!

,1

•!

''
 Inhoud

Tom Go dwin De koude vergelijkingen .

7

Jo/in Wyndltam Het wicl

33

Robert A. Heinlein De lange wacht . 40

Ray Bradbury De verkcerswcg . .

55

Jo/in Wyndltam Het chronoclasrne . .

59

[uditl: Merril De glans van de dageraad . 81

Ray Bradbury Caleidoscoop . .

99

Ricliard Wilson Gccf me de ruimte . . 109

Robert F. Young Doktcr in de wildernis . 113

Henry Kuttner Of a n d e r s . . . 133

Theodore L. Thomas De verre blik . . . 142'

Isaac Asimov De onsterfelijke poeet . . 170

C. M. Kornbluth I-let altaar te middemacht . 173

Fredric Brown Het wapcn . 180

Philip K. Dick Foster, je bent dood . 183

Arthur C. Clarke Geschiedenisles . 203

Over science fiction . 212

Philip K. Dick, Foster, you're dead

uit Star Stories no. 3, ed. by Frederick Pohl
© 1954 by ballantine books, inc.
 Foster, je bent dood

PHILIP K. D I C ;<.

De schooluren warcn, al, ahi[d, ccn Iolrermg, En vandaag was

hct nag erger, Mike Foster lcr,de de lr.atstc hand aan de twee

waterdiclue manden die hij l.ad gr'.'..'!Vcn en blcef star en

rocrloos zitten, rerwijl ovcral om hem hccn de andcrc kin­

dercn bczig warcn, Bui ten her gcl.ouw van bvton en st ral vie!

her koclc licht van de late nnrniddagzon. D� hcuvcls glinstcr­

den green en bruin in de piuigc hcrfs.luchr. Een paar NATS

cirkclden Jui door de heme] boven de stad.

De rcusachtigc, onhcilspellcndc gcstalrc van mevrouw Cum­

mings, de ondcrwijzcrcs, nadcrde zwijgcnd zijn bank. 'Den je

klaar, Foster?'

'J a, mcvrouw,' aruwoorddc hij grctig, Hij duwde de mandjes

naar h a a r toe. 'Mag ik nu wcggaan?' .

Mcvrouw Cummings bekeck de mandjes met een kritische blik.

'Hoc sraat hct me je dierenval7' vroeg ze op schcrpc toon,

Hij tastte in zijn kastje en haalde zijn ingewikkelde val voor

het vangen van kleine dieren te voorschijn. 'Hclcmaal klaar,

mcvrouw Cummings. En mijn mes ook.' Hij liet haar her vlijm­

scherpe lcmmet van zijn mes zicn, cen glinstercnde reep me­

taal die hij uit ecn wcggeworpcn bcnzinebus had gcrnaakr, Ze

nam het mes op en streek bedenkelijk met haar ervaren vinger

over het lemmet.

'Nier sterk genoeg,' verklaarde ze. 'Jc hebt her te scherp ge­

rnaakr. De eerste de beste keer dat je het gebruikt, zal het bot

warden. Ga naar het wapenlab en bekijk de messen die ze daar

hcbben. Wet er dan een stukje af en zorg dat je een dikker

lemmet krijgt.'

'Mevrouw Cummings,' smeekte Mike Foster, 'zou ik dat mor­

gen niet kunnen doen7 Is het goed als ik het niet nu meteen
doe?'

Iedereen in de klas keek met belangstelling toe. Mike Foster

bloosde; hij vond hct afschuwelijk om zo in het middelpunt

te staan, maar hij m6est weg. Hij kon geen minuut !anger op

school blijven.

Mevrouw Cummings bromde onbarmhartig met haar zware

stem: 'Morgen is het graafdag. Dan heb je geen tijd om aan je

mes te werken.'

'Toch wel,' verzekerde hij haar haastig. 'Na het graven.' ·

'Nee, jij ben t niet zo erg goed in graven.' De oude vrouw

keek schattend naar de spichtige armen en benen van de [on­

gen. 'Ik vind dat je er beter aan doet vandaag je mes af te ma-

183
ken. En morgen de hele dag op her pionierterrein door te bren­

gen.'

'Wat heh jc aan al dar graven?' vrocg Mike Foster in wanhoop.

'Iedcrcen moct kunncn graven,' aruwoorddc mevrouw Cum­

ming gcduldig. Aan allc kantcn zatcn kindercn re gicchelcn;

ze Icgdc hun met ccn grlmmigc blik het zwijgcn op. 'Jullie

weten allcrnaal hoc bclangrijk hct is om gocd tc kunnen gra­

ven. W:mnccr de oorlog uirbrcckr, zal de grand ovcral be­

zaaid zijn met puin. Als we hct er lcvcnd af willcn brcngcn,

zullcn we bchoorlijk dicp mocrcn graven, niet? Hcbbcn jullie

we! cens gczicn hoc ccn buidclrat de grand rand de wortels

van ecn plant opgraalr 7 De buidclrar weer dat hij daar ondcr

de oppcrvlakte icts waardcvols zal vindcn. \'\'ij zullen allcrnaal

klcinc buidclrauen worden. We zullen allcmaal moctcn leren

om in her puin tc graven om dc.dingcn re vindcn die we nodig

hebbcn, want die zullcn zich daar dan bevin<lcn.'

Mike Foster blcef dicp ongclukkig aan zijn mes zitten plukken

terwijl mevrouw Cummings bij zijn bank vandaan stapte en

her gangpad doorlicp. Ecn paar kindcrcn kckcn hem min­

achrcnd grinnikend aan, <loch nicts drong door de ncvcl van

cllende hcen, waarin hij zich gehuld vocldc, Met graven zou

hij niets opschictcn, Als de bommen kwarncn, zou hij onrnid­

dellijk gedood worden. Aan al de inentingcn die hij overal op

zijn arrncn, zijn dijcn en billen gckrcgcn had, zou hij totaal

niets hebben. Hij had zijn zakgeld vcrspild: Mike Foster zou

niet mecr in lcvcn zijn om wclke van de bactericzickten ook

op te lopen. Niet tenzij -

Hij sprang overeind en volgde mevrouw Cummings naar haar

lesscnaar. In zijn martclende wanhoop flapte hij eruit: 'Alstu­

blieft, ik meet weg. Ik moct iets gaan docn.'

Mevrauw Cummings vcrtrok nijdig haar vermoeide lippen.

Dech de angstige ogen van de jongen weerhielden haar, 'Wat

mankeert eraan]" vrocg ze scherp. 'V oci je je niet gocd?'

De jongen stond als verlamd voor haar, nicr bij machte om

antwoord te gev en. I ngenomen met her rafcrcel mompclde en

g iechelde de as
kl tot mevrouw Cum mings toomig met een

schrijfstift op haar lessenaar tikte. 'Stil,' snauwde ze. Haar

s tem verzachtte zich een wcinig. 'M ichael, als je niet behoor­

lijk fu nctioneert, ga dan naar beneden naar de psychokliniek.

Het heeft geen zin om te proberen te w erken als je reacries met

elkaar in strijd n.
zij Juffrouw G roves zal de conflictfactoren

graag elimineren.'

'N ee,' zei Foster.

'W at is er dan?'

E r ontstond geroezemoes in de klas. S temmen antwoordden

voor Foster, wiens tong verlamd w erd d oor ellende en ver­

ned ering. 'Z j i n vader is anti-V,' legden de stemmen uit. 'Ze

184
hebben geen schuilkcldcr en hij staat niet ingcschrevcn bij de

Burgervcrdediging. Zijn vadcr hccfr zclfs niet bijgedragen

voor de NATS. Zc hcbbcn nicts gedaan.'

Mevrouw Cummings sraardc stomvcrwondcrd naar de zwij­

gcnde jongen, 'Jullic hebben gccn schuilkcldcr7'

Hij schudde zijn hoofd.

Een vrccmd gcvoel grecp de vrouw aan, 'Maar -' Zc had willen

zcggen: maar dan zul jc omkomen. In plaats daarvan zci ze:

'Maar waar moet jc dan hccn?'

'Nergcns,' aruwoorddcn de vricndclijke stcmmen voor hem.

'Alic anderc menscn zullen in hun schuilkcldcr zittcn en hi]

allccn nict. Hij hccft zclfs gecn vcrgunning voor de school­

schuilkclder.'

