Yazılımlarda Dil Seçenekleri

İnternetteki programların çok büyük bir bölümü Türkçe desteğine sahip değil. Bu
durumdan şikayetçiyseniz, yazı içerisinde öğreneceğiniz özel yöntemler sayesinde
yabancı dillerdeki programları kendi başınıza Türkçeleştirmeyi düşünebilirsiniz.

Resource Hacker: Resource Hacker aracılığıyla istediğiniz bir programı

Türkçeleştirmek için öncelikle File > Open yolunu izleyin. Bu işlem için ilk
olarak Resource Hacker’ı çalıştırıp, Türkçeleştirmek istediğiniz programa ait
EXE veya DLL dosyasını seçmeniz gerekiyor.

İlgili dosyayı seçtiğinizde, Resource Hacker bu dosyanın içerisindeki tüm

kaynakları listeleyecek. Değişik formatlardaki resimler, simgeler,metinler,
menüler, tablolar ve sürüm bilgileri sınıflandırılmış biçimde ekrana gelecek.
Bu aşamada size düşen görev, program arabirimine ait metinleri bularak, bu
metinleri Türkçe’ye çevirmek. Bir ipucu olarak, program içerisinde
düzenleyebileceğiniz metinlerin büyük bir bölümünün String Table, Dialog ve
Menu başlıkları altında bulabileceğinizi hatırlatalım.

Bu başlıklar altında yaptığınız her değişiklikten sonra, Resource Hacker

içerisindeki Compile Script tuşuna tıklayarak bu değişiklikleri onaylamanız
gerekir. Bu adımları takip ederek ilgili programın arabirimini Türkçe’ye
çevirme işlemini tamamladıktan sonra File menüsü altındaki Save As tuşuna
tıklayarak çalışmanızı farklı bir adla kaydedebilirsiniz. Tabii ki yaptığınız
değişiklikleri denemeden önce, orijinal dosyayı yedeklemeniz ve
düzenlediğiniz dosyanın adını orijinal haline dönüştürmeniz gerekecektir.

UZMAN BİLGİSİ
Sıkıştırılmış EXE dosyaları

Bazı EXE dosyalarını Resource Hacker içerisinden açmaya çalıştığınızda, bir

hata mesajı alabilirsiniz. Bazen de böyle bir hata mesajıyla karşılaşmamanıza
rağmen, EXE dosyasının içeriğinde hiçbir nesnenin bulunmadığını fark
edebilirsiniz. Bu gibi durumlarda, ilgili EXE dosyasının çeşitli yöntemlerle
sıkıştırılmış olduğunu tahmin edebilirsiniz. Aspack (www.aspack.com) veya
benzeri 32-bit uygulama sıkıştırıcıları ile sıkıştırılmış programların içerikleri,
Resource Hacker gibi programlar tarafından görüntülenemez. Bu yüzden,
ilgili EXE dosyasının içerisindeki öğeleri görmek konusunda ısrarcıysanız,
öncelikle bu dosyadaki sıkıştırmayı kaldırmanız gerekli. Bu işlem için
ProcDump32 1.6.2 uygulamasından faydalanabilirsiniz. Kendi kategorisinin en
başarılı örneklerinin başında gelen ProcDump32 derdinize derman
olmazsa, http://protools.cjb.net adresindeki “Unpackers” başlığı altındaki
programlardan bir diğerini tercih edebilirsiniz.

DİKKAT!
Telif hakları

Yazı içerisinde programları Türkçeye çevirme işlemiyle ilgili değişik

yöntemlere değindik. Bu yöntemlerden ilki olan harici dil dosyaları, kolay ve
pürüzsüz olması yla dikkat çekiyor. İkinci yöntem olan EXE/DLL dosyaları
üzerinde düzenleme yapmak ise daha karmaşık ve dikkat edilmesi gereken
bir yöntem olarak karşımıza çıkıyor.

