Zagrożenie Pożarowe

Zagrożenie Pożarowe
Foshan, Guangdong Province South China Windsor Tower Fire, Madrid

Dobór właściwych łączników do mocowania

elementów konstrukcyjnych oraz niekonstrukcyjnych
do konstrukcji nośnej należy do ważnych zagadnień
z zakresu projektowania. Znalezienie optymalnych i
bezpiecznych technik kotwienia oraz technologii
montażu jest wyzwaniem, które często jest
bagatelizowane przez inżynierów.
Zabezpieczenie ppoż.
Ochrona ppoż.
AKTYWNA BIERNA (PASYNA)

Zabezpieczenie ppoż.
Aktywna ochrona
Detektory ppoż
Tryskacze
Wykrywacze dymu
System alarmu ppoż
Bierna (pasywna)
• Ściany ppoż
• Oddzielenia ppoż
• Przejścia ppoż
Zgodnie z obowiązującymi polskimi przepisami
budynki wysokie (W), to budynki o wysokości w
przedziale od 25 m do 55 m, a w przypadku
budynków mieszkalnych o ilości kondygnacji od 10
do 18 włącznie. Budynki wysokościowe (WW) to
zawsze budynki o wysokości powyżej 55 m nad
poziomem terenu.
Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich i
wysokościowych, Konferencja Naukowa Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN oraz Komitetu Nauki PZITB At:
Krynica Zdrój, Poland Volume: LX
Bezpieczeństwo pożarowe jest jednym z

najważniejszych po nośności i stateczności
wymagań podstawowych dotyczących obiektów
budowlanych.

Bez odpowiednich wydzieleni i zamknięć wysokie

obiekty budowlane pełniłyby rolę naturalnego
komina, co bardzo sprzyja specyfice
rozprzestrzeniania się pożaru zgodnie z kierunkiem
konwekcji ciepła.

Bardzo istotne w takich budynkach jest również

zapewnienie i utrzyma nie przez wymagany
przepisami czas integralności konstrukcji (np.
nośności na zginanie).

Zniszczenie stosunkowo niewielkiego fragmentu
budynku nie może wywoływać wystąpienie efektu
katastrofy postępującej.
Przykładem niewłaściwego zaprojektowania 22

piętrowego budynku jest przykład katastrofy
budynku Ronan Point w Londynie.
Katastrofa budynku
Ronan Point w Londynie.
Katastrofa postępująca
budynku - 16 maja 1968

Kolejnym kluczowym elementem jest
uniemożliwienie rozprzestrzeniania się ognia na
sąsiednie budynki lub na wyższe kondygnacje na co
wpływ ma konstrukcja elewacji, właściwości
pasów międzykondygnacyjnych, odległość od
sąsiednich budynków, itp.

Rodzaj i konstrukcja elewacji odgrywa również
istotną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa ekip
ratowniczych np. przed odpadającymi elementami
elewacji.
Fundamentalnym zagadnieniem w przypadku BW

jest umożliwienie sprawnej ewakuacji ludzi w
przypadku wystąpienia zagrożenia.
Przykłady pożarów w BW
Budynek
Winecoff Hotel
Wysokość całkowita
H [m] // liczba
- //15
kondygnacji
Lokalizacja Atlanta, USA
Liczba ofiar
śmiertelnych
119
Rok katastrofy
/pożaru
1946
Budynek
Andraus Building
H [m] // liczba
115 //32
kondygnacji
Lokalizacja São Paulo, Brazylia
Liczba ofiar śmiertelnych

16
(350 osób ewakuowanych z
dachu)
Rok katastrofy /pożaru
1972
Budynek
Joelma
Building,
H [m] // liczba
115 //25
kondygnacji
Lokalizacja
São Paulo,
Brazylia
Liczba ofiar
śmiertelnych
179
Rok katastrofy
/pożaru
1974
Budynek
MGM Grand
Hotel
H [m] // liczba
- //26
kondygnacji
Lokalizacja Las Vegas, USA
Liczba ofiar
śmiertelnych
85
Rok katastrofy
/pożaru
1980
Budynek
Dupont Plaza
Hotel arson
H [m] // liczba
- //15
kondygnacji
Lokalizacja
San Juan,
Puerto Rico
Liczba ofiar
śmiertelnych
98
Rok katastrofy
/pożaru
1986
Budynek
Garley Building
H [m] // liczba
- //16
kondygnacji
Lokalizacja
Kowloon, British
Hong Kong
Liczba ofiar
śmiertelnych
41
Rok katastrofy
/pożaru
1996
Budynek
World Trade
Center
Wysokość do dachu
H [m] // liczba
417 //110
kondygnacji
Lokalizacja
Nowy Jork,
USA
Liczba ofiar
śmiertelnych
2312
Rok katastrofy
/pożaru
2001
Budynek Windsor Tower
Wysokość do dachu
H [m] // liczba
106 //32
kondygnacji
Lokalizacja Madrid,
Hiszpania
Liczba ofiar
śmiertelnych
---
Rok katastrofy
/pożaru
2005
Budynek
Budynek
apartamentowy
H [m] // liczba
- //28
kondygnacji
Lokalizacja
Shanghai,
China
Liczba ofiar
śmiertelnych
58
Rok katastrofy
/pożaru
2010
Budynek
Grenfell Tower
H [m] // liczba
- //24
kondygnacji
Lokalizacja
London
England
Liczba ofiar
śmiertelnych
72
Rok katastrofy
/pożaru
2017
Fundamentalnym zagadnieniem w przypadku BW jest
umożliwienie sprawnej ewakuacji ludzi w przypadku
wystąpienia zagrożenia. Najbardziej znanym i
tragicznym przykładem niezapewnienia takiej
możliwości był m.in. zamach terrorystyczny, kiedy to w
wyniku wybuchu, pożaru i w konsekwencji zawalenia
się WTC śmierć poniosło ok. 3 tysiące osób.
Odmienna sytuacja, do pożaru WTC, wystąpiła w

São Paulo przełomowym dla uświadomienia
społeczeństwu zagrożeń pożarowych w BW, gdzie
wydarzyła się jedna z największych tragedii
związana z pożarem BW.
Joelma Building, nowoczesny na
tamte czasy, nowy budynek,
wykonany w konstrukcji
żelbetowej składał się z dwóch
niezależnych skrzydeł,
rozdzielonych niewydzieloną
pożarowo klatką schodową.
Wyposażenie budynku, ścianki działowe, elementy
wykończenia, itp. były wykonane z materiałów palnych.
Bezpośrednią przyczyną powstania pożaru było

zainstalowanie na 12 piętrze wadliwego wentylatora, od
którego rozpoczął się pożar, docierając do centralnej
klatki schodowej, całkowicie odcinając jedyną drogę
ewakuacji.
Pożar rozprzestrzenił się także na wyższe kondygnacje
m.in. po elewacji. Poczynając od 14 kondygnacji, pożar
objął obydwa skrzydła budynku.
Odcięci od możliwości ewakuacji ludzie, wcześniej około

300 osób ewakuowało się czterema dźwigami
osobowymi do czasu ich zatrzymania, schronili się na
dachach skrzydła południowego i północnego, do
poziomu których ogień dotarł po około godzinie.
Ewakuacja przy użyciu śmigłowców nie była możliwa
z uwagi na kolumnę konwekcyjną ciepła i gazów
wokół budynku.
Wszystkie osoby schronione na południowym dachu

zginęły, w większości przypadków ulegając zatruciu.

W polskich realiach nie mieliśmy do czynienia z tak
dramatycznymi przykładami pożarów BW.
W większości odnotowanych zdarzeń, w przypadku

budynków zakwalifikowanych do ZL, pożary miały
charakter lokalny, obejmowały pojedyncze,
ewentualnie sąsiednie mieszkania, w tzw.
wieżowcach lub pożary budynków w budowie.
Budynek
Warsaw Hub –
w budowie
Pożar objął
kondygnacje
23-26
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Liczba ofiar
śmiertelnych
0
Rok katastrofy
/pożaru
2017
Bezpieczeństwo pożarowe
konstrukcji
§ 207. [Odpowiednie zaprojektowanie i wykonanie

budynku i urządzenia w razie pożaru]
1. Budynek i urządzenia z nim związane powinny
być projektowane i wykonane w sposób
ograniczający możliwość powstania pożaru, a w
razie jego wystąpienia zapewniający:
1) zachowanie nośności konstrukcji przez określony
czas;
Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
konstrukcji
§ 207.
2) ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu
wewnątrz budynku;
3) ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru na
sąsiednie obiekty budowlane lub tereny przyległe;
4) możliwość ewakuacji ludzi lub ich uratowania w
inny sposób;
5) uwzględnienie bezpieczeństwa ekip ratowniczych.

konstrukcji
§ 209. [Podział budynków ze względu na
bezpieczeństwo pożarowe]
1. Budynki oraz części budynków, stanowiące
odrębne strefy pożarowe, z uwagi na przeznaczenie
i sposób użytkowania, dzieli się na:
1) mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i
użyteczności publicznej charakteryzowane kategorią
zagrożenia ludzi, określane dalej jako ZL,
2) produkcyjne i magazynowe, określane dalej jako
PM,
konstrukcji
§ 209. 3) inwentarskie (służące do hodowli
inwentarza), określane dalej jako IN.
2. Budynki oraz części budynków, stanowiące
odrębne strefy pożarowe, określane jako ZL, zalicza
się do jednej lub do więcej niż jedna spośród
następujących kategorii zagrożenia ludzi:
1) ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone
do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób
niebędących ich stałymi użytkownikami, a
nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi
o ograniczonej zdolności poruszania się,
konstrukcji
§ 209.
2) ZL II – przeznaczone przede wszystkim do użytku
ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie
jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób
starszych,
3) ZL III – użyteczności publicznej,
niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,
4) ZL IV – mieszkalne,
5) ZL V – zamieszkania zbiorowego,
niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.
konstrukcji
§ 212. [Klasy odporności pożarowej budynków lub
ich części]
1. Ustanawia się pięć klas odporności pożarowej
budynków lub ich części, podanych w kolejności od
najwyższej do najniższej i oznaczonych literami: „A”,
„B”, „C”, „D” i „E”.
2. Wymaganą klasę odporności pożarowej dla
budynku, zaliczonego do jednej kategorii ZL, określa
poniższa tabela:

konstrukcji
Budynek ZL I ZL II ZL III ZL IV ZL V
niski (N) „B” „B” „C” „D” „C”

średniowysoki „B” „B” „B” „C” „B”
(SW)
wysoki (W) „B” „B” „B” „B” „B”
wysokościowy „A” „A” „A” „B” „A”

(WW)

konstrukcji
§ 216. [Wymogi klasy odporności pożarowej
elementów budynku]
1. Elementy budynku, odpowiednio do jego klasy
odporności pożarowej, powinny spełniać, z
zastrzeżeniem § 213 oraz § 237 ust. 9, co najmniej
wymagania określone w poniższej tabeli:

konstrukcji
Klasa Klasa odporności ogniowej elementów budynku
odporności
pożarowej główna konstrukcja strop ściana ściana przekrycie
budynku konstrukcja dachu zewnętrzna wewnętrzna dachu
nośna
"A" R 240 R 30 REI 120 EI EI 60 RE 30

120 (o↔i)
4)
"B" R 120 R 30 REI 60 EI EI 30 RE 30
60 (o↔i)
4)
"C" R 60 R 15 REI 60 EI EI 15 RE 15
30 (o↔i)
"D" R 30 (-) REI 30 EI (-) (-)
30 (o↔i)
"E" (-) (-) (-) (-) (-) (-)

Oznaczenia
• R - nośność ogniowa w minutach, określona
zgodnie z PN dotyczącą zasad ustalania klas
odporności odniowej budynków
• E - szczelność ogniowa w minutach,
określona jw.
•I - izolacyjność ogniowa w minutach,
określona jw.
• (-) - nie stawia się wymagań
Definicje
• Nośność ogniowa (R) jest to zdolność elementu próbnego
nośnego elementu konstrukcji do utrzymania obciążenia
badawczego bez przekraczania określonych kryteriów pod
względem wielkości i prędkości przemieszczenia
• Szczelność ogniowa (E) jest to zdolność elementu próbnego

oddzielającego elementu konstrukcji budowlanej do
zapobieżenia przejściu płomieni i gorących gazów oraz do
zapobieżenia pojawienia się płomieni na powierzchni nie
nagrzewanej
• Izolacyjność ogniowa (I) jest to zdolność elementu próbnego

oddzielającego elementu konstrukcji budowlanej, poddanego
oddziaływaniu ognia z jednej strony, do ograniczenia przyrostu
temperatury nie nagrzewanej powierzchni poniżej określonych
poziomów.
Przykład
• Stropy muszą spełniać wszystkie te kryteria, czyli muszą mieć
klasę REI (określa ona, jak długo elementy nośne spełniające
funkcje oddzielające zachowują nośność, szczelność
i izolacyjność ogniową)
• Ściany muszą mieć klasę EI (określa ona, jak długo elementy

nienośne zachowują szczelność i izolacyjność ogniową)
• Szczelność przegrody ma wpływ na izolacyjność ogniową

i akustyczną przegrody. Uzyskuje się ją poprzez dokładne
szpachlowanie złącz między płytami oraz szczelin na obwodzie
ściany, a także uszczelnienie wszelkich przejść instalacyjnych.
Na połączeniach obwodowych ściany stosuje się także
uszczelnienia z taśm z polietylenu spienionego.
Przykład
• Stropy muszą spełniać wszystkie te kryteria, czyli muszą mieć
klasę REI (określa ona, jak długo elementy nośne spełniające
funkcje oddzielające zachowują nośność, szczelność
i izolacyjność ogniową)
• Ściany muszą mieć klasę EI (określa ona, jak długo elementy

nienośne zachowują szczelność i izolacyjność ogniową)
• Szczelność przegrody ma wpływ na izolacyjność ogniową

i akustyczną przegrody. Uzyskuje się ją poprzez dokładne
szpachlowanie złącz między płytami oraz szczelin na obwodzie
ściany, a także uszczelnienie wszelkich przejść instalacyjnych.
Na połączeniach obwodowych ściany stosuje się także
uszczelnienia z taśm z polietylenu spienionego.
konstrukcji
§ 217. [Klasa odporności ogniowej przegród
wewnętrznych i ścian]
1. W budynkach ZL IV i ZL V klasa odporności
ogniowej przegród wewnętrznych oddzielających
mieszkania lub samodzielne pomieszczenia
mieszkalne od dróg komunikacji ogólnej oraz od
innych mieszkań i samodzielnych pomieszczeń
mieszkalnych, powinna wynosić co najmniej:

konstrukcji
§ 217.
1) dla ścian w budynku:
a) niskim i średniowysokim – EI 30,
b) wysokim i wysokościowym – EI 60,
2) dla stropów w budynku zawierającym 2
mieszkania – REI 30.

konstrukcji
§ 217.
2. Klasa odporności ogniowej ściany oddzielającej
segmenty jednorodzinnych budynków ZL IV:
bliźniaczych, szeregowych lub atrialnych, powinna
wynosić co najmniej – REI 60.
3. W mieszkaniach oraz w samodzielnych
pomieszczeniach mieszkalnych dopuszcza się
wykonywanie ścian wewnętrznych
nierozprzestrzeniających ognia

konstrukcji
§ 223. [Pasy międzykondygnacyjne]
1. W ścianach zewnętrznych budynku
wielokondygnacyjnego, z zastrzeżeniem § 224,
powinny być pasy międzykondygnacyjne o
wysokości co najmniej 0,8 m.
2. Za równorzędne rozwiązania uznaje się
oddzielenia poziome w formie daszków, gzymsów i
balkonów o wysięgu co najmniej 0,5 m lub też inne
oddzielenia poziome i pionowe o sumie wysięgu i
wymiaru pionowego co najmniej 0,8 m.

konstrukcji
§ 223.
3. Elementy poziome wymienione w ust. 2 powinny
spełniać wymagania szczelności ogniowej i
izolacyjności ogniowej, również w obrębie
połączenia ze ścianami zewnętrznymi, przez okres
odpowiadający czasowi klasyfikacyjnemu
wymaganemu w stosunku do ścian zewnętrznych
budynku i być nierozprzestrzeniające ognia.
4. Warunki określone w ust. 1 i 2 nie dotyczą ścian
holu i dróg komunikacji ogólnej.

konstrukcji
§ 224. [Wymogi techniczne pasa międzykondygnacyjnego]
1. W ścianach zewnętrznych budynku
wielokondygnacyjnego nad strefą pożarową PM, o
gęstości obciążenia ogniowego powyżej 1.000
MJ/m2, wysokość pasa międzykondygnacyjnego
powinna wynosić co najmniej 1,2 m.
2. Za równorzędne rozwiązanie uznaje się
oddzielenie poziome w formie daszków, gzymsów i
balkonów o wysięgu co najmniej 0,8 m lub też inne
oddzielenie poziome i pionowe o sumie wymiaru
pionowego i wysięgu co najmniej 1,2 m.
konstrukcji
§ 225. [Odpowiednie mocowanie elementów okładzin elewacyjnych]
Elementy okładzin elewacyjnych powinny być
mocowane do konstrukcji budynku w sposób
uniemożliwiający ich odpadanie w przypadku pożaru
w czasie krótszym niż wynikający z wymaganej
klasy odporności ogniowej dla ściany zewnętrznej,
określonej w § 216 ust. 1, odpowiednio do klasy
odporności pożarowej budynku, w którym są one
zamocowane.

konstrukcji
§ 235. [Ściana oddzielenia przeciwpożarowego]
1. Ścianę oddzielenia przeciwpożarowego należy
wznosić na własnym fundamencie lub na stropie,
opartym na konstrukcji nośnej o klasie odporności
ogniowej nie niższej od odporności ogniowej tej
ściany.
2. Ścianę oddzielenia przeciwpożarowego należy
wysunąć na co najmniej 0,3 m poza lico ściany
zewnętrznej budynku lub na całej wysokości ściany
zewnętrznej zastosować pionowy pas z materiału
niepalnego o szerokości co najmniej 2 m i klasie
odporności ogniowej EI 60.
konstrukcji
3. W budynku z przekryciem dachu
rozprzestrzeniającym ogień ściany oddzielenia
przeciwpożarowego należy wyprowadzić ponad
pokrycie dachu na wysokość co najmniej 0,3 m lub
zastosować wzdłuż ściany pas z materiału
niepalnego o szerokości co najmniej 1 m i klasie
odporności ogniowej EI 60, bezpośrednio pod
pokryciem; przekrycie na tej szerokości powinno być
nierozprzestrzeniające ognia.

konstrukcji
4. W budynku, z wyjątkiem zabudowy
jednorodzinnej, w dachu którego znajdują się
świetliki lub klapy dymowe, ściany oddzielenia
przeciwpożarowego usytuowane od nich w
odległości poziomej mniejszej niż 5 m, należy
wyprowadzić ponad górną ich krawędź na wysokość
co najmniej 0,3 m, przy czym wymaganie to nie
dotyczy świetlików nieotwieranych o klasie
odporności ogniowej co najmniej E 30.

konstrukcji
Budynki (W) i (WW) muszą spełniać najostrzejsze

wymagania odporności pożarowej w klasach A i B.
W odniesieniu do głównej konstrukcji nośnej, ścian i
stropów wymaga się spełnienia kryteriów 2 a nawet
4-godzinnej odporności ogniowej, co daje
projektantom dwie opcje.
konstrukcji
Budynki (W) i (WW) muszą spełniać najostrzejsze

wymagania odporności pożarowej w klasach A i B.
W odniesieniu do głównej konstrukcji nośnej, ścian i
stropów wymaga się spełnienia kryteriów 2 a nawet
4-godzinnej odporności ogniowej, co daje
projektantom dwie opcje.
konstrukcji
Pierwsza – zaprojektować te elementy w taki
sposób, by były one w stanie samodzielnie
przetrwać pożar w klasach odporności ogniowej R
120, R 240, REI 120, REI 240, albo zastosować
izolacje ogniochronne.
Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

wysokościowych, Konferencja Naukowa Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN oraz Komitetu Nauki PZITB At
konstrukcji
Wybór w dużej mierze zależy od typu konstrukcji (stalowa,
żelbetowa), warunków użytkowania oraz ostatecznych
kosztów wykonania i eksploatacji obiektu. W odniesieniu
do konstrukcji żelbetowych bardziej opłacalnym może się
okazać wykonanie izolacji ogniochronnej, niż zwiększanie
wymiarów elementów, zmniejszając dostępną
powierzchnię użytkową i kubaturę.

konstrukcji
Szczególnie dotyczy to projektów „importowanych” z
Zachodu, gdzie przepisy nie są tak restrykcyjne jak
polskie – np. główna konstrukcja nośna tego samego,
15-kondygnacyjnego budynku wzniesionego w Polsce
powinna spełniać wymagania w klasie odporności
ogniowej R 240, a w Belgii czy Anglii – R 120, w Holandii
– R 90.

konstrukcji
Zgodnie z danymi tabelarycznymi podanymi w PN-EN 1992-
1-2, odległość osiowa zbrojenia elementów żelbetowych w
klasie odporności ogniowej R 240 powinna wynosić ok. 6-8
cm, gdzie przy projektowaniu elementów z uwagi na
normalne warunki środowiskowe, odległość ta wynosi ok. 3
cm (co przekłada się na klasę odporności ogniowej elementu
R 90 ÷ R 120).

konstrukcji
Dodatkowo przy odległości osiowej zbrojenia ≥ 7 cm
projektant zmuszony jest stosować zbrojenie
przypowierzchniowe, z uwagi na odpryskiwanie i odpadanie
betonu. W takiej sytuacji rozsądniejszym może okazać się
zastosowanie izolacji ogniochronnej, sufitów podwieszonych
lub poziomych i pionowych membran ogniochronnych.

konstrukcji
W odniesieniu do konstrukcji stalowych takiego wyboru już

nie ma. Nawet najbardziej masywne profile (o wskaźniku
masywności U/A <100 m-1), pozostawione
niezabezpieczonymi spełnią wymagania w klasie odporności
ogniowej co najwyżej R 30.

konstrukcji
Podstawowe i najczęściej stosowane metody oceny
odporności ogniowej elementów żelbetowych to dane
tabelaryczne i uproszczony algorytm obliczeniowy – metoda
izotermy 500°C. Zawarte w Eurokodzie 2 tabele są bardzo
wygodne w stosowaniu i pozwalają bardzo szybko ustalić
klasę odporności ogniowej typowych elementów żelbetowych
tj. belek, słupów, ścian i stropów.

konstrukcji
Z kolei metoda izotermy 500°C, która przyjmuje uproszczoną
hipotezę, mówiącą, iż beton w całości traci swe właściwości
wytrzymałościowe po przekroczeniu temperatury 500°C, zaś
poniżej tej temperatury zachowuje pełną wytrzymałość,
pozwala nieco dokładniej obliczać nośność ogniową i
wymiarować elementy konstrukcyjne.

konstrukcji
Położenie izotermy 500°C określa się na podstawie analizy

numerycznej przepływu ciepła lub przy pomocy typowych
map izoterm podanych w załączniku do normy PN-EN 1992-
1-2.

konstrukcji
Inne dwa bardzo ważne aspekty związane z odpornością

ogniową konstrukcji żelbetowych budynków (W) i (WW) to
prefabrykacja i wzmocnienia CFRP. Nowoczesne, oparte na
prefabrykacji, budownictwo to powszechne wykorzystanie
sprężonych płyt kanałowych i belek. Zachowanie się tych
elementów w pożarze wymaga szczególnego rozpoznania.

konstrukcji
Na podstawie badań prowadzonych w latach 2000 ÷ 2004
stwierdzono, iż w warunkach pożarowych elementy sprężone,
w szczególności stropy ze sprężonych płyt kanałowych,
bardziej narażone są na zniszczenie wskutek przekroczenia
nośności na ścinanie w strefie przypodporowej, niż wskutek
przekroczenia nośności na zginanie patrz m.in.:
Łukomski M., Woźniak G. Odporność ogniowa stropów z płyt kanałowych sprężonych
– badania i obliczenia. Konferencja Beton i Prefabrykacja, Jadwisin 2002.
Woźniak G., Łukomski M. Nośność stropów z płyt kanałowych sprężonych w
warunkach pożarowych. Konferencja Beton i Prefabrykacja, Jadwisin 2004.

konstrukcji
Wnioski te znalazły odzwierciedlenie w normie PN-EN 1168 w

aneksie A3:2011, która to względem poprzedniego wydania
zaostrza procedurę oceny odporności ogniowej.

konstrukcji
Problemem budynków (W) i (WW) jest konieczność
zachowania wymaganych przepisami wysokości kondygnacji.
Jakikolwiek problem z technologią wykonania stropów i
koniecznością ich wzmacniania, zmianą sposobu
użytkowania kondygnacji, itp. wymusza na właścicielu
konieczność wykonania wzmocnienia stropów, co przy
ograniczeniach minimalnej wysokości kondygnacji nie jest
problemem trywialnym.
konstrukcji
Jednym z rozwiązań coraz powszechniej stosowanym jest
wykorzystanie zewnętrznego zbrojenia doklejanego w postaci
taśm i mat z włókien węglowych (CFRP). Wzmacniane w ten
sposób elementy żelbetowe szczególnie narażone są na
oddziaływanie temperatury, z uwagi na bardzo niską
temperaturę krytyczną ….

konstrukcji
… pracy tego zbrojenia, wyznaczoną jako temperatura
przejścia kleju w szkliwo (od ok. 50 do 100°C) oraz z uwagi
na pełną ekspozycję kompozytów klejonych na powierzchni
betonowej – nie są one tak jak pręty zbrojeniowe schowane
pod otuliną betonową.

konstrukcji
Stosując metody obliczeniowe, uwzględniając współczynniki
redukcyjne obciążeń ψ w wyjątkowej sytuacji obliczeniowej,
dowieść można czy istnieje potrzeba by to zewnętrzne
zbrojenie przenosiło obciążenia w sytuacji pożarowej czy też
jest ono potrzebne tylko w warunkach normalnych.
Patrz m.in.: Turkowski P. Concrete structures with externally bonded reinforcement
- structural fire design and fire protection. Proceedings of the 4th International
Conference IRF 2013, Funchal, Portugal

konstrukcji
Tym samym określa się potrzebę ogniochronnego
zabezpieczania kompozytów. Przeprowadzone w ITB
badania pokazują, iż wymagane grubości izolacji w takich
sytuacjach potrafią być znaczące – np. 100 mm w celu
zachowania nośności zbrojenia przez 120 minut nagrzewania
wg krzywej standardowej temperatura-czas.

konstrukcji
Wymagana grubość tej samej izolacji ogniochronnej by
zabezpieczyć zwykłą belkę żelbetową, przy maksymalnym jej
wytężeniu, odległości osiowej zbrojenia 25 mm, w klasie R
240 to 20 mm. Problem ten jest istotny szczególnie w
odniesieniu do budynków (W) i (WW), w których wymaga się
spełniania kryteriów w wysokich klasach odporności
ogniowej.

konstrukcji
Warto wspomnieć również o trzecim rozwiązaniu – o
metodach inżynierii bezpieczeństwa pożarowego. Wszystkie
części ogniowe Eurokodów, na czele z normą PN-EN 1991-1-
2 w mniejszym lub większym stopniu dopuszczają obliczenia
przy nagrzewaniu wg krzywej parametrycznej temperatura-
czas, tj. w warunkach odpowiadających rzeczywistej
geometrii budynku, zastosowanym materiałom i środkom
ochrony przeciwpożarowej.
konstrukcji
Prawie zawsze wyznaczona krzywa nagrzewania będzie
„łagodniejsza” niż krzywa standardowa (ISO 834) [28]. Na
przykład metoda izotermy 500°C może być stosowana do
oceny odporności ogniowej elementów żelbetowych i
sprężonych poddawanych ściskaniu oraz zginaniu lub ich
kombinacji w warunkach pożaru standardowego lub
parametrycznego.

konstrukcji
Analizy numeryczne oddziaływań termicznych w naturalnych
modelach pożaru są powszechnie stosowane w symulacjach
rozprzestrzeniania się dymu i ciepła, z wykorzystaniem
metody komputerowej mechaniki płynów (CFD). Ze względu
na przepisy krajowe definiujące wymagania w zakresie
odporności ogniowej przy oddziały-waniu pożaru
standardowego, naturalne modele pożaru spotyka się bardzo
rzadko w ocenach i ekspertyzach.
ścian osłonowych
Ściany zewnętrzne w budynkach (W) i (WW) wykonywane są

najczęściej jako konstrukcje szkieletowe, w których
przestrzenie pomiędzy metalowymi profilami wypełniane są
taflami z przezroczystego lub matowego szkła.

ścian osłonowych
Elementy szkieletu kotwione są do konstrukcji nośnej
budynku tworząc ściany osłonowe – lekkie, ciągłe pokrycie
zamykające przestrzeń, które spełnia samodzielnie lub w
połączeniu z konstrukcją budynku wszystkie normalne
funkcje ściany zewnętrznej, lecz nie przejmuje żadnych
właściwości nośnych konstrukcji budynku

ścian osłonowych
Ściany zewnętrzne budynków (W) i (WW) powinny posiadać
klasę odporności og-niowej odpowiednio EI 60 (o↔i) lub EI
120 (o↔i). Wymagania te dotyczą w głównej mierze obszaru
pasa międzykondygnacyjnego wraz z połączeniem ze
stropem, jednakże w przypadku bliskiego sąsiedztwa innego
budynku (mniej niż 8 m pomiędzy budynkami ZL) dotyczyć
mogą również całości ściany osłonowej.

ścian osłonowych
Pas międzykondygnacyjny w budynkach (W) i (WW) powinien

posiadać wysokość co najmniej 0,8 m, przy czym za
równorzędne rozwiązania uznaje się oddzielenia poziome w
formie daszków, gzymsów i balkonów.

ścian osłonowych
Pas międzykondygnacyjny w budynkach (W) i (WW) powinien
posiadać wysokość co najmniej 0,8 m, przy czym za
równorzędne rozwiązania uznaje się oddzielenia poziome w
formie daszków, gzymsów i balkonów.
Zastosowanie pasów międzykondygnacyjnych zapewnić ma

w przypadku pożaru powstrzymanie przejścia ognia na
sąsiednie kondygnacje.

ścian osłonowych
Ściany osłonowe w budynkach (W) i (WW) powinny być
zaprojektowane i wykonane w taki sposób aby w razie pożaru
zapewnić: ograniczenie rozprzestrzenianie się ognia i dymu w
budynku; ograniczenie rozprzestrzenianie się pożaru na obiekty
sąsiednie; umożliwienie ewakuacji użytkowników oraz
zapewnienie bezpieczeństwa ekipom ratowniczym.

ścian osłonowych
Wymagania stawiane są również elementom okładzin
elewacyjnych, które to powinny być mocowane do konstrukcji
budynku w sposób uniemożliwiający ich odpadanie w przypadku
pożaru w czasie krótszym niż wynikający z wymaganej klasy
odporności ogniowej dla ściany zewnętrznej. Dodatkowo
okładzina elewacyjna i jej zamocowania mechaniczne,
znajdujące się na wysokości powyżej 25 m nad poziomem terenu
powinny być wykonane z materiałów niepalnych.
ścian osłonowych
Ściany osłonowe o określonej klasie odporności ogniowej w
budynkach (W) i (WW) wykonywane są najczęściej jako
konstrukcje o stalowym lub aluminiowym szkielecie.
Ściany osłonowe klasyfikowane są wg PN-EN 13501-2, a klasa

odporności ogniowej przyznawana jest na podstawie badania
przeprowadzonego wg PN-EN 1364-3 w przypadku kompletnego
zestawu lub PN-EN 1364-4 w przypadku częściowej konfiguracji
(np. samego pasa międzykondygnacyjnego).
ścian osłonowych
Określenie klasy odporności ogniowej danej ściany osłonowej
możliwe jest wyłącznie na podstawie wyników badań elementów
próbnych tych ścian. Wpływ na odporność ogniową tego typu
elementów ma wiele czynników związanych z ich konstrukcją,
takich jak np. rodzaj zastosowanych profili szkieletu oraz
wkładów izolacyjnych, …

ścian osłonowych
… sposób ich mocowania do konstrukcji nośnej budynku oraz
rozstaw tych mocowań, rodzaj oraz wymiary zastosowanych
przeszkleń, a także sposób ich osadzenia w profilach. Dlatego
też nawet z pozoru niewielka i nieistotna zmiana w konstrukcji
może spowodować zmianę odporności ogniowej danej ściany,
co biorąc pod uwagę możliwość przedostawania się ognia na
wyższe kondygnacje budynków (W) i (WW)

Ewakuacja
Zapewnienie możliwości ucieczki z obiektów (W) i (WW)
stawia przed projektantami liczne wyzwania związane ze
współdzieleniem tych samych pionowych dróg ewakuacji
przez osoby znajdujące się na różnych kondygnacjach
obiektu. Pierwszym z nich jest wybór sposobu ewakuacji
budynku.

Ewakuacja
Przepisy techniczno-budowlane wymagają aby z

pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi zapewniona
była możliwość ewakuacji w bezpieczne miejsce na
zewnątrz budynku lub do sąsiedniej strefy pożarowej.
O ile ewakuacja na zewnątrz jest rozwiązaniem

oczywistym, w przypadku budynków (W) i (WW) sąsiednią
strefą pożarową może być np. kolejne piętro budynku.

Ewakuacja
W inżynierii bezpieczeństwa pożarowego miarą ewakuacji
są czasy: ASET (ang. Available Safe Egress Time,
dostępny czas bezpiecznej ewakuacji) oraz RSET (ang.
Required Safe Egress Time, wymagany czas bezpiecznej
ewakuacji). Dostępny czas bezpiecznej ewakuacji to
przedział czasowy od powstania pożaru, do osiągnięcia
warunków krytycznych środowiska, uniemożliwiających
ewakuację z budynku.

Ewakuacja
Warunkiem takim może być nadmierne zadymienie czy
temperatura na drogach ewakuacji, ale również np. utrata
nośności konstrukcji budynku. Wymagany czas bezpiecznej
ewakuacji liczony jest od chwili powstania pożaru do
osiągnięcia miejsca bezpiecznego przez ostatnią
ewakuującą się osobę. Ewakuację uznaje się za możliwą
gdy czas dostępny, czas bezpiecznej ewakuacji powiększony
o margines bezpieczeństwa jest większy niż wymagany czas
bezpiecznej ewakuacji .
Ewakuacja
Składowe wymaganego czasu bezpiecznej ewakuacji takie
jak czas detekcji i alarmowania są znane i wynikają z
konfiguracji systemu sygnalizacji pożaru i dźwiękowego
systemu ostrzegawczego. Przepisy bezpieczeństwa
pożarowego wymagają zastosowania w budynkach (W) i
(WW) nowoczesnych systemów detekcji pożaru oraz
alarmowania, w związku z czym czas ten nie powinien
przekraczać kilku minut.

Ewakuacja
Wytyczne techniczne zalecają przyjęcie do obliczeń
ewakuacji z budynków użyteczności publicznej (W) i (WW)
wyposażonych w system sygnalizacji pożaru i dźwiękowy
system ostrzegawczy czasu początku ewakuacji
zawierającego się w przedziale od 1 do 3 minut. Należy
zauważyć, że duże znaczenie dla czasu ewakuacji ma
obecność na każdym piętrze przeszkolonej osoby
odpowiedzialnej za ewakuację, która sprawnie nią pokieruje.

Ewakuacja
Według wymagań technicznych w budynkach (W) i (WW)
innych niż ZL IV, klatki schodowe należy wyposażyć w
system zabezpieczający przed zadymieniem.
Zabezpieczenie to realizowane jest poprzez wytworzenie
różnicy ciśnienia pomiędzy przestrzenią zagrożoną a klatką
schodową przy zamkniętych drzwiach oraz wymuszeniu
przepływu powietrza z klatki do przestrzeni zagrożonej przy
otwartych drzwiach.

Ewakuacja
Zazwyczaj wartość różnicy ciśnienia zawiera się w

przedziale od 20 do 80 Pa, a wartość niezbędnej prędkości
przepływu powietrza wynosi nie mniej niż 0,50 m/s.
Podstawę projektową systemów różnicowania ciśnienia
stanowią norma PN-EN 12101-6 oraz instrukcja ITB
378/2002.

Ewakuacja
Różnica ciśnienia wytwarzana jest poprzez automatyczny

nawiew mechaniczny po-wietrza do klatki schodowej i jej
przedsionków, nadmiar powietrza usuwany jest za pomocą
np. klap upustowych. W momencie otwarcia drzwi i spadku
ciśnienia w klatce, system automatycznie podnosi wydajność
wentylatorów nawiewnych tak, aby zapewnić wymaga-ny
przepływ w otwartych drzwiach.

Ewakuacja
Projektant systemu różnicowania ciśnienia musi znać

planowane procedury ewakuacji w budynku
(niekontrolowana, sekwencyjna), tak aby poprawnie dobrać
wydajności urządzeń zapewniające spełnienie kryteriów
oceny. Przykładowe kryteria dla popularnego w obiektach
(W) i (WW) systemu klasy C, uwzględniającego ewakuację
jednej kondygnacji budynku, to:

Ewakuacja
• zapewnienie wymaganej prędkości przepływu 0,75 m/s na
otwartych drzwiach, na kondygnacji objętej pożarem,
łączących strefę chronioną ze strefą objętą pożarem;
• zapewnienie różnicy ciśnienia 10 Pa na drzwiach

zamkniętych na kondygnacji objętej pożarem, przy
zamkniętych drzwiach na pozostałych kondygnacjach i
otwartych drzwiach zewnętrznych;

Ewakuacja
•zapewnienie różnicy ciśnienia 50 Pa na drzwiach
zamkniętych na kondygnacji objętej pożarem i pozostałych
drzwiach zamkniętych.
Ponadto przy spełnieniu powyższych kryteriów należy

zapewnić, że siła wymagana do otwarcia drzwi do
przestrzeni chronionej nie przekroczy 100 N.

Eurokody projektowania konstrukcji
obciążonych pożarem
W zbiorze Eurokodów istnieje pakiet ośmiu Polskich Norm

przeznaczonych do projektowania obiektów pod względem
pożarowym. Sześć odnosi się do konstrukcji wykonanych z
różnych materiałów, jedna traktuje o oddziaływaniach
pożaru na konstrukcje, a jedna zawiera podstawy
projektowania konstrukcji.
PN-EN 1992-1-2:2008 Projektowanie konstrukcji z betonu .
Projektowanie z uwagi na warunki pożarowe.
Klasy ekspozycji
Klasy ekspozycji
Wielki pożar w Londynie, wrzesień 1666 r.
2 września 1666 r. w Londynie w piekarni
Thomasa Farynora przy ul. Pudding Lane
wybuchł pożar na skutek niewygaszenia na
noc jednego z pieców. Z powodu silnego
wiatru i konstrukcji budynków z materiałów
łatwo zapalnych oraz niewielkich odległości
między budynkami ogień rozszerzał się
bardzo szybko na okoliczne budynki. Ogień
szalał przez pięć dni, niszcząc z łatwością
gęsto zabudowany i drewniany Londyn.
W sumie zostało zniszczonych 13 200 budynków,
w tym 87 kościołów, m.in. katedra św. Pawła.
W pożarze zginęło sześć osób. Jedną z przyczyn tak
wielkich strat było to, że ówczesny Londyn był
plątaniną wąskich uliczek i alejek gęsto
zabudowanych drewnianymi domami. Górne piętra
domów były często wysunięte nad parter – tak bardzo,
że budynki zasłaniały słońce nad ulicami. Nie było
wodociągów i naturalnie hydrantów. W gęstej
zabudowie miasta ogień przenosił się z łatwością,
a ponieważ lato roku 1666 było bardzo gorące,
z niewielką ilością opadów, suche, miasto
przypominało stos drewna przygotowanego na
podpałkę. Wystarczyło przyłożyć ogień.
Tarcze
Stosowanie kratownic jako modeli do analizy sił
wewnętrznych w konstrukcjach żelbetowych ma
bardzo długą historię i znane jest od końca XIX.
Za prekursorów praktycznego jej zastosowania w
projektowaniu zarysowanych konstrukcji żelbetowych
uważa się W. Rittera i E. Mӧrscha.
Obszerny przegląd zagadnienia dotyczącego

wykorzystania modeli kratownicowych w projektowaniu
można znaleźć w pracy Schӓfera i J. Schlaicha, a
także w polskich opracowaniach autorstwa: W.
Starosolskiego, T. Urbana oraz M. Knauff .
Projektowanie z zastosowaniem modeli ST znalazło
się już w zaleceniach Eurokodu z 1991 roku.
Zgodnie z zawartymi tam zaleceniami stosowanie

modeli kratownicowych jest szczególnie uzasadnione
w obszarach dwuosiowego rozkładu naprężeń, to jest
krótkich wspornikach, narożach ram, strefach
przypodporowych belek czy tarczownicach.
Unowocześnienie znanej metody kratownicowej w
modelach Strut and Tie polega na zastosowaniu
zasad teorii plastyczności, bazujących na twierdzeniu
o dolnej granicy obciążenia konstrukcji oraz
wykorzystaniu pewnych założeń dotyczących
przekazywania się sił z prętów zbrojenia na beton.
Twierdzenie o dolnej granicy obciążenia – metoda
statyczna, stanowi, że największe spośród
statycznie dopuszczalnych obciążeń i odpowiednio
dopuszczalnych naprężeń jest mniejsze od obciążenia
niszczącego.
Korzystając z metody statycznej w ujęciu

teorii nośności granicznej, otrzymujemy nośności
mniejsze lub równe rzeczywistemu obciążeniu
niszczącemu.
W metodzie ST rozpatruje się pola naprężeń
spełniające wszystkie warunki równowagi, a następnie
sprawdza się czy te pola są polami naprężeń
bezpiecznych w całym obszarze konstrukcji.
Zastosowanie twierdzenia o nośności granicznej
rodzi potrzebę sprawdzania warunków równowagi sił
wewnętrznych i zewnętrznych działających na
konstrukcję, a obciążenia te muszą być bezpiecznie
przenoszone przez elementy ustroju tworzącego model.
Model ST składa się z rozciąganych prętów- T,
odwzorowujących zbrojenie rozciągane oraz ściskanych
prętów S, odwzorowujących wyodrębnione obszary
betonu ściskanego. Pręty S i T połączone są w
odpowiednio ukształtowanych węzłach, umożliwiających
zakotwienie zbrojenia rozciąganego i przeniesienie
naprężeń ściskających.
Przedmiotem analizy była tarcza o grubości b= 30 cm,
wymiarach i obciążeniu jak na rysunku 1a. Przyjęty
model ST analizowanej tarczy przedstawiono na
rysunku 1b. Tarczę zaprojektowano z betonu C30/37 i
stali zbrojeniowej B500SP.
Projektując model ST analizowanej tarczy przyjęto, że
dla tarczy niskiej tj. h/l<1,2, ramię sił wewnętrznych
powinien spełniać warunek
dziękuję za uwagę
Tytuł
Przykłady
testowe
Modelowanie
Koniec
Problemy analizy konstrukcji typu

PŁYTA - SŁUP
1 /20
Przykłady testowe
układ typu płyta-słup
• kwadratowy panel o boku a=3m i h=20cm
Tytuł
• słup o przekroju kołowym d=30cm i wysokości h=2m
Przykłady
testowe
Modelowanie
Koniec
Obciążenie równomiernie rozłożone

na całej płycie p=2 kN/m2
2 /20
Przykłady testowe
Element powłokowy
Tytuł
Przykłady
testowe
Modelowanie
Koniec
Metoda Coons’a Metoda Delaunay’a i Kang’a
czterowęzłowe trójwęzłowe czterowęzłowe trójwęzłowe
Bez opcji redukcji Opcja redukcji Bez opcji redukcji Opcja redukcji
3 /20
Przykłady testowe
Opcja redukcji
Tytuł
Przykłady
testowe ‘Redukcja sił nad słupami i ścianami’
Modelowanie
Dla elementów płytowych lub
Koniec
powłokowych, które są podparte punktowo
lub liniowo (przy pomocy panelu ściany
albo podpory liniowej ze zdefiniowanym
wymiarem), wartości momentów i
naprężeń w okolicach punktów podparcia
zostaną zastąpione średnią wartością z
otoczenia tych podpór/słupów/ścian.
4 /20
Przykłady testowe
Opcja redukcji
Tytuł
Przykłady
testowe
Modelowanie Redukcja polega na wyszukiwaniu przez

Koniec
program węzłów podpartych, następnie
wyznaczeniu promienia redukcji oraz na
wyznaczeniu nowych wartości w węzłach
dla okolic podpory.
5 /20
Zestawienie wykresów momentów Mx
60
metoda Coons’a, powłokowe

50
elementy czworokątne czterowęzłowe
Tytuł
40
Przykłady
testowe
Mx[kNm]
30
Modelowanie 20
Koniec 50
10
0 40
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
x[m]
-10
30
l/6 l/8 l/10 l/15 l/20
Mx[kNm]
l/40 l/60 l/80 l/160 l/200
20
10
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
metoda Coons’a, powłokowe
elementy trójkątne trójwęzłowe -10
x[m]
l/6 l/8 l/10 l/15 l/20
l/40 l/60 l/80 l/160 l/200
6 /20
Zależność max wartości Mx od ilości użytych es
60
Tytuł
Przykłady 50
testowe
Modelowanie 40
Koniec
Mx[kNm]
30
powłokowe elementy czterowęzłowe
20 powłokowe elementy trójwęzłowe
10
0
0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000
ilość użytych elementów skończonych
7 /20
Opcja redukcji
• Stosowanie opcji redukcji sprawdza się dopiero dla podziału płyty
na bardzo małe elementy (od l/15-l/20)
Tytuł • W przypadku rzadszego podziału redukuje się tylko wartość w
Przykłady węźle nad słupem
testowe
16
Modelowanie
14
Koniec
12
10
Mx[kNm]
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
-2
x[m]
l/6 l/8 l/10 l/15 l/20
Zestawienie wykresów momentów Mx z opcją redukcji, metoda Coons’a,

powłokowe elementy trójwęzłowe
8 /20
Opcja redukcji
• Stosowanie opcji redukcji sprawdza się w przypadku stref
odpowiednio zagęszczonych
Tytuł
Przykłady 18
testowe
16
Modelowanie
14
Koniec
12
10
M[kNm]
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
-2
x [m]
0,01 0,05 0,1 0,2 0,25 0,3
Zestawienie wykresów momentów Mx z opcją redukcji, Delaunay’a i Kang’a,

powłokowe elementy czterowęzłowe
9 /20
Przykłady testowe - wnioski
• W konstrukcjach typu płyta-słup: występuje problem
Tytuł
tzw. „piku”
Przykłady
testowe
• Opcja redukcji jest konieczna do zniwelowania
Modelowanie
spiętrzenia momentów i znacznie chroni przed
Koniec
przewymiarowaniem konstrukcji
• Nawet stosując opcję redukcji różnice miedzy

wartościami momentów podporowych zależnie od
zastosowanego emitera były znaczne
• Opcja redukcji sił jest „wrażliwa” na zmiany kształtu

siatki i deformacje pojedynczych elementów, wymaga
odpowiedniego zagęszczenia
10 /20
Przykłady testowe - wnioski
• Metoda Delaunay’a i Kang’a wytwarza wiele