Mcvrouw Cummings was gcschokt. Fantasieloos als ze was,

had ze aangcnorncn d:it icdcr kind dat op school was, ccn ver­

gunning had voor de uitgebrcidc onderaardse kamcrs ender

her gebouw. Maar natuurlijk niet, Alleen kindcrcn wier oudcrs

lid warcn van de av, die geld bijdrocgcn voor de bcwapening

van de gernccnschap. En als Fosters vadcr anti-V was . . .

'Hij is bang om hier te zitten,' zci her koor van kalme stem­

men, 'Hij is bang dat her zal gebeurcn wanneer hij hier zit en

alle anderen veilig in de schuilkclder zijn.'

Hij slcnterde langzaam voort, zijn handcn diep in zijn zakken,

tegen donkere stcnen op her trottoir schoppcnd. De zon ging

onder. Platneuzige Iorcnsenraketten laaddcn vermoeide men­

sen uit, die blij waren weer thuis te zijn na de hclc dag op de

fabrieksterreinen te hebben gewerkt die hondcrdvijftig kilo­

meter naar het westen lagen. Op de hcuvcls in de v e rte f!itste

iets: een radarantcnne die geluidloos ronddraaide in de sche­

mering. De rondcirkelcnde NATS waren in aantal toegenomen.

De schemeruren waren het gevaarlijkst; luchtwachtcrs kon­

den dan geen snelle projecticlen waarncrnen die dicht langs de

grond op de stad afkwamen. Aangenomen dat de projectielen

kwamen.

Een mechanische nieuwsmachine schreeuwde hem opgewon­

den toe toen hij erlangs liep. Oorlog, ve mi e ti gin g, verbazing­

wekkende nieuwe wapens die hier en in her bu it enl a nd waren

ontwikkeld. Hij boog zijn schouders en stapte verder, langs de

kleine betonnen stulpen die als huizen dicnst deden, allemaal

precies eender, net kleine bunkertjes. Voor hem uit gloeiden

heldere neonlichten in her toenemende duist e r: de zakenwijk,

vol verkeer en elkaar verdringende mensen.

Een eind voor de heldere zwermen neonlichten bleef hij staan,

Aan zijn rechterhand was een openbare schuilkelder, een don­

kere, tunnelachtige ingang met een dof glanzend mechanisch

tourniquet. Toegang vijhig cent. Als hij hier was, buiten op

:r.85
straat, en hij had vijftig cent, zou hij veilig zijn. Hij was vaak

opcnbare schuilkclders ingevlucht gcdurcnde de Iuchtbcscher­

mingsoefcningcn. Doch andere kcrcn, afschuwclijke nacht­

merric-achtigc momcntcn die !:cm bleven vcrvolgcn, had hij

. gccn vijltig cent gchad, Hij w.is stern en ontzct blijvcn staan,

terwijl de menscn zich opgcwondcn langs hem hecn drongen

en ovcra! de schril-buldcrcndc sircncs gicrdcn.

Hij liep langzaam door Wt hij I-ii ,1<! heldcrstc lichtvlek kwam,

de grote, glinstcrendc toonkarners van General Electronics,

twee huizcnblokkcn l a n g , arm ailc karncn vcrlichr, cen cnorrn

vicrkant van Iellc klcurcn en Ior-kclcude stralcn. I-lij bleef

staan en kcck voor de .niliocustc m:1..1: naar de Iascincrcndc

vorrncn, de u i t s t a l i i n g die hem altijd weer als gehypnotisecrd

halrhoudcn deed wanuccr hij er 1�.r.;_;s kwam.

In hct midden van de toonkarnc: stond ccn cnkcl voorwerp.

Ecn ingcwikkclde, pulscr.ndc v c . c a. n c l i n g mcchanismcn en

stuttcn en schorcn, b.ilkcn en wandcn c,1 verzegcldc slotcn.

Alic spotlights waren crop gcricht , kolossale l i c h t l c t tc rs ver­

kondigdcn haar hondcrd-cn-een voordelcn - alsof er ook rnaar

enigc twijfcl mogclijk was.

• HIER IS DE NlEUWE BOMVRl)E STRAL!NGSDICIITE

ONDERGRONDSE SCIIUILKELDER MODEL 1 9 7 2. I

Hij biedt u de volgende fantastische voordelen:

automatische afdalingslifr - klemvrij, eigen aandrijving,

ccnvoudigc sluiting

driclagig omhulsel dat gegarandeerd deukvrij blijft onder

een druk van 5 g's

• door A-kracht gcdrevcn verwarmings- en afkoelings­

systecm - automatisch luchtvervcrsingsnet

• drie cntsmcttingstoestellen voor vocdsel en water

• volledige bevciliging tegen alle soorten straling

• volledig antibiotisch arsenaal

• gemakkclijke betalingsvoorwaarden

Hij staarde cen hele tijd naar de schuilkelder. Hij bestond voor

het grootste dee! uit een grote tank, met een hals aan het ene

uiteinde die de afdalingskoker vormde en een nooduirgang­

luik aan her andcre. Hij was in geen enkel opzicht op de bui­

tenwereld aangewezen, her was een miniatuurwercld die voor

haar eigen licht, verwarming, water, medicijnen en bijna on­

uitputtelijke voedselvoorraad zorgde. Wanncer hij van alle

onderdclen was voorzien bevatte hij beeld- en geluidsbandcn,

vermakelijkheden, bedden, stoelen, videoschermen, alles wat

men in cen bovcngronds huis aantrof. Het was in Ieite een

ondergrondse woning. Er ontbrak niets in dat men zou kun-

186
nen nodig hebben of waarvan men plezicr hebben kon. Ecn

gczin zou er cen vcilig, zclfs gerieflijlc ondcrkomen hcbbcn gc­

durcndc de hevigste aanval met If-bornmcn en bactcrlclogi­

schc wapcns,

Hij kosttc rwintigduizcnd dollar.

Terwijl hij zwijgend naar her kolossalc uitgcstaldc stuk stond

re kijken s t a p t c ccn van de vcrkopcrs her rrouoir op, op weg

naar hct cafcraria. 'Hallo, vrind,' ze: hij wcrktuiglijk, tocn

hij langs Mike Forster liep. 'Zier er nier gck uir, he?'

'Mag ik er i n ? ' vrocg Foster h a c s t i g . 'M:ig ik er ccns i n i '

De vcrkopcr bled s t a a n , toca hij de jongcn hcrkcndc. 'Jij bent

die knul,' zei hij langznarn, 'die vcrvlocktc knul die ons altijd

komt l a s t i g vallcn.'

'Ik zou er zo gr:iar, certs in willcn. Even maar. Ik zal niets ka­

pormakcn - dar beloof ik. I k zal zclfs nicts aanrnkcn.'

De vcrkoper was jong c11 blond, ccn knappc man van even in

de twintig. Hij aarzeldc, hij wist nict onmiddellijk war hij

mocst antwoordcn. De jongcn vicl hen voortdurcnd lastig.

Maar hij had oudcrs en <lat bcickcndc dat er rnogelijk iets in­

zat. Her gins slcchr met de znkcn: hct was cind septcmbcr

en de komkommertijd hicld nog steeds aan. Hij had er niets

aan als hij tcgcn de jongcn zci dat hij ophocpelcn mocst, maar

aan de andcre kant ging her ook nict aan om klcinc kcrcltjes

als hij aan te rnocdigcn tussen de koopwaar rond te scharrc­

len. Her was allcmaa l tijdverlics en ze rnaaktcn dingen kapot

en stalen kleinighcdcn als nlcmand kcek.

'Komt nicts van in,' zci de verkoper. 'Maar stuur je vader maar

eens hicrheen. Heeft hij al gezien war we hier hebben staan7'

'[a,' zei Mike Foster schor.

'Waarom komt hij clan niet opdagen?' De verkoper wuifde met

een breed gebaar naar de grote, glinsterende schuilkcldcr. 'We

seven een goed inruilbcdrag voor zijn oude, rckening houden­

de met waardeverminderlng en veroudering van her type. Welk

model hecft hij?'

'Wij hcbben er geen,' zei Mike Foster.

De verkoper knippcrde met zijn oogleden. 'Maak je een grap­

je 7'

'Mijn vader zegt dar het geldverspilling is. Hij zegt dat ze pro­

beren de mensen angst aan te jagen om hen dingen te laten

kopen die ze niet nodig hebben. Hij zegt -'

'Is je vader anti-V7'

'Ja,' antwoordde Mike Foster ongclukkig.

