Czy dieta może być panaceum na

choroby autoimmunologiczne?
Iwona Wierzbicka
dietetyk kliniczny
Wierzbicka I., Jak wzmocnić odporność - Dieta, styl życia, umysł, suplementy, Wydawnictwo Zwierciadło 2020.
 Systemic Chronic Inflammation (przewlekły stan zapalny)

Niealkoholowa stłuszczeniowa
choroba wątroby (NAFLD)

D. Furman, J. Campisi, E. Verdin, P. Carrera-Bastos, S. Targ, C. Franceschi, L. Ferrucci, D.W. Gilroy, A. Fasano, G. W. Miller, A. H. Miller, A. Mantovani, C. M. Weyand, N. Barzilai, J. J. Goronzy, T. A.
Rando, R. B. Effros, A. Lucia, N. Kleinstreuer, G. M. Slavich, Chronic inflammation in the etiology of disease across the life span, Published online 2019 Dec 5. doi: 10.1038/s41591-019-0675-0
Stresory organizmu – stan zapalny

• Brak odpoczynku
• Brak równowagi pomiędzy pracą a odpoczynkiem
• Stałe pobudzanie się (wiadomości, lajki, media społecznościowe,
powiadomienia w telefonie, zaglądanie w telefon)
• Oglądanie i słuchanie wiadomości
• Brak ruchu (chodzi przede wszystkim o używanie własnego ciała w
różnych formach ruchu: spacer, praca w ogrodzie, praca fizyczna itd.)
• Nadmierna aktywność fizyczna (maratony, trening pomimo dużego
wyczerpania psychiczno-fizycznego)
Stresory organizmu – stan zapalny

• Trening w godzinach wieczornych

• Treningi na sali, jeśli większość dnia spędzamy w pomieszczeniach
• Brak kontaktu z przyrodą
• Przetworzona żywność
• Żywność powodująca przelewanie się w jelitach
• Słodycze i wszelkie „fit-wynalazki”
• Kolorowe napoje (ale i wody smakowe, które koloru nie mają, a są
napojem)
Stresory organizmu – stan zapalny

• Kawa, herbata i inne psychostymulatory (ale…)

• Alkohol (nawet jeśli wydaje ci się, że cię odstresowuje)
• Myśli: smutek, żal, rozgoryczenie, martwienie się – jeśli trwają długo lub
regularnie, na przykład codziennie (dieta niskoinformacyjna – polecam!)
• Brak nawadniania organizmu
• Nieregularne spożywanie posiłków („Jak się uda, to zjem, ale nie zawsze
jest możliwość”)
• Życie w biegu
• Hałas
Stresory organizmu – stan zapalny

• Pole elektromagnetyczne
• Zarywanie nocy
• Niespokojny sen, brak wystarczającej ilości snu głębokiego
• Brak jednolitego rytmu dobowego (raz tak, raz inaczej, jeszcze tylko
jeden projekt, chodzenie spać o różnych porach – tzw. jet lag społeczny)
• Zamknięte pomieszczenia
• Izolacja od ziemi (brak uziemiania – chodzenie boso po trawie)
• Brak kontaktu z innymi (zwierzętami, ludźmi)
Stresory organizmu – stan zapalny

• Sztuczne światło
• Zanieczyszczenie powietrza (na przykład smog)
• Alergeny (jeśli ktoś cierpi na alergię, należy dać
organizmowi wytchnąć, usunąć alergeny (wdrożyć dietę),
zainstalować w domu filtry (nie sprawdzi się tutaj zasada
„Mam alergię na kota, ale kocham kota i nie oddam kota”)
Stresory organizmu – stan zapalny

• Mykotoksyny
• Metale ciężkie
• Candida
• Pasożyty
• Koinfekcje
• Jama ustna
• Toksyny środowiskowe (otoczenie, garnki, kosmetyki, środki
higieniczne, środki ochrony roślin, środki zapachowe itd.)
Choroby autoimmunologiczne

• To również podłoże zapalne

• Oddziałuje mnogość czynników
• Ale co można zrobić w temacie diety?
Choroby autoimmunologiczne

• To samo co w każdej chorobie o podłożu zapalnym!

