่ 1 (F1)
ชื่อพ่อ...................................................... ชื่อแม่.............................................................................
ชื่อลูกคนที่ 1............................................ เพศ................................................................................
คำชี้แจง 1. เติมข้อมูลล ักษณะทางพันธุกรรมที่ได้จากการโยนเหรียญลงในช่องของตารางให้ครบทุกช่อง
2. นำข้อมูลท ี่ได้ไปวาดรูปภาพลักษณะของลูกคนที่ 1
ที่ ลักษณะ ยีนจากแม่ ยีนจากพ่อ จีโนไทป์ ฟีโนไทป์ รูปวาดฟีโนไทป์

1 รูปทรงหน้า Aa Aa
2 รูปทรงของจมูก Ff Ff
ส่วนผู้เรียนกลุ่มที่มีลูกชาย ก็ให้นำภาพของลูกชายไปขอแต่งงานกับลูกสาวกลุ่มอื่น แล้วให้ผู้เป็นพ่อและแม่โยนเหรียญ

เพือ่ ด โู อกาสลกั ษณะบนใบหน้าท ถี่ า่ ยทอดไปยงั ล กู ข องตนเองเช่นเดิม เพือ่ ห าลกั ษณะทางพนั ธุกรรมทจี่ ะถา่ ยทอดไปยงั ร นุ่ ห ลาน
(F2) วิทยากรคาดหวังว่าเมื่อทำกิจกรรมโยนเหรียญเพื่อดูความน่าจะเป็นในการถ่ายทอดลักษณะต่าง ๆ ของใบหน้าคนและ
วาดรูปแล้ว ผู้เรียนจะสามารถอธิบายได้ว่าย ีนที่ควบคุมลักษณะทางพันธุกรรมซึ่งอยู่เป็นค ู่ ๆ จะแยกออกจากกันอย่างอิสระใน
ขณะที่มีการสร้างเซลล์ส ืบพันธุ์ของพ่อและแม่ และเมื่อมีการถ่ายทอดทางพันธุกรรมไปยังลูก จะพบว่ายีนสามารถเข้าคู่กันใหม่
ได้เป็นจีโนไทป์แบบต่าง ๆ ในรุ่นลูกซึ่งจ ะปรากฏเป็นฟีโนไทป์แตกต่างกัน
กิจกรรมที่ 2 : หุ่นจำลองไวรัสไข้หวัดใหญ่
กิจกรรมหนุ่ จ ำลองไวรัสไข้ห วัดใหญ่ (influenza virus)
เป็นกิจกรรมที่จัดขึ้นเพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยว
กับไข้หวัดใหญ่ว่า เพราะเหตุใดหลายประเทศในโลกจึงให้
ความสำคัญก บั ไวรัสช นิดน ี้ โดยผเู้ รียนสามารถนำแบบจำลอง
ไวรัสน ไี้ ปใช้ในการอธิบายโครงสร้างและสว่ นประกอบทสี่ ำคัญ
ของไวรัสไข้หวัดใหญ่ และอุปกรณ์ส่วนใหญ่เป็นอุปกรณ์ที่
หาไม่ย ากและมรี าคาไม่แ พง ซึง่ ได้แก่ คัตเตอร์ ทีเ่ จาะกระดาษ หุ่นจำลองไข้หวัดใหญ่ก่อนประกอบ หุ่นจำลองไข้หวัดใหญ่
ไม้บรรทัด ลวดกำมะหยี่แทนกรดนิวคลิอิก ลูกบอลพลาสติก เมื่อประกอบเสร็จแล้ว
ผ่าครึ่งแทนโครงสร้างโปรตีนที่หุ้มกรดนิวคลิอิก ฟองน้ำ จุก ภายหลังจากการทำกิจกรรม วิทยากรคาดหวังว่า
ลูกโป่ง แทนไกลโคโปรตีน H และไกลโคโปรตีน N ก้านลกู โป่ง ผูเ้ รียนจะมคี วามเข้าใจโครงสร้างของไวรัสม ากขนึ้ และเหตุใด
ลวดกำมะหยี่ โดยชนิดข องไกลโคโปรตีนจ ะถกู น ำมาเรียกเป็น เชื้อไวรัสจึงกลาย
พันธุเ์ป็นไวรัสสายพันธุ์ใหม่ ๆ ได้ง่าย โดยใน
สายพนั ธุข์ องไข้ห วัดใหญ่ต า่ ง ๆ เช่น H5N1 หรือ H2N3 เป็นต้น งานมหกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติปี 2555 นี้
ซึง่ เมือ่ น ำโครงสร้างหลักข องไวรัสเหล่าน มี้ าประกอบกนั จ ะได้ วิทยากรจะมีแบบจำลองของไวรัสอื่นๆ อีกหลายชนิดไป
เป็นอนุภาคของไวรัสไข้หวัดใหญ่ดังภาพ นำเสนอด้วย
กิจกรรมที่ 3 : แบบจำลองโครงสร้างหมู่เลือดระบบ ABO
กิจกรรมนี้จัดขึ้นเพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับหมู่เลือด และการให้และ
รับเลือด หมู่เลือดของคนถูกกำหนดโดยโปรตีนที่เกาะบนผิวของเซลล์เม็ดเลือดแดง หรือที่
เรียกว่า “แอนติเจน” มอี ยู่ 2 ชนิดคือ A และ B คนที่มีเลือดหมู่ A จะมีแต่แอนติเจน A เท่านั้น
คนที่มเีลือดหมู่ B ก็จะมีแต่แ อนติเจน B เท่านั้น คนที่มีเลือดหมู่ AB จะมีแอนติเจนทั้ง A และ B
ส่วนคนที่มีเลือดหมู่ O จะไม่พบแอนติเจนทั้ง A และ B นอกจากนั้นในพลาสมาก็จะมีโปรตีน
ที่เรียกว่า “แอนติบอดี” ซึ่งปกติจะไม่ทำปฏิกิริยากับแอนติเจนบนผิวของเซลล์เม็ดเลือดแดง
ของตัวเอง แต่จะทำปฏิกิริยากับแอนติเจนบนผิวของเซลล์เม็ดเลือดแดงของคนอื่นที่มีหมู่เลือด
ต่างกัน ซึ่งอุปกรณ์ที่ใช้ได้แก่ ผ้าสีแดง สำลี เชือกหรือด้าย ลวดกำมะหยี่ ลวดริบบิ้น ตีนตุ๊กแก
กรรไกร กาว เมือ่ ท ำแบบจำลองหมูเ่ ลือดเรียบร้อยแล้ว ว ทิ ยากรคาดหวังว า่ ผ เู้ รียนจะมคี วามเข้าใจ
เรื่องของการให้และรับเลือดมากขึ้นว่าเลือดของผู้ให้ต้องไม่มีแอนติเจนที่ตรงกับแอนติบอดี
ของผู้รับ เพราะจะทำให้เซลล์เม็ดเลือดแดงของผู้รับจับตัวกันเป็นกลุ่มตกตะกอนมีอันตรายถึง
แก่ชีวิตได้
กิจกรรมที่ 4 : ตามหาบรรพบุรุษ
กิจกรรมนี้จัดขึ้นเพื่อใ ห้ผู้เรี ยนไ ด้เรี ย นรู้ เรื่ องก ารจั ดก ลุ่ มสิ่ งมี ชี วิ ต ในที่ นี้ วิ ท ยากร
จะเน้นการจัดกลุ่มโดยใช้ล ักษณะภายนอกในการจำแนกเท่านั้น โดยวิทยากรจะแบ่งก ลุ่มผู้เรียน
และจัดเตรียมโมเดลรูปสิ่งมีชีวิตจำนวน 100 ชนิดที่ติดบนแผ่นแม่เหล็ก ซึ่งเป็นสิ่งมีชีวิตที่ไม่มี
อยู่จริงในโลกนี้ แต่จะนำมาให้ผู้เรียนได้ลองจัดจำแนกโดยสังเกตจากลักษณะภายนอกของ
สิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด ทั้งนี้วิทยากรจะให้ผู้เรียนสร้างสายวิวัฒนาการ (phylogeny) โดยนำรูป
โมเดลของสิ่งมีชีวิตชนิดต่าง ๆ มาติดตามตำแหน่งของลำดับสายวิวัฒนาการ และให้ระบุได้ว่า
สิ่งมีชีวิตชนิดนี้น่าจะสืบสายวิวัฒนาการมาจากสิ่งมีชีวิตชนิดใด ซึ่งวิทยากรหวังว่าผู้เรียนจะมี
ความเข้าใจเรื่องการจัดจำแนกสิ่งมีชีวิตจากลักษณะภายนอกได้มากยิ่งข ึ้น
กิจกรรมทงั้ 4 กิจกรรมทสี่ าขาชวี วิทยา สสวท. จัดข นึ้ ในงานมหกรรมวทิ ยาศาสตร์แ ละ
เทคโนโลยีแห่งชาติประจำปี 2555 นี้ วิทยากรหวังว่าจะสามารถช่วยทำให้ผู้เรียนมีความรู้
ความเข้าใจในเรื่องลักษณะทางพันธุกรรม ไวรัสไข้หวัดใหญ่ โครงสร้างหมู่เลือด วิวัฒนาการ
ของสิ่งมีชีวิต และเรื่องที่ศึกษาได้มากขึ้น เนื่องจากผู้เรียนจะได้มีโอกาสลงมือทำกิจกรรม
ด้วยตนเอง

ฟิสิกส์
>> ราม ติว ารี/หัวหน้าสาขาฟิสิกส์ สสวท./E-mail: rtiwa@ipst.ac.th
จัดการเรียนการสอนฟิสิกส์อย่างไร
ให้สนุก ปลูกความคิดสู่ปัญญา
ตอนที่ 1 จุดก ำเนิด
แน่นอนครับ คงจะปฏิเสธไม่ได้ว่า เราจะให้ผู้เรียนสนุกกับการสอนหรือการแสดงของเราได้นั้น เราเอง
ต้องสนุกก่อน และสำหรับผมการจัดการเรียนการสอนเป็น “การแสดง” ชนิดหนึ่งที่มี “บทแสดง” ที่ยากมาก
เพราะต้องแสดงให้การให้ความรู้เนียนไปกับการบันเทิง สมกับการเป็น Edutainer ที่ยอด หลังจากที่ผมได้
พยายามฝกึ ฝนตงั้ แต่ป ี พ.ศ. 2546 และสงั เกตปฏิกริ ยิ าของผชู้ มทงั้ เด็ก ผูใ้ หญ่ คนสงู อ ายุ ครู นักเรียน ผมกพ็ บ
กับแ นวทางทผี่ มเรียกวา่ My Way “เส้นท างของผม” ทีไ่ ม่รวู้ า่ ถ กู ห รือผ ดิ โดนหรือไม่ ผมไม่ส ามารถให้คำตอบ
ที่ถูกใจทุกคนได้ ผมก็เหมือนกับนักแสดงทั่วไปที่หลงใหลได้ปลื้มกับเสียงหัวเราะ ปรบมือ ความกระตือรือร้น
ของผู้ชมในการร่วมแสดง แล้วก็ทึกทักสรุปว่าผู้ชมสนุกและมันไปกับเรา
จนกระทัง่ ว นั ห นึง่ ผ ใู้ หญ่ท จี่ ริงจังแ ละมแี นวคิดเดียวกับผ มคอื อ ดีตผ อู้ ำนวยการ สสวท. ศ. ดร.สุรนิ ทร์ พงศ์ศ ภุ ส มิทธิ์ ท่านได้
ชมการแสดงของผมครัง้ ส องครัง้ ก ข็ อให้ผ มตงั้ โครงการเป็นก จิ กรรมแบบจริงจัง แต่เมือ่ ผ มมองปญ ั หาทอี่ าจเกิดได้เมือ่ ท ำงานเป็น
คณะบุคคลชุดใหญ่ ผนวกกับบริบทการทำงานแบบสังคมไทย ผมจึงยังรีรออยู่ จนกระทั่งวันห นึ่งในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2550
ท่านมาหาผมและพดู ค ยุ ข อร้องแกมสงั่ ในที ผมจงึ ร า่ งโครงการ Science show&Science drama งบประมาณเกือบ 3 ล้านบาท
กิจกรรมหนึ่งของโครงการนี้คือ การอบรมครูในถิ่น เหมือนลูกบอล” และเมื่อผมปล่อยไข่นั้นจากที่สูงลงในชาม
ทุรกันดาร ครูตำรวจตระเวนชายแดนที่ศูนย์สิรินธร ค่าย แก้ว ไข่ก็แตก พระองค์ท่านทรงยกขึ้นมาดม กระบวนการ
ตำรวจตระเวนชายแดนพระรามหก จังหวัดเพชรบุรี ในการ สังเกตของพระองค์ทา่ นเหมือนนกั ว ทิ ยาศาสตร์ผ ยู้ งิ่ ใหญ่อ ย่าง
อบรมครูครั้งนี้ ผมได้พบกับสิ่งมหัศจรรย์และยิ่งใหญ่ ทำให้ ไม่มขี อ้ ส งสัย พระองค์ท า่ นถามวธิ ที ำและจดบนั ทึกทุกข นั้ ต อน
เกิดแรงบันดาลใจที่ยากแก่การบรรยาย จนสามารถนำมา เหตุการณ์ม หัศจรรย์น ไี้ ม่จ บแค่ว นั น นั้ ความปลาบปลืม้
ลบล้างและต่อสู้กับแรงเสียดทานทางสังคมที่เกิดกับผมใน ของผมเพิ่มทวีคูณขึ้นอีกหลายเท่า เมื่อทราบจาก รศ.ดร.
การสร้างผลงานนวัตกรรมต่าง ๆ ต่อมา และคิดว ่าค งดำรงอยู่ คุณห ญิงส มุ ณฑา พรหมบญ ุ ภายหลังว า่ พ ระองค์ท า่ นไปเล่าให้
ต่อไป อาจารย์ฟ งั และอาจารย์ก ท็ ลู พ ระองค์ว า่ ผมเป็นล กู ศ ษิ ย์ข อง
เพื่อนครูครับ (กลุ่มเป้าหมายหลักของผมคือครู แต่ถ้า อาจารย์ที่คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
ผู้อ่านมีสถานะทางสังคมเป็นอย่างอื่นก็ขอใช้คำว่าเพื่อนอื่น) พระองค์ทรงจำไปเล่าต่อทำให้ผมมีความปลาบปลื้มอย่าง
ข้อความที่โปรยมานั้นมีเจตนาจะแลกเปลี่ยนเรียนรู้แนวทาง ลึกซึ้ง แรงบันดาลใจนี้ทำให้ผมมีกำลังใจก่อให้เกิดการ
การคน้ หารปู แ บบวธิ นี ำเสนอวชิ าการว่าควรทำอย่างไรทที่ ำให้ แข่งขันฟิสิกส์สัประยุทธ์ (IYPT) ขึ้นในประเทศไทย และ
ผู้ฟังผู้ชมอยู่กับเราทั้งร่างกายและหัวใจ ซึ่งผมคิดว่านี่คือ ต่อมาก็เป็นพลังผลักดันให้คิดรายการโทรทัศน์เกมโชว์
ปัญหาใหญ่ในโรงเรียน ของชั้นเรียนปัจจุบันทั่วประเทศไทย วิทยสัประยุทธ์ในปี พ.ศ. 2554 ควบคุมการผลิตรายการ
ในยุคที่เยาวชนติดอยู่ในร่างแหสื่อสังคมอย่างงมงาย สิ่ง จนไ ด้ รั บ รางวั ล ทั้ ง ร ะดั บ ป ระเทศแ ละร ะดั บ น านาชาติ
มหัศจรรย์ที่ยิ่งใหญ่คือ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยาม ก่อนที่จะต้องวางมือหลังพบแรงเสียดทานมากมาย เพื่อน
บรมราชกมุ ารี ทรงให้ค วามสนพระทัยไข่น มิ่ ท ผี่ มจดั แ สดงเพือ่ ครูค รับ ทีร่ ะบายความในใจบางอย่างออกมากเ็ พือ่ แ ลกเปลีย่ น
อบรมครูในคราวที่พระองค์เสด็จเปิดศูนย์เรียนรู้ในวันที่ 21 ประสบการณ์ให้เพือ่ นครูท ราบวา่ ในประเทศไทยเรามสี ทิ ธิค์ ดิ
กรกฎาคม พ.ศ. 2551 พระองค์ท า่ นสมเป็นป ราชญ์ พระองค์ และทำเต็มศักยภาพ และจงภูมิใจแค่นั้น จงอย่ายึดติดกับ
ผลงานหรือสิ่งที่ตามมา จะทำให้ความคิดสร้างสรรค์ของเรา
ท่านตรัสถามว่า “เป็นไข่จริง ๆ หรือ ทำไมกระดอนขึ้นมา
เดินต ่อไปได้เรื่อย ๆ อย่างไม่สิ้นส ุด
ปั จ จุ บั น รายการวิ ท ยสั ป ระยุ ท ธ์ เ ป็ น เกมโชว์

วิทยาศาสตร์ที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวาง
มีการพูดถึงในวงกว้าง ช่วยกระตุ้นให้ผู้ปกครอง
และเด็กหันมาสนใจวิทยาศาสตร์มากขึ้น เด็ก
เกิดความคิด กล้าท้าทาย และประยุกต์ใช้ให้เกิด
ประโยชน์ในทางสร้างสรรค์
เพื่อนครูครับ เรายอมรับหรือไม่ว่า อดีตเป็นเสมือนกระจกเว้าที่สะท้อนภาพจริงจากตำแหน่งวัตถุที่อยู่ระหว่าง
จุดศูนย์กลางถงึ จ ดุ โฟกัสข องกระจก โดยมสี ถานะการจดั การเรียนการสอนวชิ าฟสิ กิ ส์เป็นว ตั ถุ ภาพทเี่ กิดใ นปจั จุบนั จ งึ เป็น
ภาพจริงข ยายให้เห็นค วามตกต่ำข องการเรียนรฟู้ สิ กิ ส์ข องเยาวชนไทยตงั้ แต่ม ธั ยมศึกษาตอนตน้ ถ งึ ม ธั ยมศึกษาตอนปลาย
ไปจนถึงระดับอุดมศึกษา ส่วนภาพขยายนั้นจะน่ากลัวมากน้อยขึ้นกับบริบทของแต่ละสถานศึกษา หากยอมรับ เรามา
ช่วยกนั ส รรค์ส ร้างปจั จุบนั เพือ่ ส ะท้อนภาพในอนาคตของการสอนฟสิ กิ ส์ใ ห้เป็นภ าพสนุกสนาน น่าอ ภิรมย์เฉกเช่นเดียวกบั
เหตุการณ์ที่เกิดในการจัดบรรยายของผมที่จะมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับผู้อ่าน โดยเฉพาะกับเพื่อนครูสอนฟิสิกส์
เมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2555 เป็นวันพ ืชมงคล
โรงเรี ย นสุ ร ศั ก ดิ์ ม นตรี ไ ด้ จั ด ง านเข้ า ค่ า ยวิ ท ยาศาสตร์ -
คณิตศาสตร์ ของศูนย์ต้นแบบห้องเรียนพิเศษวิทยาศาสตร์
ทั้งระดับมัธยมศึกษาตอนต้น และมัธยมศึกษาตอนปลาย
ได้จดั ให้มกี ารแสดงและบรรยายวทิ ยาศาสตร์ให้ส นุก ณ ลาน
กลางแจ้งใต้ต น้ ป ระดู่ มีดอ กสเี หลืองโปรยปรายเหมือนสายฝน
ตลอดเวลา ความสนุกแ ละนา่ ส นใจของกจิ กรรมทจี่ ดั ม ตี วั ชีว้ ดั
ทีส่ ะท้อน ณ เวลานั้น โดยไม่ต้องมีแบบสอบถามมาเสียเวลา
วิเคราะห์ คือการตรึงผู้ชม ทั้งผู้อำนวยการโรงเรียนต่าง ๆ
ที่มาร่วมงาน ครู นักเรียน ผู้ปกครอง อายุของผู้ชมตั้งแต่
12–72 ปี ชมตั้งแต่เวลา 9.30-12.00 น. ในเต็นท์กลางแดด
อุณหภูมิประมาณ 38 ํC โดยไม่มีใครลุกออกไปไหน รวมทั้ง
ป ฏิ กิ ริ ย าต อบส นองแ ละค วามสนใจข องผู้ ช มบอกเราว่ า
การเรียนรู้เกิดท ี่ไหนก็ได้ โดยไม่มีพรมแดนของวัยแ ละบริบท
อื่น ๆ เป็นข้อจำกัด
เมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2555 ผมมีโอกาส
ไปจดั แ สดงในงาน Siam Physics Congress 2012 ทีโ่ รงแรม
กรุงศ รีรเิ วอร์ จังหวัดพ ระนครศรีอยุธยา ผูช้ มประมาณ 100 คน
เป็นอ าจารย์ม หาวิทยาลัยท เี่ ป็นน กั ว จิ ยั ส่วนใหญ่เป็นด อกเตอร์
มีศ าสตราจารย์ รองศาสตราจารย์ ผูช้ ว่ ยศาสตราจารย์ นำหน้า
เกือบทั้งหมด จนทำให้น้องป๋องแป๋งผู้ช่วยของผม (บัณฑิต
พสวท. ปริญญาโทจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) หวั่นไหว
บอกผมว่าเวทีนี้กำแพงหนาทลายยาก และผมต้องพบกับ
คำถามที่ต้องอึ้งแ น่นอน !

6
บรรยากาศที่เกิดขึ้นในเวลา 8.30-11.30 น. คือ ทั้งนักศึกษาปริญญา
ตรี โท และเอก รวมทั้งคณาจารย์ทุกท่านที่เข้าร่วมกิจกรรม ยินดีถอดบทบาท
ของตนในชวี ติ จ ริงอ อกหมดและเหลือบ ทเดียวคอื บทบาทของผชู้ มทเี่ พลิดเพลิน
กับการชมการแสดงรว่ ม การเล่น และการเข้าช งิ ร างวัล เมือ่ จ บการแสดงมหี ลาย
คำถามที่พบ และมีคำถามหนึ่งจาก ศ. ดร.ชูกิจ ลิมปิจำนงค์ รองอธิการบดี
ฝ่ายวิชาการ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี ว่าผมสามารถจัดแสดงให้มี
ผู้ชมมากที่สุดได้กี่คน ผมตอบ 3,000 คน ท่านเลยติดต่อมาภายหลังให้จัด
แสดงให้น กั ศึกษาปี 1 คณะวิศวกรรมศาสตร์และคณาจารย์ป ระมาณ 2,000 คน
ในวันที่ 26 พฤษภาคม พ.ศ. 2555 และนีค่ ือภาพบรรยากาศของวันน ั้นที่
แสดงไปถึง 2 ชั่วโมงครึ่ง ผู้ชมได้ร่วมสนุกและมีแต่รอยยิ้มที่พอใจ

การแสดงชุดไข่
ไข่แข็ง
ในตอนที่ 1 นี้ผมขอเสนอกิจกรรมแรกของชุดการแสดงคือ “ชุดไข่” มีการ
แยกไข่ดิบกับไข่สุกจ ากกองไข่ที่วางผสมกัน โดยการหมุนไข่ หลักการที่นำมาใช้คือ
“ความเฉือ่ ย” โดยไข่ส กุ เมือ่ ทำการหมุนจ ะหมุนได้ง า่ ย และเมือ่ จับให้ห ยุดก จ็ ะหยุด
ทันที ดูไข่สุกก็ปอกเปลือกออกมา ส่วนไข่ดิบเมื่อทำการหมุนจะหมุนได้ยากกว่า
เพราะเราจบั ห มุนท เี่ ปลือกไข่ แต่ไข่ข าวและไข่แ ดงเป็นข องเหลว ด้านในมคี วามเฉือ่ ย
จึงห มุนได้ย าก แต่เมือ่ ห ยุดห มุนแ ล้ว จับให้ห ยุดน งิ่ ก จ็ ะไม่ห ยุด เมือ่ ป ล่อยจะหมุนต่อ
ดูไข่ดิบก็ปอกเปลือกออกมาเป็นไข่น ิ่ม แล้วไข่นิ่มมาจากไหน ไข่นิ่มก็เตรียมจากนำ
ไข่ด บิ ไปแช่น ำ้ ส้มส ายชูป ระมาณ 2 วัน แล้วม าลา้ งเปลือกออก โดยมสี มการปฏิกริ ยิ า
เคมีร ะหว่างเปลือกไข่กับน ้ำส้มส ายชูคือ
2CH3COOH + CaCO3 → Ca2+ + 2CH3COO- + CO2 + H2O
จากรูปบอกได้ไหมว่า ไข่ใบไหนเป็น
เยื่อหุ้มเซลล์ไข่ ไข่ดิบ ใบไหนเป็นไข่สุก
สายไข่ขาว
ที่ยึดเซลล์ไข่ เปลือกไข่
ช่องอากาศ
เยื่อหุ้มไข่ขาว
ไข่ขาว
ส่วนประกอบของไข่
ไข่แดง
พบกันใหม่ในตอนที่ 2 นะครับ
ไข่นิ่ม
เคมี
>> ชาญณรงค์ พูลเพิ่ม/นักวิชาการ สาขาเคมี สสวท./E-mail: cpool@ipst.ac.th
แบบจำลองโมเลกุลหลอด
STRAW MOLECULAR MODEL
ผู้เขียนได้มีโอกาสเดินทางไปสัมมนาเกี่ยวกับนวัตกรรมทางการศึกษา
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในศตวรรษที่ 21 (INNOVATIONS IN SCIENCE
AND TECHNOLOGY EDUCATION (STE) FOR 21st CENTURY) ซึ่งจัดโดย
SEAMEO RECSAM เมืองปีนัง ประเทศมาเลเซีย เมื่อวันที่ 16-17 กุมภาพันธ์
พ.ศ. 2554 จึงนำมาเล่าสู่กันฟัง
การสมั มนานมี้ สี าระสำคัญเกีย่ วกบั ก ารพฒั นาทางดา้ นการศกึ ษาวิทยาศาสตร์
และเทคโนโลยีในศตวรรษที่ 21 เพื่อตอบสนองผู้เรียน พัฒนาคุณภาพครู ตลอด
จนอธิบายพื้นฐ านของวิธกี ารเรียนรทู้ างการศึกษาวิทยาศาสตร์แ ละเทคโนโลยี การ
เรียนรู้วิทยาศาสตร์ แนวทางการจัดการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้เพื่อนำไปสู่
รูปแ บบการสอนวทิ ยาศาสตร์โดยใช้ส ถานการณ์บ นพนื้ ฐ านการวจิ ยั การประเมินผ ล
การเรียนรู้อย่างเหมาะสม
การสมั มนาในครัง้ น ที้ ำให้ได้พ บวทิ ยากรทมี่ คี วามเชีย่ วชาญจากหลายประเทศ
ซึ่งได้เสนอกิจกรรมที่น่าสนใจ หนึ่งในนี้มีกิจกรรมที่สะดุดตาและน่าจะนำมาปรับ
ใช้ได้ก็คือ กิจกรรมการประดิษฐ์สิ่งของจากวัสดุเหลือใช้ เช่น จากขวดน้ำพ ลาสติก
หลอดพลาสติก ลวดเสียบกระดาษ นำมาทำเป็นจรวดขวดน้ำ เลนส์น ้ำ และแบบ
จำลองโมเลกุลทางเคมี
ในทนี่ จี้ ะขอแนะนำกจิ กรรมการทำแบบจำลองโมเลกุล
จากหลอด ซึ่งแบบจำลองโมเลกุลทางเคมีดังกล่าวสามารถ
นำมาประยุกต์ใช้เป็นสื่อประกอบการเรียนการสอนวิชาเคมี
เพื่อเป็นการเสริมความเข้าใจในเรื่องพันธะเคมี ไม่ว่าจะเป็น
พันธะเดี่ยว (single bond) พันธะคู่ (double bond) พันธะ
สาม (triple bond) ในสารประกอบอินทรีย์ (organic com-
pound) และรูปร่างของโมเลกุล ในบางครั้งการอ่านหรือแ ค่
ดูภ าพอย่างเดียวอาจจะเกิดค วามสบั สน แต่ถ า้ ใช้แ บบจำลอง
โมเลกุลนี้เข้ามาช่วยประกอบการอธิบาย จะทำให้เกิดความ
เข้าใจมากยิ่งขึ้น
การทำแบบจำลองโมเลกุลใช้อุปกรณ์เพียงแค่กรรไกรและหลอดพลาสติก
แต่หลอดพลาสติกที่ใช้ต้องมีทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญ่ เพราะต้องใช้หลอดขนาด
เล็กแทนความยาวพันธะ และใช้หลอดขนาดใหญ่ทำเป็นข้อต่อ และหลอดทั้งสอง
ขนาดต้องมีหลากหลายสี เพราะว่าสีของหลอดจะแทนชนิดของธาตุ เพื่อให้เห็น
ความแตกตา่ งกนั เช่น หลอดสสี ม้ แ ทนอะตอมของไฮโดรเจน สีเขียวแทนอะตอมของ
คาร์บอน สีเหลืองแทนอะตอมของไนโตรเจน และสีม่วงแทนอะตอมของออกซิเจน
ดังตารางแสดงสีของหลอดกับของธาตุแต่ละชนิด
ตารางแสดงสีของหลอดกับของธาตุแต่ละชนิด คุณครูหรือผู้ทำกิจกรรมนี้ ควรเตรียมข้อมูลของ