EXE ve DLL dosyaları üzerinde değişiklik yapmanın zorluklarından bir tanesini,

yapacağınız bir hata sonucu ilgili programın düzgün çalışmama ihtimali
oluşturuyor. Ancak yazı içerisindeki önerilerimize uyarak yedekleme
yaparsanız, bu tarz sorunları kolayca aşabilirsiniz. Program dosyaları üzerinde
düzenleme yaparken kolayca aşamayacağınız zorluğu ise yasalar ve telif
hakları oluşturuyor. Ne kadar iyi niyetli olsanız da, bazı programlar üzerinde
en ufak bir düzenleme yapmanın bile kanunlar tarafından engellendiğini
aklınızda tutmalısınız. Bu yüzden, üzerinde değişiklik yapacağınız
uygulamanın lisans bilgilerini dikkatlice okumanızı öneririz. Üstelik bu tür
kurallar, sadece ücretli programlar için değil, ücretsiz programlar için bile
geçerli olabiliyor. Bu yüzden, lisans bilgilerini dikkatlice okumanızı ve tercihen
programcının üreticisiyle irtibata geçmenizi salık veriyoruz. Bu sayede oyunu
kuralına göre oynamış olursunuz.

Burak Tuyan
burakt@chip.com.tr

Dil dosyasını düzenlemek: Bir programa ait tüm metinlerin ayrı bir dosyada
tutulması, yazılım dünyasının son 5-6 yıldır kullandığı bir yöntem. Bu
yöntemde program içerisindeki her türlü metni harici bir dosyaya kaydeden
programcılar, bu dosyadaki bilgilerin ihtiyaç oldukça çağrılmasıyla programın
nihai arabiriminin oluşmasını sağlarlar. Bu yöntemin en önemli amacı,
şüphesiz ki, ilgili programın değişik dillere çevrilebilmesidir. Bu tarz
programları sadece Notepad kullanarak herhangi bir dile çevirmek
mümkündür. Hatta ilgili programların yardım dosyalarında veya web
sitelerinde, bu işlemin nasıl gerçekleştirilebileceği hakkında detaylı bilgiler
sunulur.

Dil dosyaları genellikle programın kurulu olduğu klasörün içerisinde (veya bir
alt klasörde) yer alır ve INI, LAN, LANG, TXT veya MSG gibi uzantılara sahip
olarak gelir. Örneğin yazının başından beri sıkça adını andığımız FlashGet
programı, ilgili bilgileri INI uzantılı dosyalarda saklar. FlashGet örneği için
Türkçe dil dosyasının “languages” klasörü içerisinde “jctur.ini” adıyla yer
aldığını belirtebiliriz. Her programın birbirinden farklı bir yapısı bulunsa da
FlashGet için dil dosyalarının yapısı şu şekilde:

JCENG.INI
[Info] Language=English
[Menu]
57600P=&File
57600=&New Database
57601=&Open Database...

JCTUR.INI
[Info]
Language=Turkish
[Menu]
57600P=&File
57600=&New Database
57601=&Open Database...

Örnek kesitten de anlaşılabileceği gibi, FlashGet programı her bir metin için
bir kod numarası belirliyor. Bu kod numarasının karşısındaki eşittir işaretinin
sağ tarafındaki metinleri istediğiniz gibi değiştirerek, program arabiriminin
dilini değiştirebilirsiniz. Bu noktada dikkat edilmesi gereken bir nokta ise
klavye kısayolları. Örnekte gördüğünüz “&” işareti, klavye kısayolunu ifade
etmekte.

Harici dil dosyasına sahip uygulamalarla ilgili akılda tutulması gereken önemli
bir nokta, her uygulamanın kendine has bir tarzı olduğu. Örneğin bir önceki
örnekte açıkça görüldüğü gibi, FlashGet bu işlem için son derece kolay ve
anlaşılır bir yöntem kullanıyor. Temel mantık her yerde aynı olsa da,
uygulamada farklılıklara rastlanabilir. Örneğin değişik dilleri destekleyen
programlardan bir diğeri olan Nero 6, benzer biçimde harici dil dosyaları
kullanmakta. Ancak Nero 6 içerisineki MSG uzantılı harici dil dosyalarının
içeriği, FlashGet ile karşılaştırılamayacak kadar karmaşık.

Harici dil dosyalarının en önemli problemini ise Türkçe karakterlerin (ç, ğ, ş, i,

ö, ü) yazımı oluşturuyor. Bu konuda her uygulamanın izlediği yol farklı. Bu
yüzden, henüz Türkçe desteği olmayan bir programa ait dil dosyasını
çevirmeye başlamadan önce üreticiyle temasa geçmekte sonsuz fayda var.
Üreticiden cevap alamıyorsanız veya buna ihtiyaç duymuyorsanız, deneme-
yanılma yöntemine de başvurabilirsiniz.

