6.ünite Türklerin İslamiyeti Kabulu Ve İlk Türk İslam Devletleri

TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ ve İLK
6.Ünite
TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
 1077 Türkiye Selçukluların Kuruluşu

TEM EL KAVRAM LAR
• Atabey  1097 Harzemşahların Kuruluşu

• Bâtınilik
• Divân-ı Saltanat  1157 Büyük Selçuklu’nun yıkılışı
• Emir-i Dad
• Oğuz  1187 Gaznelilerin yıkılışı
• Türkmen
• Siyasetname  1212 Karahanlıların yıkılışı
• Gulam
Kaşgarlı Mahmud • Melik  1230 Harzemşahların yıkılışı
(temsili) • Gök Tengri
TÜRKLERİN İSLAMİYET'İ KABULÜ

TÜRK İSLAM TARİHİNDEKİ
BAŞLICA SİYASİ GELİŞMELER
Türklerin benimsediği dinler
 751 Talas Savaşı
 Gök Tengri (İlk), Manihaizm, Budizm,
 840 Karahanlıların kuruluşu Hıristiyanlık, Musevilik ve İslamiyet
 Hz. Ömer dönemi sınır komŞusu olundu.

 963 Gaznelilerin kuruluşu
(İlk)
 1040 Büyük Selçuklu Devleti kuruluşu  Hz. Osman dönemi Arap baskıları,
serkancatarih
Emevilerin, mevali anlayıŞları
 1040 Dandanakan Savaşı nedeniyle İslamiyete geçiş gecikti.
 Emevi halifesi Ömer bin Abdülaziz’in

 1048 Pasinler Savaşı (717-720) ılımlı p olitikasıyla az da olsa
İslamiyete geçildi
XI. ve XIII.
 1071 Malazgirt Savaşı yüzyıllarda Türk
İslam Dünyası
 Abdülaziz sonrası
baskılar Horosan’da
ayaklanmaya dönüştü.
 Emeviler 750’de yıkıldı,

Abbasiler kuruldu.
 751 Talas SavaŞında

Türkler, Abbasilere
yardım etti, islamiyete
geçiş arttı.
 Çin’in Orta Asya

hâkimiyeti sona erdi.
1 9. Sınıf Tarih Ders Notları www.serkancatarih.jimdo.com

6.Ünite
 Hazarların büyük kısımı ve Karahanlı
İslamiyete geçiş hızlanıyor Hükümdarı Satuk Buğra Han İslamiyeti
seçti.
 Sufiler ve gaziler, inŞa ettikleri cami,
mescit ve eğitim kurumlarıyla ribatları  Uygurlar ve diğer Türk devletleri de
ilim merkezine dönüştürdü. Müslüman oldu.
 Mutasavvıf Şakik-i Belhi Budist Türklerin

İslamiyeti seçmesini sağladı.
İslamiyete geçiŞ in nedenleri

 X.yüzyılda Oğuzların Müslüman olmasıyla
Türkmen adıyla anıldı.
Gök Tengriye göre;
 Kabil, Gazne ve Gur’daki Halaç Türkleri
de islamiyeti seçti. Eller kaldırılır dua edilirdi
 Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri de İyiler cennete, kötüler

Müslüman oldu. cehenneme giderdi.
“200 bin çadırlık Türk

top luluğu islamiyeti
seçti.”
Tarihçi İbnü’l-Esîr
Ortak değerler
serkancatarih
Hırsızlık yap mama
İtil Bulgar Hükümdarı

Yalan söylememe
AlmuŞ Han, Abbasi
halifesinden İslamı Temizlik
anlatacak fakihler ile dini
Adil olma
yapılar için ustalar istedi.
İslamiyet / cihat fikri -
Türkler / cihan hâkimiyeti
ülküsü
 Acemler, Berberiler, Kürtler de

İslamiyeti seçti.
Almuş Han’ın halifelik heyetini huzuruna kabul edişi (temsilî)
 AlmuŞ Han İslamiyet'i resmen kabul eden

ilk Türk hükümdarıdır.

6.Ünite
Acemlerin İslâmı seçmesi Kürtler, Araplar sonrası

Müslümanlığı kabul eden
ilk topluluklardan oldu.
 Müslümanların İran’ın fethiyle iskân ettiği
Arap lar ile Acem etkileşimi hızlandı. Tarihçi Belazuri
“Fütûhu’l-Büldân”
 Vezirlik makamı ve önemli görevler Acem ülkelerin fetihleri
aileleri ile İranlı bürokratlara bırakıldı.
Berberilerin İslâmı seçmesi

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ
 Kuzey Afrika’da hüküm sürüp tabiata
taptılar.
Karahanlı Devleti (840-1212)
 Hz. Osman döneminde iliŞkiler başladı.
serkancatarih
 Uygur Devleti’nin yıkılmasıyla Karluk,

 Emevilerin bölgeyi fethiyle iskân edilen Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından kuruldu.
Arap lar sayesinde İslam’a davet edildiler.
 Kurucusu “Bilge Kül Kadir Han”
 Camiler, mescitler ve fakihler ile
İslamiyete geçiŞleri sağlanarak büyük  BaŞkent “Balasagun”
ölçüde Araplaştılar.
Kürtlerin İslâmı seçmesi
 Hz. Muhammed dönemi Caban el-Kürdî’nin

Müslüman olmasıyla geçiş başladı.
 İslamiyet, El Cezire’de (Güneydoğu

Anadolu) Arabistan’a gelen Kürt
tüccarların İslâmı seçmesiyle yayıldı.
 Dört Halife Dönemi’nde bazı çatıŞmalar 93 2’de Satuk Buğra Han

olsa da katılım arttı. İslamiyet'i kabul etti,
İranlı tarihçi Belazuri “Abdülkerim” adını aldı.

“Fütûhu’l-Büldân”
Orta Asya’daki ilk Müslüman
(Ülkelerin Fetihleri)
Türk devletidir.
eserinde “Bizans ve
Satuk Buğra Han
Sasanilerin Kürtlere
(temsilî)
baskıları bölgenin fethini
Belazurî kolaylaştırdığını” ifade etti.
 Gaznelilerle birlikte Samanoğulları’na son

verdiler.

6.Ünite
 Yusuf Kadir Han’dan sonra Gaznelilerle
Hindistan’a 17 sefer yap tı.
mücadelede sonrası 1042’de;
Doğu ve Batı Karahanlılar olmak üzere Amaç:

ikiye ayrıldılar.
Bölge ekonomisini ele geçirmek
Doğu Karahanlılar:
Kast sistemini yıkmak
Önce Büyük Selçuklu Devleti, 1211’de
Karahitayların yönetimi altına girdi.
İslamiyeti yaymak
Batı Karahanlılar:
Karahitaylar ve Harzemşahlar yönetimi Kendisi için tehlike gördüğü
sonrası 1212’de yıkıldı. Selçukluların baŞındaki
Arslan Yabgu’yu hileyle - 1025’te

ziyafet için Semerkant’a çağırdı-
Kalincar Kalesine hapsetti.
Kalincar Kalesi
Gazneli Devleti (963-1187)
 Kurucusu Alp Tigin’dir.

Gazneli Mesut Dönemi
(1031 – 1041)
 Samanoğulları’nda haciplik yapmış
serkancatarih
Türk komutanıdır.
 Tuğrul ve Çağrı Beyler ile mücadele etti.
 Büyük Selçuklularla yaptığı

Hacip: Eski türk-islam
devletlerinde,
1035 Nesa SavaŞı
“halkla sultan arasındaki
görüşmeleri sağlayan kişi” 1037 Serahs SavaŞı
1038 NiŞabur SavaŞı
1040 Dandanakan SavaŞı
Gazneli Mahmut Dönemi

ile yık ılış sürecine girdi.
(998 – 1030)
 Karahanlılarla birlikte Samanoğulları’na  Afganlı Gurlar tarafından yıkıldı. 1187

son verdiler.
 Abbasi halifesini Şii Büveyhoğulları

baskısından kurtardı.
 Halife tarafından “Sultan” unvanını

aldı.
“Sultan” unvanını
kullanan ilk Türk

hükümdarıdır.

6.Ünite
İslamiyet'te cihat anlayıŞı ve
İslamiyet Sonrası Dönemde Türk Türklerdeki cihan hâkimiyeti ideali
Devlet Yapısı ve Toplumsal Hayat yansıtıldı.
Bu ideale göre: “Allah Türklere

 Türk töresi ve İslami gelenekler arasında dünyadaki bütün milletleri idare
köprü kurdular. etme görevi vermiştir.”
 Karahanlı hükümdarlar İslami ve Türkçe,

isim ve unvanlar kullandı.
Devlet Yönetimi
 Kut anlayıŞı devam etti.

Gazneli Mahmut’un hilat giyme törenini gösteren
bir minyatür (Reşidüddin, Cami'üt Tevarih)
Kut anlayıŞı :
Yönetme yetkisinin
Gök Tengri tarafından
verilmesi demektir.
Eski Türk Devlet gelenği devam ediyor

serkancatarih
 İkili yönetim geleneği devam etti.