• Styl życia, psychika, dieta
Protokół
autoimmunologiczny?
Teoria lektynowa
Działania nieoczywiste

• 2-3 posiłki zamiast 5-6

• Tłusto zamiast chudo
• Ogranicz węglowodany
• Post nocny
• Jedzenie za dnia
(zgodnie z fizjologicznym rytmem dobowym)
 2 posiłki zamiast 6 (2014)
• Dieta niskoenergetyczna przez 6 tygodni
• 2 vs 6 – ta sama kaloryczność
• Niższa masa ciała
• Niższy poziom glukozy i C-peptydu
• Zwiększyła się wrażliwość insulinowa
• Wniosek: Wyniki sugerują, że dla
pacjentów z cukrzycą typu 2 na diecie
hipoenergetycznej spożywanie większych
śniadań i obiadów może być korzystniejsze
niż sześć mniejszych posiłków w ciągu
dnia.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24838678
2 posiłki dziennie (2017)
• Na myszach
• Dieta normokaloryczna 2 posiłkowa vs
ograniczenia kaloryczne (CR)
• Dieta 2 posiłkowa: modyfikuje okołodobową
autofagię i metabolizm glukozy/lipidów, które
korelują ze zmniejszonym stężeniem insuliny
• Dieta oparta o 2 posiłki zmniejsza otyłość i w
przeciwieństwie do CR zwiększa masę
mięśniową
• Podnosi się wydatek energetyczny, obniża się
poziom lipidów, hamowana jest
glukoneogeneza i regulowane są parametry
metaboliczne, które zwykle pogarszają się z
wiekiem (działanie „odmładzające”)

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29107505
N. Martinez-Lopez, E. Tarabra, M. Toledo, M. Garcia-Macia, S. Sahu, L. Coletto, A. Batista-Gonzalez, N. Barzilai, J. E. Pessin, G. J. Schwartz, S. Kersten, R. Singh, System-wide
benefits of intermeal fasting by autophagy, Published online 2017 Oct 26. doi: 10.1016/j.cmet.2017.09.020
 2 posiłki dziennie (2017)

• Krótkoterminowy IF może być

bezpieczną, tolerowaną,
dietetyczną interwencją u
pacjentów z cukrzycą typu II,
która może poprawić kluczowe
wyniki, w tym masę ciała
(zmniejszyć), glikemię na czczo
i poposiłkową.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28465792
S. Mandal, N. Simmons, S. Awan, K. Chamari, I. Ahmed, Intermittent
fasting: eating by the clock for health and exercise performance,
Published online 2022 Jan 7. doi: 10.1136/bmjsem-2021-001206
 Podstawowe mechanizmy IF
krótkoterminowe
efekty sugerowane
przez teorię ketozy
zmniejszenie całkowitego
spożycia kalorii
poprawa wrażliwości
insulinowej
poprawa „spalania” tkanki
tłuszczowej i zmniejszenie
akumulacji
korzyści dla utraty tkanki tłuszczowej,
poprawa proporcji ciała (BF%)
Długotrwałe efekty związane z
redukcją stresu oksydacyjnego
i poprawą rytmu dobowego
zmniejszenie całkowitego spożycia kalorii
zmniejszenie produkcji wolnych rodników,
zwiększenie aktywności antyoksydacyjnej,
regulacja rytmu dobowego
zmniejszenie stanu zapalnego
(komórkowego) i zwiększenie autofagii
zmniejszenie ryzyka syndromu metabolicznego, S. Mandal, N. Simmons, S. Awan, K. Chamari, I. Ahmed, Intermittent
fasting: eating by the clock for health and exercise performance,
niealkoholowego stłuszczenia wątroby, zmian
Published online 2022 Jan 7. doi: 10.1136/bmjsem-2021-001206
neurodegeneracyjnych
Antonio Paoli, Grant Tinsley, Antonino Bianco, Tatiana Moro. The Influence of Meal Frequency and Timing on Health in Humans: The Role of
Fasting. Nutrients. 2019 Apr; 11(4): 719. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6520689/
 • Badanie na myszach (krwotok
śródmózgowy)
• IF zmniejsza deficyty neurologiczne
• Zmniejszenie krwiaków
• Zmniejszenie obrzęku mózgu

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35624490/
 IF a nowotwory

• Modele zwierzęce konsekwentnie wykazują, że IF hamuje, a nawet

odwraca wzrost szeregu nowotworów, w tym nerwiaka
niedojrzałego, raka piersi, jajnika, prostaty, glejaka.
• Ketoza w IF, ale i sama dieta ketogenna mogą odgrywać ważną rolę
w hamowaniu wzrostu guza, ponieważ wiele komórek
nowotworowych w dużej mierze nie jest w stanie wykorzystywać
ketonów jako źródła energii.