ธาตุ H C N O
จำนวนของพันธะ 1 4 3 2 ความยาวพันธะและความยาวของหลอด ดังแสดงไว้ใน
สีของหลอด สีส้ม สีเขียว สีเหลือง สีม่วง ตารางแสดงความยาวพันธะและความยาวของหลอด
รูป
รวมทั้งตารางเปรียบเทียบรัศมีของธาตุและความยาว
ของหลอด เพือ่ น ำมาเปรียบเทียบสดั ส่วนให้ใกล้เคียงกบั
รูปร่างโมเลกุลจริงม ากที่สุด
ตารางแสดงความยาวพันธะและความยาวของหลอด
ตารางเปรียบเทียบรัศมีของบางธาตุและความยาวของหลอด

จากขอ้ มูลข า้ งตน้ นำมาสรา้ งเป็นแ บบจำลองได้ ตัวอย่างเช่น โมเลกุลข องแก๊ส
คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ประกอบด้วยพันธะคู่ของคาร์บอนที่ใช้หลอดสีเขียวกับ
ออกซิเจนที่ใช้หลอดสีม่วง 2 อะตอม มีรูปร่างเป็นเส้นตรง ดังรูป
โมเลกุลข องนำ้ (H2O) มีร ปู ร า่ งเป็นม มุ ง อประกอบดว้ ย

พันธะเดี่ยวของออกซิเจนที่ใช้หลอดสีม่วงกับไฮโดรเจนที่ใช้
หลอดสีส้ม และโมเลกุลข องแก๊สออกซิเจน (O2) มีรูปร่างเป็น
เส้นตรงประกอบด้วยพันธะคู่ของออกซิเจน ดังรูป
สำหรับโมเลกุลท ี่มีขนาดใหญ่กว่า เช่น สารประกอบเคมีอินทรีย์ก็ทำได้เช่นเดียวกัน ตัวอย่างเช่น

โพรเพน (CH3- CH2-CH3) เอทานาล (CH3-CHO) เอทานอล (CH3- CH2- OH) แนฟทาลีน (C10H8)
CH3- CH2-CH3 CH3-CHO
CH3- CH2-OH C10H8

บรรณานุกรม
Olmsted III., John&Williams, Gregory M.. (1994).
Chemistry the molecular science. St.Louis
Missouri : Mosby.
Chang, Raymond. (2008). Chemical Bonding I : Basic
Concepts. New York : Mc Graw Hill.
“Straw Molecular Model.” (Online). Available :
http://zamcopter.web.fc2.com/20_straw_mo
จากกจิ กรรมดงั ก ล่าวกเ็ ป็นอ กี ห นึง่ ท างเลือกทีส่ ามารถนำมาประยุกต์ใช้ก บั lecular_model.htm (Retrieved 10/6/2012)
“Straw Molecular Model.” (Online). Available :
ก ารเรียนการสอนในวชิ าเคมีได้ ตลอดจนวสั ดุต า่ ง ๆ สามารถหาได้ง า่ ย มีร าคาถกู

http://nonbei01.fc2web.com/20_straw_molecu
ทั้งนี้วิธีการทำแบบจำลองโมเลกุลอย่างละเอียดสามารถหาอ่านได้จากเอกสาร lar_model_3.htm (Retrieved 10/6/2012)
และเว็บไซต์ ตามบรรณานุกรม
พลังงาน
>> ธันยากานต์ ยืนตระกูลชัย/นักวิชาการ สาขาประเมินมาตรฐาน สสวท./E-mail: kampa@ipst.ac.th
นิวเคลียร์
พลังงานทางเลือกใหม่?
ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา เรื่องของพลังงานถือเป็นเรื่องที่คนทั่วไปให้ความสนใจ จากข้อมูลของกรมพัฒนาพลังงาน
ทดแทนและอนุรกั ษ์พ ลังงาน กระทรวงพลังงาน พบวา่ ในเดือนมนี าคม พ.ศ. 2555 ประเทศไทยใช้พ ลังงานทกุ ป ระเภทรวม
เป็น 6,603 พันตันเทียบเท่าน้ำมันดิบ1 คิดเป็นมูลค่า 182,287 ล้านบาท ซึ่งเพิ่มขึ้นจากปีที่ผ่านมาและมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น
ทุก ๆ ปี โดยภาคการขนส่งและภาคอุตสาหกรรมใช้พลังงานสูงกว่าส่วนอื่น ๆ (ภาพที่ 1) และเมื่อพิจารณาในภาพรวมของ
โลกแล้วจะเห็นว่า ความต้องการพลังงานมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเช่นกัน (ภาพที่ 2)
ภาพที่ 1 การใช้พลังงานจำแนกตามสาขาเศรษฐกิจ ภาพที่ 2 ความต้องการพลังงานในภาพรวมของทั้งโลกจำแนก

ที่ ม า: กรมพั ฒ นาพ ลั ง งานท ดแทนแ ละอ นุ รั ก ษ์ พ ลั ง งาน ตามประเภทของแหล่งพ ลังงาน
ที่มา: International Atomic Energy Agency
ใน พ.ศ. 2555 ประเทศไทยสามารถผลิตพลังงานได้เพิ่มขึ้นร้อยละ 2.5 เมื่อเทียบปริมาณที่ผลิตได้ใน พ.ศ. 2554

แต่เนื่องจากความต้องการใช้พลังงานเพิ่มขึ้นจึงต้องมีการนำเข้าพลังงานเพิ่มขึ้นร้อยละ 18.4 โดยการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่ง
ประเทศไทย ได้คาดการณ์ความต้องการไฟฟ้าสูงสุดใน พ.ศ. 2573 ว่า อาจสูงถึง 52,890 เมกะวัตต์ ซึ่งเชื้อเพลิงหลักในการ
ผลิตไฟฟ้าของประเทศไทยคือ แก๊สธรรมชาติ คิดเป็นร้อยละ 74.9 ของการใช้เชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟ้าทั้งหมด แต่แก๊ส
ธรรมชาตินี้ บางส่วนยังต้องนำเข้าจากประเทศพม่า หากพม่าหยุดการส่งแก๊ส กำลังผลิตไฟฟ้าจะลดลงกว่าร้อยละ 20
1
หน่วย “พันตันเทียบเท่าน ำ้ มันด บิ ” หรือ “ktoe” (kilo ton of oil equivalent) หมายถึง การปรับเทียบพลังงานความรอ้ นจากแหล่งพ ลังงานชนิดต า่ งๆ เช่น แก๊สธ รรมชาติ
ถ่านหิน ให้เทียบเท่าน้ำมันดิบ โดยพลังงานที่ได้จ ากการเผาไหม้ของน้ำมันด ิบ 1,000 ตัน เท่ากับ 42 x 1012 จูล
พลังงานทางเลือกอื่น ๆ
มีผ ทู้ ำการศกึ ษาและเสนอพลังงานทางเลือกอนื่ ๆ ได้แก่ ท ี่สำคัญที่สุดของโรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์คือ ไม่ทำให้เกิด
(1) พลังงานที่ใช้แล้วหมดไป (non-renewable แก๊สเรือนกระจกและฝนกรด ซึ่งท ำให้เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อม
energy) เช่น ถ่านหิน ที่มีราคาถูกและประเทศไทยมีแหล่ง พลังงานนิวเคลียร์เป็นพลังงานที่เกิดจากการเปลี่ยน
ถ่านหินกระจายอยู่ทั่วประเทศ แต่ถ่านหินก่อให้เกิดมลพิษ แปลงภายในนิวเคลียส ที่ประกอบด้วยอนุภาคโปรตอนและ
ฝุ่น แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ และฝนกรด ซึ่งล้วนแต่ต้องใช้ นิวตรอน และมีอเิ ล็กตรอนวิง่ วนอยูร่ อบ ๆ นิวเคลียส พลังงาน
เทคโนโลยีข ั้นสูงเพื่อแ ก้ปัญหามลพิษเหล่านี้ นิวเคลียร์เกิดจากปฏิกิริยานิวเคลียร์ 2 ชนิด คือ “ปฏิกิริยา
(2) พลังงานหมุนเวียน (renewable energy) ที่ นิ ว เคลี ย ร์ ฟิ ช ชั น ” ที่ เ กิ ด จากนิ ว เคลี ย สธาตุ ห นั ก เช่ น
ประเทศไทยมีอยู่มากมาย เช่น พลังงานแสงอาทิตย์และ ยูเรเนียม-235 แตกตัวออกเป็นสองนิวเคลียสใหม่ที่มีขนาด
พลังงานชีวมวล2 สำหรับพลังงานแสงอาทิตย์ ใน พ.ศ. 2554 ใกล้เคียงกัน และ “ปฏิกริ ยิ านิวเคลียร์ฟวิ ชัน” ทีเ่ กิดจากการ
ประเทศไทยได้ติดตั้งการใช้งานระบบไฟฟ้าด้วยเซลล์แสง หลอมรวมกันของนิวเคลียสธาตุเบาสองธาตุ เช่น ไฮโดรเจน
อาทิตย์ประมาณ 100.69 เมกะวัตต์ แต่หากต้องการให้ ปฏิ กิ ริ ย านิ ว เคลี ย ร์ ทั้ ง สองชนิ ด นี้ จ ะเกิ ด การปลดปล่ อ ย
พลังงานเพียงพอกับความต้องการไฟฟ้าสูงสุดที่คาดการณ์ไว้ พลังงานปริมาณมาก พลังงานทีถ่ กู ปลดปล่อยออกมามีหลาย
คงต้องใช้เงินลงทุนจำนวนมากเพื่อติดตั้งเซลล์สุริยะ ส่วน รูปแบบ ได้แก่ พลังงาน ความร้อน รังสี และอนุภาคต่าง ๆ
พลังงานชีวมวลนั้น ประเทศไทยมีพืชผล เศษวัสดุเหลือใช้ แล้วพลังงานเหล่านี้จะใช้ในการผลิตไฟฟ้าได้อย่างไร
และมลู ส ตั ว์จากภาคเกษตรกรรมจำนวนมาก ทีส่ ามารถเปลีย่ น โรงไฟฟ้ า พลั ง งานนิ ว เคลี ย ร์ ค รั้ ง แรกของโลกได้ ถู ก
เป็นพลังงานได้ แต่ในการผลิตพลังงานไฟฟ้าในปริมาณ สร้างขึ้นในประเทศสหรัฐอเมริกาและสหราชอาณาจักร เมื่อ
เท่า ๆ กัน จะตอ้ งใช้เชือ้ เพลิงช วี ม วลในปริมาณทมี่ ากกวา่ น ำ้ มัน พ.ศ. 2493 นับถึงปัจจุบันมีเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์ที่ใช้งาน
และถา่ นหิน อีกท งั้ ช วี ม วลทเี่ ป็นว สั ดุเหลือใช้จ ากการเกษตรยงั อยู่ทั่วโลกเกือบ 450 โรง โรงไฟฟ้าทั่วไปจะผลิตกระแสไฟฟ้า
มีป ริมาณทไี่ ม่แ น่นอน ขึน้ อ ยูก่ บั ส ภาพดนิ ฟ า้ อ ากาศ ดังน นั้ ก าร ด้วยการต้มน้ำเพื่อผลิตไอน้ำ และใช้ไอน้ำในการหมุนกังหัน
บริหารจัดการเชื้อเพลิงจ ึงทำได้ยาก ที่ต่ออยู่กับแกนของเครื่องกำเนิดไฟฟ้าที่เป็นขดลวดขนาด
เมื่อพลังงานมีอยู่อย่างจำกัดและมีราคาแพง และ ใหญ่ ซึ่งอยู่ระหว่างแท่งแม่เหล็ก การหมุนของขดลวดตัดกับ
ยัง ไ ม่ ส ามารถใช้ พลังงานหมุนเวียนได้ เต็ม ตามศั ก ยภาพ สนามแม่เหล็ก จะทำให้เกิดกระแสไฟฟ้า ข้อแตกต่างของ
ประเทศไทยจะทำอย่างไรเพื่อผ่านพ้นวิกฤตพลังงานนี้ได้ โรงไฟฟ้านิวเคลียร์กบั โรงไฟฟ้าทีใ่ ช้เชือ้ เพลิงชนิดอืน่ คือ แหล่ง
โรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์อาจเป็นอีกทางเลือกหนึ่ง ความร้อนที่ใช้ผลิตไอน้ำ โดยโรงไฟฟ้านิวเคลียร์จะได้ความ
เพื่อแก้ปัญหาได้ เนื่องจากเชื้อเพลิงนิวเคลียร์มีราคาไม่แพง ร้อนจากปฏิกิริยานิวเคลียร์ ในขณะที่โรงไฟฟ้าที่ใช้เชื้อเพลิง
สามารถผลิตพลังงานได้จำนวนมากจากปริมาณเชื้อเพลิง ฟอสซิล จะใช้วิธีการเผาไหม้เชื้อเพลิงในการผลิตความร้อน
เพียงเล็กน ้อยและเหลือก ากเชื้อเพลิงน้อย (ภาพที่ 3) ซึ่งข้อดี นั่นเอง
ภาพที่ 3 กากเชื้อเพลิงทเี่กิดขึ้นใน 1 ปี จากโรงไฟฟ้าทใี่ช้แหล่งพลังงาน
ต่าง ๆ กัน
ที่มา: International Atomic Energy Agency
2
พลังงานชีวมวล หมายถึง สารอินทรีย์ที่เป็นแหล่งกักเก็บ
พลังงานจากธรรมชาติ และสามารถนำมาใช้เป็นเชื้อเพลิงผลิต
พลังงานได้ เช่น เศษวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร มูลสัตว์
ภาพที่ 4 โรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์แบบน้ำเดือด ภาพที่ 5 โรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์
ที่มา: http://std.kku.ac.th ที่มา: http://std.kku.ac.th
ความปลอดภัยของโรงไฟฟ้านิวเคลียร์
หลายป ระเทศไ ด้ มี ก ารพั ฒ นาโรงไ ฟฟ้ า พ ลั ง งาน ใน พ.ศ. 2551 คณะกรรมการนโยบายพลังงานแห่งช าติ
นิวเคลียร์เพื่อความมั่นคงด้านพลังงานในระยะยาว อย่างไร ได้อนุมัติแผนพัฒนากำลังผลิตไฟฟ้าของประเทศไทย พ.ศ.
ก็ตาม การสร้างโรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์จะต้องใช้เทคโน- 2550-2564 ฉบับป รับปรุงค รัง้ ท ี่ 2 กำหนดวา่ ภายใน พ.ศ. 2564
โลยีข นั้ ส งู ต้องใช้ง บประมาณในการกอ่ สร้างจำนวนมาก และ ประเทศไทยต้องมีโรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์ที่มีกำลังผลิต
ยังใช้เวลานานในการกอ่ สร้าง ตลอดจนตอ้ งอาศัยเทคโนโลยี รวม 2,000 เมกะวัตต์ ซึ่งขณะนี้อยู่ในขั้นตอนดำเนินการ
ต่าง ๆ ในการดำเนินการและกำจัดกากนิวเคลียร์ที่มีกัมมันต- โครงการโรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์ โดยต้องจัดเตรียมโครง
ภาพรังสีส งู ซึง่ ต อ้ งมวี ธิ กี ารปอ้ งกันไม่ให้ร วั่ ไหลไปสสู่ งิ่ แ วดล้อม สร้างพื้นฐาน ศึกษาความเหมาะสม สำรวจและคัดเลือก
นอกจากนี้ เรื่องของการทำความเข้าใจกับชุมชนที่อยู่ใกล้กับ ทีต่ งั้ โรงไฟฟ้า ก่อนทปี่ ระเทศไทยจะตดั สินใจดำเนินก ารสร้าง
โรงไฟฟ้านิวเคลียร์จัดเป็นเรื่องที่สำคัญเช่นกัน บทเรียนจาก โรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์ จะต้องพิจารณาให้ดีถึงข้อดีและ
อุบัติเหตุในอดีต เช่น การระเบิดของโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ ข้อเสียของพลังงานนิวเคลียร์ เพื่อสร้างความมั่นใจและทำ
เชียร์โนบีลของอดีตสหภาพโซเวียตเมื่อ 25 ปีก่อน ที่กินพื้นที่ ความเข้าใจกับประชาชน รวมทั้งเตรียมความพร้อมในการ
ก ว่า 142,000 ตารางกโิ ลเมตร และทบวงการพลังงานปรมาณู รับมือก บั ป ญ ั หาทอี่ าจเกิดข นึ้ เพือ่ ก ารแก้ป ญ
ั หาวกิ ฤตพลังงาน
ระหว่างประเทศ (IAEA) ได้ประเมินว่า มีผู้ได้รับผลกระทบ ในระยะยาวและการพัฒนาที่ยั่งยืน
หลายแสนคน หรือการเกิดอุบัติเหตุของโรงไฟฟ้านิวเคลียร์
ฟุกุชิมะไดอิชิประเทศญี่ปุ่น เมื่อเดือนมีนาคม พ.ศ. 2554
ที่เกิดจากแผ่นด นิ ไหวขนาด 8.9 ริกเตอร์ จนทำให้ตอ้ งอพยพ บรรณานุกรม
International Atomic Energy Agency. “Nuclear Power and Sustainable Development.”
ผูค้ นทอี่ าศัยอ ยูใ่ นรศั มี 20 กิโลเมตรรอบโรงไฟฟ้า และคาดวา่ (Online). Available : http://www.iaea.org/Publications/Factsheets/English/
ม คี นสญ
ู หายและเสียช วี ติ ก ว่า 1,700 คน อุบตั เิ หตุจ ากโรงไฟฟ้า sustain.pdf (Retrieved 28/05/2555)
National Geographic ฉบับภาษาไทย. (2554). “เส้นท างสายนวิ เคลียร์ ใช่ห รือไม่ พร้อมหรือย งั .”
นิวเคลียร์แ ม้เกิดข นึ้ ไม่บ อ่ ยนกั แต่ท กุ ค รัง้ ล ว้ นมคี วามเสียห าย National Geographic. (มิถุนายน). หน้า 82-83.
กรมพฒั นาพลังงานทดแทนและอนุรกั ษ์พ ลังงาน กระทรวงพลังงาน. “สถิตพิ ลังงานของประเทศไทย
และส่งผลกระทบต่อมนุษย์เป็นอย่างมาก หลายประเทศ 2554.” (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก : http://www.dede.go.th/dede/images/stories/
ได้หันมาทบทวนความเสี่ยงในการเกิดอุบัติเหตุโรงไฟฟ้า stat_dede/up_16_mar_55/Thailand%20Energy%20Statistics-2011(preliminary)-
update16%20M%2012.pdf (สืบค้น 28/05/2555)
นิวเคลียร์และหามาตรการป้องกัน เช่น โรงไฟฟ้านิวเคลียร์ สำนักพ ฒ
ั นาโครงการโรงไฟฟ้าพ ลังงานนวิ เคลียร์ กระทรวงพลังงาน. “โครงการโรงไฟฟ้าพ ลังงาน
ทีเ่ มืองฟลี พิ พ์สบูรก์ ประเทศเยอรมนี ทีร่ ฐั บาลสัง่ ป ดิ เป็นเวลา นิวเคลียร์ข องประเทศไทยมคี วามเป็นม าและมแี ผนอย่างไร.” (ออนไลน์). เข้าถ งึ ได้จ าก : http://
www.nppdo.go.th/node/103 (สืบค้น 28/05/2555)
3 เดือนเพื่อต รวจสอบความปลอดภัยห ลังจากเกิดอุบัติเหตุที่
ญี่ปุ่น
ÃÍºÃÙŒÇÔ·Â
¡ÒÃà»ÅÕèÂ¹á»Å§ÀÙÁÔÍÒ¡ÒÈ
>> สมรศรี กันภัย/นักวิชาการ โครงการวิทยาศาสตร์โลกทั้งระบบ สสวท./E-mail: skanp@ipst.ac.th
ตามหาคารบอน
กิจกรรมตามหาคาร์บอนที่นำเสนอนี้เป็นกิจกรรมเรียนรู้เกี่ยวกับวัฏจักรคาร์บอน(carboncycle)ซึ่งมีเป้าหมาย
ต้องการให้ผ รู้ ว่ มกจิ กรรมได้เข้าใจวฏั จักรคาร์บอนในแง่ม มุ ท เี่ กีย่ วกบั ก ารเปลีย่ นแปลงภมู อิ ากาศซึง่ ป จ จุบนั ก ารเปลีย่ นแปลง
ภูมิอากาศที่กล่าวถึงจะหมายถึงภาวะที่เป็นไปในทิศทางที่อุณหภูมิของโลกสูงขึ้น
ผูเขี
้ ยนได้แนวคิดของกิจกรรมจากเอกสารความรูเรื้ อ่ ง carbon cycle ทีพั่ ฒนาโดย University of New Hampshire,
Charles University และโครงการ GLOBE สำนักงานใหญ่ สหรัฐอเมริกา อีกทัง้ วัฏจักรคาร์บอนยังเกีย่ วข้องกับความรูของ ้ นักเรียน
ในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 กิจกรรมดังกล่าวจึงอาจจะช่วยให้ผู้เรียนหรือผู้ทำกิจกรรมได้เสริมความเข้าใจในเนื้อหาเกี่ยวกับ
วัฏจักรคาร์บอนมากขึ้น
นอกเหนือจากทีเรา ่ ได้ทราบความสำคัญของคาร์บอนว่า คาร์บอนเป็นองค์ประกอบของสิง่ มีชีวติ ซึง่ เมือ่ สิง่ มีชีวติ ตายลงจะ
ทำให้คาร์บอนที่สะสมอยู่ในสิ่งมีชีวิตนั้นถูกปล่อยออกสู่แหล่งต่าง ๆ ทั้งในดิน น้ำ และบรรยากาศ การปลดปล่อยและการสะสม
ของคาร์บอนจะหมุนเวียนกัน เรียกว่า วัฏจักร การปลดปล่อยคาร์บอนออกสูบรรยากาศ ่ จะอยูใน ่ รูปของแกสคาร์บอนไดออกไซด์
และแกสมีเทน ซึง่ เป็นแกสเรือนกระจกทีเป็ ่ นสาเหตุหลักก่อให้เกิดการเปลีย่ นแปลงภูมอากาศ ิ โลกในปจจุบนั ในกิจกรรมตามหา
คาร์บอน จึงมุ่งเน้นให้รู้จักการหมุนเวียนของคาร์บอนโดยการเปลี่ยนรูปของคาร์บอนเมื่อไปอยู่ในแหล่งต่าง ๆ
จาก ภาพ วั ฏ จั ก ร คาร์ บ อนจะ
การหายใจในดิน การสังเคราะห์ การระเบิดของภูเขาไฟ0.1 บรรยากาศ เห็น ได้ ว่า การ หมุนเวียน ของ วัฏจักร
(การย่อยสลาย)58 ด้วยแสง120
การตัดไม้ทำลายป่า 750 คาร์บอนแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่ม
การเผาไหม้ และการเปลี่ยนแปลง
เชื้อเพลิง การหายใจ สูญเสียจาก สีนำ้ เงินเป็นแหล่งทีสะสม
่ ไว้ หรือ pool
การใช้ประโยชน์ที่ดิน
ซากดึกดำบรรพ์ ใ นพืช59 1.1 มหาสมุทร90 ได้แก่ บรรยากาศ พืช ดิน เปลือกโลก
7.7
เชือ้ เพลิงซากดึกดำบรรพ์ มหาสมุทรทัง้
มหาสมุทร92
ในระดับผิว ระดับความลึกปานกลาง
พืช5,600 และพื้นมหาสมุทร
อีกกลุ่มหนึ่งใช้เส้นและลูกศรสี
ซากพืช59
แดง เป็นกระบวนการการแลกเปลี่ยน
คาร์บอน จาก แหล่ง ต่าง ๆ หรือ ﬂux
ึก3 ลาง 25
เชื้อเพลิง แม่น้ำ0.8
ุทรล ดบั ก ร7
ซากดึกดำบรรพ์ ดิน1,500 แบ่งเป็น ปลดปล่อยคาร์บอน (ลูกศร

7,2
าสม กึ ร ะ สมุท
75
มห ทุ รล หา
5,000-10,000 ออก) ได้แก่ การหายใจในดิน (การย่อย