De verkoper zuchtte. 'Houd maar op, jongen. Her spijt me

dat we geen zaken kunnen doen. Het is jouw schuld niet.' Hij

liep nog niet direct verder. 'Wat mankcerr hem voor den don­

der7 Draagt hij bij aan de NAts7'

'Nee.'
De vcrkopcr vloektc birmcnsmonds, Een lapswans, die Gods

water over Gods akker lict lopcn, vcilig omdar de rest van de

gemecnschap dertig proccnt van hear inkomcn uitgaf om ccn

permanent vcrdcdigingssystcem in stand tc houdcn. Er wa­

rcn altijd ccn paar van dcrgelijke kercls, in icdcrc stad, 'Hoe

denkr je mocdcr erovcr?' vroeg de vcrkoper scherp. 'Is zij het

met hem ecns 1'

'Zij zcgt -' Mike Foster rnaaktc zijn zin nict af. 'Mag ik er niet

ecns heel even in? Ik zal niets kapor makcn. fen cnkel kccrtjc

maar.'

'Hoc zoudcn we ooit vcrlcopcn als we er jongens in rond lieten

dravcn. lIij is nict bcdoeld als dcmonsrraric-cxcmplnar - daar

zijn we al tc vaak ingctrapt.' De nicuwsgicrighcid van de vcr­

kopcr was opgcwckt. 'Hoc komt icrnand crtoe om anti-V te

wordcn 7 Hccf t hij er alujd zo over gcdachr, of hcefr hij crgcns

door de pest ingckrcgen?'

'Hi] zcgt dat ze de rncnscn zovcel auto's en wasmachincs en

tclcvisictocstcllcn hebbcn verkochr als zc maar kondcn gc­

bruikcn. Hij zegt dar NATS en schuilkcldcrs ncrgcns gocd voor

zijn, dus krijgcn de mcnscn nooit alles wat zc gcbruikcn kun­

ncn. Hij zcgt dar de Iabrickcn tot sint-juttcmis geweren en

gasmaskers kunncn blijvcn makcn en zolang de mcnscn bang

zijn, zullcn ze ervoor blijvcn bcralcn orndat zc dcnkcn dat ze

gedood zoudcn kunncn wordcn als ze her niet doen, en mis­

schien krijgt icmand er wcl eens gcnoeg van om ieder iaar

voor een nieuwc auto tc betalcn en houdt hij crrnce op, maar

hij zal nooit ophouden met schuilkeldcrs kopcn om zijn kin­

deren tc beschermen.'

'En dat gcloof jij?' vroeg de vcrkopcr.

'lk wou dat we die schuilkcldcr hadden,' antwoorddc Mike

Foster. 'Als we zo'n schuilkcldcr hadden zou ik er icderc nacht

in gaan slapen. Hij zou er zijn als we hem nodig hadden.'

'Misschien komt er wel geen oorlog,' zei de verkoper. Hij voel­

de hoc angstig de jongen was en hoe ellendig hij zich voclde,

en hij grinniktc hem goedhartig toe. 'Maak je niet aan ccn stuk

door ongerust. J e kijkt waarschijnlijk te veel naar de video - ga

eens een beetjc buiten spelen voor de verandering.'

'Niernand is veilig hier op de oppcrvlakte,' zei Mike Foster.

'We moeten beneden, onder de grond, zijn. En ik kan nergens

naartoe.'

'Stuur je vader maar eens,' mompelde de verkoper, die zich niet

op zijn gemak voelde. 'Misschicn kunnen wc hem we! over­

reden. We hebben allerlci gemakkelijke betalingsvoorwaar­

den. Zeg maar tegen hem dat hij naar Bill O'Neill moet vra­

gen. Doe j e her 7'

Mike Foster slentcrde verder door de donkere avondlijke straat.

Hij wist dat hij thuis hoorde te zijn, doch zijn voeten sleepten

188
 zich voort en zijn lichaam was zwaar en lusteloos. Zijn ver­

moeidhcid maakte dat hij zich hcrinnerdc wat de sportlcraar

de vorige dag tijdens de ocfcningcn had gezcgd. Ze oefcndcn

zich in adcm inhouden, mocstcn hun Iongen vol lucht zuigen

en dan hard wegrennen. Het was hem nict zo goed afgegaan:

de andcren storrnden nog met rode hoofdcn vcrdcr tocn hij

stilhicld, zijn mond opcnde en krnmpachtig naar Iuchr blccf

staan happen. ·

'Foster,' zci de leraar nijdig, 'je be nt dood. Wect je d a t ? Als

dit ccn gasaanval was gewccst -' Hij schuddc treurig zijn

hoofd. 'Ga daarginds in je ee nt j e oefenen. Al s je in Ievcn hoo p t

te blijven, zul je er mccr van rnoetcn makcn.'

Doch hij verwach tte niet in lcven te blij ven.

Tocn hij thuis de ve randa opstaptc, zag hij dat de lichten in

de huisk a mer al aan warcn. Hij hoorde z i jn vadcrs stem en

die van zi j n mocdcr - zwakker - in de kcukcn. Hij deed de deur

achter zich dich t en bcgon zijn [as ui t tc trckkcn.

· 'Ben jij daar]" vroeg zijn vader hem ba rs. Bob Foster zat

wi j d bee ns in zijn steel, z ijn s choot vol papcrasscn uit zijn

kleine meubclzaak. 'Waa r hcb je gczctcn? Hct ctcn is al cen

half uur klaar.' Hij h a d zijn jasje uitgctrokkcn en zijn mou­

wcn opgcrold. Zijn arrncn warcn bleck en mager, rnaar

gespierd. Hij was moe; zijn ogen warcn groot en donker, zijn

haar begon dun tc worden. Hij paktc de papicrcn rustcloos op,

keck ze in, Icgdc ze van de enc srapcl op de andcre.

'Necm me niet kwalijk ,' zei Mike Foster.

Zijn vader keek op zijn zakhorlogc: hij was stellig de enige

man die nog cen horloge drocg, 'Ga j e handcn wasscn, Wat

heb je uitgc s poo k t?' Hij nam z ijn zoon onderzoekend op. 'Wat

kijk je vrecmd. Voci je je wcl gocd?'

'lk bcn naar de binncnstad geweest,' zei Mike Foster.

'Wat heb je daar gedaan?'

'Naar de schuilkclders gekeken.'

Zander ecn woord te zeggen greep zijn vader nijdig een hand­

vol rapporten en duwde ze in een map. Hij had zijn dunne lip­

pen opeengcklemd; op zijn voorhoofd waren barse rimpels

verschencn. Hij snoof woedcnd toen overal paperassen ncer­

viclen; hij boog zich stijf voorovcr om zc op te rapen, Mike

Foster deed geen poging om hem te helpen. Hij liep naar de

kast en hing zijn jas op een hangertje, Toen hij zich omdraai­

de zag hij zijn moeder de tafcl met eten de ectkarner in sturen.

Ze aten zonder een woord te zeggen, zich concentrerend op

hun rnaaltijd en vermcdcn het elkaar aan te kijken. Eindelijk

sprak zijn vader: 'Wat heh je gezien? Zelfde oude rommel ze­
ker?'

'De nieuwe modellen '72 zijn er,' antwoordde Mike Foster . .

'Die zijn precies eender als de modellen '71.' Zijn vader wierp

189
 grimmig zijn vork nccr; de tafcl ving hem en zoog hem op.

'Ecn paar nicuwc instrumcntjcs, wat mecr chroom, <lat is al­

' Jes.' Hij kcck zijn zoon ecnsklaps uitdagcnd aan, 'Of niet

soms?'

Mike Foster speelde, zich dicp ongclukkig voclend, met zijn

kip in room. 'De nieuwc hebbcn ccn klernvrije afdalingslift,

Jc kunr nier halvcrwegc vast blijvcn z i t t c n . 1-1•:t cnige wat je

tc docn hcbt is crin tc srappcn en hij doer Jc rest.'

· 'Volgcnd jaar kornt er ccn die jc opp.ikt en naar benedcn

draagt. Dezc znl vcroudcrcl zijn zodra <L menscn hem kopen,

Dar is war ze willen - ze willen dar [c maar blijit kopcn. Ze

blijvcn nicuwc types uirbrcngen zo sncl zc n.a.rr kunnen. Het

is gccn 1972, hct is nog steeds 1971 Hoc komt da; ding clan al

op de markt? Kunncn zc nict wachtcn?'