Meal frequency and timing in health and disease, Mark P. Mattson, David B. Allison, Luigi Fontana, Michelle Harvie, Valter D.
Longo, Willy J. Malaisse, Michael Mosley, Lucia Notterpek, Eric Ravussin, Frank A. J. L. Scheer, Thomas N. Seyfried, Krista A.
Varady, Satchidananda Pandap, Proc Natl Acad Sci U S A. 2014 Nov 25; 111(47): 16647–16653.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4250148/
 IF a stany zapalne
• Otyłe kobiety, które zmieniły dietę z wielu codziennych posiłków
na ograniczenie energii co drugi dzień, wykazywały znaczne
zmniejszenie poziomu krążącego TNF i IL-6.
• U pacjentów z astmą w 2 miesiące, posty co drugi dzień
zmniejszyły krążący TNF i markery stresu oksydacyjnego oraz
zmniejszyły objawy astmy.
• Zauważono również zmniejszenie dolegliwości bólowych i
poprawę stanu zdrowia u pacjentów z chorobami
autoimmunologicznymi w tym co ciekawe w cukrzycy typ 1.

Meal frequency and timing in health and disease, Mark P. Mattson, David B. Allison, Luigi Fontana, Michelle Harvie, Valter
D. Longo, Willy J. Malaisse, Michael Mosley, Lucia Notterpek, Eric Ravussin, Frank A. J. L. Scheer, Thomas N. Seyfried,
Krista A. Varady, Satchidananda Pandap, Proc Natl Acad Sci U S A. 2014 Nov 25; 111(47): 16647–16653.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4250148/
Wysokobiałkowe śniadanie!
 • Po całonocnym poście badani
zjedli swoje śniadanie, a
następnie 4 godziny później
standardowy
wysokowęglowodanowy
posiłek obiadowy o wartości
500 kcal.
• U osób z cukrzycą typu 2, w
porównaniu ze śniadaniem
wysokowęglowodanowym,
spożycie posiłku
śniadaniowego
wysokobiałkowego osłabia
poposiłkową odpowiedź
glikemiczną i nie nasila
odpowiedzi na drugi posiłek.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25733459
 • Badanie: posiłki śniadaniowe na bazie kiełbasy
i jajek o dwóch różnych poziomach białka (30 g
i 39 g na porcję) w porównaniu z
niskobiałkowym śniadaniem naleśnikowym
(białko 3 g) i porównanie wersji bez śniadania
(woda).
• Wnioski: posiłki wysokobiałkowe zapewniają
lepszą kontrolę apetytu, niższą glikemię
poposiłkową i insulinemię oraz mniejsze
spożycie w porze lunchu w porównaniu z
kontrolą niskobiałkową lub brakiem śniadania.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25889354/
 • Deprywacja snu zwiększa uczucie głodu
• Po śniadaniach
wysokowęglowodanowych odczucie
głodu jest silniejsze

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33259829/
 • Śniadania wysokobiałkowe vs
normobiałkowe i wersja
bezśniadaniowa (12 tygodni)
• Śniadania wysokobiałkowe
poprawiły wskaźniki kontroli
masy ciała, zmniejszyły poziom
tkani tłuszczowej, zmniejszyły
ilość spożywanego pożywienia,
zmniejszyło odczucie głodu.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26239831/
 2-3 zamiast 5 (2019)

• Regularny schemat posiłków, w tym jedzenie śniadania,

spożywanie bardziej energetycznych posiłków na początku dnia,
zmniejszona częstotliwość posiłków (czyli dwa–trzy posiłki
dziennie) i regularne odstępy między posiłkami mogą
zapewniać korzyści fizjologiczne, takie jak zmniejszone stany
zapalne, poprawa rytmu okołodobowego, zwiększona autofagia
i odporność na stres oraz modulacja mikroflory jelitowej.

1. A. Paoli, G. Tinsley, A. Bianco, T. Moro, The Influence of Meal Frequency and Timing on Health in Humans: The Role of Fasting,
„Nutrients” 2019, March 28, Vol. 11, No. 4, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30925707
Często a mało to mit
*triglicerydy
*noradrenalina
Ważna zasada!! - RDS

• RZADKO
• DUŻO
• SYTO

• Jedz za jasności!
• RDS + JZJ
 Choroby a częstotliwość posiłków

• Znaczny wzrost ryzyka choroby przy dużej częstotliwości posiłków (≥6

posiłków dziennie) w porównaniu z niską częstotliwością posiłków (1–2
posiłki dziennie).
• Rozsynchronizowanie spożywania posiłków z rytmem dobowym zwiększa
ryzyko chorób.
• Regularny schemat posiłków, w tym spożywanie śniadania, spożywanie
większej części energii na początku dnia, zmniejszona częstotliwość
posiłków (tj. 2-3 posiłki dziennie) oraz regularne okresy postu mogą
zapewniać korzyści fizjologiczne, takie jak zmniejszenie stanu zapalnego,
poprawa rytmu okołodobowego, redukcja stresu w organizmie, korzystny
wpływ na mikroflorę jelitową.