Yüksek rütbeli görevlilerden
İkili danışma meclisleri kurdu.
TeŞkilat
Kurultay geleneği devam etti.
Batı Doğu
Buğra Arslan
Kara Han Kara Han
Ayukı (vezir) Türk İslam
devletlerinde devam etti.
Ülkeyi yönetti
Hâkimiyet anlayŞı sözleri
“Gördüm ki Allah devlet güneşini

Türk burçlarına doğduruyor, bütün
felekleri onların hükümranlığına Karahanlılarda Gazneliler’de
Kaşgarlı M ahmud döndürüyor. yuğruş hâce
Onlara Türk adını verip hükümran kılmış ve onları

insanlığın başına getirip hak yolda desteklemiş, onları Hükümdarın en yakın
dönemin egemen gücü kılmış, insanların idaresini
yardımcısıdır. (Vezir)
onların eline vermiş.”

6.Ünite
örf-i hukuk Şer-i hukuk

Yusuf Has Hacip
“Kutadgu Bilig”de veziri Türk töresine Dini esaslara

“Hükümdarın elleri” olarak dayanır dayanır
tanımladı.
Devlet ile vatandaşlar Evlenme, boşanma,
arası karşılıklı hak ve miras gibi ilişkileri
yükümlülükler düzenlenir. düzenlenir.
Hükümet İŞleri
Örfi davalara Davalara kadılar bakar
Divan-ı Mezalim’de
(yüksek mahkeme)
hükümdarlar bakar
Karahanlılar’da Gazneliler’de
Meclis-i Âli Divan-ı Vezaret

adı verilen büyük divanlarda görüşülürdü.
Ordu teŞ kilatı
Divan-ı Vezaret: Karahanlı ordusu

Onlu sisteme benzerdi.
Vezirin baŞkanlığında toplanır
Yönetim ve maliyeden sorumludur.

serkancatarih
askerî birlikler
saka (artçı birlik)

Gazneliler’de Divanlar
kalp
Divan-ı Arz Ordu ihtiyaçlarını karşılar
(merkez)
meysere meymene
Divan-ı İnşa Yazışmalara bakar (sol kol) (sağ kol)
Divan-ı İşraf İstihbarat ve teftiş

işlerine bakar. talia (öncü birlik)
Hukuk AnlayıŞ ı  Karahanlılar ordusu Türklerden oluştu.
 Gazneli ordusunda farklı milletler yer

Karahanlılar ve Gaznelilerde
aldı.
devlet ve toplum düzeni
örfi ve Şer’i hukuka dayanır  ilk ücretli askerlik Gaznelilerde görüldü.
(Karluk ve Yağma Türklerinden oluştu)

6.Ünite
İslamiyet öncesi Saray Gılmanları:

ilk ücretli askerlik
Sultanı ve sarayı korurlar , maaş
Hazarlar’da görüldü.
alırlar.
Aldıkları maaŞ
Büyük Selçuklularda “Bistegani”

İlk ikta askerleri Osmanlılarda “Ulufe” adıyla bilinir.
Büyük Selçuklular’da
görülür.
Hassa Ordusu:
(Osmanlılarda Tımarlı Sipahiler)
Ordunun asıl savaŞçı kısmıdır ve
süvarilerden oluşur.
Karahanlı ve Gaznelilerde maaş

Gulam Sistemi alırlar,
 Arapçada çocuk anlamına gelir. Büyük Selçuklular’da maaş yerine

ikta aldılar
 İslam devletlerindeki anlamı köle’dir.
Gazneli ordusunu gösteren
 Hükümdarı koruyan askerlerdir.
serkancatarih
bir minyatür
 İlk Gulam sistemi Karahanlılar’da Reşidüddin, Cami'üt Tevarih

görülür. (Gulamlar Türklerden oluştu) Edinburgh Üniversitesi İskoçya
 Gaznelilerde ilk defa faklı etnik yapıda

olanlar alındı.
 Osmanlıda kapıkulu askerleri olarak

devam etti. (Devşirme sistemi)
Toplum Hayatı
 Şehir kültürü ile yerleŞik hayat başladı.
Büyük
Selçuklu
Devleti UğraŞılar
Gazneliler Karahanlılar
Köylerde tarım ve hayvancılık
gelişti.
Gulamlar
iki Şehirde ticaret ve el sanatları
bölümden yaygındı.
oluşur
 Şehir hayatının geliŞmesiyle
fütüvvet teşkilatı ve vakıf teşkilatı

gelişti.

6.Ünite
Fütüvvet Teşkilatı Yusuf Has Hacip ve

Kutadgu Bilig
İlk defa Abbasi Halifesi Nasır (1180 – 1225)
kurdu.
Zanaatkârlar arasında dayanışmadır. Kutlu Kılan Bilgi

 1017 Balasagun’da doğdu.
Camiler, medreseler, imarethaneler,

darüşşifalar, çeşmeler, köprüler ve  KaŞgar’da iken (1069-1070)
kervansarayların bir çoğunu inşa eden eserini yazdı.
vakıflardır.
 Eseri Karahanlı Hükümdarı
Tamgaç Buğra Han’a sundu.
Abbasiler Fütüvvet Teşkilatı  İlk siyasetnamedir.
 Felsefi ve edebî ustalık vardır.

Selçuklular Ahî Teşkilatı
 Âlimlere saygı duyulmasını ister.
Osmanlı Lonca Teşkilatı  Top luma faydalı olmanın insanı iki
dünyada mutlu edeceğine inanır.

serkancatarih
Türkiye Cumhuriyeti Esnaf

ve Sanatkarlar derneği  Devlet yöneticilerine öğütlerde bulunur.
Öğütlerini
 Adaleti temsil eden Hükümdar Kün Toğdı

Dil ve Edebiyat
 Devleti temsil eden Vezir Ay-Toldı

 Şehirlerdeki bir arada yaŞamla
Fars ve Arap kültürü hâkim oldu.  Aklı temsil eden Vezirin oğlu Ögdilmiş
 Karahanlılar’da resmî, konuŞma ve

 Akıbeti temsil eden Vezirin kardeşi
edebiyat dili Türkçe iken;
Odgurmış’ın sözleriyle verdi.
Hakaniye lehçesi kullanıldı.

 Uygur alfabesi, sonra Arap alfabesi
kullanıldı
 Karahanlılar döneminde önemli şairler

yaşadı.

6.Ünite
KaŞgarlı Mahmut ve Edip Ahmet Yüknekî ve
Divânü Lûgati’t-Türk Atabetü’l-Hakayık
Türk Dilinin Sözlüğü Hakikatler Basamağı (Eşiği)

 XI. yüzyıl ilk yarısı  XII. yüzyılda Uygur alfabesiyle yazıldı.
Kaşgar’da doğdu.
 Eğitici, öğretici bir nasihatnamedir.
 Kendisini ve yetiŞtiği ortamı şu sözlerle 

 Eser, Allah'a, Hz. Muhammed'e ve dört
anlatır:
halifeye övgü ile başlar.
“Kendim Türklerin en düzgün konuşanlarından,

 Ayet ve hadislere uygun
en açık anlatanlarından, en doğru
İslam ahlakını öğretmek amaçlandı.
anlayanlarından, soy ve sopça en ileri
bulunanlarından, en iyi kargı kullanan
 Mutluluğa ulaŞtıran bilgidir.
savaşçılarından olarak Türklerin hemen bütün
beldelerini, çöllerini boydan boya dolaştım.
 Bilgili insanları dost edinmek, cahillerden
Türk’ün, Türkmen’in, Oğuz’un, Çiğil’in, uzak durmak gerekir.

Yağma’nın, Kırgız’ın dillerini, kafiyelerini
öğrenip faydalandım.  Bilgi, malı olmayan için bitmeyen bir
hazinedir.
O kadar ki her Türk taifesinin dilini en iyi
şekilde öğrenmiş oldum.”
serkancatarih
 İnsan hayat boyu bilgi peşinde olmalıdır.
 Türk illeri seyahetleri sonrası
(1072 – 1074) “Divânü Lûgati’t-Türk”

eserini yazdı. Ahmet Yesevî ve
Divân-ı Hikmet
 İlk lügat ve dil bilgisi kitabıdır.
Halk dilindeki şiirler

Hayırlı Divan
Türkçe deyimler  XII.yy baŞları Türkistan’ın Yesi
7.500 kelimeyi
kentinde doğdu.
tanımladı. Atasözleri
 P îr-i Türkistan, Hazreti Sultan
Adlar ve unvanları
unvanlarıyla anıldı.
 Sözlü edebiyat ürünleri günümüze ulaştı
 Türklerde günlük yaşam, tarih,  İlk Türk mutasavvıfıdır.
edebiyat, gelenek görenek hakkında

Tasavvuf: Kalbi, saf yapmak, kötü huylardan
bilgi verdi.
temizlemek ve iyi huylarla doldurmak demektir.
 Türk dünyası haritasını çizdi.

Mutasavvıf: Tasavvuf inancını benimseyen
kendini Tanrı’ya ve Tanrısal hikmete adayan kişi
 Mesleklerle ilgili açıklamalarda bulundu.