และ าสม ผิวม
เปลือกโลก
สลาย) การหายใจในพืช การระเบิดของ
ภูเขาไฟ การเผาไหม้เชื้อเพลิงฟอสซิล
มห
100,000,000 การสะสม
ในชั้นตะกอน0.01 เศษ ซาก พืช ที่ ร่วง ลง จาก ต้น การ ตัด
สัญลักษณ์ ไม้ทำลายปา การปศุสัตว์ และการนำ
หน่วย:พีตาแกรม(Pg)=10^15gC วัฏจักรคาร์บอน คาร์ บ อน มา เก็ บ (ลู ก ศร เข้ า ) ได้ แ ก่
• แหล่งสะสม(Pool):Pg ที่มา: http://globecarboncycle.unh.edu/Carbon
• การแลกเปลี่ยน(ﬂux):Pg/year CycleActivities.shtml กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสง การ
สะสมของตะกอน การดึงคาร์บอนใน
26 >> นิตยสาร สสวท. บรรยากาศลงสู่มหาสมุทร
เมื่อผู้ทำกิจกรรมได้ทำความเข้าใจกับภาพแล้วให้ทำกิจกรรม โดยบอกว่า จากบัตรคำต่อไปนี้ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มว่า
บัตรคำใดเกี่ยวข้องกับการปลดปล่อยคาร์บอน และบัตรคำใดเกี่ยวข้องกับการสะสมคาร์บอน
การหายใจของสิ่งมีชีวิต แพลงก์ตอนพืช มวลชีวภาพของพืช การปะทุของภูเขาไฟ
การสังเคราะห์ด้วยแสง การผลิตสินค้าใ
นโรงงาน ฟาร์มปศุสัตว์ การเดินทางโดยรถยนต์
อุตสาหกรรม

เชื้อเพลิงฟอสซิล สัตว์น้ำที่มีเปลือก การสะสมของตะกอน บรรยากาศ
กระบวนการหายใจของ การปลูกป่าทดแทน การ

เปลี่ยนแปลงพื้นที่ป่า เปลือกโลก
สิ่งมีชีวิตในดิน เป็นพืชไร่
โรงไฟฟ้าเชื้อเพลิงถ ่านหิน เศษซากอินทรียวัตถุในดิน ไฟป่า การเผาตอซังหลังเก็บเกี่ยว
หลังจากผู้ทำกิจกรรมแบ่งกลุ่มของบัตรคำแล้วให้นำเสนอแนวคิดของกลุ่ม จากนั้นให้เชื่อมโยงถึงการเปลี่ยนแปลง
ภูมิอากาศว่า บัตรคำใดเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ตัวอย่างใบกิจกรรมดังเอกสารประกอบด้านหลัง
หากผอู้ ่านลองนำกิจกรรมไปใช้และมีข้อเสนอแนะในการพัฒนากิจกรรมสามารถส่งข้อคิดเห็นมาได้ค่ะ
ตัวอย่างใบบันทึกกิจกรรม
การหายใจในดิน การสังเคราะห์ การระเบิดของภูเขาไฟ 0.1
(การย่อยสลาย) 58 ด้วยแสง 120
บรรยากาศ 1. ดูภาพวัฏจักรคาร์บอนแล้วจำแนกกลุ่ม
การตัดไม้ทำลายป่า 750 ของบัตรคำออกเป็น 2 กลุ่ม คือ การปลดปล่อย
การเผาไหม้ และการเปลี่ยนแปลง
เชื้อเพลิง
ซากดึกดำบรรพ์
การหายใจ
ในพืช 59
การใช้ประโยชน์ที่ดิน สูญเสียจาก
มหาสมุทร 90
คาร์บอนและการสะสมคาร์บอน
1.1
7.7 2. นักเรียนคิดว่ากิจกรรมใดที่เป็นสาเหตุ
มหาสมุทร 92
ของการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ
พืช 5,600
ซากพืช 59
ึก 3 ลาง 25
เชื้อเพลิง ดิน 1,500 แม่น้ำ 0.8

ุทรล ดบั ก ร 7
7,2
าสม ึกร ะ มุท
ซากดึกดำบรรพ์
75
มห ทุ รล หาส
5,000-10,000
และ าสม ผิวม
เปลือกโลก วัฏจักรคาร์บอน
มห
100,000,000 การสะสม ที่มา: http://globecarboncycle.unh.edu/CarbonCycleActivities.shtml

ในชั้นตะกอน 0.01
University of New Hampshire, Charles University, and the GLOBE Program Office. (2011). Teacher Guide: GLOBE Carbon Cycle. เอกสารประกอบการอบรม GLOBE Train-
the- Trainer Workshop. November 3-5, 2011 Northwestern University, Evanston, IL, USA.
“ภาพวัฏจักรคาร์บอน.” (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก : http://globecarboncycle.unh.edu/CarbonCycleActivities.shtml (สืบค้น 30/07/2555)
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธิการ. (2554). หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ วิทยาศาสตร์ 6 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เล่ม 2. กรุงเทพฯ : สกสค.
ลาดพร้าว.
แหล่งเรียนรู้เพิ่มเติม
“GLOBE Carbon Cycle.” (Online). Available : http://globecarboncycle.unh.edu/index.shtml.
ธรณีวิทยา
>> ฤทัย เพลงวัฒนา และ ดร. นันทวัน นันทวนิช/นักวิชาการ สาขาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ สสวท. /E-mail: ruboo@ipst.ac.th
และ nnant@ipst.ac.th
นักสืบฟอสซิล
ทำความรู้จักกับซ ากดึกดำบรรพ์
โลกของเรามีว วิ ฒ
ั นาการมาหลายลา้ นปี สิง่ ม ชี วี ติ บ นโลกลว้ นเกิดแ ล้วต ายหมุนเวียนเป็นว ฏั จักร ร่างกายทดี่ บั สูญจ ะสลาย
ไปตามธรรมชาติ แต่ซากสิ่งมีชีวิตบางอย่างมีโอกาสที่จะคงอยู่ต่อไปอีกหลายล้านปี ถ้าสิ่งมีชีวิตเหล่านั้นตายลงและถูก
ทับถมในชนั้ ต ะกอนอย่างรวดเร็ว รวมทงั้ ผ า่ นกระบวนการทางธรณีวทิ ยาตา่ ง ๆ เป็นร ะยะเวลานาน จนเกิดเป็นโครงสร้างของซาก
ที่ปรากฏอยู่ในหินตะกอนและชั้นตะกอนซึ่งเรียกว่า ซากดึกดำบรรพ์ (fossil) นอกจากนี้ร่องรอยบางอย่างของสิ่งมีชีวิตที่
พิมพ์ร อยอยูใ่ นตะกอนทแี่ ข็งต วั เป็นห นิ จ ดั เป็นซ ากดึกดำบรรพ์เช่นก นั เช่น รอยตนี ส ตั ว์ ซากใบไม้ ซากดึกดำบรรพ์เหล่าน มี้ คี ณ ุ ค่า
มาก เพราะชว่ ยให้เราทราบถงึ ว วิ ฒ ั นาการของสงิ่ ม ชี วี ติ ต งั้ แต่อ ดีตจ นถึงป จั จุบนั รวมทงั้ บ ง่ บ อกสภาพแวดล้อมของโลกในอดีตได้ด ว้ ย
สำรวจตรวจสอบเรื่องซากดึกดำบรรพ์ในห้องเรียน
ปัจจุบันสื่อการเรียนรู้หลายประเภท ไม่ว่าจะเป็น โครงร่างของซากสิ่งมีชีวิตนั้น ทำให้ส่วนที่แข็งของซากสิ่งมี
ภาพยนตร์ พิพิธภัณฑ์ หรือส ื่อด ิจิทัลต่าง ๆ ได้มีการนำเสนอ ชีวิตเหล่านั้นก ลายเป็นซากดึกดำบรรพ์
เนื้อหาที่เกี่ยวเนื่องกับซากดึกดำบรรพ์อยู่จำนวนมาก โดย การพบซากดึกดำบรรพ์ในบริเวณต่าง ๆ บนโลก รวมทั้ง
เฉพาะเกี่ยวกับไดโนเสาร์ ซึ่งสื่อเหล่านี้สามารถกระตุ้นให้ หลักฐ านทางธรณีวิทยาอื่น ๆ ช่วยให้ตั้งสมมติฐานได้ว ่า ในอดีต
ผู้เรียนทุกเพศทุกวัยเกิดความสนใจที่จะเรียนรู้เป็นอย่างดี ทวีปต่าง ๆ บนโลกเคยอยู่ติดกัน เนื่องจากพบซากดึกดำบรรพ์
สำหรับก จิ กรรมการเรียนรเู้ รือ่ ง “นักสืบฟ อสซิล” เป็นการจดั ของสิ่งม ีชีวิตชนิดเดียวกันปรากฏอยู่ในหลายทวีป
การเรียนรูแ้ บบ active learning ซึง่ ผ เู้ รียนจะได้ล งมือป ฏิบตั ิ ซากดึกดำบรรพ์ของสิ่งมีชีวิตที่ถูกค้นพบในที่ต่าง ๆ
และใช้ก ระบวนการคดิ จ นสามารถเชือ่ มโยงองค์ค วามรไู้ ด้ด ว้ ย สามารถบ่งชี้ว่า สภาพแวดล้อมในอดีตเป็นบนบกหรือทะเล
ตนเอง ซึ่งองค์ความรู้ดังกล่าวไม่ได้จำกัดเฉพาะกลุ่มหรือ และถ้าเป็นซากดึกดำบรรพ์ดัชนี สามารถนำมาเทียบหาช่วง
บุคคลใด แต่จะขึ้นอยู่กับความสนใจและความสามารถของ ของอายุหินตะกอนที่พบในบริเวณนั้น ๆ ได้
การเรียนรู้ของผู้นั้น แนวทางการจัดกิจกรรมการเรียนรู้
กิจกรรมการเรียนรู้เรื่องนักสืบฟอสซิลประกอบด้วย จากแนวความคดิ ในการจดั ก จิ กรรมการเรียนรดู้ งั ก ล่าว
3 กิจกรรม คือ จำลองการเกิดฟ อสซิล จิก๊ ซ อว์ต ามหาแผ่นท วีป สามารถสร้างรูปแบบของกิจกรรมได้หลากหลายรูปแบบ แต่
และซากดึกดำบรรพ์ดัชนี ซึ่งมีแนวความคิดดังนี้ รูปแบบที่นำเสนอในครั้งนี้จะเปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้เกิดการ
เมือ่ ส งิ่ ม ชี วี ติ ต ายลง ซากจะถกู ท บั ถมและฝงั ก ลบอย่าง เรียนรู้ตามศักยภาพของผู้เรียน เน้นที่ผู้เรียนได้ลงมือปฏิบัติ
รวดเร็ว เป็นการช่วยชะลอการสลายตัวของเนื้อเยื่อต่าง ๆ สามารถสร้างองค์ความรู้พื้นฐาน และเชื่อมโยงองค์ความรู้
จากนั้นสารละลายของแร่ธาตุต่าง ๆ ในชั้นหินตะกอน และ ดังกล่าวได้ด้วยตนเอง ส่วนผู้เรียนที่มีศักยภาพสูงควรศึกษา
สารประกอบเหล็กบ างชนิดจะแทรกซึมเข้าไปในช่องว่างของ ข้อมูลท เี่ กีย่ วข้องในดา้ นอนื่ ๆ เพิม่ เติมจะทำให้สามารถตอ่ ยอด
องค์ความรู้ได้จนถึงร ะดับอ ุดมศึกษา
กิจกรรม 1 : จำลองการเกิดฟอสซิล
จุดประสงค์ของกิจกรรม เพื่อให้ผ ู้เรียนสามารถอธิบายการเกิดซากดึกดำบรรพ์ได้
วัสดุ-อุปกรณ์
1. สารส้มช นิดเกล็ด 2. สีย้อม 3. น้ำ 4. ฟองน้ำ 5. บีกเกอร์ 6. แท่งแก้วคนสาร
7. ช้อนตักสาร 8. ชุดตะเกียงแอลกอฮอล์ (ตะเกียงแอลกอฮอล์ ตะแกรง และที่กั้นลม)
วิธีทำกิจกรรม
1. เตรียมสารละลายสารส้มอิ่มต ัว
โดยเติมน้ำเปล่าลงในบีกเกอร์แล้วนำไป
ต้มบนชุดตะเกียงแอลกอฮอล์ จากนั้น
เติมสารส้มทีละน้อยลงในน้ำเปล่า พร้อม
กับใช้แท่งแก้วคนสารละลาย เติมสารส้ม
จนกว่าจะไม่สามารถละลายได้อีก จะได้
สารละลายสารส้มอ ิ่มตัว ขั้นตอนที่ 1 ขั้นตอนที่ 2 ขั้นตอนที่ 3
2. หยดสีย้ อ มลงในสารละลาย
ภาพที่ 1 ขั้นตอนการทำกิจกรรมจำลองการเกิดฟอสซิล
สารส้ ม อิ่ ม ตั ว เ ล็ ก น้ อ ยจ นเ กิ ด สี ที่ เ ด่ น
ชัดขึ้น
3. นำฟองน้ำใส่ลงในบีกเกอร์เล็ก แล้วเทสารละลายสารส้มลงไปจนท่วมชิ้นฟองน้ำ วางทิ้งไว้ที่อุณหภูมิห้องเป็นเวลา 1 คืน
4. นำฟองน้ำขึ้นมาจากสารละลายสารส้ม แล้วตั้งทิ้งไว้ให้แห้ง (ถ้าทิ้งไว้ตามธรรมชาติใช้เวลาประมาณ 1-2 วัน)
5. สังเกตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นบ ริเวณภายนอกและภายในฟองน้ำ
ผลการทำกิจกรรม
จากการสังเกตลักษณะภายนอกของฟองน้ำก่อนแช่
สารละลายสารส้ม จะพบรูพรุนขนาดต่าง ๆ อยู่โดยรอบชิ้น
ฟองน้ำ (ภาพที่ 2ก) แต่หลังจากที่แช่ฟองน้ำในสารละลาย
สารส้ม 1 คืน แล้วสังเกตอีกครั้งพบว่า บริเวณผิวภายนอก ข
ของฟองน้ำจ ะมผี ลึกส ารส้มเกาะอยูโ่ ดยรอบ (ภาพที่ 2ข) และ
ก
เมือ่ น ำมาผา่ จะพบผลึกส ารส้มแ ทรกตวั อ ยูต่ ามสว่ นตา่ ง ๆ ทัว่
ท งั้ ฟ องน้ำ ทำให้ฟ องน้ำแ ข็งต วั ม ากขนึ้ (ภาพที่ 2ค-2ง) ดังน นั้
ชิ้นฟองน้ำจะใช้แทนซากสิ่งมีชีวิตที่ตายลง แล้วถูกทับถม
และฝังตัวอยู่ในชั้นตะกอน รูพรุนของฟองน้ำจะเปรียบได้กับ
ช่องว่างที่อยู่ในโครงร่างที่แข็งของสัตว์หรือพืช ส่วนสาร ค ง
ละลายสารส้มจะใช้แทนสารละลายของแร่ธาตุต่าง ๆ ที่อยู่ใน
ชั้นตะกอน
ภาพที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของชิ้นฟองน้ำจากการทำกิจกรรม

กิจกรรม 2 : จิ๊กซอว์ตามหาแผ่นท วีป
จุดประสงค์ของกิจกรรม
เพื่อให้ผู้เรียนสามารถอธิบาย สีบนแผ่นจ ิ๊กซอว์ทวีป
การเปลี่ยนแปลงของแผ่นทวีปในอดีต หมายถึง ไซโนกาทัส (Cynognathus)
จนถึงปัจจุบัน พร้อมยกตัวอย่างหลัก
ฐานที่ใช้สนับสนุนแนวคิด หมายถึง มีโซซอรัส (Mesosaurus)
หมายถึง ลีสโทรซอรัส (Lystrosaurus)
1. แผ่นจิ๊กซอว์ท วีป
2. ข้อมูลการอธิบาย
หมายถึง กลอสโซพเทรีส (Glossopteris)
หมายเหตุ : สิ่งมีชีวิตเหล่านี้เป็นสัตว์เลื้อยคลานโบราณและพืชโบราณ
ทวีปแอฟริกา
• นำภาพที่เป็นช ิ้นส่วนของทวีปม าต่อกัน
มาดากัสการ์
อินเดีย • ศึกษาข้อมูลที่ใช้อธิบายสีบนแผ่นจ ิ๊กซอว์ทวีป
• วิเคราะห์จากข้อมูลที่กำหนดให้ และตั้งสมมติฐาน
ทวีปอเมริกาใต้ เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของแผ่นทวีป ตั้งแต่อดีต
ออสเตรเลีย จนถึงปัจจุบัน พร้อมทั้งเสนอเหตุผลที่สนับสนุน
แนวคิด
ทวีป
แอนตาร์กติกา
ผูเ้ รียนจะสามารถนำแผ่นจ กิ๊ ซ อว์ท วีปม าตอ่ ก นั โดยใช้ส ี
ทีก่ ำหนด และรปู ร า่ งของทวีปเป็นเกณฑ์พ จิ ารณา ดังภ าพที่ 3
ภาพที่ 3 จิ๊กซอว์ทวีป
ภาพดัดแปลงจาก http://en.wikipedia.org/wiki/File: Snider-Pellegrini_Wegener_fossil_map.gif
กิจกรรม 3 : กิจกรรมซากดึกดำบรรพ์ดัชนี
จุดประสงค์ของกิจกรรม
เพื่อให้ผู้เรียนสามารถอธิบายประโยชน์ของตารางธรณีกาล และตั้งสมมติฐานเกี่ยวกับประวัติความเป็นม าของพื้นทีจ่ าก
ข้อมูลที่กำหนดให้
1. ตุ๊กตารูปสัตว์ หรือภาพสัตว์ เช่น โครงร่างไดโนเสาร์ เปลือกหอย หรือภ าพสัตว์ในยุคต่าง ๆ
3. กระบะทราย 4. ตารางธรณีกาล 5. ก้อนหินเล็ก ๆ
1. เตรียมกระบะทรายเพื่อให้นักเรียนทำการขุดหา กระบะทรายที่ 3 นำตกุ๊ ตาของสตั ว์ในยคุ พ าลีโอซนี (ดู
ซากดึกดำบรรพ์ ดังนี้ จากตารางธรณีก าล) และกอ้ นหนิ 1-2 ก้อน ติดส ติก๊ เกอร์บ อก
กระบะทรายที่ 1 นำภาพสัตว์ที่เป็นจุดเด่นของยุค อายุไว้ 50 ล้านปี ใส่ล งไปในกระบะทรายและเททรายลงทับ
ดีโวเนียน คือ ฉลาม และหอย (ดูจากตารางธรณีกาล) ใส่ล ง 2. ให้น กั เรียนขดุ ก ระบะทรายทลี ะกระบะ แล้วร ว่ มกนั
ไปในกระบะทรายและเททรายลงทับ อภิปรายว่า จากการค้นพบซากดึกดำบรรพ์และหิน นักเรียน
กระบะทรายที่ 2 นำตุ๊กตาไดโนเสาร์ในยุคจูแรสซิก คิดว่าอยู่ในยุคใด มีอายุประมาณเท่าใด โดยเทียบกับตาราง
และแอมโมนอยด์ (ดูจ ากตารางธรณีกาล) ใส่ลงไปในกระบะ ธรณีกาล และนักเรียนสามารถตั้งสมมติฐานใดได้บ้าง
ทราย พร้อมก้อนหิน 1-2 ก้อน และเททรายลงทับ
กิจกรรมนี้ผู้เรียนอาจมแี นวคิดท ี่หลากหลาย แต่แนวคิดเบื้องต้นที่ควรได้จากหลักฐานที่มีอยู่เป็นด ังนี้
ตารางธรณีกาล
1. การขุดพบในกระบะทรายที่ 1 พบ
สัตว์ในยุคดีโวเนียน อายุป ระมาณ 355–400
ล้านปี ซึง่ ซ ากดึกดำบรรพ์ท พี่ บสว่ นใหญ่อาศัย
อยู่ในทะเล ดังนั้นผู้เรียนอาจตั้งสมมติฐาน
ได้ว่าบริเวณนนี้ ่าจะเคยเป็นทะเลมาก่อน
2. การขุดพบในกระบะทรายที่ 2 พบ
สัตว์ในยุคจูแรสซิก อายุประมาณ 135-200
ล้านปี พบซากไดโนเสาร์ ดังนั้นผ ู้เรียนอาจตั้ง
สมมติฐานได้ว า่ บริเวณนเี้ คยมไี ดโนเสาร์อ าศัย
อยู่ และหินท ี่พบนั้นม ีอายุป ระมาณ 135-200
ล้านปีเช่นกัน
ที่มาจาก: http://dinothai.blogspot.com/
2010/09/blog-post_18.html
ภาพที่ 4 ตารางธรณีกาลและซากดึกดำบรรพ์ที่ค้นพบในแต่ละยุค
3. การขุดพบในกระบะทรายที่ 3 ผู้เรียนจะพบสัตว์ซึ่งอ าจจะยังต ัดสินใจไม่ได้ว่าอยู่ในยุคพาลีโอซีน หรือนีโอซีน แต่ถ ้า

พบหินที่ทราบอายุแล้วอ ยู่ด้วยดังตัวอย่าง ผูเ้รียนจะสามารถตัดสินใจได้ว่า ซากดึกดำบรรพ์นี้อยู่ในยุคพ าลีโอซีน
อย่างไรก็ตาม กิจกรรมต่าง ๆ เหล่าน เี้ป็นการสร้างองค์ค วามรโู้ดยใช้แ บบจำลองในรูปแ บบต่าง ๆ เพื่อก ระตุ้นให้ผ ู้เรียนเกิด
การคิดวิเคราะห์อย่างเป็นระบบ แต่ไม่สามารถให้ข้อมูลที่ละเอียด ครบถ้วน และเหมือนจริงในเวลาเดียวกันได้ เช่น กิจกรรม
จำลองการเกิดซากดึกดำบรรพ์ การที่สารส้มตกผลึกอยู่ภายในฟองน้ำแต่ยังคงมีเนื้อฟองน้ำเดิมอยู่ ซึ่งจะต่างกับที่เกิดขึ้นจริง
ในธรรมชาติที่โครงร่างและเนื้อเยื่อเดิมของซากดึกดำบรรพ์จะหายไป การบอกช่วงของอายุหินหรืออายุของซากดึกดำบรรพ์
ดังตัวอย่าง เป็นเพียงการเปรียบเทียบอายุโดยใช้ข ้อมูลส่วนหนึ่งเท่านั้น แต่ในการบอกอายุหิน อายุข องซากดึกดำบรรพ์ หรือ
ลำดับเหตุการณ์ในอดีตจำเป็นต้องใช้ข้อมูลทางธรณีวิทยาหลายด้านประกอบกัน ดังนั้นผู้เรียนจะต้องใช้แนวคิดที่ได้จากการ
ทำกิจกรรมไปสืบเสาะหาความรู้เพิ่มเติมต่อไปเพื่อให้ได้องค์ความรู้ที่ครบถ้วน
สถาบันส ่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธิการ. (2553). หนังสือเรียนรายวิชา
พื้นฐ านโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ สกสค ลาดพร้าว. ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 31
สื่อการเรียนรู้ กระตุ้นต่อมคิด
สื่อการสอน
>> เบ็ญจวรรณ ศรีเจริญ/ผู้เชี่ยวชาญ สาขาวิทยาศาสตร์มัธยมศึกษาตอนต้น สสวท./E-mail: bsrij@ipst.ac.th
สื่อสามมิติชุดบันทึกโลก
ตอน ชีวิตในห้วงน้ำ
ประวั ติความเป็นมาของโลกเป็น อี ก เ นื้ อ หาห นึ่ ง ที่ เ ป็ น
องค์ความรู้ที่สำคัญ ที่ทำให้นักเรียนได้รู้ เข้าใจ และตระหนักถึง
คุณค่าของสิ่งมีชีวิตและทรัพยากรต่าง ๆ บนโลกของเรา
ปั จจุบนั ด ว้ ยความกา้ วหน้าข องเทคโนโลยีด า้ นสอื่ ด จิ ทิ ลั