Tytuł niezalecanych elementów skończonych, przebieg
Przykłady
testowe
wykresów w zależności od zastosowanego emitera
Modelowanie
nie zawsze miał przebieg gładki
Koniec
• Najbardziej odpowiednim elementem skończonych
wykorzystywanym do dalszych obliczeń jest
powłokowy element skończony czworokątny cztero-
węzłowy
•Trójkątne elementy skończone charakteryzują się

pewną nieprzewidywalnością
11 /20
Modelowanie
Tytuł
Przykłady
testowe
Modelowanie
Koniec
12 /20
Modelowanie
Modelowanie
Tytuł
Przykłady
Bez offsetów Z offsetami
testowe
Modelowanie
Koniec
A B C
Modelowanie w osi
A
13 /20
Modelowanie
Bez offsetów
Tytuł
Przykłady
testowe
Modelowanie
Koniec
Skrócenie płyty (płyta równo zbiegała się z osią

podpór)
Belki obwodowe w osi płyty (bez offsetu)
14 /20
Modelowanie
Z offsetami
Tytuł
Przykłady
testowe
Modelowanie
Koniec
Skrócenie płyty tak jak w modelu A

Belki obwodowe obniżone (krawędź płyty pokrywa
górną półkę belki)
15 /20
Modelowanie
Z offsetami
Tytuł
Przykłady
testowe
Modelowanie
Koniec
Zachowano pierwotny kształt płyty

Słupy i belki zdefiniowano wzdłuż krawędzi panelu
a następnie dla każdego z tych elementów
zastosowano offsety
Panel całkowicie pokrywa belkę, słupy nie
‘wychodzą’ poza obrys belki i płyty.
16 /20
Modelowanie
Tytuł Stosowanie offsetów powoduje:

Przykłady
testowe • mniejsze wartości ugięć płyty 50-60% poprzez zwiększoną
Modelowanie sztywność podparcia
Koniec
• nakazuje wymiarowanie płyt w inny sposób, niż wymiarowanie tylko
na zginanie
• złożona procedura wymiarowania
• mniejsze wartości momentów zginających w płycie
• pojawienie się dużych sił osiowych w belce
NAJBEZPIECZNIEJSZYM rozwiązaniem jest model A

(modelowanie elementów belkowych w osi)
17 /20
Dyskretyzacja modelu obliczeniowego
siatka I
Tytuł
Przykłady
testowe
Modelowanie
Koniec
siatka II
18 /20
ZALECENIA
siatka I
Tytuł
Elementy nad podporami nie powinny
Przykłady przekraczać połowy długości przekroju słupa *)
testowe
Modelowanie
Koniec
Elementy w strefach przęsłowych nie powinny
być większe od wymiarów najmniejszej podpory *)
*) – Starosolski W.: Komputerowe modelowanie ustrojów

inżynierskich, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2009
19 /20
Tytuł
Przykłady
testowe
Modelowanie
Koniec
KONIEC
20 /20
Konstrukcje sprężone
Czym są konstrukcje sprężone
??????
Konstrukcje sprężone charakteryzują się tym, że
celowo wprowadzono do nich siły wewnętrzne
przeciwstawiające się obciążeniom działającym na
konstrukcję.
Siły te wprowadzone są zwykle za pomocą cięgien
(z ang. strands), ale mogą być do tego również
użyte pręty sprężające czy taśmy stalowe.
Konstrukcje betonowe sprężane cięgnami dzielą
się na:
Strunobeton (z ang. pre-tensioned concrete)
Kablobeton (z ang. post tensioned concrete)
Strunobeton (z ang. pre-tensioned concrete) – cięgna naciąga
się przed stwardnieniem mieszanki betonowej. Strunobeton
stosowany jest do wyrobu elementów prefabrykowanych.
Cięgna naciąga się w formie po czym formę wypełnia się
mieszanką betonową. Po osiągnięciu przez beton
odpowiedniej wytrzymałości na ściskanie naciąg usuwa się, a
wystające z elementu cięgna odcina się. Siła sprężająca
przekazana jest do elementu sprężanego przez przyczepność
cięgna do betonu.
Polska nazwa „strunobeton” utrwaliła się w czasach, gdy do
naciągu używano dość cienkiego 3mm średnicy drutu. Stąd
też skojarzenie ze słowem „struna”. Obecnie jako cięgien
sprężających używa się głównie splotów wielodrutowych.
Kablobeton (z ang. post tensioned concrete) – cięgna naciąga
się po stwardnieniu mieszanki betonowej. Dlatego też
konieczne jest zabezpieczenie uniemożliwiające kontakt
cięgna z mieszanką betonową. Stosuje się specjalne rurki lub
osłonki (z ang. „ducts”), w których umieszcza się cięgna. W
zależności od systemu w jednej osłonce może być kilka cięgien
lub tylko jedno. Grupę cięgien w jednej osłonce nazywa się
„kablem” (z ang. tendon lub cable).
Kable profiluje się przed zalaniem mieszanki, a na ich końcach
znajduje się zakotwienie, które przekazuje siłę sprężającą na
element betonowy. Zakotwienie może być czynne, czyli takie
przy którym wykonywany jest naciąg lub bierne, zwykle
zabetonowane wewnątrz elementu. Kable naciąga się po
osiągnięciu przez beton odpowiedniej wytrzymałości na
ściskanie.
W systemie „przyczepnościowym” osłonki dodatkowo po
sprężeniu wypełnia się zaczynem cementowym.
Konstrukcje kablobetonowe mogą być monolityczne i
prefabrykowane.
Konstrukcje sprężone/ Korzyści sprężania
Beton jest materiałem budowlanym, który

charakteryzuje stosunkowo duża wytrzymałość na
ściskanie przy jednocześnie niewielkiej
wytrzymałości na rozciąganie. Dlatego właśnie w
tradycyjnym elemencie zginanym żelbetowym, czy
to w stropie, czy w belce pręty zbrojeniowe
umieszcza się głownie w rejonach działania sił
rozciągających. Stal jako materiał wytrzymały na
rozciąganie ma za zadanie wspomóc przekrój
betonowy tam właśnie, gdzie beton się nie
sprawdza czyli w miejscach występowania
naprężeń rozciągających.
Będzie to zwykle zbrojenie dolne w środkowej części

rozpiętości belki i zbrojenie górne nad podporami w
belkach ciągłych. Upraszczając: tam gdzie rozciąganie w
konstrukcji żelbetowej tam występuje zapotrzebowanie
na stal zbrojeniową. Beton, który przypomina pod
względem dużej wytrzymałości na ściskanie i małej na
rozciąganie takie materiały jak kamień czy cegła,
podobnie jak one stosowany był w budownictwie dużo
wcześniej niż stal bo już w starożytności. Zastosowanie
żelbetu, czyli połączenia betonu i stali datuje się od
końca wieku XIX.
Zwrócić należy uwagę, że do tego czasu, konstrukcje w

których beton był wykorzystywany miały nadaną taką
formę geometryczną i poddane były takim obciążeniom
by był on przede wszystkim ściskany lub by rozciąganie
było niewielkie. Ta niemożność obejścia słabej
wytrzymałości na rozciąganie materiałów budowlanych
miała wpływ na wygląd architektoniczny budowli przez
setki lat. Stosowano rozwiązania, w których betonowe,
czy kamienne elementy konstrukcji poddane były przede
wszystkim naprężeniom ściskającym. Przykładem
takiego celowego "sprężenia" stosowanego dawniej jest
dodatkowe obciążanie filarów czy przypór obciążonych
bocznym parciem od podpieranych przez nie sklepień
łukowych w budowlach gotyckich.
Żelbet, czyli wykorzystanie stali w elementach
betonowych, rozszerzył zakres zastosowania betonu i
umożliwił zastosowanie go do elementów zginanych.
Beton sprężony jest jeszcze jednym krokiem naprzód
gdyż umożliwia lepsze wykorzystanie betonu, tak by
większa część przekroju poddana była naprężeniom
ściskającym. Lepsze wykorzystanie właściwości betonu i
mniej rozciągania równa się mniejszemu
zapotrzebowaniu na stal zbrojeniową. Dodatkowo
sprężanie zabezpiecza przed powstaniem rys w
elemencie betonowym zginanym. Sprężając np. płytę
betonową tak by nie było w niej naprężeń rozciągających
nawet przy maksymalnym obciążeniu użytkowym,
otrzymujemy element niezwykle szczelny, odporny na
zarysowania.
Początki konstrukcji sprężonych w Polsce
Początki rozwoju technologii sprężania betonu w Polsce

przypadają na lata powojenne. Intensywna odbudowa
kraju ze zniszczeń, budowa nowej infrastruktury
wymagała ogromnych nakładów. Deficyt materiałów
budowlanych a przede wszystkim stali zbrojeniowej był
bodźcem do poszukiwania nowych rozwiązań.
Jednym z ciekawych rozwiązań okresu powojennego

było opracowanie wkładek i desek strunobetonowych
zastępujących tradycyjne zbrojenie żelbetowe. Deski
strunobetonowe zastępowały dodatkowo deskowanie.
Propagatorami tego rodzaju rozwiązań byli T. Kluz, R.
Kozak i W. Grzegorzewski.
Przykładowo wkładka strunobetonowa projektowana
przez R. Kozaka miała przekrój 5x5cm i długość do 8m.
Zbrojenie sprężające stanowiły 1.5mm średnicy druty.
Wkładki i deski strunobetonowe wykorzystywane były
w wielu budowanych wówczas obiektach, stanowiły
również zbrojenie w belkach mostowych.
Na masową skalę beton sprężony wykorzystano do

produkcji dźwigarów dachowych używanych
powszechnie w halach przemysłowych. W 1957 roku
wydano katalog oferujący stypizowane dźwigary
strunobetonowe i kablobetonowe wykonywane w
zakładach prefabrykacji. Dźwigary te miały określone
długości np. 9, 12, 15, 18, 21 i 24m. Stosowano również
dźwigary kablobetonowe projektowane i wykonywane
specjalnie pod konkretne obiekty (np. przekrycie
sztucznego lodowiska „Torwar” w 1954 roku).
Przekrycie sztucznego lodowiska „Torwar”
Dźwigary kablobetonowe wykonane ponad 50 lat temu

są po dziś dzień eksploatowane w wielu budowlach.
Opracowane w Polsce rozwiązanie zespolenia dźwigarów
kablobetonowych z płytami dachowymi było dość
nowatorskim rozwiązaniem również w skali światowej.
Pierwsze projekty sprężonych konstrukcji mostowych w

Polsce powstały w 1948 roku w ramach konkursu na
projekt mostu Dębnickiego w Krakowie. Nie zostały
jednak zrealizowane głównie z powodu braku
odpowiedniej stali na cięgna sprężające. Dodatkowymi
przeszkodami były dość zrozumiałe obawy przed
budowaniem tak dużego obiektu bez wcześniejszego
doświadczenia w kraju. 5 lat później w 1953 roku
zbudowano most sprężony płytowy o rozpiętości 12.6m
w Końskich. Zaprojektowany został pod kierunkiem T.
Kluza i jest on uważany za pierwszy most sprężony w
Polsce. W tym samym roku wykonano drugi most
sprężony o rozpiętości 18.9m a zaprojektowany przez C.
Eimera.
W kolejnych latach zastosowanie betonu sprężonego w
konstrukcji mostów było coraz częściej stosowanym
rozwiązaniem.
Jednym z pierwszych wieloprzęsłowych mostów
wybudowanych w Polsce jest Most Cłowy w Szczecinie
budowany w latach 1955-1966 a projektowany przez M.
Wolffa.
Inne dość zaawansowane realizacje z tamtych lat to

most przez Motławę w Gdańsku
Most Młyński w Bydgoszczy.
Kolejną grupą konstrukcji, w której dość wcześnie

wykorzystano zalety sprężania betonu są zbiorniki i
silosy o kształcie cylindrycznym. W latach 50-tych
opracowano w Polsce dwie metody sprężania tych
konstrukcji: metodę ciągłą przy pomocy nawijarki
karuzelowej i metodę odcinkową. Sprężano również
istniejące już zbiorniki żelbetowe i silosy wzmacniając je
w ten sposób.
Zewnętrze sprężenie zbiorników żelbetowych

Sprężanie wykorzystywane było również w konstrukcjach

stalowych. Zwiększa się przez to ich sztywność a przy
dużych rozpiętościach ugięcia są mniejsze. Dodatkowo
zwiększa się wytrzymałość zmęczeniowa konstrukcji.
Przykładem obiektu, w którym wykorzystano sprężone
wiązary dachowe jest hala sportowa w Gdańsku –
Oliwie. Wiązary o rozpiętości 78m sprężono w 1970
roku.
Hala sportowa w Gdańsku – Oliwie. Wiązary o
rozpiętości 78m sprężono w 1970 roku.
Bardzo obszernym źródłem wiedzy o konstrukcjach

sprężonych w Polsce jest Konferencja Naukowo-
Techniczna Konstrukcje Sprężone.
Stropy sprężone
strunobetonowe
typu SP
Projektowanie stropów z płyt sprężonych
typu SP
System sprężonych płyt stropowych SP tworzą cztery
typy płyt kanałowych: płyty SP20, płyty SP26.5, płyty
SP32 i płyty SP40 o wysokości nominalnej,
odpowiednio: 20 cm, 26,5 cm, 32 cm i 40 cm.
W ramach każdego typu płyt istnieje kilka wariantów
zbrojenia sprężającego.
Cechą wspólną wszystkich płyt SP jest jednakowa
szerokość modularna: 120 cm (rzeczywista: 119,7 cm).
typu SP
typu SP
typu SP
typu SP
typu SP
Płyty posiadają – w zależności od typu – 4, 5 lub 6
podłużnych kanałów. Płyty typu SP20 i SP26.5
mają kanały o przekroju kołowym, natomiast płyty SP32
i SP40 – o przekroju owalnym.
W bocznych powierzchniach płyt ukształtowane
są podłużne wręby, dzięki którym, po wypełnieniu
betonem podłużnych styków, pomiędzy płytami powstaje
połączenie dyblowe.
Połączenie to zapewnia właściwą współpracę płyt przy
przenoszeniu nierównomiernych obciążeń stropu, takich
jak siły skupione lub obciążenia liniowe i zapobiega
klawiszowaniu stropu.
typu SP
Płyty SP26.5, SP32 i SP40 istnieją ponadto w wersji o
podwyższonej odporności ogniowej z tym, że płyta SP40 w tej
wersji ma zwiększoną wysokość do 41 cm i opisana jest
symbolem SP41/.../R120.
Technologia produkcji płyt SP daje możliwość wykonania płyt

o dowolnej długości w określonym zakresie z dokładnością do
10 mm.
Wszystkie typy płyt wytwarzane są z betonu zwykłego klasy
B60.
typu SP
Płyty posiadają wyłącznie podłużne zbrojenie sprężające.
Stosowana technologia produkcji płyt wyklucza możliwość
umieszczenia w nich jakiegokolwiek zbrojenia uzupełniającego
ze stali zwykłej. Dlatego płyty nie posiadają poprzecznych
strzemion, prętów rozdzielczych ani uchwytów montażowych.
Do sprężenia stosowane są dwa rodzaje splotów φ9,3 mm
oraz φ12,5 mm.
typu SP
Płyty stropowe SP mogą być stosowane w budynkach o
różnorodnej konstrukcji i funkcji pod warunkiem obciążenia
stropu w sposób statyczny oraz przestrzegania podanych dalej
wytycznych.
Zakres stosowania płyt SP obejmuje między innymi:
•budynki mieszkalne i biurowe (płyty SP20),
•budynki użyteczności publicznej (płyty SP26.5),
•centra handlowe, budynki magazynowe i przemysłowe (płyty
SP32 i SP40), w przedziale rozpiętości od 2,4 do 18,0 m.
typu SP
Płyty SP należy stosować przede wszystkim w budynkach

szkieletowych o konstrukcji stalowej lub żelbetowej, gdzie
zachowany jest podstawowy schemat statyczny płyty jako
belki swobodnie podpartej. Płyty SP można stosować także w
układach ściennych, jako częściowo zamocowane, pod
warunkiem zachowania dodatkowych wymagań.
typu SP
Przyjęte w płytach SP grubości otulenia cięgien sprężających
betonem określają dopuszczalny zakres ich zastosowania ze
względu na trwałość stropów. I tak płyty SP20 mogą być
stosowane w miejscach, w których warunki środowiskowe,
oddziaływujące bezpośrednio na płyty, odpowiadają klasom
ekspozycji: X0, XC1, XC2 lub XC3. Natomiast płyty SP26.5,
SP32 i SP40 można stosować w warunkach odpowiadających
klasom ekspozycji: X0, XC1, XC2, XC3 lub XC4. Dopuszcza
się stosowanie płyt SP w bardziej agresywnych środowiskach
pod warunkiem wykonania na ich dolnej powierzchni
ochronnej warstwy powierzchniowej, odpowiedniej do
występującego czynnika korozyjnego.
Technologia produkcji płyt SP
Wytwarzanie płyt SP odbywa się metodą wytłaczania
(ekstruzji) betonowej „wstęgi”, za pomocą odpowiednich
urządzeń formujących (wytłaczarek). „Wstęga” formowana
jest na stalowych podłożach torów naciągowych o szerokości
1,20 m i długości ok. 100 m.
Równe i gładkie powierzchnie podłoży dają gwarancję
wykonania płyt z gładką, niewymagającą tynkowania,
powierzchnią sufitową.
Po wstępnym naprężeniu i zakotwieniu cięgien w blokach
oporowych toru naciągowego, na podłożu umieszczany jest
agregat (wytłaczarka), który formuje z mieszanki betonowej
„wstęgę” o przekroju poprzecznym odpowiednim dla danego
typu płyty.
Proces formowania „wstęgi” ma charakter ciągły. Do
zasobnika agregatu dostarczana jest mieszanka betonowa o
konsystencji wilgotnej, którą przenośniki ślimakowe agregatu
wtłaczają do dołączonej formy ślizgowej i jednocześnie
przesuwają całe urządzenie wzdłuż toru z przeciętną
prędkością około 1,0 m/min.
W ten sposób urządzenie formuje i pozostawia za sobą
„wstęgę” zagęszczonej, odpowiednio ukształtowanej,
świeżej mieszanki betonowej, w której wykonywane są
następnie niezbędne wycięcia, w zależności od aktualnego
zamówienia.
Aby przyśpieszyć proces wiązania betonu, podłoże toru
podgrzewane jest do temperatury około 35oC za pomocą
cieczy przepływającej w umieszczonych w jego wnętrzu
rurach, a pasmo betonu przykrywane jest matami
termoizolacyjnymi. Po około 16-tu godzinach
od chwili zabetonowania beton osiąga wytrzymałość
umożliwiającą sprężenie betonowej „wstęgi”. Zwalniany jest
wówczas naciąg cięgien i następuje sprężenie. „Wstęga”, która
ma długość około 100 m, jest następnie cięta specjalną piłą
tarczową na odcinki (gotowe prefabrykaty) o potrzebnej
długości.
Aby przyśpieszyć proces wiązania betonu, podłoże toru
podgrzewane jest do temperatury około 35oC za pomocą
cieczy przepływającej w umieszczonych w jego wnętrzu
rurach, a pasmo betonu przykrywane jest matami
termoizolacyjnymi. Po około 16-tu godzinach
od chwili zabetonowania beton osiąga wytrzymałość
umożliwiającą sprężenie betonowej „wstęgi”. Zwalniany jest
wówczas naciąg cięgien i następuje sprężenie. „Wstęga”, która
ma długość około 100 m, jest następnie cięta specjalną piłą
tarczową na odcinki (gotowe prefabrykaty) o potrzebnej
długości.
Strop z płyt SP
Strop z płyt SP
Strop z płyt SP
Strop z płyt SP
Strop z płyt SP
Strop z płyt SP
Strop z płyt SP
Strop z płyt SP
Strop z płyt SP
Nośność płyt swobodnie podpartych
Dla płyt typu SP ustalono dopuszczalne, równomiernie
rozłożone,
zewnętrzne obciążenie obliczeniowe pd.max,
charakterystyczne pk.max
i charakterystyczne długotrwałe pk.term,
w zależności od efektywnej rozpiętości płyty leff,
przy założeniu swobodnego podparcia płyt SP na
podporach.
Dopuszczalne równomierne obciążenia zewnętrzne, dla
każdego typu i wariantu zbrojenia płyt SP, zestawiono w
tabelach.
Płyty SP spełniają wymagania stanów granicznych nośności i
użytkowalności, gdy spełnione są jednocześnie
trzy podane niżej warunki:
Dopuszczalne obciążenie długotrwałe pk.term należy

przyjmować odpowiednio do warunków pracy (klasy
ekspozycji) płyt SP.
Ze względu na dużą wartość początkowych naprężeń w stali
sprężającej warunek (2), w większości przypadków, nie ma
praktycznego znaczenia, gdyż stan graniczny rozwarcia rys nie
jest osiągany przed wystąpieniem stanu granicznego nośności
(na zginanie lub ścinanie). Jest on najczęściej spełniony, gdy
spełniony jest warunek (1).
Projektowanie stropów z płyt SP obciążonych równomiernie

sprowadza się do dobrania elementów (typu przekroju i
wariantu zbrojenia), dla którego spełnione są warunki (1), (2) i
(3).
Nośność płyt SP o odporności ogniowej klasy R120 należy
ustalać na podstawie projektów technicznych w porozumieniu
z producentem płyt.
Stropy sprężone
kablobetonowe
Strop taki wykonany jest z betonu, zbrojenia i oczywiście
kabli sprężających wraz z ich zakotwienieniami.
Pojęcie „kabel” oznacza cięgno lub kilka cięgien

sprężających w osłonkach chroniących przed kontaktem
z mieszanką betonową stropu.
Cięgno stanowi splot kilku drutów ze stali o wysokiej
wytrzymałości (zwykle 1860 MPa).
Kable wytrasowuje się według projektu. Zwykle podparte
są co 0,5 - 1m.
Ich trasa przypomina trajektorię naprężeń
rozciągających w stropie i najczęściej ma kształt
paraboliczny ciągły.
Na końcach kabli znajduje się zakotwienie czynne lub
bierne.
Cięgna przechodzą przez zakotwienie czynne poza
brzeg płyty stropowej, tak by umożliwić naciąg.
Gdy zbrojenie oraz kable wraz zakotwieniami są
zamontowane i zaaprobowane, można przystąpić do
betonowania. Po osiągnięciu przez beton wymaganej
wytrzymałości na ściskanie strop można sprężać.
Cięgna naciąga się w miejscach zakotwień czynnych, po
czym blokuje się je w zakotwieniu.
Wyróżniamy dwa systemy sprężania monolitycznego: z
przyczepnością i bez przyczepności.
System sprężania z przyczepnością
System ten charakteryzuje się tym, że zapewnia

przyczepność cięgien sprężających do betonu na całej
ich długości.
Przed zabetonowaniem stropu cięga układa się w
cienkościennych osłonkach z metalu lub tworzyw
sztucznych. Taką grupę cięgien w jednej osłonce
nazywa się kablem.
Na obu końcach kabla znajduje się zakotwienie czynne
lub bierne. Zakotwienie czynne jest wspólne dla całej ich
grupy a jego rozmiar zależy od ilości cięgien w kablu.
System sprężania z przyczepnością
Zwykle jest to to 3, 4 lub 5 cięgien. Zakotwienie bierne w

typowym systemie stosowanym w stropach zwykle
wykonywane jest poprzez formowanie końca cięgna w
tzw. „cebulę” (poszczególne druty splotu są odwijane).
Siła sprężająca przenosi się z zakotwienia czynnego na
beton poprzez docisk a z zakotwienia biernego na beton
poprzez przyczepność betonu do zwojów drutu.
Po naciągnięciu i zablokowaniu cięgna w zakotwieniu

czynnym, wolną przestrzeń w osłonkach (kanałach
kablowych) wypełnia się zaczynem cementowym. W ten
sposób zapewniona jest przyczepność kabla do betonu
na całej jego długości.
Przecięcie cięgna lub awaria zakotwienia nie są w tym
systemie tak niebezpieczne jak w systemie bez
przyczepności gdyż siła sprężająca z cięgna przenosi
się na beton przez przyczepność splotów do betonu.
Budowa stropu sprężonego w systemie z

przyczepnością odbywa się następujących etapach:
szalowanie stropu;
wycinanie otworów pod zakotwienia czynne w
deskowaniu krawędziowym;
układanie zbrojenia dolnego, jeśli występuje,
ewentualnego zbrojenia na przebicie;
układanie osłonek kablowych;
umiejscowienie kabli w osłonkach i mocowanie
zakotwień do deskowania krawędziowego;
wytrasowanie w pionie kabli, uszczelnienie połączeń
osłonek, montaż rurek odpowietrzających;
ułożenie zbrojenia górnego;
odbiór techniczny stropu;
oznaczanie farbą tras kabli na szalunku;
betonowanie i pielęgnacja;
wstępne sprężanie stropu do około 20% końcowej siły
sprężającej (zwykle po 24 godzinach od betonowania);
sprężanie końcowe stropu po osiągnięciu przez próbki
betonu odpowiedniej wytrzymałości na ściskanie (zwykle
po 3-4 dniach);
niskoskurczową;
pomiar wydłużeń cięgien i porównanie z wartościami

wydłużeń z projektu;
iniekcja kanałów kablowych zaczynem cementowym;
obcięcie wystających cięgien;
zabezpieczenie stref zakotwień zaprawą
niskoskurczową;
System sprężania bez przyczepności
Pojedyncze cięgna pokryte są smarem i prowadzone są

w osłonkach HDPE. Rozwiązanie to zmniejsza straty od
tarcia na długości cięgna. Może być to korzystne przy
długich kablach.
Kable w tym systemie mogą być również zakrzywione w

planie. W ogólnie stosowanym na świecie systemie bez
przyczepności każde cięgno posiada indywidualne
zakotwienie czynne lub bierne na obu końcach.
System sprężania bez przyczepności
Zakotwienia te wyglądają jednakowo i są dużo mniejsze

niż zakotwienie czynne w systemie z przyczepnością.
Łatwiej je umiejscowić w miejscach gdzie ze względu na
zagęszczenie prętów zbrojeniowych duże zakotwienie
systemu z przyczepnością się nie zmieści, np. wewnątrz
zbrojenia słupa, które przechodzi przez strop.
Cięgna łączy się często w grupy (taśmy) i wytrasowuje

jako jeden kabel, przy czym zakotwienie nie jest dla nich
wspólne lecz indywidualne dla każdego cięgna.
System bez przyczepności ma tę wadę, że w razie
awarii skutkującej przecięciem cięgna lub zniszczenia
zakotwienia cięgno traci nośność na całej swej długości.
Należy mieć to na uwadze na etapie projektowania. Nie
zaleca się stosowania tego systemu w układach
jednokierunkowych, w elementach konstrukcji, których
awaria może mieć efekt lawinowy.
Co ciekawe w Australii, gdzie monolityczne stropy

kablobetonowe stosowane są w budownictwie od
dziesięcioleci system ten jest dozwolony jedynie do
posadzek na gruncie. Powszechnie w stropach
stosuje się tam system z przyczepnością.
Realizację prac wykonawczych stropu bez
przyczepności można podzielić na następujące
etapy:
szalowanie stropu;
wykonanie otworów pod zakotwienia w deskowaniu
krawędziowym;
prefabrykacja kabli i zakotwień;
układanie zbrojenia dolnego, ewentualnego zbrojenia na
przebicie;
montaż zakotwień do deskowania krawędziowego i
układanie kabli;
układanie zbrojenia górnego;
wytrasowanie kabli w pionie, zabezpieczenie zakotwień;
oznaczanie farbą przebiegu kabli na płytach
szalunkowych;
przyczepności można podzielić na następujące etapy:
sprężenie stropu gdy próbki betonu osiągną wymaganą
wytrzymałość na ściskanie (zwykle po 3-4 dniach);
niskoskurczową;
przyczepności można podzielić na następujące etapy:
sprężenie stropu gdy próbki betonu osiągną wymaganą
wytrzymałość na ściskanie (zwykle po 3-4 dniach);
niskoskurczową;
Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska
Katedra Konstrukcji Betonowych
Przykład analizy numerycznej i wymiarowania

żelbetowego stropu kablobetonowego
CEL
Weryfikacja projektu wykonawczego konstrukcji stropu kablobetonowego w

budynku Alchemia II w Gdańsku
Alchemia II, Gdańsk [www.alchemia.gda.pl]

KONSTRUKCJE SPRĘŻONE
Sprężanie jest to wprowadzenie do konstrukcji wstępnego układu sił

wewnętrznych (Sp), który tak przeciwdziała niebezpiecznemu układowi
sił od obciążeń zewnętrznych (So,o), że łączne działanie tych układów
konstrukcja przeniesie bezpiecznie [Ajdukiewicz A, Mames J., 2004].
Sprężanie na przykładzie belki żelbetowej

[Ajdukiewicz A, Mames J., 2004]
KONSTRUKCJE SPRĘŻONE
PODZIAŁ KONSTRUKCJI SPRĘŻONYCH

 Strunobeton  Kablobeton:
 System z przyczepnością
 System bez przyczepności
Produkcja płyt HC na torze naciągowym [pl.wikipedia.org]

STROP KABLOBETONOWY W BUDYNKU ALCHEMIA II
Od kondygnacji 5 zastosowano stropy sprężone i

zdecydowano się na następujące rozwiązania:
 Zrezygnowano z belek obwodowych (w porównaniu
z projektem bazowym)
 Zastosowano kable przyczepnościowe DSI
SUSPA Strand SK6 – siedmiodrutowe sploty o
średnicy 15,7mm
 Zastosowano otulinę równą 3 cm
 Zastosowano materiały: beton C30/37, stal
zbrojeniowa fyk=500MPa oraz stal sprężająca
fyk=1860MP
Rysunek schematyczny stropów

Zakotwienie bierne.
Zakotwienie bierne.
Zakotwienie czynne.
Wykonywanie stropu
• Każda z zabetonowanych sekcji po

osiągnięciu odpowiedniej wytrzymałości
(powinna ona wynosić Fcmj,cube = 28
Mpa) została sprężana jednoetapowo
za pomocą pras hydraulicznych;
• Siła Pm0,max, którą wprowadzono w
kable wynosiła 209kN;
• W przyjętym rozwiązaniu
zrezygnowano ze wstępnego naciągu.
Realizacji stropu kablobetonowego w budynku Alchemia II


BUDOWA MODELU
 Model obliczeniowy trójeymiarowy został

stworzony w programie SOFiSTiK
 Do stworzenia modelu zastosowano elementy
typu QUAD (elementy powierzchniowe) oraz
elementy typu BEAM (elementy belkowe), w
których w każdym punkcie istnieje sześć stopni
swobody – trzy przemieszczeniowe i trzy obrotowe
 Kable zostały wymodelowane w module TENDON.
 Trzpienie dylatacyjne zostały zamodelowane przy
użyciu opcji line constraint
BUDOWA MODELU
Przyjęte grubości elementów konstrukcyjnych:

• Płyta stropowa – 25 cm
• Głowice słupów środkowych – 35 cm
Przyjęte wymiary elementów konstrukcyjnych:

• Długość płyty C1 – 35,5 m
• Długość płyty C2 - 27,4 m
• Szerokość płyty stropowej – 23,75 m
• Średnica słupów wewnętrznych - 0,8m
• Wymiary głowic nad słupami wewnętrznymi -
2,0mx2,0m
• Średnica słupów zewnętrznych - 0,6m
• Grubości ścian - 0,25m, 0,3m, 0,4m, 0,45m
• Wysokość słupów oraz ścian - 3,71m
Przyjęte grubości elementów konstrukcyjnych [mm].

BUDOWA MODELU
MODUŁ TENDON
 Moduł TENDON umożliwia precyzyjne poprowadzenie • Podane punkty

kabli w oparciu o parametry techniczne danego systemu, wysokościowe kabli
podając trasę kabla, zmiany po wysokości oraz miejsce mierzone są od
zakotwień czynnych/biernych. dolnych krawędzi
płyty/belki do spodu
 Po wprowadzeniu danych program sam automatycznie kanału kabla
wykonuje obliczenia strat doraźnych sprężenia (tarcie, • Zastosowano
poślizg, sprężyste) według procedury zawartej w wewnętrzną średnicę
Eurokodach i uwzględnia je w obciążeniu zastępczym od duktu ϕ25mm
cięgna
BUDOWA MODELU
MODUŁ TENDON
Wizualizacja tras kabli sprężających fragmentu analizowanej konstrukcji.

BUDOWA MODELU
MODUŁ TENDON
Układ kabli sprężających dla części C stropu typowej kondygnacji

Metoda obciążeń równoważnych
Metody obciążeń równoważnych opierają się na zewnętrznym obciążeniu

zastępczym (równoważnym) od kabli sprężających, modelowanym jako
dodatkowy schemat obciążeń elementu (np. belki, płyty)
Przebieg wykresów momentów od obciążeń zewnętrznych i od sprężenia oraz

sposób przykładania obciążeń równoważnych do konstrukcji
Poziom dokładności odwzorowywania sprężenia w tych

metodach jest zróżnicowany. W jej prostych odmianach
oddziaływanie kabli sprężających określane jest na podstawie
trasy kabla przybliżanej odcinkami prostymi i parabolicznymi, w
których oblicza się siłę wyporu cięgna oraz składowe siły
docisku w zakotwieniach.
Wersje zaawansowane metody umożliwiają rozpatrywanie
obciążenia od poszczególnych cięgien w układzie lokalnym,
stanowiącym pewien odcinek belki sprężonej. Idea polega na
dyskretyzacji trasy kabli na odcinki dx o niewielkiej długości i
stałej krzywiźnie.
Na każdym wydzielonym odcinku (patrz rys.), w punktach

referencyjnych przykładane są składowe styczne PT i normalne
PN do trasy kabla.
Schematyczne przedstawienie oddziaływania kabli sprężających jako statycznego

obciążenia równoważnego
Siły te sprowadza się do osi bezładności belki obliczając

składowe poziome Px działające w osi belki, składowe Pz
działające prostopadle do osi belki oraz momenty zginające My
od mimośrodu siły poziomej.
BUDOWA MODELU
MODUŁ TENDON
Algorytm metody umożliwia modelowanie straty siły sprężającej

na długości kabla i dokładne określenie jej wpływu na
wzbudzone siły wewnętrzne, co nie było możliwe w metodach
klasycznych.
W punktach zakotwień cięgien przykładane są siły skupione Px,
pionowe Pz oraz momenty zginające My, wynikające z docisku
bloku oporowego zakotwienia do betonu.
Tak przygotowane obciążenia zastępcze przykładane są do
belki jako jeden z wielu schematów obciążeń zewnętrznych
konstrukcji. Rozwiązanie statyki takiego układu przeprowadza
się wykorzystując MES.
BUDOWA MODELU
MODUŁ TENDON
Zaletą omawianych metod jest możliwość

analizowania różnorodnych tras kabli sprężających,
zakrzywionych w płaszczyźnie pionowej i poziomej,
szybkość obliczeń oraz uzyskiwanie kompletu sił
wewnętrznych uwzględniających efekty wzbudzone.
BUDOWA MODELU
TRZPIENIE DYLATACYJNE
W środkowej części płyty

stropowej zaprojektowano
dylatację. W konstrukcji użyto dwa
rodzaje trzpieni dylatacyjnych:
 podwójne trzpienie dylatacyjne
JDSD pracujące w kierunku
podłużnym. Tego typu trzpienie
są stosowane najczęściej w
połączeniach stropów
wielkopowierzchniowych.
BUDOWA MODELU
 podwójne trzpienie dylatacyjne JDSDQ

pracujące w kierunku podłużnym i
poprzecznym. Znajdują one zastosowanie
przede wszystkim w płytach żelbetowych w
obszarze narożników i otworów. W takich
miejscach często istnieje konieczność
zapewnienia ruchu w dwóch kierunkach z
równoczesnym przenoszeniem sił
poprzecznych.
BUDOWA MODELU
 Trzpienie dylatacyjne zostały zamodelowane przy użyciu line constraint –

sprzężenia łączącego dwie części stropu C1 i C2
BUDOWA MODELU
SCHEMAT STATYCZNY
 Ściany żelbetowe są podparte liniowo - ściany niższej kondygnacji są utwierdzone,

ściany wyższej kondygnacji mają zablokowane przesuwy na kierunkach X i Y oraz
obroty na wszystkich kierunkach.
 Słupy zostały podparte punktowo - słupy niższej kondygnacji zostały utwierdzone,
natomiast słupom wyższej kondygnacji umożliwiono przesuw pionowy.
Schemat statyczny konstrukcji

ZBIEŻNOŚĆ SIATKI
 Metoda elementów skończonych, którą wykorzystuje program SOFiSTiK jest metodą

przybliżoną, dlatego też bardzo ważne jest spełnienie kryterium zbieżności siatki
 W modelu wyjściowym została zastosowana siatka o wielkości oczka 0,8m
 W następnych krokach siatka została zagęszczana dwukrotnie aż do uzyskania
odpowiedniej zbieżności siatki (różnica badanych wyników nie większa niż 1%) – do
dalszych obliczeń wybrano siatkę o rozmiarze 40x40cm
tab. 1. Wyniki maksymalnych przemieszczeń pionowych w węźle nr 12
Maksymalne Błąd
Rozmiar
przemieszczenie procentowy
elementu [cm]
pionowe Uz[mm] [%]
80x80 5,9837 -
40x40 6,0193 0,591
20x20 6,0431 0,395
Węzeł nr 12 – SOFiSTiK Wingraf

Wykres zbieżności siatki elementów skończonych
PRZYŁOŻENIE OBCIĄŻEŃ
• W celu porównania wyników analizy z wynikami z

projektu wykonawczego zastosowano ten same
wartości obciążenia stałego, obciążenia
przyłożonego liniowego od ścian murowanych oraz
fasady.
• W modelu zaimplementowano również obciążenie
ciężarem własnym.
Obciążenie fasadą – SOFiSTiK Wingraf

Obciążenie stałe – SOFiSTiK Wingraf
PRZYŁOŻENIE OBCIĄŻEŃ
OBCIĄŻENIA ZMIENNE – WARIANT I
• W celu porównania wyników zastosowano ten sam schemat obciążenia

– wszystkie obciążenia zmienne przyłożone jednocześnie !!!
Obciążenie zmienne – SOFiSTiK Wingraf

ANALIZA PORÓWNAWCZA
• Zastosowano podpory sprężyste –

nie jest znana ich sztywność
• Aby odwzorować
sztywność
połączenia płyty z
elementami
pionowymi
wprowadzono słupy
oraz ściany z
kondygnacji poniżej
i powyżej
Model projektanta
konstrukcji sprężonych- Model numeryczny SOFiSTiK
raport obliczeniowy Wingraf
ANALIZA PORÓWNAWCZA SIŁ WEWNĘTRZNYCH

UGIĘCIA
Porównanie otrzymanych wyników ugięć
usytuowanie 𝒙[𝐦𝐦] 𝒙𝟎 [𝒎𝒎] δ [%]
przęsło lewe góra 9,89 8,80 11,02
przęsło prawe góra 7,99 7,02 12,14
przęsło lewe środek 8,78 8,21 6,49
Przęsło prawe środek 8,96 7,97 11,05
przęsło lewe dół 7,51 6,74 10,25
przęsło prawe dół 5,91 5,23 11,51
lewy górny róg -0,362 -0,254 29,83
prawy górny róg -0,118 -0,0812 31,19
lewy dolny róg -0,295 -0,178 39,66
prawy górny róg -0,0929 -0,0573 38,32
𝛥𝑥 𝑥−𝑥
δ = ⋅ 100%= 0 ⋅ 100% gdzie:
𝑥 𝑥
𝒙 - wartość z raportu obliczeniowego
𝒙𝟎 - wartość uzyskana z modelu obliczeniowego
Ugięcia dla kombinacji Ugięcia dla kombinacji

charakterystycznej [mm] - charakterystycznej [mm] -
raport obliczeniowy SOFiSTiK Wingraf

REAKCJE PODPOROWE
Porównanie otrzymanych wyników reakcji podporowych
usytuowanie 𝒙[𝐤𝐍] 𝒙𝟎 [𝒌𝑵] δ [%]
podpora lewa góra 250,6 258,4 -3,11
podpora prawa góra 291,2 286,8 1,51
podpora lewa środek C1 1197,0 1100,0 8,10
podpora prawa środek C1 1176,0 1080,0 8,16
podpora lewa przy dylatacji C1 441,6 427,1 3,28
podpora prawa przy dylatacji C1 439,3 419,6 4,48
podpora lewa dół 221,5 231,4 -4,47
podpora prawa dół 254,3 259,0 -1,85
podpora lewa środek C2 881,4 831,1 5,71
podpora prawa środek C2 858,9 808,6 5,86
podpora lewa przy dylatacji C2 426,7 405,3 5,02
podpora prawa przy dylatacji C2 423,0 400,4 5,34
Reakcje podporowe dla Reakcje podporowe dla

kombinacji kombinacji
charakterystycznej [kN] - charakterystycznej [kN] -

ANALIZA NIELINIOWA – PRZEBIEG RYS
• Przekrój w modelu obliczeniowym

zarysuje się w mniejszym stopniu
niż w przypadku modelu z projektu
wykonawczego;
• Można przypuszczać, że
rozbieżność wyników zarówno w
analizie sprężystej, jak i nieliniowej
jest skutkiem zastosowania innej
geometrii kabli;
• Rola kabli sprężających została
spełniona – ograniczenie zarysowań
Przebieg rys górą Przebieg rys górą

powyżej 0,2mm [mm] - powyżej 0,2mm [mm] -
MODEL OBLICZENIOWY – WARIANT II
Utworzono następujące
kombinacje obciążeń:
1) 𝛾𝑄,1 ∙ 𝑄1
2) 𝛾𝑄,1 ∙ 𝑄2
3) 𝛾𝑄,1 ∙ 𝑄1 + 𝛾𝑄,1 ∙ 𝑄2 ,
gdzie: 𝛾𝑄,1 = 1,5
Obciążenie zmienne na
pasmach na kierunku X: a)
a) Q1, b) Q2 b)
Utworzono następujące
kombinacje obciążeń:
3) 𝛾𝑄,1 ∙ 𝑄3
4) 𝛾𝑄,1 ∙ 𝑄4
5) 𝛾𝑄,1 ∙ 𝑄3 + 𝛾𝑄,1 ∙ 𝑄4
gdzie: 𝛾𝑄,1 = 1,5
Obciążenie zmienne na
a) pasmach na kierunku Y: a) b)
Q3, b) Q4
Ekstremalne momenty zginające uzyskano dla

następujących konfiguracji:
• Kombinacja 3 - moment przęsłowy Mxx
przęsła 3, momenty przęsłowe Myy dla
przęseł 3, 4 oraz 8;
• Kombinacja 4 - moment podporowy Mxx dla
podpory 1, 4, 5, 8; moment podporowy Myy
dla podpory 1, 4, 5, 8; momenty przęsłowe
Mxx i Myy dla przęsła 1
• Kombinacja 6 - momenty podporowe Mxx
oraz Myy dla podpór 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8;
moment przęsłowy Mxx dla przęsła 4;
Miejsca, w których odczytano wyniki momentów zginających momenty przęsłowe Mxx dla przęseł 2, 5, 6,
7, 8 oraz Myy dla przęseł 2, 5, 6, 7.
Momenty zginające Mxx dla kombinacji 6: maksimum

Momenty zginające Mxx dla kombinacji 6: minimum

Momenty zginające Mxx dla kombinacji 6: maksimum

Momenty zginające Mxx dla kombinacji 6: minimum

WYMIAROWANIE
Na podstawie rezultatów obliczeń zwymiarowano płytę

stropową ze względu na zginanie. Wydzieloną część
stropu zazbrojono ze względu na dwie fazy, w których
przewiduje się pracę płyty:
• I faza - całkowite sprężenie przy obciążeniu
ciężarem własnym: zazbrojenie na rozciąganie górą
w przęśle oraz dołem w strefie słupów, kombinacja
obciążeń:
𝑗=1(𝛾𝐺,𝑗 ∙ 𝐺𝑘,𝑗 ) + 𝛾𝑃,1 ∙ 𝑃,
gdzie: 𝛾𝐺,𝑗 = 1,35, 𝐺𝑘,𝑗 - ciężar własny, 𝑃 - siły od
sprężania konstrukcji.
WYMIAROWANIE
Na podstawie rezultatów obliczeń zwymiarowano płytę

stropową ze względu na zginanie. Wydzieloną część
stropu zazbrojono ze względu na dwie fazy, w których
przewiduje się pracę płyty:
• II faza - dodanie dodatkowych obciążeń stałych i

zmiennych: dobór zbrojenia na rozciąganie dołem w
przęśle oraz górą w strefie podpór. W tej fazie
zostanie uwzględniony najmniej korzystny przypadek
przyłożenia obciążenia zmiennego.
WYMIAROWANIE
FAZA II
Kombinacja obciążeń:
𝑗=1(𝛾𝐺,𝑗 ∙ 𝐺𝑘,𝑗 ) + 𝛾𝑄,1 ∙ 𝑄𝑘,1 + 𝛾𝑃,1 ∙ 𝑃
gdzie: 𝛾𝐺,𝑗 = 1,35, 𝛾𝑄,1 = 1,5 , 𝛾𝑃,1 = 1,0; 𝐺𝑘,𝑗 - obciążenia stałe (ciężar
własny, obciążenie od ścian murowanych, obciążenie od fasady, przyjęte
obciążenie stałe), 𝑄𝑘,1 - obciążenia zmienne dla ekstremalnych kombinacji
Minimalne momenty zginające Mxx dla kombinacji 6 Minimalne momenty zginające Myy dla kombinacji 6
WYMIAROWANIE
FAZA II
Φ16 co 10cm
Φ16 co 20cm Φ16 co 15cm
Fragment zbrojenia górnego dla fazy II
Fragment zbrojenia górnego dla fazy II – projekt bazowy