6.Ünite
 Türkçe Şiirlerinde Allah’a ulaşma amacını

TÜRK VE İSLAM TARİHİNDE
açıklar. OĞUZ TÜRKLERİ
 Hikmet adı verilen Şiirler dörtlükler

Bir sel vardı Sir Suyu’ndan koparak,
şeklindedir.
Aral’ı, Hazer’i gölü yaparak,
 Dinî, tasavvufi ve öğreticidir.
Akıyordu büyük denize doğru,
 Takip çileri tarafından XVII. yy’da
Bozkurt’un açtığı ilk ize doğru.
şiirleri “Divân-ı Hikmet” ‘de toplandı.
Hikmetlerinde Bir insan seli ki Oğuz soyundan
 Dünyanın geçici olduğunu Selçuk’un atası Kınık boyundan.
Önüne durulmaz bir Türkmen seli.

 İnsanlara üzülmemeyi
Sedd-i Çin’e benzer set mi çekmeli?
 Yüceliğin Allah’a mahsus olduğunu
Bütün bir Asya’ya set yapılmaz ki,
 Kibirlenmemeyi öğütledi. Önüne ne çıksa bu sel yılmaz ki;
Susamış toprak var onu içecek


serkancatarih
İnsanı düŞünmeye, kendi farkına varmaya

ve haksızlıktan kaçınmaya çağırdı. Önüne çıkanı yıkıp geçecek!
Behçet Kemal Çağlar

 İslam esasları ile Türk kültürünü
kaynaŞtırıp İslamiyet'in göçebe Türk
boyları arasında yayılmasını sağladı.
Oğuzların İslamiyet'i Kabulü

 DüŞünceleri İç Asya’dan Anadolu, Batı
Trakya ve Balkanlar’a da ulaştı. Oğuzlar / Boylar

Okuz /
 Türk fetihlerine zemin hazırladı.
Oğuz
Ok: Boy (Boylar)
 Türk top luluklarının düŞünce ve anlayıŞ
Uz: Çoğul eki
Ok+Uz
birliğini kolaylaştırdı.
 Efsaneye göre kökler Oğuz Kağan’a

dayanır.
 İki kola ayrılır: “Boz-oklar” “Üç-oklar”
 Bu kolları, Oğuz Kağan’ın altı oğlunun her
birinin soyundan türeyen dörder boy

temsil etmektedir

6.Ünite
Oğuzlar İslamiyetle tanıŞ ıyor
 Samanoğulları et ihtiyacını Oğuzlar’dan
karŞılarken; Oğuzlar, Samanoğullarından

Oğuz Kağan’ın altı oğlunun Doğu ve Batı’da etkilenerek yerleşik hayata geçtiler.
buldukları okları babalarına sunmaları
 Müslüman tüccarların kendi bölgelerinden
geçen ticaret yollarını kullanmaları
Oğuz Boyları
Bozoklar sırasında İslamiyetle tanıştılar.
Gün Han Ay Han Yıldız Han

 Müslüman Samanoğulları’nın Seyhun
Nehri’ni geçmesine yardımcı oldular.
Kayı Yazır Avşar

 Oğuzların İslamiyet'i kabulü başka Türk
Bayat Döğer Kızık topluluklarını da etkiledi.
Alka Evli Dodurga Beğdili  Karahanlıları kuran Karluk, Yağma, Çiğil
Kara Evli Yaparlı ve Tuhsi boyları Müslüman oldu.

Karkın
Üçoklar
İslamiyet Sonrası Oğuzlar
serkancatarih
Gök Han Dağ Han Deniz Han
 Müslüman olduktan sonra Türkmen adıyla

Bayındır Salur İğdir
anıldılar.
Peçenek Eymür Büğdüz

 Büyük Selçuklu Devleti
Çavuldur Alayuntlu Yıva
 Türkiye Selçuklu Devleti ve
Çepni Yüreğir Kınık atabeylikler,
 Anadolu beylikleri
 Yenisey ve Orhun Yazıtlarına göre
Kök Türk ve Uyguların kuruluşunda

 Karakoyunlular
etkendir.
 X. yy’da Seyhun Nehri’nin kuzeyinden  Akkoyunlular

Hazar Denizi’nin doğusuna gelip kendi
devletini kurarak göçebe hayat sürdüler.  Osmanlı Devleti gibi pek çok
devletin kurucu unsuru
Oğuz Bozkırı:
oldular.
Bu topraklara verdikleri isimdir
 Yengi-kent,Huvare, Cend, Sütkent, Farab  Moğollara ve Haçlılara karŞı Türklüğü ve
ve Barçınkent gibi şehirler kurdular. Müslümanlığı korudular.

6.Ünite
 İslamı Balkanlara ve Avrup a’ya yaydılar.
Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157)
 Kınık boyundan olup devletin

kurucusudur.
Osmanlılar Selçuklular
Oğuzların,  Babası Dukak Bey gibi Oğuzların

Oğuzların,
Üç ok Koluna subaŞısıydı, Oğuz Yabgusuyla
Bozok Koluna
bağlı Kayı bağlı Kınık Selçuk Bey’e ait
anlaşamayınca Türkmenlerle
boyundan Boyundandır. heykel başı 961’de Cend’e geldi.
 İslamiyet'i kabulü ile dağınık Türkmen

boylarını top layıp devletin temellerini attı.
 Büyük Selçuklu Devleti’nde
arazi gelirlerini
idareci
Biraz Selçuklu Selçuk Bey’den
ailesini tanıyalım Sonra Oğuzlar
komutan “İkta” olarak
dağıttı
askerlere
 Selçuk Bey’in dört oğlu vardı:
Mikail, Arslan, Musa ve Yusuf
  Mikail’in seferde ölümüyle

serkancatarih
İkta sistemi ve vergilerin düzenliliği için
İslamiyet sonrası Oğuzlar kademeli torunlarıTuğrul ve Çağrı’yı

büyüttü.
yerleşik hayata
geçip tarımla  1007’de ölümüyle Arslan “yabgu”
uğraştı. unvanıyla Oğuzların başına geçti.
 Karahanlı ve Gaznelilerin, müttefikleri

Samanoğulları’nı yıkması durumu zora
 Böylece ŞehirleŞme, mimari ve çeŞitli soktu.
sanat dalları gelişti.
 Tuğrul ve Çağrı Beyler, amcaları Arslan
 Ülkeleri bayındır hâle getirip İslam ile anlaŞamadı ve yeni yurt arayışına
âleminin en seçkin sanat eserleri girdiler.

yapıldı.
 Tuğrul Bey, güvenlik amaçlı çöllere
 Aklî ve naklî ilimlerde dünyaca ünlü çekilirken; Çağrı Bey 1015’te Anadolu’ya
âlimler yetiştirdiler. yöneldi.
 Medreseler, kütüp haneler, rasathaneler
ve darüŞŞifalar kurarak Türk ve İslam Not 1021’e kadar keŞif amaçlı
dünyasının kültürel gelişiminde etken : seferler yaptı.

oldular.
 1021 sonrası Tuğrul Bey ile Anadolu’ya
iskân amaçlı seferler yaptılar.

6.Ünite
-Tuğrul Bey-
Dandanakan SavaŞı
(23 Mayıs 1040)  Horasan emiri unvanını aldı.
 SavaŞ alanında beylerin

Kuruluş aşaması: kurduğu tahttan komşu
hükümdarlara fetihnameler
 Oğuzlar, artan nüfus ve komŞu devlet
gönderdi
baskısıyla Gaznelilere bağlı Horasan’a
geldi.  Vezirlik makamını kurdu.
 103 5’te Nesa’da Gazneli Mesut’tan otlak  Adına p ara bastırdı. / Bağımsızlığık sembolü
ve yerleŞim alanı istemesi Mesut’un ordu
göndermesine neden oldu.  Abbasi halifesinin, hükümdarlığını

onaylamasını istedi.
Gazneliler yenilerek
Nesa, Ferava ve
Dihistan’ı kaybetti.
Pasinler Muharebesi
 103 8’de Gazneliler, Serahs’ta (18 Eylül 1048)
ikinci bir yenilgiye uğradı.
serkancatarih
 Tuğrul Bey, Hazar Denizi güneyindeki

 Kurultayda Tuğrul Bey hükümdar ilan
Taberistan ve Cürcan’ı aldı.
edildi.
 Eski Türk devlet geleneğine uyularak  1043 ’te Rey’i başkent yaptı.
Ülke toprakları hanedan üyeleri

 İran’daki Kazvin, Hemedan ve İsfahan’da
arasında pay edildi. hâkimiyetini güçlendirdi
 İbrahim Yınal ve KutalmıŞ Bey’i

Tuğrul Bey kendi
Anadolu’nun fethiyle görevlendirdi.
p ayındaki Horasan
merkezi Nişabur’da  1048’de Erzurum, P asinler Ovası’nda

hutbe okuttu Gürcü Kralı Lip arit komutasında Bizans
ordusu ağır yenilgiye uğradı ve Liparit

esir alındı.
Yükseliş dönemi başlıyor:
 1040’ta Gazneli Mesut, Merv yakınında
Dandankan’da fillerle dolu orduyla
saldırmasına rağmen yenildi.
 KuruluŞ tamamlandı yükseliş başladı.
Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans arasındaki

 Gazneliler dağılma sürecine girdi ve
ilk muharebedir.
Afganlı Gurlar tarafından yıkıldı.