Mike foster gaf geen antwoord. I Jij had he: allcrnaal al vele

malcn ccrdcr gchoorcl. Er was nooit icts nieuws, cnkcl chroom

en instrumcntjcs; rnaar toch raaktcn de vrocgcrc typcn op de

ecn of andcre manier vcrouderd. Zijn vadcr bracht zijn me­

ning luicl, harrstochtclijk, haast dol-grimmig naar vorcn,

rnaar ze kloptc nict. 'Laton we dan ccn oude nemcn,' Hapte

Mike eruit. 'Her kan mij nict schclcn, ik vind elk type goed.

Zclfs ccn twccdchandse.'

'Nee, jij wilt de nicuwe, Glanzcnd en glinstcrend om de bu­

rcn ondcr de indruk tc brengen. Ecn hclcbocl wijzerplaten en

knoppcn en apparatcn. Hocvcel vragen ze crvoor?'

'Twintigduizcnd dollar.'

Zijn vadcr floot zachtjes tusscn zijn tanden. 'Meer niet]"

'Ze hebbcn gemakkclijkc bctalingsvoorwaardcn.'

'Natuurlijk. Jc betaalt er de vcrdcrc rest van je leven aan.

Rente, ondcrhoudskostcn. En hoclang is de garantie]"

'Drie maanden.'

'Wat _gcbcurt er als hij defect raakt] Dan zuivert en ontsmet

hij nier [anger. Als de drie maanden om zijn, begeeft hij het.'

Mike Foster schudde zijn hoofd. 'Nee. Hij is groot en sterk.'

Zijn vadcr licp rood aan van kwaadhcid. Hij was cen kleine

man, slank en tonger, met broze beenderen. Hij dacht eens­

klaps aan al die jaren die achter hem lagen, die cen voortdu­

rcnde strijd om her bestaan waren geweest, waarin hij had

moctcn zwoegen en worstelen om een baantje, een beetje geld,

eindelijk in de meubelzaak was gekomen, het van boek.houder

tot bedrijfslcider had gebracht en tenslotte tot eigenaar, 'Ze

jagcn ons angst aan om de boel draaiende te houden,'

schrceuwde hij zijn vrouw en zoon hartstochtelijk. toe. 'Ze

willen gccn nieuwe crisis.'

'Bob,' zei zijn vrouw langzaam en bedaard, 'je zult hiermee

op moeten houden. Ik kan er niet langer tegen.'

Bob Foster k.nipperde met zijn ogen. 'Waar heh je het over]"

190
 mompclde hij. 'Ik ben mac. Die vervlocktc belastingen. Een

kleinc zaak kan het onmogclijk rnccr volhoudcn, nicr met die

grate warcnhuizcn. Er hoordc ecn wet te komcn.' Zijn stem

stierf wcg. 'Ik hcb wcl gcnocg gegcten.' Hij schoof zijn steel

achrcruit en stond op. 'lk g:i ccn dutje docn op de bank.'

Er vcrschcen ccn woedcndc uitdrukking op hct magerc gezicht

van zijn vrouw. 'Jc meet er ccn ncmcn! lk kan er n i e t rnccr re­

gen zeals ze over ens praten. Alic l-urcn en clc winkcliers en

icdcrecn die her weer. lk kan ncrgcns mccr naartoc g:ian of

war dan oak docn zondcr dat ik het re horcn krijg. S i n d :: die

d;1g waarop zc clc vlag Jan on; huis hebbcn geh mgcn. Arui-V,

De Iaatstc van de hele stad. Die dingcn die daar boven rend­

vliegcn en w a a r icdcrccn nan ruccbctaait beholvc wii.'

'Nee,' zci Bob Foster. 'lk kan er gccn ncmcn.'

'Waarom nict?'

'Omdat,' anrwoordde hij rustig, 'ik het nie; bctalcn lean.'

Er vicl ccn stiltc,

'Jc hcbr allcs in die winkcl gcstokcn,' zci Ruth cindclijk. 'En

hij gaat toch over de kop, Jc bent net cen cckhoorn, die alles

hamstcrt in dat srnerige klcinc ho! van hem. Nicmnnd wil

trouwcns neg hourcn mcubelcn. Jc bent cen overblijfscl uit her

verleden, ccn raritcit.'

Ze slocg wocdcnd op de tafcl, die als ccn vcrschrikr dier op­

sprong om de lcge bordcn op tc stapclcn. Hij schoot met ccn

wildc vaart de kamer uit en de kcukcn weer in, terwijl in zijn

afwasbak her kokcndc water al over de borden spoot.

Bob Foster zuchttc tricst. 'Laten we gccn ruzie makcn. Ik ga

naar de huiskamcr. Laat me ecn dutje docn van een uur of zo.

Misschicn kunncn we er later dan vcrder over praten.'

'Altijd later,' zci Ruth bitter.

Haar man verdween in de huiskamer, een kleine, gebogen ge­

daanrc, met warrig grijs haar en schouderbladen als gebroken

vlcugels.

Mike sprang overeind. 'Ik ga mijn huiswerk maken,' zei hij.

Hij volgdc zijn vader, een vrecmde uitdrukking op zijn ge­

zicht.

Her was rustig in de huiskamer; de video stond niet aan en

de lamp was Iaaggedraaid. Ruth was in de keuken bezig om

de bedieningsknoppen van her fomuis in tc schakclen voor

de maaltijdcn van de vol gc nde maand. Bob Foster lag uitge­

strekt op de bank, zijn hoofd op cen kussen, zijn schoenen uit.

Zijn gezicht zag grauw van vcrmoeidheid. Mike aarzclde een

ogcnblik en zei dan: 'Mag ik u iets vragcn?'

Zijn vader gromde en bewoog zich, opende zijn ogen. 'Wat?'

'Mike ging tegenover hem zitten. 'Vertel me nog eens hoe u de

president raad gegeven hebt'

Zijn vader hces zich half overeind. 'Ik heh de president gecn

raad gegeven. lk heh cnkcl met hem gesprokcn.'

'Vertol me er eens over.'

'Ik heh het je al duizenden kcrcn vertcld, sinds je ecn baby

was. Jij was er ook bij.' Zijn stem werd zachr bij de herinne­

ring. 'Jc was nor, maar ccn dreumes - we rnocstcn je dragon.'

'Hoe zag hij eruit7'

'Nu,' bcgon zijn vadcr, op de dodc, versrccnde woorden te­

rugvallcnd die hij al zo dikwijls had gebruikt, 'hij zag er on­

gcvccr net zo uit als op het vidcoschcrm. Alleen kleiner.'

'Waarom was hij hicr?' vrocg Mike grctig, ofschoon hij

iedere bijzonderheid kcndc, De president was zijn held, de

man die hij her rnccst ter wcrcld bcwondcrdc, 'Waarom was

hij hclernaal hicrhccn gckomcn naar onzc stad]" .

'Hi] maaktc ccn teer.' Er sloop ccn biucre klank in zijn vaders

stem. 'Hij kwarn hicr rocvallig langs.'

'W:it voor ccn toer?'

'Ecn toer door her land, om allerlcl stcdcn tc bczockcn.' De

norse klank werd Sterker. 'Om te zicn wclke voortgang we

maaktcn. Om re zicn of we genocg XATS en schuilkcldcrs en

scrums en gasmaskcrs en r a d a r i n s t a l l a t l c s haddcn gekocht om

een aanval af tc slnan. General Electronics was toen juist be­

gonnen om haar grotc toonkarncrs en etalagcs in te richten -

allcs even glanzcnd en glinstercnd en duur. De eerste afwcer­

uitrusting voor het gezin.' Zijn mond vertrok zich. 'Allemaal

op gemakkclijke bctalingsvoorwaardcn, Advcrtenties, affi­

ches, zocklichten, gratis gardenia's en lekkere hapjes voor de

dames.'

Mike Foster hijgde opgewunden. 'Oat was de dag waarop we

onze Voorbcrcid-op-alles-vlag kregen,' zei hij gretig. 'Oat was

de dag waarop hij ons onzc vlag kwam geven. En ze hesen

hem aan de vlaggestok in het midden van de stad en iedereen

jubelde en juichte.'

'Da t herinner je je nog 7'

'Ik - gcloof van we!. Ik herinner me mensen en geluiden. En

her was warm. Het was juni, is her niet I'

'Ja, 10 juni 1965. Ecn hcle gebcurtenis, Toen waren er nog niet

veel steden die de grote groene vlag hadden. De mensen koch­

ten nog auto's en televisietoestellen, Ze waren er nog niet ach­

tergekomen dat die dagen voorbij waren. Televisietoestellen

en auto's zijn ergens geed voor - je kunt er maar een bepaald

aantal van maken en verkopen.'