WNIOSKI
• Błędy procentowe uzyskane z zestawienia wyników sił

wewnętrznych z obydwu modeli są uznawane za
akceptowalne;
• Różnice pomiędzy tymi modelami mogą wynikać m.in. z
tego, że zastosowano różne rodzaje podpór oraz z
niedokładnej znajomości parametrów wprowadzonych do
programu SOFiSTiK przez projektanta konstrukcji;
WNIOSKI
• Porównanie obu modeli jest porównaniem przybliżonym;
• Dokładnego sprawdzenie tego zagadnienia można byłoby

dokonać dopiero wówczas, gdy parametry wprowadzone w
modelu pierwotnym zostałyby wiernie odwzorowane w
stworzonym na potrzeby weryfikacji modelu numerycznym;
WNIOSKI
• W analizie uzyskano większe zbrojenie niż w projekcie

pierwotnym;
• Różnica ta wynika z innego sposoby przyłożenia obciążeń
zmiennych;
• Należy podkreślić, jak duże znaczenie ma sposób

prawidłowego modelowania konstrukcji oraz sposób
przykładania obciążeń;
• W przypadku, gdy te dwa aspekty nie zostaną odpowiednio
przemyślane przez projektanta, warunki Stanu
Granicznego Nośności mogą zostać niespełnione.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
Konstrukcje sprężone charakteryzują się tym, że
celowo wprowadzono do nich siły wewnętrzne
przeciwstawiające się obciążeniom działającym na
konstrukcję.
Siły te wprowadzone są zwykle za pomocą cięgien
(z ang. strands), ale mogą być do tego również
użyte pręty sprężające czy taśmy stalowe.
Konstrukcje betonowe sprężane cięgnami dzielą
się na:
Strunobeton (z ang. pre-tensioned concrete)
Kablobeton (z ang. post tensioned concrete)
Belki kablobetonowe
- Przykład z realizacji
http://www.raptsoftware.com/
Post-Tensioned and Reinforced Concrete Slab and
Beam Design Software
ADAPT-PT/RC 2016
http://www.adaptsoft.com/specs-pt.php
Program sprężania
Strop kablobetonowy –
przykład z realizacji
Projekt podstawowy z belkami obwodowymi
Projekt stropu kablobetonowego
bez głównych belek obwodowych
Obliczanie elementów sprężonych
1. Elementy obciążone osiowo
Pole powierzchni przekroju sprowadzonego określa
wzór
a w sytuacji początkowej elementów kablobetonowych i

z cięgnami bez przyczepności:
Analiza elementów sprężonych i obciążonych osiowo
pozwala na zapoznanie się z zachowaniem konstrukcji
sprężonej w porównaniu do równoważnej konstrukcji
żelbetowej. Elementy sprężone i obciążone osiowo nie
są typowym przykładem elementów sprężonych, choć
występują jako słupy i pale oraz ściągi czy wieszaki w
większych konstrukcjach.
Analiza odnosi się do następujących zagadnień:

1. Dopuszczalnych naprężeń w betonie w sytuacji
początkowej (bezpośrednio po sprężeniu)
2. Naprężeń w stanie granicznym użytkowalności w
sytuacji trwałej
3. Stanu granicznego nośności w sytuacji trwałej
4. Odkształcenia pod obciążeniem całkowitym
Analiza sytuacji początkowej
Naprężenia w betonie w sytuacji początkowej
przekroju można obliczyć ze wzorów:
Eurokod wymaga, aby te naprężenia nie przekraczały

wartości 0,6fck(t),
a w strunobetonie, jeśli potwierdzono doświadczalnie -
0,7fck(t).
Analiza w sytuacji trwałej (SLS)
Naprężenia w betonie można obliczyć ze wzorów:
Naprężenia c powinny mieścić się w granicach
dopuszczalnych, tzn. dla rozciągania
≤ fctm – jeśli dopuszczamy rozciągania w betonie lub
≥ 0 – jeśli nie dopuszczamy rozciągań.
Dla ściskania, w obszarach wystawionych na działanie

środowisk należących do klas ekspozycji XD, XF i XS
właściwe może być ograniczenie naprężeń ściskających
do wartości fck.
Jeśli naprężenie w betonie przekracza 0,45fck, to
należy uwzględnić pełzanie nieliniowe.
Analiza w sytuacji trwałej (ULS)
Graniczna nośność na rozciąganie przekroju jest
opisana równaniem naprężeniowym
Przyjmując za Eurokodem fpk/fp0,1k ≥ 1,1
obliczeniową nośność cięgien można także określić
wzorem:
Graniczna nośność przekroju sprężonego na ściskanie
(z pominięciem mimośrodów obciążenia także
wywołanych imperfekcjami) wymaga rozpatrzenia stanu
odkształcenia przekroju.
Dla przekroju osiowo ściskanego graniczne
odkształcenie wynosi
Ściskany przekrój osiowo sprężony w sytuacji trwałej (ULS)
2. Sprężone elementy zginane w liniowym rozkładzie
naprężeń
Podobnie jak dla elementów poddanych obciążeniu

osiowemu, analiza elementów zginanych wymaga
spełnienia odpowiednich wymagań w odniesieniu do:
1. Dopuszczalnego sprężenia z uwagi na ograniczenie

naprężeń w betonie w sytuacji początkowej
(bezpośrednio po sprężeniu)
2. Naprężeń w stanie granicznym użytkowalności w
sytuacji trwałej
3. Stanu granicznego nośności w sytuacji trwałej
4. Odkształcenia pod obciążeniem całkowitym
Założenia:
Zgodnie z postanowieniami Eurokodu przyjmuje

się następujące założenia:
1. Płaskie przekroje pozostają płaskie aż do

zniszczenia (hipoteza Bernoulliego)
2. Istnieje doskonała (sztywna) więź pomiędzy

betonem a cięgnami z przyczepnością (w
strunobetonie i kablobetonie – poza sytuacją
początkową)
Zasady mechaniki:
Analiza stosuje trzy zasady mechaniki:
1. Równowagę sił wewnętrznych z obciążeniem
zewnętrznym. Ściskanie w betonie (oznaczane jako C)
jest równe sile w cięgnach (T). Moment pary sił C i T jest
równy momentowi zginającemu wywołanemu
obciążeniem.
2. Zgodność odkształceń w betonie i zbrojeniu (w tym: w
cięgnach z przyczepnością), z zachowaniem zasady
płaskich przekrojów.
3. Związki konstytutywne opisujące zależność naprężeń
od odkształceń materiałów jak dla materiałów liniowo -
sprężystych.
Zmienność sił wewnętrznych
W elementach żelbetowych poddanych zginaniu,
wartości sił ściskających w betonie C i sił rozciągających
w zbrojeniu T rośnie wraz z przyrostem obciążenia.
Zmiana ramienia sił wewnętrznych z jest nieznaczna.
W zginanych elementach sprężonych, w sytuacji

początkowej siła C jest zlokalizowana blisko rozciągań T.
Para sił C i T równoważy jedynie ciężar własny
elementów.
Pod obciążeniem użytkowym siła C przesuwa się ku
górze przekroju i rośnie ramię sił wewnętrznych. Wzrost
sił T i C jest stosunkowo nieznaczny.
Rozkład sił wewnętrznych w zginanym elemencie
żelbetowym i sprężonym.
Analiza sprężonego elementu zginanego
Podejście do analizy naprężeń w zginanym przekroju

sprężonym jest analogiczne w sytuacji początkowej jak i
trwałej. Zwykle elementy sprężone są niezarysowane
także w warunkach obciążeń użytkowych, i zakłada się
sprężyste zachowanie materiałów (stali i betonu).
Obowiązuje także zasada superpozycji. Pomija się
przyrost naprężeń w cięgnach wskutek zginania.
Stosuje się trzy metody analizy przekroju sprężonego po

sprężeniu i w warunkach użytkowych:
Metoda naprężeniowa
Metoda równowagi sił
Metoda obciążeń zastępczych
Wykresy naprężeń zginanego przekroju sprężonego

Naprężenia wypadkowe w odległości y od środka

ciężkości przekroju (CGC) zgodnie z zasadą
superpozycji są równe:
Dla cięgien zakrzywionych siłę P należy zastąpić jej składowa poziomą. Z uwagi na
małą różnicę, najczęściej to się pomija.
Rozciąganie w cięgnach (T) i wynikowe ściskanie w

betonie (C) rozpatrywane są w równowadze z siłami
zewnętrznymi. Takie podejście stosowane jest do
wstępnego doboru przekroju. Oczywiście naprężenia w
betonie w tej metodzie są takie same jak w metodzie
naprężeniowej
Rozkład sił wewnętrznych w sytuacji początkowej i trwałej

Warunki równowagi przedstawiają się następująco

Naprężenia wypadkowe w betonie w odległości y od

środka ciężkości przekroju zgodnie z zasadą
superpozycji są równe:
Podstawiając C = P i Cec = M – Pep powyższe

wyrażenie przyjmuje taką samą postać jak w metodzie
naprężeniowej
Belka swobodnie podparta z cięgnem parabolicznym
Moment zginający w środku rozpiętości M = P ep.
Wielkość obciążenia qp jest obliczona jako wywołująca

ten sam paraboliczny moment zginający:
Belka swobodnie podparta z cięgnem załamanym w środku rozpiętości
Podobnie jak poprzednio otrzymujemy

Belka swobodnie podparta z cięgnem dwukrotnie symetrycznie załamanym
Otrzymujemy
Naprężenia w sytuacji początkowej
Naprężenia w betonie wywołane sprężeniem w sytuacji
początkowej można obliczyć ze wzorów:
w kablobetonie:
w strunobetonie:
siła sprężająca bezpośrednio po sprężeniu (po stratach

doraźnych)
pole i moment bezwładności przekroju sprowadzonego
bez uwzględnienia cięgien sprężających
pole i moment bezwładności przekroju sprowadzonego z
uwzględnieniem cięgien sprężających
Naprężenia w sytuacji początkowej
Dodatkową, istotną kwestią jest uwzględnienie ciężaru własnego

elementu (ewentualnie innych obciążeń zewnętrznych
działających w chwili sprężania).
Ciężar własny w tej sytuacji działa zazwyczaj „odciążająco”,

redukując moment zginający wywołany sprężeniem. Podobny
efekt mają zmiany położenia cięgna wypadkowego lub zmiany
wartości siły sprężającej na długości elementu.
Ciężar własny
Wywołuje obciążenie ciągłe, przyjmowane jako równomiernie

rozłożone, także, z pewnym przybliżeniem, dla
elementów o zmiennym przekroju.
Moment zginający na długości w belki/płyty swobodnie
podpartej ma postać paraboli o wartości:
Sprężenie
Moment zginający wywołany sprężeniem jest równy:
Mp = P ep
• Jeśli P = const i ep = const wówczas moment Mp jest
stały na długości belki.
• Dla cięgien zakrzywionych (kablobeton) lub
załamanych na dewiatorach (strunobeton) czyli
wtedy, gdy ep = ep(x) ≠ const, zaś P = const. jak
poprzednio, przebieg momentu zginającego
odzwierciedla zmianę mimośrodu.
• Jeśli zmienia się na długości wartość siły P – co jest
istotne w przypadku tzw. cięgien wyłączanych w
strunobetonie, wówczas P ≠ const (najczęściej przy ep
= const)
Moment Mp = P ep w kablobetonie przy trasie parabolicznej
Moment Mp = P ep w strunobetonie przy cięgnach odgiętych i
wyłączanych
cięgna wyłączane
Uwzględnienie ciężaru własnego w sytuacji początkowej
Jeśli na wykresy momentów od sprężenia Mp

„nałożymy” wykresy momentu Mg wówczas można
wyznaczyć przekroje, w których wypadkowy moment
zginający jest największy i konsekwentnie –
należy się liczyć z największymi naprężeniami.
Moment Mp = Pep w strunobetonie przy cięgnach odgiętych i wyłączanych

W podstawowych przypadkach:
• dla belek strunobetonowych i kablobetonowych z cięgnami
prostymi ciężar własny należy pominąć,
• dla belek kablobetonowych z trasą paraboliczna – należy ciężar
własny uwzględnić.
Generalnie, właśnie zabiegi konstrukcyjne, czyli odchylanie lub

odginanie cięgiem albo ich wyłączanie mają na celu redukcję
niekorzystnego rozkładu naprężeń w sytuacji początkowej w tych
przekrojach, gdzie odciążający wpływ ciężaru własnego jest
nieznaczny.
Podobną rolę w strunobetonie odgrywa umieszczanie niewielkiej
liczby cięgien u góry przekroju. Redukują one w sytuacji
początkowej wielkość mimośrodu ep, zaś w warunkach
użytkowych, gdy znajdują się w strefie ściskanej, zmniejsza się ich
wydłużenie wstępne, czyli redukuje się część siły sprężającej
przez nie generowanej.
Sprawdzenie naprężeń w betonie w sytuacji początkowej
Eurokod wymaga, aby te naprężenia nie przekraczały wartości
0,6fck(t), a w strunobetonie, jeśli potwierdzono doświadczalnie -
0,7fck(t).
Jeśli mogą pojawić się rozciągania, to nie powinny one

przekroczyć wartości fctm,fl(t).
Przy sprawdzeniu naprężeń na krawędziach przekroju należy w
tej sytuacji uwzględnić niekorzystne działanie sprężenia i
korzystne działanie ciężaru własnego. Ma to swoje
odzwierciedlenie w stosowaniu odpowiednich wartości
charakterystycznych w odniesieniu do siły sprężającej i ciężaru
objętościowego betonu.
I tak, dla siły sprężającej stosujemy współczynnik rsup:

rsup = 1,05 – w strunobetonie
rsup = 1,10 – w kablobetonie
Warunki spełnienia kryterium dopuszczalnych naprężeń
w betonie w przekroju x w sytuacji początkowej można
sformułować następująco:
włókna dolne:
włókna górne:
znak „-„ oznacza naprężenia rozciągające

Pk(x) = rsupPm,0(x) - charakterystyczna siła sprężająca w przekroju x,
ep(x) - mimośród cięgien w przekroju x,
Mgk(x) moment
- zginający w przekroju x wywołany
charakterystycznym ciężarem własnym (i innymi
charakterystycznymi obciążeniami zewnętrznymi w czasie
sprężenia),
yd, yg - odległość
krawędzi przekroju od środka ciężkości,
odpowiednio dolnej i górnej,
pole i moment bezwładności przekroju sprowadzonego, dla

Acs, Jcs –
kablobetonu bez uwzględnienia cięgien sprężających
Rozkład naprężeń w sytuacji początkowej zginanego
przekroju sprężonego
Naprężenia w sytuacji trwałej (SLS)
Ta sama metodą jak w sytuacji początkowej można analizować
rozkład naprężeń w sytuacji trwałej:
gdzie:
M - moment zginający wywołany obciążeniem zewnętrznym,
Pm,∞ - siła sprężająca po stratach całkowitych
Naprężenia σ c powinny mieścić się w granicach
dopuszczalnych,
tzn. dla rozciągania |σc| ≤ fctm,fl – jeśli
dopuszczamy rozciągania w betonie lub σ c ≥ 0 – jeśli
nie dopuszczamy rozciągań.
Dla ściskania, w obszarach wystawionych na działanie

środowisk należących do klas ekspozycji XD, XF i XS
właściwe może być ograniczenie naprężeń ściskających
do wartości fck.
Jeśli naprężenie w betonie przekracza 0,45fck, to należy
uwzględnić pełzanie nieliniowe.
Z punktu widzenia właściwości konstrukcji w warunkach
użytkowych istotne jest rozpatrzenie następujących
zagadnień:
1. Jeśli naprężenia ściskające trwale przekraczają
0,45fck, to należy uwzględnić pełzanie nieliniowe przy
obliczaniu strat,
2. Jeśli naprężenia rozciągające nawet chwilowo

przekroczą wytrzymałość betonu na rozciąganie fctm,fl,
wówczas nastąpi zarysowanie przekroju, mogące
występować trwale mimo, że naprężenia trwałe
| σ c| ≤ fctm,fl
Celowe jest wobec tego zarówno rozpatrzenie naprężeń
w warunkach działania całkowitych obciążeń
zewnętrznych (rozstrzygnięcie kwestii zarysowania), jak
również pod działaniem obciążeń trwałych w kombinacji
prawie stałej (w aspekcie pełzania i zarysowania
długotrwałego).
Przy sprawdzeniu naprężeń na krawędziach przekroju należy

w tej sytuacji uwzględnić korzystne działanie sprężenia. Ma to
swoje odzwierciedlenie w stosowaniu odpowiednich wartości
charakterystycznych w odniesieniu do siły sprężającej,
stosując współczynnik. rinf:
• rinf = 0,95 – w strunobetonie
• rinf = 0,90 – w kablobetonie
Naprężenia w przekroju pod całkowitym obciążeniem –
moment rysujący
Wartość naprężeń w betonie w przekroju x pod

całkowitym obciążeniem opisują równania:
włókna dolne:
włókna górne:
gdzie:
Pk(x) = rinfPm,∞(x) charakterystyczna
siła sprężająca w przekroju x,
e (x) mimośród cięgien w przekroju x,
p
M (x) moment zginający w przekroju x wywołany całkowitym

k
charakterystycznym obciążeniem zewnętrznym,

y , y odległość krawędzi przekroju od środka ciężkości,
d g

A , J pole i moment bezwładności przekroju sprowadzonego
cs cs
Z punktu widzenia problemu zarysowania konstrukcji,
istotne jest rozpatrzenie spełnienia kryterium
zarysowania na dolnej krawędzi przekroju: σ c,d ≥ fctm,fl.
Dla przekroju krytycznego można wyznaczyć wartość

momentu zginającego wywołanego obciążeniem
zewnętrznym, przy którym pojawia się pierwsza rysa w
elemencie:
Naprężenia od sprężenia są równe:
charakterystyczna siła sprężająca w przekroju x
Wyznaczony moment Mcr nosi nazwę momentu

rysującego i jest istotny przy ocenie zachowania się
elementu sprężonego poddanego zginaniu.
Rozkład naprężeń w przekroju pod obciążeniem momentem
rysującym
Naprężenia w przekroju pod obciążeniem prawie stałym
– problem trwałego zarysowania i nieliniowego pełzania
Rozkład naprężeń w betonie w przekroju x pod

obciążeniem prawie stałym i odpowiednie kryteria
zarysowania trwałego (dla włókien dolnych) i
nieliniowego pełzania (dla włókien górnych) można
przedstawić analogicznie:
Pk(x) = rinfPm,∞(x) charakterystyczna
siła sprężająca w przekroju x,
e (x) mimośród cięgien w przekroju x,
p
M (x) moment zginający w przekroju x wywołany

q-p
charakterystycznym prawie stałym obciążeniem zewnętrznym,

y , y odległość krawędzi przekroju od środka ciężkości,
d g

A , J pole i moment bezwładności przekroju sprowadzonego,
cs cs
Wartość momentu dekompresji, czyli takiego momentu
zginającego wywołanego obciążeniem zewnętrznym,
przy którym naprężenia na dolnej krawędzi osiągają
wartość 0, można wyznaczyć podobnie jak w przypadku
momentu rysującego przyjmując zamiast fctm,fl wartość 0.
Rdzeń przekroju sprężonego
Jeśli wypadkowa naprężeń ściskających w przekroju (C)
leży wewnątrz rdzenia przekroju, wówczas nie
powstaną naprężenia rozciągające. Dla przekroju z
pionową osią symetrii wierzchołki rdzenia noszą nazwę
promieni rdzenia i są definiowane wyrażeniami:
promień bezwładności przekroju:

yd, yg odległość krawędzi przekroju od środka ciężkości,
Rozkład naprężeń przy ściskaniu w wierzchołkach rdzenia
przekroju
Pojęcie rdzenia przekroju sprężonego jest istotne z
punktu widzenia wykluczenia powstania naprężeń
rozciągających w przekroju. Jeśli dopuścimy powstanie
naprężeń rozciągających w granicach wytrzymałości na
rozciąganie, to mówimy o tzw. rdzeniu uogólnionym,
którego promienie można wyznaczyć ze wzorów:
gdzie:
C wypadkowa naprężeń ściskających (C = P)
fct wytrzymałość betonu na rozciąganie
Rozkład naprężeń przy zarysowaniu na dolnej krawędzi
Linia ciśnień
Linią ciśnień w belce jest linia położenia wypadkowej
ściskań w betonie (C) na długości belki. Wykorzystuje
się ją do sprawdzenia położenia środka ściskań
względem rdzenia przekroju. Mimośród ściskań
względem środka ciężkości przekroju (CGC) powinien
leżeć wewnątrz rdzenia przekroju (wykluczenie
rozciągań) lub rdzenia uogólnionego (wykluczenie
zarysowania).
Linia ciśnień może być wyznaczona z ramienia sił
wewnętrznych równoważących zewnętrzny moment
zginający działający w przekroju, jako mimośród ściskań
ec względem środka ciężkości przekroju (CGC):
Przyjmując klasycznie, że dodatnia wartość momentu
zginającego oznacza rozciąganie dolnych włókien
betonu, dodatnia wartość ec ze oznacza, że linia ciśnień
leży powyżej środka ciężkości przekroju (CGC) i jeśli
jest:
większa od kg, na dolnej krawędzi mogą powstać
rozciągania (pod obciążeniem użytkowym),
natomiast jeśli ec jest ujemne i |ec| > kd,

wówczas – po sprężeniu – powstaną rozciągania na
górnej krawędzi przekroju.
Linia ciśnień po sprężeniu (w sytuacji początkowej)
Linia ciśnień jest obliczana od momentu wywołanego
ciężarem własnym.
Ściskania w środku rozpiętości przekroju są podniesione

w stosunku do osi cięgien (CGS) działaniem ciężaru
własnego.
Linia ciśnień po sprężeniu

Linia ciśnień w warunkach użytkowych
(w sytuacji trwałej)
Linia ciśnień jest obliczana od momentu wywołanego
obciążeniem użytkowym
Obwiednia położenia cięgna wypadkowego
Jeśli w konstrukcji nie dopuszczamy rozciągań,

wówczas przebieg linii ciśnień w każdej sytuacji
powinien znajdować się wewnątrz rdzenia przekroju.
Jeśli dopuszczamy rozciągania w granicach

wytrzymałości betonu na rozciąganie wówczas linia
ciśnień znajduje się wewnątrz rdzenia uogólnionego.
Odpowiednio dla sytuacji początkowej (po sprężeniu) i
trwałej (w warunkach użytkowania) można wyznaczyć
obwiednię położenia cięgna wypadkowego
ograniczoną liniami ep,max i ep,min na długości belki
podstawiając C = P:
W powyższym układzie nierówności, dodatnie wartości
mimośrodów ep są poniżej osi cięgien (CGC).
Przebieg ep,max(x) jest uwarunkowany brakiem rozciągań

(lub zarysowania) w sytuacji początkowej, zaś ep,min(x)
brakiem rozciągań (lub zarysowania) w sytuacji trwałej.
Można także uwzględnić różnicę w wartości siły P po

sprężeniu i po stratach trwałych pod obciążeniem
użytkowym. Podobnie, można podstawić odpowiednie
promienie rdzenia uogólnionego podstawiając za C
odpowiednią wartość siły P.
Obwiednia mimośrodów ep
Elementy zginane w stanie granicznym nośności
Podstawowe założenia analizy, także zgodne z Eurokodem są
następujące:
- płaskie przekroje pozostają płaskie,
- odkształcenie zbrojenia powiązanego z betonem siłami
przyczepności lub cięgien sprężających mających przyczepność,
zarówno przy ściskaniu, jak i przy rozciąganiu jest równe
odkształceniu otaczającego je betonu,
- pomija się wytrzymałość betonu na rozciąganie,
- naprężenia ściskające w betonie wyznacza się na podstawie
zależności naprężenie-odkształcenie z normy, zaś w zbrojeniu i
cięgnach z zależności idealnie liniowo – sprężystych
- obliczając naprężenia w cięgnach sprężających, uwzględnia
się początkowe odkształcenie tych cięgien.
Wykres odkształceń w stanie granicznym nośności za
Eurokodem przedstawia
Cięgna sprężające w ULS
W zakresie uwzględnienia roli cięgien sprężających w stanie
granicznym nośności Eurokod proponuje następujące podejście,
w którym skutki sprężenia można rozpatrywać jako oddziaływania
(np. siły podłużne i momenty wywołane przez sprężenie) lub jako
zmiany wytrzymałości elementów.
1). Na ogół sprężenie wprowadza się do kombinacji oddziaływań
określonych w EN 1990 jako obciążenie, a jego efekty należy
włączyć do wewnętrznego momentu i siły osiowej, które działają
na przekrój lub element.
2). Wpływ na nośność przekroju ma tylko przyrost naprężeń w
cięgnach z przyczepnością równy różnicy pomiędzy ich
wytrzymałością a naprężeniami wywołanymi przez sprężenie. Ten
przyrost naprężeń można obliczyć, zakładając że punkt zerowy
zależności naprężenie-odkształcenie w cięgnach jest przesunięty
na skutek wpływu sprężenia.
Takie podejście sankcjonuje dualistyczne traktowanie
cięgien sprężających: w części po stronie obciążeń oraz
w części po stronie nośności.
Siła sprężająca jako obciążenie
Siła sprężająca P, zazwyczaj po stratach całkowitych,

czyli Pm,∞, działając na mimośrodzie ep jest obciążeniem
przekroju. Wartość obliczeniowa tej siły wynosi:
Nośność cięgien z przyczepnością jako nośność zbrojenia
przekroju
Jako zbrojenie cięgna pracują w zakresie różnicy
pomiędzy ich nośnością a wstępnym sprężeniem
(konsekwentnie: siłą Pm,∞), uwzględniając zależność
naprężenie-odkształcenie
Stają się w tym zakresie „zbrojeniem” o polu powierzchni
przekroju Ap, wytrzymałości obliczeniowej f’yd, module
sprężystości Ep i granicy odkształceń plastycznych ε’yd.
Można wyznaczyć f’yd i ε’yd z zależności:
Obciążenia w ULS
Jeśli przekrój zginany jest obciążony zewnętrznym
momentem MEd0, to udział sprężenia jako obciążenia
powoduje, że mamy do czynienia z przypadkiem
ściskania mimośrodowego o obciążeniach:
i mimośrodzie statycznym:
Mimośród e jest dodatni, gdy leży powyżej CGC

rozkład sił wewnętrznych w zginanym elemencie żelbetowym i
sprężonym
Sprawdzenie stanu granicznego nośności na
zginanie
Cięgna z przyczepnością: strunobeton i kablobeton
Zagadnienie sprowadza się do przypadku przekroju

żelbetowego, zbrojonego stalą f’yd, i oczywiście jeśli
występuje, zbrojeniem zwykłym.
Przyjmijmy, że sprawdzenie stanu granicznego

nośności na zginanie polega na wykazaniu, że w
warunkach równowagi sił osiowych w płaskim przekroju
moment zginający, który przenosi przekrój, jest większy
od momentu zginającego działających obciążeń.
Koniecznym działaniem jest identyfikacja granicznego
stanu odkształcenia determinującego rozkład sił
wewnętrznych spełniających wyżej sformułowane
warunki. Wstępnie należy rozstrzygnąć, czy w stanie
granicznym nośności zbrojenie przekroju (tu:
„zastępcze”, reprezentujące nośność cięgien f’yd)
ulegnie uplastycznieniu. Taki stan odkształcenia (linia B-
D na rys) opiszmy odkształceniem granicznym betonu
we włóknach górnych ε cu, i względną graniczną
wysokością strefy ściskanej, określanej jako:
Zgodnie z warunkami geometrycznymi otrzymujemy:
gdzie:
ε cu – graniczne odkształcenie strefy ściskanej betonu dla
wybranego modelu odkształcalności (ε cu2 lub ε cu3)
ε’yd – granica plastyczności „zastępczego” zbrojenia
W projektowaniu konstrukcji należy dążyć do takiego
wytężenia przekroju, aby
Zapewnia to bezpieczny – poprzedzony

uplastycznieniem cięgien i rysami – sposób zniszczenia
przekroju.
Wykorzystując model prostokątnego rozkładu naprężeń
w betonie także można wyznaczyć graniczną wysokość
strefy ściskanej
sprężonym:
a) w modelu prostokątnego rozkładu naprężeń;
sprężonym:
b) w modelu paraboliczno – prostokątnym odkształceń
Należy stwierdzić, że przy projektowaniu przekrojów
pracujących na zginanie, model betonu w zakresie klas
do C50/60 ma drugorzędne znaczenie.
Ilustruje to Tabela, w której porównano parametry

nośności przy różnej względnej nośności zbrojenia
rozciąganego odniesione do modelu paraboliczno –
prostokątnego.
Porównanie nośności na zginanie dla różnych modeli odkształcalności betonu
ściskanego
Rozpatrzmy sumaryczne działanie cięgien
tzn Pd + Apf’yd:
Wynik jest wprost definicją nośności obliczeniowej

cięgien sprężających; oznaczmy ją Fpd.
„Przenieśmy” siłę Pd = NEd na „prawą” stronę przekroju i
„dodajmy” do nośności zbrojenia rozciąganego f’yd.
Konsekwentnie, zastąpmy działanie obciążenia NEd na
mimośrodzie e obliczeniowym momentem zginającym
MEd0.
Otrzymujemy warunki równowagi jak dla zginanego
przekroju żelbetowego, ze zbrojeniem rozciąganym o
nośności
Apfpd.
Trzeba jednak podkreślić, że graniczny stan

odkształcenia przekroju istotny w modelu paraboliczno –
prostokątnym będzie odmienny niż w przypadku żelbetu,
z uwagi na wstępny naciąg cięgien.
Natomiast przy wykorzystaniu prostokątnego modelu
naprężeń, gdzie nie identyfikuje się wprost stanu
odkształcenia, różnic nie będzie.
Takie podejście jest szczególnie wygodne przy

wstępnym doborze przekroju zginanego elementu
sprężonego.
Cięgna bez trwałej przyczepności i zewnętrzne
W tym przypadku nie można uwzględnić jakiegokolwiek

udziału cięgien jako zbrojenia po stronie nośności.
Eurokod wskazuje, że w tym przypadku przyrost
naprężeń w cięgnach w ULS należy obliczać jako
efekt odkształcenia całego elementu.
Jeśli nie przeprowadza się takich obliczeń można
przyjąć, że przyrost naprężeń od poziomu efektywnego
sprężenia do poziomu naprężeń w stanie granicznym
wynosi σ p,ULS = 100 MPa.
Uwagi
Można wskazać trzy sposoby podejścia przy

sprawdzeniu stanu granicznego nośności na zginanie
przekroju sprężonego obliczeniową siłą Pd cięgnami o
nośności obliczeniowej Fpd:
1. Przyjęcie wyłącznie siły Pd jako dodatkowego

obciążenia przekroju ze zbrojeniem stalą zwykłą.
Takie podejście jest „bezpieczne” dla cięgien bez trwałej
i pełnej przyczepności, oraz gdy sprężenie jest bliskie
osiowemu lub zasięg strefy ściskanej uniemożliwia
osiągnięcie granicy plastyczności cięgien (ξ > ξ lim).
Uwagi
2. Przyjęcie siły Pd jako dodatkowego obciążenia

przekroju i uwzględnienie przyrostu siły w cięgnach:
– o wartość odpowiadającą przyrostowi odkształceń Δεp
– po stronie nośności w cięgnach z przyczepnością,

celowe w konstrukcjach zginanych, gdy (ξ ≤ ξ lim),
– o wartość ApΔ σ p,ULS – po stronie obciążeń w

konstrukcjach z cięgnami bez trwałej przyczepności
Uwagi
3. Przyjęcie pełnej nośności cięgien Fpd jako zbrojenia

przekroju zginanego(ξ > ξ lim) z cięgnami z pełną
przyczepnością.
Podejście właściwe przy wstępnym
doborze/sprawdzeniu przekroju.
Stan graniczny nośności na zginanie przy
wstępnym kształtowaniu przekroju
Ukształtowaniu podlega zwykle przekrój poprzeczny i

podłużny. Dobranie odpowiedniego przekroju
poprzecznego belki sprężonej jest punktem wyjścia do
dalszej analizy obliczeniowej.
Przekrój musi więc być założony przez konstruktora w

oparciu o wymagania wytrzymałościowe, wykonawcze i
użytkowe, a obliczenie uzasadnia jego prawidłowość.
Optymalny przekrój belki zginanej to taki, który ma
niezbędną powierzchnię strefy ściskanej od obciążeń
zewnętrznych, minimalną powierzchnię strefy
rozciąganej, w której rozmieszczono cięgna sprężające,
i taki przekrój środnika łączącego obydwie strefy, jaki
jest konieczny ze względów technologicznych i
wytrzymałościowych.
Położenie cięgien sprężających, tj. zbrojenie belki -
powinno zapewniać możliwie największe ramię sił
wewnętrznych. Prowadzi to w konsekwencji do przekroju
dwuteowego, w którym górna pólka określona jest
warunkami wytrzymałościowymi, a dolna - możliwością
rozmieszczenia cięgien sprężających i nośnością
elementu w stadium początkowym.
Ustalenie wysokości przekroju
Zalecane minimalne wysokości zginanych konstrukcji sprężonych
Ustalenie wymaganej nośności cięgien i dobór ich liczby
Punktem wyjścia do obliczeń jest

warunek równowagi momentów
zginających w ULS w sytuacji trwałej.
Zakłada się, że ramię sił wewnętrznych
(rozciąganie w cięgnach i ściskanie w
betonie) równoważących moment
zginający od obciążeń MEd wynosi:
z = (0,8 ÷ 0,85)h
Stąd, wartość sił wynosi:
Znając siłę, jaką muszą przenieść cięgna rozciągane w
ULS w sytuacji trwałej, ich wymaganą liczbę nreq
wyznacza się ze wzoru:
Ap1 pole powierzchni przekroju pojedynczego cięgna

Fpd,1 obliczeniowa nośność pojedynczego cięgna lub kabla
Fpk,1 charakterystyczna nośność pojedynczego cięgna lub kabla
W belkach strunobetonowych stosuje się cięgna górne,
zabezpieczające górną półkę przed zniszczeniem
wskutek działania sprężenia i ciężaru własnego w
transporcie i wadliwym składowaniu.
Potrzebną ilość tego zbrojenia n2,prov można obliczyć z
uproszczonego wzoru:
gdzie MEd,g – obliczeniowy moment zginający wywołany

ciężarem własnym elementu
Przyjętą liczbę cięgien umieszcza się w półce górnej.

Ustalenie wymaganej powierzchni strefy ściskanej
betonu
Strefa ściskana betonu tworząca górną półkę musi

równoważyć siłę w cięgnach. Stąd jej pole przekroju
powinno spełniać warunek:
W przypadku płyt, szerokość elementu b jest
szerokością strefy ściskanej.
Stąd, konieczna wysokość strefy ściskanej wynika z
warunku:
W przypadku belek, szerokość b2 i wysokość h2 zaleca

się przyjmować, kierując się ograniczeniami:
Ustalenie wymaganej powierzchni strefy
rozciąganej betonu
Pole powierzchni strefy rozciąganej betonu ma
zapewnić właściwe rozmieszczenie i otulenie cięgien
sprężających z uwzględnieniem oddziaływań
środowiskowych.
Zaleca się aby w strunobetonie cięgna rozmieszczone
były w układzie ortogonalnym, (nieparzysta liczba
kolumn daje możliwość umieszczenia każdej liczby
cięgien z zachowaniem symetrii do osi pionowej
przekroju).
W konstrukcjach kablobetonowych najbardziej
korzystny jest układ ┴. Środek ciężkości cięgien
powinien pokrywać się ze środkiem ciężkości strefy
rozciąganej.
Pole przekroju strefy rozciąganej: Act = b1h1, można
oszacować ze wzoru:
w konstrukcjach strunobetonowych: Act = 50Ap
w konstrukcjach kablobetonowych: Act = 40Ap.
gdzie Ap. – pole przekroju cięgien dolnych.
Szerokość tej strefy powinna spełniać warunek b1 ≤ 3bw

Ustalenie szerokości środnika
O szerokości środnika decydują względy statyczne i

technologiczne.
Z przyczyn technologicznych, szerokość środnika
powinna spełniać warunki:
bw ≥0,1h oraz bw ≥ 80mm.
W konstrukcjach kablobetonowych szerokość ta musi

zapewnić właściwy rozstaw i otulenie kabli
prowadzonych w środniku.
Betonowe
konstrukcje
hydrotechniczne
W ustawie „Prawo budowlane” rozróżnia się
pojęcia:
• obiekt budowlany;
• budynek;
• budowla.
Obiekt budowlany to:

• budynek wraz z instalacjami i urządzeniami
technicznymi,
• budowla stanowiąca całość techniczno-
użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami
technicznymi,
• obiekt małej architektury.
W ustawie „Prawo budowlane” jest zapisane, że
przez pojęcie budowli należy rozumieć każdy
obiekt budowlany, nie będący budynkiem lub
obiektem małej architektury, taki jak:
• budowle ziemne,
• budowle hydrotechniczne,
• zbiorniki,
• oczyszczalnie ścieków,
• składowiska odpadów,
• stacje uzdatniania wody.
Budowle wodne (hydrotechniczne)
według „Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20
kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich
usytuowanie”:
„…budowle wraz z urządzeniami i instalacjami
technicznymi z nimi związanymi, służące gospodarce
wodnej oraz kształtowaniu zasobów wodnych i
korzystaniu z nich, w tym:
• zapory ziemne i betonowe,
• jazy, budowle upustowe z przelewami i spustami,
przepusty wałowe i mnichy,
• śluzy żeglugowe,
• wały przeciwpowodziowe,
• siłownie i elektrownie wodne ….
Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do budowli morskich i
urządzeń melioracji wodnych szczegółowych.
Budowle hydrotechniczne morskie
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 1
czerwca 1998 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać morskie budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie.
Morska budowla hydrotechniczna „rozumie się przez to
budowlę nawodną lub podwodną, wznoszoną:
a)na morzu terytorialnym,
b)na morskich wodach wewnętrznych,
c) na lądzie, lecz w rejonie bezpośredniego kontaktu z
akwenami morskimi, czyli w pasie technicznym
nadbrzeżnego pasa wybrzeża morskiego,
d)w portach i przystaniach morskich”,
która wraz z instalacjami, urządzeniami budowlanymi związanymi z tą
budowlą, urządzeniami technicznymi oraz innym celowym
wyposażeniem niezbędnym do spełniania przeznaczonej mu funkcji
stanowi całość techniczno-użytkową”.
§ 3. Budowle morskie i obiekty usytuowane w granicach terytorialnych

portów i przystani morskich, na polskich obszarach morskich, w pasie
technicznym oraz na innych terenach przeznaczonych do utrzymania
ruchu i transportu morskiego dzielą się na:
1)budowle portowe, usytuowane na obszarze portów morskich, w
szczególności falochrony, łamacze fal, nabrzeża przeładunkowe i
postojowe, wysepki, pochłaniacze fal, bulwary spacerowe,
2)budowle przystani morskich, usytuowane na obszarze przystani
morskich, w szczególności wysepki cumowniczo-przeładunkowe,
pomosty przeładunkowe,
3)budowle ochrony brzegów morskich, w szczególności opaski i ostrogi
brzegowe, falochrony brzegowe, progi podwodne, okładziny, wały
przeciwsztormowe, zejścia na plażę,
4) konstrukcje stałych morskich znaków nawigacyjnych, w

szczególności latarnie i radiolatarnie morskie usytuowane na lądzie i na
akwenach morskich, stawy lądowe i nawodne, nabieżniki i świetlne znaki
nawigacyjne, dalby nawigacyjne,
5) kanały i śluzy morskie,
6) budowle związane z komunikacją lądową, w szczególności kładki dla
pieszych nad torami kolejowymi, mosty portowe, tunele podmorskie,
7) budowle związane z ujęciami morskich wód powierzchniowych, w
szczególności czerpnie wody, rurociągi albo tunele podwodne, zbiorniki
magazynowe wody,
8) budowle związane ze zrzutem wód do morza, w szczególności
rurociągi podwodne zrzutu ścieków, konstrukcje zrzutu wody
chłodzącej,
9) budowle służące rekreacji plażowej, w szczególności mola

spacerowe i zjeżdżalnie wodne,
10)budowle lądowe bezpośrednio związane z żeglugą morską oraz
utrzymaniem ruchu i transportu morskiego, w szczególności tory
poddźwignicowe posadowione samodzielnie poza nabrzeżami, hangary i
garaże jednostek pływających, wieże stacji kontroli ruchu statków, wieże
obserwacyjne redy, stacje radarowe, budowle oznakowania
nawigacyjnego,
11)obiekty powstałe wskutek wykonywania robót czerpalnych i robót
refulacyjnych albo związane z wykonywaniem tych robót, w szczególności
akwatoria portowe i stoczniowe w postaci awanportu i basenów, tory
wodne morskie i zalewowe, tory podejściowe, mijanki statków, pola
refulacyjne, przystanie refulacyjne.
Klasyfikacje budowli wodnych
(hydrotechnicznych)
Budowle główne – służące kilku celom:
 budowle piętrzące (zapory, jazy, obwałowania);
 budowle do przesyłu wody (kanały, rurociągi,

sztolnie);
 budowle regulacyjne – służące do regulacji

przepływu w rzece oraz ochronie dna i brzegów
przed erozją).
Klasyfikacje budowli wodnych
(hydrotechnicznych)
Budowle szczególnego przeznaczenia – dla określonego
jednego celu:
 budowle hydroenergetyczne (elektrownie wodne i
urządzenia pomocnicze);
 budowle dróg wodnych (śluzy komorowe, podnośnie
statków, przystanie, nabrzeża);
 budowle związane z zaopatrzeniem w wodę oraz
oczyszczaniem i odprowadzaniem wody zużytej
(ujęcia wody, stacje pomp, budowle do uzdatniania
wody i oczyszczania ścieków);
 budowle związane z gospodarką rybna (przepławki dla
ryb, stawy i baseny hodowlane).
Podział budowli hydrotechnicznych
ROZPORZNDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie
Podział budowli hydrotechnicznych

DEFINICJE
według „Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne
i ich usytuowanie”:
Budowla piętrząca - budowla hydrotechniczna umożliwiająca
stałe lub okresowe piętrzenie wody oraz substancji płynnych
lub półpłynnych ponad przyległy teren albo akwen;
Urządzenie upustowe – samodzielna budowla służąca do
przepuszczania spiętrzonej wody, posiadająca przelewy i
spusty;
DEFINICJE
Wysokość piętrzenia – różnica rzędnej maksymalnego
poziomu piętrzenia i rzędnej zwierciadła wody dolnej,
odpowiadającej przepływowi średniemu niskiemu; w przypadku
prognozowanej erozji dna rzeki lub kanału należy uwzględnić
również tę erozję; gdy budowla hydrotechniczna nie styka się z
dolną wodą, przyjmuje się odpowiednio najniższą rzędną
bezpośrednio przyległego terenu naturalnego lub uformowanego
sztucznie.
Stopień wodny Włocławek
Zapora ziemna
jaz
W.D. - woda dolna
W.G. - woda górna
elektrownia wodna
śluza żeglugowa
Cechy budowli piętrzących
 nietypowość dokumentacji projektowej (dostosowywanej do
różnorodnych warunków geologicznych, geotechnicznych i
hydrologicznych);
 skomplikowane warunki budowy (etapowość

wykonawstwa w warunkach płynącej rzeki);
 wyjątkowa waga bezpieczeństwa budowli (biorąc pod

uwagę skutki awarii);
 wysokie koszty inwestycyjne;
 długi czas budowy stopnia, spowodowany jego złożonością

i koniecznością przepuszczania wód w czasie realizacji;
Cechy budowli piętrzących
 stały kontakt konstrukcji z wodą;
 silne oddziaływanie konstrukcji na przyległe tereny (cofka,

spiętrzenie wód gruntowych);
 silne oddziaływanie na życie biologiczne istniejące w

korycie rzeki i na przyległych terenach;
 destrukcyjne działanie na koryto rzeki poniżej budowli

piętrzącej;
 oddziaływanie na stosunki społeczno-ekonomiczne

miejscowej (a niekiedy całego regionu lub kraju) ludności.
Zapora Solina
Rzeka San, Rok: 1969
Konstrukcja: betonowa ciężka, Wysokość piętrzenia: 80,0 m
Zapora Czorsztyn-Niedzica
Rzeka Dunajec, Rok: 1997
Konstrukcja: narzutowa z rdzeniem glinowym,
Wysokość piętrzenia: 52,3 m
Grande Dixence na rzece Dixence w Szwajcarii
wysokości 285Najwyższe
m , typu betonowego
zapory na świecie
Całkowita wysokość zapory h - różnica pomiędzy poziomem korony

a poziomem stopy jej fundamentów w najgłębszym miejscu doliny
rzecznej.
JAZY
- przegradzają koryto rzeki, a nie całą dolinę,
- buduje się je w celu uzyskania spiętrzeń do różnych

celów (ujęcie wody, do nawodnień, budowy elektrowni
wodnych, dla celów żeglugowych i rekreacyjnych)
JAZY - rodzaje
Jaz stały
JAZY - rodzaje
Jaz ruchomy - (utrzymanie piętrzenia na stałym

poziomie niezależnie od przepływu wody w rzece)
ZAPORA
Podzia ł za pór w odn ych ze w zglę du na m a te ria ł, z

które go są zbu dow a ne :
• Be tonow e
• Zie m ne .
Zapora Nurek (1961-1980)
na rzece Wachsz, Tadżykistan, wysokość 300 m ,
typu ziemnego z rdzeniem z suchego cementu
Jinping-1 (2005-2014), wysokość 305 m
na rzece Yalong Jiang w Chinach (Syczuan)
Zapora betonowa, typu łukowego
ZAPORA
Ca łkow ita w ysokość za pory-
różn ica pom ię dzy poziom e m koron y a poziom e m
stopy je j fu n da m e n tów w n a jgłę bszym m ie jscu
dolin y rze czn e j.
ZAPORA BETONOWA
Podzia ł za pór betonowych

( wg Międzynarodowej Komisji Wielkich Zapór (CIGB-ICOLD)):
• zapory ciężkie (grawitacyjne)
PG (Poids Gravity)
• zapory łukowe (lekkie)
VA ( Va u t e , A r c h )
• zapory filarowe (półciężkie)
CB (Contrefors, Buttress)
• z a p o r y ł u k o w e - c i ę ż k i e - VA / P G
• zapory wielołukowe
MV/MA (a vout multiples, multi-arch)
Międzynarodowej Komisji Wielkich Zapór
Międzynarodowa organizacja działająca na rzecz
koordynowania działań przy projektowaniu, budowie,
utrzymaniu i bezpiecznym użytkowaniu zapór przy
zbiornikach wodnych.
Powołana 1928 w Paryżu z inicjatywy przedstawicieli USA,
Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch, Szwajcarii i Rumunii;
przyjęto, że zapory wielkie, to budowle piętrzące wyższe niż
15 m;
Zrzeszała wiele krajów, w tym Polskę (od 1932); od 1959
działa Pol. Kom. MKWZ pod nazwą POLCOLD.
RODZAJE ZAPÓR BETONOWYCH
RODZAJE ZAPÓR BETONOWYCH
a) Typowa ciężka,
b) Z betonu wałowanego,
c) Z nasypu utwardzonego.
Oznaczenia:
1- Beton konwencjonalny,
2-beton wałowany,
3-system drenażowy,
4-przesłona cementacyjna,
5-drenaż głęboki,
6-nasyp utwardzony,
7-ekran z płyt betonowych,
8-cementacja powierzchniowa
podłoża skalnego,
9-beton porowaty.
RCC - roller compacted concrete (beton wałowany)

RCC - roller compacted concrete
(beton wałowany)
Beton wałowany (RCC- roller compacted concrete)
to specjalna odmiana mieszanki betonowej o optymalnej
wilgotności, zbliżonej do wilgotności gruntu.
Beton wałowany można opisać jako mieszankę betonową

o konsystencji wilgotnej układaną poziomymi warstwami i
zagęszczaną za pomocą walca wibracyjnego. Według
terminologii Amerykańskiego Instytutu Betonu, beton
wałowany to „beton zagęszczany przez wałowanie; beton,
który w stanie niezwiązanym uniesie ciężar walca w trakcie
zagęszczania”.
Mieszanka betonu wałowanego posiada podobne składniki
do betonu tradycyjnego, ale w innych proporcjach.
Beton wałowany w inżynierii drogowej.
Technologia betonu wałowego stosowana w inżynierii

drogowej.
Technologia wykorzystywana jest na szeroką skalę w

Stanach Zjednoczonych i Kanadzie - głównie stosowana na
nawierzchniach dróg lokalnych, na pasach awaryjnych
autostrad, nawierzchniach przemysłowych i fabrycznych, w
portach oraz w jednostkach wojskowych.
Zakłady Celulozowe w Świecie

ul. Ludowa w Wysokiem Mazowieckiem

Bhakra (Indie), wysokość 226 m
na rzece Satluj, typu betonowego (ciężka)
Solina na rzece San (1968) , wysokość 82 m, dł. 664 m
Typu betonowego – ciężka (grawitacyjne, masywne)
Gilgel Gibe III zbudowana w Etiopii
Wysokość 243m
Typu betonowego – ciężka (z betonu wałowego)
ZAPORY ŁUKOWE
Zapory łukowe są budowane jako:
a) jednokrzywiznowe (łuk „napięty” w górę rzeki) -
pracujące jak sklepienia;
b) dwukrzywiznowe, pracujące jak kopuły - zapory te
przekazują parcia poziome na zbocza doliny, co powoduje,
że mogą być wznoszone tylko w bardzo wąskich dolinach
(kanionach).
Zapora Hoovera (1945) na rzece Kolorado,
wysokość 224 m, długość 380 m,
Typu betonowego – łukowa
Zapora sajańsko-szuszeńska (1978/1985) na rzece Jenisej,
wysokość 245 m, długość 1066 m,
Typu betonowego – łukowa
Zapora tworzy wielki zbiornik
wodny o powierzchni 621 km2
i pojemności 31,3 km3.
Przepustowość tamy wynosi
13,6 tys. m3/s oraz dodatkowo
8 tys. m3/s przez awaryjny zrzut.
Katastrofa w sierpniu 2009 r.