เป็นผลให้เราสามารถออกแบบเนื้อหาที่มีหลักฐาน
เพียงซากดึกดำบรรพ์ที่เป็นร่องรอย กระดูกที่กลาย
เป็นห นิ โครงรา่ งใบพชื ท กี่ ลายเป็นห นิ ซึง่ ห ลักฐ านเหล่าน ลี้ ว้ น
บันทึกอยู่ในแผ่นหินตามที่ต่าง ๆบนพื้นโลก ผนวกกับข้อมูล
จากการศึกษาของนักวิทยาศาสตร์พบว่า โลกที่เรา
อาศัยอยู่มีการเปลี่ยนแปลงตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน นัก
วิทยาศาสตร์ห ลากหลายสาขาวชิ าได้ศ กึ ษาบนั ทึกโลกจากแร่
หิน และซากดึกดำบรรพ์ที่พบบนโลก รวมถึงการศึกษา
อุกกาบาต ภาพถ่ายของระบบสุริยะ และระบบดาวเคราะห์
การค้นพบของนักวิทยาศาสตร์ ที่ประมวลผลจากหลักฐาน อื่น ๆ เพื่อให้เข้าใจถึงประวัติการพัฒนาการของโลก และการ
ต่าง ๆ ทัว่ ท กุ ม มุ โลก ร้อยเรียงกนั เป็นประวัตคิ วามเป็นม าของ วิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตท ี่เคยอาศัยอยู่บนโลก
โลก ดังน ั้นเรื่องราวต่าง ๆ เหล่านี้ได้ถูกนำมาออกแบบให้เป็น
ในอดีต โลกของเรามที วีปท เี่ ชือ่ มตอ่ ก นั เป็นท วีปเดียว
เนื้อหาที่น่าสนใจ สื่อสารผ่านระบบดิจิทัล ด้วยโมเดลภาพ มีข นาดใหญ่เป็นม หาทวีป เรียกวา่ พันเจีย (Pangaea) ทีล่ อ้ ม
สามมิติ และจัดทำเป็นสื่อชุดที่ครูผู้สอนสามารถนำไปใช้ใน รอบด้วยมหาสมุทรขนาดใหญ่ชื่อ พันทาลัสซา (Pantha-
ช นั้ เรียนได้ส ะดวก ผ่านเครือ่ งคอมพิวเตอร์ ผ่านเครือ่ งฉายภาพ lassa) และเมื่อประมาณ 180 ล้านปีที่ผ่านมา พันเจียได้
LCD นักเรียนจะได้ศึกษาเนื้อหาเหล่านี้บนจอร่วมกัน แยกตวั อ อกเป็นท วีปห ลายทวีปท มี่ ขี นาดเล็กล ง ทวีปต า่ ง ๆ ได้
สื่อสามมิติ ชุด บันทึกโลก ซึ่งจัดทำขึ้นโดย สาขา เคลื่อนทีแ่ ยกออกจากกันจนปรากฏอยู่ ณ ตำแหน่งปัจจุบัน
วิทยาศาสตร์มัธยมศึกษาตอนต้น สสวท. จะช่วยให้นักเรียน ในแต่ละยุคแต่ละสมัยของโลกก็จะประกอบด้วยสิ่งมีชีวิต
สามารถบอกเล่าลำดับเหตุการณ์ การเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับ ลักษณะของแผ่นท วีป ลักษณะภมู อิ ากาศทีแ่ ตกตา่ งกนั ซึง่ จ าก
ทวีปต า่ ง ๆ บนโลกได้ ทัง้ ย งั ส ามารถวเิ คราะห์ คาดการณ์ และ การรวบรวมหลักฐาน ทั้งจากร่องรอยของซากดึกดำบรรพ์
อธิบายลกั ษณะของทวีปต า่ ง ๆ ในแต่ละยคุ แต่ละสมัยต ามเวลา และซากดึกดำบรรพ์ต่าง ๆ บนแผ่นหิน รูปร่างของขอบทวีป
ทางธรณีที่เปลี่ยนไป โดยมีสมมติฐานสนับสนุน น่าเชื่อถือ แต่ละทวีป รวมถงึ ช นิด อายุ และโครงสร้างของหนิ บนทวีป นัน้ ๆ
ที่สำคัญยังส่งผลให้นักเรียนคาดการณ์และอธิบายลักษณะ ทำให้ ค าดก ารณ์ ห รื อ สั น นิ ษ ฐานไ ด้ ว่ า ในยุ ค ส มั ย หนึ่ ง มี
ของสิ่งแวดล้อมและสิ่งมีชีวิตบนทวีปในแต่ละยุคแต่ละสมัย เหตุการณ์หรือส งิ่ แ วดล้อมอย่างไรบา้ งบนแผ่นดินในสมัยน นั้ ๆ
ตามเวลาทางธรณีได้อย่างมีเหตุผลสนับสนุนและน่าเชื่อถือ
จาก การ ประมวล เรื่ อ ง ราว ดั ง กล่ า ว สามารถ นำ มา ในแต่ละตอนครูสามารถจัดการเรียนรู้ให้น่าสนใจ ตื่น
ออกแบบและนำเสนอเรื่องราวเนื้อหาทางวิทยาศาสตร์ได้ 7 เต้น โดยใช้โมเดลภาพสามมิติ ประกอบการจัดกิจกรรมการ
ตอน คือ เรียนรู้ได้ ดังตัวอย่าง
•กำเนิดพิภพ การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ตอนที่3ชีวิตในห้วงน้ำ:
มหายุคฮาเดียน (Hadean): 4,567-4,000 ล้านปีที่ ยุคแคมเบรียน: 542-488 ล้านปีที่ผ่านมา ยุคออร์โดวิเชียน:
ผ่านมา 488-444 ล้านปีที่ผ่านมา ยุคไซลูเรียน: 444-416 ล้านปีที่
•ก้าวแรกแห่งชีวิต ผ่านมา และยุคดีโวเนียน: 416-359 ล้านปีที่ผ่านมา
มหายุคอาร์เคียน (Archean): 4,000-2,500 ล้านปี จากองค์ความรูที้ รวบรวม
่ มา นำมาจัดเป็นแหล่งเรียนรู้
ที่ผ่านมา ในชั้นเรียนได้ว่า
มหายุคโพรเทอโรโซอิก (Proterozoic): 2,500-542
ล้านปีที่ผ่านมา
•ชีวิตในห้วงน้ำ โลกในยุคนี้ผ่านพ้นยุคน้ำแข็งมาแล้ว
ยุคแคมเบรียน (Cambrian): 542-488 ล้านปีทผี่ า่ นมา แต่ ยั ง คง เห็ น ได้ ว่ า ใน ช่ ว งต้ น ของ ยุ ค แคม-
ยุคออร์โดวิเชียน (Ordovician): 488-444 ล้าน ปี เบรียน ชีวิต ส่วน ใหญ่ มี การพัฒนา ขึ้น อย่าง
ที่ผ่านมา ต่อเนื่องและหลากหลายในท้องทะเล ได้แก่
ยุคไซลูเรียน (Silurian): 444-416 ล้านปีที่ผ่านมา ไทร โล ไบต์ (trilobite) แบรคิ โอ พอด
ยุคดีโวเนียน (Devonian): 416-359 ล้านปีที่ผ่านมา (brachiopod) แกสโทรพอด (gastropod)
•สัตว์บกถือกำเนิด ฟองน้ำ และปลายุคแรก และในช่วง 450-443
ยุคคาร์บอนิเฟอรัส (Caboniferous): 359-299 ล้านปี ล้ า น ปี ที่ ผ่ า น มา ของ ยุ ค ออร์ โด วิ เชี ย น แก ส
ที่ผ่านมา คาร์บอนไดออกไซด์ ในบรรยากาศ ลด ลง เกิด
ยุคเพอร์เมียน (Permian): 299-251 ล้านปีที่ผ่านมา ยุคน้ำแข็ง เกิดธารน้ำแข็งเกิดการสูญพันธุ์ของ
• โลกของไดโนเสาร์/มุ่งสู่ท้องฟา/การสูญพันธุ์ครั้ง สิง่ มีชีวติ ในทะเล ร้อยละ 49 ของจีนสั ของสัตว์สูญพันธุ์
ยิ่งใหญ่ และมีแมงดาทะเลเกิดขึ้นในยุคนี้
ยุคไทรแอสซิก (Triassic): 251-200 ล้านปีที่ผ่านมา ในช่วง 420 ล้านปีทีผ่่ านมาของยุคไซลเู รียน ภูมอากาศ
ิ
ยุคจูแรสซิก (Jurassic): 200-146 ล้านปีที่ผ่านมา ทั่วโลกมีการปรับตัวในช่วงปลายของยุคน้ำแข็ง เหล่าปลา
ยุคครีเทเชียส (Cretaceous): 146-65 ล้านปีทผี่ า่ นมา เริ่มพัฒนาจนมีขากรรไกรขึ้นมา ฉลามเริ่มพัฒนาขึ้นในยุคนี้
•สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม ปลามีกระดูกสันหลังจึงได้เป็นเจ้าทะเล เพราะเต็มไปด้วย
ยุคพาลีโอจีน (Paleogene): 65-23 ล้านปีที่ผ่านมา นักล่าขนาดใหญ่ อีกทั้งเหล่าแมลงต่าง ๆ แมงมุม แมงปอง
ยุคนีโอจีน (Neogene): 23-2.5 ล้าน ปี ที่ ผ่าน มา ตะขาบ ก็เริม่ เกิดขึน้ ในยุคนีมากมาย้ จวบจนยุคด โี วเนียนจึง
•จุดกำเนิดมนุษยชาติ เปรียบเสมือนยุคแห่งปลาอย่างแท้จริง ในโลกแห่งท้องทะเล
ยุคนีโอจีน (Neogene): 23-2.5 ล้าน ปีที่ผ่านมา เต็มไปด้วยชีวิตอันหลากหลาย เหล่าสัตว์มีกระดูกสันหลัง
ยุคควอเทอร์นารี (Quaternary): 2.5 ล้านปีทผี่ า่ นมาถึง และ ไม่มี กระดูก สัน หลัง ต่าง เติบโต แพร่ พันธุ์ อย่าง มากมาย
ปัจจุบัน ปลาที่มีขากรรไกร มีโครงกระดูก และเกล็ดตามลำตัว ฉลาม
รวม ทั้ง เฟร์น และ พืชที่ มี เมล็ด มี แพร่ หลาย อยู่ ทั่วไป มี ปา
เกิดขึ้นเป็นครั้งแรก

แผ่นทวีปแพนโนเทียแยกเป็นทวีปลอเรเซีย และ
ทวีปกอนด์วานา มีแกสออกซิเจนในบรรยากาศมากขึน้
ประมาณร้อยละ 16 จนกระทัง่ ในช่วง 374 ล้านปีทีผ่่ าน
มา โลกต้องเผชิญกับการสูญพันธุ์ครั้งใหญ่ สิ่งมีชีวิต
ใน ท้อง ทะเล ราว ร้อย ละ 70 สูญ พันธุ์ อย่าง ต่อ เนื่อง
ภายในช่วงเวลาราว 20 ล้านปี สาเหตุเชื่อว่าเกิดจาก
การลดลงของปริมาณออกซิเจนในน้ำทะเล สิ่งมีชีวิตที่
ไม่มกระดู
ี กสันหลังในท้องทะเลจำนวนมากต่างเสียชีวติ
ลงในยุคนี้ เช่น ไทรโลไบต์ เป็นต้น และอุณหภูมิโลก
แผนที่ภูมิศาสตร์โลก เมื่อ 540 ล้านปีที่ผ่านมา ลดต่ำลงอย่างมากอีกครัง้ จวบจนเข้าสูยุ่ คน้ำแข็งอีกครัง้
เมื่อราว 350 ล้านปีที่ผ่านมา
ครูสามารถจัดก ิจกรรมการเรียนรู้ได้ดังนี้
1) ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายเกี่ยวกับสาเหตุสำคัญที่ชีวิตส่วนใหญ่
พัฒนาขึน้ อย่างหลากหลายในท้องทะเล ในช่วงต้นของยุคแคมเบรียน โดยศึกษาและ
สังเคราะห์ข้อมูลจากองค์ความรูที้ ครู ่ จัดให้จากเอกสารในชุดสือ่ สามมิติ บันทึกโลก
2) นักเรียน นำ เสนอ จินตนาการ เกี่ยว กับ ลักษณะ และ การ ดำรง ชีวิต ของ
สิง่ มีชีวติ ในท้องทะเลในยุคนัน้ พร้อมบอกเหตุผลสนับสนุนโดยใช้โมเดลสามมิตขิ อง
มอดูลชีวิตในห้วงน้ำเป็นสื่อประกอบ
3) ครูและนักเรียนร่วมกันวิเคราะห์เปรียบเทียบเกีย่ วกับสาเหตุการสูญพันธุ์
ของสิง่ มีชีวติ ในท้องทะเลในช่วงยุคออร์โดวิเชียน และในยุคดีโวเนียน ว่าเหมือนหรือ
ต่างกันอย่างไร
จาก เรื่อง ราวในแต่ละยุคสมัยของโลกที่นัก วิทยาศาสตร์ รวบรวม มา เมื่อ
ประมวลเข้าด้วยกันแล้ว นอกจากจะเห็นประวัตความ ิ เป็นมาของสิง่ มีชีวติ ต่าง ๆบน
โลกแล้ว ยังได้รับทราบถึงการพัฒนาหรือเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศแต่ละ
ยุคสมัย ซึ่งส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นบนโลกอย่างมาก เช่น โลกในยุค
น้ำแข็ง โลกในยุคทะเลทราย โลกในยุคที่มีแกสออกซิเจนน้อย เป็นต้น สภาวะแบบ
นีเป็
้ นการเปลีย่ นแปลงทีวน ่ เป็นวัฏจักร ส่งผลต่อวิวฒ
ั นาการของสิง่ มีชีวติ ในยุคต่าง ๆ
ของโลก
อยาก รู้ แล้วใช่ไหมคะ ท่านที่สนใจติดตามมา ชม การนำ เสนอ ผล งาน และ
กิจกรรมต่าง ๆ ของ สสวท. ได้ในงานมหกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
ประจำปี 2555 ได้นะคะ
ICS. (2008). International Stratigraphic Chart.
Palmer, D., (1999). The Atlas of the Prehistoric World, Discovery Channel, London: Marshall Publishing
เบ็ญจวรรณ ศรีเจริญ สุกัญญา วัฒนวิเชียร และวินัย เยาวน้อยโยธิน. (2552). บันทึกโลก. เอกสารประกอบการเรียน
การสอนวิทยาศาสตร์.

การแก้ปัญหาโจทย์
>> รศ. ดร.ปรีชา เนาว์เย็นผล/สาขาวิชาศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
ปรากฏการณ์ 1-3-3-1
การกระทำบางอย่างแม้ม บี ริบททตี่ า่ งกนั แต่อ าจมโี ครงสร้างของผลของการดำเนินก ารเป็นอ ย่างเดียวกันก ไ็ ด้ เช่น การโยน
เหรียญหนึง่ เหรียญ 2 ครัง้ ผลของการดำเนินก ารเขียนในรปู เซตได้เป็น {HH, HT,TH, HH} (เมือ่ HT หมายถงึ โยนเหรียญครัง้ แ รก
เหรียญหงายหัว และโยนเหรียญครั้งท ี่2 เหรียญหงายก้อย สัญลักษณ์ตัวอ ื่นก อ็ ธิบายได้ในทำนองเดียวกัน) การมีบุตร2 คน ผล
ของการดำเนินการเขียนในรูปเซตได้เป็น {ชช, ชญ, ญช, ญญ} (เมื่อ ชญ หมายถึง การมีบุตรคนแรกเป็น ชาย และบุตรคนที่สอง
เป็น หญิง) สถานะของการปดิ เปิดห ลอดไฟ2 ด วงทนี่ ำมาวางเรียงตอ่ ก นั ผลของการดำเนินก ารเขียนในรปู เซตได้เป็น {xx, xy, yx,
yy} (เมือ่ xy หมายถงึ ก ารทหี่ ลอดไฟดวงแรกปดิ และหลอดไฟดวงที่ 2 เปิด) การกระทำทงั้ 3 อย่างนอี้ าจใช้ต วั แ บบอย่างเดียวกัน
แทนก็ได้ เช่น แทนด้วยเซต {00, 01, 10, 11} เมื่อส ัญลักษณ์ 0 แทนผลลัพธ์อย่างหนึ่ง และ 1 แทนผลลัพธ์อีกอย่างหนึ่ง
ในบทความนี้จะขอเสนอตัวอย่างปรากฏการณ์ที่ต่างกัน แต่ผลลัพธ์ของการกระทำมีโครงสร้างเป็นอย่างเดียวกัน
คือมีตัวแบบเป็น 1-3-3-1
1) 11 ยกกำลัง 1 ถึง 3
สังเกตจำนวนที่ได้จาก 11 ยกกำลัง 111 = 11, 112 = 121, 113 = 1331
เป็นต วั เลขทแี่ สดงจำนวนพาลนิ โดรม กล่าวคอื ผลลัพธ์ท ไี่ ด้ไม่ว า่ จ ะอา่ นเลขโดดจาก
ซ้ายไปขวา หรือขวาไปซ้าย ก็ได้จำนวนเดียวกัน ผลลัพธ์ของ 113 = 1331 ซึ่งมี
แบบรูป 1-3-3-1 ยังพบในบรรทัดหนึ่งของรูปสามเหลี่ยมปาสกาล
ครั้งที่ 1 ครั้งที่ 2 ครั้งที่ 3 ผลลัพธ์

H HHH
2) การโยนเหรียญ 1 เหรียญ 3 ครั้ง H T HHT
เหรียญหนึ่งเหรียญมี2 หน้า คือ หัว (H) และ ก้อย (T)
H T H HTH
T HTT
การโยนเหรียญ 1 เหรียญ 3 ครัง้ จัดว า่ เป็นการทดลองเชิงส มุ่ H THH
ผลลัพธ์ท แี่ สดงการหงายตา่ ง ๆ ของเหรียญทเี่ ป็นไปได้ท งั้ หมด H
แสดงด้วยแผนภูมิต้นไม้ได้ดังนี้
T T
H
THT
TTH
T
T TTT
ปริภูมิตัวอย่าง (S) ของการโยนเหรียญ 1 เหรียญ 3 ครั้ง คือ

S = {HHH, HHT, HTH, HTT, THH, THT, TTH, TTT}
เหตุการณ์ที่เหรียญหงายหัวทั้ง 3 เหรียญ มี 1 กรณี
เหตุการณ์ที่เหรียญหงายหัว 2 เหรียญ หงายก้อย 1 เหรียญ มี 3 กรณี
เหตุการณ์ที่เหรียญหงายหัว 1 เหรียญ หงายก้อย 2 เหรียญ มี 3 กรณี
เหตุการณ์ที่เหรียญหงายก้อยทั้ง 3 เหรียญ มี 1 กรณี
การโยนเหรียญ 3 เหรียญ 1 ครั้ง ก็มีผลลัพธ์เช่นเดียวกันนี้ คือมีแบบรูปของผลลัพธ์เป็น 1-3-3-1
3) การมีบุตร 3 คน
เพศของบุตรโดยทั่วไปมี 2 อย่าง คือ เพศชาย (ช) และเพศหญิง (ญ) การได้บุตรเพศต่าง ๆ เป็นการทดลองเชิงสุ่ม
เช่นเดียวกับการโยนเหรียญ ปริภูมิตัวอย่างของการมีบุตรเพศต่าง ๆ จำนวน 3 คน คือ
S = {ชชช, ชชญ, ชญช, ชญญ, ญชช, ญชญ, ญญช, ญญญ}
เหตุการณ์ที่มีบุตรเพศชายทั้ง3 คน มีบุตรเพศชาย 2 คนและเพศหญิง 1 คน มีบุตรเพศชาย 1 คนและเพศหญิง 2 คน

มีบ ุตรเพศหญิงทั้ง3 คน มีจำนวนผลลัพธ์เท่ากับ 1, 3, 3, 1 กรณี ตามลำดับ
4) แผงไฟฟ้าที่มีหลอดไฟ 3 ดวง
การแสดงสญ ั ญาณโดยใช้แ ผงไฟฟ้าท มี่ หี ลอดไฟ 3 ดวง เรียงอยูใ่ นแนวเส้นต รง
หลอดไฟแต่ละดวงแสดงได้ 2 สถานะคือ ไฟเปิด (1) และไฟดับ (0) ซึ่งส ามารถ
แสดงได้ด้วยระบบตัวเลขฐานสอง การแสดงสัญญาณมีกรณีต่าง ๆ ที่เป็นไปได้
8 กรณี เขียนในรูปเซตได้เป็น {000, 001, 010, 011, 100, 101, 110, 111}
จะเห็นว่ามีกรณีท ี่ไฟดับทั้ง3 ดวง อยู่ 1 กรณี มีกรณีที่ไฟเปิด 1 ดวง อยู่ 3 กรณี
มีก รณีท ไี่ ฟเปิด 2 ดวง อยู่ 3 กรณี และมกี รณีท ไี่ ฟเปิดท งั้ 3 ด วงอยู่ 1 กรณี ผลลัพธ์
มีแ บบรูปเป็น 1-3-3-1
5) การเดินหมากบนกระดานหมากฮอส
กระดานหมากฮอสเป็นกระดานรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสตเีป็นตารางมีจำนวน 64
ช่อง ระบายสี 1 ช่อง เว้น 1 ช่องทั้งก ระดานเพื่อใช้วางหมาก การเดินห มากฮอสมี
กติกาให้เดินในแนวทแยงมุมแ ละเดินไปข้างหน้าเท่านั้น
จากรปู ถ้าว างหมากตวั ห นึง่ ไว้ท ตี่ ำแหน่ง A ต้องเดินห มากไปไว้ท ตี่ ำแหน่ง H
จะเห็นว่ามวี ิธีเดินหมากได้ 3 วิธี คือ ABDH, ABEH และ ACEH
ถ้าวางหมากตัวห นึ่งไว้ท ี่ตำแหน่ง A การเดินหมากไปที่ตำแหน่ง G, I, J ใน
แต่ละกรณีจะมจี ำนวนวิธเีท่าไร
การเดินหมากจากตำแหน่ง A ไปยังตำแหน่ง G มี 1 วิธี คือ ABDG
การเดินหมากจากตำแหน่ง A ไปยังตำแหน่ง I มี 3 วิธี คือ ABEI, ACEI,
ACFI
การเดินหมากจากตำแหน่ง A ไปยังตำแหน่ง J มี 1 วิธี คือ ACFJ
การเดินห มากจากตำแหน่ง A ไปยงั ต ำแหน่ง G, H, I, J ในแต่ละกรณีม จี ำนวน
วิธีเป็น 1, 3, 3, 1 วิธีตามลำดับ
6) จำนวนสับเซต
เซตที่มีจำนวนสมาชิก 3 ตัว เช่น A = {1, 2, 3} สับเซตของเซต A แบ่งได้เป็น 4 กลุ่ม คือ
สับเซตที่ไม่มีจำนวนสมาชิกเลย คือ เซตว่าง มี 1 สับเซต
สับเซตที่มีจำนวนสมาชิก 1 ตัว คือ {1}, {2}, {3} มี 3 สับเซต
สับเซตที่มีจำนวนสมาชิก 2 ตัว คือ {1, 2}, {1, 3}, {2, 3} มี 3 สับเซต
สับเซตที่มีจำนวนสมาชิก 3 ตัว คือตัวเอง {1, 2, 3} มี 1 สับเซต
จำนวนสับเซตของเซตที่มีจำนวนสมาชิก 3 ตัว มีจำนวนอยู่ในแบบรูป 1-3-3-1
7) จำนวนวิธีในการจัดหมู่ (combination)
ถ้ามีสิ่งของจำนวน n สิ่ง นำมาจัดหมู่ครั้งละ r สิ่ง เมื่อ r ≤ n จำนวนวิธีในการจัดหมู่หาได้จากสูตร
เมื่อ n = 3 และ r = 0, 1, 2, 3
มีแบบรูปของผลลัพธ์เป็น 1-3-3-1
8) การกระจายทวินาม
(a + b)1 = a + b มีแบบรูปของสัมประสิทธิ์เป็น 1-1
(a + b)2 = a2 + 2ab + b2 มีแบบรูปของสัมประสิทธิ์เป็น 1-2-1
(a + b)3 = a3 + 3a2b + 3ab2 + b3 มีแบบรูปของสัมประสิทธิ์เป็น 1-3-3-1
9) การวิเคราะห์ประพจน์
การวิเคราะห์ประพจน์ (statement) ในวิชาตรรกศาสตร์ ถ้ามีประพจน์ 1 ประพจน์ คือ p จะมีกรณีต่าง ๆ เกิดขึ้น
2 กรณี คือ กรณีที่ประพจน์เป็นจริง (T) และเป็นเท็จ (F) ถ้ามีประพจน์ 2 ประพจน์ คือ p, q จะมีกรณีต่าง ๆ เกิดขึ้น 4 กรณี
แสดงดังตาราง p q
T T T ทั้งคู่ 1 กรณี
T F T ตัวหนึ่ง F ตัวหนึ่ง
F T มี 2 กรณี
F F F ทั้งคู่ 1 กรณี
มีแบบรูปของกรณีต่าง ๆ เป็น 1-2-1
ถ้ามีประพจน์ 3 ประพจน์ คือ p, q, r จะมีกรณีต่าง ๆ เกิดขึ้น 8 กรณี แสดงดังตาราง
p q r
T T T T ทั้ง 3 ตัว มี 1 กรณี
T T F T 2 ตัว F1 ตัว
T F T มี 3 กรณี
T F F
F T T
F T F T 1 ตัว F2 ตัว
F F T มี 3 กรณี
F F F F ทั้ง 3 ตัว มี 1 กรณี มีแบบรูปของกรณีต่าง ๆ เป็น 1-3-3-1
ปรากฏการณ์ห ลายอย่างเกิดข นึ้ ในสถานการณ์ท แี่ ตกตา่ ง แต่อ าจมโี ครงสร้างเหมือนกนั ได้จึงส ามารถแทนดว้ ยตวั แบบทาง
คณิตศาสตร์อ ย่างเดียวกันได้ ในปญ ั หาเกีย่ วกบั ก ารจดั สรรปจั จัยท มี่ อี ยูอ่ ย่างจำกัดเพือ่ น ำไปใช้ให้เกิดป ระโยชน์ส งู สุด เช่น ได้ผ ล
ต อบแทนมากทสี่ ดุ กล่าวคอื มีจ ดุ ป ระสงค์เพือ่ ต อ้ งการหาคา่ ส งู สุด โดยสามารถเขียนจดุ ป ระสงค์น นั้ ในรปู ฟ งั ก์ชนั เชิงเส้น ข้อจ ำกัด
ข องทรัพยากรสามารถเขียนในรปู ส มการหรืออ สมการเชิงเส้นด ว้ ยตวั แปรเดียวกันก บั ฟ งั ก์ชนั จ ดุ ป ระสงค์ ในการแก้ป ญ ั หาลกั ษณะ
นี้สามารถใช้ตัวแบบแทนปัญหาที่เรียกว่า กำหนดการเชิงเส้น (linear programming) ได้
การแก้ปัญหาโจทย์
>> นวลจันทร์ ฤทธิ์ขำ/นักวิชาการ สาขาคณิตศาสตร์มัธยมศึกษา สสวท./E-mail: nphom@ipst.ac.th
จดหมายเปิดผนึก
ถึงเด็ก (อยาก) ฉลาด
คิดแบบคณิตศาสตร์
ถึงน อ้ ง ๆ ที่ (อยาก) รักค ณิตศาสตร์ท กุ ค น บ างคนอาจชอบคณิตศาสตร์ม าก
ชอบเข้าก ระดูกดำเลยกว็ า่ ได้ กิจกรรมอะไรทเี่ ป็นค ณิตศาสตร์ก ช็ อบทำ ชอบเล่น
ยิ่งการคิดเลขในใจยิ่งชอบ ถ้าให้คิดเลขในใจเมื่อไรเป็นต้องนับน ิ้วม ือ นิ้วม ือ
ไม่พอต้องขอต่อด้วยนิ้วเท้า คณิตศาสตร์ที่เกี่ยวกับรูปทรงเรขาคณิตก็ชอบ ตัด
กระดาษให้เป็นรูปสี่เหลี่ยมจนเสียกระดาษไปหลายแผ่นก็ยังไม่ได้รูปสี่เหลี่ยมสักที
แ ล้ ว ยั ง บ อกไ ด้ อี ก ว่ า ระหว่ า งส อง
(จริง ๆ แล้วไม่จำเป็นต้องตัดก็ได้) ยิ่งเป็นพวกเกมคณิตศาสตร์ เล่นก ันหัวปักหัวปำ
จำนวนนั้ น มี จ ำนวนที่ เ ป็ น เศษส่ ว น
เกมหมากกระดานเอยหรือป ริศนาซอ่ นเงือ่ นเอย ก็ไม่เคยคดิ อ อกสกั ท ี เล่นก บั เพือ่ น
อะไรบ้ า ง เขาบอกไ ด้ ห ลายจ ำนวน
เพื่อนเดินหนีไป 3 วันแล้ว กลับม าน้องยังนั่งจ้องหมากกระดานทำตาปริบ ๆ อยู่...
(น้องบอกได้กี่จำนวน) เพื่อนคนที่ว่า
น้องอาจจะสงสัยตวั เองวา่ เป็นเด็กเก่งคณิตศาสตร์หรือไม่ ในเมือ่ มคี นเคยกล่าว
นี้เป็นเด็กฉลาดคิดแบบคณิตศาสตร์
ไว้ว า่ “ทำอะไรกต็ ามถา้ ใจรกั ซ ะอย่างกม็ ชี ยั ไปกว่าค รึง่ ” (เป็นป ระโยคทนี่ อ้ งคดิ เอง
หรือไม่ คำตอบคือใช่แน่นอน แต่การ
นัน่ แ หละ) แล้วค ดิ ว า่ ต วั เรากม็ ชี ยั ไปครึง่ ห นึง่ แ ล้ว ลองมองไปรอบตัว หรือแ ม้แต่ม อง
ฉลาดคิดเรื่องจำนวนและตัวเลข เป็น
เข้ามาในร่างกายของน้องเอง เห็นคณิตศาสตร์อยู่ในสิ่งเหล่านั้นไหม คำตอบคือ
เพียงหนึ่งในความฉลาดอีกมากมาย
ทุกอย่างที่น้องเห็นเป็นคณิตศาสตร์ทั้งสิ้น ดังนั้นน้องจะตัดใจไม่ชอบคณิตศาสตร์
มหาศาลที่ จ ะเ กิ ด ขึ้ น บ นโ ลกข อง
ไปได้อย่างไร น้อง ๆ อยากลองพิสูจน์ความชอบคณิตศาสตร์ของตัวเองหรือไม่!
คณิตศาสตร์ เช่น เพื่อนเราบางคน
บางคนคิดว่า เก่งคณิตศาสตร์ห มายถึง การหาคำตอบถูกต ้องทุกครั้ง ตอบคำถาม
อาจจะมีความเชี่ยวชาญเรื่องรูปทรง
คุณครูถูกต้องและรวดเร็ว สอบวิชาคณิตศาสตร์ได้คะแนนสูงสุด แบบนี้ถือว่าเก่ง
คณิตศาสตร์ ความคิดเช่นนี้ไม่ถูกต้อง หากแต่คำว่าเก่งคณิตศาสตร์หมายถึง การ
หาคำตอบได้ทันทีหรือว่าต้องใช้เวลาอีกนิดก็ได้คำตอบเหมือนกัน เมื่อใดก็ตาม
ที่เจอโจทย์มหาหิน (ไม่ใช่หินธรรมดา) ความคิดที่ว่า “ไม่มีทางทำเลขข้อนี้ได้”
“ไม่เข้าใจเลขขอ้ น เี้ ลย” ขอให้ป ระโยคเหล่าน จี้ งหายไป แล้วน อ้ งกใ็ ช้ค วามคดิ เต็มท ี่
กับประโยคที่ว่า “เรายังแก้โจทย์ปัญหาข้อนี้ไม่ได้ เดี๋ยวอีกหน่อยก็ทำได้และ
เสร็จแล้วไปคุยกับเพื่อน หรือไปขอคำแนะนำจากครูมานิดหน่อยก็ทำได้เอง”
ไม่มีกฎหรือข้อบังคับใด บังคับว่าน้องจะต้องรีบคิด รีบหาคำตอบและต้องเร็วและ
ถูกต อ้ งดว้ ย เสียเวลาอกี น ดิ ห น่อยกหา ็ คำตอบได้เหมือนกนั แล้วเพือ่ นคนนนั้ คนที่
เคีย้ วตวั เลขแทนอาหารวา่ ง คิดเลขได้เร็วม าก แค่ก ะพริบต ากต็ อบได้ท นั ทีว า่ ระหว่าง
1 กับ 1 จำนวนใดมากกว่า (น้องบอกได้ไหม) เขาบอกได้โดยไม่ต้องเสียเวลาคิด
2 3
จะสามารถม องเ ห็ นภาพของทรงต่าง ๆ อย่างแจ่มชั ดใ น เพือ่ นอกี ค นอาจ
ห้วงความคิด บอกได้ทันทีว่ารูปเช่นนี้จะสามารถพับเป็น จะใช้ เวลาทั้ ง วั น ข ลุ ก พิษณุโลก
ลูกบาศก์ได้โดยไม่ต้องลงมือตัดหรือพับให้เสียเวลา (ลอง อยู่กับการจำลองแบบ
โคราช
พิสูจน์ดูนะ) เพื่อนคนนอี้ าจจะคิดเลขไม่ได้เรื่องเท่าไรนัก แต่ การบิน การจราจรของ กรุงเทพฯ
เมื่อใดก็ตามท่ี เป็นเรื่องรูปทรงเป็นอันได้เรื่องทุกที ถือเป็น รถยนต์ การเดินท างเรือ
ของหวานจานโปรดเลยทีเดียว แน่นอนเพื่อนคนนี้ของน้อง ออกมาในลักษณะของ
ก็เป็นเด็กฉลาดคิดแบบคณิตศาสตร์ แม้จะแตกต่างไปจาก กราฟ หรือโมเดลทาง
กราฟเส้นทางการบิน
เพื่อนคนที่ชอบอาหารว่างเป็นตัวเลขก็ตามที คณิตศาสตร์อื่น (น้อง ภายในประเทศ
เพือ่ นคนตอ่ ไปฉลาดและเชีย่ วชาญเกมหมากกระดาน จะลองดกู ็ได้) ที ม
่ า: www. school.net.co.th
มาก ชื่นช อบปริศนาซ่อนเงื่อนเป็นช ีวิตจ ิตใจ (แม้จะไม่เกี่ยว หรื อ เ พื่ อ นอี ก ค นม องเ ห็ น อ ะไรก็ เ ป็ น ร หั ส ไ ปห มด
กับต วั เลขหรือร ปู ท รง) ขอเพียงเป็นเกมทา้ ทายสมองทตี่ อ้ งใช้ ชอบรหัสเป็นชีวิตจิตใจ ชอบสร้างรหัสให้เพื่อนช่วยถอดรหัส
ตรรกะคลี่คลายปัญหา เพื่อนคนนี้จะหาทางแก้ปัญหาได้ เป็นป ระจำ จนตอ้ งจดบนั ทึกไว้ บางรหัส
รวดเร็วกว่าเพื่อนคนอื่น ถ้าน้อง ๆ ลองเล่นเกมทิกแทกโท ถอดยังไม่ได้ก ็มี
กระดานยักษ์กับเพื่อนคนนี้ ที่ต้องผลัดกันทำเครื่องหมาย O เพื่อ นท่ีก ล่ า วม าแ ล้ ว ทั้ง หมดน้ี
และ X ใครทำให้เครื่องหมายเหมือนกันเรียงกัน 4 อันก่อน ถือว่าเป็นเด็กฉลาดคดิ แบบคณิตศาสตร์
จะชนะ กระดานเดียวคงต้องเล่นกันทั้งวันแน่ (ลองเล่นดูนะ) น้องอาจจะเริ่มระแคะระคายแล้วว่า
ตัวเองมีความสามารถเพียงพอที่จะไป
อยู่กับเพื่อนกลุ่มนี้ได้ มีหลายคนสงสัยเช่นนเี้หมือนกัน ความ
จริงก็คือ เด็กฉลาดคิดแบบคณิตศาสตร์แบ่งได้เป็นหลาย
ประเภท ไม่มีใครเกิดมาพร้อมกับความฉลาดปราดเปรื่อง
ในเรื่องคณิตศาสตร์ การฉลาดคิดแบบคณิตศาสตร์เกิดจาก
ความสนใจอย่างจริงจังและทุ่มเทเรียนรู้ ถ้าน้อง ๆ อยากเป็น
เด็กฉลาดคิดแบบคณิตศาสตร์ก็ต้องเริ่มต้นด้วยความเชื่อมั่น
ว่าตัวเองมีความสามารถพิเศษอย่างใดอย่างหนึ่งในทาง
คณิตศาสตร์ และจะเป็นเช่นนั้นได้ก็ต้องฝึกอย่างหนัก และ
ไม่มีอะไรจะเป็นสนามฝึกได้ดีไปกว่าแบบฝึกหัดเชิงคณิต-
ศาสตร์ เพื่อลับสมองลองปัญญา ถ้าจะมีเด็กฉลาดคิดแบบ
คณิตศาสตร์เพิ่มมาอีกสักคน ทำไมเด็กคนน้ันจะไม่ใช่ตัว
นอ้ งละ่ ไม่มีใครตอบคำถามน้ไี ด้ดีเท่าตวั นอ้ งเอง ขอตอ้ นรับ
เพื่อนคนถัดมาไม่สนใจเรื่องความเร็วในการแก้ปัญหา
เด็ก (อยาก) ฉลาดคดิ แบบคณิตศาสตร์ทกุ คน
เขาอาจจะทำโจทย์ข้อนั้นซ้ำแล้วซ้ำอีก เพื่อจะดูว่ามีวิธีทำ