'Hij gaf u de vlag, is het niet7'

'Nu, hij gaf hem aan onze gezamenlijke winkeliers. De Kamer

van Koophandel had her in orde gcrnaakt. Een wedstrijd tus­

sen de steden, om te zien wie her vlugst het meest kon kopen.

Onze stad verbeteren en terzelfdertijd de handel stimuleren.

192
Natuurlijk hadden ze her zo gesteld, dat indicn we onze gas­

maskers en schuilkcldcrs rnocstcn kopen, wij er dun bcter vcor

zouden zorgen. Alsof we ooit tclcfoons en trottoirs bcscha­

digden. Of straatwegcn, orndat die door de sraat werdcn aan­

gclegd. Of lcgcrs, Zijn er nict alrijd lcgcrs gcwecst? Hccft de

regering nict altijd van de bcvolking gcbruik gcmaakr voor

de landsverdediging? Maar ik dcnk dat de landsvcrdcdlging tc

vcel kost. Ik dcnk dat zc ccn mooic cent hebben uitgcspaard,

de nationale schuld aardig hcbben ingckrompcn op dcze ma­

nicr.'

'Vertol me eens war hij zei,' fluisterclc Mike Foster.

Zijn vader zocht in zijn zak naar zijn p i j p en stak hem met be­

vcndc vingers aan. 'Hij z c i : "I-lier hcbbcn j u l l i c jc vlag. jon­

gens. Jullie hcbbcn je geed gewccrd".' Bob Foster hoesttc be­

nauwd, teen dikke wolkcn rook u i t zijn pijp opstcgcn. 'Hi] had

cen rood, zonverbrand gczicht en vocldc zich volkorncn op zijn

gemak. Hij deed niet anders dan zwcten en grinnikcn, Hi]

wist hoc hij dat varkcntje wasscn mocst. Hij kcnde een hcle­

bocl voornamen. Vcrrclde af en toe ccn mop.'

De jongcn hicld zijn ogcn vol ontzag opcngcsperd. 'Hij was

hclcmaal hicrhccn gckomen en u hcbr met hem gcpraat]"

'[a,' zci zijn vadcr, 'lk heh met hem gcpraat, Iedcrccn jubcldc

en juichte. De vlag wcrd gchcsen, de grote grocne Voorbcreid­

op-alles-vlag.'

'U zel -'

'Ik zei tegcn hem: "Is dat alles wat u ons gebrachr hebt7 Een

groenc lap"?' Bob Foster trok gespanncn aan zijn pijp. 'Tocn

hen ik anti-V gewordcn, Ik wist hct dcstijds alleen nog niet,

Her enige wat ik wist was, dar wij helcrnaal op ons zclf warcn

aangewezen, op een grocnc lap na dan, We hadden cen land

moeten zijn, cen heel volk, honderdzeventig miljoen menscn

die samcnwcrkten voor onze verdcdiging. En in plaats daar­

van zijn we een helcbocl afzondcrlijkc klcine stcdcn, kleine

ommuurde fortcn (hct is alsof we weer in de middelccuwcn

zijn beland) die er elk hun afzonderlijk legcr op nahouden -'

'Zou de president ooit nog eens komcn]" vroeg Mike.

'Ik berwijfcl het. Hij was - enkel op doorreis.'

'Als hij nog eens komt,' fluisterde Mike, gespannen en bang

om zelfs maar te hopen, 'zoudcn we hem dan ergens kunnen

zf�n7 Zouden we dan naar hem kunnen gaan kijken?'

Bob Foster ging moeizaarn overcind zitten. Zijn blote, benige

annen waren grauwig blcek; zijn magere gezicht was vaal van

vennoeidheid. En berusting. 'Hoeveel kostte dat vervloekte

ding ook alweer dat je gezien heht7' vroeg hij schor. 'Die

schuilkelder?'

Mike's hart stond stil. 'Twintigduizend dollar.'

'Het is nu donderdag. lk zal er aanstaande zaterdag met jou

193
en je moeder hecngaan.' Bob Foster klopte zijn smeulende,

maar half aangesrokcn pijp uit. 'lk zal hem op afbetaling nc­

men. Hct herfstseizoen gaat wcldra bcginncn, Mccstal ver­

koop ik dan gocd - de mcnscn komcn om houtcn mcubclen

voor Kerstgeschenken.' Hij stond abrupt van de bank op. 'Af­

gesproken ?'

Mike kon gecn anrwoord gcvcn: hij kon cnkcl knikkcn.

'Prachtig,' zei zijn vadcr. met wanbopige opgcwckrhcid. 'Nu

hocf je nict mccr naar Jc binncnstad toe om ernaar tc gaan

kijkcn.'

De schuilkcldcr wcrd gcinstallccrd - waarvoor er nog ccns

twcchondcrd dollar biikwamcn - door ecn sncl werkcnde ploeg

arbcidcrs in bruine [assen, op de rug waarvan de woordcn

GENERAL ttrcrnoxrcs stondcn geborduurd. De achrcrtuin wcrd

weer vlug op orde gcbracht, aardc c11 srruikcn met schoppen op

hun oude plants gcdcponcerd, de grond gelijk gcmaakt en

daarna wcrd de rekcning ccrbicdig onder de voordcur door­

gcschovcn. De grote, zwarc vrachtauto, die nu weer leeg was,

recd rntelcnd de straat uit en er hccrstc weer stilre in de buurr.

Mike Foster stond met zijn moeder en een kleinc grocp be­

wonderende buren op de achtcrvcranda van het huis, 'Wclnu,'

zei mevrouw Carlyle eindclijk, 'nu hcbben jullic cen schuil­

kelder, De beste die er is.'

'Zo is her,' stcmde Ruth Foster met haar in. Ze was zich be­

wust van de mcnscn om haar hecn; het was een helc tijd ge­

ledcn sedert er zovecl tegclijk bij hear over de vlocr warcn ge­

komen. Ecn grimmige voldocning, die bijna aan verbolgcnheid

grensde, doorstroomde haar magere lichaam. 'Het maakt ze­

ker een verschil,' zci ze stroef.

'Ja,' stemde rnijnheer Douglas die een eind verderop woonde,

met haar in. 'Nu hebbcn jullie ccn veiligc plants waar je heen

kunt gaan.' Hij had hct dikke boek met instructics opgepakt

dat de werklui hadden achtergclatcn. 'Hier staat dat je hem

voor ecn heel [aar kunt/roviandcrcn. Je kunt hierin rwaalf

maanden ondcr de gron leven, zonder dat jc ook maar een

keer naar bovcn hoeft.' Hij schudde bcwonderend zijn hoofd.

'Ik heh ecn oud model '69. Is maar goed voor zes maanden,

Misschien neem ik -'

'Hij is nog goed genoeg voor ons,' viel zijn vrouw hem in de

rede, doch er lag een wccmoedig verlangende klank in haar

stem. 'Kunnen we er niet ecns in gaan, Ruth, om hem van

binnen te bckijkcn? Hij is helernaal klaar, is het niet?'

Mike maakte een gesmoord geluid en schoot schichtig naar

voren. Zijn moeder glimlachte begrijpend. 'Hij moet er eerst

in. Hij ma g als eerste een kij�je gaan nemen - we hebben hem

feitelijk voor hem genomen, weet je.'

Met hun arrnen voor hun borst gevouwcn al; besrhutring te­

gen de killc septemberwind blcc] de grocp mannen en vrou­

wcn afwachtcnd staan roekijkcn toen de jongcn op de hals

van de schuilkclder toeliep en een paar passcn ervoor blcef

staan.

Hij ging de schuilkclder voorzichtig binncn, bijna bang om

icts aan te rakcn. De hals was groat i;cnocg voor hem; hij was

erop gebouwd om ccn volwasscn man te kunncn doorlatcn,

Zodra zijn gcwicht op de afdalinnslift rustre, schoot dczc om­

bag. Mer ccn ademloos gesmoord gefluit vicl hij door de pik­

donkerc schacht naar de eigenlijke schuilkcldcrruimte. De lift

slocg met ccn klap tcgcn de schok-absorbccrders en de jongcn

tuimcldc era], De l i f t schoot tcrug naar de oppcrvlakre, gclijk­

tijdig de ondcrgrondse kcldcr hcrmctisch afsluitcnd, ccn on­

doordringbare stalcn en plastic kurk in de nauwe hals.