W wyniku katastrofy zginęło
75 ludzi, a 13 doznało obrażeń.
Całkowitemu zniszczeniu uległ
hydrozespół nr 2, podobnie jak
generatory nr 7 i 9. Pozostałe
agregaty oraz inne urządzenia
elektrowni jak transformatory,
dźwigi i aparatura doznały
mniejszych, aczkolwiek
również bardzo poważnych
uszkodzeń.
Zapora Pilchowice (1912) na rzece Bóbr,
wysokość 69 m, długość 270 m, typu betonowego – łukowa
Zapora na rzece Inguri (1984) w Gruzji,
wysokość 272 m, typu betonowego – łukowa
Zapora Mauvoisin (1951-57) na rzece Dranse de Bagnes -
Valais, Szwajcaria
wysokość 250 m, L=520 m, typu betonowego – łukowa
ZAPORY BETONOWE, FILAROWE
(PÓŁCIĘŻKIE)
(PÓŁCIĘŻKIE)
Zapora Itaipu (1982) na rzece Parana (Paragwaj/Brazylia),
wysokość 225 m, typu betonowego–filarowa
(PÓŁCIĘŻKIE)
ZAPORY BETONOWE PŁYTOWE
ZAPORY BETONOWE PŁYTOWE
ZAPORY BETONOWE WIELOŁUKOWE
ZAPORY BETONOWE WIELOŁUKOWE
Daniel Johnson (1970) w Kanadzie na rzece Manicouagan,
wysokość 214 m, typu betonowego –wielołukowa
Roselend (1955-1962) we Francji na rzece Doron,
wysokość 150 m, typ mieszana/kombinowana
Przyczyny awarii i katastrof budowli piętrzących
Zgodnie z definicją ustaloną w 1986 r. przez

Międzynarodową Komisję Wielkich Zapór (ICOLD-CIGB)
przez katastrofę rozumie się:
„zawalenie lub przemieszczenie części zapory lub jej

podłoża, w wyniku którego budowla nie może piętrzyć
wody. Na ogół wiąże się to ze znacznie zwiększonym
odpływem stwarzającym zagrożenie dla życia ludzi i
mienia w dolinie rzeki poniżej zapory”
• niedostateczna zdolność przepustowa urządzeń

upustowych;
• nieosiągnięcie obliczeniowej zdolności przepustowej
urządzeń upustowych wskutek mankamentów urządzeń
sterujących lub nieumiejętności ich obsługi;
• filtracja, ciśnienie wody w porach, niewłaściwa praca
drenaży w zaporach lub ich podłożu oraz wymywanie i
wynoszenie materiału gruntowego z zapór lub ich
podłoża;
• odkształcenia i przemieszczenia zapór lub podłoża,
nierównomierne osiadanie, przekroczenie
dopuszczalnych stanów naprężeń i spękania konstrukcji
zapór;
• dynamiczne oddziaływanie wody przepuszczanej przez

urządzenia upustowe, wibracje zamknięć, drgania
konstrukcji, trzęsienia ziemi, tąpnięcia;
• długotrwałe lub ekstremalne zjawiska klimatyczne
(wahania temperatur, mrozy, opady, falowanie itp.);
• szkodliwe oddziaływanie wahań poziomów wody, częste
lub szybkie zmiany obciążeń budowli lub ich elementów,
• błędy w obliczeniach,
• zła jakość wykonawstwa,
• niedostateczna kontrola jakości wykonawstwa,
• nieprzestrzeganie przepisów technicznych,
• niedostateczne kwalifikacje pracowników,
• nieuzasadnione przyspieszanie robót,
• poszukiwanie zysków kosztem jakości,
• nieuzasadnione wprowadzanie zmian do ustalonych rozwiązań
konstrukcyjnych lub technologicznych…
Budowa obiektów hydrotechnicznych powinna być oparta

na dokładnej znajomości lokalnych warunków:
• hydrologicznych,
• geologiczno-inżynierskich,
• geotechnicznych.
Zapobieganie awariom i katastrofom wymaga ciągłej

kontroli stanu technicznego zapór oraz dokonywania ocen
stanu budowli z przewidywaniem i prognozowaniem zmian
zachodzących w konstrukcjach budowli i ich podłożach.
Katastrofa: Zapora Austin, Pensylwania-USA
30 września 1911 doszło do przerwania zapory. Zniszczeniu uległ

młyn papierniczy i większość miasta Austin. Śmierć poniosło 78 osób,
a szkody związane z katastrofą oszacowano na ówczesnych 10 mln
dolarów. Po tym zdarzeniu odbudowano zarówno zaporę, jak i młyn,
jednak młyn spłonął w 1933, a zapora runęła w 1942, tym razem bez
ofiar śmiertelnych. Obecnie w pobliżu Austin nie funkcjonuje żadna
zapora wodna.
Katastrofa: Zapora Austin, Pensylwania-USA
Przyczynami katastrofy były słaba jakość betonu, brak przesłony

cementacyjnej w podłożu i zbyt płytkie (maksymalnie 4 metry)
zagłębienie stopy fundamentowej, co przy poziomym uwarstwieniu
skał pozwalało na poślizg budowli po nawodnionych wkładach
łupkowych.
Katastrofa: Zapora w St. Francis, Kalifornia-USA
Budowana: 1924-1926
Katastrofa: 12 marca 1928 roku
https://www.youtube.com/watch?v=YWf6H3l4T4E
Katastrofa: Zapora w St. Francis, Kalifornia-USA
Była to zapora wodna typu grawitacyjno-łukowego, która

zaopatrywała Los Angeles w wodę. Mierzyła 57 metrów
wysokości, pojemność zapory wynosiła 47 mln m3 wody.
Tama St. Francis zbudowana w kanionie, w odległości 64
km od Los Angeles. 12 marca 1928 roku , jej twórca
Edward Mulholland zdążył jeszcze dokonać osobistej
inspekcji tamy. Tego samego dnia tama runęła. Zginęło 600
osób.
Katastrofa: Zapora Malpasset, Fréjus Francja
zapora łukowa wybudowana na rzece Reyran

Wybudowana: 1954
Katastrofa: 2 grudzień 1959
Podłoże zapory było

niejednorodne. Prawy
przyczółek został posadowiony
na zwartych
skałach gnejsowych,
natomiast lewy –
na karbońskich piaskowcach.
W celu zapobieżenia
nadmiernej filtracji przez
ewentualne szczeliny w
piaskowcach lewą stronę
zapory wzmocniono.
Katastrofa: Zapora Malpasset, Fréjus Francja
https://www.youtube.com/watch?v=DKg8aPcj-64
2 grudnia 1959 zapora została przerwana, w wyniku czego

powstała 40-metrowa fala, która pędząc
prędkością 70 km/h zniszczyła dwie niewielkie miejscowości –
Malpasset i Bozon oraz autostradę, a 20 minut później z
mniejszą siłą 3-metrowa już fala dotarła do Fréjus i
ostatecznie skończyła swój bieg w morzu.
Bezpieczeństwo budowli w przepisach technicznych
Prawo budowlane
(Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane)
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19940890414
reguluje podstawowe wymagania, takie jak:

– prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego,
– budowa i oddanie do użytku obiektów budowlanych,
– utrzymanie obiektów budowlanych (bezpieczna
eksploatacja),
– przepisy dotyczące katastrofy budowlanej,
– przepisy karne i odpowiedzialności zawodowej.
Bezpieczeństwo budowli w przepisach technicznych
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia

2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie
reguluje przepisy dotyczące:

– obliczeń stateczności budowli piętrzących,
– przyjmowania stanów obliczeniowych i przepływów
wezbraniowych,
– przepuszczania wód,
– bezpiecznego wzniesienia koron budowli,
– wyposażenia budowli w urządzenia do przepuszczania
wody,
– wyposażenia w urządzenia technicznej kontroli zapór
Ocena stateczności budowli hydrotechnicznych






m - współczynnik zależny od rodzaju sprawdzanego
warunku stateczności, rodzaju konstrukcji i przyjętej
metody obliczeń;
m = 0,9 – przy sprawdzaniu przekroczenia obliczeniowego
oporu granicznego podłoża (nośności gruntu) za pomocą
teorii granicznych stanów naprężeń;
m = 0,8 – przy sprawdzaniu przekroczenia obliczeniowego
oporu granicznego podłoża (nośności) z zastosowaniem
przybliżonych metod oznaczania parametrów gruntu,
– przy sprawdzaniu poślizgu po podłożu,
– przy sprawdzaniu poślizgu w podłożu, gdy stosuje się
kołowe linie poślizgu w gruncie,
– przy sprawdzaniu stateczności na obrót,
m = 0,7 – przy sprawdzaniu poślizgu w gruncie, gdy
zamiast linii kołowych przyjmuje się inne, uproszczone
metody obliczeń.
Obciążenia budowli hydrotechnicznych
Podstawowy układ obciążeń

- obciążenia występujące przy pełnej sprawności
urządzeń (upusty, drenaże itp.) przy maksymalnym
poziomie eksploatacyjnym.
W przypadku zapór ze zbiornikami retencyjnymi jest to

maksymalny poziom piętrzenia (MaxPP).
W przypadku innych budowli piętrzących jest to normalny
poziom piętrzenia (NPP).
Obciążenia wyjątkowe
- obciążenia występujące, gdy poziom piętrzenia
przekracza poziom ustalony dla podstawowego układu
obciążeń z powodu:
• przechodzenia szczytu fali powodziowej lub przepływu
kontrolnego (Qk),
• zdarzeń losowych (np. nieprzewidzianych spiętrzeń lodu),
• niesprawności części urządzeń upustowych.
W przypadku jazów będzie to NPP podwyższony o

dopuszczalne nadpiętrzenie (Qk), a w przypadku zapór
nadzwyczajny poziom piętrzenia (NadPP), występujący
przy retencji powodziowej forsowanej (Rf).
Obciążenia stałe
Obciążenia, których wartości, kierunki i punkty przyłożenia
nie ulegają zmianom.
Do obciążeń tych należą siły spowodowane:

- ciężarem konstrukcji budowlanych oraz urządzeń i
elementów trwałych,
- ciężarem gruntu w budowlach ziemnych lub parciem
gruntu wywieranym na
konstrukcje budowlane.
Obciążenia zmienne długotrwałe
Obciążenia, dla przejęcia których budowla jest
projektowana lub które wynikają ze sposobu jej
użytkowania. Do obciążeń tych należą:
– parcie hydrostatyczne i hydrodynamiczne przy
normalnym poziomie piętrzenia lub przepływie
miarodajnym (jazy), albo też maksymalnym poziomie
piętrzenia (zapory);
– parcie wód filtracyjnych przy prawidłowo działających
drenażach i uszczelnieniach, normalnym (jazy) lub
maksymalnym (zapory) poziomie piętrzenia i najniższym
obliczeniowym poziomie parcia wody dolnej;
– parcie gruntów podłoża i namułów;
– obciążenie przez dźwigi i środki transportu;
– obciążenie wywołane przez zmiany temperatury i skurcz
Obciążenia zmienne krótkotrwałe
Obciążenia działające krótko i w rzadko powtarzających

się okresach. Do obciążeń tych należą:
– obciążenia wywołane przez falę, lód i obiekty pływające
oraz obciążenia przez tłum;
– parcie wody w rurociągach i sztolniach przy uderzeniu
hydraulicznym;
– obciążenie wiatrem;
– obciążenia występujące w czasie transportu i montażu
konstrukcji budowlanych
Ogólne warunki techniczne budowli hydrotechnicznych










Przepływ miarodajny („Qm”) — rozumie się przez

to przepływ, na podstawie którego projektuje się
budowle hydrotechniczne
Przepływ kontrolny („Qk”) — rozumie się przez to

przepływ, na podstawie którego sprawdza się
bezpieczeństwo budowli w wyjątkowym układzie
obciążenia.

Informacje
Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej
rozpoczyna prace przygotowawcze do
nowelizacji rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne,
zwanego dalej rozporządzeniem.
Jak wskazało Ministerstwo, rozporządzenie wymaga

aktualizacji przede wszystkie względu na zmiany
technologiczne, jakie nastąpiły w ciągu ostatniej dekady,
tudzież konieczność aktualizacji odwołań do norm oraz
dostosowania do innych regulacji, będących w polskim
obiegu prawnym.
Literatura
W podręczniku omówiono nową

klasyfikację gruntów według PN-
EN ISO 14688:2006, badania
podłoża gruntowego dla celów
fundamentowania, fundamenty
bezpośrednie i na palach,
fundamenty na studniach i
kesonach, ścianki szczelne i
szczelinowe oraz mury oporowe i
kotwy. Wiele miejsca poświęcono
fundamentom budowli
hydrotechnicznych i budowli
specjalnych. Opisano
też wykonawstwo robót
fundamentowych i fundamentów na
lądzie i pod wodą. Szeroko
omówiono metody wzmacniania
gruntów i fundamentów.
Literatura
Morskie budowle hydrotechniczne. Zalecenia

do projektowania, wykonywania i utrzymania
Autorzy: Bolesław Mazurkiewicz, Franciszek
Wiśniewski
Wydawca: Oficyna Morska, 2019
Publikacja ta przeznaczona jest

przede wszystkim dla inżynierów:
projektantów morskich i
śródlądowych budowli
hydrotechnicznych, wykonawców
oraz inwestorów tych budowli,
kierowników budowy i robót, jak
również inspektorów nadzoru
inwestorskiego, administracji
morskiej i śródlądowej, czy
urzędów wojewódzkich
i wojewódzkich inspektorów
nadzoru budowlanego
Literatura
W podręczniku omówiono metody badań

laboratoryjnych i polowych
wytrzymałościowych parametrów
geotechnicznych oraz podstawowe
kryteria oceny nośności podłoża
gruntowego. Opisano także klasyczne
metody obliczania nośności podłoża przy
osiowym i mimośrodowym obciążeniu
fundamentów oraz wybrane metody
obliczania nośności podłoża
uwarstwionego z warstwą słabszą i
nośności nasypów posadowionych na
podłożu słabonośnym. W rozdziale
dziewiątym przedstawiono metody
normatywne obliczania nośności oraz
autorską propozycję określania nośności
podłoża skalnego
Literatura
Autorzy: Leszek Opyrchał, Stanisław Lach, Aleksandra Bąk
Rok wydania: 2017
Podręcznik w sposób komplementarny
porusza problematykę inżynierii wodnej,
łącząc zagadnienia z czterech dziedzin:
hydrologii, hydrauliki, hydrotechniki i
gospodarki wodnej. W kolejnych rozdziałach
podano:
wiadomości ogólne o obiektach
hydrotechnicznych i zasadach ich
klasyfikacji,
podstawowe metody obliczania wartości
hydrologicznych na potrzeby wymiarowania
obiektów hydrotechnicznych,
podstawowe obliczenia z hydrauliki
dotyczące: koryt otwartych, przelewów,
niecki wypadowej oraz mostów i przepustów,
zasady wymiarowania obiektów
hydrotechnicznych, w tym obliczenia filtracji
pod obiektami i obliczenia statystyczno-
wytrzymałościowe.
Literatura
Autorzy: J.Drążewicz
Rok wydania: 2017
Książka w całości dotyczy dalb, które

ukazano w różnych warunkach spełniających
bardzo różne funkcje przy współpracy także
z innymi budowlami. Zaprezentowano
podział dalb oraz ich konstrukcję, mniej lub
bardziej skomplikowane, z pali drewnianych,
z kształtowników stalowych oraz ze
stalowych rur.
Literatura
AUTOR: EUGENIUSZ DEMBICKI, ANDRZEJ TEJCHMAN.
ROK WYDANIA: 1981.
Literatura
Bednarczyk S., Bolt A., Mackiewicz S.:

„Stateczność oraz bezpieczeństwo jazów
i jazów i zapór”.
Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej
Gdańsk 2009.
Literatura
Budowle i zbiorniki wodne

W. Depczyński A. Szamowski
Wydawnictwo: OWPW
Literatura
http://www.wody.gov.pl/
Literatura
https://www.isok.gov.pl/hydroportal.html
Literatura
https://wody.isok.gov.pl/imap_kzgw/
http://www.petlazulawska.com/obiekty-hydrotechniczne
Przepust
Przepust
budowla o przekroju poprzecznym zamkniętym,
przeznaczoną do przeprowadzenia cieków,
szlaków wędrówek zwierząt dziko żyjących lub
urządzeń technicznych przez nasyp drogi;
Ustawa o drogach publicznych
Dz.U.2020.0.470 t.j. - Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych
rozumie się przez to budowlę o przekroju poprzecznym

zamkniętym, przeznaczoną do przeprowadzenia cieków,
szlaków wędrówek zwierząt dziko żyjących lub urządzeń
technicznych przez korpus drogi,
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie.
Przepust
obiekt mostowy wykonany w nasypie, służący do
przeprowadzenia cieków wodnych, ciągów pieszych,
urządzeń technicznych lub dróg podrzędnych z jednej
strony nasypu na drugą. W zależności od charakteru drogi
nad przepustem rozróżnia się przepusty drogowe bądź
kolejowe. Obecnie przepusty często służą umożliwieniu
swobodnej migracji zwierząt.
Przepust
budowla o przekroju poprzecznym zamkniętym,
przeznaczona do przeprowadzania cieków, szlaków
wędrówek zwierząt dziko żyjących lub urządzeń
technicznych przez nasyp drogi, o następujących wymiarach
minimalnych:
• średnicy wewnętrznej nie mniejszej niż 0,6 m dla
przepustów rurowych,
• świetle (poziomym lub pionowym) nie mniejszym niż 0,6
m dla przepustów: płytowych, ramowych lub sklepionych
• lub most o rozpiętości w świetle podpór nie większej niż
3,00 m.
https://www.gddkia.gov.pl/userfiles/articles/j/jednolite-numery-
inwentarzowe_3784//Instrukcja%202016.pdf
Przez obiekt o rozpiętości w świetle nie większej niż 3.00 m
należy rozumieć most przekwalifikowany na przepust
zgodnie z definicją zatwierdzoną w dniu 17.09.1993 przez
Zastępcę Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i
Autostrad d/s Organizacyjnych.
https://www.gddkia.gov.pl/userfiles/articles/j/jednolite-numery-
inwentarzowe_3784//Instrukcja%202016.pdf
§ 39. Usytuowanie przepustów
1. Przepusty w miarę możliwości powinny być
usytuowane w miejscach naturalnych zagłębień terenu.
2. Kąt między osią przepustu a osią drogi nie powinien
być mniejszy niż 60;
§ 40. światło przepustów
1. Światło przepustów powinno zapewnić swobodę
przepływu miarodajnego wody, z uwzględnieniem
ograniczeń dotyczących prędkości przepływu, stopnia
wypełnienia przewodu przepustu oraz pochylenia
podłużnego jego dna.
2. Przepływ miarodajny, o którym mowa w ust. 1, powinien
być określony w zależności od klasy drogi i rodzaju obiektu
w oparciu o wartości prawdopodobieństwa p określone w
tabeli Wartość prawdopodobieństwa p
Rodzaj obiektu klasa drogi
A, S, GP (%) G, Z (%) L, D (%)
Przepust 1 1 2
Przepust
tymczasowy 3 5 5
§ 41. Zastosowanie przepustów
1. Przepusty powinny być zastosowane na ciekach o pochyleniu
podłużnym nie większym niż 2%.
Przy pochyleniach równych lub większych niż 2% oraz na potokach
górskich zastosowanie przepustu może być dopuszczone tylko dla dróg
klasy L i D.
2. Dno przepustu na ciekach powinno mieć pochylenie podłużne,
zapewniające pokonanie oporów ruchu w przepuście przy przepływie
miarodajnym, dostosowane do warunków napełnienia przepustu. Jeśli
zastosowanie takiego pochylenia wymagałoby nadmiernego
podniesienia wlotu lub wylotu przepustu ponad naturalne dno cieku, to
pochylenie powinno być odpowiednio skorygowane. Pochylenie nie
może być jednak mniejsze niż 0,5% z uwagi na niebezpieczeństwo
nadmiernego zamulenia dna przepustu.
3. Ze względu na utrzymanie ciągłości ekosystemu dopuszcza się
niewielkie zamulenie w przepustach na ciekach stale prowadzących
wodę.
§ 42. Przewody przepustów i ich ukształtowanie
2. Prędkość przepływu wody nie powinna być, przy
wysokości przewodu przepustu:
1) nie większej niż 1,5 m - większa niż 3,5 m/s,
2) większej niż 1,5 m - większa niż 3 m/s.
§ 43. Parametry przepustów
1. Przewody przepustów o przekrojach prostokątnych,
owalnych i kołowych powinny mieć szerokość w świetle:
1) dla dróg klas A i S - nie mniejszą niż 1 m,
2) dla dróg klas GP, G i Z - nie mniejszą niż 0,8 m,
3) dla pozostałych dróg, gdy długość przewodu przepustu:
a) jest nie większa niż 10 m - nie mniejszą niż 0,6 m,
b) jest równa lub większa niż 10 m - nie mniejszą niż 0,8
m.
§ 43. Parametry przepustów
2. Wysokość przewodów przepustów o przekrojach
prostokątnych i owalnych powinna wynosić:
1) przy długości nie większej niż 20 m pod drogami klas L i
D - nie mniej niż 0,8 m,
2) przy długości nie większej niż 20 m pod drogami
pozostałych klas - nie mniej niż 1 m,
3) przy długościach większych niż 20 m - nie mniej niż 1,2
m,
wysokość przewodów przepustów przełazowych zaś
powinna wynosić nie mniej niż 1,9 m.
W zależności od warunków przepływu na wlocie w
przewodzie i na wylocie wyodrębnia się schematy
hydrauliczne działania przepustów.
Cztery najbardziej typowe schematy hydrauliczne

przepustów to:
•przepust o niezatopionym wlocie i wylocie;
•przepust o zatopionym wlocie i nie zatopionym wylocie
prowadzący wodę niepełnym przekrojem;
•przepust o zatopionym wlocie i niezatopionym wylocie
prowadzący wodę pełnym przekrojem;
• przepust o zatopionym wlocie i wylocie prowadzący wodę
pełnym przekrojem.
Polecana literatura:
GDDKiA. Światła mostów i przepustów. Zasady obliczeń z
komentarzami. IBDiM. Warszawa‐Żmigród. 2000.
KubrakE.,KubrakJ.: Hydraulika techniczna. Wyd.SGGW,
Warszawa2004
Ratomski J.: Podstawy projektowania zabudowy potoków
górskich. Wyd. Politechniki Krakowskiej, Kraków 2000.
https://www.mikepoweredbydhi.com/products/mike-11
https://www.hec.usace.army.mil/software/hec-ras/demo.aspx
ZASADY DOBORU
DESKOWAŃ Z
PRZYKŁADAMI OBLICZEŃ
PODSTAWOWE
RODZAJE
DESKOWAŃ
Deskowania pionowe
Deskowania pionowe - systemy ramowe
Deskowania pionowe - systemy ramowe
Deskowania pionowe – systemy dźwigarkowe
Deskowania poziome
Deskowania poziome – system dźwigarkowy
Deskowania poziome – system panelowy
Deskowania poziome – system panelowy
PARCIE
MIESZANKI
BETONOWEJ
Parcie mieszanki betonowej na deskowanie
Obciążenie deskowań parciem betonu zależy głównie od:
 wysokości betonowania oraz metody lania betonu;
 prędkości betonowania;
 klasy konsystencji betonu;
 czasu końca wiązania.

a – beton związany, z 1 etapu betonowania
b – świeża mieszanka betonowa
σhk,max – parcie mieszanki betonowej [kN/m2]
hs – wysokość parcia hydrostatycznego [m]
v – prędkość betonowania [m/h]
te – czas końca wiązania;
he – wysokość betonowania [m]
Parcie mieszanki a firmy szalunkowe
Wysokość betonowania i metoda lania betonu
Klasa konsystencji betonu
Czas końca wiązania mieszanki betonowej
Czas końca wiązania zależy między innymi od:
• rodzaju spoiwa
• stosunku w/c
• dodatków do mieszanki betonowej
(upłynniacze, plastyfikatory, opóźniacze itp.)
• temperatury świeżej mieszanki
• temperatury podczas lania betonu.

PRZYKŁADY
OBLICZENIOWE
Przykłady obliczeniowe – deskowanie stropu
Przykłady obliczeniowe – deskowanie
przyczółka
przyczółka
Wytężenie dźwigara drewnianego
przyczółka
Obciażenie najbardziej wytężonego odcinka rygli stalowych
CZY TRZEBA
PROJEKTOWAĆ
DESKOWANIA?
Czy konieczne jest projektowanie deskowań?
Cz. 1. Materiały i wykonanie prac
tekst: dr. inż. PIOTR GWOŹDZIEWICZ, Pracownia Konstrukcji Sprężonych, Instytut Materiałów i Konstrukcji
Budowlanych, Politechnika Krakowska
Ryc. 1. Pylon z betonu sprężonego - wiadukt nad linią kolejową w ciągu ul. Reymonta w Opolu, fot. B. Karaś
58
Konstrukcje sprężone ŚWIAT
1. Koncepcja sprężania nie dopuszcza się sprężania elementów oraz szczelności stosu kruszywa. W kon-
Historia sprężania, czyli celowego z betonu o klasie niższej niż C30/37. Ma strukcjach sprężonych wymaga się po-
wprowadzania naprężeń w materiał, li- to związek w szczególności z konieczną, nadto dobrej przyczepności do stali oraz
czy wiele wieków. Dziś rzadko mówi się wysoką wytrzymałością betonu w strefie wysokiej wytrzymałości na docisk. Mimo
o tym, że koło roweru, dębowa beczka czy przekazywania siły sprężającej z zako- że te ostatnie cechy są zależne od wielu
kamienny łuk są przykładami elementów twień lub splotów na beton oraz w strefie czynników zarówno materiałowych, jak
sprężonych (ten ostatni wyłącznie wskutek oddziaływania reakcji. Choć mniej uwagi i wykonawczych (m.in. pielęgnacja), to
wpływu ciężaru materiału). W inżynierii poświęca się zwykle kwestii rzeczywistej zwykle nie przysparzają znaczących kło-
lądowej pojęcie sprężania odnosi się do wartości modułu sprężystości podłużnej potów w czasie budowy.
konstrukcji budowlanych. Do sprężenia Ecm, jego znaczenie dla poprawnej pracy Podsumowując, zastosowanie w kon-
elementów konstrukcyjnych używa się konstrukcji nie jest mniejsze – wpływa strukcji sprężonej betonu o cechach od-
przede wszystkim cięgien stalowych (stal on na wielkość doraźnych odkształceń powiadających klasie określonej w normie
sprężająca w postaci drutów, splotów betonu. Występującą w wielu przypad- EN-206 i nie niższej niż C30/37 pozwala
i prętów) o wytrzymałości pomiędzy 1000 kach w praktyce konsekwencją nadmier- uzyskać odpowiednie efekty, z zastrze-
i 2000 MPa. nych odkształceń betonu pod obciąże- żeniem wykorzystania odpowiedniego
Taka technologia sprężenia jest rozwi- niem i sprężeniem są nadmierne ugięcia, rodzaju kruszywa, laboratoryjnej wery-
jana od ok. 80 lat. Choć trudno ją za- częściej – nadmierne wygięcie, a także fikacji modułu sprężystości betonu oraz
tem nazwać technologią nowoczesnego znaczne skrócenie elementu, którego realizacji pełnego procesu dojrzewania
budownictwa, ogromna popularność skutkiem jest również nadmierny spa- betonu przed jego obciążeniem. Od-
w ostatnim okresie powoduje, że wiele dek siły sprężającej, jak też konieczność powiednia analiza zachowania betonu
osób styka się z tą nową dla nich technolo- regulacji łożysk konstrukcyjnych. Dla w konstrukcji sprężonej wymaga uwzględ-
gią po raz pierwszy i w swoich działaniach otrzymania betonu o wysokim module nienia kolejnych etapów wzrostu naprę-
potrzebuje odpowiedniej o niej wiedzy. sprężystości konieczne jest zastosowa- żeń, wpływu pełzania betonu na redy-
Podstawowym podręcznikiem w zakresie nie kruszywa łamanego, najlepiej bazal- strybucję sił między materiałami oraz na
konstrukcji sprężonych w Polsce jest praca towego. Z uwagi na prędkość wzrostu odkształcenia konstrukcji. W przypadku
prof. Andrzeja Ajdukiewicza [1]. wytrzymałości, a także z uwagi na cechy konstrukcji wznoszonych etapowo wy-
W ostatnich kilkunastu latach do fizykochemiczne (ewentualna agresyw- maga to zwykle zbudowania złożonego
wprowadzenia sił w konstrukcję używa ność wobec stali), istotny w konstrukcji modelu obliczeniowego konstrukcji. Te-
się również materiałów kompozytowych sprężonej może być też wybór rodzaju matyka obliczeń w tym zakresie zosta-
zbrojonych włóknami. W przyszłości być cementu. nie omówiona w dalszej części niniejszej
może do sprężania będą wykorzystywane Rodzaj kruszywa jest jednym z parame- pracy.
stopy z pamięcią kształtu, nad którymi trów istotnych również z uwagi na wielkość 2.2. Stal sprężająca
obecnie prowadzone są badania. Każdy współczynnika pełzania, który powinien Stal sprężająca jest materiałem, którego
z wymienionych sposobów cechuje się być niski. Poza kruszywem wpływ ma charakterystyka – poprzez zastosowanie
określonym stopniem rozwoju standar- tu wybór cementu, proporcje mieszanki w wąskim zakresie sprężania konstrukcji
dów oraz własną charakterystyką. Ni- betonowej (zwykle zastępowane w ob- – jest powszechnie mniej znana. Jedno-
niejsza praca jest poświęcona wybranym liczeniach wytrzymałością na ściskanie) cześnie cechy stali sprężającej mają klu-
zagadnieniom projektowym, obliczenio- oraz warunki dyfuzji wilgoci z betonu do czowe znaczenie dla powodzenia i trwa-
wym i wykonawczym konstrukcji sprężo- otoczenia. Przyjmowana na etapie pro- łości sprężenia.
nych, związanym z rosnącym udziałem jektowym wartość współczynnika peł-
konstrukcji sprężonych w budownictwie. zania powinna zatem brać pod uwagę
realia wykonawstwa, gdzie często trudno
2. Materiały w konstrukcjach sprę- zakładać, że czas od zabetonowania do
żonych obciążenia elementu wyniesie co najmniej
W betonowych konstrukcjach sprężo- 28, a nierzadko nawet 14 dni. Z drugiej
nych wykorzystuje się beton, stal zbroje- strony, decyzje na etapie budowy, pozwa-
niową (jej opis zostanie pominięty) i stal lające na szybszy postęp prac, powinny
sprężającą lub materiał kompozytowy być podejmowane nie tylko na podstawie
zbrojony włóknami. Każdy z tych mate- danych o wytrzymałości betonu na ściska-
riałów posiada cechy, które mają wpływ nie, ale przede wszystkim analizy wpływu
na pracę elementu sprężonego. Ponadto takich zmian na odkształcenia konstrukcji
w konstrukcji stosuje się elementy arma- i ewentualną redystrybucję naprężeń mię-
tury sprężania specyficzne dla danego dzy materiałami.
systemu. Szczelność, jednorodność i mrozood-
2.1. Beton porność betonu, układające się w za-
Cechy i wymagania dla betonu odnoszą sadzie na poziomie lepszych wyników
się do normy EN-206. Od betonu w kon- dla betonów wyższych klas, są tak jak
strukcji sprężonej oczekuje się wysokiej i wytrzymałość betonu zależne od jego Ryc. 2. Kable sprężające złożone ze splotów,
wytrzymałości na ściskanie i w zasadzie receptury, w szczególności wskaźnika w/c fot. B. Karaś
Wrzesień – Październik 2014 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 59

ŚWIAT Konstrukcje sprężone
Stal sprężająca jest produkowana że po przecięciu druty się nie rozkręcają. gania, którego celem było jeszcze w latach
w postaci drutów oraz prętów. Druty są Niespełnienie tej zasady, jak też obec- 70. XX w. obniżenie późniejszego wpływu
wykorzystywane zarówno w postaci nie- ność przerw w drutach tworzących splot relaksacji w konstrukcji. Zawierające takie
zmienionej, jak i skręcone w sploty. Tech- uniemożliwiają użycie splotu do spręża- zalecenie zapisy niektórych specyfikacji
nologia produkcji obu rodzajów wyrobów nia. Uzyskane sploty są zwijane w kręgi technicznych nie powinny być stosowane
przedstawia się następująco: o średnicy do 170 cm i masie do ok. 3,5 t. i należy je z tych dokumentów sukcesywnie
1. Druty produkuje się ze stali wysoko- Badania cech stali sprężającej odby- usuwać.
węglowej, walcówki, o wytrzymałości ok. wają się w laboratorium współpracującym
1000 MPa. Po uzyskaniu drutu w hucie z wytwórnią. Dowodem takich badań jest 3. Rodzaje stalowych cięgien sprę-
poddaje się go procesowi tzw. przecią- dostarczany wraz z dostawą stali doku- żających
gania na zimno, który pozwala na reduk- ment atestu, zawierający w szczególności Opisane powyżej rodzaje stali spręża-
cję średnicy drutu. Proces ten powoduje wyniki badań następujących cech: składu jącej pozwalają na budowę wielu typów
znakomite zwiększenie wytrzymałości chemicznego, pola przekroju splotu, siły cięgien. Z uwagi na swoją budowę i pod-
stali na rozciąganie, czyniąc ją jednakże zrywającej, wytrzymałości na rozciąganie, stawową charakterystykę cięgna spręża-
jednocześnie stosunkowo wrażliwą na siły oraz naprężenia dla umownej granicy jące dzieli się na kable sprężające, struny
obciążenie poprzeczne. Ostateczna śred- plastyczności 0,1% oraz 0,2%, wydłużenia (stosowane w strunobetonie) i pręty
nica drutu wynosi od 2 do 5 mm. Stal w procentach na bazie 500 mm, modułu sprężające. Kable sprężające buduje się
przeciągana na zimno jest wrażliwa na sprężystości oraz ciężaru jednostkowego. z drutów równoległych lub – częściej – ze
korozję naprężeniową i chemiczną, a przy Atest zawiera też wykresy dla badanych splotów. Kable złożone z drutów stoso-
wzroście temperatur powyżej 500 °C próbek i opracowanie statystyczne uzyska- wane są w szczególnych przypadkach,
stopniowemu obniżeniu podlegają jej nych wyników. Zważywszy, że stosowany zwłaszcza tam, gdzie niewielka długość
cechy wytrzymałościowe, stąd wrażliwość w naszym kraju materiał pochodzi w zasa- cięgna wyklucza użycie zakotwień z po-
tej stali na zetknięcie się z temperaturą dzie wyłącznie od uznanych producentów, ślizgiem. Najbardziej powszechnie stoso-
spawania. Przeciąganie na zimno po- spełnienie wymagań dla stali sprężającej wanym rodzajem cięgna sprężającego jest
zwala uzyskać wytrzymałość na poziomie zwykle jest pełne. obecnie cięgno złożone z 1 do 31 splotów.
1570–1860 MPa. W niewielkich ilościach Do podstawowych cech wytrzymało- Pręty sprężające są wykorzystywane do
produkuje się też obecnie drut sprężający ściowych stali sprężającej istotne z punktu wszelkiego rodzaju tymczasowych i trwa-
o wytrzymałości na poziomie 2160 MPa, widzenia projektowania są: wytrzyma- łych mocowań i kotwień elementów kon-
a przewiduje się, że w przyszłości będzie łość, granica plastyczności oraz moduł strukcji (połączenia elementów stalowych
stosowana stal o wytrzymałości sięgającej sprężystości. Stal sprężająca to materiał i betonowych) oraz do sprężenia krótkich
2500 MPa. W praktyce najczęściej stosuje liniowo-sprężysty do uplastycznienia, elementów nośnych.
się drut sprężający o wytrzymałości 1860 a następnie sprężysto-plastyczny. Do ob-
MPa oraz – rzadziej – 1770 MPa. liczeń przyjmuje się uproszczoną formę 4. Cięgna z materiałów kompozyto-
Z uzyskanego drutu sprężającego wykresu naprężenie – odkształcenie. wych zbrojonych włóknami
można w kolejnym etapie uzyskać splot W obliczeniach prowadzonych według Od kilkunastu lat rozwijane są technolo-
sprężający (ryc. 2), lecz ta operacja nie EC2 można przyjąć wykres tam zamiesz- gie związane z zastosowaniem materiałów
zmienia już cech drutu. Powierzchnia czony. Ważnym wymaganiem dla stali kompozytowych zbrojonych włóknami
drutu sprężającego jest gładka, może też jest, by granica plastyczności znajdowała w konstrukcjach budowlanych. Począt-
być nagniatana na zimno. się wysoko w porównaniu do wytrzyma- kowo zastosowania ograniczały się do
2. Jako stopowa stal walcowana na łości. Dla drutów i splotów granica pla- przyklejenia taśm i mat w stanie nie-
gorąco. Walcowanie pozwala uzyskać styczności 0,1% musi spełniać warunek naprężonym do konstrukcji, następnie
bezpośrednio docelową średnicę oraz fp0,1k ≥ 0,9fpk. Dla prętów wymaga się, by podjęto próby dokonania wstępnego
gwint na powierzchni zewnętrznej pręta, granica plastyczności wynosiła co naj- naciągu taśm przed ich przyklejeniem.
konieczny do jego późniejszego naciągu mniej 900 MPa. Najbardziej popularnym typem cięgna
i kotwienia. Po walcowaniu pręty pod- Dodatkowo producent stali sprężającej jest taśma o szerokości ok. 60 mm i gru-
dawane są termicznej obróbce, mającej prowadzi okresowe badania relaksacji, bości ok. 2,4 mm, zbrojona włóknami
na celu wyrównanie wytrzymałości i eli- badania zmęczeniowe materiału oraz ba- węglowymi. Jej wytrzymałość sięga 2400
minację naprężeń lokalnych. Walcowane dania odporności na korozję naprężeniową MPa, z czego w trakcie sprężania wyko-
średnice mieszczą się zwykle w zakresie w środowisku agresywnym NH4SCN. Od rzystuje się maksymalnie ok. 55%. Cięgna
pomiędzy 15 mm i 65 mm, a wytrzyma- stali sprężającej wymaga się niskiej relak- tego typu są wykonywane z pojedynczych
łość stali wynosi 1030–1050 MPa. Pręty sacji pod obciążeniem. Próba relaksacji taśm, nie stosuje się obecnie cięgien zło-
dostarcza się w odcinkach prostych. Pręty polega na długotrwałym obciążeniu od- żonych z większej ich liczby.
sprężające są bardziej odporne zarówno cinka stali działaniem stałego odkształce- Wspólną cechą cięgien kompozytowych
mechanicznie – również na docisk po- nia oraz obserwacji poziomu naprężeń. Dla jest ich niewielka odporność na uszkodze-
przeczny – jak i na korozję oraz wpływ stali sprężającej w postaci splotów obecnie nia mechaniczne oraz na podwyższoną
podwyższonych temperatur. oczekuje się relaksacji niższej od 2,5% przy temperaturę. Z uwagi na miejsce montażu
Splot sprężający składa się z dwóch, początkowym poziomie naprężeń 0,7 fpk. – powierzchnia wzmacnianej konstruk-
trzech lub siedmiu (najczęściej) drutów, Stosowana obecnie stal sprężająca nie wy- cji – zastosowanie tej technologii może
skręconych w wytwórni w taki sposób, maga wykonywanego wcześniej przecią- wymagać dodatkowego zabezpieczenia
60 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Wrzesień – Październik 2014

mechanicznego lub termicznego. Z dru- w trakcie wibrowania mieszanki beto-

giej jednak strony należy podkreślić, że nowej, osłonki mocuje się do zbrojenia
zarówno z uwagi na ilość zajmowanego w rozstawach do 1,5 m. Połączenia odcin-
miejsca, jak i na walory estetyczne cię- ków rury, wykonane na mufy, uszczelnia
gna z taśm kompozytowych mogą mieć się taśmą. Montaż osłonek w szalunku
w niektórych przypadkach przewagę nad w sąsiedztwie znacznie sztywniejszych
cięgnami stalowymi. prętów zbrojeniowych, a następnie beto-
nowanie elementu wymagają ostrożności
5. Dodatkowe elementy cięgien od wykonawców tych prac, której brak
sprężających może spowodować zniekształcenie lub Ryc. 4. Zakotwienie czynne szczękowe wraz
Do wykonania sprężenia elementu ka- rozszczelnienie kanału kablowego. z blokiem oporowym, odpowietrznikiem oraz
blobetonowego cięgnami stalowymi ko- 5.2. Zakotwienia cięgien stalowych początkiem osłony kanału kablowego
nieczne jest użycie następującego zestawu Zakotwienia są elementem, wobec któ-
elementów i rozwiązań dotyczących kabli, rego stawia się bardzo wysokie wymaga- doskonałości betonu ułożonego w skądinąd
określanych zwykle jako armatura sprę- nia dotyczące wytrzymałości i dokładności trudnej do zabetonowania strefie w są-
żania: wykonania. To właśnie te elementy są na siedztwie zakotwień.
osłonki kanałów kablowych, wniosek producenta objęte europejską Specyficzną cechą zakotwień szczęko-
zakotwienia kabli, aprobatą techniczną i regularnie podda- wych jest występujący w trakcie kotwienia
odpowietrzenia kanałów kablowych. wane kontroli w ramach nadzoru nad cer- cięgien ich poślizg. W kablach o długości
5.1. Osłonki kanałów kablowych tyfikatem zgodności. Ich produkcja jest ob- powyżej 20 m, w szczególności przy trasie
Osłonki kanałów kablowych są wyko- jęta ścisłym planem zapewnienia jakości. zakrzywionej, poślizg nie ma wielkiego
nywane z blachy stalowej (ryc. 3) lub – Zakotwienia powinny pozwolić na do- wpływu na efektywną siłę sprężającą
znacznie rzadziej – z tworzyw sztucznych konanie naciągu kabli, ich zakotwienie w elemencie. W cięgnach krótkich i pro-
(PE). Osłonki stalowe zapewniają najpierw oraz utrzymanie siły sprężającej przez stych poślizg może jednak znacząco re-
przesuw cięgna w kanale w trakcie naciągu, cały okres eksploatacji. Obecnie najczę- dukować efekt naciągu.
a następnie współpracę cięgna z otaczają- ściej stosuje się zakotwienia szczękowe, Zakotwienia z zaciskami plastycznymi
cym betonem dzięki przyczepności. Osłonki zakotwienia z zaciskami plastycznymi oraz (ryc. 6) pozwalają zniwelować poślizg
z tworzyw sztucznych zapewniają izolację zakotwienia wgłębne. cięgien w trakcie kotwienia. Zacisk pla-
cięgien od prądów błądzących, a także do- Zakotwienia szczękowe mogą pełnić rolę styczny jest wykonywany ze stalowej tulei
datkową ochronę antykorozyjną. zakotwień czynnych (ryc. 4) oraz biernych przy użyciu prasy do zacisków i oparty na
Osłonki stalowe są wykonywane z pa- (ryc. 5). Składają się ze stalowego walca zakotwieniu w postaci walca z szeregiem
ska blachy o szerokości 30 mm i grubości z układem przelotowych otworów stożko- równoległych otworów walcowych. Zako-
od 0,3 do 0,5 mm, spiralnie skręcanego wych. Liczba otworów odpowiada mak-
w maszynie. Gotowy odcinek rury powi- symalnej liczbie splotów w kablu. Splot
nien być szczelny i odporny na operowa- sprężający jest otoczony stożkową szczęką
nie nim w trakcie montażu w zbrojeniu dwu- lub trójdzielną (w zależności od sys-
na budowie. Osłonki kanałów kablowych temu). Zakotwienia bierne są wyposażone
poddaje się badaniom na szczelność i wy- w stalowe sprężyny, oparte na stalowej bla-
trzymałość na zginanie. sze i wpychające szczęki w otwory. Bloki
Osłonki posiadają średnice dopasowane zakotwień opierają się na powierzchni bloku
do przekroju poprzecznego kabla. Dla ka- oporowego, umieszczonego w konstrukcji Ryc. 5. Przekrój zakotwienia biernego szczękowego
bli złożonych ze splotów przeciętne wypeł- przed betonowaniem. Rozmiary i kształt
nienie przekroju kanału stalą wynosi 1/3. bloku oporowego w różnych systemach
Z uwagi na ciężar stali sprężającej wło- są zróżnicowane, mają jednak zapewniać
żonej do kanału przed betonowaniem lub bezpieczne przeniesienie na beton mak-
siły wyporu działającej na pusty kanał symalnej siły, jaka może wystąpić w kablu
sprężającym. Zakotwienia wraz z blokami
oporowymi podlegają szczegółowym ba-
daniom dopuszczeniowym w laboratorium.
Dodatkowa wartość niektórych stosowa- Ryc. 6. Przekrój zakotwienia biernego z zaciskami
nych rozwiązań – stopień rozbudowania plastycznymi
bloku oporowego, jego rozmiary, liczba
kołnierzy przekazujących siłę na beton –
pozwala zapewnić większy zapas bezpie-
czeństwa. Warto zauważyć, że stopniowa
rozbudowa bloków oporowych w wielu
systemach i zmiana ich kształtu z klinowego
Ryc. 3. Osłonki kabli w szalunku, na walcowy, wyposażony w kilka pierścieni,
fot. P. Gwoździewicz jest pomocna szczególnie w przypadku nie- Ryc. 7. Zakotwienie bierne przyczepnościowe