Dosyaya müdahale etmek: Harici bir dil dosyasının bulunmadığı

durumlarda, çeviri işlemi için doğrudan EXE veya DLL dosyalarına müdahale
etmeniz gerektiğini anlayabilirsiniz. Neredeyse her bilgisayarda kurulu olan
WinZip programı, bu kategorideki programların en belirgin örneğidir. Bu tip
programları Türkçeleştirmek için, EXE veya DLL dosyaları üzerinde işlem
yapabilen bir programa ihtiyacınız vardır. Bu tür işlemler için ilk önce “Hex
Editor” adı verilen programlar akla gelse de, özellikle çeviri işlemleri için çok
daha kullanışlı alternatifler de vardır.
Örneğin www.users.on.net/johnson/resourcehacker adresinden ücretsiz
olarak indirebileceğiniz Kendi kategorisinin en popüler programı olan
Resource Hacker; 32-bit Windows uygulamalarında yer alan kaynakları
görüntülemek, değiştirmek, silmek, yenilerini eklemek, ismini değiştirmek ve
harici olarak kaydetmek için kullanabileceğiniz ücretsiz bir uygulama.
Windows’un tüm 32-bit sürümleri üzerinde başarıyla çalışan program, en son
2002 yılında güncellenmesine rağmen hala çok sayıda kullanıcı tarafından
zevkle kullanılıyor.

Sonuç olarak, tüm bunlar için biraz daha zaman gerekiyor. Şu anda hangi
programları Türkçe olarak kullanabileceğinizi ve Türkçe desteğine sahip
olmayan programları nasıl Türkçeleştirebileceğinizi bu yazıda bulacaksınız.

Resmen Türkçe desteği sunan popüler programlar

Giriş bölümünde belirttiğimiz gibi, yazılım dünyasının günümüzdeki en

önemli trendlerinden bir tanesini çoklu dil desteği oluşturuyor. Yazılım
geliştiriciler, geçtiğimiz iki-üç senedir sadece İngilizce bilen kullanıcılara hitap
etmek yerine, tüm bilgisayar kullanıcılarına ulaşmanın yollarını arıyorlar. Bu
yüzden de ürettikleri programları çeşitli dünya dillerini destekleyecek şekilde
hazırlıyorlar. En uzun süredir bu özelliği sunan ve Türkçe’yi destekleyen
programların başında Amaze-Soft tarafından hazırlanan FlashGet uygulaması
ve popüler sıkıştırma programı WinRAR geliyor. Ancak bu iki programın
sunduğu dil desteği çeşitli farklılıklar gösteriyor: Örneğin FlashGet’i kurduktan
sonra Türkçe dahil otuzun üzerinde dil arasından istediğinizi seçebiliyorsunuz.
WinRAR’ı Türkçe olarak kullanmak içinse bu programın Türkçe için
hazırlanmış kurulum dosyasını indirmeniz gerekiyor. Sonuç olarak, resmi
olarak Türkçe desteği sunan programlar arasında bile dikkate değer farklılıklar
bulunuyor.

Kullanıcılar tarafından Türkçeleştirilen programlar

Üreticileri tarafından Türkçe desteği eklenmeyen programlara, gayri resmi

yamalar sayesinde Türkçe desteği kazandırılabilirler. Meraklı ve deneyimli
bilgisayar kullanıcıları tarafından hazırlanan bu yamalar, internet üzerinde
diğer kullanıcıların hizmetine sunulur. Genellikle üreticilerin bilgisi dışında
hazırlanan bu dil yamalarından her zaman için kusursuz bir çeviri beklememek
gerekir. Buna ek olarak, bu dil yamaları program içerisinde çeşitli sorunlara
yol açabilir. Yine de biraz dikkatli olduğunuzda, başarılı dil yamaları sayesinde
popüler programları sorunsuzca Türkçe olarak kullanmaya başlayabilirsiniz.
Değişik kullanıcılar tarafından hazırlanan Türkçe dil yamalarına toplu
olarak www.turkceyama.com adresinden ulaşabileceğinizi de önemle
belirtmeliyiz. Bu site içerisinde, kategorize edilmiş biçimde çok sayıda
programa ait Türkçe dil yamasını bulabilirsiniz. Sitede Türkçe dil yamasını
bulamadığınız programlar için internet üzerinde arama yapmayı da tercih
edebilirsiniz. Zira bazı durumlarda kullanıcılar kendi hazırladıkları dil
yamalarını sadece kendi web siteleri üzerinde veya Türkçe Yama harici bir
başka sitede yayınlamayı tercih edebiliyorlar. Örneğin Türkçe içerikli dosya
indirme siteleri, popüler programlara ait Türkçe dil dosyalarını ve yamalarını
barındıran bir başka önemli kaynak durumundalar.