Om hem hccn warcn automatisch lichtcn aangeknipt. De

schuilkcldcr was kaal en lccg: er warcn nog geen voorraden

naar bcncdcn gcbracht. Hij rook naar vcrnis en smccrolic:

bcneden hem hoorde hij hct doffc gcgons van de gcucratorcn,

Zijn aanwczigheid zctte de zuiverings- en ontsmcttings­

systemen in wcrking; op de blindc bctonnen muur kwamen

eensklaps meters en wijzerplaten in aerie.

Hij ging op de vloer zittcn, met opgctrokken kniecn, plechtig

gezicht, wijdopcn ogen, Er wccrklonk gecn ender geluid dan

van de gcneratoren: de wercld boven was volkomcn afgesne­

den. Hij bcvond zich in ccn klcine kosmos die zichzclf gchecl

kon bedruipen: allcs wat crvoor nodig was, w a s h i e r - of zou

hier spocdig zijn. Vocdscl, water, lucht, dingen om te doen.

lets anders hocfde er niet te zijn. Hij kon zijn hand uitstckcn

en aanraken wat hij maar nodig had. Hij kon hier altijd, ceu­

wig blijvcn, zonder cruit te hocven. Onbcrcikbaar voor born­

men en bacillen, Zander dat het hem ergens aan ontbrak, zon­

der angst te hocven kocsteren, met enkel her snorrcnde gegons

van de generatoren beneden hem, en boven hem en overal om

hem heen de kale, asccrische muren, zachte warmte uitstra­

lend, een en al vriendelijkhcid, als een levend omhulsel.

Plotseling gaf hij een schreeuw, een luide jubelende schreeuw

die van muur tot muur weergalmde en werd teruggekaatst,

een oorverdovende echo. Hij klemdc zijn ogen dicht en balde

zijn vuisten. Vreugde doorgolfde hem. Hij schreeuwde op·

nieuw - en lier het bulderende geluid over zich heen spoelen,

het geluid van zijn eigen stem die versterkt werd door de

dicht rond hem oprijzende muren, hermetisch en hard en on-

gelooflijk sterk. .

De jongens op school wisten het al nog voor hij de volgende

ochtend kwam opdagen. Ze begroetten hem reeds van een af-

. 195
stand, grinnikend en elkaar aanstotend. 'Is het waar dat jullie

thuis een nieuwe General Electronics Model S-72ft hebben?'

vroeg Earl Peters.

'Ja,' anrwoorddc Mike. Zijn hart zwol van een vredig ver­

trouwcn dat hij nonit ccrdcr had gckcnd. 'Korn ecns langs; zei

hij, zo onverschillig mogelijk. 'Dan zal ik hem jullie latcn

zien.'
Hij liep door, zich bewust van hun nfgunstigc gezichren.

'Nu, Mike,' zci mcvrouw Curr.rnings rocn hij aan het einde

van de dag hct Iokaal uitstapte. 'Wnt voor cen gevocl gceft

het je?'

Hij blcef bij haar lcsscnaar st Jan, vcrlcgcn en vol rustigc trots.

'Ecn heel prcttig gcvocl,' gaf hij toe.

'Draagt jc vadcr bij aan de N,\Ts?'

'J a.' .
'En jc hcbt ccn vergunning voor onzc schoolschuilkcldcr?'

Hij liet haar blij her blauwc plaltjc zicn dot om zijn pols was

bcvcstigd. 'Hi] heeft vcor allcs ccn cheque naar de gcmccnte

gczondcn. I-Iij z c i : " nu ik ccnrnnal a heh gczcgd kan ik net zo

gocd ook b zcggcn".'

'Nu heh JI! allcs war de andcrcn ook allcmaal hebbcn.' De be­

j a a rdc vrouw glimlachtc h e m toe. 'Daar ben ik blij om. Nu hen

jc cen pro-V, allccn bcsraat ccn dcrgelijke term niet. Je bent

nu gewoon - n e t als i ecl er arider.'

De volgcnde dag krijst c n de n i cu w s ma c h ines he t bcricht uit.

De ecrstc bckcndmaking over de nieuwc Russische pcncrratie­

projccticlcn.

Bob Foster stond in hct midden van de huisknmer, de nieuws­

band in zijn h a nd , z ijn magcrc gczic ht roocl van w oede en

wanhoop. ' Vcrdomme nog aan toe, hct is cen sarncnzwcring l'

Zijn stem klonk schril van onthutste razcrnij. 'We hcbben dat

ding nog maar net gckocht en kijk nu eens! Kijk nu ccns!' Hij

duwde zijn vrouw de band toe. ·,zie jc het? Ik heh hct je altijd

wel gezegd !'

'Ik heh het gczicn,' zci Ruth wocdcnd. 'Ik geloof dar jij denkt

dat de hcl c wcrcld cnkel op jou heeft z itten wachtcn, Ze vin­

den voortdurcnd nieuwe wapcns uit, Bob. Vorige week warcn

het die graanbcderfvlokkcn. Dcze week zijn her de penctratie­

projecticlcn. Jc kunt nict verwachten dat ze her r a d d e r voor­

uitgang stil zullen zetten enkel orndat ji j eindelijk eieren

voor je geld hebt gekozen en ecn schuilkcldcr hcbt gekocht.'

Man en vrouw staarden clkaar aan. 'Wat moctcn we voor den

duivel beginnen?' vroeg Bob Foster kalm, .

Ruth liep teru g naar de keuken, 'Ik heh gehoord dat ze adap­

toren gaan rnaken.' .

'Adaptoren 7 Wat bcdoel je7'

'Zodat de mensen geen nieuwe schuilkelders zullen hoeven

kopen. Er was een commerciec\ progranuna op de video. Ze

zijn van plan cen of andcr soon mcialcn rooster op de markt

te brengen, zodra de: rogering er haar ;;oc<lkcuring ann hcclt

gehecht, Oat lcggcn ze uit over de grond en hct onderschcpt

de pencrraueprojecnclen. Her vorrur ccn bcschcrrncnde laag,

maakt dat ze bovcn de grond ontploffcn zodat zc zich nict

naar de schuilkcldcr toe kunncn boren.'

'Wat is de prijs crvanj"

'Oat hcbbcn ze nict gczcgd.' ·

Mike Foster z,11 inecngchurkt op de sofa te luistcrcn. Hij had

het nicuws op school gehoord. Zc warcn bc:tig gewccst met

bcsscn dctcrrnincrcn, haddcn allcrlc! in plastic gcvatte wilde

bcssen ondcrzochr om de ectbarc van de gihige tc leren on­

derschcidcn. teen de bcl de hcle school bijecn gcrocpcn had.

Her hoof<l had lier bcrichr over de pcncrrnticprojccticlcn voor­

gelczcn en daarna zijn dagclijkse praatjc gchoudcn, dirrnaal

over de noodbchandcling van ccn nicuwc tyfussoort, die kort

gelcdcn ontwikkcld was.

Zijn oudcrs warcn nog steeds aan her rcdctwistcn, 'We zullen

er ccn mocten kopen,' zci Ruth Foster kalm, 'Anders haddcn

we net zo geed gccn schuilkclder kunnen hcbbcn. De penetra­

tieprojccticlen zijn spcciaal onrworpcn om in de bodem te

dringcn en op plaatscn af 're gaan waar warmte is. Zodra de

Russcn ze gaan vcrvaardigen -' ·

'Ik zal er cen kopen,' zei Bob Foster. 'lk zal cen anti-pcnetra­

tierooster kopcn en wat ze allcmaal nog mcer mogen hcbben,

Ik zal allcs kopcn war ze op de markt brengcn, Ik zal door

blijvcn kopen tot ik ecn ons weeg.'

'Zo erg is het niet.'

'Weet je, dit spclletje heeft een reuzcvoordcel boven het aan­

smeren van auto's en telcvisietoestellen. In een geval als dit

moeten we wel kopcn. Het is gcen luxe, niet iets greets en

glinsterends om onze buren de ogcn mce uit te sicken, niet

iets waar we ook van buiten kunncn. Als we dit niet kopen,

gaan we dood. Men hccft altijd gezcgd dat de manier om icts te

verkopen was, angst bij de mensen op te roepen, Een gevoel

van onzekerheld verwekken - hun voorhouden dar ze vies rui­

ken of er gek uitzien. Maar hierbij vergeleken zijn hun stank­

verdrijvende middelen en brillantincs maar kindcrspel. Je kunt

er niet onder uit. Als je niet koopt, brengen ze je om het !even.