6.Ünite
Bizans’ın Liparit’i kurtarma girişimleri: Tuğrul Bey İslam alemi lideri oluyor:
 Bizans elçisi, Tuğrul Bey’in istediği vergi  Fâtımî Halifesi Mustansır, Abbasilere
konusunda anlaŞamayınca, görüşmeler tekrar saldırınca Tuğrul Bey yeniden
kesildi. Bağdat’a geldi.
 Bizans İmparatoru Emeviler’in İstanbul’da Abbasi Halifesi Kaim bi-

inŞa ettiği camiyi onardı Emrillah’ı (solda oturan)
gösteren minyatür
Cami mihrabına
Tuğrul Bey tuğrası Tuğrul Bey’e iki taç
konuldu. giydirip kılıçlar kuşattı.
 Halife, Tuğrul Bey’i

 Hutbe, Fâtımî halifesi adına değil Abbasi
Melikü'l-meŞrik ve'l-mağrib
halifesi ve Tuğrul Bey adına okundu.
-Doğu'nun ve Batı'nın Sultanı- ilan etti.
 Tuğrul Bey bunlara karŞılık kurtuluŞ

 Rükneddevle – Rükneddîn - Devletin ve
akçesi almadan Gürcü Kralı Liparit’i
dinin direği lakabı ve fermanla-
serbest bıraktı.
İslam âleminin lideri oldu
serkancatarih
Tuğrul Bey'i gösteren

bir kabartma
Buraya dikkat etmelisin…!

Filadelfiya Müzesi, ABD
Büyük Selçuklu Devleti,

halifeliği koruyan
ikinci Türk İslam devletidir.
Selçuklu-Abbasi İliŞkileri
Büyük Selçuklu
Devleti Memlukler
 Abbasi Halifesi Kaim bi-Emrillah, Şii Tuğrul Bey Baybars
Büveyhoğullarının baskısı nedeniyle
Tuğrul Bey’den yardım istedi.

Halifeliği koruyan
 1055’te Tuğrul Bey, Bağdat’a gelerek dört Türk İslam
Gazneliler Devleti vardır Osmanlılar
Büveyhoğulları Devleti’ne son verdi.
Gazneli Mahmut Yavuz
 Bağdat’ta imar faaliyetlerinde bulunarak

kendi adına para bastırıp hutbe okuttu.
 1063 ’te Tuğrul Bey’in ölümüyle Çağrı

Selçuklular,
Bey’in oğlu Alp Arslan başa geçti.
Kaim bi-Emrillah’ın, Çağrı
Bey’in kızı Hatice Hatun ile
evlenmesiyle İslam
dünyasında etkili oldu.

6.Ünite
26 Ağustos 1071’de Rahve

Alp Arslan 1063 - 1071
. Ovası’nda -Ahlat ile
Malazgirt arasında-
 1064’te Azerbaycan’ı alıp Ermenistan Selçuklu merkez ordusunun
üzerinden Gürcistan’a ilerledi. hücumuyla savaş başladı.
 Oğlu MelikŞah ve Veziri Nizâmülmülk’ü

Doğu Anadolu’ya gönderdi.
Diyojen, bütün orduyla
Kafkasya’da Ani Kalesi taarruza geçti.
fethiyle Abbasi halifesi
Alp Arslan, Diyojenin
Ebü’l Feth –fetihlerin
-Turan taktiği gereği-
babası- unvanını verdi.
p usu bölgesine gelmesini
bekledi.
 1067’de Gürcistan’ı uç beyliği hâline
getirdi.
DüŞman beklenen yere

gelince Alp Arslan
serkancatarih
hücuma geçti, Diyojen

kaçamadı.
Malazgirt Muharebesi
P eçenekler ve Uzların
(26 Ağustos 1071)
Tutsak edilen Romen da (Oğuzlar) Selçuklu
Diyojen’in Sultan Alp Arslan’ın saflarına geçmesiyle
 Alp Arslan iki baŞlılığa son vermek için huzuruna getirilişi (temsilî) esir düştü.
Mısır’daki Fâtımi Halifeliğini almak
istedi.
 Alp Arslan, Romen Diyojen’i misafir gibi

 1071’de yol güzergâhındaki Malazgirt
ağırladı ve bir antlaŞma yaptı.
Kalesi’ni fethetti.
AntlaŞmaya göre;
 Halep ’e gelmiŞti ki Bizans İmparatoru
Romen Diyojen’in Doğu Anadolu seferine  Bizans, yıllık vergi verecek

çıktığı öğrendi.
 İstenildiği zaman yardımcı kuvvet gönderecek
 Mısır Seferi’ni yarıda kesip Ahlat’a geldi.
 Müslüman esirleri serbest bırakacak

 Ordunun önemli bölümünü ova
etrafındaki tepelere konuşlandırdı.  Malazgirt, Urfa, Menbiç ve Antakya’yı kaleleriyle

Selçuklulara verecek
 Kendisi az sayıda askerle merkezde yer
aldı.  Alp Arslan, muhafız birliğiyle İmparatoru
İstanbul’a yollladığında çoktan taht
 Alp arslan’ın barıŞ teklifini Diyojen
değiŞikliği olmuŞ, yeni imparator Diyojen’i
reddetti.
yakalatıp gözlerine mil çekerek
hapsetmiştir.

6.Ünite
Malazgirt Zaferi'nin Sonuçları 15 Temmuz Darbe Girişimi

ve Türk Milletinin Zaferi
 Abbasi halifesine fetihname gönderildi ve
halkın huzurunda okundu.

Son zaferimiz:
 Bağdat’ta Şenlikler ve kutlamalar yapıldı.

Türk Milleti, son zaferini 15
Temmuz 2016 gecesi hain fetö
 Halife, Alp Arslan’a İslam ülkelerinin
terör örgütüne karşı elde etti.
sultanı unvanı verdi ve hediyeler yolladı.
Amaçları milli iradeyi yok
 Anadolu’nun kap ıları Türklere açıldı. sayarak demokrasimizi ortadan
kaldırmaktır.
Alp Arslan, komutanlarını Devletimizin tanklarını,

Anadolu’nun fethiyle uçaklarını, helikop terlerini
görevlendirdi. gasbederek milletimize karşı
kullandılar.
Böylece
serkancatarih
 Anadolu ilk Türk beylikleri  TBMM, CumhurbaŞkanlığı Külliyesi,

emniyet ve istihbarat binalarını
dönemine girdi.
bombaladılar.
 Avrupalılar, Anadolu’yu Türkiye

Türk milleti hain terör
adıyla andı.
örgütünün darbe giriŞimine
sessiz kalmadı.
 Anadolu’da Türkleşme sürecini
.
başladı
CumhurbaŞkanımız Recep Tayyip

 Türkleri Anadolu’dan atmak için
Erdoğan’ın çağrısıyla bağımsızlık
Haçlı Seferleri (1096 – 1270)
ve gelecek için sokaklara çıktı.
başladı.
15 Temmuz hain darbe girişimine karşı meydanları

dolduran vatandaşlarımız

6.Ünite
Türk halkı, Tankların
önüne korkusuzca
Melikşah (1072 – 1092)
yatarak ve göğsünü
kurŞunlara sip er ederek  Tahta iddiasındaki amcası
darbe girişimini bastırdı. Kavurd Bey’i bertaraf ettti.
 Tek millet, tek bayrak, tek vatan ve tek  Suriye Seferiyle Fâtımileri, 1086
devlet uğruna demokrasi destanı yazdı. Kafkasya Seferiyle Gürcü ve
Ermenileri itaat altına aldı.
 250 vatandaŞımız Şehit, 2.740

vatandaŞımız da gazi oldu.  Bağdat halifesi ziyaretiyle -doğunun ve
batının hükümdarlığı simgesi- iki kılıç
 15 Temmuz 2016 tarihe Demokrasi ve kuşatıldı.
Millî Birlik Günü olarak geçti.
 Anadolu, Suriye ve kuzeye doğru
en geniş sınırlara ulaşıldı.
Malazgirt Zaferi’nden Sonra

serkancatarih
Büyük Selçuklu Devleti
Hasan Sabbah
Sultan Alparslan Şehit düşüyor:
Tehlikesi
 Büyük Selçuklu Devleti Bizans ile
savaŞırken Karahanlılar Selçuklu

 Bâtınilik hareketi dinî-siyasi
topraklarına saldırdı.
ayaklanmaya dönüştü.
 Alp arslan, 24 günde Ceyhun Nehri’ni
 İran’daki Elbruz Dağlarının sarp
geçti.
kayalıklarındaki Alamut
Kalesi’nde, halka yönelik
 Yol üzerindeki Berzem Kalesini kuşattı.
propagandaları ve fedailerine
 Yusuf el-harezmi ciddi direniŞ gösterse düzenlettiği suikastlerle devlet
de kale alındı. otoritesini sarstı.
 Harezmi, Alp arslan’ın huzurundayken  1092’de MelikŞah’ın ölümü mücadelede

fırsatını bulup, Alparrslan’ı hançerledi.
kesin sonuç alınmasını engelledi.
 Yerine oğlu MelikŞah geçti.

6.Ünite
Böylece devletin siyasi

Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılışı
gücünü halifeye yeniden
hatırlattı.
 MelikŞah’ın ölümü sonrası 1118’e kadar
taht kavgası yaşandı.