แบบอื่นอีกไหมที่จะสามารถแก้โจทย์ปัญหานี้ได้ (ลองไปทำ
สวัสดี
ดูนะ)
เบิร์นส์, มารีลิน. ฉลาดคิดแบบคณิตศาสตร์. สร้างเสริมอัจฉริยะสำหรับเยาวชน
ชุดที่ 1 ลำดับที่ 5. กรุงเทพ : บริษัทซีเอ็ดยูเคชัน จำกัด.

เว็บไซต์
>> ดร.วัชรพงศ์ ศรีแสง/บัณฑิตโครงการ พสวท./สำนักวิชาวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง/E-mail: wsrisang@gmail.com
WolframAlpha
เพือ่ ก ารเรียนการสอนคณิตศาสตร์
และวิทยาศาสตร์แบบบูรณาการ
WolframAlpha (Wolfram Alpha LLC., 2010) อ่านวา่ วูลแฟรมแอลฟา คือ โปรแกรมทใี่ ห้บ ริการฟรี
โดยไม่ค ดิ ค า่ ใช้จ า่ ย อยูท่ เี่ ว็บไซต์ http://www.wolframalpha.com มีหน้าต าคล้ายเว็บไซต์ท วั่ ไปและใช้ง า่ ย
แต่WolframAlpha เป็นโปรแกรมที่ใช้เทคโนโลยีที่ล้ำส มัยที่สุดเทคโนโลยีห นึ่งของโลก
WolframAlpha มีลักษณะเป็น computational
knowledge engine หมายถึง การรวบรวมเทคโนโลยี 3
อย่างที่ยอดเยี่ยมของคอมพิวเตอร์ไว้ในเครื่องมือเดียวกัน ซึ่ง
เทคโนโลยีดังกล่าวได้แก่
1. เป็นเครื่องมือในการสืบค้น ใช้ค้นหาความรู้ได้
2. เป็นคลังข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่น่าเชื่อถือจาก
แหล่งข้อมูลหลายแหล่ง
3. เป็นเครื่องคำนวณชั้นสูง สามารถคำนวณคณิต-
ศาสตร์ร ะดับส งู ได้ เช่น แคลคูลสั อนุกรมทางคณิตศาสตร์ การ
แก้ระบบสมการ การแก้สมการเชิงอ นุพันธ์ เป็นต้น ภาพที่ 1 เว็บไซต์ www.wolframalpha.com
โปรแกรมนี้เป็นโปรแกรมที่น่าเชื่อถือ เพราะมีการ ปั ญ ญาป ระดิ ษ ฐ์ ที่ ล้ ำ เ ลิ ศ ท างคณิ ต ศาสตร์ วิ ท ยาศาสตร์
พัฒนาต่อยอดมาจาก โปรแกรมคำนวณระดับสูงที่ชื่อว่า และศิลปวิทยาการ ที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า “เอไอ”
Mathematica (Wolfram, 2003) ซึ่งนักวิทยาศาสตร์ใช้ เนื่องจากความสามารถและการใช้งานของ Wolfrm
กันอยู่อย่างแพร่หลายในมหาวิทยาลัยชั้นนำต่าง ๆ ของโลก
Alpha มีหลากหลาย ในที่นี้จึงขอยกตัวอย่างเพียงบางส่วน
จึงเชื่อได้ว่าความสามารถในการคำนวณนั้นล้ำเลิศแน่นอน ที่น่าสนใจ เข้าใจง่าย พร้อมทั้งขออธิบายวิธีการใช้งานพอ
แต่ส งิ่ ท เี่ ป็นจ ดุ เด่นข อง WolframAlpha คือ เทคโนโลยีห ลัก สังเขป เพื่อให้ท่านผู้อ่านนำไปใช้ในการจัดการเรียนการสอน
ในการทำงานของ WolframAlpha เป็นเทคโนโลยีแ บบปญ ั ญา คณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ได้ตามสมควร
ประดิษฐ์ (Artificial intelligence, AI) จึงใช้ง านได้ง า่ ยสำหรับ หลักการเบื้องต้นของการใช้โปรแกรมก็คือ
ผู้ที่มีความสามารถทางคอมพิวเตอร์ไม่สูงมากนัก ซึ่งก็คือ ขัน้ ท ี่ 1 ผูใ้ ช้จ ะตอ้ งเชือ่ มตอ่ ก บั อ นิ เทอร์เน็ตแ ละเข้าไป
นักเรียนในระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษาสามารถใช้ได้ ยังเว็บไซต์ www.wolframalpha.com เมื่อเชื่อมต่อสำเร็จ
น นั่ เอง สิง่ ท ตี่ อ้ งระลึกไว้เสมอเกีย่ วกบั WolframAlpha คือ จะปรากฏหน้าจอที่มีแถบให้ใส่ข้อมูลสีขาวอยู่ตรงกลางจอ
โปรแกรมนี้ไม่ใช่เพียงเครื่องมือค้นหา แต่เป็นโปรแกรม ภาพ (ภาพที่ 1)

ขัน้ ท ี่ 2 ผูใ้ ช้ง านจะตอ้ งพมิ พ์ส งิ่ ท ตี่ อ้ งการให้โปรแกรม
คำนวณ หรือสิ่งที่ผู้ใช้งานอยากรู้เข้าไปที่ช่องว่างสีขาวตรง
กลางหน้าจ อ สิง่ ท พี่ มิ พ์เข้าไปจะเป็น พจน์ นิพจน์ หรือส มการ
ทางคณิตศาสตร์ใด ๆ ก็ได้ นอกจากนี้ ผู้ใช้งานยังสามารถ
พิ ม พ์ ป ระโยคหรื อ ว ลี ใ นภ าษาอั ง กฤษเ พื่ อ ใ ห้ โ ปรแกรม
วิเคราะห์ และคำนวณได้ด้วย ซึ่งถือว่าสะดวกสบายเป็น
อย่างยิ่ง (หากแต่การทำแบบนี้ได้ เบื้องหลังเป็นเทคโนโลยี
ที่ล้ำสมัยมาก ๆ ที่จะทำให้คอมพิวเตอร์สามารถเข้าใจภาษา
มนุษย์ได้)
ขั้นที่ 3 เมื่อพิมพ์และกดส่งข้อมูลแล้ว โปรแกรมจะ
คำนวณโดยใช้ค วามสามารถของเซิรฟ์ เวอร์ข องบริษทั เจ้าของ
โปรแกรมเอง ซึ่งมีประสิทธิภาพสูงกว่าเครื่องคอมพิวเตอร์
ทัว่ ไปมาก เมือ่ ได้ผ ลลัพธ์แ ล้ว เซิรฟ์ เวอร์จ ะสง่ ผ ลลัพธ์ก ลับมา
ทันทีอย่างรวดเร็ว ซึ่งผลลัพธ์อาจจะมีรูปแบบที่หลากหลาย
สามารถเป็นได้ทั้งตัวหนังสือ ตัวเลข ภาพสองมิติ ภาพสาม
มิติ หรือไดอะแกรม ขึ้นอยู่กับสิ่งที่เราสืบค้น หรือสิ่งที่ผู้ ภาพที่ 2 ตัวอย่าง เมื่อให้โปรแกรมคำนวณ “y^2 + x^2 = 1, x = y + 1”
ใช้งานถามโปรแกรมไป โดยนักวิทยาศาสตร์หรือผ ู้เชี่ยวชาญ
ในศาสตร์ด้านที่เราสืบค้นนั้น เป็นผู้คิดค้นรูปแบบผลลัพธ์
มาให้กับผู้ใช้งาน ซึ่งถือได้ว่าความเป็นวิชาการนั้นเชื่อถือได้
อย่างยิ่งทีเดียว
ในทนี่ จี้ ะขอยกตวั อย่างงา่ ย ๆ เป็นต วั อย่างการคำนวณ
คณิตศาสตร์ ซึ่งได้กล่าวแล้วว่าผู้ใช้งานสามารถใส่ พจน์
นิพจน์ หรือสมการทางคณิตศาสตร์ลงไปในช่องข้อความได้
ในตวั อย่างนี้ ผูใ้ ช้ง านพมิ พ์ร ะบบสมการ y^2 + x^2 = 1,x = y + 1
(y^2 หมายถงึ y ยกกำลังส อง) ลงไปในชอ่ งขอ้ ความสขี าว เมือ่
กดส่งคำถาม โปรแกรมจะแก้ระบบสมการให้ และจะแสดง
คำตอบให้แ ก่ผ ใู้ ช้ง าน พร้อมทงั้ แ สดงภาพวงกลมและเส้นต รง
ที่เป็นกราฟของระบบสมการนี้ (ภาพที่ 2) จากตัวอย่างเห็น
ได้ชัดว่าใช้งานง่ายมาก นับได้ว่าเครื่องมือนี้เหมาะอย่างยิ่ง
สำหรับใช้เป็นเครื่องมือในการช่วยสอนคณิตศาสตร์ในห้อง
เรียน เพือ่ ให้น กั เรียนได้ต รวจคำตอบ และได้เห็นภ าพกราฟได้
อย่างรวดเร็ว เป็นการใช้เครื่องมือที่มีอยู่แล้วในทุก ๆ โรงเรียน
คือเครื่องคอมพิวเตอร์ หรือเครื่องแท็บเล็ตตามนโยบายของ ภาพที่ 3 ตัวอย่างการคำนวณเมื่อพิมพ์คำว่า earthquakes และ

รัฐบาล และเพราะว่าโปรแกรมนี้เป็นโปรแกรมที่ฟรี ไม่ต้อง Japan โปรแกรมจะแสดงแผนทีแ่ ละกราฟแผ่นด นิ ไหวทปี่ ระเทศญปี่ นุ่
ในช่วง 2 เดือนที่ผ่านมา (WolframAlpha ส่งคำนวณเมื่อวันที่
เสียค า่ ใช้จ า่ ย จึงถ อื ได้ว า่ การใช้เครือ่ งมอื น ใี้ นการจดั การเรียน 28/5/2555)
การสอน ถือเป็นการจัดการเรียนการสอนที่ประหยัดและ
พอเพียงอีกด ้วย ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 41
ภาพที่ 4 ตัวอย่างการคำนวณเมื่อพ ิมพ์คำ
ว่า Earthquakes และ Thailand โปรแกรม
จะแสดงแผนที่และกราฟแผ่นด ินไหวที่
ประเทศไทยในช่วง2 เดือนที่ผ่านมา
ในกรณีนี้ต้องเลือก magnitude > 3
(ภาพจาก WolframAlpha ส่งค ำนวณ
เมื่อวันที่ 28/5/2555)
ตัวอย่างที่น่าสนใจอื่น ๆ
ข้อความที่พิมพ์ ผลลัพธ์
lim (sin x - x)/x^3 as x->0 -1/6 พร้อมทั้งวาดกราฟ (เป็นการหาค่าลิมิตของฟังก์ชัน )
earthquakes Japan 2011 แผนที่แผ่นดินไหวในประเทศญี่ปุ่น ปี ค.ศ. 2011, กราฟระหว่างเวลากับ
ความรุนแรงที่เกิด ฯลฯ (เป็นตัวอย่างการบูรณาการ คณิตศาสตร์กับวิทยาศาสตร์โลก)
100 mL of 1.5 molar K2CO3 ได้คุณสมบัติของสารละลายในหน่วยต่าง ๆ, ภาพสูตรเคมี (structure diagrams) ฯลฯ
in THF
Am I too drunk to drive? จะมีช่องเพิ่มเติมให้คำนวณว่าเราดื่มเหล้าอะไรไปเท่าไร, โปรแกรมแสดงค่า
แอลกอฮอล์ในกระแสโลหิต ฯลฯ
WolframAlpha เป็นโปรแกรมสากลที่ครูและนักเรียนสามารถศึกษาวิธีการใช้เพิ่มเติมได้จากแหล่งเรียนรู้อื่นอีก
หลายทาง ยกตัวอย่างเช่น http://www.wolframalpha.com/examples/ เป็นเว็บไซต์ตัวอย่างของ WolframAlpha เอง
ซึง่ ได้แ สดงตวั อย่างการใช้ง านไว้ตามหมวดหมู่ ตามศาสตร์ต า่ ง ๆ ทีโ่ ปรแกรมสามารถคำนวณสืบค้นได้ อีกต วั อย่างคอื สามารถไป
ช มวดิ โี อคลิปตัวอย่างการใช้ง านโปรแกรมได้ที่ HYPERLINK “http://www.youtube.com” โดยใช้ค ำคน้ หาวา่ WolframAlpha
ก็จะพบวิดีโอคลิปส าธิตการใช้งานมากมาย ช่วยเป็นแหล่งเรียนรู้ได้ดีทีเดียว
สุดท้ายนี้เชื่อได้เลยว่า หากท่านได้ทดลองใช้โปรแกรมดังก ล่าวแล้ว ก็จะ Wolfram Alpha LLC. “Wolfram|Alpha.” (Online).
ได้พ บกบั ส งิ่ ใ หม่่ ๆ ทีท่ นั ส มัย กราฟ หรือแ ผนภูมิ รูปแ บบทไี่ ม่เคยเห็นอีกม ากมาย Available : http://www.wolframalpha.com/
(Retrieved 22/02/2555)
ซึ่งเชื่อได้ว่าสิ่งนี้จะเป็นการกระตุ้นความรักเรียน ความอยากรู้อยากเห็นในวิชา Wolfram, Stephen. (2003).The Mathematica Book.
5thed. Wolfram Media : Cambridge
คณิตศาสตร์แ ละวิทยาศาสตร์ให้แ ก่ลูกศิษย์ของท่านได้เป็นอย่างดี University Press.

เว็บไซต์
>> ดร. สุทธิพร สัจพันโรจน์/นักวิชาการ ฝ่ายนวัตกรรมเพื่อการเรียนรู้ สสวท./ E-mail: ssajj@ipst.ac.th
เว็บไซต์ช่วยสอน
Exploratorium
http://www.exploratorium.edu/
จัดทำโดยพิพิธภัณฑ์ Exploratorium ในประเทศสหรัฐอเมริกา ที่ใช้
แนวคิดใหม่ในการสร้าง “แหล่งเรียนร”ู้ แทนทีจ่ ะเป็นเพียง “แหล่งให้ค วามร”ู้
เหมือนพิพิธภัณฑ์ทั่วไป ยังให้หลักการสำคัญคือ ต้องการให้ผู้เข้าชมได้มี
โอกาสสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ด้วยตนเอง ตัวอย่างเช่น เรื่องการ
เกิดเสียง ผู้เข้าชมสามารถดาวน์โหลด concept map อธิบายทฤษฎีการ
เกิดเสียง แนวทางการจัดกิจกรรมเพื่อให้เกิดค วามเข้าใจในเรื่องการเกิดเสียง
รวมทั้งสามารถดาวน์โหลดวิดีโอคลิปขั้นตอนการทำอุปกรณ์สำหรับจัด
กิจกรรมนี้ได้ นอกจากนี้ Exploratorium ยังแบ่งกลุ่มผู้เข้าชมไว้หลายกลุ่ม
เช่น นักว ชิ าการ ผูป้ กครอง เยาวชนทวั่ ไป นักว ทิ ยาศาสตร์ ฯลฯ เพือ่ ให้ผ สู้ นใจ
เข้าม าศึกษาข้อมูลบนเว็บไซต์ได้ต ามความสนใจเฉพาะกลุ่ม
Extreme Science
http://www.extremescience.com/index.html
รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับปรากฏการณ์ทางธรรมชาติและสิ่งอัศจรรย์
ต่าง ๆ รวมถงึ ส ถิตโิ ลก โดยใช้ห ลักก ารทางวทิ ยาศาสตร์ม าอธิบาย เช่น สถานที่
ที่ร้อนที่สุดในโลก ส่วนทลี่ ึกที่สุดในทะเล สัตว์ที่ดุร้ายที่สุด คลื่นสึนามิที่ใหญ่
ทีส่ ดุ เป็นต้น ซึง่ ค รูส ามารถนำขอ้ มูลเหล่าน ไี้ ปใช้ป ระกอบการเรียนการสอนวชิ า
วิทยาศาสตร์ ขณะเดียวกันน กั เรียนและผสู้ นใจทวั่ ไปกส็ ามารถตดิ ตามอา่ นและ
ด วู ดิ โี อคลิปเพือ่ เพิม่ พูนค วามรหู้ รือเพือ่ ค วามเพลิดเพลินได้ Extreme Science
ได้รับความนิยมมากและได้รับรางวัลจากหลายสถาบัน ในเรื่องการส่งเสริม
การเรียนการสอนและการให้ความรู้เพิ่มเติมท างด้านวิทยาศาสตร์
Figure this!
http://www.figurethis.org/index.htm
เป็นเว็บไซต์ท ไี่ ด้ร บั ก ารสนับสนุนจ ากกระทรวงศกึ ษาธิการของประเทศ
สหรัฐอเมริกา มีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมและพัฒนาทักษะกระบวนการคิด
วิเคราะห์และแก้ปัญหาทางคณิตศาสตร์สำหรับเด็กระดับชั้นมัธยมศึกษา
ตอนตน้ บนเว็บไซต์ม กี ารจดั ห มวดหมูค่ ำถามคณิตศาสตร์เป็น 5 หมวด ได้แก่
พีชคณิต เรขาคณิต การวัด จำนวน ความน่าจะเป็นแ ละสถิติ เพื่อให้ง่ายต่อ
การคน้ หา นอกจากนีย้ งั ม คี ำถามคณิตศาสตร์ท เี่ กีย่ วข้องกบั ช วี ติ ป ระจำวนั ให้
ลองทำด้วย ตัวอย่างคำถามเช่น ภาชนะรูปทรงใดสามารถบรรจุข้าวโพดคั่ว
ได้มากที่สุด ถ้ามีแสตมป์ราคา $0.33 กับ $0.15 ต้องใช้แสตมป์แต่ละ
ประเภทเป็นจ ำนวนเท่าใดเพื่อส ่งพัสดุในราคา $2.77 เป็นต้น
หนังสือน่าอ่าน
“หนังสือน า่ อ า่ น” ทีน่ ำมาแนะนำในนิตยสาร สสวท. ฉบับน ี้ มีด ว้ ยกนั ท งั้ หมด 4 เล่ม เป็นห นังสือ
ชุดแรกที่ สสวท.พัฒนาขึ้นใน “โครงการพัฒนาตำราและสื่อสำหรับหลักสูตรการผลิตและพัฒนาครู
วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และเทคโนโลยี” ซงึ่ เป็นห นังสือท เี่ หมาะสำหรับค รูป ระจำการและผทู้ จี่ ะมาเป็น
ครูว ทิ ยาศาสตร์ คณิตศาสตร์แ ละเทคโนโลยี ได้ใช้ศ กึ ษา ค้นคว้า เพือ่ ใ ห้ม คี วามรคู้ วามเข้าใจในบทบาท
และหน้าที่ของความเป็นครูมืออาชีพ ซึ่งจะต้องรอบรู้ในเรื่องต่าง ๆ เกี่ยวกับการจัดการเรียนการ
สอนอย่างมีคุณภาพ สามารถจัดการเรียนการสอนให้นักเรียนคิดเป็น ทำเป็น รวมทั้งมีจริยธรรมและ
ความรับผิดชอบ
ชื่อหนังสือ: ครูคณิตศาสตร์มืออาชีพ : เส้นทางสู่ความสำเร็จ
ชื่อผู้แต่ง: สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
ผู้ผลิตและจำหน่าย: บริษัท3-Q มีเดีย จำกัด
จำนวนหน้า/ราคา: 295 หน้า ราคา 228 บาท
เนื้อหาสำคัญภายในเล่มประกอบด้วย แนวคิดเกี่ยวกับการเรียน
การสอนคณิตศาสตร์ สิ่งที่ครูควรตระหนัก มโนทัศน์ที่คลาดเคลื่อนทาง
คณิตศาสตร์ สื่อการเรียนรู้ ปัญหาการเรียนการสอนคณิตศาสตร์ การใช้
คำถามเพื่อพัฒนาการคิด การแก้โจทย์ปัญหา การวัดและประเมินผลการ
เรียนรู้คณิตศาสตร์ การวิจัยในชั้นเรียน และตัวแบบทางคณิตศาสตร์
ชื่อหนังสือ: ครูวิทยาศาสตร์มืออาชีพ: แนวทางสู่การเรียนการสอนที่มีประสิทธิผล