przedstawienie kopii certyfikatu zgodno-

ści CE, wydanego przez uprawnioną do
tego jednostkę.
5.3. Zakotwienia z kompozytowych taśm
sprężających
Zakotwienia cięgien z materiałów kom-
pozytowych są znacznie bardziej różno-
rodnymi rozwiązaniami i są dostosowane
do danego sposobu ich naciągu. Najstar-
szym stosowanym w Polsce rozwiązaniem
jest zakotwienie złożone ze stalowych płyt Ryc. 10. Widok czoła konstrukcji z otworami
skręcanych śrubami (ryc. 8), zastosowane odpowietrzników powyżej zakotwień,
w czasie pierwszej aplikacji takiego roz- fot. P. Gwoździewicz
wiązania w praktyce budowlanej w Polsce
Ryc. 8. Złożone z blach stalowych zakotwienie w 2004 r. [2]. Od tego czasu rozwijane
taśm sprężających CFRP w trakcie naciągu są różne rodzaje zakotwień, oparte na
cięgna, fot. W. Derkowski sile tarcia między taśmą a blachami zako-
twienia, na sile tarcia oraz siłach docisku
do sworzni oraz na sile tarcia między ta-
śmą a szczękami zakotwienia z tworzyw
sztucznych (ryc. 9). Rozwiązania zakotwień
tego rodzaju nie doczekały się dotychczas
ścisłych regulacji zasad ich zastosowania
i jedynie wiodący producenci legitymują
się obecnie szerokimi rezultatami badań
oraz wystawianymi certyfikatami mate-
riałowymi.
5.4. Odpowietrzniki kanału kablowego
Dla zapewnienia ucieczki powietrza
Ryc. 9. Zakotwienie taśmy sprężającej nowej z kanałów w trakcie iniekcji i szczelnego
generacji, fot. dzięki uprzejmości Sika oraz ich wypełnienia zaczynem cementowym
StressHead w blokach oporowych oraz na długo-
twienie czynne jest wyposażone dodat- ści kanałów stosuje się odpowietrzenia
kowo w zewnętrzny gwint, pozwalający (ryc. 10 i 11). Do wykonania odpowie-
na regulację siły w cięgnie. trzeń używa się polietylenowej armatury
Zakotwienia wgłębne przyczepno- nakładanej na osłonkę kanału i wyprowa- Ryc. 11. Widok rurki odpowietrzającej kanał
ściowe (ryc. 7) wykorzystują przyczep- dzonej na zewnątrz elementu. kablowy na końcu konstrukcji, wypływający spie-
ność betonu do stali. Dla zwiększenia ich niony zaczyn cementowy, fot. P. Gwoździewicz
wydajności stosuje się rozploty końcówki 6. Urządzenia do wykonania prac
splotów stabilizowane dodatkowymi 6.1. Urządzenia naciągowe (prasy, na-
wkładkami zbrojenia. Zastosowanie za- ciągarki)
kotwienia przyczepnościowego wymaga Urządzenia te są dostosowane do
bardzo dobrego zagęszczenia mieszanki rodzaju zakotwienia i różnią się mię-
betonowej w strefie otaczającej zako- dzy systemami kształtem i wymiarem.
twienie. Wspólną cechą jest sposób ich pracy
Wszystkie rodzaje zakotwień podlegają – są to urządzenia hydrauliczne, osią-
bardzo szczegółowym badaniom przed gające ciśnienia na poziomie ok. 700 b
dopuszczeniem do stosowania. Badania – oraz konieczność regularnego ich ce-
te obejmują zarówno nośność samych chowania (nie rzadziej niż co sześć mie-
zakotwień, jak i odpowiednio zbrojonej sięcy). Poza urządzeniami naciągowymi
betonowej strefy sąsiadującej. Wydanie (ryc. 12) do wykonania naciągu są ko-
europejskiej aprobaty technicznej po- nieczne pompy hydrauliczne wraz z prze-
twierdza przeprowadzenie wymaganych wodami oraz urządzenia dodatkowe, po-
badań. Zastosowanie zakotwień w Polsce zwalające rozkotwić naciągnięte cięgno,
wymaga zwykle przedstawienia ścisłego jeśli okaże się to konieczne.
tłumaczenia aprobaty, dokonanego w od- 6.2. Iniektarki
powiednim języku technicznym, które jest Kanały kablowe zwykle wypełnia się za-
czytelne i pozwala zapoznać się z charak- czynem cementowym, rzadziej materiałami Ryc. 12. Prasa naciągowa w trakcie nakładania
terystyką systemu. Ponadto konieczne jest trwale plastycznymi. Istotnym elementem na końcówkę kabla, fot. P. Gwoździewicz
62 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Wrzesień – Październik 2014

wyposażenia w trakcie sprężania konstrukcji ciśnienia oleju w układzie hydraulicznym
są zatem urządzenia do przeprowadzenia i opierając się na tablicy cechowania ze-
cementowej iniekcji kanałów kablowych. stawu naciągowego, określa się na bie-
Oczekiwana jednorodność zaczynu i ko- żąco siłę w cięgnie w miejscu naciągu. Jed-
nieczne odpowiednie tempo pompowa- nocześnie prowadzi się etapowy pomiar
nia wymagają, aby urządzenia do iniekcji wydłużenia cięgna, które poprzez swój Ryc. 14. Most przez Nysę Kłodzką w ciągu
pozwalały na systematyczną produkcję związek potwierdza zgodność rozkładu DK94 w Skorogoszczu, fot. T. Miernik
zaczynu oraz jego nieprzerwane pompo- siły na długości kabla. Ostatnim z po-
wanie do kanału. Prawidłowy zestaw do miarów dla każdego cięgna jest pomiar
iniekcji składa się ze zbiornika do wstępnego poślizgu szczęk w zakotwieniach, który
mieszania składników, mieszarki szybko- wykonuje się pośrednio przez pomiar
obrotowej rozbijającej mieszaninę do kon- ruchu tłoka naciągowego prasy w cza-
systencji żelu oraz zbiornika do pobierania sie redukcji ciśnienia. Wszystkie wyniki
mieszanki (ryc. 13). Zastosowanie takich pomiarów są umieszczane niezwłocznie
urządzeń pozwala wykonać iniekcję zgodnie w sposób trwały w dziennikach sprężania,
z wymaganiami, w szczególności dotyczą- które podlegają pełnej archiwizacji.
cymi ograniczeń płynności zaczynu, jego Badania w trakcie iniekcji mają za za-
sedymentacji i zmiany objętości, a także danie potwierdzić jakość wypełnienia ka- Ryc. 15. Kładka pieszo-jezdna przez potok
wytrzymałości na ściskanie. nałów kablowych, która jest decydująca Słomka w w Budzowie, fot. P. Gwoździewicz
Warunki do prowadzenia iniekcji z uwagi na trwałość sprężenia. Wielokrot-
przede wszystkim nawiązują do postu- nie powtarzaną próbą w trakcie prowadze-
latu, według którego w trakcie wiązania nia iniekcji jest kontrola płynności zaczynu
i aż do momentu uzyskania mrozoodpor- metodą lejka Moerscha lub walca Son-
tharda. W trakcie prowadzenia iniekcji po-
biera się także próbki do badania stabilno-
ści zaczynu, rozumianej jako ograniczone
oddzielanie wody (ograniczenie do 2%),
oraz do badania zmiany objętości (-2%;
+0,5%). Kontrolę wytrzymałości zaczynu
iniekcyjnego na ściskanie wykonuje się na
12 próbkach pobieranych w trakcie iniekcji
i składowanych równocześnie w wodzie Ryc. 16. Wiadukt w ciągu ul. Wita Stwosza
i w warunkach konstrukcji. Wymaga się, by w Krakowie, fot. P. Gwoździewicz
Ryc. 13. Zbiornik zaczynu cementowego do iniekcji średnia wytrzymałość na ściskanie nie była
niższa niż odpowiednio: po siedmiu dniach
ności zaczyn nie może być narażony na – 26 MPa, po 28 dniach – 30MPa. Choć
zamarzanie. Przyjmuje się, że minimalna prowadzenie iniekcji kanałów kablowych
temperatura prowadzenia iniekcji wy- jest pozornie mniej ciekawym etapem
nosi +5 °C przy jednoczesnej prognozie sprężania konstrukcji, to prawidłowe jej
wykluczającej mróz przez następne 24 wykonanie wraz z przeprowadzeniem ba-
godziny. W razie konieczności wykona- dań jest konieczne dla pełnego zabezpie-
nia iniekcji w niesprzyjających warunkach czenia trwałości wykonywanej konstrukcji.
temperaturowych konieczne jest przykry- Od budowanych obecnie konstrukcji
cie i ogrzewanie obiektu oraz stanowiska (Ryc. 15-18) oczekuje się trwałości co naj-
prowadzonej iniekcji. mniej stuletniej. Ryc. 17. Most w ciągu S69 w Milówce,
fot. P. Gwoździewicz
7. Badania w czasie wykonywania Literatura
prac [1] Ajdukiewicz A., Mames J.: Konstrukcje
Należące do technologii sprężania ba- z betonu sprężonego. Stowarzyszenie
dania dzieli się na dwie grupy: badania Producentów Cementu. Kraków 2008.
w trakcie naciągu cięgien i badania w cza- [2] Seruga A., Derkowski W., Faust-
sie prowadzenia iniekcji. mann D., Kaźmierczak S., Szydłowski
W trakcie naciągu cięgien celem badań R., Zych M.: Wzmocnienie żelbetowej
jest potwierdzenie, że siła wprowadzona konstrukcji przykrycia hali produk-
w konstrukcję uzyskuje zaplanowaną cyjnej. „Inżynieria i Budownictwo”
wcześniej wartość oraz że jej rozkład na 2009, nr 4.
długości cięgna z techniczną dokładno-
ścią odpowiada obliczeniom. W tym celu Artykuł recenzowany zgodnie z wy- Ryc. 18. Silos na klinkier w Cementowni Górażdże,
przede wszystkim prowadzi się kontrolę tycznymi MNiSW. fot. P. Gwoździewicz

Cz. 2. Siła sprężająca
tekst: dr inż. PIOTR GWOŹDZIEWICZ, Pracownia Konstrukcji
Sprężonych, Instytut Materiałów i Konstrukcji Budowlanych,
Politechnika Krakowska
Pierwsza część artykułu – Konstrukcje sprężone. Ma-

teriały i wykonanie prac – została opublikowana w po-
przednim numerze „Nowoczesnego Budownictwa Inży-
nieryjnego” [2014, nr 5 (56), s. 58–63]. Poza obszernie
zreferowanymi i bogato zilustrowanymi zagadnieniami
tytułowymi opisano w nim m.in. ≥ − f ctm i historię
σ ct koncepcję
sprężania, czyli celowego wprowadzania
σ cc ≥ 0,naprężeń
6 f ck w ma-
teriał, a także rodzaje badań wykonanych konstrukcji.
σ ct ≥ − f ctm
W tej części autor przedstawia metody obliczenia siły
σσct cc≥≥−0,f ctm
6 f ck
sprężającej.
σ cc ≥ 0,45 f ck .
σ ≥ 0,6 f . σ ct ≥ − f ctm
1. Przyjmowanie wartości siły sprę- stanu ccgranicznegocknośności na zginanie Z uwagi na krawędź górną:
żającej w fazie ≥ 0,45 f ck .
σ ccużytkowej,

Str 1 kol.
stanu . wstawienie M qs − M initliter na początku
σ ccŚrodek
granicznego fdół
≥ 0,6użytkowalności kreski i zamiana
z uwagi wielkości
Sprężenie konstrukcji lub jej elementu
ck
na zarysowanie w fazie użytkowej.
Wcsʹ′ ≥
σ max perm − σ min init σσ
Str 1 kol. celowym
Środek dółi mawstawienie kreski i zamiana
granicznewielkości liter na początku
jest działaniem przynieść Kryteria dla sytuacji
-pod kombinacją stałą: σ cc ≥ 0,45 f ck
po-
MM exceqs−−M
Minit σσ
z dopuszczalnym prawdopodobień- czątkowej są związane z maksymalnymi ʹ′ init WWcsʹ′ ≥≥
stwem zamierzony efekt.stałą:
Siła sprężająca f ck
σ cc ≥ 0,45naprężeniami w betonie. Nie dopuszcza
cs σσmamax − f σ init
-pod kombinacją perm −min
x exce min init
jest wprowadzana w element z zamia- -pod się dokombinacją
zarysowaniarzadką: betonu rozciąganego Str 1 kol. Środek
σ cc ≥ 0,6 f ck M Mdół
exce − M
wstawienie
−M initinit kreski i zam σσ
rem zwiększenia przenoszonych przezeń oraz do przeciążenia betonu ściskanego z uwagi W Wna ≥
ʹ′ krawędź
≥σf . − exce
dolną:
σσcccc ≥≥0, 0, cs
45
45cs
ck. init σ−min
f ckσmax f min
-pod zbyt
obciążeń, kombinacją wartośćσmoże
wielka jejrzadką: cc ≥ 0,co6 fdla ck konwencji znakowania, w której
ma x exce exceinit
być jednak dla elementu niekorzystna. Kol. Prawa
naprężnie po słowach
ściskające oznacza -pod σ ≥
kombinacją
: się jako do- σ cccc ≥ 0,6 f ckck. M exce − M 0, 6 f . stałą: σ ≥ 0,45 f ck
cc init
I cszapisać według [1]: Wcs ≥
Zasady ograniczenia wartości siły spręża- datnie,
Kol. Prawa po słowach : W można
csʹ′ = ; σ max init − σ min exce
jącej muszą zatem uwzględniać dwojakie W powyższych ν ' wzorach użyto oznaczeń:
Iσ ct ≥ − f ctm -pod kombinacją rzadką: σ cc ≥ 0,6 f ck W ʹ′ ≥
niebezpieczeństwa.
Wcs = csI cs; W powyższych wzorach użyto ozna- Wcsʹ′cs ≥
W powyższych wzorach użyto oznaczeń: σ
Z punktu widzenia stanów granicznych Następująca Wcsʹ′ =νσpccostać ;≥ 0,t6ekstu:
f ck czeń:
ν '
nośności oczekuje się, że siła sprężająca
Następująca postać tekstu: M init =IM ( Gk , j ) ; ∑ Kol. wskaźnik
Prawa górny i dolny :wytrzymałości
po słowach Wʹ′csʹ′ ≥≥
W
będzie spełniała: wskaźnik
Dla sytuacji górny
Wcs = σ ≥j ≥−1 f cs i;dolny warunki
użytkowej wytrzymałości są po- przekroju
przekroju W ʹ′
cs , W cs
cs
σ
ograniczenie siły sprężającej od dołu dobne, z tym σ żeνct dla
ct ≥ − f ctm
obciążeń
ctm długotrwa- W powyższych wzorach użyto oznaczeń:
wskaźnik górny i dolny wytrzymałości przekroju M qs = M (Wcsʹ′ ,GW ∑∑ ∑
+ Ψ2,i Qk ,i ) ;
(wartość minimalna) z. uwagi na speł- łych naprężenia
σ cc ≥ 0,45 f ck naprężenia M initdla M≥(0,kj6csGfsąisytuacji,
σ=ccściskające
różnych k≥,1j ) ;
ck
ograniczone naprężenie dla różnych sytuacji, spełnia-
spełniające ograniczenia podane wyżej σ max perm
Wcs ≥≥
Wcs, σ m
nienie wymagań stanów granicznych do 45% wytrzymałości jcharakterystycznej: ≥1 jące ograniczenia
Następująca postać tekstu: podane powyżej σ
σ cc ≥ 0,w6dla
dlanaprężenia
elementu f ck .różnych
fazie eksploatacji,
sytuacji,Str
Str
spełniające
1 kol. Środek
ograniczenia
dół wstawienie kreski i zamiana wielkości liter na początku
1 kol.MŚrodek qs =σM (dół ∑ + podane ∑Ψ2,i Qwyżejk ,i ) ;
σi max , σ wielkości
min init , σ maxliter
ograniczenie siły sprężającej od góry (dalejvjak było: ≥ −Gwstawienie
ct momenty f ctm
kj
zginające
kreski
w
wskaźnik
zamiana
sytuacji
perm
I I górny początkowej….)
exce na początku
i dolny wytrzymałości przekroju
i ≥1 W ʹ′ = cs
;;
-podv’kombinacją
– cs
(wartość maksymalna) σ ccinit≥ 0,45 f ck momenty Wcsʹ′cs = ν zginające
σ cc ≥jak
(dalej
. z uwagizginające
45 f momenty
0,było: na
w kombinacją
sytuacji
Mstałą:
qs − M
początkowej….) ν ''
w sytuacji początkowej
niekorzystny wpływcksprężenia w fazie -podpod Wcsʹ′ ≥ stałą:
kombinacją stałą: σ cc ≤≥ 0,45 f ck Minit orazI cs dla kombinacji prawie stałej Mqs
Po wzorach v na momenty wstawiamnaprężenia linię
Wcs =tekstu:
= I cs dla ; różnych sytuacji, spełniające ogr
σ cc ≥ 0,6 f ck .
początkowej.
σ max perm − σ min init W cs Q ν) ;; wg [1],
wyznaczone
M v’ =
–tekstu: M ( G ∑ + Q + ∑ Ψ
Po wzorach
Zarówno w fazie napoczątkowej,
momenty wstawiam jak -pod
pod exce
kombinacją
linię
kombinacją exce − Mσinit
rzadką:
Mrzadką: k , j
cc ≤ ≥ 0,6 f cki >1
k ,1 0 ,i kν, i
W ʹ′ ≥ rzadką: M 0,6 f ck M M init == M ∑ M(( GGk , j));;
i w fazie użytkowej graniczne wartości moment
-pod kombinacją maksymalny
cs
Wcsʹ′ ≥ = podanych
σ maMx exce qs −−Mf init
σ exce
cc
min init
.≥
(dalejinitjak było:j ≥momenty ∑ 1
k, j zginające w sytuacj
siły sprężającej są podyktowane
moment maksymalny M exce . przez ko- Na M
podstawie
MWexce ≥ maxmożna
Kol. P rawa p o sM
M (
łowach G
: M ∑

wyżej + Q ogra- + ∑ Ψ Q ) ; j ≥1
i Qk , i));;
σ σ
nieczność spełnienia warunków stanów Usuwam niczeń naprężeń
Kol. Prawa
exce
pcztery
cs o sσłowach
exce
perm
ostatnie
−
−−
:σ
k ,
min
wyprowadzić
j
init init k ,1
linie w tej kolumnie: i >1M qs
Po
0
M qs ==M
wzorach
,i k
∑ ∑
, i
∑
M(( GGkj ++ Ψ
∑ na kj
momenty
Ψ2,Q
2, i wstawiam
k ,i linię teks
granicznych (SG): uproszczone równania M exce
max init − dla M initokreślenia
min exce i
i ≥1
≥1
Usuwam cztery ostatnie linie w tej W powyższych
kolumnie: W ʹ′
cs ≥ wzorach użyto oznaczeń: max
stanu granicznego nośności na zginanie wymaganych wskaźników
σ ma x exce f wytrzymało- M Ed
Wv-powyższych
odległość M exceśrodka wzorach −użyto
ciężkości przekroju od krawędzi
min initoznaczeń:
A dolnej;
M exce .
I cs
w fazie początkowej, ści przekroju.
v 07h06 f pk
moment v
moment maksymalny
maksymalny p =
v-Wodległość
ʹ′ = ; M tekstu:
Następująca postać
≥ostać exce
− M init
cs
ν ' środka ciężkości przekroju odWkrawędzi
Następująca cs p
v’- odległość środka
dolnej;
t ekstu: v’
v’ ––
σ max init ciężkości
− σ min exce przekroju od krawędzi górnej; M Ed max
I cs Usuwam cztery ostatnie linie w tej kolumnie:
90 ;
Wcs =Budownictwo
Nowoczesne Inżynieryjne Listopad – Grudzień 2014górny i dolny wytrzymałości przekroju Wcsʹ′ , WcsAp =
wskaźnik
v’- odległość środka ciężkości przekroju
wskaźnikod krawędzi górnej; W
M exce ==teorii” W 07 h 06 f
ν górny i dolny wytrzymałości przekroju
M csM
ʹ′
W((csʹ′ jest
, Ginit −+QQinit
pk
k ,1 + Ψ0,i Qk ,i));; ∑ ∑
exce P M
cs G
; i >1Ψ0,i Q ∑ ∑
I Str. 2 kol środek linia 12d zamiast „za pomocą σ mink„w oparciu
k, j + M k ,1 +
o teorię”
W ʹ′ = cs ; v- odległość ≥ środka ,j
ciężkości przekroju odk ,ikraw
∑G + ∑ Ψ
kj 2, i Qk , i ) ; M exce − M init
i ≥1 Wcs ≥
σ max init − σ min exce