 Gazneliler ve Karahanlıları kontrol altına
aldı.
1092 – 1093 I.Mahmut  Harzem Valisi Atsız isyanını bastırdı.
1094 – 1105 Berkyaruk

 İçte ve dıŞtaki zaferleriyle
1105 – 1105 II.Melikşah

Sultan-ı azam (büyük sultan)
1105 – 1118 Muhammed Tapar
İskender-i sani (ikinci İskender)
unvanlarıyla anıldı.
 Ancak bu durum kalıcı olamadı.
 Çünkü, 1141’de Karahitaylarla

serkancatarih
yap tıkları Katvan Savaşı’nda yenildi

ve ülke istilaya uğradı.
Sultan Berkyaruk'u Büyük Selçuklu tahtında

otururken gösteren minyatür Oğuz İsyanı
(Reşidüddin, Cami'üt Tevarih)
 Oğuzların, vergi meselesi ve İran asıllı
yöneticilerin önemli kademelere

 Mehmet Tap ar, içte Bâtınilerle, dıŞta
atanmasıyla bağlılıkları azaldı, isyan
Anadolu ve Suriye’ye saldıran Haçlılarla
ettiler.
mücadele ettiyse de yeterli olmadı.
 1153 ’te Sencer, İsyanı bastırma
amacıyla sefere çıksa da baŞarılı

olamadı ve esir düŞtü.
Sultan Sencer (1118-1157)
 1157’de tutsaklıktan kurtulduğunda ise
 Doğuda Karahitaylar, batıda Haçlılarla
herşey için çok geçti.
mücadele etti.
 Ordusu dağılmıŞ ve hazinesi boşalmıştı.
Abbasi halifelerinin
dünyevi yetkilerini geri
 Ölümüyle Büyük Selçuklu Devleti sona erdi.
alma çabasına karŞılık
başkenti İsfahan’dan Sultan Sencer’i at

üstünde yaşlı bir
Merv’e taşıyarak
kadının şikâyetini
Karahitaylar’a karşı güçlü dinlerken gösteren
savunma hattı oluştudu. minyatür

6.Ünite
Fars Atabeyliği (Salgurlular)

Melikler Devlet Kuruyor
(1148-1286)
Erbil Atabeyliği (Beg-Teginoğulları)

 Ülke, hanedanın erkek üyeleri arasında
(1146-1232)
p aylaŞtırılır ve Melik unvanıyla
yönetirlerdi. Azerbaycan Atabeyliği (İldenizliler)
(1148-1225)
 Melikler Sultana bağlı olsa da bir çok
defa kendi başlarına hareket ettiler. Şam Atabeyliği (Böriler)

(1104-1154)
 Otorite boŞluğu ve devletin yıkılıŞı
Musul ve Halep Atabeyliği (Zengiler)
meliklerin devlet hâline gelmesiyle
(1127-1233)
sonuçlandı.
K I S A BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ’NDE

YÖNETİM VE TOPLUM YAPISI
Kirman Selçukluları
serkancatarih
(1048-1187)
Irak ve Horasan Devlet Yönetimi

Selçukluları (1118-1194)
Suriye Selçukluları Eski Türk Devlet geleneğine bağlılık
(1078-1117)
 Büyük Selçuklu Devleti’ni kuran Oğuzlar;
Anadolu Selçukluları (1077-1308) Karahanlılar’a Oğuz Yabgu Devletine
siyasi ve idari alanda gelenek olarak

Atabeyler
 Sultan çocukları küçük yaŞlarda ülkenin

çeŞitli yerlerine yönetici olarak bağlı kaldılar.
görevlendirilirken atabey - deneyimli
devlet adamları- rehberlik ederdi.

 Türk İslam Devletlerinde, Kut inancında
 Atabeyler, Şehzade eğitiminden sorumlu
olduğu gibi hükümdar yetkileri Tanrısal
olup bilgi ve becerilerini aktarırdı. olmuştur.
 Ancak devletin zayıflamasıyla hükümdar  Hanedanın erkek üyelerinin yönetim hakkı
gibi hareket edip devletlerini kurdular. vardı ve ülke topraklarını üleştiler.
(Paylaştılar)

6.Ünite
 Dandanakan SavaŞı sonrası toplanan Sultan Alp Arslan
Kurultay Tuğrul Beyi hükümdar ilan etti.
 Merkezîyetçi anlayıŞı savunan

 Kurultay toplanması Orta Asya Türk
Nizâmülmülk’ü vezir tayin etti.
devlet geleneğinin devam göstergesidir.
 Oğlu MelikŞah’ı veliaht tayin ederek taht

kavgalarını önlemek istedi.
Türk İslam Devletlerinde
 Sultanlar Oğuz töresine bağlı kalıp İslam
devleti modelini esas aldılar ve bu

Veraset
KutAnlayışı İkili Teşkilat amaçla;
Sistemi
Bağdat’taki Abbasi halifesinden
hükümdarlık onayı alarak onun

devam etmiştir.
verdiği unvan ve sıfatlarla kendi
adına hutbe okutup para bastırdılar.
serkancatarih
Bunları
öğrenmelisin
Tuğrul Bey’i Selçuklu beyleriyle birlikte

gösteren bir minyatür
Hükümdarın halife tarafından

MenŞur
onaylanması, adına hutbe
okutulması
Sultanlar merkezi otoriteyi koruyor Devletin sınırları içerisindeki

Hutbe
camilerde Cuma ve bayram
namazları esnasında hükümdarın
unvanı veya adının hatip
Tuğrul Bey
tarafından zikredilmesi
 “Fetih hakkı” geleneklerine göre Abbasi Halifelerinin hükümdara

Tıraz
top rakları hanedan üyeleri arasında gönderdikleri elbise ve kuşak
p aylaŞtırsa da ileride parçalanma
Abbasi Halifelerinin Tırazla
düşüncesiyle merkeziyetçi bir politika Hilat birlikte külah, kemer, kılıç, at,
izledi.
eğer takımı, askeri mızıka,
bayrak, para, gibi mal ve
 Tek hilafet anlayıŞı ile merkezi otorite
eşyaların hükümdara
için vezirlik makamı ve devlet
gönderilmesidir
kademelerine İranlı yöneticiler tayin atadı.

6.Ünite
Hükümdarlık Alametleri Siyasetname
Sıfatlar:  Elli bölümden oluşur
Kadir / Kara / İlig / Buğra / Han /

 İyi bir devlet yöneticisi özelliklerini
Arslan / Hakan
anlatır.
Unvanlar:
Sultan-ı Azam, Sultan’ül alem
Siyasetnameden Seçmeler
Semboller: … Hükümdar iktidarını Allah’a borçlu
Para (Sikke), Otağ, Sancak, mühür, olduğunu unutmamalı ve halka iyilik yapıp adil
taht, asa, nevbet (askerî bando olarak onun rızasını almaya çalışmalıdır.
takımı), Tuğ, Çetr (Şemsiye) / Ğaşiye

Hükümdar kanallar açıp, köprüler yaparak,
(Sultan eğerinin örtüsü)
köyler ve yeni şehirler kurarak halka iyilikler
yapmalıdır.
serkancatarih
Sultan Ana yollar üzerine ribâtlar, ilim isteyenler

için medreseler yapılmasını emretmelidir.
 İktaları dağıtır, asker ve
sivil görevlileri tayin ederdi.

Hükümdar cihanın aile reisi, insanlar da onun
evlatları olduğu için halka karşı bir baba gibi
 Kanunlara, Türk töresine davranmalıdır.
ve İslam esaslarına riayet
Baba çocuğuna karşı şefkatli, bağışlayıcı ve
eder, keyfî davranmazdı.
eli açık olmalı fakat gerektiğinde onun iyiliği
 Kurultay ve meŞveret ilkesiyle (İslamdaki için zor kullanmaktan kaçınmamalıdır…
meclis) devlet adamları ve komutanlarla
haftanın belli günlerinde istişare ederdi.
(MEB – syf. 221)
Vezir Nizamülmülk
 1091’de “Siyerü’l-Mülûk” eserini
Melikşah’a sundu.
 Dokuz yıl Alp arslan’a, yirmi
yıl MelikŞah’a vezirlik yaptı.
Saray
 Devlet yöneticilerini
belirlemede Sultan’a Sultan, ailesi ve hizmet
danışmanlık yaptı. görevlileri kalırdı.
 MelikŞah’ın isteğiyle devlet yönetimi
tecrübelerini “Siyasetname”de anlattı

6.Ünite
Hizmet görevlileri
Hacip : Abdar:
Divan Üyeleri ile Sultan Hükümdarın temizliği ile ilgilenir
arasındaki yazışmalara bakar
Emir-i âlem (alemdâr) Devaddar:

Savaşlarda bayrak ve sancağı Hükümdarın yazı takımlarından
taşır. sorumlu
Emir-i Ahur(İl baŞı): Vekil-i Has:

Saray hayvanları ve atlardan Saraya ait bütün işlerle ilgilenir
sorumlu
Serhenk:
Üstadüddar:
Merasimlerde sultana yol açar
Saray görevlilerinden ve saraya ait
bütün harcamalardan sorumludur.
Emir-i candar:
Hacibü’l-hüccab:
serkancatarih
Saray koruması
Sarayda düzeni sağlar, sultanın diğer
yöneticilerle görüşmelerini organize eder
Haras Emiri: Ulak:

Devlete ve hükümdara karşı Bir yerden başka bir yere gönderilen
gelenleri yakalar hızlı hareket edebilen haberciler
Emir-i Şikâr:
Hânsâlâr:
Hükümdarın av işlerini düzenler
Aşçıbaşı, hükümdarın
sofrasına bakar
Silahdar:
Emir-i çeŞnigir:
Sultan için hazırlanan Silahlardan sorumlu
yemeklerin tadar
Şarapdar (İğdicibaŞı):
Kap ucubaŞı:
Ziyafetlerde içeceklerle
Sarayın günlük hizmetçisi
ilgilenen kişi

6.Ünite
 Niyabet-i Saltanat: Sultan başkentte

Divan-ı Saltanat olmadığı zamanlarda onun adına devlet
işlerini yürütür
 Devlet iŞlerinin görüŞüldüğü meclistir. başkanı: naib
 BaŞkanı sultandır.  Hace-i Buzurg: Gaznelilerde vezir
 Sultan katılmazsa vezir başkanlık  YuğruŞ (Noyan) : Karahanlılarda vezir

yapardı.
 Son söz sultana aittir.
Divân-ı Saltanata bağlı divanlar:
 Divân-ı İstifa: Mali işlere bakar

başkanı: müstevfi
Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan’ı divan
 Divân-ı Arz: Asker maaşlarını öder ve ordu
toplantısında gösteren bir minyatür
ihtiyaçlarını karşılar
başkanı: emir-i arz
serkancatarih
 Divân-ı İŞraf: Mali ve idari işlerin
kanunlara uygun uygulanmasını denetlerdi

başkanı: müşrif Eyaletler
 Divân-ı Tuğra (İnŞa): Devletin iç ve dış  Ülke top rakları eyaletlere ayrılırdı.
yazışmalarını yürütür. Ferman ve
beraatlere hükümdarın tuğrasını çeker Melik: Belirli eyaletlere devlet tecrübesi
başkanı: tuğrai, münşî edinmesi için gönderilen sultan çocuğudur
 Divan-ı Berid: Posta işlerini yürütür Şıhne: Meliklerin olmadığı eyaletlerden

başkanı: sahib-i berid sorumlu askeri validir
Amid: Eyaletlerde mülki işlerden

 Divan-ı Risalet: Gaznelilerde hükümdarın
sorumludur
iç ve dış yazışmalarına bakar
Amil: Eyaletlerde mali işlerden
 Divan-ı Vezaret: Gaznelilerde mali ve sorumludur
genel işlerle ilgilenir.
 Divan-ı P ervane: Has ve iktaların

Subaşı: Güvenlikten sorumludur
düzenlenmesinden soruml
Muhtesip: Belediye hizmetlerinin yürütülmesi ve
pazar yerlerinin denetlenmesinden sorumlu
 Divan-ı Mezalim: Ağır siyasi suçluların
görüşüldüğü yer
başkanı Sultan

6.Ünite
Hukuk Divan-ı Mezalim
 Yüksek Mehkemedir.
 Şeri ve örfi hukuk olmak üzere
ikiye ayrılır
 Halkın Şikâyetlerini dinler suçlulara
gereken cezaları verirdi.
 Örf-i hukuk uygulayıcılarından

Ş er-î hukuk biri de bizzat sultandır.
 Uygulamada Kadılar sorumludur.

 Divân-ı Mezalime başkanlık
eder
 Evlenme, boŞanma, nafaka, miras,
borç davaları, vakıf yönetimi ve noterlik
hizmetlerinden sorumludur.
Kadiü’l kudat
 Sultan tarafından
atanır Ordu
 Kadıların başındaki
serkancatarih
isimdir.
 Kadıların atamasından
sorumludur.
Karahanlılar’da
Ordu
Gulamlar:
Saray Muhafızı: Saray ve hükümdarı

Örf-î Hukuk korumakla görevli maaşlı askerler
 Kaynağı Türk töresidir. Hassa Ordusu: Hükümdara bağlı maaşlı

askerler
 Yöneticiler ile halk arasındaki sorunları
çözer
Eyalet Askerleri: Şehzadelerin ve Valilerin
Emir-i Dad yönetimindeki askerler
 Davaların görüldüğü
mahkemenin başındaki
isimdir. Türkmenler: Karluk, Yağma ve Çiğil
Türklerinden oluşur
 Kararlar gecikmeden
uygulanır.

6.Ünite
Gazneliler’de
İstersen gulam
Ordu
sisteminden
bahsedelim
Gulamlar:
 Arap ça’da çocuk anlamına Gulaman-ı Saray: Sultanın özel muhafız
gelir ordusudur ve yılda dört kez maaş alır
 İlk Karahanlılar’da görüldü. Hassa Ordusu: Ordunun asıl kısmıdır,

ayaklanmaları bastırır ve yılda dört kez
 SavaŞlarda ele geçirilen küçük yaŞtaki maaş alır.
esir çocukların eğitilerek ordu hatta
devlet kademesine alınmasıdır.
Eyalet Ordusu: Şehzadelerin ve Valilerin

 Karahanlılar’da tamamı Türkmenlerden
oluşurdu. yönetimindeki askerler
 Gazneliler’de ilk defa baŞlangıçta Türk

daha sonra farklı etnik unsurlardan Ücretli Askerler: Kuzeyden gelen Oğuz,
oluştu. Karluk ve Yağma Türklerinden oluşur.
serkancatarih
KarŞılaŞtırma Gönüllüler: İslam ülkelerinden sefer zamanı
orduya katılan askerlerden oluŞur ve savaş
Selçuklular ve diğer Türk ganimetlerinden pay alırlar.

islam devletlerindeki gulamlar
genelde İran asıllı çocuklardan
oluşurken; Osmanlıdaki
devşirmeler ise hıristiyan
asıllı çocuklardan oluştu. Not:
 Müslüman Türk Devletlerinde ilk

Ücretli askerlik uygulaması
 Gulam sistemi, Osmanlı’daki Gazneliler’de görülür.
devşirme sisteminin temelini oluşturur.
 İslamiyet öncesi Türk devletlerinde
 Osmanlıda Devşirme Sistemini ise ilk ücretli askerlik Hazarlar’da
görülür.
Rumeli’de ilk uygulayan I.Murat
(Acemioğlanlar Ocağı / Gelibolu’da açıldı)
 Gulamlar baŞlangıçta Türk daha sonra
Anadolu’da ilk uygulayan ise I.Mehmet (Çelebi) -ilk defa- farklı etnik unsurlardan
oluştu.
Kanunlaştıran ise II.Murat’tır.
 Ordularında filler bulundu.

6.Ünite
Büyük Selçuklular’da
Hassa Ordusu:
Ordu
 Ordunun savaŞçı kısmı olup süvarilerden
oluşur.
Dandanakan Zaferi’ne
 Bu ordu Türklerden oluşur.
kadar Selçuklu ordusu
çoğunlukla Türkmen
 BaŞka bir iŞle uğraŞmazlar ve maaŞ
yerine ikta alırlar.

süvarilerinden oluştu.
Türkmen Süvarileri
Selçuklularda Hassa ordusu ilk
TUĞRUL BEY döneminde
 Askerlerin kullandıkları baŞlıca silahlar

oluşturuldu.
ok, yay, kalkan, mızrak, kılıç, bıçak,

sapan, nacak ve gürz idi.
İkta Askerleri (***)

nacak gürz
 Türk İslam devletlerinde İkta askerleri

ilk defa Büyük Selçuklu Devleti’nde
görülürür.
 Zafer sonrası orduya İran’da kurulan  İkta askerleri, kendisine ikta (top rak)
devletlerdeki gibi “gulam” denilen askerler verilen melik, vali ve devlet adamlarının
serkancatarih
de katıldı. beslemek zorunda olduğu askerlerdir.
 BarıŞ zamanında eyaletlerin güvenliğini

Gulamlar: sağlar
Gulaman-ı Saray (Saray Gılmanları):  SavaŞ zamanında büyük orduya katılırlar.
 Sultanı ve sarayı korurlar, süvarilerin
yanında p iyadelerde bulunur ve yılda Türkmenler:

dört kez maaş alırlar.
 Oğuz boylarından oluŞur ve baŞlangıçta
ordunun asıl bölümünü oluştururlardı.
KarŞılaŞtırma
 Daha sonra batı sınırlarına akıncı olarak
yerleştirildiler.
Gılmanların Yeniçerilerin
 Bu durum Türkmenlerin küstürülmesine ve
aldığı maaŞ aldığı maaŞ isyan etmesine yol açtı
Bağlı Devletlerin Askerleri:
Bistagani Ulufe  Bağlı devletlerin gerektiğinde gönderdiği

askerlerdir.