ผู้ผลิตและจำหน่าย: บริษัทอินเตอร์เอ็ดดูเคชั่น ซัพพลายส์ จำกัด
เนือ้ หาในเล่มป ระกอบดว้ ย กระบวนการเรียนรทู้ เี่ หมาะสมกบั เนือ้ หาตามมาตรฐาน

ของหลักสูตร ธรรมชาติของวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี การพัฒนากระบวนการคิด
คำถามกับการเรียนรู้ กลวิธีการสอน เกมเพื่อการเรียนรู้ เทคโนโลยีสารสนเทศและ
การสื่อสารกับการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ การประเมินผลการเรียนรู้ การจัดสภาพ
แวดล้อมและบรรยากาศการเรียนรู้ แนวการจัดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ และ
แนวการจัดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์บูรณาการโดยใช้แหล่งเรียนรู้ท้องถิ่น
หนังสือทั้งสองเล่มนี้จะช่วยเติมเต็มให้ครูคณิตศาสตร์ ครูวิทยาศาสตร์ประจำการได้ทบทวนแนวทางในการจัด
การเรียนการสอน และเป็นคู่มือให้ผู้ที่จะมาเป็นครูคณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ได้ใช้ศึกษาเป็นแนวทางในการจัดการเรียน
การสอนคณิตศาสตร์ว ิทยาศาสตร์ให้มีคุณภาพ และเป็นไปตามจุดม ุ่งห มายของหลักสูตรยิ่งข ึ้น

ชื่อหนังสือ: การวัดผลประเมินผลคณิตศาสตร์
ผู้ผลิตและจำหน่าย: บริษัทซีเอ็ดยูเคชั่น จำกัด (มหาชน)
เนื้อหาภายในเล่มประกอบด้วย แนวทางการวัดผลประเมินผล
คณิตศาสตร์ หลักการสร้างแบบทดสอบ รูปแ บบของข้อสอบพร้อมตัวอย่าง
ข้อสอบแบบต่าง ๆ การประเมินสมรรถภาพ การประเมินตามสภาพจริง
การประเมินด ้านคุณลักษณะ การวัดผลประเมินผ ลความสามารถในการคิด
และอภิปัญญา
ชื่อหนังสือ: การวัดผลประเมินผลวิทยาศาสตร์
ผู้ผลิตและจำหน่าย: บริษัทซีเอ็ดยูเคชั่น จำกัด (มหาชน)
เนือ้ หาภายในเล่มป ระกอบดว้ ย แนวคิดเกีย่ วกบั ก ารวดั ผลประเมินผ ล

วิทยาศาสตร์ การสร้างเครื่องมือวัดผลประเมินผล หลักการสร้างข้อสอบ
แบบตา่ ง ๆ การประเมินส มรรถภาพ การประเมินก ารทำกจิ กรรมและผลงาน
การประเมินผ ลโครงงานวิทยาศาสตร์ การประเมินความสามารถในการคิด
อภิปัญญาและจิตวิทยาศาสตร์
นอกเหนือจากแนวทาง หลักการที่สำคัญที่เกี่ยวข้องกับการวัดผลประเมินผลการเรียนรู้คณิตศาสตร์
และวิทยาศาสตร์ ที่ได้ให้ไว้อย่างละเอียด สามารถนำไปปฏิบัติได้จริงแล้ว หนังสือวัดผลประเมินผลทั้งสอง
เล่มน ยี้ งั ได้ให้ต วั อย่างขอ้ สอบ แบบทดสอบ แบบประเมิน แต่ละแบบ แต่ละประเภทไว้ม ากมาย ซึง่ ง า่ ยตอ่ ก าร
ที่ครูจะนำไปเป็นแนวทางพัฒนาแบบทดสอบขึ้นม าใช้เองให้มีประสิทธิภาพสูงได้ด ้วย
สนใจสั่งซื้อได้ที่สำนักบริการวิชาการและบริหารทรัพย์สิน สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
924 ถนนสุขุมวิท เขตคลองเตย กรุงเทพมหานคร 10110 โทร. 0-2392-4021 ต่อ 3102 และ 3106
www.facebook.com/ร้านหนังสือ สสวท. E-mail: bookstore@ipst.ac.th
เรื่องน่ารู้ กลยุทธ์เพื่อการคิดริเริ่มและแก้ปัญหา
1. แบ่งงานใหญ่ให้เป็นงานชิ้นเล็ก ๆ การบรรลุถึงเป้าหมายที่เล็กย่อมง่ายกว่าเป้าหมายใหญ่
2. เชื่อมั่นในตนเอง ไม่มีใครตีกรอบให้คุณได้
3. รักษาทัศนคติที่ดีอยู่เสมอ ทัศนคติที่ดีคือ 90 เปอร์เซ็นต์ของการแก้ปัญหา
4. เอาชนะปัญหาให้เป็นนิสัย ยิ่งคุณแก้ปัญหาได้มากเท่าไร ก็ยิ่งเชี่ยวชาญมากขึ้นเท่านั้น
5. มองย้อนกลับไป ดูบทเรียนที่ผ่านมาว่าคุณเอาชนะปัญหาต่าง ๆ ได้อย่างไร และจะปรับปรุงให้ดีขึ้นได้อย่างไร
เกมการศึกษา
>> พรพิมล ตั้งชัยสิน/นักวิชาการ สาขาคอมพิวเตอร์ สสวท./E-mail: ptang@ipst.ac.th
เกมพัฒนาความคิด
สู่วิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์
ห ลายคนคงยังไม่ทราบรายละเอียดเกี่ยวกับวิทยา-
ศาสตร์คอมพิวเตอร์ว่าเป็นศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับ
อะไรกันแน่ ถ้าจะอธิบายอย่างง่าย ๆ ก็คือเกี่ยว
ข้องกับการเขียนโปรแกรมภาษาคอมพิวเตอร์นั่นเอง ถ้าเรา
ต้องการเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์เก่ง ๆ จำเป็นต อ้ งมที กั ษะ
สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยา-
ศาสตร์แ ละเทคโนโลยี ได้พ ฒ ั นาเกมฝกึ พ นื้ ฐ านความคดิ อ ย่าง
เป็นระบบและเป็นขั้นต อน ให้อ ยู่ในรูปของเกมดิจิทัล ซึ่งจะ
ทำให้ดึงดูดความสนใจของผู้เรียนได้ดียิ่งขึ้น ควบคู่ไปกับการ
พัฒนาความคิดในระหว่างการเล่นเกมอีกด้วย ตัวอย่างเกม
ของการคดิ อ ย่างเป็นร ะบบและเป็นข นั้ ต อนกอ่ น วิทยาศาสตร์ ดิจิทัล เช่น เกมพาของสามสิ่งข ้ามฝั่ง เกมตวงน้ำใส่กระบอก
คอมพิวเตอร์ หรือเรียกอีกอย่างว่า วิทยาศาสตร์สาขา เกมคน้ หาเหรียญปลอม เกมเหล่าน ลี้ ว้ นพฒ ั นาความคดิ อ ย่าง
วิทยาการคอมพิวเตอร์ มีพื้นฐานมาจากวิชาคณิตศาสตร์ เป็นระบบและเป็นขั้นตอนทั้งสิ้น ลักษณะของเกมจะมีการ
ไม่ต อ่ เนือ่ ง (discrete mathematics) ซึง่ ห ลายคนสงสัยว า่ กำหนดเงื่อนไข และให้ค้นหาวิธีที่จะทำได้จำนวนน้อยครั้ง
การฝึกพ ื้นฐานของการเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ทำไมจึง ทีส่ ดุ ซึง่ เป็นพ นื้ ฐ านของการเรียนเรือ่ งขนั้ ต อนวธิ ี (algorithm)
นำเกมคณิตศาสตร์มาให้เล่น ตอนนี้คงได้คำตอบแล้วสินะ มาลองคิดกันดูไหม
เกมพาของสามสิ่งข ้ามฝั่ง เป็นเกมที่เหมาะสำหรับผู้เรียนตั้งแต่ระดับช ั้นประถมศึกษาปที ี่ 4 ขึ้นไป
แนวคิด: พิจารณาว่าสิ่งใด
ที่อยู่ด้วยกันเพียงลำพังไม่ได้
ให้เหลือสิ่งที่อยู่ด้วยกันได้เอาไว้

เกมตวงน้ำใส่ก ระบอก เป็นเกมที่เหมาะสำหรับผู้เรียนตั้งแต่ระดับชั้นป ระถมศึกษาปีที่ 6 ขึ้นไป
แนวคิด: พิจารณาจาก
กระบอกตวง 3 หน่วย
หากตวง 2 ครั้งจะเหลือเศษ
1 หน่วย
เกมค้นหาเหรียญปลอม เป็นเกมที่เหมาะสำหรับผู้เรียนตั้งแต่ระดับ
ชั้นมัธยมศึกษาปที ี่ 1 ขึ้นไป แบ่งเป็น 2 เกมย่อย คือ เกมค้นหาเหรียญปลอมแบบที่
ทราบนำ้ ห นักว า่ เหรียญปลอมเบากว่าเหรียญจริง และเกมคน้ หาเหรียญปลอมแบบ
ที่ไม่ทราบน้ำหนักว่าเหรียญปลอมนั้นห นักหรือเบากว่าเหรียญจริง ซึ่งทั้ง 2 เกมนี้
จะใช้จำนวนครั้งในการชั่งไม่เท่ากัน
แนวคิด: พิจารณาว่าจะ
แบ่งเหรียญเป็นกี่กอง
กองละกี่เหรียญ
เพื่อให้ชั่งได้น้อยครั้งที่สุด
ตัวอย่างเกมที่นำมาแสดงนี้ จะช่วยฝึกทักษะของการ
คิดแ ก้ป ญ
ั หา ซึง่ ถ า้ ห ากผเู้ ล่นเกมมคี วามคดิ ท ไี่ ม่เป็นร ะบบแล้ว เกมน่าคิด ผิดหรือถูก ปลูกปัญญา
จะทำให้ต้องใช้จำนวนครั้งมากกว่าที่ควรเป็น หากผู้เล่นได้ เกมค้นหา พัฒนา ขั้นตอนคิด
ฝึกฝนจนชำนาญ จะทำให้มีความคิดที่เป็นระบบ มีขั้นตอน เกมฝึกฝน ค้นวิธี มีขัดติด
ซึ่งเป็นพื้นฐานที่สำคัญของการเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ เกมพิชิต ปริศนา น่าภาคภูมิ
ที่ดี นอกจากนี้ ผู้เขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ควรจะต้องมี
ตรรกะ (logic) ที่ดี มีวิธกี ารเขียนโปรแกรมได้สั้นที่สุด โดยใช้
ทรัพยากรน้อยที่สุดให้สามารถแก้ปัญหาได้เร็วที่สุด
หลักสูตร
>> ดร.พรชัย อินทร์ฉาย/หัวหน้าสาขา พสวท. และ สควค. สสวท./E-mail: pinch@ipst.ac.th
คงนิตา เคยนิยม/นักวิชาการ สาขา พสวท. และ สควค. สสวท./E-mail: kkoei@ipst.ac.th
เปิดตัวหลักสูตร
ห ้องเรียนพิเศษวิทยาศาสตร์
ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น
ตามแนวทาง สสวท. และสอวน.
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ร่วมกับมูลนิธิส่งเสริมโอลิมปิกวิชาการและพัฒนา
มาตรฐานวิทยาศาสตร์ศึกษา (สอวน.) จัดทำหลักสูตรสำหรับพัฒนาและส่งเสริมผู้มีความสามารถพิเศษทางวิทยาศาสตร์
และคณิตศาสตร์ ระดับมัธยมศึกษาตอนต้นในรูปแบบห้องเรียนพิเศษวิทยาศาสตร์ (Enrichment Talented Science
Classroom) เพื่อพัฒนาการเรียนรู้ของเยาวชนอย่างเต็มศักยภาพ
หลักสูตรนี้เน้นการจัดการศึกษาแบบเพิ่มพูนประสบ- สำคัญ คือ การคิดแก้ปัญหา (problem solving thinking)