max
M Ed
max
M Ed
Ap =
A =
Zaleca się przyjmować w praktyce więk- 0,7htypu
zań i wyboru p f,pk
⋅ 0,80oraz
7h ⋅liczby
0,8 f pkkabli. Przy wienia trasy kabla od czynnego zako-
(∑ Gk , j +sze
Qkwartości
,1 + ∑ Ψ 0,i Qk ,i ) ; wytrzymałości
wskaźników tej operacji należy spełnić ograniczenia twienia do rozważanego przekroju, a k
przekroju.i >1 maksymalnej siły w cięgnach, która nie jest współczynnikiem uwzględniającym
Przyjęcie wielkości i mimośrodu dzia- może przekraczać poziomu: pofalowanie trasy osłonek.
łania siły sprężającej odbywa się metodą P0 ≤ A pσ p0 max Współczynniki W
Wttσ
tarcia exce − M exce
dla typowych
Ψ2,i Qk ,i ) ; prostą lub metodą Magnela. P0 ≤ A pσ p0 max cięgien P są00 ≤
σ max max exce − M exce ;
P podane
≤ ⎛⎛ Wt w normach ⎞⎞ i ;zalece-
⎜⎜ Wt − z cpNa ⎟
Metoda prosta polega na przyjęciu, że
maksymalny moment zginający M Ed
max (
σ p0 max = min 0,8 f pk ;0,9 f p0,1k
(
σ p0 max = min 0,8 f pk ;0,9 f p0,1k
)
niach do projektowania.
doświadczenia ) można⎜⎝ A A
− z cp ⎟⎟ podstawie
c przyjmować ⎠⎠ w ob-
Ap = ⎝ c
ma być przeniesiony przez zbrojenie sprę-
07h06 f pk liczeniach W
Wbσ
inne wartości, exce + M exce
jeżeli zapewnia
P ≥ σ min min exce + M exce .
żające, wówczas uzyskujemy: 2. Straty siły sprężającej P00 zgodność
to lepszą ≥ b ⎛ W obliczonych wydłużeń .
Obliczenia strat siły sprężającej na eta- kabli z ich pomiarami. ⎛⎜ Wbb + z ⎞⎞⎟
⎜chwili + z cp ⎟ cięgien
⎝⎝ A
max
Następujące w⎜ cp ⎟
Qk ,1 + Ψ0,i Qk ,i A) ;p = M Ed W ʹ′ σ
∑ pie projektowania prowadzi się zwykle
A c kotwienia ⎠⎠
cs min init − M init
c
dla ;tzw. kabla wypadkowego. Kablem w zakotwieniach szczękowych
i >1 0 , 7 h ⋅ 0 ,8 f
P0 ≥pk Wtσ max exce − M excewywo- straty
⎛ Wcsʹ′ ⎞ wypadkowym nazywa się fikcyjny kabel łane poślizgiem P0 ≤ największą wartość osiągają ;
Metoda złożona pozwala określić
⎜ − z cp ⎟
za- ⎟ o trasie wyznaczonej przez środki ciężko- w zakotwieniu i spadają
⎛ W t ⎞
⎜ A ⎜⎜ −liniowo
z cp ⎟⎟ do zera
równo pożądaną wartość iloczynu siły, jak ści wszystkich kabli w przekrojach na dłu- w odległości P ≤odA
⎝ cs ⎠ Px000 ≤ pσ
A⎝miejscaA pm0 max
pσcpm0 max naciągu ⎠ kabla.
W csσ max init + M init (( ))
i mimośrodu. P0 ≤ Metodę
A p σ pP tę
0 max
0 = zaproponował gości; elementu. Panująca w nim w każ- σ
Zasięg poślizgu
pm0 max = min
σ pm = x
min
0 max W σ 0,8 f pk ;+ 0 0
jest ,8 ftym ;0 , 9 f
M p00,,11kk im
większy,
pk 0,9 f pexce
⎛ Wcs ⎞ dym przekroju wypadkowa siła sprężająca mniejsze P ≥ b min exce
.
Gustaaf Magnel.
Zakładając Awielkość
p =
σ p0 max =07
M Edmax
mimośrodu, (
⎜⎜
A
+ z cp ⎟⎟
można
h060,f8pkf pk⎝;0,9csf p0,1k ⎠
min ) to suma sił z wszystkich kabli w przekroju. Długość Δ
Δ P
P
tarcie
0
tegoµ x
µ x
występuje
=
=
odcinka P
⎛
P (( ))0W 1
1
określa
⎜⎜0 + z cp ⎟⎟
b
−
− [[
na
ee−−się µ (θ + kx )kabla.
trasie
µ (θ ⎞ + kx )
dla ]]
cięgien
⎝ Ac
wyliczyć pożądaną wielkość siły spręża- Warto podkreślić, że siły w poszczegól- o trasie prostej według wzoru:
Wtσ max perm − M qs ⎠
jącej:
P 0 ≤ nych; kablach nie są równe i ich szczegó- a pE pA
⎛ Wt ⎞ łowe określenie jest konieczne na etapie xx0 = a E
p p p A p
⎜⎜ − z cp ⎟⎟ 0 =
Wcsʹ′ σ min init − M init ⎝ ;cA ⎠ potwierdzania zgodności technologii µkP
µ kP00
P0 ≥ P ≤ A σ
⎛ Wcsʹ′ ⎞ sprężania z założeniami projektu. a dla trasy zakrzywionej
0 p pmwedług 0 max wzoru:
⎜⎜ − zcp ⎟⎟
⎝ Acs ⎠
Straty siły sprężającej dzieli się na dwie σ pm xx00 =
r min 0,8 11f pk ;0,9 f p0,1k
maxr = ln ( )
grupy: straty doraźne (nazywane też na- 0 = µ ln
P0 =
Wcsσ max init + M init
; tychmiastowymi) oraz straty opóźnione ΔPµ x =11 −−P0 1µ−
µ () µaa p E
pe
P
[
E−ppµA
r
A(θpp+ kx ) ]
⎛ Wcs ⎞ (reologiczne). W elementach kablobe- P00 r
⎜⎜ + z cp ⎟⎟
⎝ Acs ⎠ tonowych do strat doraźnych zalicza
a p E p Ap zarówno
Wtσ max perm − M qs się, zgodnie z kolejnością ich wystąpie- Jeśli trasa cięgna
Δ P ( x )x=0 2=ajestxx0złożona − xx E p Ap
−
P0 ≤ ; nia w każdym kablu, straty wywołane z odcinków ΔPslsl (xprostych,
) = 2a pp 0xµjak kP2 0i E p Ap
zakrzywio-
⎛ Wt ⎞ x02
⎜⎜ − z cp ⎟⎟ tarciem cięgien o osłonkę kanału, po- nych, to do obliczeń przyjmuje się x0 0
⎝ Ac ⎠ ślizgiem cięgien w zakotwieniach oraz o większej z dwóch wartości, można też
r 1
odkształceniem sprężystym elementu. zasięg poślizgu x0n=− 1wyliczyć
ln ⎛⎛ szczegółowo 2 A ⎞
AcsA ⎞⎟ P0 na
Δ P = n − 1
µ αρ ⎜ 1
p ⎜1 +µza + z cpp2E p cs
Wtσ max exce − M exce Δ P c = αρ cp I cs ⎟ P0
2n
W takiej kolejności prowadzi się też ich podstawie 2
wpływu p
P0 ≤ ; c
n 1ptarcia.
⎜⎝− I cs ⎟⎠⎠
⎛ Wt ⎞ obliczenia. Straty opóźnione są wywo- Strata wywołana poślizgiem ⎝ P r
0 jest wyli-
⎜⎜ − z cp ⎟⎟ łane zjawiskami, których postęp jest czana według wzoru:
⎝ Ac ⎠ zzcp
jednoczesny: cp relaksacją stali sprężającej, x −x
Wbσ min exce + M exce skurczem betonu i pełzaniem betonu. Ta ΔPsl (x ) = 2a p 0 2 E p Ap
P0 ≥ . x0
⎛ Wb ⎞ A
jednoczesność
A cs
ma swój wyraz w stoso-
⎜⎜ + z cp ⎟⎟ cs
wanych obecnie zasadach obliczeń: straty
⎝ Ac ⎠ opóźnione są obliczane według jednego
II cs gdzie a p n to−wielkość
1 ⎛ poślizgu Acięgien ⎞
wspólnego Wtσ max exce − M exce
cs wyrażenia. ΔPc =
w zakotwieniach, αρprzyjmowanap ⎜ 1 + zcp 2 cs z⎟⎟ P
I cs ⎠ do-
⎜ 0
P0 ≤ ; 2n ⎝ jego wartość
Wartość naprężeń σ z różnymi indek- ⎛ Wt ⎞ świadczenia, najczęściej to
2.1.aStraty P to doraźne
⎜⎜ − z cp ⎟⎟ E A
sami oznaczają naprężenia
P0 ≤ Apσ pm0 max dopuszczalne a P0 to ⎝ Ac
0
⎠
ok. 5 mm, p i p to odpowiednio
w betonie w odpowiedniej fazie. Stratyzcpwywołane tarciem cięgna wartość modułu sprężystości i pole prze-
= min 0,krawędziowe
σ pm0 maxrównania
Powyższe (
8 f pk ;0,9 f p0,1poza- ) o osłonkę kanału W σ kablowego exce + Mokreśla
. się kroju cięgien sprężających w przekroju.
k
P0 ≥ b min exce
walająΔ na określenie
Pµ x = P0 1 − e () [
optymalnej− µ (θ + kx
siły sprężającej oraz jej mimośrodu, a co siłą docisku
)
wartości] w oparciu
ρ
o teorię
Acs Ap⎛ Wb
A
oraz ⎜ .
tarcia
+ z
współczynnikiem
Eulera.
⎞
⎟
Poza Wyeliminowanie straty związanej z pośli-
tarcia zgiem jest możliwe, ale wymaga zastoso-
ρ pp 00 =
p
= A ⎜. A cp ⎟
za tym idzie, przebiegu kabli na długości stosowane Acs⎝ c
wzorycs uwzględniają ⎠ niezamie- wania zakotwień bezpoślizgowych, co jest
elementów. Na podstawie a p E p Aptych danych rzony wpływ I cs niedokładności montażu znacznie bardziej pracochłonne. Warto
można podjąćx0obliczenia
=
ΔP
µkProzkładu sił sprę- osłonek. Δ Stratę zachodzącą na odcinku dodać też, że w razie, kiedy zasięg pośli-
0 Pcc
żających na długości elementów oraz ich pomiędzy a Pzakotwieniem
0 Pto≤ A σ
czynnym a prze- zgu jest większy od długości elementu,
0 p pm0 max
zmian w czasie, nazywane łącznie obli- krojem oddalonym od czynnego zako- należy w obliczeniach uwzględnić odpo-
(
,8 fwedług P )0 ( x) = =P P00 − −Δ ΔP Pµµ (( xx))straty. −
−Δ ΔP xx)) −
Pslsl ((Ponadto, −Δ ΔP
czeniamix strat r sił sprężających.
ln
1 σ pm0omax
twienia x = min 0się
określa pk ;0,9 f pwzoru:
0,1k Pm
m0 ( x) powiększenie
wiednie Pcc
0 =
Niezależnieµod metody
czątkowej siły sprężającej, 1−
µa pokreślenia
E p Ap
ostateczne
po-
()
ΔPµ x =ApP0 1 − e− µ (θ +kx )
.
[ ]
jeżeli rozważany przekrój znajduje się
w zasięgu poślizgu P
Pm 0 ( x) =liczonym Apσ pm0 od dwóch
P0 r ρ p0 = m0 ( x) = Apσ pm0
przyjęcie układu sprężenia wymaga zasto- w którym μAoznacza
cs wartość współ- zakotwień czynnych, to straty od poślizgu
sowania któregoś z praktycznych rozwią- czynnika tarcia, θ –asumę p E p Ap
kątów zakrzy- w obu zakotwieniach należy dodać.
0 ≤ min(0,75 f pk ,0,85 f p0,1k ).
pm0 ≤ min(0,75 f pk ,0,85 f p0,1k ).
x0 − x x0 = σ
σ pm
ΔPsl (x ) = 2a p E p Ap ΔPc µkP0
x0 2
Listopad – Grudzień 2014 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 91
r 1 Pm0 ( x) = P0 − ΔPµ ( x) − ΔPsl ( x) − ΔPc
n −1 ⎛ A ⎞ x0 = ln
Ap P0 ≤ Apσ pm0 max
ρP
Δ pc0 = P0 ≤. Apσ pm0 max σ pm0 max = min(0,8 f pk ;0,9 f p0,1k )
Acs
(
σ pm0 max = min 0,8 f pk ;0,9 f p0,1k
) () [
PPµµ (xx)=− ΔPP0 sl1(−x)e− ΔPc − µ (θ + kx )
]
Pm0 ( x) = P0 −ΔΔ
c µ (x ) = P0 [1 − e ]
ΔΔPP − µ (θ + kx )
Straty wywołane odkształceniami sprę- P 0 ( x) = Apσ pma0 p E p Ap podstawie przyjmuje się, że na skurcz
Pm0 ( x) = P0m− ΔPµ (xx0) −
= ΔPsl ( x) − ΔPc
żystymi betonu pojawiająa p E p Ap się wskutek µkP0 całkowity składają się dwie jego części:
odkształceniax0 elementu
=
µkPw 0
chwili przy- Poziom naprężeń nie może przekraczać skurcz własny (autogeniczny) εca– sku-
(
min 0,75 f pk
σ pm0 ≤określonego ,0,85 f p0,1k . )
łożenia do niego siły sprężającej i zależą poziomu Pm0 ( x) = Aprzez
pσ pm0następujące tek reakcji hydratacji; jego skala w po-
przede wszystkim od modułu sprężystości ograniczenie: x = r ln 1 równaniu z całkowitym odkształceniem
0
betonu.xStratyr występują1w kablach już µ µa p E p Ap skurczowym jest niewielka,
0 =
naciągniętych µ
ln
µ−a pMEexce
Wtiσzakotwionych, p Ap
w chwili (
σ pm0 ≤ min 0,75 f pk ,01,85 − f p0,1k .
P0 r
) skurcz wysychania εcd– skutek ucieczki
kiedy wP0trakcie
≤ 1 −exce kolejnych
max
naciągu ; kabli cząsteczek wilgoci ze struktury betonu
⎛ Wt P⎞0 r
2.3. Straty opóźnione
⎜ A − z cp ⎟
oparta na czole ⎜elementu ⎟prasa nacią-
x0 −wxprze-
do otoczenia, prowadzący do spadku
gowa wywiera siłę ⎝ icpowoduje ⎠ odkształ- Po wystąpieniu strat doraźnych
ΔPsl (x ) = 2a p E p Ap objętości żelu cementowego, a w re-
x −x 2
ΔPsl (W
cenie elementu. σ2min
x )b= a pexce0 +2 M E pexce
Ap kroju elementu sprężonego panuje x0 usta- zultacie betonu.
P
Wartość
0 ≥ strat wywołanych x0 odkształce- . lony stan naprężeń. Podstawowe obli- Na dynamikę skurczu wpływają w szcze-
⎛
niem betonu określa W ⎞
⎜ się według
⎜ A + z cp ⎟
b
⎟ wzoru: czenia pozwalają określić ich poziom gólności wszelkie parametry przyspiesza-
n − 1stali miękkiej,
⎛ A ⎞
zarówno dlaΔP betonu,
c = αρ p ⎜⎜1 + zcp 2 jakcs ⎟⎟ Pjące i opóźniające wymianę wilgoci.
n − 1 ⎝ c⎛ ⎠
2 Acs ⎞ 2n
i stali sprężającej. Naprężenia ⎝te są powo-
0
I cs ⎠ 2.3.2. Efekty skurczu
ΔPc = αρ p ⎜⎜1 + zcp ⎟ P0
2n ⎝ I cs ⎟⎠ dem występowania zjawisk opóźnionych, Skurcz jest zjawiskiem lokalnym, a jego
zcp a zarazem będą podlegały zmianom przez rozwój jest związany z obecnością i ru-
w którymP0n ≤jest Apσliczbą
pm0 max kabli w prze- te zjawiska wywołanym. chami wilgoci w materiale. Wskutek dy-
kroju, – stosunkiem
σ pmα0 max
Acs
( f pk ;0,9 f p0spręży-
= min 0,8modułów ,1k ) Stan naprężeń i odkształceń w mate- fuzji wewnątrz betonu i parowania z jego
stości stali sprężającej i betonu, z ) – mi- riałach podlega powolnym zmianom na powierzchni, rozkład pól wilgoci w prze-
mośrodem ()
ΔPµ xdziałania [ − µ (θ + kx cp
= P0 1 −wypadkowej
e ]
siły skutek działania zjawisk reologicznych: kroju elementu w trakcie wysychania staje
I cs
sprężającej w przekroju, Acs i Ics to spro- skurczu σ pm (x, y,
betonu, z, t), σbetonu
pełzania cpg (x, iy, z, t). się coraz bardziej nierównomierny. Przyj-
relak-
wadzone charakterystyki geometryczne sacji stali sprężającej –wartości naprężeń muje się, że odkształcenie skurczu jest
a p E p Ap
przekroju dla x0a fazy
=P to sprężania, a P0 to w materiałach
𝜀𝜀!" są zatem zarówno funkcją proporcjonalne do spadku ilości wilgoci
0 µkP0 Stopień zbro-
początkowa siła sprężająca. lokalizacji, jak i czasu: σpm (x, y, z, t), σcpg w punkcie materiału:
jenia sprężającego w przekroju określa się (x, y, z, t).
𝜀𝜀!! Γ, 𝑡𝑡 = 𝑘𝑘 𝐶𝐶 Γ, t − 𝐶𝐶 𝑡𝑡!
również względem
r pola 1przekroju spro- 2.3.1. Skurcz betonu
x0 = ln
wadzonego: Ap Zjawisko skurczu betonu to nieza- W powyższym wyrażeniu przyjęto na-
µρ µa .p E p Ap Γ, 𝑡𝑡 – ilość wilgoci w punkcie Γ w czasie
=
p 01 − leżny od𝐶𝐶obciążenia proces rozwijającej stępujące oznaczenia: 𝑡𝑡, 𝐶𝐶 k𝑡𝑡–! funkcja odno-
Acs P r
0 się w czasie zmiany objętości materiału. sząca odkształcenia skurczowe do zmiany
Stratę ΔPc można przyjąć za zerową wy- i 𝜀𝜀!! 𝑡𝑡,inżynierskich
W obliczeniach 𝑡𝑡! oraz odkształcenia
uwzględnie- ilości skurczowego wilgoci w punkciedla chwili (zwykle sprężenia
przyjmo- 𝜀𝜀!! 𝑡𝑡! , 𝑡𝑡!
łącznie w przypadku ΔPc jednoczesnego nanie skurczu sprowadza się do określenia wana jako liniowa), C(Γ,t)– ilość wilgoci
x −x
Δ P (
ciągu wszystkich
sl x ) a p 0co2praktycznie
= 2kabli, E p Ap nie odkształcenia skurczowego εwcs (jednym ti −1ti ) = (β ds w(tpunkcie
i , t s ) − β ds
Γ (w , ts ))kht,ε cdC(t
ti −1czasie ),(β–aspocząt-
,0 0+ (ti ) − βas (ti −1 ))ε ca (∞
x0
jest możliwe. W celu zmniejszenia wpływu (w elementachPm0 ( x)prętowych)
= P0 − ΔPµ (lub x) −dwóch
ΔPsl ( x) −kowa ΔPc ilość wilgoci w betonie (przyjmo-
tejPstraty
m0 ( x) = P0 − ΔPµ ( x) − ΔPsl ( x) − ΔPc
stosuje się jej kompensowanie, prostopadłych (w elementach płytowych) wana jako jednorodna).
polegającenna− naciąganiu
1 ⎛ wszystkich A ⎞ kabli kierunkach. Zwykle odkształcenia zwią- Z powyższego wynika, że wskutek pa-
ΔPc = etapach. αρ pW ⎜⎜1 + zcp 2 cs ⎟⎟ P0 Pm0 ( x) = wApśrodowi-
σ pm0 𝜀𝜀!" = 𝜀𝜀!" + 𝜀𝜀!"
w dwóch 2n pierwszym
I cs ⎠etapie zane ze skurczem są ujemne, rowania wilgoci z betonu do otoczenia
Pm0 ( x) =⎝ Akable
naciąga się wszystkie pσ pmdo
0 poziomu sku wodnym beton wykazuje nieznaczne przy powierzchni elementu odkształce-
𝜀𝜀!" 𝑡𝑡 =materiału
𝛽𝛽!" 𝑡𝑡 𝜀𝜀!" ma ∞ ,
co najmniej 80% siły docelowej. Po wy- odkształcenia dodatnie,
σ pm (
0 ≤ min 0,75 f pk ,0,85 f p0,1k .
nazywane pęcz- nie skurczowe ) tendencję
konaniu
σ pm0tego
≤ min (
etapu
0,75dla f pkwszystkich .)
,0,85 f p0,1kkabli nieniem. do większej wartości niż wewnątrz prze-
𝜀𝜀!" Jeżeli∞ =warunki − 10 10!!
2,5 𝑓𝑓!"wysychania
wykonuje się ich dociągnięcie do pełnej Mechanizm skurczu zaobserwowany kroju. i od-
siły. Spadek sił wskutek odkształcenia ele- na poziomie elementu jest w wyraź- kształceń po obu stronach przekroju są
!,!
mentu pod wpływem działania 80% siły nym stopniu zależny od ruchu wilgoci. takie 𝛽𝛽!"same, 𝑡𝑡 =to1 przekrój
− 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 −0,2𝑡𝑡 ulega jedynie .
pełnej jest wyrównany w drugim etapie, Większym odkształceniom skurczowym skróceniu. Różnica warunków wysycha-
a po operacji pozostaje niewielka część sprzyjają: nia przeciwległych
𝜀𝜀!" 𝑡𝑡 = 𝛽𝛽!"powierzchni 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! 𝑘𝑘! 𝜀𝜀elementu
!",!
straty. niewielkie wymiary poprzeczne prze- spowoduje różne wartości odkształcenia
Po wykonaniu obliczeń straty doraźne kroju (przekroje cienkie), po obu stronach, a odkształcenie ele-
należy podsumować. Dalsze spadki siły wysoki stosunek w/c mieszanki beto- mentu będzie złożone z odkształcenia
𝑡𝑡 − 𝑡𝑡!
sprężającej występują z biegiem czasu nowej, !" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! oraz
𝛽𝛽osiowego = krzywizny.
i nie są tak gwałtowne. niska wilgotność otoczenia, Z punktu widzenia sprężenia istotne
𝑡𝑡 − 𝑡𝑡 + 0,04 ℎ! !
wczesne rozpoczęcie wysychania ele- jest przede wszystkim!jednowymiarowe
2.2. Siła sprężająca po stratach do- mentu, odkształcenie skurczowe, jakie nastąpi
raźnych
𝑘𝑘! kruszywa oraz jego rozmiar w rozważanym przekroju na wysokości
zawartość
Po wystąpieniu strat doraźnych siła i moduł sprężystości. wypadkowego cięgna sprężającego w cza-
sprężająca ma wartość: Pomimo ℎ! :istnienia silnej zależności po- sie od sprężenia elementu (t0) do rozwa-
stępu skurczu od transportu wilgoci, od- żanej chwili (t). Wiek betonu w chwili roz-
Pm0 ( x) = P0 − ΔPµ ( x) − ΔPsl ( x) − ΔPc
kształcenia betonu
2 A obserwuje się również poczęcia procesu skurczu oznacza się (ts).
przy braku = c (A
h0 wymiany wilgoci
c z otoczeniem Obliczenie odkształcenia odbywa się przy
u
Pm0 ( x) =
a jednocześnie Apσ pm0 (badania próbek zaizolowanych). Na tej przyjęciu założeń:
𝜀𝜀!",!
92 σ pm0 ≤Budownictwo
Nowoczesne (
min 0,75 f pk
Inżynieryjne k .
,0,85 f p0,1Listopad )
– Grudzień 2014
ℎ! :
zadką: 0,6 f ckσ cc
σ cc ≥rzadką:
kombinacją ≥ 0,6 f ck
2 Ac
h0 = ( Ac
wach : po słowach :
Prawa u Konstrukcje sprężone ŚWIAT
zorach użyto
wyższych oznaczeń:
wzorach oznaczeń:
użyto 𝜀𝜀!",! współczynnika k
wilgotność otoczenia jest stała przez Tab. 1. Wartość h Do opisu ilościowego zjawiska pełzania
ać t ekstu:
ępująca p ostać t
cały ekstu:
rozważany okres, h0 kh przyjmuje się oznaczenie współczynnika
pg (x, y, z, t).
powierzchnia, przez którą odbywa się 100 1,00 pełzania:
dolny
źnik górny wytrzymałościi dolnywymiana przekroju
wytrzymałości wilgoci Wcsʹ′przekroju
,z Wotoczeniem,
cs Wcsʹ′ , Wcs nie 200 0,85
ulega zmianie. 300 0,75 𝜀𝜀! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡!
500 0,70
𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! =
żnych
ężeniasytuacji, dla różnych spełniające
Skurcz sytuacji,
autogeniczny ograniczenia
spełniające
𝜀𝜀!! Γ, 𝑡𝑡 = 𝑘𝑘 𝐶𝐶 Γ, t − 𝐶𝐶 𝑡𝑡! jest podane wyżej
ograniczenia
efektem wią- podane
σ max perm
,
wyżej ≥
σ σ
min init
, σ max
max perm exce , σ min init , σ max exce 𝜀𝜀! 𝑡𝑡!
zania wody z betonu na potrzeby reakcji Skurcz swobodny εcd,0 można wyzna-
ilgoci
jomenty
jak było: w zginającehydratacji,
punkcie
momenty przez
Γwwzginająceczasieco𝑡𝑡,początkowej….)
sytuacji największa
w𝐶𝐶 sytuacji
𝑡𝑡! jego część czać z wzorów
początkowej….) 𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡podanych
!
w normach [1], Dla naprężeń przekraczających 50%
zachodzi w czasie wiązania betonu. Skurcz można też posłużyć
𝜑𝜑! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! się wartościami po- wytrzymałości betonu należy uwzględnić
momenty
odkształcenia
zorach na od
wstawiam wysychania
skurczowego
momenty linięwstawiam przebiega
tekstu: dla linię chwili wolniej, bo pro-
sprężenia 𝜀𝜀!! 𝑡𝑡! , 𝑡𝑡! :
tekstu: danymi w tablicy 2. zwiększone
𝜑𝜑 𝑡𝑡,wartości
𝑡𝑡! = 𝜑𝜑odkształceń pełza-
! 𝛽𝛽! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡!
ces migracji cząstek wody w betonie ku Wielkość odkształcenia skurczowego, nia. W takich przypadkach współczynnik
𝜑𝜑! = 𝜑𝜑!" 𝛽𝛽 𝑓𝑓!" 𝛽𝛽 𝑡𝑡!
alny
ent M(ti −exce
1ti ) = (β ds (tiM
ε csmaksymalny . powierzchni ) − .βdsoraz
, tsexce (ti −1jej, ts )parowania
)khε cd ,0 + (βjest as (ti ) − β as (ti −1 ))ε ca (∞ )
znacz- a w rezultacie wielkość wpływu skurczu ulega korekcie do postaci tzw. pełzania
nie wolniejszy. Całkowite odkształcenie na siłę sprężającą, a także niebezpieczeń- nieliniowego.
y, z, t),linie
ostatnie
σcpgskurczu
(x, y, z,
w tej kolumnie: toliniet).
suma dwóch składowych: stwo zarysowania skurczowego można re- Wykorzystanie współczynnika pełza-
wam cztery ostatnie w tej kolumnie:
pg (x, y, z, t).
𝜀𝜀!" = 𝜀𝜀!" + 𝜀𝜀!" dukować, opóźniając moment sprężenia nia jest dogodnym sposobem na okre-
a ciężkości
ległość środka
), σcpg (x, y, z, t). przekroju
ciężkości od krawędzi
przekroju dolnej;
od krawędzi dolnej; betonu oraz ograniczając swobodę jego ślenie wielkości odkształceń pełzania pod
Odkształcenie𝜀𝜀!" 𝑡𝑡 =skurczowe, 𝛽𝛽!" 𝑡𝑡 𝜀𝜀!" jakie ∞ , obniża wysychania. obciążeniem niezmiennym przed długi
ka ciężkości
dległość przekroju
wielkość 𝜀𝜀!! Γ, górnej;
od sprężającej,
siły krawędzi 𝑡𝑡odjest = 𝑘𝑘wyznaczane
𝐶𝐶 Γ,górnej; t − 𝐶𝐶 𝑡𝑡!2.3.3. Pełzanie betonu okres. Określenie odkształceń pełzania
pg (x, y, środka z, t). ciężkości przekroju krawędzi
𝜀𝜀!! Γ, 𝑡𝑡 = 𝑘𝑘 𝐶𝐶 Γ, t − 𝐶𝐶 𝑡𝑡 !
𝜀𝜀!! Γ, 𝑡𝑡 = jako 𝑘𝑘 𝐶𝐶𝜀𝜀różnica
Γ, t∞− odkształcenia
!" =𝐶𝐶 2,5 𝑡𝑡! 𝑓𝑓!" − 10 skurczowego
10!! Pełzaniem betonu nazywa się proces pod obciążeniem długotrwałym okre-
2nia – ilość
kol 12d
środek wilgoci
zamiast linia „za
12d
dla rozważanejw𝜀𝜀pomocą
punkcie
zamiast Γ
teorii”
„za
chwili w pomocączasie
jestε
Γ, 𝑡𝑡 =𝑡𝑡,𝑘𝑘𝐶𝐶 𝐶𝐶𝑡𝑡shΓ, t s − 𝐶𝐶 𝑡𝑡! „w
(t,t 𝑡𝑡,
oparciu
teorii”
) 𝐶𝐶
oraz 𝑡𝑡
jest
! o
od- teorię”
„w oparciu
stopniowego o teorię” wzrostu odkształceń betonu sowo zmiennym wymaga wykorzystania
ilgoci
pg (x, y, w z,punkcie
t).
kształcenia Γw !! czasie
skurczowego !dla chwili !,! sprę- poddanego działaniu długotrwałych naprę- funkcji pełzania. Funkcja pełzania jest
e Γ w czasie 𝑡𝑡, 𝐶𝐶𝛽𝛽!"𝑡𝑡! 𝑡𝑡 = 1 − 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 −0,2𝑡𝑡 .
,ćkol
2nia 𝑡𝑡wilgocioraz
!4gprawa zamiast odkształcenia
linia
żenia„niedokładności
w punkcie 4g zamiast
(t
𝜀𝜀!!sh Γ,Γ0 𝑡𝑡w
ε ,t ):
s =
skurczowegomontażu” jest
„niedokładności
𝑘𝑘 𝐶𝐶 𝑡𝑡,Γ,𝐶𝐶t 𝑡𝑡−
czasie
dla chwili
„pofalowanie
montażu”
𝐶𝐶 𝑡𝑡! sprężenia
jest żeń. trasy”
„pofalowanie 𝜀𝜀
Efektem !! 𝑡𝑡! , 𝑡𝑡
trasy”
pełzania
! : betonu może być częścią reologicznego modelu materiału,
odkształcenia
(x, y, z, t). skurczowego dla chwili!sprężenia 𝑡𝑡! , 𝑡𝑡! : (nawet ponad trzykrotne) zwięk-
𝜀𝜀!! znaczne stworzonego w ramach oprogramowania
kurczowego
g dla chwili 𝜀𝜀!" 𝑡𝑡 sprężenia = 𝛽𝛽!" 𝑡𝑡,𝜀𝜀𝑡𝑡!! ! 𝑘𝑘𝑡𝑡!!𝜀𝜀, !",!𝑡𝑡! :
2nia
az kol11g prawa zamiast
odkształcenia linia (ti −skurczowego
ε cs„kabli
11g )z=czasie
1tizamiast (βds (t„kabli
pomiarami” i , ts )dla− zβjest (ti„kabli
pomiarami”
chwili −1, t s )sprężenia
)kzhεich (βasszenie
,0pomiarami”.
jest +„kabli (tzi𝑡𝑡)ich as (ti −1 ))ε ca (∞betonu
pomiarami”.
− βodkształceń ) powstających obliczeniowego.
ilgoci w punkcie Γ w 𝑡𝑡, 𝐶𝐶 𝑡𝑡 β as𝑡𝑡(ti ) − β as (t𝜀𝜀i −!! ! , 𝑡𝑡! :
ds cd
ε cs (ti −1ti ) = (β ds (𝜀𝜀ti , ts )Γ, − β𝑡𝑡 ds (= ti −1𝑘𝑘, ts𝐶𝐶 )) khΓ, !
ε cdt ,0 − + (𝐶𝐶 1 ))ε ca (∞ )
ti , ts ) − β ds (ti −1, ts ))khε cd ,0 + (β as (ti ) − β as (ti −1 ))ε ca (∞ )
!! ! w chwili obciążenia. Podstawowym obra- Przyjmuje się, że mechanizm pełzania
2nia kol5dprawa przecinek
(t linia
t ) ( na przecinek
5d końcu liniina
(t t ) ( pokońcu
t
„Ponadto”
t ) ) 𝑡𝑡
k −linii
𝑡𝑡 po(β„Ponadto” (t ) (zem
t ) ) (
pełzania ) prostego jest wykres przed- betonu jest związany z ruchem cząsteczek
odkształcenia ε cs i −1 i skurczowego
= β ds i s , − β ds dla i −1 chwili
, s h cd sprężenia
ε ,0! + as i 𝜀𝜀!!− β as 𝑡𝑡i!−1, 𝑡𝑡! ca:
ε ∞
ilgoci w punkcie 𝜀𝜀!"!! Γ 𝑡𝑡,Γ,w
𝛽𝛽Odkształcenie 𝑡𝑡!𝑡𝑡czasie
= 𝑡𝑡,
𝐶𝐶 𝐶𝐶Γ, 𝑡𝑡t𝜀𝜀!autogenicznego
= 𝑘𝑘skurczu !"−= 𝐶𝐶 𝜀𝜀𝑡𝑡!"! + 𝜀𝜀!" stawiony na rycinie 1, gdzie wartość łącz- wody w żelu cementowym oraz kapilar-
3a kol
9d lewa zamiast linia„można” jest𝜀𝜀!" =𝑡𝑡 𝜀𝜀−)!"
„należy” ++𝜀𝜀„należy”0,04 ℎ !
ε cs (ti −1𝜀𝜀ti ) = =
!"
(βds9d
określa
𝜀𝜀!"(tizamiast
s )−
, t+ się βwedług „można”
𝜀𝜀!"ds (ti −1, tswzoru: )k𝑡𝑡hjest
!ε cd ,0 + (β as (ti )!− β as (ti −1 ))ε ca (∞ )
!" nego odkształcenia betonu składa się nych porach pod wpływem naprężeń.
odkształcenia skurczowego
lgoci w punkcie Γ w czasie𝜀𝜀!"𝑡𝑡, = dla 𝜀𝜀 chwili
𝐶𝐶!"𝜀𝜀𝑡𝑡!" 𝑡𝑡 = sprężenia
+ 𝜀𝜀!"!"𝛽𝛽 𝑡𝑡 𝜀𝜀!" 𝜀𝜀!!∞ , 𝑡𝑡! :
z𝑡𝑡,!odkształcenia natychmiastowego εe(t0) Istnieją też inne teorie, oparte m.in. na
rzesunięcie
4 kol lewa przesunięcie tekstu akapitu 𝜀𝜀!" 𝑡𝑡tekstu „Skurcz
= 𝛽𝛽!" akapitu 𝑡𝑡!autogeniczny….
𝜀𝜀!"„Skurcz ∞ , autogeniczny…. Wraz ze wzorem Wraz ecs” ze wzorem
powstałego w chwili obciążenia oraz od-
w górę ecs” w górę
opisie plastycznych odkształceń żelu
𝜀𝜀 𝑡𝑡 = 𝛽𝛽 𝑡𝑡 𝜀𝜀 ∞ ,
cs (ti −1t„Odkształcenie…”
i ) = (βskurczowego
ds (ti , t s ) − β ds (ti𝑡𝑡−𝜀𝜀 s )chwili
)∞ (βas𝑓𝑓∞ (!"
ti ),−−β𝜀𝜀10as (ti −𝑡𝑡 ))ε ! (∞: ) wywołanego pełzaniem εc(t,t0).
!"
kształcenie…”
d εakapit !" !" , t= k𝛽𝛽hε cd= + !!
dkształcenia 𝜀𝜀!"
𝜀𝜀= dla
=1!"
𝜀𝜀!" !" +−𝜀𝜀,𝑡𝑡0!" 2,5
sprężenia
𝜀𝜀!" !! !! 10 ! , 𝑡𝑡ca
1kształcenia cementowego. Jest to zjawisko lokalne
𝜀𝜀 !"
gdzie końcowa !!
∞ !" 2,5 𝑓𝑓 !" 10 10
wartość odkształcenia Analogicznie po odciążeniu obserwuje się (podobnie do skurczu betonu), jednak
𝜀𝜀kol
4nia
∞ = 2,5
!" srodek 𝑓𝑓 − 10
!"zamiast 10 𝑟𝑟!" , rekście:
𝑟𝑟i !"
ε cs 1d(ti −1zamiast
ti ) = (β linia repsilons
wynosi: 1d
ds (ti , t s )𝜀𝜀𝜀𝜀−!" i(trepsilonc
β ds𝑡𝑡∞ i −=
repsilons
1𝛽𝛽
,=ts!" )kh𝑡𝑡ε𝑡𝑡cdwyrażenia
𝛽𝛽)2,5 𝑓𝑓=𝜀𝜀0i repsilonc
,!" +1−(β− 10
∞ t,i jak
(!,!
as𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 )10 w orginalnym
−wyrażenia
β!! ε cajak
)!,!
as (ti −1 )zwrot
−0,2𝑡𝑡 )wrekście:
orginalnym
(.∞sprężysty opóźniony 𝑟𝑟!" , 𝑟𝑟!" w obliczeniach inżynierskich ocenia się
𝛽𝛽!" !"𝑡𝑡 𝜀𝜀= 1=−𝜀𝜀!" 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 −0,2𝑡𝑡 !" .
!" !,! !" + 𝜀𝜀!" globalny wpływ pełzania na odkształce-
𝛽𝛽 !" 𝑡𝑡 = 1 − 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒
Odkształcenie
−0,2𝑡𝑡 betonu
. pod !,!
obciążeniem
od ryc. 1: pod
4 podpis a ryc. 𝛽𝛽1:
𝜀𝜀funkcja ∞!" Odkształcenie
𝑡𝑡=przyrostu
=
2,5 𝜀𝜀1!"−𝑓𝑓!" 𝑡𝑡𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒
−= betonu
−0,2𝑡𝑡
𝛽𝛽 !"10𝑡𝑡,
odkształcenia
10 !! 𝑡𝑡pod 𝜀𝜀oraz
!",!
zwrot odkształceń
! .𝑘𝑘! obciążeniem
po
oraz zwrot odkształceń po nie elementu.
𝜀𝜀
!"
𝜀𝜀
!" 𝑡𝑡 𝑡𝑡 = = 𝛽𝛽𝛽𝛽
!" 𝑡𝑡,𝑡𝑡 𝑡𝑡 𝜀𝜀
! 𝑘𝑘 ! ∞𝜀𝜀!",!,
𝜀𝜀!" 𝑡𝑡 = w𝛽𝛽!"
ążeniu czasie !"
𝑡𝑡, 𝑡𝑡!ma postać:
𝑘𝑘𝜀𝜀!!" = 𝜀𝜀!"
𝜀𝜀!",! !" + 𝜀𝜀!" !" Skutki pełzania betonu są związane
𝛽𝛽!" 𝑡𝑡𝜀𝜀!"=𝑡𝑡1 = − 𝛽𝛽 !" 𝑡𝑡,
𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑡𝑡! 𝑘𝑘!!,!
−0,2𝑡𝑡 𝜀𝜀!",!
!!
. z charakterem powodującego go obcią-
𝜀𝜀!"𝜀𝜀!"∞𝑡𝑡 ==2,5 𝛽𝛽 𝑓𝑓 𝑡𝑡
!" 𝜀𝜀− 10 ∞ 10
, 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡! żenia długotrwałego i generalnie mają
nia 18g
kol zamiast
prawa linia „1Często jest
8g zamiast 𝛽𝛽!"o„na
Często
! 𝑡𝑡jest
𝑡𝑡,!"c𝑡𝑡zęścią…”
= !"− 𝑡𝑡o!na
jest „Funkcja
częścią…” jpest
ełzania jest pczęścią…”
„Funkcja ełzania jest częścią…”
𝛽𝛽Odkształcenie
!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡𝑡𝑡!−𝑡𝑡 𝑡𝑡=!= 𝛽𝛽
𝜀𝜀!" wskutek skurczu od wy-
!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! 𝑘𝑘! 𝜀𝜀!",! !
charakter wzrostu odkształceń konstrukcji
𝛽𝛽!"∞to: 𝑡𝑡 = 2,5 1 − 𝑓𝑓𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒−−0,2𝑡𝑡 𝑡𝑡 𝑡𝑡−10 −𝑡𝑡!!!
!,!𝑡𝑡! .+ 0,04 ℎ!
" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! = sychania 𝜀𝜀!" 𝛽𝛽!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡= 𝑡𝑡! +10 ℎ! ! pod przyłożonym obciążeniem. Należy
! =𝑡𝑡 −!" 0,04
! 𝜀𝜀! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! również podkreślić łagodzący wpływ peł-
𝑡𝑡 − 𝑡𝑡! + 𝜑𝜑 0,04 𝑡𝑡, 𝑡𝑡!𝛽𝛽ℎ!"!=𝑡𝑡 𝑡𝑡,−𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡!!−𝑘𝑘+!𝑡𝑡 0,04 ℎ !
𝛽𝛽!"𝜀𝜀!"𝑡𝑡 𝑡𝑡= = 1 − 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝜀𝜀!−0,2𝑡𝑡 𝑡𝑡! !𝜀𝜀!",!!,!
. ! zania, jaki można stwierdzić w odniesie-
𝛽𝛽!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! = niu do sił wewnętrznych generowanych
w którym 𝜀𝜀!" 𝑡𝑡 funkcja = 𝛽𝛽𝑡𝑡!"−rozwoju 𝑡𝑡,𝑡𝑡!𝑡𝑡!+𝑘𝑘0,04 !w 𝜀𝜀!",!
czasieℎ! !jest przez wolno rosnące odkształcenia wy-
przyjmowana 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡!
𝛽𝛽!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! =następująco: muszone.
Ac 𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! = 𝜑𝜑! 𝛽𝛽! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! Ryc. 1. Odkształcenie betonu pod obciążeniem Liczba czynników wpływających na
( Ac 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡!𝑡𝑡+−0,04 𝑡𝑡 ℎ! ! oraz zwrot odkształceń po odciążeniu wielkość odkształceń wywołanych peł-
u
𝛽𝛽!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡𝜑𝜑 ! = 𝜑𝜑!" 𝛽𝛽 𝑓𝑓!" 𝛽𝛽 𝑡𝑡! !
! =
𝑡𝑡 − 𝑡𝑡! + 0,04 ℎ! ! Tab. 2. Wartość skurczu swobodnego od wysychania dla cementu normalnego, w [‰].
fck /fck,cube Wilgotność względna (w %)
Wartości współczynnika kh zależą od
sprowadzonego wymiaru przekroju ele- (MPa) 20 40 60 80 90 100
mentu h0: 𝜀𝜀! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡!
𝜀𝜀! 𝑡𝑡,𝑡𝑡𝑡𝑡! = 20/25 0,62 0,58 0,49 0,30 0,17 0,00
𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! = 𝜑𝜑 𝑡𝑡, !
𝑡𝑡, 𝑡𝑡! 𝜀𝜀! 𝑡𝑡!
𝜀𝜀!2𝑡𝑡, 𝑡𝑡
Ac !𝜑𝜑( A𝑡𝑡, 𝑡𝑡to pole = 𝜀𝜀!𝜀𝜀!𝑡𝑡przekroju
! be-
40/50 0,48 0,46 0,38 0,24 0,13 0,00
𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! h=0 = c !
𝜀𝜀! 𝑡𝑡!
𝜀𝜀! u𝑡𝑡! 60/75 0,38 0,36 0,30 0,19 0,10 0,00
!
𝑡𝑡! tonowego, u – to jego𝜀𝜀obwód ! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! w kontak- 80/95 0,30 0,28 0,24 0,15 0,08 0,00
𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! =
cie z otoczeniem).
𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! = 𝜑𝜑 𝜑𝜑!𝑡𝑡,𝜀𝜀
𝛽𝛽!!𝑡𝑡!𝑡𝑡𝑡𝑡,! 𝑡𝑡=! 𝜑𝜑! 𝛽𝛽! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡!
Wartość współczynnika k podaje 90/105 0,27 0,25 0,21 0,13 0,07 0,00
𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! = 𝜑𝜑! 𝛽𝛽𝜑𝜑! !𝑡𝑡,= 𝜑𝜑𝑡𝑡 𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! 𝛽𝛽𝜑𝜑=!𝑓𝑓 = h 𝜑𝜑
𝜑𝜑
! !𝑡𝑡,𝛽𝛽
𝜀𝜀!" 𝛽𝛽𝑡𝑡!!" 𝑡𝑡,𝛽𝛽tablica
!𝑡𝑡! !
1. 𝑡𝑡
𝑡𝑡 𝑓𝑓!" 𝛽𝛽 !
! !"
𝜑𝜑𝜑𝜑!𝑡𝑡, = 𝑡𝑡! 𝜑𝜑= 𝛽𝛽 𝑓𝑓 𝛽𝛽 𝑡𝑡
𝜑𝜑! = 𝜑𝜑!" 𝛽𝛽 𝑓𝑓!" 𝛽𝛽 𝑡𝑡! !" !"
𝜀𝜀! 𝑡𝑡! !
𝜑𝜑𝜑𝜑 𝑡𝑡,𝑡𝑡,𝑡𝑡𝑡𝑡! = 𝜀𝜀
𝜑𝜑!! 𝛽𝛽𝑡𝑡,! 𝑡𝑡𝑡𝑡,! 𝑡𝑡! Listopad – Grudzień 2014 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 93
! =
𝜑𝜑! = 𝜑𝜑!" 𝛽𝛽 𝑓𝑓 𝜀𝜀!!"𝑡𝑡!𝛽𝛽 𝑡𝑡!
!!
𝜑𝜑!" = 1 + !""
dla 𝑓𝑓!" ≤ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
!,! ! !!
!"
!!
𝜑𝜑!" = 1 + !,! !!"" 𝛼𝛼! 𝛼𝛼! dla 𝑓𝑓!" > 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
ŚWIAT Konstrukcje sprężone !
!!
!" !
𝜑𝜑!" = 1 + !
!""
dla 𝑓𝑓!" ≤ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
σcpg (x, y, z, t). !,! !!
!"
!",! !!
𝛽𝛽 𝑓𝑓 𝜑𝜑!" =
!" = 1+
!" od wieku betonu 𝑓𝑓
!""
𝛼𝛼! 𝛼𝛼! dla 𝑓𝑓!" > 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
σcpg (x, y, z, t).
zaniem betonu jest znaczna. Przyjmuje współczynnik !zależny
!"
!,! ! !!
użycie stali, której relaksacja po 1000
się, że wpływ na odkształcenia pełzania w chwili obciążenia
!",! godz. działania naprężeń na poziomie
𝛽𝛽 𝑓𝑓!" = ! 𝑓𝑓!"
mają w szczególności te z nich, które uła- 𝛽𝛽 𝑡𝑡! =
!!" 70% wytrzymałości charakterystycznej
𝜀𝜀 Γ, 𝑡𝑡 = 𝑘𝑘 𝐶𝐶 Γ, t − 𝐶𝐶 𝑡𝑡 !,!!!!!,!"
twiają!!lub utrudniają ruch wilgoci.! Są to !" ! przekracza 2,5%. Stal spełniającą to
!! 𝛽𝛽 𝑡𝑡! =
!,!!!!!,!"
zarówno 𝜀𝜀!! Γ, 𝑡𝑡 = 𝑘𝑘wewnętrzne
czynniki 𝐶𝐶 Γ, t − 𝐶𝐶w betonie, 𝑡𝑡𝜑𝜑!!" = 1 + !,! !Współczynnik
!""
dla 𝑓𝑓
! " ≤ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
rozwoju pełzania w cza- ograniczenie nazywa się stalą o niskiej
wilgoci w punkcie Γ w czasie 𝑡𝑡, 𝐶𝐶 𝑡𝑡!
jak i zewnętrzne (otoczenie). Wymienia sie:
!!
ℎ!!!!""
!"
!!
=ℎ! =!!!–! – relaksacji.
𝜑𝜑!" = 1 + !,! ! ! 𝛼𝛼!! 𝛼𝛼!! dla 𝑓𝑓!" > 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
wilgoci w punkcie Γ w czasie 𝑡𝑡, 𝐶𝐶 𝑡𝑡!
się tu przede wszystkim: 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡! !,!
𝑡𝑡 − 𝑡𝑡! !,!
az odkształcenia skurczowego dla chwili sprężenia 𝜀𝜀 𝑡𝑡 , 𝑡𝑡 ! : 𝛽𝛽! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! 𝛽𝛽= 𝑡𝑡, 𝑡𝑡 =
początkową wartość w/c w mieszance!! ! ! !" ! 𝛽𝛽! +!𝑡𝑡 − 𝑡𝑡!
!",! !" !!!"" 𝛽𝛽! + 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡! !" ≤ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
az odkształcenia skurczowego
betonowej, dla chwili sprężenia
𝛽𝛽 𝑓𝑓!" 𝜀𝜀=!! 𝑡𝑡! ,𝑓𝑓!𝑡𝑡"! :𝛽𝛽! = 1,5 1𝜑𝜑 + 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅
!" = 1 + dla
ℎ! + 250 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓
𝑓𝑓!" ≤ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
ε cs (ti −1ti ) = (β ds (ti , ts ) − β ds (ti −1, ts ))khε cd ,0 + (β as (ti ) − β as (ti −!1!" ))ε𝛽𝛽
ca!(∞= ) 𝛽𝛽1,5
! = 1,51 + 1 +0,012𝑅𝑅𝑅𝑅 !" !
0,012𝑅𝑅𝑅𝑅!,! ℎ!! !+ℎ250𝛼𝛼!"
! + ! 250 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓
𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500𝛼𝛼 ! 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓!" !" ≤ 3
wiek betonu w chwili obciążenia, ≥ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 !" !"!"
ε cs (ti −1ti ) = (β ds (ti , ttrwania 𝛽𝛽 = 1,5 1 + 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅 !! !! ℎ + 250𝛼𝛼 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500𝛼𝛼 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑
s ) − β ds (tiobciążenia,
−1, t s ))khε cd ,0 + (β as (𝛽𝛽 ti )𝑡𝑡− β= (ti −1!)!,!"
)ε ca (∞)! 𝛼𝛼𝑓𝑓! ! 𝛼𝛼≤ ! dla 𝑓𝑓 ! >3535𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 !
czas ! as !,!!! 𝜑𝜑𝜑𝜑
!" !"==1 + 1 + !!"" !""
35! dla!,!
35 !,!
35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝛼𝛼!!"
!,!
≥ 𝛼𝛼35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
!!,!= !,! !! !! 𝛼𝛼! !=" =
rodzaj cementu (portland, portland !
𝑓𝑓 !"
!"
𝑓𝑓 !" 𝑓𝑓!"
𝜀𝜀!" = glinowy),
𝜀𝜀!" + 𝜀𝜀!" 𝛼𝛼 = 35𝛼𝛼 !,!dla 𝑓𝑓 >35
−1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑆𝑆 !,! !,!
35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝛼𝛼 = 35
!!
szybkowiążący, ℎ! =
!!!
– 𝜑𝜑 = 1 + !""
𝛼𝛼
!
!"
𝛽𝛽 𝑓𝑓!" = 𝛼𝛼
!",!
!,! 𝛼𝛼!=
! 𝑓𝑓!"=! ! ! 𝛼𝛼 !"
! =
0 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑁𝑁
!
klasę (wytrzymałość)𝜀𝜀 = 𝜀𝜀!" +betonu, 𝜀𝜀!" 𝛼𝛼𝑡𝑡 −
!
𝑓𝑓 !,!
= 𝑡𝑡1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑅𝑅 𝑓𝑓!" 𝑓𝑓!"
𝜀𝜀!" 𝑡𝑡 !"= 𝛽𝛽!" 𝑡𝑡 𝜀𝜀!" ∞ , !!" ! !"
użycie opóźniaczy wiązania betonu, 𝛽𝛽 ! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! =
𝛽𝛽! + 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡! 𝛼𝛼 = −1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑆𝑆
!",!
moduł 𝜀𝜀 sprężystości
𝑡𝑡 = 𝛽𝛽 oraz ∞ , 𝛽𝛽! = 1,5 1 +Wartość
𝑡𝑡 𝜀𝜀 nasiąkliwość !"𝛽𝛽 𝑓𝑓!" = pełzania
współczynnika ! 𝑓𝑓!"można 𝛼𝛼 = 0 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑁𝑁
Stosowane!" w ≤starszych, również mię-
𝜀𝜀!" !" ∞ = 2,5!"𝑓𝑓!" −!"10 10!! 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅
∆𝜎𝜎!"! („% odℎ𝛽𝛽𝜎𝜎 +𝑡𝑡”250 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓
! !! na= osi pionowej),
!!" !,!" odniesioną do wytężenia początkowego 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 !!
.
! !,!!! !!"
kruszywa, 𝛽𝛽! = 1,5 też1odczytywać
+ 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅 z nomogramów
!" ! umiesz- dzynarodowych
ℎ! + 250𝛼𝛼! 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500𝛼𝛼
𝛼𝛼 = 1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑅𝑅 przepisach
! 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓
!" (Model Code
!! be- ≥ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝜀𝜀!" ∞ =
zawartość 2,5 𝑓𝑓!" w
kruszywa − objętości
10 10 czonych w przepisach normowych. ! ∆𝜎𝜎 1978. 1990, PN-B-03264:1999) graficzne
𝛽𝛽!" 𝑡𝑡 = 1 − 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 −0,2𝑡𝑡 !,! . 𝛽𝛽 35𝑡𝑡! !,! =!!! !,!" 35 !,!
!" !,!
35
tonu, 2.3.5. Relaksacja
𝛼𝛼! = ℎ ! =
stali –
sprężającej
!,!!!
𝛼𝛼! =
! ! 𝛼𝛼! = określenie wpływu relaksacji (zob. ryc. 2)
!"! .
poziom 𝛽𝛽!" 𝑡𝑡trwałych
= 1 − naprężeń𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 −0,2𝑡𝑡 w !,!
betonie, . Stal∆𝜎𝜎 poddana 𝑓𝑓!"
trwałemu 𝑓𝑓!"
stałemu (lub 𝑓𝑓!" pozwala w sposób czytelny 𝑡𝑡 − przedstawić
𝑡𝑡 !,! !!
𝜀𝜀!" 𝑡𝑡 = 𝛽𝛽!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! 𝑘𝑘! 𝜀𝜀!",! ∆𝜎𝜎!"! („% od𝛼𝛼𝜎𝜎=!!−1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑆𝑆
” na
!! osi pionowej), 𝜎𝜎! = 𝜎𝜎!"! − 0,3∆𝜎𝜎 odniesioną !,!!!!! 𝛽𝛽!pomiędzy𝑡𝑡,do 𝑡𝑡! wytężenia= klasą relaksacji początkowego
! .
geometrię przekroju, w przybliżeniuℎ!stałemu) = !
– odkształceniu
𝛼𝛼 = 0 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑁𝑁
!
zależność 𝛽𝛽 + 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡 stali !!"
! !
wilgotność 𝜀𝜀!" 𝑡𝑡 otoczenia.
= 𝛽𝛽!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! 𝑘𝑘! 𝜀𝜀!",! z biegiem gdzie:czasu wykazuje
∆𝜎𝜎!,!!!!!
𝛼𝛼 𝛽𝛽 = 1,5 spadek 1 + naprę- 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅oraz
=!1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑅𝑅 !" jej wytężeniem a𝑡𝑡wielkością − 𝑡𝑡! !,!straty
ℎ! + 250 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500 𝑑𝑑𝑑𝑑
Złożoność zjawiska pełzania betonu nie żeń w niej panujących. 𝛽𝛽! = 1,5 1 + 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅 w 𝛽𝛽∆𝜎𝜎
naprężeniach
!" ! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡
ℎ!!"+ 250𝛼𝛼 ! =
Δσ ( „% od σ ” na osi
prp 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500
𝑡𝑡 − 𝑡𝑡! 𝛽𝛽!! + 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡!po
𝛽𝛽!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡na
pozwala ! =szczegółowe uwzględnienie Najprostszym opisem procesu relaksacji 𝜎𝜎≥! = 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
0,85𝜎𝜎 pionowej),
!"!"! odniesioną do wytężenia po-
𝑡𝑡 − 𝑡𝑡 ∆𝜎𝜎!"! ! („% od ” na osi
𝜎𝜎!!tzw. 𝛽𝛽! =odniesioną
pionowej), 1,5 1 +do0,012𝑅𝑅𝑅𝑅 wytężenia początkowego ℎ! + 250 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑
!!
. Należy podkreślić,
wszystkich parametrów
𝛽𝛽!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! = 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡! + 0,04 ℎ!
w !tworzeniu ∆𝜎𝜎!"! .
jest relaksacja prosta. Proces
𝛽𝛽! = 1,5 1 + 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅 !" ℎ
relak- czątkowego
35 !,!
35 !,! że war-
35 !,!
! + 250𝛼𝛼! 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500𝛼𝛼
!!"
𝜌𝜌!"""
racjonalnego modelu obliczeniowego. sacji jest długotrwały. W stosowanych
≥ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 𝛼𝛼 tości =
𝜎𝜎! =!𝜎𝜎!"!𝑓𝑓− 0,3∆𝜎𝜎!!,!!!!!pokazane 𝛼𝛼 na =
wykresie są 𝛼𝛼 =
wynikami
!
Stworzone w przeszłości 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡! +oraz 0,04 ℎ! !
stosowane modelach 𝜇𝜇, obliczeniowych przyjmuje ∆𝜎𝜎!" się, badania!" relaksacji
!,!
𝑓𝑓!"
przy wytężeniu !,! stałym
𝑓𝑓!"
𝛼𝛼
35= −1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑆𝑆
35 35 !,!
obecnie sformułowania analityczne mają że ok. 1/3–1/2 całkowitego spadku na- 𝛼𝛼!na =poziomie 60%,70%
𝛼𝛼! = i 80%𝛼𝛼oraz ! =
czasie
∆𝜎𝜎!"! . gdzie: ∆𝜎𝜎!,!!!!! 𝛼𝛼 = 0 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑁𝑁
𝑓𝑓!,!" 𝑓𝑓 𝑓𝑓Cał-
charakter empiryczny, uwzględniają czyn- prężeń wywołanego relaksacją następuje trwania !"badania równym !" 1000 godz. !"
𝜎𝜎! = 𝜎𝜎!"! ∆𝜎𝜎!" −= 0,3∆𝜎𝜎 !,!!!!! !!
1,98𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 kowitą wartość
𝑡𝑡 𝛼𝛼 = 𝛼𝛼 !!!
= 1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑅𝑅
−1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑆𝑆
!!
10 relaksacji Δσ przyjmuje się
niki, których wpływ jest wyraźny, a ich w pierwszych 1000 godz. 𝜎𝜎procesu. 1000 pr
współczynniki są skalibrowane tak,
!"
gdzie:by ∆𝜎𝜎!,!!!!! Skutkiem relaksacji jest zmniejszenie dwukrotnie wyższą od wartości z wykresu
przebiega Δσ𝜎𝜎prp =Aby
dawać dobre przybliżenie w typowych siły sprężającej. Proces ten !,!" ! .𝛼𝛼 =0,85𝜎𝜎1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑅𝑅
uwzględnić !"! zmienne warunki
2
∆!!"
= 0,66𝜌𝜌 ∆𝜎𝜎 !"!𝑒𝑒 !,!!(„% ! od 𝜎𝜎 !!!
!! 10” na !!osi pionowej), odniesioną do wytężenia początkoweg
przypadkach. równolegle !!" do skurczu i pełzania
!""" !""" betonu. procesu (równoległy postęp skurczu i peł-
2.3.4. Obliczenia współczynnika peł- Wielkość 𝜌𝜌!""" spadku naprężeń 𝜎𝜎! = 0,85𝜎𝜎od
zależy !"! cech zania betonu, które zmniejszają wstępne
zania ∆𝜎𝜎 !"!
stali oraz od poziomu naprężeń począt- („% od 𝜎𝜎 !! ” na osi pionowej), odkształcenie odniesioną
stali), wytężenie ∆𝜎𝜎!" do wytężenia początkowe początkowego
𝜌𝜌!"""
𝜇𝜇,
Według zapisów Eurokodu 2, współ- kowych. Zwykła stal poddana trwałym, przyjmowano obniżone o 30% szacowa-
czynnik pełzania ϕ(t,t0) oblicza się 𝜇𝜇, jako wysokim naprężeniom ∆𝜎𝜎!"! . ulega znacznej nych strat opóźnionych ∆𝜎𝜎!" w postaci:
iloczyn podstawowego współczynnika
𝜀𝜀! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! relaksacji. Stal produkowana z przezna- 𝜎𝜎 ! = 𝜎𝜎 !"! − 0,3∆𝜎𝜎!,!!!!!
pełzania ϕ𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡 = ∆𝜎𝜎 !,!" !!!
(zależnego
! od klasy betonu, czeniem do zastosowania
∆𝜎𝜎 . jako stal
!" sprę- 𝑡𝑡
𝜀𝜀𝜀𝜀!! 𝑡𝑡,𝑡𝑡!𝑡𝑡! otocze- żająca, posiadając ∆𝜎𝜎!" !"! 𝑡𝑡 =!,!" !! !!
0 !!!
geometrii elementu i wilgotności =gdzie:
wyższą ∆𝜎𝜎wytrzymałość,
𝑒𝑒 !! 𝜎𝜎
1,98𝜌𝜌 !"""
gdzie: !! 𝑒𝑒 Δσ –!"! założona łączna 10wielkość
𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! = 𝜎𝜎!"
1,98𝜌𝜌 !""" !,!!!!!
1000
!"
10 𝜎𝜎 ! = 1000
p,c+s+r 𝜎𝜎 − 0,3∆𝜎𝜎 !,!!!!!
nia) i współczynnika stopnia 𝜀𝜀! 𝑡𝑡! zaawanso- pozwala na osiągnięcie wysokich naprę- strat wywołanych efektami reologicznymi,
wania procesu pełzania βc(t,t0) żeń przy akceptowalnie gdzie: ∆𝜎𝜎niskiej relaksacji. którą po zakończeniu obliczeń strat należy
!,!!!!!
Obecnie!,!! technologia produkcji stali sprę-!,!" !!!skorygować. W 𝜎𝜎 ! = 0,85𝜎𝜎!"!
uproszczeniu dla budynków
∆!!" ! !,!" !!!
𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! = 𝜑𝜑! 𝛽𝛽! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! 2 ! = 0,66𝜌𝜌!""" ∆!!" 𝑒𝑒 10
!,!!
!! ! !!
!" 2 ! oraz
żającej = 0,66𝜌𝜌
wymagania
!"""
!""" 𝑒𝑒 jej dopuszczenia można 10 było przyjmować także:
𝜑𝜑! = 𝜑𝜑!" 𝛽𝛽 𝑓𝑓!" 𝛽𝛽 𝑡𝑡! !" !"""
gdzie: 𝜑𝜑 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! = 𝜑𝜑! 𝛽𝛽! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! do zastosowania𝜌𝜌wykluczają !""" przeważnie 𝜎𝜎! = 0,85𝜎𝜎!"!
𝜑𝜑! = 𝜑𝜑!" 𝛽𝛽 𝑓𝑓!" 𝛽𝛽 𝑡𝑡!
𝜇𝜇,
𝜌𝜌!"""
współczynnik zależny od wilgotności
otoczenia RH: 𝜇𝜇,
!!
!" ∆𝜎𝜎!" 𝑡𝑡 !,!" !!!
𝜑𝜑!" = 1 + !""
dla 𝑓𝑓!" ≤ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 = 1,98𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 !! 10!!
!
!,! !! 𝜎𝜎!" 1000
!"
𝜑𝜑!" = 1 +
!!
!""
𝛼𝛼! 𝛼𝛼! dla 𝑓𝑓!" > 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 ∆𝜎𝜎!" 𝑡𝑡 !,!" !!!
!
!,! !! = 1,98𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 !! 10!!
!!
!" 𝜎𝜎!" 1000
𝜑𝜑!" = 1 + !",!
!""
! dla 𝑓𝑓!" ≤ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 ∆!!" ! !,!" !!!
𝛽𝛽 𝑓𝑓!" = !,! !!
𝑓𝑓
współczynnik zależny od wytrzymałości
!!"!!!!"" 2 = 0,66𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 !,!! 10!!
!!" !"""
𝜑𝜑!" = w
betonu 1+wieku 28 𝛼𝛼! dla 𝑓𝑓!" > 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝛼𝛼! dni !""
!
!
!,! !!
∆!!" ! !,!" !!!
𝛽𝛽 𝑡𝑡! =
!,!!!!!,!"
2 = 0,66𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 !,!! 10!!
!!" !"""
!",!
𝛽𝛽 𝑓𝑓!" = 𝑓𝑓
!!! !!" !"
ℎ! = – Ryc. 2. Graficzna metoda określenia strat wywołanych relaksacją stali sprężającej (PN-B-03264:1999)
!
! !,!
𝛽𝛽 𝑡𝑡! = 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡!
!,!!!!!,!" 𝛽𝛽! 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! =
𝛽𝛽! + 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡!
94 𝛽𝛽! =
!! 1,5 Budownictwo
Nowoczesne 1 + 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅 !"
ℎ! + 250 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓
Inżynieryjne Listopad – Grudzień 2014 !" ≤ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
ℎ! =𝛽𝛽 ! !=– 1,5 1 + 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅 !" ℎ + 250𝛼𝛼 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500𝛼𝛼 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓
! ! ! ! !"
!,!
≥ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 𝑡𝑡 − 𝑡𝑡!
!"
! 𝛽𝛽! + 𝑡𝑡 − !"𝑡𝑡! 𝜀𝜀!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡!
= 1,5 1 + 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅
𝛽𝛽! = 1,5 ℎ! 1++250𝛼𝛼 ! 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500𝛼𝛼
0,012𝑅𝑅𝑅𝑅 !" ! 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓!"
ℎ! + 250 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓 !" ≤ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
≥ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝛽𝛽! = 1,5 1 + 0,012𝑅𝑅𝑅𝑅 !" ℎ! + 250𝛼𝛼! 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑤𝑤𝑤𝑤ę𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛𝑛𝑛ż 1500𝛼𝛼! 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓!"
35 !,! 35 !,! 35 !,! Ep ;
≥ 35𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
𝛼𝛼! = 𝛼𝛼! = 𝛼𝛼! = !,! !,!
𝑓𝑓!" 𝑓𝑓!" 35 𝑓𝑓!" 35 35 !,! Konstrukcje
!,!" !!! sprężone ŚWIAT
𝛼𝛼! = 𝛼𝛼! = 𝛼𝛼! = ∆!!" !
𝛼𝛼 = −1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑆𝑆𝑓𝑓!" 𝑓𝑓!" 𝑓𝑓1Δ
!"σ
! p , r
=
(t , t 0 ) ; !""" 𝑒𝑒 !,!! !"""
5,39𝜌𝜌 10!!
𝛼𝛼 = −1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑆𝑆 !"
𝛼𝛼 = 1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑅𝑅 ΔPc + s + r = Ap Δσ p,c + s + r (t , t0 )
Podejście proponowane w 𝛼𝛼normie = 0 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑁𝑁
Eu- Łączne straty opóźnione są korygowane w betonie powinny spełniać warunki po-
𝛼𝛼 = 1 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑅𝑅φ (t , t0 ) . ε cs (t , t0 ) E p + Δσ p, r (t , t0 ) + α σ cg + σ cpo φ (t , t0 ) [ ]
rokod 2 [1] jest oparte na wzorach em- w zależności od sztywności przekroju, Δσ pza- dane w [1], dotyczące zabezpieczenia ele-
, c + s + r (t , t0 ) =
pirycznych
% od 𝜎𝜎!! ” na osi pionowej),opartych
odniesionąnadowyrażeniach
!
wy- leżnej! .od cech materiału i geometrii, co ma mentu przed zarysowaniem
wytężenia początkowego Ap ⎡ Ac 2 ⎤oraz przed
!!"
P0 : w mianowniku.
!!
1+ α ⎢1 + zcp ⎥[1 + 0,8φ (t , t0 )]
kładniczych. Norma twierdzi, że „straty od odzwierciedlenie
∆𝜎𝜎!"! („% od 𝜎𝜎!! ” na osi pionowej), odniesioną do wytężenia początkowego! . nadmiernym Ac ⎣ I c
obciążeniem betonu
⎦ na
relaksacji można otrzymać
∆𝜎𝜎 ze świadectw Takie określenie strat !"
odpowiada pracy P ( x ) =
ściskanie.
mt P0 − ΔP ( x )
Naprężenia
µ − Δ Psl ( x )
trwałe− Δ P wc − ΔP
betonie
c + s +r
!"
z badań prowadzonych przez producentów∆𝜎𝜎!"elementów konstrukcyjnych wykonywanych muszą spełniać nierówność:
lub można je określać, stosując jeden z po- w jednym etapie
𝜎𝜎! = 𝜎𝜎!"! − 0,3∆𝜎𝜎Takie
𝜀𝜀!" 𝑡𝑡, i użytkowanych
𝑡𝑡! w warun- σ c ≤ 0,45 f ck
∆𝜎𝜎!"! . poniżej
danych wzorów”. !,!!!!! określenie kach reprezentowanych przez stabilny mo-
strat dotyczy procesu relaksacji prostej 𝜎𝜎! = 𝜎𝜎(bez !"! − 0,3∆𝜎𝜎 del obliczeniowy. E p ; Dla przypadków bardziej Przekroczenie
!,!!!!! ∆! ! !,!" !!! powyższego poziomu na-
!,!!!!! 1 !" = 5,39𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 !,!! 10!!
zmian naprężeń początkowych), przez co złożonych (obiekty budowane !!"etapowo lub prężeń !""" uniemożliwia dalsze korzystanie
gdzie: ∆𝜎𝜎!,!!!!!
w przypadku obiektów budowanych eta- obciążane w różnych okresach) norma prze- z teorii liniowego Δσ Pc +pmt = A0p ,Δ65
≤
s + r pełzania σ p,cf+ipk r (t , t0 )
s +wymaga skory-
powo uzyskane!wartości!"! 𝜎𝜎 = 0,85𝜎𝜎 mogą odbiegać widuje jedynie korektę sposobu wyznaczenia Δσgowania Δ σ p , r ( t , t 0 ) ; ε cs (t , t0 ) E p + Δσ p, r (t , t0 ) + α [σ cg + σ cpo ]φ (t , t0 )
wartości współczynnika pełzania
p , c + s + r (t , t0 ) =
od ich rzeczywistej pracy. Podane w normie 𝜎𝜎! = 0,85𝜎𝜎 straty !"!
wywołanej relaksacją stali sprężającej. w obliczeniach 𝑃𝑃!1ze =
+ α względu𝛾𝛾A!p 𝑃𝑃 ⎡ Ac 2 ⎤
⎢1!"+ zcpna ⎥[1 +panujące
0,8φ (t , t0 )]
∆!!" A I! !,!" !!!
wzory uzależniają stratę od wytężenia stali Zmienne !,!" warunki
!!! φ ( t , t )
skurczu,. o ile występują, 1 ! = 5,39𝜌𝜌
naprężenie rzeczywiste.
!""" 𝑒𝑒 !,!!⎣ c ⎦
c
10!!
∆!!" !,!! ! !!0 !,!" !!!!"
!"""
𝜌𝜌 podając następujące!formuły: 1 = 5,39𝜌𝜌 𝑒𝑒 można uwzględnić, 10 0,9 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘ℎ
=wykorzystując kilku- Spełnienie apowyższych warunków po-
μ, !""" ∆! Str. 4 kol prawa !
linia 7d proszę połączyć kapit „Należy również…”
!""" !" !,!! !! ΔPzc p+ oprzednim
s + r = Ap Δσ p, c + s + r (t , t0
!" !"""
𝛾𝛾1! !𝛾𝛾!"! = 5,39𝜌𝜌 !""" 𝑒𝑒 !""" !,!" !!!
10
dla prętów sprężających krotnie to ΔPcsamo
+ sP +10r :
∆!= !"Apodejście
Δ σ
p = 5,39𝜌𝜌
1,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ
𝜀𝜀
p, c + s + r!" (obliczeniowe.
t ,𝑡𝑡,
t 𝑡𝑡
)!
0 𝑒𝑒 !,!! ! zwala na
!! przeprowadzenie weryfikacji
ε ( t , t 0 ) E p + Δσ p , r (t , t0 ) + α
𝜇𝜇, 10
ΔPc +us +sunąć
r = Ap„Δ σM c + s + rz (Δ pt ,σ t0 ) cs
s + r (ltinii
, t0 ) =
!"""
Str. 5 kol przez
lewa l!"""
inia 3d proszę w p,Pa” oczątku
Zarównoεobiekty cs (t , t 0 )
!!"
E p
z betonu,
+ Δ σ p, r (t , które
t 0 )
;
+ α [σ cg + σ kilka
cpo ]φ ( t , t
Pmt
nośności
)
0 ε( x()t ,=
ΔP t0 )P= E A−+Δ
elementu,
Δσ P
σµp,(r x(t), t− ()tΔ ,+tP
pa , c +także
α)sl[σ(cgx)+−σ Δ cpo ]c
spełnienie
Pφ (−t , tΔ0 )Pc1++s α+ r Ap ⎡⎢1 + Ac zcp2 ⎤⎥[1
∆𝜎𝜎!" 𝑡𝑡 !,!" !!! Δσ s + r (t , t0 ) = po zabetonowaniuEi prozdeskowaniu csc + s + r 0 p𝑃𝑃 pΔ p, c += s + r0𝑟𝑟 0 𝑃𝑃
= 1,98𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 !!
10 !! p , c + miesięcy A ⎡ A ⎤ Δ σ p , c + s + r (t , t 0 ) = warunków !,!"#użytkowalności. !"# !" (𝑥𝑥) Ac ⎣ I c ⎦
1 +[σ t0 )]]φsiły
p
zcp ⎥[1 + 0,8φ (t , t0 )] ApΔσ
⎢1 + Str.
c 2 5 kol srodek linia 5 d zamiast „pozwalała”
𝜎𝜎!" 1000 !!! 1do +α (t , t10 )+Eαp +
ε csOkreślona ⎡ A
1p+, r = (tc,jtest
z0𝑟𝑟2) + ⎤„α
[
pozwala” σt ,cpo
0cg,8φ+((𝑥𝑥) (t , t0 )
∆𝜎𝜎!" oddają𝑡𝑡 wilgoć
!,!" otoczenia,
A I a następnie
Δ σ
c Δσ ⎦ (t , t p), c; + s + r
są
(t , t ) = 𝑃𝑃 wartość
⎢ cp długotrwałej
⎥ 𝑃𝑃 spręża-
!! c ⎣ A
!,!"# I ! "# !"
c 0 2 ,⎤45 f ckP jest wartością
!! 0
= 1,98𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 10 p ,r 0 Ac ⎡⎣σ A≤ c ⎦
𝜎𝜎!" pokrywane
1000 szczelną
𝑟𝑟!"# = powłoką 𝑟𝑟!"# Str. = 1,0, 5malarską, jak 17d jącej
kol prawa linia zamiast po1 +„wszystkich ⎢1 +c stratach
αna ppoziomie z7cp ⎥[1 +jest
0%” 0,8φ„mt (na ]
t , t0p)oziomie 60%, 70% i 80%”
𝜀𝜀 𝑡𝑡, 𝑡𝑡 Ac ⎣ I c ⎦
dla ! drutów
!,!" !!!i splotów sprężających klasy 2 i obiekty budowane etapowo wymagają
φ (t , t0 ) . bar- średnią.
!" ! Sprawdzenie stanów granicznych no-
0,66𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 !,!! 10!! 𝜀𝜀 𝑡𝑡, 𝑡𝑡
!""" !" ! dziej złożonego 𝜀𝜀 podejścia
𝑡𝑡, 𝑡𝑡 obliczeniowego,
Str. 6 kol lewa linia 2g po śności „Eurokod (SGN) 2” dwymaga
odaję [1] wykorzystania wartości
∆! ! !,!" !!! !" !
E p ; 𝑟𝑟!"# = 0,95; 𝑟𝑟!"# = 1,05
2 ! !" = 0,66𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 !,!! 10!! w którym procesy Str.
𝜀𝜀 4 k𝑡𝑡, są𝑡𝑡prozważane
ol P0 : 7sukcesywnie
rawa linia d proszę połączyć obliczeniowych
akapit „Należy σ rsiły ównież…” 0,65 fz pkpoprzednim
≤sprężającej dla SGN.
!" Ep ; !""" !"
Ep ;
! Str. 6 kol lewa linia 12g zamiast „jej” jest „pmt
Pmt ( x) = P0 − Δsiła
ich”
Pµ ( xsprężająca:
) − ΔPsl ( x) − ΔPc − ΔPc + s + r
w kolejnych przedziałach czasowych. Obliczeniowa
Δσ ,r 𝑟𝑟(!"# t , t0 )= ; 0,90; 𝑟𝑟 = 1,10
dla drutów i splotów sprężających klasy 1 Str. E5p ;kol lewa linia 3d proszę usunąć „w MpPa” z początku linii !"#
Δσ p ,r (t , t0 ) ; 2.4. Siła poΔstratach σ p ,r (t , t0 ) ;
Str. 6 kol srodek linia 16d po „granicy relaksacji.” 𝑃𝑃! σ= ≤𝛾𝛾D0!odaję ,𝑃𝑃
45 !" f
wzór:
c ck
∆! ! !,!" !!! φ ( t , t ) .
1 !" = 5,39𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 !,!! 10!! Siła sprężająca Str. Δ5σ kpol
, rpo(strodek
, twszystkich linia 5 d z0amiast
0 ) ; σ pmt max = stratach, ,65 f pk „pozwalała” gdziejest
0
γp ma „pozwala”
wartość zależną od sposobu
!!" !"""
φ (t , t0 ) . φ ( t , t ) . 0,9 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘ℎ
nazywana
ΔPc + s + r = Ap Δσ p,c + s + r (t , t0 ) 𝛾𝛾
trwałą ! ! 𝛾𝛾 0 = sprężającą, jest okre-
siłą działania
P0 : siły sprężającej. ,65 f pk 60%, 70% i 80%”
≤p0oziomie
Str.
φ5(t k, tol )p.siły 1,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ
rawa linia 6 1kol
7d zprawa
amiast „na poziomie 7graniczne
0%” σ „pmt
jest na
2.3.6. Łączne straty reologiczne , r (t , t0 ) + α [σ cg + σ cpo ]φ (0t , t0 )
ε cs (t , t0 ) E p + Δσ pślana na podstawie początkowej
Str. Pprzesunięcie
0: Stany wzoru drugiego i użytkowalności
dwóch linii ( xponiżej
P (SGU) 𝛾𝛾! ma wartość
(„gdzie
mt ) = P0 − ΔPµ ( x) − ΔPsl ( x) − ΔPc
ΔσPp0,c:+ s + r (t , t0 ) = P0 :
Mimo że opisane powyżej procesy reolo- Ap ⎡ Ac 2 ⎤ elementów sprężonych sprawdza się przy
x𝑃𝑃 =P𝛾𝛾−! 𝑃𝑃Δ!"
akapity niżej, nad „Stany graniczne użytkowalności…”
1+ α ⎢1 + P z( x)⎥[= 1 +P0,8− φΔ(tP, t6 ()k]xol
Str. ΔPsl (lxinia
) −lewa ) − Δ2Pg c p−o Δ„PEurokod P ( x) = P0 − ΔPµ[1]
c + s + r mt 2” dodaję
( x𝑃𝑃 ) − ΔPsl ( = ) !−𝑟𝑟Δ c 𝑃𝑃!" Pc +(𝑥𝑥)
giczne postępują równolegle i nie możnaAc ⎣ I cmt cp ⎦ 0 P0µ0: !,!"# wartości !"# s+r
wykorzystaniu obliczeniowych σ c ≤ 0,45 f ck
pPo x) = P0 −kończącym
mta(kapicie ΔPµ ( x𝑃𝑃)!,!"#
0,9 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘ℎ
Str. 6 kol psprężają-
rawa − ΔsPię ( x=
sl n 𝑟𝑟Δ!P"#
a )nazywanych
„−siły −𝑃𝑃 Δ!" Pc +(𝑥𝑥)
csprężającej dla SGN.” Początek kolejnego
zaprzeczyć ich wzajemnym wpływom, Naprężenia trwałe w cięgnach 𝛾𝛾 𝛾𝛾 = dla SGU (dawniej s + r wartościami
45 flinia σ ≤ 0,45 f rzeniesiony wzór
𝑟𝑟!"#c ≤=0lewa
Str. σ6 kol
𝑟𝑟,stratach = 11,0,
! !2g zamiast „jej” jest „ich”
obliczenia strat wywołanych skurczem cych po wszystkich !"#ck„Obliczeniowa nie powinny siła sprężająca”, po c niej jest pck
charakterystycznymi):
𝜀𝜀!" 𝑡𝑡, 𝑡𝑡!
i pełzaniem betonu oraz relaksacją stali przekraczaćStr. granicy, która lodpowiada gra- relaksacji.”
σ c ≤ 0,45 f ck𝑃𝑃! = 𝛾𝛾! 𝑃𝑃!" σ pmt ≤ 0,65 f pk
6 kol srodek inia 16d po „granicy Dodaję 𝑃𝑃!,!"# = 𝑟𝑟!"# 𝑃𝑃!" (𝑥𝑥)
wzór:
sprężającej
Ep ; sprowadzają się do dodania do nicy relaksacji.
σ pmt ≤ 0,65 f pk
Str, 6 kol prawa linia 18d korekta σ 𝑟𝑟pmt
!"#≤ =
wzoru 0,95; 𝑟𝑟
,𝑃𝑃65
0zamiast:
!,!"# f pk = 𝑟𝑟!!"# "# 𝑃𝑃!" =(𝑥𝑥) 1,05
𝑃𝑃! = 𝛾𝛾! 𝑃𝑃!"
siebie ich skutków wyznaczonych w naprę- σ pmt max = 0,65 f pk𝑟𝑟!"# = 𝑟𝑟!"# = 1,0, 0,65 f pk
σ pmt ≤ 0,9 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘ℎ
żeniach,
Δσ p ,r (t , ta0 )następnie
; skorygowania uzyska- 𝛾𝛾!𝑟𝑟
Wartości !!===
𝛾𝛾𝑃𝑃!"# ! 0,90; 𝑟𝑟
współczynników
𝛾𝛾 𝑃𝑃!" !"# = przyjmuje 1,10 się
𝑃𝑃! = 𝛾𝛾! 𝑃𝑃!" 𝑟𝑟1,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ
!"# = 0,95; 𝑟𝑟!"# = 1,05
nej wartości z uwagi na geometrię prze- Str. 6 kol prawa przesunięcie wzoru drugiego
𝛾𝛾 𝛾𝛾
następująco:
! ! = = 𝛾𝛾! 𝑃𝑃!"linii poniżej („gdzie 𝛾𝛾! ma wartość…”)o dw
𝑃𝑃!i 1,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ
dwóch
) . charakterystyki materiałowe.
φ (t , t0 oraz
kroju 3. Wartości obliczeniowe Jest siły sprę-
0,9 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘ℎ 𝛾𝛾 𝛾𝛾 = 𝑟𝑟!"# = 0,90; 𝑟𝑟!"# = 1,10
ma żającej
𝛾𝛾! 𝛾𝛾!opóźnionych
= ! !
akapity niżej, nad „Stany graniczne użytkowalności…”
1,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ 0,9 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘ℎ
Sformułowanie strat 1,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ 0,9 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘ℎ 𝛾𝛾! = 𝑃𝑃!,!"# = 𝑟𝑟 𝑃𝑃 (𝑥𝑥)
𝛾𝛾! 𝛾𝛾! = 1,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ !"# !"
P :
postać: Po określeniu wartości 1,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ
siły sprężającej 𝑃𝑃 = 𝑟𝑟 "# 𝑃𝑃!" (𝑥𝑥)
0
! !,!" !!! = 𝑟𝑟s!"#
𝑃𝑃 na „siły 𝑃𝑃!" (𝑥𝑥) dla SGN.” Początek kolejnego !,!"# !
Pmt ( x) =!! PStr. 6 kol prawa po akapicie kończącym się prężającej akapitu
5,39𝜌𝜌!""" 𝑒𝑒 !,!! 10 P0 − ΔPµ ( x) − ΔPslpo ( x) − ΔPc − Δ𝑃𝑃
wszystkich c + s + r = 𝑟𝑟
!,!"# stratach
„Obliczeniowa
𝑃𝑃!" (𝑥𝑥) się spraw- 𝑟𝑟!"#!,!"#
!"#dokonuje
s iła s prężająca”, p o n iej j 𝑃𝑃
est
𝑃𝑃 p
= 𝑟𝑟!"# = 1,0, jeżeli podjęto odpowied-
=
rzeniesiony 𝑟𝑟
= 𝑟𝑟!"# 𝑃𝑃!" (𝑥𝑥) 𝑃𝑃 w (𝑥𝑥)
zór
!""" 𝑃𝑃!,!"# = 𝑟𝑟!"# 𝑃𝑃!" (𝑥𝑥)
!,!"# ! "# !"
𝑟𝑟!"# = 𝑟𝑟!"# = 1,0, nie !,!"# kroki pozwalające na potwierdzenie
ΔPc=+ s𝑟𝑟+!"#
𝑟𝑟!"# = = A1,0, Δ σσc ≤ 0,45 f(ckt , t ) 𝑃𝑃!,!"# 𝑃𝑃! = = 𝑟𝑟𝛾𝛾!"#! 𝑃𝑃!" 𝑃𝑃!" (𝑥𝑥) 𝑟𝑟!"# = 0,95; 𝑟𝑟!"# = 1,0
r p p, c + s + r 0 wielkości siły sprężającej,
𝑟𝑟!"# = 𝑟𝑟!"# = 1,0,
Δσ p ,c + s + r (t , t0 ) =
ε cs (t , t0 ) E p + Δσ p, r (t , t0 ) + α σ 𝑟𝑟!"#
Str, 6 kol φ
cg +=σ0,95; 𝑟𝑟 [ !"#
]
prawa linia 18d korekta wzoru 𝑟𝑟!"#
cpo (t , t0 )= 1,05
zamiast: = 0,95; 𝑟𝑟!"# = 1,05 , dla elementów
𝑟𝑟!"# = 0,90; 𝑟𝑟!"# = 1,1
σ ≤ 0 , 65 f strunobetonowych
𝑟𝑟 = 0,95; 𝑟𝑟 = oraz cięgien bez przy-
1,05
Ap ⎡ Ac 2 ⎤
pmt pk !"# ! "#
𝑟𝑟!"# = 0,90; 𝑟𝑟!"# = 1,10
1+ α ⎢1 + zcp ⎥ 1 +𝑟𝑟0,8φ=(t0,90; 𝑟𝑟 , t0 ) [ = 1,10] 𝛾𝛾! 𝛾𝛾! = czepności,