6.Ünite
Bu yazdıklarıma Büyük Selçuklular’da
dikkat et! İkta (Toprak) Sistemi
 İlk defa Büyük Selçuklular döneminde

 Türk İslam devletlerinde Melikşah’tan itibaren uygulandı, Vezir
İkta askerleri ilk Büyük Nizâmülmülk tarafından düzenlendi.
Selçuklular’da görülür.
KarŞılaŞtırma
 İkta Sistemi, Osmanlıdaki Tımarlı
sip ahilerin temelini oluşturur.
 Osmanlılar’da Tımar sistemi ilk
I.Murat döneminden itibaren uygulandı.
Not:
 Sultan Abdülmecit döneminde
Osmanlı’da Tımarlı sip ahiler; 1839 Tanzimat Fermanıyla kaldırıldı.

ilk I.Murat döneminde kuruldu,
II.Mahmut döneminde kaldırıldı.
 Ülke top rakları, gelirleri ve hizmet
karŞılığında sivil ve askerî görevlilere

XIX. yüzyılda Tımarlı Sip ahiler yerine
bırakıldı.
Anadolu’da Redif Birlikleri
Böylece masraf yapmadan sivil ve askerî
serkancatarih

Rumeli’de Müşirlikler kuruldu. personelin maaşları karşılandı.
 İkta sahip lerinin yetiŞtirdiği
askerler ile büyük ordu gücü
KarŞılaŞtırma oluştu. (İkta Askerleri)
 İlk Türk İslam devletlerinin hâkimiyet
coğrafyasında DONANMA yoktur.

 Göçebe Türkmenler yerleŞik hayata
(Büyük Selçuklu da dahil)
geçirilerek işlenen arazi arttı.
 Ancak Anadolu Selçukluları’nda durum

 Böylece tarımsal üretim artıŞı ve
tersine’dir.
sürekliliği sağlandı.
 Anadolu Selçuklu Devleti’nde Çaka
Vezir Nizamülmülk;
Beyliğin alınması, Sinop, Antalya ve Alaiye
gibi Şehirlerde tershaneler inŞa  Askerî ve idari iktalar tek elde toplandı
edilmesiyle donanma oluşturulmuştur.
 İktaları merkezden dağıtarak birkaç yılda bir
 Anadolu Selçuklu Devleti’ndeki Melik’ül el değiştirmesini sağladı.
Sevahil ve Reis’ül Bahr gibi donanma
komutanları Büyük Selçuklu’da görülmez.  Böylece Avrupa’daki gibi feodalleşmenin

önüne geçildi.

6.Ünite
Büyük Selçuklu
Toplum Yapısı ülkesinde tarım, en
yaygın ekonomik
faaliyetlerden
 Büyük Selçuklu’da farklı milletlerdeki
biriydi.
insanlar hayatlarını göçebe ve yerleşik
yaşam olarak yaşadı.
Göçebeler:
Ekonomiyi
Oğuzlar, nüfusun yakından
çoğunluğunu inceleyelim
oluşturur, göçebe
olarak yaylak – kışlak
hayatı sürerlerdi.
Üretilen ürünler:
 Buğday, p irinç ve p amuk

YerleŞikler:
Hayvancılık:
 Koyun ve At yetiştiriciliği
serkancatarih
Köylüler çiftçilik, Şehirliler ise ticaret ve

çeşitli zanaat dallarıyla yaşam sürdüler.
Selçuklu Sultanları; Zanaat dalları:
 Maddi refah için Horasan

 Bakır ve gümüŞ işçiliği
ve Irak’ta sulama kanalları
açtırdı. Halı - kilim dokumacılığı
 Çiftçilere tohum ve çift hayvanı verip

Yünlü - ip ekli kumaŞ dokumacılığı
onları üretime teşvik ettiler.
 Ayrıca ticaret yolları üzerinde; p osta
teŞkilatı, kervansaraylar inşa edip Not:
güvenliği sağladılar.
Şehirlerde aynı zanaat dalıyla
Nişabur-Serahs ticaret uğraŞan esnaf birlikleri kurularak

yolu üzerinde düzenli üretim, haksız rekabet ve
Selçuklulardan kalma
fiyat kontrolleri yapıldı.
Ribat-ı Şerif
Kervansarayı'ndan bir
Üyeler arası ve üye - devlet arası
görünüş
ilişkileri düzenlediler.

6.Ünite
İhraç ürünler:
Düşünce ve İlim Hayatı
 Canlı hayvan, halı, ip ek ve çeŞitli
madenler Medreseler
Türk İslam tarihinde
İthal Ürünler:
(İlk) Karahanlılar döneminde;
 Şeker Semerkant’ta Tamgaç Buğra Han
.
tarafından inşa edildi
Gelir kaynakları:
Büyük Selçuklu Devletinde ise;
 SavaŞ ganimetleri, bağlı devletlerin 1046’da Nişabur’da ilk Tuğrul Bey
ödediği vergiler, öŞür, haraç ve cizye inşa etse de Sultan Alparslan ve
Vezir Nizamülmülk döneminde
yaygınlaştırıldı.
Not:
ÖŞür, Müslümanlardan, haraç gayri
Müslümanlardan alınan toprak vergisidir. Nizamiye Medreseleri açılıyor;

serkancatarih
Cizye ise gayri Müslimlerden alınan
askerlik ve güvenlik vergisidir.
BÜYÜK SELÇUKLU KÜLTÜR VE

MEDENİYETİ
XIV. yüzyıl tarihçilerinden Hafız-ı Ebru'nun
Majma el-tawarikh'inden minyatür.
 Büyük Selçuklu Devleti ile ilim, sanat ve
"Nuh'un Gemisi"
edebiyat yeni bir boyut kazandı..
 Selçuklu sultanları ve yöneticileri ,

âlimleri, şairleri ve sanatkârları
Hafız Abru
destekledi.
 Devlet, eğitim ve bilim kurumları inşa etti.
Büyük Selçuklu Devleti bir

ağaca benzer; bu ağacın
meyveleri kurulan
medreseler, kervansaraylar
ve diğer sosyal kurumlardır. Sultan Alp Arslan’ı Hafız Abru ile konuşurken
Tarihçi Ravandi gösteren bir minyatür

6.Ünite
 Alp Arslan Nişabur’u ziyaretinde camide

toplanan gurubu görünce Nizâmülmülk’e
kim olduklarını sordu.
 Vezir, onların dünya zevklerini terk

eden, erdemli ilim insanları olduklarını
söyledi. İran’daki Hargird Nizamiye Medresesi
kalıntılarından bir görünüş
 Sultan onların ülkesi için dua etmelerini

isterken rahatça ilimle uğraşmaları için
Devlet adamı yetiştirme
her şehirde eğitim kurumları inşası
talimatını verdi.  Memurlar, hukukçular ve yüksek rütbeli
yöneticiler yetiştirildi.
Böylece Nişabur’da vezir Nizâmülmülk’ün
çalışmalarıyla ilk Nizamiye Medresesi açıldı.
 Farklı Şehirlerde de açıldı.
 En tanınmıŞı Bağdat’ta inşa edildi.

Âlim yetiştirme
1064-1066
 Âlimler, halka İslamiyet'i doğru şekliyle

Burada ilk islam minyatür okulu açıldı.
anlattılar.
serkancatarih
Akli ve nakli(dini) ilimlerin okutulması

Nizamiye Mesreselerinin açılıŞ amaçları
 Müderrislerin ve talebelerin bütün

Şiîler ile mücadele ihtiyaçlarını medrese karşıladı.
 Tuğrul Bey, 1055 ’te Bağdat’ta Şiî

 Müderrislere ücret , talebelere de burs
Büveyoğulları tehlikesini bertaraf edince
verildi.
Mısır’da Şiî Fâtimilerle karşı karşıya
geldi.
Amaç: Geçim kaygısı duymadan

 Fâtımiler, halifelik amacıyla Büyük
Selçuklu’yu yıkmak için Mısır’da Ezher kendilerini ilme vermeleri
Camii’de daî denilen Şii propagandacılar

yetiştirdi.
Not: İlk burslu öğrencilik sistemini
 Bâtınilere karŞı İran’da Taberistan ve
Karahanlılar uyguladı.
Huzistan’da -Şiîlerin yoğun olduğu
yerler- fikrî mücadele yapıldı.  Eğitimde fırsat eŞitliğini sağlandı.
 Müderris seçiminde vezir veya sultan

etkili oldu

6.Ünite
 Müderrisler seccade veya p ost üzerinde
Ömer Hayyam
oturur, öğrenciler halka hâlinde onu
dinlerdi.
 Mantık, matematik ve
 öğretim dili Arap ça’dır. astronomi alanlarında
çalışmalar yaptı.
 ilk müderris İmamı Gazali’dir.
 Sultan MelikŞah’ın
isteğiyle 1075 ’te Isfahan
Rasathanesini kurdu.
 İsfirâzî ve Vâsıtî ile güneŞ yılına dayalı

imamı Gazali
Celâli takvimini yaptı.
 Bâtınilik fikrini  “El Cebr” (Cebir) eserinde ikinci ve

çürütmeye çalıştı üçüncü dereceden denklemlerin
çözümlerini gösterdi.
 Tasavvuf ile kelamı
uzlaŞtırarak felsefede
çığır açtı.
Hazini
serkancatarih
 Akıl ile vahyi birleŞtirerek medrese

eğitiminde yeni bir kelam geleneği  Doğum yeri Merv’dir.
başlattı.
 Zicü’l Muteber eserinde Merv
 NiŞabur Medresesinde kendisini
ve bazı Şehirlerin enlem ve
yetiŞtiren hocası Cüveynî Gazalî’yi derin boylam derecelerin hesapladı.
bir denize benzetti.
 Osmanlı kurucularına da ilham oldu.  Eseri Sultan Sencer’e sundu.
Büyük Selçuklu’daki Diğer Âlimler

Kütüphaneler
 Ülke genelinde her medrese yanında Matematikçi Beyhakî

kuruldu.
Tarihçi İsfahanî
 Kirman Selçukluları Hükümdarı Melik
Muhammed’in beş bin ciltlik bir

Dil bilimci Curcanî
kütüphanesi mevcuttur.