Programları kendi başınıza Türkçeleştirmek istiyorsanız

Sıkça kullandığınız programlar üreticileri tarafından Türkçe desteği ile

donatılmamışsa ve internet üzerinde de ilgili program için Türkçe yama
bulunmuyorsa, ipleri kendi elinize almayı düşünebilirsiniz. Herhangi bir
programı Türkçeleştirmek, nasıl yapılacağını bildikten sonra son derece kolay
bir işlem. Zaten yazının geri kalanında da bu konudaki en önemli ipuçlarını
sizlerle paylaşacağız. Ancak teknik bilgiler dışında, bazı konularda bir miktar
da olsa tecrübeli olmak büyük önem taşıyor. Örneğin İngilizce bilginizin
ortanın üzerinde olması ve daha önceden çeviri tecrübenizin bulunması iyi
olur. Daha da önemlisi, yazılımlarla uzun süredir haşır neşir olmanız çok
önemli bir avantaj olarak karşınıza çıkacaktır. Örneğin Microsoft Windows’un
hem İngilizce hem de Türkçe sürümlerini kullanıyor (veya kullanmış) olmanız,
ilgili bir terimin Türkçedeki karşılığı hakkında size genel bir fikir verebilir.

Farklı yöntemler: Tüm bu önkoşullara sahip olduktan sonra bilmeniz

gereken ilk şey, yazılımları Türkçeleştirmek için önünüzde -en azından- iki
farklı seçenek bulunduğu: Bazı programların dilini değiştirmek için doğrudan
program dosyalarına (EXE veya DLL) müdahale etmeniz gerekir. Bazı
durumlarda ise programdaki tüm metinler harici bir dosya içerisinde
depolanmıştır ve bu sayede sadece ilgili metinleri değiştirerek programın dili
kolayca değiştirilebilir.

Türkiye’de yazılım sektörünün yeterince gelişmediği, herkes tarafından

biliniyor. Belirli sektörlere (tıp, hukuk, muhasebe) yönelik ticari programlar
dışında, son kullanıcılara yönelik başarılı programların sayısı iki elin
parmaklarını geçmiyor. CHIP editörleri olarak Almanya başta olmak üzere
değişik ülkelerin bilgisayar dergilerini incelediğimizde, bu dergilerde ve
beraberinde verilen CD’lerde yerel dilde hazırlanmış programların büyük bir
yer kapladığını görüyoruz. Yerel programcılar tarafından yerel dilde
hazırlanmış programların eksikliği kadar, yurtdışında hazırlanmış
programların da Türkçe desteğini nadiren sunuyor olması dikkatimizden
kaçmıyor. Son yıllarda çok sayıda dil desteği sunan programların sayısında
belirgin bir artış olsa da, maalesef bu diller arasında Türkçe her zaman yer
almıyor.

Programları Türkçe olarak kullanmanın en önemli avantajını, ilgili programı

tam kapasitesiyle kullanabilmek oluşturuyor. Zira uzun süredir İngilizce olarak
kullandığınız bir programı Türkçe çevirisiyle kullanmaya başladığınızda, ne
kadar çok özelliği gözden kaçırdığınızı açıkça fark edebilirsiniz. Dürüst olmak
gerekirse, bazen tam tersi bir durumla da karşılaşılabilirsiniz. Örneğin Ahead
Nero’nun 6.x serisi standart olarak Türkçe desteği sunuyor, ancak mevcut
Türkçe çeviriler genellikle deneyimli kullanıcıların kafasını karıştırmaktan
başka bir işe yaramıyor. Tabii ki bu tür sorunlar, sonuç olarak yine Türkçe
programların sayısındaki azlıktan kaynaklanıyor. Piyasadaki Türkçe desteği
sunan programların sayısı arttıkça, daha doğru ve anlaşılır çevirilerle
karşılaşmamız kaçınılmaz olacak.