Ac 𝑃𝑃⎣! = 𝛾𝛾I!c 𝑃𝑃!" ⎦ !"# ! "#
𝑟𝑟!"# = 0,90; 𝑟𝑟!"# = 1,10 dla elementów
Jest kablobetonowych z przyczepnością.
0,9 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘ℎ 0,9 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘ℎ
W
𝛾𝛾! 𝛾𝛾! =powyższym wzorze: dzenia poziomu naprężeń w materiałach. 𝛾𝛾! = Tak określone siły są następnie wyko-
część straty wywołana przez skurcz be- Podstawowym powodem takiej kontroli 1,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ł𝑎𝑎ń 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ rzystywane do sprawdzania stanów gra-
tonu to iloczyn przyrostu odkształcenia 𝑃𝑃!,!"# = 𝑟𝑟!"#jest 𝑃𝑃!" (𝑥𝑥) konieczność weryfikacji, czy założe- nicznych konstrukcji.
skurczu εcs(t,to) i modułu sprężystości 𝑃𝑃!,!"# = 𝑟𝑟!"#nia 𝑃𝑃!" (𝑥𝑥) przyjęte w sformułowaniu warunków
𝑟𝑟!"#
stali = 𝑟𝑟sprężającej
!"# = 1,0, Ep ; stanów granicznych są zgodne z przewidy- Literatura
część straty wywołana przez relaksację waną pracą materiałów (brak uplastycz- [1] Eurokod 2: PN-EN 1992-1-1, Projekto-
𝑟𝑟!"# = 0,95; 𝑟𝑟!"# = 1,05
stali sprężającej wynosi Δσp,r (t,t ); nienia, brak lokalnych mikrozarysowań). wanie konstrukcji z betonu; Część 1-1:
t0 ) ; część straty wywołana przez𝑟𝑟 pełzanie
o
Graniczne naprężenia dla stali spręża- Reguły ogólne i reguły dla budynków.
!"# = 0,90; 𝑟𝑟!"# = 1,10
betonu jest oparta na wartości współ- jącej są sprawdzone na wcześniejszych [2] Eurokod 1: PN-EN 1991-1-1, Oddziały-
czynnika pełzania φ (t,to). etapach obliczeń strat. Naprężenia trwałe wania na konstrukcje.
Listopad – Grudzień 2014 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 95

Pmt ( x) = P0 − ΔPµ ( x) − ΔPsl ( x) − ΔPc − ΔPc + s + r
z. 3. Stany graniczne
C
nośności przekrojów
sprężonych
tekst: dr inż. PIOTR GWOŹDZIEWICZ, Pracownia Konstrukcji
Sprężonych, Instytut Materiałów i Konstrukcji Budowlanych,
Politechnika Krakowska
Po omówieniu koncepcji sprężania konstrukcji w pierw-

szej części opracowania („Nowoczesne Budownictwo
Inżynieryjne” 2014, nr 5 [56], s. 58–63) oraz przedsta-
wieniu metod obliczania siły sprężającej w drugiej części
(„Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne” 2014, nr 6
[57], s. 90–95) w niniejszej części autor opisuje metody
obliczania stanów granicznych nośności. Weryfikacja wa-
runków nośności jest warunkiem niezbędnym w projek-
Zakim Bunker Hill Bridge, fot. Galiptynutz towaniu elementów konstrukcyjnych z betonu.
1. Metoda stanów granicznych no- akceptowalnych cech użytkowych speł- stali sprężającej oraz jej wstępnego wy-
śności w odniesieniu do przekrojów niona jest nierówność stanu granicz- tężenia, a następnie – w drugim etapie
z betonu sprężonego nego użytkowalności: obliczeń – wszechstronnej ich weryfikacji.
Stosowana w Polsce od lat 70. XX w.
Ed ≤ Cd 2. Stan graniczny nośności elemen-
i przewidziana w aktualnej normie Euro-
kod 2 (PN-EN 1992-1-1:2004 + AC:2010 W powyższych sformułowaniach E d tów sprężonych na zginanie
[1]) zasada projektowania elementów oznacza efekt oddziaływań (w SGN – siła Sprawdzenie warunku nośności na zgi-
konstrukcyjnych z betonu zakłada wy- wewnętrzna, w SGU – wielkość ugięcia nanie przekroju elementu sprężonego po-
korzystanie metody stanów granicznych lub szerokości rysy), R d – maksymalną lega na określeniu wartości obciążenia,
(SG). W ramach tej metody rozróżnia się siłę wewnętrzną, jaką może przenieść jaka może doprowadzić do zniszczenia
stany graniczne nośności i stany graniczne przekrój w SGN, C d – maksymalną ak- (nośności), a następnie porównania tak
użytkowalności, które odpowiednio opi- ceptowalną wartość ugięcia lub szerokości określonej wartości z momentem zgina-
sują sytuacje utraty nośności (zniszczenia) rysy. Do odpowiedzialności projektanta jącym występującym w przekroju pod
oraz przekroczenia pożądanych cech użyt- należy wpierw wytypowanie wszystkich obliczeniową kombinacją obciążeń dla
kowych elementu. Wszystkie wartości pa- mogących wystąpić stanów granicznych, stanów granicznych nośności.
rametrów materiałowych oraz obciążeń, a następnie ich weryfikacja. Analizę SGN na zginanie prowadzi się
omawiane w poprzednich częściach ni- Weryfikacja stanów granicznych nośno- przy następujących założeniach:
niejszego opracowania, mają być ustalane ści przekrojów sprężonych ma za zadanie przekrój płaski przed odkształceniem
zgodnie z zasadami tej metody. Zadaniem wykazać, że przyjęte w projektowaniu pozostaje płaski po odkształceniu (za-
projektanta jest wykazanie, że: wymiary geometryczne elementów, wiel- sada płaskich przekrojów Bernoulliego);
dla wszelkich mogących wystąpić sytu- kości siły sprężającej oraz przewidywane odkształcenia sąsiadujących włókien
acji związanych ze zniszczeniem mate- obciążenia wraz z ich możliwymi kombi- różnych materiałów są równe (zasada
riału, we wszystkich reprezentatywnych nacjami pozwalają na bezpieczną pracę zszycia);
przekrojach spełniona jest nierówność elementów przez cały okres użytkowa- naprężenia rozciągające w betonie –
stanu granicznego nośności: nia z akceptowalnym prawdopodobień- jeśli występują – są pomijane;
Ed ≤ R d stwem. Proces projektowy elementów zależności odkształcenie – naprężenie
dla wszystkich mogących wystąpić sprężonych wymaga przyjęcia w pierw- w materiałach w przekroju są zgodne
sytuacji związanych z przekroczeniem szym etapie założeń dotyczących ilości z przyjętą zależnością konstytutywną
64 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Styczeń – Luty 2015

εcu σc≤fcd
(przy projektowaniu według [1] są to
Ns1 Ns2
zależności podane tamże); ε≤εsu
stan graniczny występuje, jeżeli linia As2
odkształcenia przekroju przechodzi

przynajmniej przez jedną wartość
granicznego odkształcenia materiału
(zwykle betonu lub stali zbrojeniowej);
graniczne odkształcenia wynoszą εsu = As2 Ap
10‰ dla stali i εcu = 3,5‰ lub εcu = Pd Pd

εsu
2‰ dla betonu we włóknach skrajnych
Ns2 Ns1
lub odległych o 3/7 h od krawędzi prze- εcu σc≤fcd
kroju, odpowiednio. faza sprężania (początkowa) faza eksploatacji (użytkowa)
Zginany przekrój sprężony jest obcią-
Skrajne przebiegi wykresu odkształceń w obu fazach
żony siłą normalną i momentem zgina- Jeden z możliwych rzeczywistych przebiegów wykresu odkształceń w obu fazach
jącym. Jego zniszczenie występuje zatem
wskutek działania wektora obciążenia, Ryc. 2. Odkształcenia przekroju sprężonego w stanie granicznym nośności na zginanie
który prowadzi do przekroczenia dopusz-
czalnego wytężenia materiału z uwagi na nośności na zginanie. Zasadniczym jej ele- AS1, AS2 – pole przekroju zwykłego zbro-
naprężenia normalne. Dla ustalonej war- mentem jest analiza wykresu odkształcenia jenia bardziej i mniej rozciąganego pod
tości siły normalnej można określić dwie przekroju w stanie granicznym, który na wpływem obciążeń
przeciwne wartości graniczne momentu swoim przebiegu w przekroju przecina h – wysokość przekroju
zginającego. Jednoczesne działanie siły przynajmniej jeden punkt odpowiadający dp , ds – wysokość użyteczna przekroju,
podłużnej i momentu zginającego można wartości odkształcenia granicznego mate- odpowiednio z uwagi na stal sprężającą
przedstawić przy użyciu wykresu interak- riału. Na podstawie wykresu odkształcenia oraz na stal zwykłą
cji tych działań, którego przykład przed- przekroju, uwzględniając zależności σ – ε, εc – odkształcenie skrajnego ściskanego
stawiono na rycinie 1. Niszczące warto- wyznacza się naprężenia poszczególnych włókna betonu
ści wektora obciążenia tworzą granicę materiałów, a następnie sprawdza równo- εs1, εs2 – odkształcenie zbrojenia zwy-
obszaru dopuszczalnych obciążeń. Jeżeli wagę sił w przekroju. Jeżeli warunek rów- kłego
wartość momentu zginającego wywoła- nowagi sił nie jest spełniony, dokonuje się x – wysokość strefy ściskanej
nego obciążeniami znajduje się między korekty przebiegu wykresu odkształcenia, εpm – trwałe odkształcenia stali sprę-
wartościami granicznymi, to warunek który jednak nadal musi wykazywać osią- żającej
stanu granicznego nośności na zginanie gnięcie przez przynajmniej jeden materiał ∆εp – przyrost odkształcenia stali sprę-
uważa się za spełniony. odkształceń granicznych. żającej odpowiadający redukcji naprężeń
Weryfikację SGN na zginanie można Powyższy diagram (ryc. 2) przedstawia ściskających w otaczającym betonie od
przeprowadzić na jednym z dwóch po- początkowy przebieg odkształcenia prze- wartości wywołanej trwałym sprężeniem
ziomów dokładności: metodą ogólną lub kroju sprężonego w dwóch zasadniczych i obciążeniem długotrwałym do warto-
metodą uproszczoną. sytuacjach: początkowej i użytkowej. ści zgodnej z wykresem odkształcenia
Ważniejsze przyjęte na rycinie ozna- w chwili zniszczenia przekroju.
2.1. Metoda ogólna czenia: W obliczeniach nośności sprężonych
Metoda ogólna nawiązuje ściśle do wy- Ac – pole przekroju betonowego elementów zginanych można przyjąć, że
żej opisanych założeń stanu granicznego Ap – pole przekroju cięgien sprężających przy ustalonej wartości siły podłużnej
(siła sprężająca) do ustalenia pozostaje
M graniczna wartość momentu zginającego.
Można w tym celu posłużyć się odpo-
MRd=MEdmax
wiednią procedurą obliczeniową.
Tok obliczeniowy nośności na zginanie,
opisany m.in. w [2], wymaga następują-
MEd
cych działań:
1. Przyjęcie wstępnego przebiegu wykresu
odkształcenia przekroju wraz z założeniem
odkształceń krawędziowych betonu εc
NRd=NEd N
i stali εs1.
2. Wyliczenie wysokości strefy ściskanej x.
3. Wyliczenie częściowych przyrostów
odkształceń stali sprężającej w SGN:∆ 'εp
oraz ∆"εp.
4. Określenie naprężeń w stali zwykłej σs1.
MRd =MEdmin
5. Wyliczenie przyrostu naprężeń w stali
Ryc. 1. Wykres interakcji siły podłużnej i momentu zginającego w przekroju sprężonym sprężającej odpowiadającego wzrostowi
Styczeń – Luty 2015 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 65

Siła poprzeczna 𝑉𝑉!" , jaka może wystąpić może w przekroczyć
przekroju W krawędzi elemencie
przypodporowej
krawędzi
określony nośności
wskutek podpory.
podpory. sprężonym
wdziałających
Eurokodzie
przekroju jestzwykle zwykle z2.ścinanie
naobciążeń,przebiegiem
Przyprzekrój braku
nie
𝑉𝑉 cięgna
.odległy
sił sku
w żelbecie, określonych w [1]. W  przypodporowej
przekrojach projektowanych jest przekrój
jako !"odległy
sprężone jep
może przekroczyć nośności przekroju Określenie
na ścinanie 𝑉𝑉W
położenia osi W  ≥
krawędzi
przypodporowej
. elemencie
elementu
elemencie  podpory.
rozważanego siła sprężonym
sprężonym poprzeczna,
jest przekroju
zwykle z z przebiegiem
która
przebiegiem odbywa
przekrój działa się cięgn
w
cięgna
odległy wed
najczęściej przekrój w sąsiedztwie osikrawędzi
!"
podparcia
 ≥elementu
podpory.
oraz tam, gdziez oszerokość środnika
Określenie położenia rozważanego 𝑉𝑉!" przekroju
≤ w 𝑉𝑉żelbecie,
!" odbywa określonych W
obliczeniowo
osi
fkrawędzi się

elemencie
elementu
Ap1 +według f ydw ⋅ A[1].
podpory. siła
siła=sprężonym
zmniejszona
fW
ogólnych poprzeczna,
poprzeczna,
przekrojach
cd ⋅ Acc ,eff +reguł 2 ⋅ Adla
która
przebiegiem
wartość
która ⋅działa
Apionowe
f yd działa
projektowanyc
p 2 + ścinania
wwp
cięgn
najmniejsza. Sposób określenia położeniaW pd ⋅elemencie
przekroju s1sprężonym
rozważanego
σz pprzebiegiem
z uwagi s 2 cięgna
na
ŚWIAT Konstrukcje sprężone Siła poprzeczna w żelbecie, 𝑉𝑉 , jaka może
!" określonych w [1]. W przekrojach wystąpić w przekroju wskutek
najczęściejprojektowanych przekrój osi działających
obliczeniowo
Ostatecznie
obliczeniowo
fW
osi Aelementu
pd ⋅ elemencie p1w
elementu f yd ⋅ Anośność
+ sąsiedztwie jako
s1siła
obciążeń,
=zmniejszona
siła
zmniejszona
sprężonym poprzeczna,
sprawdza
⋅ Apodparcia
f cdsprężone
poprzeczna,cc ,eff + σz
nie jest
p 2o
o⋅ Awartość
wartość
która
poraz
to
przebiegiem się z działa
2 + f ydtam,
która pionow
⋅działa
uwagi s 2 gdzie
Apionowe cięgn
w wścp
na
może przekroczyć nośności określony
przekroju w Eurokodzie
na ścinanie 2. Przy
𝑉𝑉!" . orazSposób braku Ostatecznie sił skupionych nośność przekrojem
psprawdza
rozważanym
się 𝑉𝑉zf!" uwagi w
najczęściej przekrój w sąsiedztwie najmniejsza.
podparcia tam,M obliczeniowo
Ostatecznie
osi Sd ≤
obliczeniowo
Mokreślenia
gdzie
elementu Rd = szerokość f cdnośność
⋅siła
zmniejszonapołożenia
Szmniejszona
cc , eff + σśrodnika
poprzeczna, 2 ⋅ Ap 2 ⋅przekroju
sprawdza o
(od −jest
wartość
asię
2 ) +z
która
wartość rozważan
uwagi⋅pionow
działa
yd A=s 2 ⋅𝑉𝑉
pionowe wna
na
(d!",−p
Określenienajmniejsza. położenia rozważanego przypodporowej przekroju jestodbywazwykle przekrój
się w według odległy
ogólnych o 𝑑𝑑
⋅reguł (wysokość+dla 2 ścinania
użyteczna z𝑉𝑉 przekroj
Sposób określenia położenia określony przekroju Eurokodzie
M Ostatecznie
Nośność rozważanego
OstatecznieSd ≤
obliczeniowo M Rd odcinka =2.f cdPrzy nośność
nośność
Sz
zmniejszona
cc , eff braku
uwagi σ psprawdza
ścinania sprawdza sił
⋅na ⋅skupionych
Ap 2ścinanie(od −wartość
określa asię
2 ) +się
się jest
𝑉𝑉
z ≤
uwagi
f yd!"
uwagi
!" ==
przekro
odpowie
⋅A (𝑉𝑉d!"
s 2 ⋅𝑉𝑉
pionow
na
na
−
!",
w żelbecie, określonych w krawędzi
[1]. W podpory.
przekrojach projektowanych
przypodporowej𝑉𝑉 ≤ 𝑉𝑉 Nośnośćjako
jest sprężone
zwykle odcinka przekrójjest to
ścinania odległy określa osię (wysokość
odkształceń stali sprężającej określony w Eurokodzie 2. Przy braku
w chwili osią- wytrzymałości może być sił skupionych
niezgodne nośności
zarysowaniem przekrojem na siłę rozważanym
poprzeczną
lubścinania po sprawdzazarysowaniu. z w strefie
uwagi na
𝑑𝑑 sięzsię
𝑉𝑉Zarysowaodpowi

Nośność
Ostatecznie odcinka nośność określa ==o𝑉𝑉𝑉𝑉!",
odpowie
uwagi na
!" !"
najczęściej przekrój wzsąsiedztwie W elemencie sprężonym z przebiegiem cięgna wypadkowego nachylonym 𝑉𝑉 ≤ !"
!"
!"
kąt
gnięcia przez przekrój Siła
stanu granicznego poprzeczna
przypodporowej rzeczywistym !" , zwykle
𝑉𝑉jest jakapodparciamoże
ichprzekrój
poziomem, oraz
wystąpić krawędzi tam,
odległy w
związa- gdzie
przekroju
opodpory. szerokość
𝑑𝑑 (wysokość wskutek
naprężenia
zarysowaniem
przekroczenia środnika
działających
ściskające
użyteczna lubścinania
wytrzymałości jest
po obciążeń,
w zarysowaniu.
betonie.
przekroju) na nie
odrozciąganie Zarysowa
 Nośność
zarysowaniem
 odcinka lub po zarysowaniu. określa się
Zarysowa odpowi
𝑉𝑉!"odpowie 𝑉𝑉!"b
𝑉𝑉=!",!"#
nośności na zginanie. najmniejsza. może Sposób
krawędzi nymosi
określenia
przekroczyć
podpory. elementu
nośności
z możliwą położenia siłaprzekroju
przekroju
postacią poprzeczna,
Wna
odkształcenia
elemencie która
rozważanego
ścinanie 𝑉𝑉Nośność
sprężonym działa.
Niespełnienie
przekroczenia
rozciągających
zarysowaniem
przekroczenia
z uwagi wodcinka przekroju
z napierwszego
przebiegiem
ścinania
ścinanie
wytrzymałości
pochodzących
lub
wytrzymałości po
wskutek jest
zcięgnaokreśla
warunków
zarysowaniu.
obciążeń
na
od
się
wypadkowego
rozciąganie
obciążeń.
na rozciąganie Zarysowa
określony siły w

!"
Nośność

zarysowaniem
 . odcinka lub wścinania
po zarysowaniu. określa sięZarysowaodpowib
6. Wyliczenie wypadkowej WEurokodzie
Określenie
normalnej
elemencie 2.obliczeniowo
położenia
przekroju.
sprężonym PrzyWartości braku
rozważanego siłnośności
z przebiegiem skupionych
zmniejszona przekroju
osi naelementu
cięgna przekrojem
o wartość
zginanie odbywa oznacza
siła
wypadkowego
Warunek się rozważanym
pionowej
poprzeczna,
rozciągających
przekroczenia
rozciągających
zarysowaniem
według
przejście składowej
nachylonym
nośności ogólnych
przekroju
która
pochodzących
wytrzymałości
pochodzących
lub dla
po
strefie
działa siły
oreguł
fazy dokąt
zarysowaniu.
sprężającej
fazy
wprzed dla
przekroju
𝛼𝛼 na
od
ścinania
po
względem
od obciążeń.
zarysowanie
rozciąganie
obciążeń.Zarysowa
w tym
wskute
przypodporowej w jest zwykle przekrój
Ostatecznie odległy
nośność o (wysokość
sprawdza
𝑑𝑑 się
 przekroczenia
użyteczna
z
.
uwagi na przekroju)
zredukowaną wytrzymałości od wartość na rozciąganie
siły poprzec b
osiżelbecie,
elementuokreślonych w [1].która W przekrojach projektowanych jako sprężone jestprzed , to

dla materiałów w przekroju odpowiada- uzyskiwane
siła poprzeczna, przy zastosowaniu działa tej
obliczeniowo metody
w przekroju zarysowaniu.
Warunek
zmniejszona
 wskutek nośnościoiobciążeń
wartość dla𝑉𝑉 fazy
pionowej może być siły
zarysowani
składowej
betonowego
rozciągających
Warunek
przekroczenia
rozciągających nośności wymaga pochodzących
wytrzymałości
pochodzącychdla sprawdzenia
fazy
!",!"#" przed na
od od dwóch
obciążeń.
zarysowanie
rozciąganie
obciążeń. wa
jącej założonemu krawędzi wykresowipodpory. najczęściej
odkształ- przekrój
mają zwykle w sąsiedztwie
charakter podparcia
zachowawczy.
Ostatecznie oraz tam,
𝑉𝑉!" gdzie
nośność Nośność =sprawdza𝑉𝑉!",!"#"na szerokość
ścinanie − się z
zdlaśrodnika
𝑃𝑃poprzeczną
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠
uwagi
uwagi na na jest
naprę-
obliczeniowo zmniejszona o wartość pionowej składowej
 betonowego
–Warunek nośności
Warunek
betonowego
rozciągających siły nośności
nośności iiwymaga
sprężającej
na wymaga
siłę pochodzących!
dla
w sprawdzenia
fazy tym
sprawdzenia
fazy przed
przed zzredukowaną
przekroju.
oduwagi dwóch
zarysowani
dwóch
obciążeń.
zarysowanie na napr w
wa
cenia – NRd. W elemencie sprężonym
najmniejsza.
Ostatecznie nośność z
Sposób przebiegiem
Nośność określeniaodcinka cięgna położenia wypadkowego
ścinania przekroju
określa żenia
się nachylonym
,
rozważanego rozciągające
odpowiednio o zkątwuwagi
dla 𝛼𝛼
betonie względemna
występującej ścinanie
określa się jest
fazy pracy:
3. Stanysprawdza graniczne się nośności z uwagi na zredukowaną
na ścina- z–
Warunek–, nośności
betonowego
betonowego nośności wartość na naisiłę
nośności siłę
wymaga siłypoprzeczną
dla poprzecznej:
poprzeczną
𝑉𝑉 !" = 𝑉𝑉!",!"#"
sprawdzenia
fazy przed z=zuwagiuwagi
− 𝑃𝑃dwóch
zarysowani !na nanapr
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠napw
7. Porównanie wyliczonej osi elementu siły określonysiła poprzeczna,
normalnej w Eurokodzie która
zarysowaniem działa
2. Przylub wbrakuprzekroju
𝑉𝑉po sił
zarysowaniu.
Nośność= 𝑉𝑉 wskutek
skupionych
odcinka obciążeń
warunku:
−Niespełnienie przekrojem
Zarysowanie
𝑃𝑃 ścinania
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑉𝑉i!",!"#"
określa
wymaga
rozważanym
odcinka
pierwszego ,się może sprawdzenia
ścinania
odpowiednio być
z
w  strefie
warunków jest
 dwóch
skutkiem
dla −  
występ
oznacz
wa
–
––betonowego nośności
nośności na na
nai siłę siłę
siłę poprzeczną poprzeczną
poprzeczną z
z uwagi uwagi
,
uwagi na
na napr nap
napr
w wymaga sprawdzenia dwóch w
NRd z siłą zewnętrzną Pd i w razieprzypodporowej nie elementów z betonu !" sprężonego !",!"#" !
nośności  z=od na
obliczeniowo potrzeby
Nośność zmniejszona odcinka ojestwartość
przekroczenia
ścinania zwykle przekrój
pionowej
określa wytrzymałości odległy
składowej
sięzarysowaniem
odpowiednio ona siły (wysokość
𝑑𝑑 rozciąganie
lub sprężającej
Niespełnienie
dla
Nośność po
występującejzarysowaniu.
na użyteczna
betonu
ścinanie tym
pierwszego
fazy przekroju)
przekroju.
wskutek Zarysowanie
z 0pracy:
,uwagi zgłównych
warunków
przed
na
,
odcinka
naprężenia napręże
−  
oznacścinro
–
Niespełnienie
– nośności nośności [( na siłę
pierwszego
na siłę poprzeczną
) ( poprzeczną) 333
z warunków] z uwagi
z uwagi na napr na
oznacz nap
9 :
korekta przebiegu wykresu odkształcenia Weryfikacja nośności na ścinanie ele- V = 0 ,18 / γ k 100 ρ f + k σ b d
Ostateczniekrawędzi nośnośćpodpory. sprawdza rozciągającychsięzarysowaniu.
z uwagi pochodzących na zredukowaną
przekroczenia odwartość
obciążeń.
wytrzymałości siłyna poprzecznej: na
# ∃ ρrozciąganie
# ∃ 0,betonu
k1♠wskutek
, 1
V–Nośność
Rd c C
)ścinanie
l
f ckz)zuwagi
ck
uwagi
cp
na
w
zarysowaniem lub po Zarysowanie odcinka Niespełnienie
Nośność =6
nośności 0ścinania
[(zachowaniu0na ,/18γ Cna ścinanie jest
pierwszego
/k|(pierwszego
siłę k skutkiem
100
lpoprzeczną ♥
0 , 333
+f zkz1σ warunków
na333 naprężenia
]bzwzględem
wnaprężenia
%
duwagi naoznac
bwdnap ro
ro
99 ::
przekroju. Zwykle przyjmuje sięW tolerancję
elemencie mentów
sprężonym
Warunek !" sprężonych 𝑉𝑉z przebiegiem
=
nośności przebiega
𝑉𝑉 dla − według
cięgna
𝑃𝑃
fazy! przed𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠
V
wypadkowego Niespełnienie
zarysowaniem przy
Rd ,c ,c ,18
nachylonym
100 warunku
0odpowiada
C ol kąt
pracy
ck warunków
𝛼𝛼 litego cp oznacz
przekro
rozciągających pochodzących #00na ,od
+∃k #100
obciążeń. ∃na
Rd cp
przekroczenia wytrzymałości na rozciąganie betonu wskutek głównych naprężeń
Nośność [06,fazy#fazy ,na
k,18ścinanie
C∃ kk#przed cpz d fz∃warunków
]buwagi
wuwagi naprężenia ro
!",!"#" 0, 333
, 333
V
VNiespełnienie /fck/| |0pierwszego ♥ %kk1♠ ♠cpcpoznac
bbwwddro
5
0
♥ l lf ckck ,0na
1, 5
Rd , c ≥ 6 18 1100 %
wyników na poziomie do 5% mniejszej tych samych zasad, jakie obowiązują dla V Nośność 035
ścinanie σ
z𝑉𝑉 naprężenia
999 :::
Nośność osi
odcinka elementu
rozciągających ścinania siłapochodzących
poprzeczna,
określa
betonowego się odpowiednioi która
wymaga
od działa
Warunek
obciążeń. dlaw występującej
sprawdzeniaprzekroju
nośności przy Rd dwóch , czachowaniu
Rd, cwskutek
dla obciążeń
1, 5pracy:
warunków: przed , 5 warunku
C zarysowaniem może
, 333 odpowiada
1być
p
z wartości. Po przyjęciu skorygowanego
zarysowaniem obliczeniowolub po elementów
zmniejszona
zarysowaniu.– nośności
Warunek nośności dla fazy przed zarysowaniem odpowiada
żelbetowych.o
Zarysowanie
na wartość
siłę
Podstawowy
pionowej
poprzecznąodcinka
betonowego z
V
składowej
ścinania
uwagi
i V Nośność
przy
wymaga
VRd ,cna
przy
Rd , c ≥ [
6
0
jest6siły
,
zachowaniu
Ε #
035
zachowaniu
0
#0, ,na
0skutkiem
035
naprężenia
k,18
18
sprawdzenia
f /| 1| ,5C∃∃
ścinanie
sprężającej
/ k
ck
pracy Czależnościach
+
f
litegok
k 0#
kwarunku
#
σ
100
warunku 100
%
]
rozciągające
1 cp b
w
dwóch
!",!"#"
, 5 z uwagi
♥
w♥
k
d
tym
l♠f f ck∃∃przekroju.
: 0
b
, na %
333
warunków: d w k 1♠cp bbwdd
naprężenia
k♠
%betonie ro
ck 0, 5przekroju
::