6.Ünite
Dini alanında çalışmalar

Tıp Çalışmaları
ÇalıŞma yap anlar

Adûdî Hastanesi
 İslam âleminin en
büyük tıp Kelamda Gazalî ve İsferâyinî
merkezidir.
Hadiste Vâsıtî
 Tuğrul Bey’in emri
ile vezir el-Kündüri
Tasavvufta Muhammed
tarafından
Ensarî
Bağdat’ta inşa
Fıkıhta Ebu İshak Şirazî ve
edildi.
Cüveynî
 Dâhiliyeciler, cerrahlar, göz hekimleri ve Tefsirde Vâhidî
ortop edistler hizmet verdi.
 ibnü’l-Tilmiz, İbn-i Baks, İbn-i KaŞkarîyâ,
er-Rûmî gibi ünlü hocalar genç hekimler

yetiştirdi.
serkancatarih
Edebiyat ve Sanat Hayatı

 İbnü’l-Tilmiz ilaçlar ve tedaviler ile ilgili
eserler verdi.
Büyük Selçuklu Devleti’nde
Resmî işler Medrese eğitimi Ordu

Nureddin Hastanesi
ve edebiyat
Müslüman
hekimlerin hasta
Farsça Arapça Türkçe
yatağı başında
tıp eğitimi
vermesini
gösteren bir
minyatür Şirazlı Sadi
 Selçuklu Atabeyi Nureddin tarafından “Bostan” ve “Gülistan”

Şam’da kuruldu. adlı eserleriyle ünlüdür.
 Hasta baŞında pratik tıp eğitimi yapıldı.
Ömer Hayyam
Rubaileriyle tanındı.

6.Ünite
Muizzî Camiler
 Melikü'Ş-Şuarâ, şairlerin hükümdarı

olarak bilinir.
 Akıcı ve sanat değeri yüksek Şiirleri

mevcuttur.
Hatunî Mescid-i Cuma’dan bir görünüş (İsfahan - İran)
 Enverî, Ezrâki ve “Tarih-i Âl-i

 Selçuklu mimarisinin önemli eserleri
Selçuk” adlı eserinde Selçukoğulları
camilerdir.
tarihini anlatır
.
 En önemlisi, yap ımına MelikŞah döneminde
baŞlanan başkent İsfahan’daki Mescid-i
Cuma’dır.
Mimarlık alanında çalışmalar
 Selçuklu camileri özgün p lanları ve
serkancatarih
silindir gövdeli, ince uzun minareleriyle

 Fethedilen arazilerdeki bayındırlık İslam mimarisinde yeni bir üsluba
faaliyetleri mimari alana verdikleri öncülük etmiştir.
önemi gösterir.
Kümbetler / Türbeler
Mimari faaliyetler
 Selçukluların İslam
 Şam, Halep , Diyarbakır’da kale ve sur mimarisine getirdiği
tamiratı. yeniliktir.
 İsfahan, Bağdat, NiŞabur, Merv, Herat’da  Türk Çadırlarına

camiler, mescitler, türbeler, saraylar, benzer .
köşkler, çarşılar ve medreseler inşa
ettiler.  Kümbet ve Türbeler
Radkan Kümbeti’nden bir
birer anıt mezardır.
 Yollar üzerine köp rüler ve ribatlar görünüş (Radkan - İran)
kuruldu..
 En tanınmıŞ kümbet Sultan Sencer ve
İmam Gazalî Türbeleri ile Radkan

Kümbeti’dir.

6.Ünite
 Türkiye Selçukluları zamanında
Türbe ve Kümbet’in Anadolu’ya yayıldı.
farkı nedir?
Süslemelerde
 Aralarındaki fark mimari farklılıktan
kaynaklanmaktadır. Orta Asya Türk motifleri
 Kümbetlerde kubbeler silindirik sivri, Av sahneleri

konik sivri, p iramit sivri veya kö Şeli
sivridir. Saray hayatı
Süvariler
 Türbelerde kubbe yassı oval Şeklindedir.
Müzisyenler kullanıldı.
 Selçuklular, seramik ve maden iŞçiliğinde

de estetik değeri olan önemli eserler
meydana getirdiler.
serkancatarih
 Kakma yöntemiyle bronz ve p irinç

Kümbet Türbe
eserler üzerine altın ve gümüş
süslemeler yaptılar.
 Kümbetler, silindirik çokgen gövdeli, konik
veya p iramit çatılıdır.
 Bu sanat dallarından baŞka halı ve kilim
dokumacılığı ile hat, tezhip ve minyatür
 Türbeler’de, dört duvarının üzeri kubbe
sanatlarında da benzersiz eserler yaptılar.
ile örtülür.
 Kümbetler’de devlet büyükleri ve siyasi

önemli kiŞiler gömülür.
 Türbeler’de ise önemli din alimleri ve dini

büyükler gömülür.
Süsleme alanında çalışmalar
 Mimariye bağlı olarak gelişti.
 Çinicilik, Büyük Selçuklular’da yap ılarda iyiler mutlaka kazanır…

süs unsuru olarak kullanıldı.

6.ünite Türklerin İslamiyeti Kabulu Ve İlk Türk İslam Devletleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

6.ünite Türklerin İslamiyeti Kabulu Ve İlk Türk İslam Devletleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ ve İLK

 1077 Türkiye Selçukluların Kuruluşu

• Atabey  1097 Harzemşahların Kuruluşu

TÜRKLERİN İSLAMİYET'İ KABULÜ

 Hz. Ömer dönemi sınır komŞusu olundu.

Emevilerin, mevali anlayıŞları

 1040 Dandanakan Savaşı nedeniyle İslamiyete geçiş gecikti.

 Emevi halifesi Ömer bin Abdülaziz’in

 Emeviler 750’de yıkıldı,

 751 Talas SavaŞında

 Çin’in Orta Asya

1 9. Sınıf Tarih Ders Notları www.serkancatarih.jimdo.com

ilim merkezine dönüştürdü. Müslüman oldu.

 Mutasavvıf Şakik-i Belhi Budist Türklerin

İslamiyete geçiŞ in nedenleri

 Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri de İyiler cennete, kötüler

“200 bin çadırlık Türk

Hırsızlık yap mama

İtil Bulgar Hükümdarı

 Acemler, Berberiler, Kürtler de

Almuş Han’ın halifelik heyetini huzuruna kabul edişi (temsilî)

 AlmuŞ Han İslamiyet'i resmen kabul eden

2 9. Sınıf Tarih Ders Notları www.serkancatarih.jimdo.com

Acemlerin İslâmı seçmesi Kürtler, Araplar sonrası

Berberilerin İslâmı seçmesi

 Uygur Devleti’nin yıkılmasıyla Karluk,

Kürtlerin İslâmı seçmesi

 Hz. Muhammed dönemi Caban el-Kürdî’nin

 İslamiyet, El Cezire’de (Güneydoğu

 Dört Halife Dönemi’nde bazı çatıŞmalar 93 2’de Satuk Buğra Han

İranlı tarihçi Belazuri “Abdülkerim” adını aldı.

 Gaznelilerle birlikte Samanoğulları’na son

3 9. Sınıf Tarih Ders Notları www.serkancatarih.jimdo.com

Doğu ve Batı Karahanlılar olmak üzere Amaç:

Arslan Yabgu’yu hileyle - 1025’te

Gazneli Devleti (963-1187)

 Kurucusu Alp Tigin’dir.

 Büyük Selçuklularla yaptığı

1038 NiŞabur SavaŞı

1040 Dandanakan SavaŞı

Gazneli Mahmut Dönemi

 Karahanlılarla birlikte Samanoğulları’na  Afganlı Gurlar tarafından yıkıldı. 1187

 Abbasi halifesini Şii Büveyhoğulları

 Halife tarafından “Sultan” unvanını

kullanan ilk Türk

4 9. Sınıf Tarih Ders Notları www.serkancatarih.jimdo.com

Bu ideale göre: “Allah Türklere

 Karahanlı hükümdarlar İslami ve Türkçe,

 Kut anlayıŞı devam etti.

Eski Türk Devlet gelenği devam ediyor

 İkili yönetim geleneği devam etti.

Hâkimiyet anlayŞı sözleri

“Gördüm ki Allah devlet güneşini

Kaşgarlı M ahmud döndürüyor. yuğruş hâce

Onlara Türk adını verip hükümran kılmış ve onları

5 9. Sınıf Tarih Ders Notları www.serkancatarih.jimdo.com

örf-i hukuk Şer-i hukuk

“Kutadgu Bilig”de veziri Türk töresine Dini esaslara

Meclis-i Âli Divan-ı Vezaret

Ordu teŞ kilatı

Divan-ı Vezaret: Karahanlı ordusu

Yönetim ve maliyeden sorumludur.

saka (artçı birlik)