Het summum van reclametcchniek. Koop of ga dood - een

nieuwe lcuzc. Neem een glinsterendc nicuwe General-Electro­

nics-H-bom-schuilkelder in je achtertuin of laat je om zeep

brengen.'

'Houd op met zo te pratenl' beet Ruth hem toe.

Bob Foster lier zich op de keukentafel zinken. 'Best. Ik gee£

het op. Ik zal ermee doorgaan.'

'197
'Jc koopt er een7 Ile denk dat ze tegen Kerstmis op de markt

zullen zijn.'

'0, ja,' zei Foster. 'Tcgen Kerstmis zullen ze op de markt zijn.'

Er lag een vreemde uitdrukking op zijn gclaar. 'lk zal een van

die vervloekte dingen voor Kcrstrnis kopen, net als ieder an­

der.'

De GEC-roostcr-adaplorcn rrokkcn drommcn kijkcrs.

In de schemer van de late deccmbcrnarniddag licp Mike Foster

langzaam door de strant die wernclde van de mcnscn. Adap­

toren glinsterden in icdcrc ctulage. \I an de incest uitcc nlopen­

de vormcn en afmetingen, voor icdcr type s c hu il k c ld er, tcgcn

de me cs t uitccnlopcnde prijzcn, aangepast aan icdcrs beurs.

De mensenmcnigten warcn vrolijk en opgewekt, t y pi sche

Kerstmcnigtcn, die gocdgchurncunl voortschuifeldcn, Lela­

den met pakjes en in zwarc overjasscn gchuld, De luch t zag

wit van de wild dwarrclcndc snceuwvlagcn. A uto ' s rcdcn

voorzichtig door de ovcrvolle stratcn. Lichter, en ncon-rccla­

mes, onm c teli jk e flonkerendc w i nkc lr am en glinstcrclen aan

alle zijden.

Zijn eigen huis was in stilte en duis tc rnis gehuld. Zijn ouders

waren er nog niet. Ze warcn allebci aan h et wcrk in de win­

kel ; de zaken warcn s lec h t gcgaan en zijn moeder had de

p l a ats ingenomen van een van de bediendcn. Mike hief zijn

hand op naar de code-sleutcl en de v oordc u r l ie t hem binnen.

Her automatische fornuis had de woning warm en behaaglijk

gehouden. Hij trok zijn jas uit en legde zijn boeken wcg.

Hij blcef niet Jang binncn. Met een opgewonden kloppend hart

Hep hij op de tast de achrerdeur uit en de veranda op.

Hij dwong zichzelf te blijven staan, om te kijken en het huis

opnieuw in te gaan, Hij kon zich bcter niet overhaastcn. Hij

had ieder moment van de reeks handelingen nauwkeurig bere­

kend, vanaf her allereerste ogenblik waarop hij het !age heng­

sel van de hals zich krachtig en heldcr tegcn de avondhemel

had zien aftekenen. Hij had er een kunstwerk van gemaakt;

er was geen overbodigc beweging bij. Hij had iedere schakel

in de keten van handelingen zo bijgevijld en gepolijst tot het

iets moois was geworden. Het eerste overwcldigcndc gevoel

van aanwezigheid als de hals van de schuilkelder zich om hem

sloot. Dan de vlagende luchtstroom, die het bleed in zijn ade­

. ren deed stollen, wanneer de afdalingslift zich helemaal naar

omlaag stortte.

En de verheven pracht van de schuilkelder zelf. ·

Iedere middag, zodra hij thuis was, begaf hij zich erheen,

kroo_p hij erin weg, onder de grond, verborg hij zich in zijn

beschermende stalen stilte, Oat had hij van de eerste dag af

gedaan. Nu was de kelder vol, en niet !anger leeg. Gevuld met .

198
eindeloze blikkcn voedsel, kussens, boeken, videobanden, ge­

luidsbandcn, platen aan de muren, hcldcrc stoffcn, weefsels

en kleuren, zelfs vazen met blocmen, De schuilkcldcr was zijn

domein, waar hij inccngchurkt zat, omringd door alles wat

hij maar nodig kon hebben.

Om het uitstel zo Jang mogelijk te rekken haastte hij zich

door hct huis en romrnelde in de gcluidsbandenkast. Hij zou

tot het tijd om tc eten werd in de schuilkcldcr gaan zittcn en

luisteren naar The Wi11d iu the Wi!lows. Z i j n ouders wisten

waar ze hem vindcn kondcn; hij zar daar altiid, Twee uren van

onafgebrokcn geluk, hclcmaal in zijn ccntje in de schuilkcl­

der. En wannccr hij zijn ctcn op had, haasuc hij zich ernaar

terug en blcef er tot her tijd was om naar bed te gaan, Soms

stond hij 's avonds bat, als zijn ouders vast sliepen, stillctjes

op en bcgaf zich naar buircn, naar de hals van de schuilkcl­

der en verdwecn in de zwijgcnde dicptcn. Om zich er tot de

ochtend aanbrak te vcrbcrgcn,

Hij vend de gcluidsband en haastte zich het huis weer door,

de achtcrvcrnnda op en de ruin in. De lucht was naargccstig

grauw, doorschotcn met dreigend-zwartc wolkcnslicrtcn. In

de stad kniptcn hier en daar de lichtcn aan, De tuin lag er

koud en vijandig bij. I-lij liep onzckcr het n apje af - en blcef

als uan de grand gcnagcld staan.

Een cnorm gat docmde voor hem op. Een gapcnde muil, Iccg

en tandcloos, opcngcsperd naar de avondhcmcl. lets anders

was er nicr. De schuilkeldcr was verdwcnen,

Hij blecf ecn cindclozc tijd staan, de band in zijn enc hand ge­

klemd, zijn andcre om de vcrandalcuning. De avond vie!, her

dode gat lostc zich in duisternis op. De hclc wcreld vicl gclci­

delijk in stilte en afgronddiepc duisternis uitcen. In de lucht

verschcncn flauwc sterren; in nabijgelegcn huizen knipten nu

en dan kille en zwakke lichrcn aan, De jongcn zag niets. Hij

bleef racrloos staan, zijn Iichaam star als steen, en staarde

maar naar de grate kuil waar de schuilkeldcr was geweest.

Dan stand zijn vadcr naast hem. 'Hoc Jang hen je al hier?' zei

zijn vadcr. 'Hoe Jang al, Mike? Gccf me antwoord!'

Met een hevige krachtsinspanning slaagde Mike erin zich uit

zijn verdoving los te rukken. 'U bent vraeg,' mompelde hij.

'lk hen expres vroeg uit de winkel weggegaan. Ik wilde hier

zijn als jij - thuiskwam.'

'Hij is weg.'

'J a.' Zijn vaders stem was koud, gevoelloos. 'De schuill<elder

is weg. Het spijt me, Mike. lk heb ze opgebeld en gezegd dat

ze hem terug moesten komen halen.'

'Waarom7'

'Ik kon hem niet betalen, Deze Kerstmis niet, nu iedereen zo'n

rooster hebben meet. Daar kan ik niet tegen concurreren.' Hij

zweeg en vervolgde dan triest: 'Ze waren verrekt Iatsoen­

lijk. Ze gaven me de helft van het geld dat ik al betaald had

terug.' Er kwarn een ironischc klank in zijn stem. 'Ik wist dat

het voordcliger voor me zou zijn als ik hct voor Kerstmis met

hen afwikkelde. Nu kunncn ze hem gcmakkclijkcr kwijt.'

Mike zci nicts.

'Probecr hct tc begrijpen,' vervolgde zijn vader stug. 'lk mocst

iedere cent die ik maar bij clkaar kon schrapcn in de winkcl

steken. Ik moet hem draaicndc houdcn, lk moest 6f de schuil­

kcldcr opgcven, 6f de winkcl, En als ik de winkcl opgaf -'

'Dan zoudcn we nicrs hcbbcn.'

Zijn vadcr greep zijn arm beet. 'Dan zoudcn we de schuilkcl­

dcr ook rnoctcn opgeven.' Zijn magcrc, srcrkc vingcr s boor­

den zich krampachrig in Mike's vices. 'Jc bent gccn kind

mcer - jc bent oud gcnocg om her te bcgrijpcn. Later zullcn we

er wcl ecn kopcn, rnisschicn nict de grootstv, de duurstc, rnaar

toch icts. I-let was ccn vcrgissing, M i k e . Ik kon hct nict bckos­

tigen, nict tocn ook die vervlocktc adaptor-dingcn er bij­

kwarncn. Maar ik blijf bijdragcn aan de 1-ATS. En voor de

schuilkeldcr op school. Daar blij f ik mee doorgaan. Hct is gecn

kwcstic van principe,' cindigde hi] wanhopig. 'lk kan er niets

aan docn. Begrijp je her, Mike? Er znr nicts anders op.'