การณ์อย่างเต็มตามศักยภาพเป็นรายบุคคล โดยมีรูปแบบ การคิดอย่างมีวิจารณญาณ (critical thinking) การคิด
โครงสร้างหลักสูตรประกอบดว้ ยสาระการเรียนรู้ 3 กลุม่ และ สร้างสรรค์ (creative thinking) เน้นให้มีสมรรถนะที่สำคัญ
กิจกรรม 1 กลุ่ม ดังนี้ ของผู้เรียน ตรงตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน
1. กลุ่มส าระการเรียนรู้รายวิชาพื้นฐาน และรายวิชา พุทธศักราช 2551 ทีก่ ำหนด 5 สมรรถนะ คือ ความสามารถใน
เพิ่ ม เ ติ ม วิ ท ยาศาสตร์ คณิ ต ศาสตร์ การง านอ าชี พ แ ละ การสื่อสาร ความสามารถในการคิด ความสามารถในการแก้
เทคโนโลยี กำหนดจำนวนหน่วยกิต กลุม่ ส าระการเรียนรรู้ าย ปัญหา ความสามารถในการใช้ทักษะชีวิต และความสามารถ
วิชาพื้นฐาน ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน ในการใช้เทคโนโลยี จึงควรจัดสาระการเรียนรู้รายวิชาเพิ่ม
พุทธศักราช 2551 ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น ของกระทรวง เติมให้กับนักเรียน ตามข้อกำหนดปรัชญาห้องเรียนพิเศษ
ศึกษาธิการ โดยจัดรายวิชาพื้นฐาน และรายวิชาเพิ่มเติม และมาตรฐานสากล
วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ การงานอาชีพและเทคโนโลยี ตาม 3. กลุ่มสาระการเรียนรู้รายวิชาเพิ่มเติมเรียนล่วงหน้า
หนังสือเรียนและคมู่ อื ค รูระดับม ธั ยมศึกษาตอนตน้ ของ สสวท. (Advance Placement Program: AP Program) เป็นร ายวิชา
2. กลุ่มสาระการเรียนรู้รายวิชาเพิ่มพูนประสบการณ์ เพิม่ เติมพ เิ ศษ ทีจ่ ดั อ ยูใ่ นกลุม่ ส าระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์และ
จัดตามความเหมาะสม และจุดเน้นตามข้อกำหนดปรัชญา กลุม่ ส าระการเรียนรคู้ ณิตศาสตร์ ตามแนวทางของ สสวท. และ
ห้องเรียนพเิ ศษและมาตรฐานสากล ตามแนวทางของ สสวท. สอวน. ทีจ่ ัดเพิ่มเติม เพื่อเพิ่มพูนประสบการณ์ และเติมเต็ม
และ สอวน. โดยโรงเรียนจดั เสริมในรายวิชาพนื้ ฐ าน รายวิชา ศักยภาพของผู้เรียนเป็นร ายบุคคล
เพิม่ เติม หรือจ ดั เป็นร ายวิชาเพิม่ เติมโดยกำหนดหน่วยกิตตาม 4. กลุม่ ก จิ กรรมพฒ ั นาผเู้ รียน จัดต ามขอ้ ก ำหนดปรัชญา
ความเหมาะสมของแต่ละโรงเรียน โดยมุ่งเน้นให้นักเรียนได้ ห้องเรียนพเิ ศษและมาตรฐานสากล โดยมกี จิ กรรมการฝกึ งาน
เพิ่มพูนความรู้พื้นฐานทางวิทยาศาสตร์ เน้นก ระบวนการคิด กิจกรรมค่ายวิชาการ การฟังบรรยายพิเศษ การศึกษาดูงาน
เชิงลึก ฝึกทักษะการคิดขั้นสูง เน้นพัฒนากระบวนการคิดที่ และอ่านหนังสือเพิ่มเติม ไม่ต่ำกว่า 150 ชั่วโมง/ช่วงชั้น
สำหรับการจัดสาระการเรียนรู้และหน่วยกิตของสาระการเรียนรู้รายวิชาพื้นฐานและเพิ่มเติม ให้เป็นไปตามหลักสูตร
แกนกลางการศกึ ษาขนั้ พ นื้ ฐ านพทุ ธศักราช 2551 ระดับม ธั ยมศึกษาตอนตน้ ของกระทรวงศกึ ษาธิการ โดยเพิม่ ว ชิ าภาษาองั กฤษ
ให้เข้มข น้ ม ากขนึ้ และจดั ส อนรายวิชาเพิม่ เติม เน้นด า้ นวทิ ยาศาสตร์ คณิตศาสตร แ์ ละเทคโนโลยีจากรายวิชาเพิม่ พูนป ระสบการณ์
และ/หรือรายวิชาเพิ่มเติมพิเศษ (Advance Placement Program: AP Program)
ตัวอย่างโครงสร้างหลักสูตร 3 ชั้นปี
ชั้น ม.1 ม.2 ม.3
กลุ่มสาระการเรียนรู้ ชั่วโมง/ปี ชั่วโมง/ปี ชั่วโมง/ปี
โครงสร้าง พื้นฐาน เพิ่มเติม พื้นฐาน เพิ่มเติม พื้นฐาน เพิ่มเติม
1. ภาษาไทย 120 - 120 - 120 -
• ภาษาไทยเพื่อก ารเขียนเชิงวิชาการ - - - 40 - -
2. คณิตศาสตร์
• คณิตศาสตร์ สสวท. 120 80 120 80 120 80
• คณิตศาสตร์เรียนล่วงหน้า* - - - - - (80)
3. วิทยาศาสตร์
• วิทยาศาสตร์ สสวท. 120 80 120 80 120 80
• วิทยาศาสตร์เรียนล่วงหน้า 1* - - - - - (40)
• วิทยาศาสตร์เรียนล่วงหน้า 2* - - - - - (80)
4. สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม 120 - 120 - 120 -
5. สุขศึกษาและพลศึกษา 80 - 80 - 80 -
6. ศิลปะ 80 80 - 80 -
7. การงานอาชีพและเทคโนโลยี 80 - 80 - 80 -
• การโปรแกรมเบื้องต้น - 40 - - - -
• IPST - MicroBox - - - 40 - -
• การออกแบบและเทคโนโลยี - - - - - 40
8. ภาษาต่างประเทศ 120 - 120 - 120 -
• ภาษาอังกฤษเพื่อก ารอ่านและการเขียน - 40 - - - -
• ภาษาอังกฤษเพื่อก ารฟังและพูด - 40 - - - -
• ภาษาอังกฤษสำหรับว ิทยาศาสตร์ - - - 40 - -
คณิตศาสตร์
• ภาษาอังกฤษเพื่อก ารสื่อสาร (พูด-เขียน) - - - 40 - -
• ภาษาอังกฤษเพื่อก ารนำเสนอ - - - - - 40
รวมชั่วโมงตามกลุ่มสาระ 840 280 840 320 840 240
กิจกรรมพัฒนาผู้เรียน 120 120 120
• กิจกรรมแนะแนว/กิจกรรมชุมนุม
• กิจกรรมเพื่อส ังคม สาธารณประโยชน์
• กิจกรรมพิเศษ
รวมชั่วโมง/ปี 1,240 1,280 1,200
หมายเหตุ สาระการเรียนรู้พื้นฐาน ชั้น ม.1 - ม.3 จัดต ามหลักสูตรขั้นพื้นฐ านกำหนด
*เป็นรายวิชาทจี่ ัดให้เป็นรายกลุ่มหรือร ายบุคคลตามศักยภาพ
คัดจากโครงสร้างหลักสูตรแบบห้องเรียนพิเศษวิทยาศาสตร์ ระดับม ัธยมศึกษาตอนต้น ตามแนวทาง สสวท.และ สอวน.
หากสถานศึกษาใดสนใจเข้าร่วมโครงการ โปรดติดตามข้อมูลเพิ่มเติมที่ www.ipst.ac.th/scienceroom/ หรืือสมัครได้ที่ สาขาพัฒนาและส่งเสริม
ผู้มีความสามารถพิเศษทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และส่งเสริมการผลิตครูวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ สสวท.
¹Ò¹ÒÊÒÃÐ
¡Ô¨¡ÃÃÁàÊÃÔÁ¡ÒÃàÃÕÂ¹ÃÙŒ
>> มณีมณฑ์ ใจชื่น/นักวิชาการ สำนักบริหารเครือข่ายและพัฒนาวิชาชีพครู สสวท./ E-mail: mjaic@ipst.ac.th
ครูและเยาวชน
ชายแดนภาคใต
“ตะลุยคายบูรณาการ
วิทยคณิตเมืองกรุง”
เมื่อช่วงต้นเดือนกรกฎาคม 2555 ที่ผ่านมา สถาบันส่งเสริมการสอน
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ได้จัดกิจกรรมเสริมการเรียนรู้สำหรับครู
และนักเรียนจากโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามในเขตจังหวัดภาคใต้ มีชื่อโครงการว่า “ค่ายบูรณาการวิทยาศาสตร์
คณิตศาสตร์ สำหรับครูและนักเรียนของโครงการพัฒนาครูผู้สอนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ โรงเรียนเอกชนสอนศาสนา
อิสลามที่เปดสอนสายสามัญ สังกัดสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการศึกษาเอกชน ในเขตจังหวัดชายแดนภาคใต้”
ค่ายนีม้ วัี ตถุประสงค์เพือ่ เพิม่ พูนศักยภาพของครูผูสอน
้ กิจกรรมในค่ายบูรณาการวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ ฯ
วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ ให้มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับ จัดผสมผสานกันได้อย่างหลากหลาย สิ่งมุ่งเน้นที่สำคัญคือ
การจัดกิจกรรมวิชาการทีหลาก ่ หลาย สามารถคิดและพัฒนา กิจกรรม วิชาการ ที่ เน้น กระบวนการ คิด โดย เฉพาะ การ
กิจกรรมการเรียนรูวิ้ ทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ เพือ่ พัฒนาการ แก้ปญหาด้วยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์
เรียนรูของ้ นักเรียน และยังเป็นการส่งเสริมให้ครูและนักเรียน ส่ง เสริม ความ คิด ริเริ่ม สร้างสรรค์และ สร้าง ความ รู้ ด้วย
ได้เปิดประสบการณ์การเรียนรู้นอกห้องเรียนในแหล่งเรียนรู้ ตนเองจากการร่วมเรียนรู้ในกลุ่ม การลงมือปฏิบัติ ซึ่งเป็น
ทีแตก
่ ต่างจากแหล่งเรียนรูใน ้ ท้องถิน่ ซึง่ จะช่วยกระตุน้ ให้เกิด การเรียนรู้ที่เน้นกระบวนการที่ผู้เรียนมีความสำคัญที่สุด
การ พัฒนา กระบวนการ เรียน รู้ วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ อีกทั้งได้ฝกทักษะทางสังคมในการทำงานร่วมกัน การอยู่
อย่างมีประสิทธิภาพ ร่วมกันอย่างสร้างสรรค์ สามารถเป็นผู้นำและเป็นสมาชิก
ผู้ร่วมกิจกรรมเป็นครูและนักเรียนจากโรงเรียนที่เป็น ที่ดีของกลุ่ม มีความรับผิดชอบต่อส่วนรวม ซึ่งคุณสมบัติ
ศูนย์การอบรมครูของ สสวท. จำนวน 60 ศูนย์ โดย 1 ศูนย์จะมี เหล่า นี้ เป็น เป้า หมาย ของ การ เรียน การ สอน วิทยาศาสตร์
ครูผู้สอนวิทยาศาสตร์ 1 คน และครูผู้สอนคณิตศาสตร์ 1 คน คณิตศาสตร์ ที่สอดคล้องกับแนวปฏิรูปการเรียนรู้ซึ่งเยาวชน
และนักเรียนที่ทางโรงเรียนคัดเลือกอีก 2 คน รวมเป็น 4 คน ควรจะได้รับการพัฒนาและส่งเสริมในด้านนี้
ต่อศูนย์ ดังนั้นจะมีครูและนักเรียนร่วมโครงการนี้ทั้งหมด ครูและนักเรียนทีร่่ วมกิจกรรมทุกคนต่างให้ความสนใจ
240 คน สสวท. จึงได้แบ่งการจัดกิจกรรมเป็น 2 รุ่น คือ รุ่น และตื่นเต้นกับกิจกรรมที่มีความหลากหลาย ทันสมัย ได้มี
ที่ 1 วันที่ 30 มิถุนายน-2 กรกฎาคม 2555 สำหรับครูและ โอกาสเข้าชมและศึกษาหาความรู้ในแหล่งเรียนรู้ที่มีชื่อเสียง
นักเรียนจากจังหวัดสงขลา ปัตตานี และยะลา จำนวน 120 คน ด้าน วิทยาศาสตร์ และ เทคโนโลยี ได้แก่ กิจกรรม สืบ เสาะ
รุน่ ที่ 2 วันที่ 7-9 กรกฎาคม 2555 สำหรับครูและนักเรียนจาก หาความรู้ ณ พิพิธภัณฑ์หุ่นขี้ผึ้งมาดามทุสโซ เรียนรู้โลกและ
จังหวัดพัทลุง นราธิวาส และสตูล จำนวน 120 คน อวกาศ ณ ท้องฟ้าจำลองกรุงเทพ ค้นหาความหลากหลาย
ทางชีวภาพของสิ่งมีชีวิตในท้องทะเล ณ สยาม โอเชี่ยน เวิร์ล
เป็นต้น
นอกจากนี้ สสวท. ยังได้เสริมเติมเต็มความรู้เกี่ยวกับ
การจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์
ให้แ ก่ค รูผ สู้ อนเพือ่ ให้ส ามารถนำไปปรับใช้จ ดั ก จิ กรรมให้เข้า
กับบริบทแหล่งเรียนรู้ในท้องถิ่น อีกทั้งได้จัดเวทีให้นักเรียน
ได้แสดงความสามารถในการนำเสนอผลงานของการมาร่วม
กิจกรรมค่ายบูรณาก ารฯ ในรูปแบบการทำกิจกรรมเป็นกลุ่ม
การใช้ความคิดสร้างสรรค์ การใช้ทักษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตร์ เพื่อให้นักเรียนสามารถคิดเป็น ทำเป็น และแก้
ปัญหาเป็นในสถานการณ์ต า่ ง ๆ ทีอ่ าจเกิดข นึ้ ในชวี ติ ป ระจำวนั
อาจกล่าวได้ว า่ ค่ายบรู ณาก ารฯ นีเ้ ป็นก จิ กรรมทเี่ สริม
การเรียนรอู้ กี ร ปู แ บบหนึง่ ท มี่ คี ณ
ุ ค่าอ ย่างยงิ่ ทีจ่ ดั ให้ผ เู้ รียนได้
เรียนรู้ขยายขอบเขตจากการทำกิจกรรมในห้องเรียน ซึ่งส ่วน
ใหญ่จะจัดค่ายในแหล่งเรียนรู้ต่าง ๆ ในท้องถิ่น แต่โอกาสนี้
สสวท. ได้ริเริ่มจัดค่ายในแหล่งเรียนรู้ที่แตกต่างอย่างสิ้นเชิง
จึงทำให้ทั้งครูและนักเรียนได้มีโอกาสสัมผัส สังเกต สำรวจ
สิ่งแวดล้อมที่แตกต่างไปจากชีวิตประจำวัน
เด็กช ายนสั ร ี แวดือ เระ นักเรียนชนั้ ป ระถมศกึ ษาปที ี่ 4
โรงเรียนจงรักส ตั ย์ว ทิ ยา จังหวัดปัตตานี กล่าววา่ “ผมตนื่ เต้น จริ ง ๆ มากผมช อบหุ่ น ขี้ ผึ้ ง ทุ ก ตั ว เ ลย ผมไ ด้ ไ ปดู ด าวที่
มากที่ได้นั่งรถไฟฟ้าครั้งแรกในชีวิต กลัวว่าจะเสียบบัตร ท้องฟ้าจำลอง ถ้าไม่ได้มาเข้าค่ายครั้งนี้ ก็คงจะไม่ได้เห็น
รถไฟฟ้าผ ดิ และโดนประตูห นีบ ได้ม ากรุงเทพฯ ครัง้ น สี้ นุกม าก เพราะทบี่ า้ นและโรงเรียนของผมไม่มแี บบนี้ ขอบคุณ สสวท.
ได้ ขึ้ น ร ถไฟฟ้ า ค นแ น่ น ม าก ได้ ไ ปดู หุ่ น ขี้ ผึ้ ง ที่ เ หมื อ นค น และพี่ ๆ ที่ดูแลผมอย่างดี ปีห น้าอยากให้จ ัดอีก”
ของพวกเราดว้ ย สิง่ ท พี่ วกเราได้ร บั นัน้ เกินค วามคาดหมายได้
เห็นถ งึ ค วามตงั้ ใจจริงข อง สสวท. และสำนักบริหารเครือข่าย
และพัฒนาวิชาชีพครูที่ต้องการพัฒนาการศึกษาโดยเฉพาะ
ด้านวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ ผมในฐานะผู้บริหารโรงเรียน
นางสาวรอฟีอ๊ะ เจ๊ะสัน ครูโรงเรียนบุสตานุดดีน รู้สึกยินดี และเต็มใจให้ความร่วมมือกับ สสวท. ในการจัด
จังหวัดสงขลา กล่าววา่ “โครงการนเี้ ป็นโครงการทดี่ มี าก เป็น กิจกรรมที่จะเป็นประโยชน์ต่อครูและนักเรียน”
การเปิดโลกทัศน์ที่กว้างขึ้นให้ครูและนักเรียนได้มีประสบ- นางสาวอดีละห์ สาแมง ครูโรงเรียนดารุสสาลาม
การณ์เรียนรู้นอกห้องเรียนใหม่ ๆ ส่วนตัวดิฉันป ระทับใจการ จังหวัดน ราธิวาส กล่าวว่า “เคยได้เข้าอ บรมกับสสวท. ตั้งแต่
ทำงานของเจ้าหน้าที่ สสวท. มาก กิจกรรมที่ สสวท. จัดให้มี ปี 2550 รู้สึกชื่นชมและประทับใจ สสวท. ที่โรงเรียนก็ใช้
ความนา่ ส นใจมาก ตืน่ ต า รูส้ กึ ส นุกก บั ก ารไปแหล่งเรียนรตู้ า่ งๆ หนังสือเรียนและคู่มือครูทั้งวิทยาศาสตร์ และคณิตศาสตร์
อยากจะให้จ ดั ก จิ กรรมหลาย ๆ วัน เพราะมสี งิ่ ท อี่ ยากจะศึกษา เมือ่ ได้ท ราบวา่ สสวท. มีโครงการสำหรับโรงเรียนเอกชนสอน
เรียนรเู้ พิม่ เติมอ กี ม าก ตัวน กั เรียนกม็ คี วามกระตือรือร้น อยาก ศาสนาอิสลาม และโรงเรียนของตนก็เป็นศูนย์การอบรมครู
จะให้ค รูพ าไปทำกจิ กรรมทโี่ รงเรียนดว้ ย หากแหล่งเรียนรใู้ น ของ สสวท. ก็รู้สึกดีใจมาก ๆ เพราะจะได้มีโอกาสพัฒนา
ท้องถิ่นมีสถานที่ สื่อ และกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ความรู้ของตนเอง ได้เข้ารับการอบรมที่ สสวท.จัดขึ้นทุกปี
คณิตศาสตร์ ทีท่ นั ส มัยแ บบในกรุงเทพฯ คงจะเป็นการกระตุน้ การมาเข้าค ่ายในครั้งน ี้ ดิฉันในฐานะตัวแทนครูแ ละนักเรียน
ให้นักเรียนในท้องถิ่นห่างไกล โดยเฉพาะจังหวัดชายแดนใต้ จังหวัดนราธิวาส ขอขอบคุณ สสวท. ที่ให้โอกาสพวกเรา
รักที่จะเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ มากขึ้น” ได้มาเรียนรู้วิทยาการใหม่ ๆ ได้พบได้เห็นสิ่งใหม่ ๆ ที่ได้ทั้ง
นายนศั ร นุ หลำสะ ผูร้ บั ใบอนุญาตโรงเรียนดรุณศาสตร์ สาระและความบันเทิง กิจกรรมวิชาการที่ สสวท. จัดให้โดย
สหวิทยามูลนิธิ จังหวัดพัทลุง กล่าวว่า “โรงเรียนในพื้นที่ เฉพาะการเขียนแผนการจัดการเรียนรู้ การเขียนโครงการ
จังหวัดภ าคใต้ต อนลา่ งไม่ค อ่ ยจะได้ร บั ก ารดแู ลมากนกั เพราะ ค่ายบูรณาการ การจัดกิจกรรมสันทนาการสำหรับนักเรียน
ส่วนใหญ่ทุกฝ่ายจะมองปัญหาหลักที่ 3 จังหวัดชายแดนภาค เมื่อกลับถึงโรงเรียนก็จะนำไปปรับใช้ที่โรงเรียนและถ่ายทอด
ใต้ ผมในฐานะผปู้ ระสานงานของโรงเรียนเอกชนสอนศาสนา ให้กับเพื่อนครูด้วย อยากให้ สสวท. จัดโครงการดี ๆ อย่างนี้
อิสลามของจงั หวัดพ ทั ลุง ขอขอบคุณ สสวท. เป็นอ ย่างสงู ทีไ่ ด้ บ่อย ๆ เพราะอยากให้เพื่อนครูในโรงเรียนและโรงเรียนใกล้
หยิบย ื่นโอกาสให้เรา ในปี 2555 โรงเรียนเอกชนสอนศาสนา เคียงได้มาร่วมกิจกรรมด้วย”
อิสลาม จังหวัดพัทลุง 10 โรงเรียน ได้ร บั เป็นศ นู ย์ก ารอบรมครู สสวท. คาดหวังว า่ ค รูแ ละนกั เรียนทมี่ ารว่ มกจิ กรรม
ของ สสวท. และได้ส่งครูเข้าอบรมกับ สสวท. ในช่วงเดือน จะได้รับความรู้และประสบการณ์ใหม่ ๆ ไปปรับใช้ในชีวิต
เมษายนที่ผ่านมา นอกจากนี้ สสวท. ยังให้การดูแลสนับสนุน ประจำวัน โดยเฉพาะครูผู้สอนจะได้มีโอกาสเลือกและนำ
สื่อ อุปกรณ์ หนังสือเรียน คู่มือครู ทำให้โรงเรียนของเรามี กิจกรรมไปใช้ในการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์
ความพร้อมและมั่นใจว่าจะสามารถจัดการเรียนการสอน คณิตศาสตร์อย่างเหมาะสมกบั ก ลุม่ น กั เรียน สภาพแวดล้อม
ว ทิ ยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ ให้เป็นไปตามมาตรฐานของ สสวท. และเป็นไปตามวตั ถุประสงค์ข องการจดั การเรียนรู้ เป็นการ
ได้ และ สสวท. ยังได้ร ว่ มมอื ก บั ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัด วางพื้นฐานให้เยาวชนมคี วามสนใจใฝ่รู้ในการเรียนวิทยา-
ชายแดนใต้ (ศอ.บต.) และสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการ ศาสตร์ คณิตศาสตร์ อันจะนำไปสู่การยกระดับผลสัมฤทธิ์
ศึกษาเอกชน (สช.) ลงนาม MOU เพือ่ ร ว่ มกนั พ ฒ ั นาโรงเรียน ทางการเรียนให้สูงขึ้นในอนาคต
บุคคลสำคัญ
>> ศ. ดร.สุทัศน์ ยกส้าน/คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
เลอง ฟูโกล์
(León Foucault)
บุคคลแรกที่สาธิตให้เห็นว่า
โลกหมุนรอบตัวเอง
ใครคอื ค นทสี่ าธิตให้ช าวโลกเห็นเป็นค รัง้ แ รกวา่ โลกหมุนร อบตวั เอง อีกท งั้ ย งั ได้เสนอหลักฐ านทแี่ สดงวา่
แสงมิได้มีลักษณะเป็นอนุภาค นอกจากนี้ยังได้ประดิษฐ์ไจโรสโกป (gyroscope) สร้างกล้องโทรทรรศน์
ประเภทสะท้อนแสง และวัดระยะทางจากโลกถึงดวงอาทิตย์อีกด้วย
ค้นพบความลับของการแกว่ง มีพรสวรรค์ด้านการประดิษฐ์
ในอดีตเมือ่ 160 ปีก อ่ นใคร ๆ ก็ร วู้ า่ โลกหมุนร อบตวั เอง ชอง-แบร์นาร์-เลอง ฟูโกล์ (Jean – Bernard - León
แต่ไม่มใี ครมหี ลักฐ านทที่ ำให้ท กุ ค นมนั่ ใจในเรือ่ งนี้ แม้วา่ นิวต นั Foucault) เกิดท กี่ รุงป ารีส ประเทศฝรัง่ เศส เมือ่ ป ี ค.ศ. 1819
กาลเิ ลโอ และนกั ฟ สิ กิ ส์อ นื่ ๆ จะรวู้ า่ การหมุนข องโลกมอี ทิ ธิพล ในวัยเด็กฟูโกล์ใช้ชีวิตอยู่บ้านนอก แล้วได้อพยพมาใช้ชีวิตใน
ต่อลักษณะการเคลื่อนที่ของวัตถุที่กำลังเคลื่อนที่ แต่ไม่มี ปารีสเมืองหลวงเมื่อเติบใหญ่ และอยู่จนกระทั่งเสียชีวิตในปี
ใครสามารถออกแบบการทดลองเพื่อพิสูจน์ความจริงนี้ได้ ค.ศ. 1868 เมื่ออายุ 49 ปี
ทั้ง ๆ ที่ได้พยายามกันมาก เช่น ปล่อยตุ้มน้ำหนักจากที่สูง บิดาของฟูโกล์มีอาชีพขายหนังสือ และเป็นเจ้าของ
ยิงปืนใหญ่ดิ่งขึ้นฟ้า แล้วดูตำแหน่งที่ลูกตุ้มตกหรือกระสุน โรงพิมพ์ เนื่องจากตระกูลนี้มีฐานะดี ดังนั้นบิดาจึงสามารถ
ปืนใหญ่ก ระทบพนื้ ว า่ การหมุนข องโลกทำให้ว ตั ถุต กหา่ งจาก ส่งเขาไปเรียนที่โรงเรียน College Stanislas ซึ่งเป็นโรงเรียน
ตำแหน่งท คี่ ำนวณเพียงใด แต่ไม่เห็นค า่ เบีย่ งเบนเลย (ในความ สำหรับคนมีฐานะและชนชั้นสูงได้ แต่ฟูโกล์เรียนหนังสือ
เป็นจริงมีค่าเบี่ยงเบนเกิดขึ้นทุกครั้ง แต่นักทดลองวัดไม่ได้) ไม่เก่ง ดังน นั้ บ ดิ าจงึ ต อ้ งหาครูม าสอนพเิ ศษให้ แม้ส มองจะไม่
จนกระทัง่ ป ี ค.ศ. 1851 (ตรงกบั ร ชั ส มัยพ ระบาทสมเด็จ ปราดเปรือ่ ง แต่เขามพี รสวรรค์ในการประดิษฐ์ เช่น ออกแบบ
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) นักฟิสิกส์หนุ่มชาวฝรั่งเศสคนหนึ่ง สร้างเรือจำลองและเครื่องส่งโทรเลข รวมถึงอุปกรณ์การ
ชือ่ เลอง ฟูโกล์ (León Foucault) ก็ได้ท ำให้ท กุ ค นประทับใจ แพทย์ต า่ ง ๆ จึงต ดั สินใจเข้าเรียนแพทย์ แต่ก ลับท นเห็นเลือด
เมือ่ เขานำเพนดลู มั (pendulum-ระบบทปี่ ระกอบดว้ ยลกู ต มุ้ จากบาดแผลไม่ได้ จึงล าออกจากมหาวิทยาลัย
ต ดิ อ ยูท่ ปี่ ลายลวด หรือเส้นเชือก โดยปลายอกี ข า้ งหนึง่ ข องลวด จากนั้นได้หันไปสนใจกล้องถ่ายรูป ซึ่งในสมัยนั้น การ
หรือเชือกถูกตรึงแน่น จากนั้นก็ปล่อยลูกตุ้มให้แกว่งไปมา) ถ่ายภาพแต่ละภาพตอ้ งใช้เวลานานเป็นช วั่ โมงกว่าจ ะลา้ งภาพ
ที่ทำด้วยเส้นลวดยาว 67 เมตร และลูกตุ้มหนัก 28 กิโลกรัม ได้ 1 ภาพ ทั้งนี้เพราะกระจกฟิล์มในยุคนั้นเคลือบด้วยเงิน
มาแกว่งน้อย ๆ ใต้โคมสูงของปองเตอง (Panthéon) ในกรุง ไอโอไดด์ และเวลาลา้ งภาพต้องอบกระจกดว้ ยไอปรอท จึงจ ะ
ปารีส แล้วทุกคนก็ได้เห็นกับตาว่า ระนาบการแกว่งของ ได้ภาพที่ต้องการ ในปี ค.ศ. 1841 อีโปลีต ฟีโซ (Hippolyte
เพนดลู มั ค อ่ ย ๆ เบนไปในทศิ ท วนเข็มน าฬิกา เพราะถกู อ ทิ ธิพล Fizeau) ซึง่ เคยเรียนหอ้ งเดียวกบั ฟ โู กล์ที่ College Stanislas
การหมุนรอบตัวเองของโลกกระทำ ได้ม าทำงานรว่ มกบั ฟ โู กล์ เพือ่ พ ฒ ั นาเทคโนโลยีถ า่ ยภาพจนได้
พบว่า ไอโบรมีนจะลดเวลาในการล้างภาพลงมาก ด้านฟูโกล์
ก็ได้พัฒนาเทคนิคการถ่ายภาพต่อ โดยพยายามหาวิธีที่จะ
เคลือบกระจกให้ห นาสม่ำเสมอ เพือ่ ถ า่ ยภาพของดวงอาทิตย์
ขณะเกิดสุริยุปราคาในปี ค.ศ. 1844 ตามคำขอของฟรองซัว
อาราโก (François Arago) ซึ่งขณะนั้นดำรงตำแหน่งเลขา-
ธิการของ French Academy of Sciences ที่ถือกันว่า
มีบารมี อีกทั้งเป็นผู้อำนวยการแห่งหอดูดาวที่ปารีส ดังนั้น
ฟีโซและฟูโกล์จึงจัดการให้ ภาพถ่ายที่ได้แสดงให้เห็นส่วน
ทีเ่ป็นบ รรยากาศชั้นคอโรนา (corona) ของดวงอาทิตย์ การ
พ สิ จู น์ด ว้ ยภาพถ่ายนจี้ งึ ล ม้ ล า้ งทฤษฎีข องไฮเกนส์ (Huygens)
ทีว่ ่า ดวงอาทิตย์เป็นก้อนของเหลวที่มีอุณหภูมิสูง
พิชิตรางวัล Legion of Honour
ในปี ค.ศ.1850 ฟูโกล์ได้รับการขอร้องจากอาราโกอีก
ครั้งเพื่อให้ทดลองว่า แสงมีพฤติกรรมแบบคลื่นหรือแบบ
อนุภาค ทั้งนี้เนื่องมาจากนับตั้งแต่ ค.ศ.1800 เป็นต้นมา
รอเบิรต์ ฮุก (Robert Hooke) และคริสเตียน ไฮเกนส์ Christian
profile/corbis
Huygens) ต่างเชื่อว่าแสงมีพฤติกรรมเป็นคลื่น เพราะแสง
แสดงปรากฏการณ์โพลาไรเซชนั แทรกสอด และเลีย้ วเบน ทำ
ให้แ นวคิดน เี้ ป็นท ยี่ อมรับย งิ่ ก ว่าแ นวคิดข องนิวตันกับเดการ์ต สำหรับนักวิทยาศาสตร์ของฝรั่งเศส และทำให้ฟีโซกับฟูโกล์
(Descartes)ทีว่ ่า แสงเป็นอนุภาค แต่ฝ ่ายที่เชื่อว ่า แสงเป็น ต้องแยกทำงานกัน เพราะต่างก็มีบุคลิกและรูปแบบการ
อนุภาคกย็ ังไม่ยอมรับเรื่องแสงเป็นคลื่นอย่างเต็มที่ 100% ทำงานที่ไปกันไม่ได้นาน
อาราโกจึงค ดิ อ อกแบบการทดลองทจี่ ะตดั สินค วามถกู
ต้องหรือผิดพลาดของความคิดเหล่านี้ โดยจะวัดความเร็ว ทดลองเรื่องเพนดูลัม
ของแสงในอากาศกับในน้ำ เพราะทฤษฎีทั้งสองพยากรณ์ ผลงานชิ้นต่อไปที่ทำให้ชื่อเสียงของฟูโกล์เป็นอมตะ
ความเร็วของแสงในน้ำและในอากาศแตกต่างกัน คือ ทฤษฎี คือ การทดลองเรื่องเพนดูลัม เพื่อสาธิตก ารหมุนรอบตัวเอง
ที่ว่าแสงเป็นคลื่นทำนายว่า ความเร็วแสงในน้ำจะน้อยกว่า ของโลกในการทดลองเมื่อวันท ี่ 3 มกราคม ค.ศ.1851 ฟูโกล์
ความเร็วแสงในอากาศ แต่ทฤษฎีที่ว่าแสงเป็นอนุภาคคิดว่า ใช้ตุ้มที่หนัก 5 กิโลกรัม และใช้ลวดทองแดงยาว 2 เมตร ผล
ความเร็วแสงในน้ำจะมากกว่าความเร็วแสงในอากาศ แต่ การทดลองปรากฏว่าลวดขาด จนอีก 5 วันต ่อมา จึงทดลอง
อาราโกต้องหยุดการทดลองก่อนจะได้ผลสรุป เพราะโรค ใช้ลวดที่ยาวขึ้น และฟูโกล์ได้สังเกตเห็นว่า ระนาบการแกว่ง
เบาหวานทำให้สายตามัวม าก จนมองเห็นแสงยาก ดังนั้นจ ึง ของเพนดูลัมเบนยิ่งข ึ้น จึงเชิญอาราโกมาเป็นพ ยานในการดู
ให้ฟูโกล์ดำเนินการต่อและให้แสงผ่านทั้งน้ำและอากาศ ใน เพนดลู มั ท หี่ อดดู าวในกรุงป ารีส ฟ โู กล์ได้ช แี้ จงให้อาราโกฟังว า่
ระยะทางที่เท่ากัน และประจักษ์ว่า แสงเดินทางในน้ำได้ช้า ถ้าเขาทดลองทขี่ วั้ โลก ระนาบการแกว่งข องเพนดลู มั จ ะเบนไป
กว่าในอากาศ ฟูโกล์จึงจัดการแถลงผลการทดลองนใี้นเดือน 360 องศาในหนึง่ ว นั แต่ถ า้ ท ดลองทเี่ ส้นศูนย์สตู ร ระนาบการ
เมษายน ค.ศ.1850 ซึง่ เป็นการปดิ ฉากความคดิ แ ละความเชือ่ แกว่งของเพนดูลัมจะไม่เบี่ยงเบนเลย ฟูโกล์เชื่อว่าม ุมเบนขึ้น
ทีว่ ่า แสงเป็นอนุภาคอย่างสมบูรณ์ กับ sine ของมุม เมื่อ คือม ุมที่บอกตำแหน่งเส้นรุ้งของ
ความสำเร็จของการทดลองนี้ทำให้ฟูโกล์พิชิตรางวัล บริเวณที่เพนดูลัมแกว่ง อาราโกรู้สึกประทับใจในการสาธิต
Legion of Honour ของฝรั่งเศส ซึ่งถือเป็นเกียรติสูงสุด ค รัง้ น นั้ ม าก จึงเชิญจ กั รพรรดิแห่งฝรัง่ เศส หลุยส์ นาโปเลอง
โบนาปาร์ต (Louis-Napoléon Bonaparte) มาเป็นพยาน (Fraunhofer) ก็ได้พบว่าเส้นสีเหลืองในสเปกตรัมของไฟ
เพื่อดูการทดลองของฟูโกล์ในฤดูใบไม้ผลิปี ค.ศ. 1851 ที่ โซเดียม มีความยาวคลื่นเท่ากับเส้นสีดำในสเปกตรัมของ
ปองเตอง ซึ่งฟูโกล์ใช้ลวดยาว 67 เมตร และลูกตุ้มหนัก ดวงอาทิตย์ ดังท ี่เฟราน์โฮเวอร์เห็น แต่ไม่ได้อธิบายว่า เหตุใด
28 กิโลกรัม แกว่งเป็นเพนดูลัม แล้วใช้เหล็กปลายแหลมติด จึงเป็นเช่นนั้น เขาจึงพลาดการพบว่าบนดวงอาทิตย์มีธาตุ
ใต้ล กู ต มุ้ ซ งึ่ จ ะขดี เป็นร อยบนทรายทกี่ ระจายอยูบ่ นพนื้ ทำให้ โซเดียม
เห็นระนาบการแกว่งของเพนดลู ัมชัด
วัดระยะห่างจากโลกถึงดวงอาทิตย์
ชาวปารีสที่มาดูการทดลองได้เห็นระนาบการแกว่ง
ของเพนดูลัมเบนจริง แต่แรงต้านของอากาศได้ทำให้เพนดู ในเวลาตอ่ ม า เลอ เวรีเย (Le Verrier) ได้ข อร้องให้ฟโู กล์
ลัมหยุดแกว่งในที่สุด หลังจากเวลาผ่านไปประมาณ 7 ชั่วโมง วัดร ะยะทางจากโลกถึงดวงอาทิตย์ และวัดความเร็วแสงด้วย
และระนาบการแกว่งได้เบนไป 65 องศา จากแนวเดิม ฟูโกล์จึงใช้อุปกรณ์วัดความเร็วแสงที่เขาเคยใช้ศึกษา
ในการอธิบายเหตุการณ์น ี้ นักฟ สิ กิ ส์ได้พ บวา่ ในระบบ ความเร็วแสงในน้ำ และในอากาศมาทดลองที่ Academy of
ที่กำลังห มุน (โลก) จะมีแรงชนิดห นึ่งเกิดขึ้น (แรงคอริออลิส Sciences และพบว่าความเร็วแสงมีค่าประมาณ 298,000
หรือ coriolis force) ซึ่งก ระทำต่อระบบ และผลักให้ระนาบ กิโลเมตร/วินาที (ค่านี้แตกต่างจากค่าปัจจุบันน้อยกว่า 1%)
การแกว่งของเพนดูลัมเบนไปจากเดิม ส่วนระยะทางจากโลกถึงดวงอาทิตย์ก็มีค่าน้อยกว่าค่าจริง
ผลการสาธิตเพื่อแสดงให้เห็นผลการหมุนรอบตัวเอง ประมาณ 1% และนคี่ อื ผ ลงานวทิ ยาศาสตร์ท สี่ ำคัญช นิ้ ส ดุ ท้าย
ของโลก ทำให้ฟูโกล์มีชื่อเสียงโด่งดังมาก แต่ก็เป็นคนที่ยัง ของฟูโกล์
ไม่มีงานประจำทำ ทั้งนี้อาจเป็นเพราะฟูโกล์มีบุคลิกภาพที่ ในปี ค.ศ.1855 ฟูโกล์ได้ร บั เหรียญ Copley Medal จาก
ไม่เป็นม ติ ร พูดจาขวานผา่ ซ าก และเอาใจใครไม่เป็น แต่ในทสี่ ดุ The Royal Society ซึง่ น บั เป็นร างวัลท ยี่ งิ่ ใหญ่ท สี่ ดุ จ ากสมาคม
เมื่ออาราโกเสียชีวิต ตำแหน่งผู้อำนวยการแห่งหอดูดาวที่ แต่ส ำหรับว งการวทิ ยาศาสตร์ข องฝรัง่ เศสเอง การยอมรับค อ่ น
ปารีสจึงตกเป็นข องอูร์แบง เลอ เวรีเย (Urbain Le Verrier) ข้างช้า คงเป็นเพราะคนฝรั่งเศสรู้ว่าฟูโกล์ไม่เคยเรียนฟิสิกส์
ผู้พบดาวเนปจูน ซึ่งเห็นอกเห็นใจฟูโกล์วัย 36 ปี ว่ายังไม่มี อย่างเป็นกิจจะลักษณะ จะให้สอนวิชาฟิสิกส์ก็คงไม่เป็น
งานทำ จึงขอให้ฟูโกล์สร้างกล้องโทรทรรศน์ชนิดหักเหแสง คณิตศาสตร์ก็ไม่เก่ง ดังจ ะเห็นได้จากกรณีที่ฟูโกล์สอบวิทยา-
เพื่อใช้ที่หอดูดาว โดยให้กล้องมีเลนส์ที่มีเส้นผ่านศูนย์กลาง นิพนธ์ป ริญญาเอก แล้วอ ธิบายคณิตศาสตร์ง า่ ย ๆ ไม่เป็น อีกท งั้
ยาว 74 เซนติเมตร แต่ฟูโกล์บอกว่ากล้องโทรทรรศน์แบบ ไม่เคยเรียนที่โรงเรียนดี ๆ เช่น École Polytechnique และ
สะท้อนแสงจะทำงานได้ด กี ว่า ฟูโกล์จ งึ ได้อ อกแบบกระจกเว้า École Normale Supérieure
ทีใ่ ช้ส ะท้อนแสงซงึ่ ใช้ซลิ เวอร์ไนเตรตเคลือบ เพราะหน้าก ล้อง ดังน นั้ เขาจงึ ถ กู ป ฏิเสธไมใ่ ห้เป็นส มาชิกข อง Academy
โทรทรรศน์ที่จะสร้างค่อนข้างใหญ่ ดังนั้นการสร้างกระจก of Sciences ถึง 6 ครั้ง และประสบความสำเร็จในครั้งที่ 7
โค้งเว้าท มี่ ปี ระสิทธิภาพสงู จ งึ เป็นเรือ่ งยาก ฟูโกล์ได้อ อกแบบ เมื่อถ งึ เดือนกรกฎาคม ค.ศ.1867 ฟูโกล์ ได้ล้มปว่ ยเป็น
การทดสอบความโค้งท สี่ มบูรณ์ข องผวิ ก ระจก โดยใช้ค มมดี ว าง อัมพฤกษ์ และต้องนอนพักในห้องแต่เพียงคนเดียว ด้วยความ
ณ จุดศูนย์กลางความโค้งของกระจกนั้น จึงทำให้เห็นความ ทีเ่ ป็นโสดและไม่คอ่ ยมเี พือ่ นมาเยีย่ มมากนัก อีก 4 เดือนตอ่ ม า
ไม่สมบูรณ์ข องกระจกได้ง ่ายและเร็ว ฟูโกล์ก็เสียชีวิต ในงานศพเพื่อน ๆ ที่รู้จักเขาพากันหลั่งน้ำตา
วิธีทดสอบ Foucault knife edge Test นี้ ได้ช่วยให้ ด้วยความสงสาร และในทีส่ ดุ ชือ่ ข องฟโู กล์ถ กู น ำไปจารึกล งบน
ฟูโกล์สามารถสร้างกล้องโทรทรรศน์ที่มีเส้นผ่านศูนย์กลาง เหล็กที่ใช้ในการสร้างหอไอเฟล
ของกระจกโค้งย าวถงึ 80 เซนติเมตรได้ และกล้องโทรทรรศน์น ี้ (อ่านเพิ่มเติมจาก Foucault, His Pendulum and the
Rotation of the Earth โดย W. Tobin and B. Pippard ใน In-
ได้ถูกนำไปติดตั้งที่หอดูดาวแห่งเมืองมาร์เซย์ (Marsailles) terdisciplinary Science Reviews, Vol.19 No.4 page 326-337
เพื่ อ ศึ ก ษาด วงอ าทิ ต ย์ และด้ ว ยก ล้ อ งนี้ เฟราน์ โ ฮเวอร์ ปี ค.ศ.1994)
NEWS
>> ประชาสัมพันธ์ สสวท.
สสวท.-ศอ.บต.-สช. สามประสาน
ลงนามความร่วมมือพัฒนาครูโรงเรียน
เอกชนสอนศาสนาอิสลามชายแดนใต้
นางพรพรรณ ไวทยางกูร ผูอ้ ำนวยการสถาบันส ง่ เสริมก าร
สอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ร่วมลงนามในบันทึก
ข้อตกลงความร่วมมือทางวิชาการกับนายอดินันท์ ปากบารา
รองเลขาธิการ (ฝ่ายการศึกษา) ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัด
ชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) และนายโรจนะ กฤษเจริญ รองเลขา-
ธิการคณะกรรมการสง่ เสริมก ารศกึ ษาเอกชน (สช.) ในการดำเนิน
โครงการพัฒนาครูผู้สอนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ โรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามที่เปิดสอนสายสามัญ สังกัดสำนักงานคณะ
กรรมการส่งเสริมการศึกษาเอกชน (สช.) ในเขตเฉพาะกิจจังหวัดชายแดนภาคใต้ หลังจากนั้นได้ถ่ายภาพร่วมกับคณะผู้บริหารจาก
โรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามที่เปิดสอนสายสามัญ 60 แห่ง
ในจังหวัดปัตตานี ยะลา นราธิวาส สงขลา สตูลและพัทลุง ที่จะทำ
หน้าที่เป็นศูนย์ให้การอบรมครู ตามบันทึกข้อตกลงความร่วมมือ
ทางวิชาการในการดำเนินโครงการพัฒนาครูผู้สอนวิทยาศาสตร์
คณิตศาสตร์ โรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามที่เปิดสอนสาย
สามัญ สังกัดสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการศึกษาเอกชน
(สช.) ในเขตเฉพาะกจิ จ งั หวัดช ายแดนภาคใต้ เมือ่ ว นั ท ี่ 23 มิถนุ ายน
พ.ศ. 2555 ณ โรงแรมธรรมรินทร์ ธนา จังหวัดต รัง
กิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการในโรงเรียนขนาดเล็ก
เนือ่ งดว้ ย สสวท. ได้ท ำการวจิ ยั ศ กึ ษาสภาพการจดั การศกึ ษา
ในโรงเรียนขนาดเล็ก และพฒ ั นาการจดั ก จิ กรรมการเรียนรบู้ รู ณาก าร
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และภาษาไทย
สำหรับโรงเรียนขนาดเล็กอย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งรายการข่าวเช้า
สุดสัปดาห์ สถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส ได้สนใจขยายผลนำข้อมูล
ไปทำสกู๊ปโทรทัศน์ ความยาว 25 นาที โดยได้เดินท างไปถ่ายทำที่
โรงเรียนวัดทำนบ อำเภอบางแพ จังหวัดราชบุรี เมื่อวันพุธที่ 18
กรกฎาคม พ.ศ. 2555 และเผยแพร่ทางรายการดังก ล่าวในวันเสาร์
ที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2555
ผู้สนใจสามารถชมย้อนหลังได้ที่เว็บไซต์ http://www3.
thaipbs.or.th/