• The Influence of Meal Frequency and Timing on Health in Humans: The Role of Fasting, Antonio Paoli, Grant Tinsley, Antonino Bianco, Tatiana Moro, Nutrients. 2019 Apr; 11(4): 719,
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6520689/
• H. Kahleova, J.I. Lloren, A. Mashchak, M. Hill, G.E. Fraser, Meal Frequency and Timing Are Associated with Changes in Body Mass Index in Adventist Health Study 2, „Journal of Nutrition” 2017, September, Vol.
147, No. 9, s. 1722–1728, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5572489/
• A. Paoli, G. Tinsley, A. Bianco, T. Moro, The Influence of Meal Frequency and Timing on Health in Humans: The Role of Fasting, „Nutrients” 2019, Aprie, Vol. 11, No. 4, s. 719,
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6520689/
 Czy po 18:00 nie jedz to mit?

• Jedzenie posiłków wysokowęglowodanowych przed snem

zaburza detoks mózgu w tym z amyloidów, których
kumulowanie się jest związane z demencją czy chorobą
Alzheimera.
• Wieczorne podjadanie słodkości zaburza docelowo pamięć,
koncentrację i funkcje kognitywne.

J.Posłuszna, Integralne podejście do chorób nowotworowych, Wydawca: Dobropolski, 2021

 IF a antyoksydacja

• IF oddziałuje poprzez wiele mechanizmów: autofagia,

ketogeneza, niższy poziom glukozy, insuliny, IGF1 i mTOR.
• Stąd też IF może działać prezencyjnie, ale jest też jakby
„lekarstwem” na takie choroby jak: nowotwory, choroby
neurodegeneracyjne, stany zapalne, choroby metaboliczne
czy choroby psychiczne.
• Dobrze jest również robić co jakiś czas posty 24 o samej
wodzie, organizm wchodzi wtedy w tryb antyoksydacyjny,
uruchamia SOD (dysmutazę ponadtlenkową) i katalazę, do
minimalnych poziomów spadają IGF1 i mTOR.

J.Posłuszna, Integralne podejście do chorób nowotworowych, Wydawca: Dobropolski, 2021

 mTOR, nadwaga, cytokiny

Is there any role of intermittent fasting in the prevention and improving clinical outcomes of COVID-19?: intersection between inflammation, mTOR pathway, autophagy and calorie
restriction, Martin Gnoni, Renato Beas, Raúl Vásquez-Garagatti, Virusdisease. 2021 Dec; 32(4): 625–634, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8177033/
Intermittent and Periodic Fasting, Hormones, and Cancer Prevention, Giulia
Salvadori, Mario Giuseppe Mirisola, Valter D. Longo,
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8472354/
Podsumowując
 mTOR, nadwaga, cytokiny
• Wiele badań IF na zwierzętach konsekwentnie dowodzi, że
schemat ten wydłuża życie, zmniejsza stany zapalne, leczy
cukrzycę i inne choroby metaboliczne, poprawia zdrowie
układu sercowo-naczyniowego i promują niezliczone
korzyści neurokognitywne
• Inhibicja kinazy mTOR i aktywacja autofagii wynikających z
dłuższych okresów głodu (co w naturze jest normalne, min
16 godzin, nawet do 48) aktywują alternatywne źródła
energii, ale także mają na celu oczyszczenie komórek z
toksycznych cząsteczek, ROS, uszkodzeń DNA, szczątków
komórkowych i prawdopodobnie organizmów
wewnątrzkomórkowych.

Is there any role of intermittent fasting in the prevention and improving clinical outcomes of COVID-
19?: intersection between inflammation, mTOR pathway, autophagy and calorie restriction, Martin
Gnoni, Renato Beas, Raúl Vásquez-Garagatti, Virusdisease. 2021 Dec; 32(4): 625–634,
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8177033/
 Organizm ma zdolności do
samoregulacji i samonaprawy,
wystarczy mu nie przeszkadzać!
https://child-neurology.eu/neurologia_48-9-13.pdf
https://journals.viamedica.pl/journal_of_transfusion_medicine/article/view/42496/30228
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8177033/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8472354/
https://www.spandidos-publications.com/10.3892/mmr.2018.9503
https://www.researchgate.net/publication/330143360_Intermittent_fasting_increases_the_e
xpressions_of_SODs_and_catalase_in_granule_and_polymorphic_cells_and_enhances_neuro
blast_dendrite_complexity_and_maturation_in_the_adult_gerbil_dentate_gyrus
 Post IF a enzymy antyoksydacyjne

ALC – standardowa dieta, DF = IF 14h, HF - wysokotłuszczowa

https://oamjms.eu/index.php/mjms/article/view/4175
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6266071/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC153065/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28735644/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7429999/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6257056/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6938162/
Dziękuję za uwagę

Iwona Wierzbicka
www.ajwendieta.pl