Mike ruktc zich los.

'Waar ga jc naartocj" Zijn vader holdc achrcr hem aan. 'Korn

onmiddellijk tcrug I' I-!ij probccrdc koortsachtig zijn zoon

beet re grijpcn, doch in hct duistcr struikcldc hij en vie!. Ver­

blindcn<le stcrren danstcn voor zijn ogcn teen zijn hoofd met

ecn klap tcgen de hock van hct huis aankwarn; hij hces zich

met een pijnlijk gczicht ovcreind, tastend naar iets waaraan

hij zich kon vasthoudcn.

Tocn hij weer zien )con, was de tuin verlaten. Zijn zoon was

verdwenen.

' Mik el' schrecuwdc hij. 'Waar bcnJ"e?'

Er kwam 'gecn anrwoord. De avon wind blies sneeuwwolken

om hem hcen, een bijtende ijzige luchrvlaag. Wind en duis­

temis, anders niet.

Bill O'Neill kcek vermoeid naar de klok aan de muur. Het

was half tien; hij kon eindelijk de deurcn dichtdoen en de

grote, verblindend glinsterendc winkcl sluiten. De mompe­

lende, elkaar verdringende drommen mensen de deur uit du­

wen en naar huis toe sturen.

'Goddank,' zuchttc hij, tocn hij de deur openhield voor de

la atste oude dame, die bcladen was m et pakjes en geschen­

ken. Hij schoof de code-grcndel op zijn plaats en trok het rol­

luik omlaag, 'Wat een menigte. Ik heb nog nooit zoveel men­

sen gezien.'
'Klaar,' zei Al Conners, opkijkcnd van het kasregistcr. 'Ik tel

hct geld wel - ga jij even de ronde doen? Kijk ol we iedcreen

wcl buitcn de dcur gczct hcbben.'

O'Neill duwde zijn blonde haar naar achtcrcn ca maakte zijn

das los. Hij stak dankbaar cen sigarcr op en licp clan de win­

kcl rond, lichtschakclaars corurolcrcnd, de zwarc GEC-ctala­

gestukkcn er. appar aten uitschakelcnd. Eindclijk kwam hij bij

de kolossale schuilkclder.

Hij klom de ladde r op naar de hals en staptc op de l if t . De li ft

v i cl fluit e n d omlaag en ccn sccondc l a t e r stapte hij h ct grot­

achtigc inwendigc van de schuilkeldcr binncn.

In ecn hock zat Mike Foster di cht incengchurkr, zijn knieen

tcgcn zijn k in aan gctrokkcn, zijn spicluigc arrncn om zijn en­

kcls geslagcn. Hij hicld zijn gezicht omlaaggcdrukt, allcen

zijn slordigc bruin c haar was maar re z icn. J-lij vcrroerde zich

niet toen de vcrbijsterde vcrkopcr op hem toekwam.

'Herncl !' ricp O'N eil l ui t . 'I-l e t is die knul we e r!'

Mike zei niets, I-Iij o m kneld c zijn ben cn nog vaster en duwde

zijn hoofd zo dicp mogelijk wcg.

'Wa t doc jij bier voor den donder]" vroc g O'N eill , vcrbaasd

en n i jdi g. Zijn vcrblultc wocdc nam nog toe. 'Ik dacht dat

j u lli c th u is cen van die dingcn haddcn?' Dan hcrinnerdc hij

het zich. 'Dar is waar, We hc b bcn hem tcr ug mocten halen.'

Al Conners <look op uit de afdalingslift. 'Waa r blij] jc? Laten

we ervandoor gaan en-' 1-lij zag Mike en zwccg abrupt. 'Wat

doer hij hicr bcncden? Zct hem b u itcn en latcn we gaan.'

'Korn mee, joh,' zei O'Neill v r i c nd clijk. "Tijd om naar huis te

gaan.' ·

Mike vcrroerde zich nler,

De bcidc manncn kekcn clkaar aan, 'Ik denk dat we hem eruit

zullen moetcn slepcn,' zci Conners grimrnig. Hij trok zijn jas

uit en gooide hem over een ontsmettingsapparaat, 'Vooruit,

laten we er geen gras over laten groeien.'

Ze haddcn er samen hun h a nden aan vol. De jongen vocht

wanhopig terug, zondcr ccn enkcl geluid te makcn u it alle

macht worsrelend, met zijn arrnen maaiend, stompcnd, krab­

bend, bijtend. Ze sleeptcn hem mcer naar de lift dan ze

hem erheen droegen en duwden hem er Jang genoeg in om

her mechanismc in werking te stellen. O'Neill ging met hem

mee naar boven; Conners kwam onrniddellijk achter hen aan.

Grimmig, zonder c!en overbodige bewcging, zculden ze de

jongen naar de voordeur, gooidcn hem op straat en schoven

de grendcls weer op hun plaats,

'He he,' hijgde Conners, tcrwijl hij zich tegen de toonbank

lier vallcn. Zijn mouw was gescheurd en zijn wang op twee,

drie plaatsen opengehaald, Zijn bril hing aan een oor, zijn

haar zat door de war en hij was uitgeput. 'Wat vind j e: ZO}l-

201
den we de politie moeten waarschuwen? Die knaap is niet

helemaal goed snik.'

O'Neill stand bij de dcur: hij hapte naar adem en tuurde de

duisternis in. Hij zag de jongcn op her trottoir zitten. 'Hij is

er nos steeds,' mornpclde hij. Voorbijgangcrs botsten van

weerszijdcn tegen hem op. Eindclijk blecf cen van hen staan

en hees hem ovcrcind, De jongcn rukte zich los en vcrdwcen

dan in bet duistcr. De ander raapte zijn pakjes op en liep dan

ver<ler. O'Neill draaide zich om. 'Wat ecn ontzettcnde toe­

stand.' Hij vecgdc zijn gelaat met zijn zakdoek af. 'Hij vocht

als ccn bczctene.'

'Wat mankccrde hem? Hij zei hclemaal niets, geen stom

woord.'

'Kerstrnis is cen afschuwclijke rijd om iers terug te halen,'

zci O'Neill. I-Iij grecp met trillcndc handcn zijn [as, 'I-let is niet

mooi meer. Ik wou dat ze hem haddcn kunnen houden.'

Conners haaldc zijn schouders op. 'lloter bij de vis.'

'Waarom voor den derider kan het nict op ecn anderc manier?

Misschicn -' O'Neill moest zich gcwcld aandocn om zijn zin

af le rnakcn. 'Misschicn zoudcn we de schuilkclder met gros­

slcrskorring moctcn verkopcn aan dat scort menscn.'

Conners staarde hem nijdig aan. 'Met grossicrskorting] Dan

zou icdcrccn hem met grossierskcrring willcn hcbbeni Het

zou niet ecrlijk zijn - en hoelang zoudcn wij dan kunnen blij­

vcn draaicn? Hoclang zou her dan duren eer de GEC aan de

grond za t 1'

'Nier zo erg lang, vermocd ik,' gaf O'Neill somber toe.

'Cebruik je verstand.' Conners lachtc schcl, 'Wat jij nodig

hebr is ecn stevige barrel. Korn mce naar hct achtcrkamertje

- daar heb ik een kwartfles.prima whisky in de kast staan. Een

opkikkertje voor je naar huis gaat, Oat heb jij nodig.'

Mike Foster dwaalde doelloos door de donkere straat, te mid­

den van de dromrncn met pakjes beladcn, haasrig huiswaarts

kercnde mcnscn. Hij zag niets; mensen botstcn tegcn hem op

en duwden hem opzij, zonder dat hij hct merkte. Lichten, la­

chende mcnsen, claxongetocter, belgerinkel, niets ervan drong

tot hem door. Zijn brein werktc nict meer, het was leeg en

dood. Hij liep automatisch voort, zonder gevoel of bewust­

zijn.

Aan zijn rechterhand knipperde een bont neonlicht aan en

gloeide in de nu bijna inktzwarte avondhemel. Een kolossaal

licht, helder en kleurig,

VB.EDE OP AAIU>E IN DE MENSEN EEN WELBEHAGEN

OPENBAJlE SCHUILKELDE& TOEGANG 50 CENT

202