อบรมครูคณิต เก่งคิดเก่งสอน สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
(สสวท.) จัดอบรมเชิงปฏิบัติการเรื่อง High Order Thinking
ผู้เชี่ยวชาญจากสิงคโปร์ถ่ายทอดเข้ม for Primary Mathematics (HOT) โดยมี Dr. Yeap Ban Har
ผูเ้ ชีย่ วชาญจาก National Institute of Education (NIE) ประเทศ
สิงคโปร์ เป็นว ทิ ยากรให้การอบรมแก่น กั ว ชิ าการ สสวท. ครูผ สู้ อน
ด้านคณิตศาสตร์จากโรงเรียนศูนย์พัฒนาอัจฉริยภาพทางวิทยา-
ศาสตร์ คณิตศาสตร์ของ สสวท. ครู สควค. ทีส่ อนคณิตศาสตร์
ระดับประถมศึกษา ในการอบรมได้นำเสนอกิจกรรมการเรียน
การสอนที่เน้นก ารแก้ป ัญหา การนึกภ าพ แบบรูป และความรู้สึก
เชิงจำนวน เทคนิคก ารใช้ค ำถามเพือ่ ก ระตุน้ ให้น กั เรียนได้ล งมือท ำ
และค้นพบคำตอบด้วยตนเอง กิจกรรมเหล่านี้มีส่วนส่งเสริมให้
นักเรียนเกิดกระบวนการคิด โดยมีเนื้อหาครอบคลุมหลักสูตร
การเรียนการสอนคณิตศาสตร์ร ะดับป ระถมศกึ ษาของไทย ณ ห้อง
ประชุมนิดา สะเพียรชัย ชั้น 3 อาคาร 15 ปี สสวท. เมื่อวันที่ 29
มิถุนายน พ.ศ. 2555
สสวท. ชี้แจงผู้ประสานงานโรงเรียน
สอบประเมินผลนักเรียนโครงการ PISA
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
(สสวท.) จัดประชุมชี้แจงผู้ประสานงานโรงเรียนและผู้คุมสอบ
โครงการประเมินผ ลนกั เรียนนานาชาติ (PISA 2012) เพือ่ ร บั ท ราบ
ขั้นตอนการดำเนินงานและรายละเอียดที่จะต้องปฏิบัติในการ
จ ดั ส อบของ PISA และลกั ษณะของขอ้ สอบทใี่ ช้ในการประเมินผ ล
นักเรียนของโครงการ PISA ณ ห้องประชุมน ดิ า สะเพียรชยั ชัน้ 3
อาคาร 15 ปี สสวท. เมื่อวันที่ 9, 10, 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2555
รับมอบไม้บรรทัดโรงเรียนกลุ่มตัวอย่างโครงการ PISA
นายปรีชาญ เดชศรี รองผอู้ ำนวยการสถาบันส ง่ เสริมก ารสอนวทิ ยาศาสตร์แ ละ
เทคโนโลยี (สสวท.) รับมอบไม้บรรทัดจากนางจันทรัตน์ ณ นคร ผู้จัดการฝ่ายขาย
บริษัท แอดวานซ์ พริ้นติ้ง เซอร์วิส จำกัด เพื่อนำไปมอบให้นักเรียนที่เข้าสอบของ
โรงเรียนกลุม่ ต วั อย่างโครงการประเมินผ ลนกั เรียนนานาชาติ (PISA 2012) จำนวน 240
โรงเรียน ณ ห้องประชุมน ดิ า สะเพียรชยั ชัน้ 3 อาคาร 15 ปี สสวท. เมือ่ วันที่ 10 กรกฎาคม
พ.ศ. 2555

>> กระต่ายแสนซน
สวัสดีแฟน ๆ ของต่าย วันหนึ่งขณะที่ต่าย

กำลังมองไปที่ดวงจันทร์ ก็เกิดคำถามขึ้นในใจว่า
“ทำไมมนุษย์ต้องเดินทางไปสำรวจดวงจันทร์”
“ทำไมมนุษย์ต้องพยายามหาทางลงไปสำรวจโลก
ใต้ทะเลอันมืดมิด”...เมื่ออ่านเอกสารต่าง ๆ ก็มักจะได้
คำตอบที่สามารถโยงไปถึงเรื่องของพฤติกรรมการเรียนรู้
ของมนุษย์ ซึ่งเป็นเพราะ “ความอยากรู้อยากเห็น” ของ A Pacific barreleye fish มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า
มนุษย์นั่นเอง ที่ทำให้เกิดการค้นคว้าหาคำตอบ แต่ไม่ใช่ Macropinna microstoma ตามประวัติเคยถูกค้นพ บ
มนุษย์ทุกคนจะสามารถค้นคว้าหาคำตอบจากสิ่งที่ตนเอง ครั้งแรกตั้งแต่ป ี ค.ศ.1939 โดยพบเป็นซากติดอ วน
ขึ้นมา จากภาพซึ่งถ ่ายจากเรือดำน้ำสำรวจใต้ทะเล
สงสัยได้จนสำเร็จ เป็นเพราะอะไรล่ะ คุณ ๆ สงสัยบ้างไหม จะเห็นได้ว่าส่วนหัวจะมีลักษณะใส เป็นปลาที่อาศัยใน
ต่ า ย กล้ า ยื น ยั น ไ ด้ เ ลยว่ า ผ ลที่ ไ ด้ จ ากก ารค้ น คว้ าห า ทะเลลึกบริเวณกลางอ่าวรัฐแคลิฟอร์เนีย มีความยาว
คำตอบนั้นเกิดขึ้นจาก “กระบวนการคิดและการแก้ปัญหา” กับ ประมาณ 6 นิ้ว หรือ 15 เซนติเมตร (Photograph cour-
tesy Monterey Bay Aquarium Research Institute)
“ความพยายามที่ใช้ในการแก้ปัญหา” ภาพจากเว็บไซต์ http://news.nationalgeographic.
คุณล องหลับตานกึ ถึงป ระสบการณ์ในอดีต นึกเท่าท นี่ กึ ได้ com/news/2009/02/photogalleries/fish-transpar-
ต่ายเชื่อว่าคุณนึกออก คุณจ ะต้องเคยตั้งคำถามเพราะสงสัยหรือ ent-head-barreleye-picture/#/fish-transparent-
อยากรเู้ รือ่ งใดเรือ่ งหนึง่ จากนนั้ ข นั้ ต อนตอ่ ไปคอื “การหาคำตอบ” head-barreleye_10442_600x450.jpg
ซึง่ จ ะเริม่ แ ตกตา่ งกนั และวธิ กี ารทงี่ า่ ยทสี่ ดุ ในวยั เด็กค อื แหงนหน้า
ไปถามพอ่ แ ม่ คำถามแรก ๆ มักจ ะได้ค ำตอบ แต่พ อคำถามตอ่ ๆ มา
คราวนี้แหละขึ้นอยู่กับความรู้เดิมของพ่อแม่ และถ้าพ่อแม่มี
ความรมู้ ากและมคี วามอดทนมาก คุณจ ะได้ค้ ำตอบเรือ่ ย ๆ จริงไหม! ทีพ่ ูดมาทั้งหมดคือ ต่ายกำลังจะโยงเข้าไปเรื่องการค้นหา
แต่ถ้าคุณถามมากๆ จนพ่อแ ม่รำคาญ หรือต อบไม่ได้แล้ว สิ่งมีชีวิตใต้ทะเล ซึ่งนักวิทยาศาสตร์พยายามค้นหากันมานาน
คุณอ าจจะเคยได้ยนิ ค ำตอบจากปากพอ่ แ ม่ในทำนองทวี่ า่ “จะถาม นับศตวรรษเลยทีเดียว เริ่มตั้งแต่สมัยโบราณที่ต้องดำน้ำเอง
อะไรกันนักกันหนาเนี่ย ขอพ่อห รือแม่ทำงานก่อนได้ไหม” อะไร จนพัฒนามาในปัจจุบันที่ใช้เรือดำน้ำขนาดเล็กดำลงไปสำรวจ
ประมาณนั้น... ยิ่งเทคโนโลยีก้าวหน้าเท่าไหร่ นักวิทยาศาสตร์ก็ยิ่งสามารถ
นอกจากการถามคำถามซึ่งเป็นวิธีการที่ง่ายที่สุดแล้ว ดำลงไปศึกษาได้ในระดับค วามลึกทมี่ ากขึ้น และในปี ค.ศ. 2004
ในการที่จะหาคำตอบอะไรสักอย่าง ก็มีขั้นตอนของการค้นคว้า ก็ได้พ บกับป ลาที่มีลักษณะดังภ าพด้านบน
หาคำตอบอย่างเป็นระบบ ซึ่งสิ่งนี้แหละที่ทำให้คนแต่ละคนมี
“ความแตกตา่ งกนั ” ในเรือ่ งของการแสดงความคดิ การใช้เหตุผล
ต่อมาคือขั้นการตัดสินว่าจะประสบความสำเร็จหรือไม่
ก็คือความพยายาม เพราะการค้นคว้าหาคำตอบในเรื่องต่าง ๆ
ไม่ได้มีสูตรสำเร็จและง่ายเหมือนการปอกกล้วยเพื่อนำมากิน
บางครั้งคุณอาจจะต้องทำขั้นตอนต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการ
ค้นคว้าห าคำตอบนั้น ๆ วนไป วนมา ซ้ำไป ซ้ำมา จนถึงขั้นท้อแท้
และหมดหวังไปเลยทีเดียว
โปสเตอร์ภาพยนตร์เรื่อง
Aliens of the Deep
น่ารู้เรื่องเรือดำน้ำ
ในศตวรรษที่ 15 เลโอนาร์โด ดา วินช ี
ได้เคยออกแบบพาหนะสำหรับเดินทางใต้
ทะเลไว้ แม้ไม่ประสบความสำเร็จ แต่ก็ถือ
ว่าเขาเป็นค นแรกที่ออกแบบเรือด ำน้ำ
จนกระทั่งปี ค.ศ. 1755 นายทหาร
ชาวอเมริกันได้ประดิษฐ์เรือดำน้ำสำเร็จเป็น
ครั้งแรก ตั้งแต่นั้นมา เรือดำน้ำก็ถูกพัฒนา
ให้ดขี ึ้นเรื่อย ๆ
เรือ ดำน้ำได้ถูกนำมาใช้อย่ า งแ พร่
หลายในสงครามโลกครัง้ ท ี่ 2 ดังน นั้ เรือด ำนำ้
ในยุคนั้นจึงบรรจุอาวุธสงครามอย่างมิสไซล์
หรือตอร์ปิโด
นอกจากนี้ต่ายยังอยากให้คุณดูภาพยนตร์ที่น่าสนใจเรื่อง คำถามประจำฉบับท ี่ 178 จากสงิ่ ท ตี่ า่ ยเล่าไป คุณค ดิ ว า่

หนึ่ง คือเรื่อง Aliens of the Deep ที่สร้างขึ้นในปี ค.ศ. 2005 ที่ปากปล่องภูเขาไฟใต้ทะเลลึกมาก ๆ จนไม่มีแสงสว่างส่องลง
โดยผกู้ ำกับช อื่ ด งั James Cameron คุณจ ะได้พ บกบั ก ารเดินท าง ไปถึงจะมีสิ่งมีชีวิตหรือไม่ ไม่ว่าคุณจะตอบว่ามีหรือไม่มี ต่าย
สำรวจใต้ทะเลของนักศึกษาปริญญาเอก โดยยานสำรวจใต้ทะเล ขอเหตุผลประกอบด้วย ต่ายอยากเห็นคุณๆ ค้นคว้าหาคำตอบ
พบเห็นสิ่งมีชีวิตแปลก ๆ ไม่ว่าคุณจะเก่งภาษาอังกฤษหรือไม่ โดยไม่ละความพยายาม เพื่อให้ได้มาซึ่งความรู้
สามารถเข้าไปดเู รือ่ งเต็ม 1 ชัว่ โมง 35 นาที ได้ใน youtube.com เมื่อคุณ ๆ ช่วยต่ายคิด ช่วยต่ายค้นจนได้คำตอบแล้วให้
โดยพมิ พ์ค ำคน้ หาวา่ Aliens of the Deep (2005) full คุณก จ็ ะได้ เขียนคำตอบสง่ ม าที่ e-mail ของตา่ ย funny_rabbit@live.co.uk
ชมภาพยนตร์เรื่องนี้แบบฟรี ๆ และต้องส่งก่อนวันที่ 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2555 โดยต้องเขียน
เฉลยคำถามฉบับที่ 176 ต่ายถามไปว่า ทำไมนักวิทยา- ที่อยู่สำหรับจัดส่งของรางวัลมาให้เรียบร้อย ถ้าคุณไม่เขียนมา
ศาสตร์ถึงกังวลเกี่ยวกับสมดุลข องจำนวนผึ้ง โดยพบว่าการลดลง ต่ายขอสงวนสิทธิ์ไม่ส่งของรางวัลให้แล้วกัน และถ้าคุณบอกชื่อ
ของจำนวนผึ้งทั่วโลกเกี่ยวข้องกับการใช้สารเคมีกำจัดแมลงศัตรู โรงเรียนของคณ ุ หรือโรงเรียนทคี่ ณ ุ อ ยากให้ต า่ ยสง่ CD การแสดง
พืชข องมนุษย์น นั่ เอง และจำนวนผงึ้ จ ะเกีย่ วข้องอย่างไรกบั ม นุษย์ ละครวทิ ยาศาสตร์ และหรือ CD ทัศนศึกษาออนไลน์แ บบทโี่ รงเรียน
คำตอบง่าย ๆ ก็คือ ผึ้งเกี่ยวข้องกับการผสมพันธุแ์ ละการกระจาย สามารถนำไปใช้ในการเรียนการสอนได้ แม้โรงเรียนนั้นจะไม่มี
พันธุข์ องพชื ห ลากหลายชนิด การทผี่ งึ้ ล ดจำนวนลงกต็ อ้ งสง่ ผ ลตอ่ อินเทอร์เน็ตความเร็วสูง ต่ายก็จะส่ง CD ไปให้โรงเรียนด้วย
การเจริญพันธุ์ของพืชด้วย และจะส่งผลกระทบย้อนกลับมาที่ เหมือนเดิมนอกเหนือจากของรางวัลที่คุณ ๆ จะได้รับ ส่วนเฉลย
มนุษย์ด ว้ ย โดยจะเห็นได้ช ดั เจนมากขนึ้ หากพชื ช นิดน นั้ ๆ เป็นพ ชื ไว้รออ่านได้ในฉบับที่ 181 เช่นเดิม
อาหารหรือพ ชื เศรษฐกิจท สี่ ำคัญข องมนุษย์ นีค่ อื ค วามมหัศจรรย์ เคล็ดล บั ข องความสำเร็จ คือ ความสามารถ โอกาส และ
ของความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศของโลกใบนี้เลย ความกล้า
ทีเดียว
ต่าย แสนซน

IPST178

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

IPST178

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ปีที่ 40

4 >> นิตยสาร สสวท.

ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 5

6 >> นิตยสาร สสวท.

8 >> นิตยสาร สสวท.

ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 9

10 >> นิตยสาร สสวท.

ที่ ลักษณะ ยีน​จาก​แม่ ยีน​จาก​พ่อ จีโนไทป์ ฟี​โน​ไทป์ รูป​วาด​ฟี​โน​ไทป์

14 >> นิตยสาร สสวท.

ปั จ จุ บั น รายการวิ ท ยสั ป ระยุ ท ธ์ เ ป็ น เกมโชว์

ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 17

18 >> นิตยสาร สสวท.

ตาราง​แสดงสี​ของ​หลอดกับของธาตุแต่ละชนิด คุณครู​หรือ​ผู้​ทำ​กิจกรรม​นี้ ควร​เตรียม​ข้อมูล​ของ​

ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 21

โมเลกุลข​ อง​นำ้ (H2O) มีร​ ปู ร​ า่ ง​เป็นม​ มุ ง​ อ​ประกอบ​ดว้ ย​

CH3- CH2-CH3 CH3-CHO

CH3- CH2-OH C10H8

ใน พ.ศ. 2555 ประเทศไทย​สามารถ​ผลิต​พลังงาน​ได้​เพิ่ม​ขึ้น​ร้อย​ละ 2.5 เมื่อ​เทียบ​ปริมาณ​ที่​ผลิต​ได้ใน พ.ศ. 2554

ซากดึกดำบรรพ์ ดิน​1,500 แบ่งเป็น ปลดปล่อยคาร์บอน (ลูกศร

5,000-10,000 ออก) ได้แก่ การหายใจในดิน (การย่อย

กระบวนการหายใจของ การ​ปลูก​ป่า​ทดแทน การ​

เชื้อ​เพลิง​ ดิน 1,500 แม่น้ำ 0.8

100,000,000 การ​สะสม ที่มา: http://globecarboncycle.unh.edu/CarbonCycleActivities.shtml

ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 29

ปั จจุบนั ด​ ว้ ย​ความ​กา้ วหน้าข​ อง​เทคโนโลยีด​ า้ น​สอื่ ด​ จิ ทิ ลั

ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 33

34 >> นิตยสาร สสวท.

ครั้งที่ 1 ครั้งที่ 2 ครั้งที่ 3 ผลลัพธ์

ปริภูมิตัวอย่าง (S) ของการโยนเหรียญ 1 เหรียญ 3 ครั้ง คือ

ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 39

42 >> นิตยสาร สสวท.

ชื่อ​หนังสือ: ครู​วิทยาศาสตร์​มือ​อาชีพ: แนวทาง​สู่​การ​เรียน​การ​สอน​ที่​มี​ประสิทธิผล

เนือ้ หา​ใน​เล่มป​ ระกอบ​ดว้ ย กระบวนการ​เรียน​รท​ู้ เ​ี่ หมาะ​สม​กบั เ​นือ้ หา​ตาม​มาตรฐาน

44 >> นิตยสาร สสวท.

เนือ้ หา​ภายใน​เล่มป​ ระกอบ​ดว้ ย แนวคิดเ​กีย่ ว​กบั ก​ าร​วดั ผล​ประเมินผ​ ล

46 >> นิตยสาร สสวท.

หลักสูตรนี้เน้น​การ​จัดการ​ศึกษา​แบบ​เพิ่มพูน​ประสบ- สำคัญ คือ การ​คิดแก้​ปัญหา (problem solving thinking)

56 >> นิตยสาร สสวท.

ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 57

สวัสดี​แฟน ๆ ของ​ต่าย วัน​หนึ่ง​ขณะ​ที่​ต่าย

ปีที่ 40 > ฉบับที่ 178 > กรกฎาคม-สิงหาคม 2555 >> 59

You might also like

ที่ ลักษณะ ยีนจากแม่ ยีนจากพ่อ จีโนไทป์ ฟีโนไทป์ รูปวาดฟีโนไทป์

ตารางแสดงสีของหลอดกับของธาตุแต่ละชนิด คุณครูหรือผู้ทำกิจกรรมนี้ ควรเตรียมข้อมูลของ

โมเลกุลข องนำ้ (H2O) มีร ปู ร า่ งเป็นม มุ ง อประกอบดว้ ย

ใน พ.ศ. 2555 ประเทศไทยสามารถผลิตพลังงานได้เพิ่มขึ้นร้อยละ 2.5 เมื่อเทียบปริมาณที่ผลิตได้ใน พ.ศ. 2554

ซากดึกดำบรรพ์ ดิน1,500 แบ่งเป็น ปลดปล่อยคาร์บอน (ลูกศร

กระบวนการหายใจของ การปลูกป่าทดแทน การ

เชื้อเพลิง ดิน 1,500 แม่น้ำ 0.8

100,000,000 การสะสม ที่มา: http://globecarboncycle.unh.edu/CarbonCycleActivities.shtml

ปั จจุบนั ด ว้ ยความกา้ วหน้าข องเทคโนโลยีด า้ นสอื่ ด จิ ทิ ลั

ชื่อหนังสือ: ครูวิทยาศาสตร์มืออาชีพ: แนวทางสู่การเรียนการสอนที่มีประสิทธิผล

เนือ้ หาในเล่มป ระกอบดว้ ย กระบวนการเรียนรทู้ เี่ หมาะสมกบั เนือ้ หาตามมาตรฐาน

เนือ้ หาภายในเล่มป ระกอบดว้ ย แนวคิดเกีย่ วกบั ก ารวดั ผลประเมินผ ล

หลักสูตรนี้เน้นการจัดการศึกษาแบบเพิ่มพูนประสบ- สำคัญ คือ การคิดแก้ปัญหา (problem solving thinking)

สวัสดีแฟน ๆ ของต่าย วันหนึ่งขณะที่ต่าย