#0wartość 9 ∃warunku
#0100 ckcp∃
 Rd , c l1 ckcp 0,w 333 1 cp w
przebiegu wykresu odkształceń obliczenia warunek stanu granicznego nośności
przekroczenia Ostatecznie
betonowegowytrzymałości nośność
i –
wymaga nasprawdza
nośności rozciąganie
sprawdzenia na się zbetonu
siłę uwagi
poprzeczną
–
dwóchnośności na
wskutekzredukowaną
z
warunków: uwagi
na siłęV
przy V
przy
głównych W powyższych
VRdRd ,,cna 6Εnaprężenia
zachowaniu
poprzeczną
Ε 0 0035
, , 18 k/k|1,1z5C,5siły
,naprężeń
035 fkwarunku
uwagi
f ściskające% ♥
, 5poprzecznej:
% na
k k l♠ ♠
przyjęto
fnaprężenia
b b
w dd %k1♠rozciąga
betonie. cp bw d
zachowaniu
999 :::
należy wykonać ponownie. przyjmuje dla ścinania postać: W
następujące Rdpowyższych
,c c  oznaczenia: zależnościach
ck
ck 0, 5 1
1 cp w przyjęto
w następ
rozciągających – nośnościpochodzących na siłę Niespełnienieod
poprzeczną obciążeń. zpierwszego
uwagi 𝑉𝑉 –
!" =
nośności
na 𝑉𝑉 z warunków
naprężenia
!",!"#" na − siłę
 przy
WV 𝑃𝑃
= 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠
oznacza
rozciągające
1 +
! powyższych zachowaniu
poprzecznąΕ 0 , 035
≤ 2,0 przejście
k 1w
1, 5
,z f warunku
uwagi
betonie
5 zależnościach % przekroju
nak ♠ naprężeniab d do
przyjęto fazyściskając po z
następ
8. Na podstawie zadowalającej zgod- VEd ≤ VRd 𝛾𝛾V!=Rd–powyższych
W Rd –1, c+
, materiałowy
Ε
materiałowy
c 0,035

fwspółczynnik
k 1,zależnościach
0
ck 0, 5 %
współczynnik
ck
, 5
k1♠cp bezpie-
1 cp wdbezpieczeństw
bwprzyjęto następ
Warunek nośności Nośność
– nośności dla
odcinka fazy
na siłę przed
ścinania
Nośnośćpoprzeczną zarysowaniem
na określa
ścinanie
z uwagi odpowiada
sięNiespełnienie
zodpowiednio
uwagi
na na
naprężenia pracy dla
pierwszego
naprężenia
 ściskające litego
występującej ≤przekroju
z
rozciągające
2,0
w warunków 5 fazy
betonie. pracy:
w oznacza
betonie przed przejście
określa prze
się z
V!!=Rd––powyższych
𝛾𝛾
W Ε≤0dla
materiałowy
, cmateriałowy ,035 k zależnościach
fwspółczynnik
współczynnik %k1♠cp bwprzyjęto dbezpieczeństw
bezpieczeńst następ
9 𝛾𝛾
:

ności wartości NRd i Pd, dla tego samego Siła poprzeczna V Ed, jaka może wy- czeństwa betonu
betonowego i wymaga sprawdzenia
zarysowaniem lub po dwóch
zarysowaniu. warunków:
Zarysowanie odcinkaW powyższych

ścinania !"" zależnościach
jest ck
skutkiem przyjęto następ
6 #0,18 /wskutek | C ∃k #100 ♥l fck ∃ %kW
Nośność 0na ścinanie 0,02
Niespełnienie pierwszego z warunków oznacza , 333przejście 𝑘𝑘  = 1 z + uwagi
przekroju na≤ do naprężenia
2,0 fazy po rozciągające
zarysowaniu. w be
diagramu odkształcenia wyznacza się stąpićVRd 𝛾𝛾 1!=♠––powyższych bw≤d0,02
materiałowy współczynnik bezpieczeńst
9 :
w , cprzekroju działających !
!"" zależnościach przyjęto następ
– nośnościprzekroczenia na siłę poprzeczną wytrzymałości z zuwagi nanananaprężenia
rozciąganie rozciągające
betonu 𝛾𝛾 𝑘𝑘!wskutek materiałowy
w1!w+
=cp#100 betonie głównych współczynnik
naprężeń bezpieczeństw
# ∃ ∃
!""
Nośność pa- na obciążeń,
ścinanie uwagi naprężenia
V 6 rozciągające
0 ,18 / | 𝑘𝑘 = k 1 +♥ betonie f
0, 333
≤ ≤ 2,0
określa
2,0
% k ♠ sięb dz warunku:
9 :
moment sił wewnętrznych względem przy nie może
zachowaniu przekroczyć warunku nośności  𝛾𝛾 – materiałowy
!" ! współczynnik bezpieczeńst
– nośnościrozciągającychna siłę poprzeczną z uwagi na naprężenia Rd , c
ściskające 𝜌𝜌 C
w = betonie. l ≤ ck
!"" 0,02 1 cp w
/ | Cpochodzących od% obciążeń. !
6 #0,18przekroju ∃kwarunków
#dla l f ck ∃ 1V

9 :
!
𝑘𝑘! == 1!1!do +! !"" ≤ ≤2,0 2,0
0 , 333
sywnego zbrojenia rozciąganego, VRd ,cktóry 100 na♥ ścinanie , 5 Rd.k01♠ , 5 cp bw
przy d
zachowaniu 𝑘𝑘 warunku !
+
! !"!" ≤!0,02
Niespełnienie Warunek pierwszego nośności zVRd Ε 0
fazy , 035 oznacza
k
przed f przejście
%
zarysowaniem k ♠ b przekroju
d odpowiada
𝜌𝜌 𝜌𝜌
! !==
= fazy
pracy
≤ 0,02 po zarysowaniu.
litego przekroju
9 :
𝑓𝑓 0,15 !""
jest przyjmowany jako nośnośćprzy przekroju zachowaniu Określenie ,
warunku
c położenia rozważanego 1𝑘𝑘 ck 1 cp w 5 =
,!" –01 wytrzymałość
,!5! !!+ ! ! !
≤ 2,0 charakterystyczna betonu
Nośność nabetonowego ścinanie z uwagi
i wymaga na naprężenia
sprawdzenia V
rozciągające
dwóch Ε 0 ,035
w
warunków: k
betonie 𝜌𝜌 f = %
określa
!!!" !"
k ♠≤ !0,02sięb dz warunku:
9 :
𝑓𝑓 = 0,15
– wytrzymałość charakterystyczna betonu
1, 5W0powyższych zależnościach przyjęto 𝑘𝑘
𝜌𝜌 == następujące
0,15 ≤ 0,02 oznaczenia:
9
!
na moment zginający MRd. Nierówności przekroju 0 , 5odbywa się według Rd , c
ogólnych 𝑓𝑓 
!
! !"
ck
–– 
wytrzymałość
! !
wytrzymałość
1 cp w
charakterystyczna
charakterystyczna betonu
, c 6 #0,18warunku / |,cCΕ∃k0#100
VRdspełnienie –VRd nośności ,035 na ♥klsiłę f∃ckpoprzeczną
f ck𝛾𝛾dla –
, 333 %k ♠ b d
% k 11♠cp
materiałowy b zwwduwagi W na
współczynnik naprężenia
powyższych

𝜌𝜌
𝑘𝑘
bezpieczeństwa
!"= !!
rozciągające
zależnościach
==
!
!!"
0,15
!
!≤ 0,2 w betonie
!" ≤ 0,02 dla przyjętobetonu następujące oznaczeni
MRd ≥ MED potwierdza reguł ! ścinania w
cp żelbecie, określonych 𝑓𝑓 𝑘𝑘 𝑓𝑓
𝜎𝜎!"
betonu !! = –
!!"=–=wytrzymałość wytrzymałość
0,15
na
!!≤ ! 0,2 ≤0,2𝑓𝑓!"charakterystyczna
ściskanie charakterystyczna
– naprężenia w betonie betonu
betonu w
nośności przekrojuprzy –Wnośności
powyższych na siłę Wpoprzeczną
zależnościach zprzyjęto
uwagi 𝛾𝛾 na
– naprężenia
materiałowy
następujące
!" ściskające
oznaczenia:współczynnik  !
!!" w betonie. bezpieczeństwa dla betonu
zachowaniu
na zginanie. warunku w [1]. przekrojach projektowanych ! jako  𝑘𝑘
𝜎𝜎
𝑓𝑓 ,  = – = 0,15
!
wytrzymałość ≤ 0,2𝑓𝑓 – naprężenia
charakterystyczna
– naprężenia w betonie
betonu w
i wysokość użyteww betonie
!"
!"" 𝜎𝜎 = ≤ 0,2𝑓𝑓
dla𝑘𝑘 = 0,15
 !
Niespełnienie
9 pierwszego
:
z warunków oznacza przejście , , 𝑑𝑑 –przekroju !wymiary: doszerokość
!"fazy po zarysowaniu.
𝑏𝑏! !" !"
𝛾𝛾! –1,materiałowy 0, 5 sprężone 𝑘𝑘 współczynnik
= jest 1 +to najczęściej ≤bezpieczeństwa
2,0przekrój w są-!"" !!"
!"
betonu !!"
!!
V Ε 0 ,035 k 5
f % k ♠ b d !
𝑘𝑘 = 1 + 𝜎𝜎 𝑘𝑘
𝜎𝜎
≤ !"2,0 = = 0,15
!  ≤ 0,2𝑓𝑓 – naprężenia w betonie ww
Nośność ck na ścinanie 1 cp w z uwagi na naprężenia
oraz tam, gdzierozciągające 𝑏𝑏
wysokości , ,𝑑𝑑= 𝑑𝑑∅w ––> wymiary:
betonie
! środka określa szerokość
ciężkości – się
!" – naprężenia iwysokość
z przekroju wysokość
iwarunku: w betonie użyte
powinn
!"
2.2. Metoda uproszczona Rd , c
sze- ! 𝑏𝑏
!
! wymiary:
! ≤ 0,2𝑓𝑓 szerokość użyte
9 :
siedztwie podparcia
!"" !!" !"
! !! !" naprężenia
𝜌𝜌!2,0
#=100 ≤ 0następujące
∃0,02 – naprężenia w betonie użytew
!"
Rd , c 6 #0,18rokość !/ | C ∃kśrodnika
Mniej dokładne, W ale powyższych
𝑘𝑘 = szyb- 1zależnościach
+ ≤ przyjęto oznaczenia: 𝜎𝜎
wysokości
cięgien =∅ >sprężających
!
środka
≤ 0,2𝑓𝑓ciężkości ciężkości
według przekroju powin
! , 𝑑𝑑 –wymiary: !wymiary: szerokość iizasad:
wysokość
, 333
V !!♥ !l f ck %k1♠ 𝜌𝜌!cp=bwSposób d!!" ≤ 0,02 𝑏𝑏
wysokości !"  środka !" przekroju powinn
! , 𝑑𝑑 –, szerokość wysokość użyte
jednocześnie jest najmniejsza. w 𝑏𝑏 betonie !wywołane =  − 0,5 siłą∑ ∅podłużną
𝛾𝛾 – materiałowy współczynnik bezpieczeństwa
– położenia
wytrzymałość dla betonu
charakterystyczna cięgien
𝑏𝑏wysokości betonu sprężających środka ciężkości według zasad:
iprzekroju
!
powin
𝑓𝑓!" cięgien sprężających =na ściskanie ∑ według zasad:
! !
sze i prostsze obliczenia ! można prowadzić
przy
!!"
𝜌𝜌! = zachowaniu ≤określenia
0,02 warunku przekroju rozważa-
! przy
wysokości ! , 𝑑𝑑 średnicy
–wymiary:
–, wymiary: środka kanału −szerokość
0,5 szerokość
ciężkości metalowego
∅ i wysokość wysokość
przekroju ∅ > powinn !
i wy
użyte
– wytrzymałość charakterystyczna betonu na ściskanie
9 :
𝑓𝑓 cięgien
przy ∑średnicy sprężających kanału według
metalowego zasad: !!!!
iiwywc
!! ! 𝑘𝑘 = 0,15 ∅ ∅ >
metodą uproszczoną sprawdzenia !"" stanu nego z uwagi na ścinanie jest !" określony wysokości
użyteczna
przy
cięgien
przyjmuje średnicy przekroju;
sprężających środka kanału ciężkości
szerokość metalowego
według przekroju
przekroju
zasad: 0,5∅ > ∅, powinn
∑ ∅ się przy
0,5
𝑘𝑘 = 1 + V 𝑓𝑓!" c ≤
!Rd ,–
2,0
0,035k 1,5 f!ck charakterystyczna
Εwytrzymałość %!k!" 1♠ cp bw d 𝑘𝑘! betonu = 0,15na ściskanie 𝑏𝑏!,!"# = 𝑏𝑏! − !!!
granicznego nośności na zginanie. Jej w Eurokodzie 𝜎𝜎!" = 2. Przy braku
≤ 0,2𝑓𝑓!" – naprężeniasił skupionych na w cięgien
przy
przyjmuje
niekorzystnym
przy
wysokości
betonie =średnicy
średnicy  sprężających 1,2 ∑kanału
−wywołane
sięśrodka
𝑏𝑏𝑏𝑏
kanału∅
poziomie
ciężkości według
metalowego
siłą
==𝑏𝑏 𝑏𝑏!−−zasad:
przekroju
podłużną 0,5∅∅> >∅,!przy przy i wcc
przyjmuje się w metalowego ! i wy
!
W𝑘𝑘do =beto-0,15 przekrojem
powyższych zależnościach przyjęto !!" ,
0,5 ∅,
!"następujące oznaczenia:
! !,!"#
zastosowanie jest ograniczone 𝜌𝜌! = ! !"! ≤ !0,02 !!
rozważanym w𝜎𝜎strefie = przy- ≤ 0,2𝑓𝑓
powinna –naprężenia
być skorygowana !,!"# betonie z! uwagi wywołane na !siłą
! ! po
 przy
niekorzystnym
przyjmuje !" =średnicy −
się kanału
1,2 ∑ ∅poziomie metalowego 0,5∅ ∅, > przy iw
przy
niekorzystnym dowolnej 𝑏𝑏średnicy
𝑏𝑏
poziomie ==kanału𝑏𝑏𝑏𝑏!!szerokość
−0,5 metalowego ∅, cc
be
!!
nów klas nie wyższych od C45/55. ! 𝛾𝛾𝜎𝜎!!"–Oparta
=
!!"
materiałowy ≤ 0,2𝑓𝑓
podporowej , 𝑑𝑑 –jest
𝑏𝑏!współczynnik
!" – naprężenia
wymiary: zwyklebezpieczeństwaszerokość
w 𝑏𝑏betonie
przekrój odległy i wysokość
wywołane dlaobecność
∑
,
betonu
przyjmuje
∅ siłą użyteczna

podłużną
cięgien się przekroju;
!,!"#
sprężających −
według przekro
przy
!
𝑓𝑓!" – wytrzymałość !! charakterystyczna
wysokościużyteczna betonu
środka ciężkości na , 𝑑𝑑
ściskanie – wymiary: przy
sztucznych
przyniekorzystnym
przyjmuje szerokośćdowolnej
dowolnej oraz
siębyć i wysokość
!,!"#
średnicy
dla
poziomie
średnicy cięgien użyteczna
kanału
=kanału bez
𝑏𝑏! − metalowego metalowegoprzekroju;
przyczepnośc ∅, przy bc
be
przekroju) przekroju ∅ powinna skorygowana
𝑏𝑏poziomie z uwagi
0,5 na ob
! ∑
na tych samych założeniach, co metoda !""
𝑏𝑏 , 𝑑𝑑 – wymiary: o d (wysokość
szerokość i wysokość wysokości użyteczna od zasad:
środka  niekorzystnym
 ciężkości
przekroju; szerokość przekroju !,!"#
powinna
przekroju na być skorygow
𝑘𝑘 = 0,15 𝑘𝑘 ! = 1 + ≤ 2,0
cięgien sprężających według zasad: czymsztucznych
przydowolnej
sztucznych
niekorzystnym dowolnej ∅ przyjmuje oraz
orazśrednicy dla
średnicy
dla cięgien
poziomie cięgien kanału
sięmetalowego
na bez
najbardziej przyczepnośc
metalowego
bezmetalowegoprzyczepnośc niekor b
ogólna, metoda ta przyjmuje !
!!"następujące
wysokości krawędzi
!
środka podpory.
ciężkości przekroju cięgien
powinna sprężających
być przy
 przy skorygowana średnicy
według zkanału
zasad: uwagi na kanałuobecność be
uproszczenia: 𝜎𝜎!" = ≤ 0,2𝑓𝑓 ! !" – naprężenia
!" ≤ 0,02 W przy elemencie w
średnicy betonie
sprężonym kanału wywołane siłą
metalowego sztucznych
z przebiegiem podłużną czym
ostatnim

sztucznych
przy
czym + !dowolnej
∅ > i iwypełnieniu
 ! ∅ ∅ wzorze przyjmuje
oraz
przyjmuje dla
można
średnicy
oraz dla cięgien
wypełnieniu się
cięgien
się kanału na
zmniejszyć
kanału
na
!! bez
kanału najbardziej
bez
najbardziej
zaczynem
zaczy- przyczepnośc
metalowego do
przyczepnośc nieko
1,0
niekor
cemen pob
!! 𝜌𝜌 ! = ! !sprężających
cięgien według zasad:
w analizie wytężenia przy średnicy kanału ostatnim
zapobiegającego
czym
ostatnim

sztucznych+ ! metalowego ∅ wzorze
wzorze przyjmuje
oraz można
można
dla ∅ cięgien
rozłupaniu >się na i wypełnieniu
zmniejszyć
zmniejszyć krzyżulców
najbardziej
bez dodo1,0
przyczepnośc kanał
1,0
beton
nieko po
po
𝑏𝑏! , 𝑑𝑑przekroju
– wymiary: odstę- !
szerokość cięgna iwypadkowego
przyjmuje wysokość nachylonym
użyteczna
się 𝑏𝑏!,!"# o
przekroju;kąt
=! 𝑏𝑏i!wypełnieniu
! −na0,5 nem czym
szerokość cementowym
∅, kanału przy ∅ przyjmujeprzekroju
czym przyjmuje sięcementowym
na
∅ przyjmuje ! się
na najbardziej się na najbard niekor
puje się od poszukiwania przy
𝑓𝑓 !" – wytrzymałość
średnicy kanału
α względem charakterystyczna
metalowego ∅ > betonu
siłaprzyjmuje ściskanie zapobiegającego
ostatnim
się zapobiegającego
𝑏𝑏czym =∅wzorze wzorze zaczynem
𝑏𝑏przyjmuje − obecność0,5 rozłupaniu
można
rozłupaniu zmniejszyć
przy
∅,,zmniejszyć
się na krzyżulców
czym
krzyżulców
najbardziej do∅ 1,0 1,0 beto
przyjm
beton
niekor po
wysokości diagramu środka ciężkości przekroju
niekorzystnym
osi elementu powinna poziomie
poprzeczna,
być ! skorygowana ostatnim!,!"# z uwagi !na można przy czym do po
! = 0,15 się
𝑘𝑘przyjmuje 𝑏𝑏 = 𝑏𝑏 − 0,5 przy
niekorzystnym
∅, czym zapobiegającego
poziomie
∅ przyjmuje się rozłupaniu
na najbardziej krzyżulców beto
odkształcenia, cięgien sprężających
!!" według
która działa
!,!"#
przy zasad: w
dowolnej
przekroju
!
średnicy
wskutek obcią-
kanału metalowego ostatnim
zapobiegającego przyjmuje wzorze
bez iniekcji,
się na można najbardziej
rozłupaniu zmniejszyć
zainiekowanego
nieko-
krzyżulcówkanału do 1,0
beton po
wytężenie betonu i stali zbrojenia 𝜎𝜎 !" = zwy- ≤
niekorzystnym żeń0,2𝑓𝑓 Vpoziomie
Ed,!"
, –możenaprężeniabyć!!obliczeniowo w przybetonie wywołane
dowolnej
zmniej- średnicy
zapobiegającego
rzystnym siłą poziomie podłużną
kanału metalowego rozłupaniu bez krzyżulców iniekcji, beto zain
przy średnicy kanału !! metalowego sztucznych
stat
∅ > oraz i wypełnieniu
dlaskładowej
cięgien bez kanału przyczepności zaczynem cementowym
przyjmuje się 𝑏𝑏!,!"# = 𝑏𝑏! −się 1,2
kłego przyjmuje się jako równe przy
𝑏𝑏się warto-dowolnej
– wymiary: szona średnicy
o wartość
szerokość kanału ! metalowego
pionowej
iprzy
wysokość sztucznych użyteczna siłyoraz
bez iniekcji,
przy
przekroju; dla cięgien
zainiekowanego
dowolnej bezśrednicy
szerokość poziomie; przyczepności kanału
kanału
przekroju na zmeta- przyjmuje
tworzyw
przyjmuje ! , 𝑑𝑑 𝑏𝑏 = 𝑏𝑏 czym − 0,5 ∅ przyjmuje
∅, czym się na ∅ najbardziej
przyjmuje niekorzystnym
się na najbardziej współczynnik
ściom ich wytrzymałości, sztucznych oraz!dla
!,!"# sprężającej cięgien
w tym przekroju. bez przyczepności
Ostatecznie przyjmuje się 1,2 ∅, przy poziom
wysokości środka ciężkości
ostatnim wzorze przekroju można
czym powinnazmniejszyć byćlowego
∅ przyjmuje skorygowana
do 1,0
się bez
pod
na𝑏𝑏!,!"#iniekcji,
najbardziej
z uwagi
warunkiem
= zainiekowanego
𝑏𝑏!na − niekorzystnym
obecność
stosowania
wysokość strefy ściskanej niekorzystnym przyjmuje poziomie
się,
czym sprężających nośność
∅ przyjmuje się sprawdza się
na najbardziej z uwagi na
ostatnim zreduko-
niekorzystnym wzorze możnakanału poziomie; z tworzyw
zmniejszyć sztucznych
współczynnik do 1,0 oraz pod
1,2 w dla zbrojenia
warunkiem sto
cięgien zapobiegającego według zasad: rozłupaniu krzyżulców betonowych
rozwiązując równanie przy dowolnej równowagi
ostatnim średnicy
sił wzorzewanąkanału wartość
można metalowegosiły poprzecznej:
zmniejszyć bezdo iniekcji,
zapobiegającego
!1,0 zainiekowanego
! pod warunkiem
cięgien rozłupaniu bez stosowania kanału
przyczepnościkrzyżulców zzbrojenia
tworzyw przyjmuje
betonowych się
 ≥ w przekroju:

sztucznychprzy orazśrednicy
zapobiegającegodla cięgien kanału
VEd = bez
rozłupaniu
metalowego ∅ >
VEd,przyczepności
- Pdsinα krzyżulców przyjmuje i wypełnieniu
! betonowych się 𝑏𝑏!,!"# kanału = 𝑏𝑏!zaczynem − 1,2 ∅,cementowym , przyprzy czym
stat
czym ∅ przyjmuje się na 𝑏𝑏!,!"#najbardziej = 𝑏𝑏! − 0,5 ∅, przy poziomie;
niekorzystnym czym ∅ współczynnik przyjmuje
przyjmuje się się na 1,2najbardziej
na w
najbardziej nie-
f pd ⋅ Ap1 + f yd ⋅ As1 = f cd ⋅ Acc ,eff + σ p 2 ⋅ Ap 2 + f yd ⋅ As 2
niekorzystnym poziomie
ostatnim wzorze można zmniejszyć do 1,0 pod warunkiem stosowania zbrojenia
Nośność odcinka ścinania określa się korzystnym poziomie; współczynnik 1,2
sprawdzenie nośnościσ p 2 ⋅ Ap 2 ⋅ (d −przy
M Sd ≤ M Rd = f cd ⋅ S cc ,eff +zapobiegającego
na zginaniea2 ) + fdowolnej
rozłupaniu
spro- średnicy
odpowiednio
yd ⋅ As 2 ⋅ (d − a 2 )
krzyżulców kanałubetonowych
dla występującejmetalowego bez iniekcji, zainiekowanego kanału z tworzyw
fazy pracy: w ostatnim wzorze można zmniejszyć do
wadza się do porównania działającego sztucznych oraz dla cięgien bez przyczepności przyjmuje się 𝑏𝑏!,!"# = 𝑏𝑏! − 1,2 ∅, przy
przed zarysowaniem lub po zarysowa- 1,0 pod warunkiem stosowania zbrojenia
momentu od obciążeń z „nośnością  ≤  niu. Zarysowanie odcinka ścinania jest zapobiegającego rozłupaniu krzyżulców
czym ∅ przyjmuje się na najbardziej niekorzystnym poziomie; współczynnik 1,2 w
 przekroju” wyznaczoną jako moment skutkiem przekroczenia
ostatnim wzorze można zmniejszyć do 1,0 pod warunkiem stosowania zbrojenia wytrzymałości betonowych
sił wewnętrznych w przekroju liczony na rozciąganie
zapobiegającego rozłupaniu betonu krzyżulcówwskutek głównych betonowych Asl – pole przekroju zbrojenia rozciąga-
 . ≥ 

względem stali rozciąganej według naprężeń rozciągających pochodzących nego, które sięga co najmniej na odległość
relacji:
f pd ⋅ A p1 + f yd ⋅ As1 = f cd ⋅ Acc ,eff + σ p 2 ⋅ A p 2 + f yd ⋅ As 2 od obciążeń. lbd+d poza rozważany przekrój w kierunku
 Warunek nośności dla fazy przed zary- podpory, przy czym d oznacza użyteczną
Sd ≤ M Rd = f cd ⋅ S cc , eff + σ p 2 ⋅ A p 2 ⋅ (d − a2 ) + f yd ⋅ As 2 ⋅ (d − a 2 )
M,
sowaniem odpowiada pracy litego prze- wysokość przekroju, a lbd – obliczeniową
 = , −  
Metoda uproszczona wymaga zdecy-
≤  kroju betonowego i wymaga sprawdzenia długość zakotwienia zbrojenia podłuż-
dowanie ( [ mniejszego
) ( )0nakładu
, 333 obliczeń. ] dwóch warunków: nego.
VRd , c = 0,18 / γ C k 100 ρl f ck + k1σ cp bw d
Jednocześnie przyjęcie naprężeń w ma- nośności na siłę poprzeczną z uwagi W elementach sprężonych jednoprzę-
 .
VRdteriałach [
, c ≥ 0,035k
na
1, 5
f ckpoziomie
0,5
+ k1σ cp bwich ]
d obliczeniowej na naprężenia rozciągające w betonie słowych projektowanych bez zbrojenia na


,
66 Nowoczesne

Budownictwo Inżynieryjne Styczeń – Luty 2015
 =1+ ≤ 2,0
  = , −  
1,0 ≤ cot 𝜃𝜃 ≤ 2,0
𝜎𝜎!"! – naprężenie w cięgnie  natychmiast po zwolnieniu naciągu
2,7 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ó𝑤𝑤 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ
1,0 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ℎ 𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ś𝑐𝑐𝑐𝑐 (1)
𝜂𝜂 = Osiągnięcie stanu granicznego 𝜂𝜂 !! = nośności z uwagi na ścinanie może mieć postać zerwania
3,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ó𝑤𝑤 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡ℎ 𝑖𝑖 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ℎ
𝑓𝑓!"# – naprężenie ! przyczepności na odcinku zakotwienia
0,7 𝑤𝑤 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ł𝑦𝑦𝑦𝑦ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ℎ 
zbrojeniapoprzecznego, może 1,0 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ℎ 𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ś𝑐𝑐𝑐𝑐 (1)
też wystąpić uplastycznienie  = 0,6 1 − lubwyrwanie niedostateczni
𝑓𝑓!"!(1): = dobre 𝜂𝜂!! 𝜂𝜂!warunki 𝑓𝑓!"# 𝑡𝑡 przyczepności: wszystkie 𝜂𝜂! = poza kotwieniem  prętów
= w strefie250 powyżej 𝑓𝑓!" 250 Zniszczenie tej
zakotwionego w strefie podporowej rozciąganego 2 zbrojenia podłużnego.
mm od dolnej krawędzi dla przekrojów o wysokości
2,7 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ó𝑤𝑤 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ powyżej 250Konstrukcje mm,𝜈𝜈 = w 0,6 przekrojach 1− sprężone ŚWIAT
0,7 𝑤𝑤 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ł𝑦𝑦𝑦𝑦ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ℎ
250 o
𝜂𝜂!! =
wysokości ponadstrefy600 może mm też złe nastąpić
warunki (1): dobre
wskutek
kotwienia warunki wzmiażdżenia przyczepności:
strefie 300 mm betonu
1,0 wszystkie
od ≤ górnej
cot w ukośnych ≤ poza
krawędzi, 2,0 kotwieniem ściskanych
, = 0,5 prętów
 krzyżulcac
 w strefi
zbrojenia rozciąganego, które sięga co betonowych.
najmniej na odległośćprzy czym mm 𝑙𝑙 od 𝑓𝑓
+ dolnej
!" 𝑑𝑑 jest krawędzi wyrażonadla w przekrojów
MPa. o wysokości powyżej 250 mm, w prze
ścinanie i niezarysowanych 𝑡𝑡 –przez wytrzymałośćścinanie wywołane obliczeniowaWarunek działającą
!"betonu na rozciąganie w chwili zwolnienia naciągu,
𝑓𝑓!"# 1,0 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ℎ 𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ś𝑐𝑐𝑐𝑐 (1)
nośności siłą podłużną dla strefy orazścinania gdzie nośność dla fazy na po siłęzarysowaniu poprzeczną z uwagi odpowiada pracyk
krój w kierunku podpory, 𝜂𝜂!przy = czym oznacza
Dla odcinka użyteczną wysokość
nośność na ścinanie𝑓𝑓z!"# uwagi 𝑡𝑡 = na 0,7𝛼𝛼
𝑑𝑑
naprężenia

!" 𝑓𝑓!"# 𝑡𝑡sprężeniem /𝛾𝛾ścinania, wysokości w którym
 ≤ ponad  600
,
!złożonej [MPa]

ze ściskanych
,
krzyżulców
mm złe
zbrojenie poprzeczne jest prostopadłe do osi elementu,
na
warunki
betonowych,
zerwanie
kotwienia
zbrojenia rozciąganych
w strefie
poprzecznego:
300
wieszaków
mm od górnej
(strz
iczeniową długość (1):zakotwienia
dobre –warunki
dlawinnych zbrojenia warunki
przyczepności: podłużnego.
elementów nośnościwszystkie 𝑓𝑓!"#poza
mają =–kotwieniem
𝛼𝛼𝑡𝑡!następującą wytrzymałość postać:
prętów obliczeniowaw strefie powyżej betonu na 250 rozciąganie  = 0,6 w 1 −chwili

 zwolnien
rozciągające w betonie fazie pierwszej fctdsprężonych ściskanego
– obliczeniowa pasa
wytrzymałość 1,0
górnego betonuoraz rozciąganego  pasa dolnego. Udział siły
250 sprężając
nych jednoprzęsłowych mm projektowanych
od dolnej 𝜎𝜎!" od –krawędzi
naprężenie – dla bezpodłużne
dla zbrojenia
zbrojenia
przekrojów w na ścinanie
𝑓𝑓!"# na
poprzecznego
o wysokości
betonie =i powyżej
𝑡𝑡 poziomie 0,7𝛼𝛼!" 𝑓𝑓środka !"# 250𝑡𝑡 mm, /𝛾𝛾 ! w
ciężkości 𝑉𝑉 1,0 ≤=
przekrojach ≤
𝑉𝑉!",!
elementu, cot ,o ≤
 wywołane 2,0
zależy bezpośrednio wytrzymałości na rozciąganie. jest uwzględniany wyłącznie poprzez ,
!" redukcję  siły, poprzecznej od obciążeń, a
𝐴𝐴 !" – wysokości
polenaprzekroju zbrojenia rozciąganego, które sięga co najmniej na odległość 𝑙𝑙 + 𝑑𝑑 
ez ścinaniebetonu nośność ścinanie ponad 600siłą
działającą z uwagi mm na naprężenia
złenośność
podłużną warunki oraz rozciągające
kotwienia
sprężeniem, – dla innych
w strefie w
[MPa] elementów 300 mm sprężonych
odnagórnej  𝛼𝛼
krawędzi,
!"  = 1,0
na rozciąganie: gdzie W przypadku,
nie na siłę
występuje poprzeczną
jeżeli w obciążenie
warunkach z uwagi sku- nośności. zerwanie

W
!
zbrojenia
obliczeniach poprzecznego:
stawiaciężkości się dodatkowo 𝑉𝑉!",! =og
wszej zależypoza bezpośrednio rozważany
𝑓𝑓!"# 𝑡𝑡 – od 𝑓𝑓!"#
przekrój
wytrzymałości
wytrzymałość – obliczeniowa
w kierunku
!!" betonu
obliczeniowa podpory,
wytrzymałość na rozciąganie:
pione betonu w strefie
przy na–czym
𝜎𝜎!"betonu  ≤
naprężenie
rozciąganie
przypodporowej
𝑑𝑑 
na rozciąganie
oznacza
,podłużne w, chwili użyteczną
jest zwolnienia
w–betonie wysokość
dla ukośnych
nanaciągu, poziomie
krzyżulców ściskanych
środka elementu,
przekroju, 𝑡𝑡a 𝑙𝑙=
𝐼𝐼𝑏𝑏przekroju – obliczeniową długość
𝑧𝑧𝑓𝑓 nachylenia
zakotwienia
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐,  ≤ zbrojenia
działającą krzyżulców , podłużną podłużnego. betonowych, 𝑙𝑙𝜃𝜃!" w+postaci (wartość według [1]):
𝐴𝐴
𝑉𝑉W !" – pole 𝑓𝑓!"#
=
! !"0,7𝛼𝛼
W! przypadku,
𝑓𝑓sprężonych
+ 𝛼𝛼
zbrojenia
!" 𝑓𝑓 𝜎𝜎!"# 𝑓𝑓!"#𝑡𝑡 !/𝛾𝛾 rozciąganego,
jeżeli
!
!"# obciążenie
przyłożone które skupione
do sięga ,
elementu co wsiłą najmniej
strefie w odległości na odległość
przypodporowej oraz sprężeniem, jest 
𝑑𝑑 [MPa]
przyłożone do
elementach
poza rozważany przekrój w jednoprzęsłowych projektowanych – obliczeniowa bez zbrojenia
wytrzymałość na ścinanie
1,0
betonu ≤ i
cot na 𝜃𝜃
rozciąganie ≤ 2,0 𝑓𝑓!" 1,0 ≤ cot  ≤ 2,0
w kierunku podpory, przy 𝑓𝑓!"# czym oznacza użyteczną wysokość
!",! ! !"
– dla𝑆𝑆 innych !"
elementu elementów – sprężonych
dla ukośnych
odległości 0,5𝑑𝑑 𝛼𝛼!≤= krzyżulców
𝑎𝑎 1,0
! ≤ 2𝑑𝑑, od a 𝑑𝑑 ściskanych
zbrojenie
podpory, a podłużne
zbro- 𝑉𝑉jest
!" ≤
, = !",!"#
𝑉𝑉
odpowiednio 𝜈𝜈 =

 0,6 

, 1zakotwione
,
− w
ze wykorzystano niezarysowanych
przekroju, następujące
𝜎𝜎 – a 𝑙𝑙
naprężenie – przez
obliczeniową
oznaczenia: ścinanie
podłużne nośność
długość
w betonie na
zakotwienia
na ścinanie
Osiągnięcie W
poziomie przypadku,z
zbrojenia uwagi
stanu
środka na
granicznego
jeżeli
podłużnego.
ciężkości naprężenia obciążenie elementu, rozciągające
nośności skupione wywołanez uwagi w
 w strefie
 na ścinanie
 przypodporowej
250 może mieć jestpostać
przyło
!" !" podporze, togdzie udziałnośność tego obciążenia
jenie na siłę
podłużne wpoprzeczną
jest sprawdzeniuz nośności
odpowiednio uwagi zako- na𝑉𝑉rozciąganie:
!",!
, można
zmiażdżenie = zredukować,
 ≤  betonu ściskanego: 𝑉𝑉!",!"#
, , =
ności; 𝑏𝑏! – W betonie w fazie pierwszej zależy bezpośrednio zbrojenia od
elementuprzy
wytrzymałości czym
poprzecznego, w 𝑓𝑓
odległości jest betonu wyrażona
może na też w MPa.
wystąpić uplastycznienie

a zbrojenie +  podłużne lub wyrwanie
jest odpowiedniniedo
Welementach
według powyższym opisu
działającąmnożąc sprężonych
podanego
siłą podłużną
wzorze wyżej;
wykorzystano
go przez
jednoprzęsłowych
!!" oraz!! 𝛽𝛽!!sprężeniem,
!
twione
=! !!! ! w projektowanych
[MPa]
podporze, to udział bez
!" zbrojenia
tego obcią- 0,5𝑑𝑑 na
≤
gdzie ścinanie
𝑎𝑎 ! ≤
nośność 2𝑑𝑑, i na siłę poprzeczną z uwagi
!"
𝐼𝐼𝑏𝑏  Warunek
≤zuwagi tonośności , naprężenia dla strefy ścinania w dla wfazybetonu pozbrojenia zarysowaniu   odpowiada pracy
y części przekroju niezarysowanych
następujące 𝑓𝑓!"#powyżej –oznaczenia: osi
obliczeniowa przez obojętnej ścinanie wytrzymałość nośność
względem
!"#$!!"#$ =betonu
𝑉𝑉!",!z żenia natejzakotwionego
w!ścinanie
osi podporze,
𝑓𝑓na
sprawdzeniu ! rozciąganie ,
+ 𝛼𝛼! 𝜎𝜎nośności
złożonej
w
𝑓𝑓!"#
strefie
udział
na VRd,c podporowej tego
można obciążenia
rozciągające rozciąganego
na zmiażdżenie sprawdzeniu nośności , =podłużnego.
ściskanego: 𝑉𝑉!",!  ,można Zniszc
zred
Nośność na ścinanie 
uwagi na naprężenia !"ze ściskające ściskanych w krzyżulców
betonie zależy betonowych,
wprost od rozciąganych  wieszaków (strze
betonie w
W przypadku, fazie pierwszej jeżelibwobciążenie zależy
–W bezpośrednio
obu powyższych
skupione 𝑆𝑆strefy od !"
wmnożącmoże
wytrzymałości
wzorach
strefie też go go przez
przypodporowej nastąpić
występuje betonu
𝛽𝛽górnego wskutek
!
= !!wartość !na rozciąganie:
jest zmiażdżenia
przyłożonekąta nachylenia betonu w
ukośnychukośnych ściskanych
krzyżulców zk
do
I – moment bezwładności; według zredukować, mnożąc przez
wytrzymałości betonu na ściskanie, ściskanego
a także od pasawymiarów oraz
przekroju. rozciąganego
Określa , pasa 
się   ją dolnego.
z warunku: Udział siły sprężające
W powyższym
elementuwyżej; wzorze
w odległości betonu wykorzystano następujące
≤ 𝜃𝜃𝑎𝑎=!oraz𝐼𝐼𝑏𝑏 betonowych.
długość oznaczenia:
ramienia siłnawewnętrznych
≤ ,
wzakotwione
przekroju oraz 𝑠𝑠odzależy oznaczają
𝑓𝑓a!" zbrojenie podłużne jest odpowiednio w𝑧𝑧.poprzecznej
𝐴𝐴!"
opisu podanego 0,5𝑑𝑑 Nośność
≤ 2𝑑𝑑, !na
Nośność ścinanie na z uwagi naprę- na =
=ścinanie z uwagi naprężenia ściskające w betonie wpros
!
oznacza rzędną rozpatrywanego przekroju –𝑉𝑉od początku odcinka, +jest
𝑉𝑉𝛼𝛼 uwzględniany
! 𝜎𝜎
na 𝑓𝑓wyżej; 0,5𝑏𝑏w wyłącznie
𝑑𝑑𝜈𝜈𝜈𝜈 poprzez
, redukcję  +siły  obciążeń, as
S𝐼𝐼 ––moment
moment podporze, bezwładności;
statyczny to udział części tego 𝑏𝑏odpowiednio
przekroju według
!",!
!obciążenia żenia 𝑆𝑆opisu
wDla ściskające
sprawdzeniu
pole podanego
odcinka
przekroju
wytrzymałości w
!",!"# !"
betonieścinania,
nośności
!"# zależy
pojedynczego betonu !wprost
𝑉𝑉 którym można
!" zbrojenie
zredukować,
strzemiona poprzeczne
Woraz odrozstaw jest prostopadłe
strzemion,    𝑏𝑏 dotoosiogr
els
nie występuje w warunkach !",!na ściskanie, nośności. a także obliczeniach wymiarów stawia przekroju.
= się  Określa
dodatkowo

!
ekazuje siępowyżej W𝑆𝑆na–powyższym
beton,
moment osi natomiast
obojętnej gdzie
statyczny
wzorze 𝑙𝑙!"!
względem – oznacza
części współczynnik
𝜈𝜈 wykorzystano !!tej odredukcji
osicałkowitą
przekroju powyżej
następujące długość
warunki
wytrzymałości wytrzymałości
osi takiego
obojętnej
nośności
oznaczenia: betonu mają
na betonu
względem ściskanie, następującą wskutek tej osiW zarysowania
postać:
obu powyższych wywołanego wzorach ,
występuje  + 
mnożąc gościnaniem,
przez 𝛽𝛽 = !! minimalna  szerokość nachylenia
przekroju. krzyżulców Współczynniki betonowych, korygujące:
𝑉𝑉!",!"#𝜃𝜃 w postaci = 0,5𝑏𝑏 𝛼𝛼!" (wartość ! –𝑑𝑑𝜈𝜈𝜈𝜈 zależny według
!" krzy- od[1]):stanu napr
!!
𝐼𝐼𝛼𝛼–! moment
= Nośność ≤ bezwładności;
1,0 𝑏𝑏! – według a takżeopisu – dla od podanego zbrojenia
wymiarów wyżej; poprzecznego
przekroju. Określa wartość  kąta1,0 𝑉𝑉
nachylenia
≤ cot ≤ 𝜃𝜃 𝑉𝑉 ≤ ukośnych ,
2,0
𝑆𝑆 – moment !!"! na ścinanie
statyczny części zw uwagi pasie
przekroju naściskanym
naprężenia oraz
gdzie
ściskające –w
𝜈𝜈𝜈𝜈!– współczynnik redukcyjny betonie zależy dlażulców
redukcji wytrzymałości
wprost wytrzymałości
z od
!"
betonu betonu!",!
zarysowanego
wskutek przy
zarysowania
powyżej osi obojętnej względem tej osi
!
; się ją gdziez warunku: nośność
Osiągnięcie na siłę stanu poprzeczną granicznego z nośności
uwagi betonu nazz warunku: θ oraz
zerwanie
uwagi na długość zbrojenia
ścinanie ramienia może poprzecznego:
mieć postać z
– dla wytrzymałości
strunobetonu 𝑙𝑙 betonu
oznacza ścinaniu
na ściskanie,
rzędną przyjmuje a
rozpatrywanego także ścinaniem,
odsię: wymiarów przekroju przekroju.od początku Określa  odcinka, się ją na
1,0 lx oznacza w przekroju z. Asw lub s
– dla strunobetonu ! rzędną roz- sił wewnętrznych orazwyrwanie
𝛼𝛼𝐴𝐴! =– pole !
≤przekroju ! !!" zbrojenia poprzecznego, może też wystąpić uplastycznienie niedo
𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ą𝑔𝑔𝑔𝑔
którym!" !!"!sprężenie
patrywanego przekroju przekazuje
odzbrojeniapoczątku sięrozciąganego,
na beton,
od- 𝑉𝑉!",!"# natomiast 𝑧𝑧𝑓𝑓!"#
które
1,0 = sięga𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐,
0,5𝑏𝑏 𝑙𝑙 co oznacza
𝑑𝑑𝜈𝜈𝜈𝜈 najmniej całkowitą
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ęż𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜ℎ na odległość długość
oznaczają 𝑙𝑙 +
takiego
odpowiednio 𝑑𝑑 pole przekroju po-
 !!" przy czym ! zakotwionego !"! ! !" w strefie podporowej  
!" rozciąganego zbrojenia podłużnego. Zniszc
poza
cinka, rozważany
strunobetonu
gdzie którym 𝜈𝜈 –sprężenie przekrój
𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ł𝑦𝑦𝑦𝑦 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ą𝑔𝑔𝑔𝑔
–odcinka;
dla na 𝑙𝑙! oznacza
współczynnik przekazuje w kierunku rzędną
redukcji 1podpory,
się rozpatrywanego
wytrzymałości
+ – dla ukośnych
strefy
przekroju
betonu może 𝑑𝑑krzyżulcówoznacza
wskutek
też odnastąpić początku użyteczną
zarysowania
ściskanych
wskutekodcinka, wysokość
jedynczego nastrzemiona
wywołanego
zmiażdżenia 𝑉𝑉!" ≤betonu 𝑉𝑉
oraz rozstaw
w ukośnych , strze- ściskanych kr
enia rozciąganego, które sięga co najmniej na odległość !",!"#
na przekroju,
beton, ścinaniem, a 𝑙𝑙!" –przekazuje
natomiast l ! obliczeniową
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐ę𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔 𝑜𝑜 𝑘𝑘𝑘𝑘ł𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑦𝑦𝑦𝑦
którym sprężenie oznacza się
całkowitą długość
na beton, zakotwienia
gdzie natomiast
! 𝑙𝑙
v !"–
+ 𝑑𝑑
współczynnik 𝑙𝑙 zbrojenia 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 0
oznacza redukcji <podłużnego. 𝜎𝜎
całkowitą !"
wytrzy- < 0,25𝑓𝑓 długość

mion, !" b takiego to
minimalna szerokość przekroju.
!"! = 1,2𝛼𝛼
𝑙𝑙podpory, ! 𝛼𝛼!czym
!"!
∅ pt2 𝑑𝑑;oznacza 𝛼𝛼!"użyteczną
!"
= 1,25
 wysokość betonowych.
gdzie nośność na siłę poprzeczną z uwagi
!"! na zmiażdżenie betonu ściskanego: 𝑉𝑉
w kierunkudługość W elementach przy sprężonych jednoprzęsłowych projektowanych bez zbrojenia na
w
𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ó𝑤𝑤 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡ℎ 𝑖𝑖 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ℎ 0,25𝑓𝑓 !" < 𝜎𝜎wy-  ścinanie
< Współczynniki
0,5𝑓𝑓 i korygujące:
!"
!!"#
odcinka; takiego odcinka; małości !!" !! !!Dla
betonu ! !!"odcinka ścinania,
wskutek zarysowania !"w którym zbrojenie poprzeczne acwjest – zależny prostopadłe od do osi ele
aniową
średnicadługość pręta
𝑙𝑙gdzie
zakotwienia1,0 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ą𝑔𝑔𝑔𝑔
niezarysowanych
!"! = 1,2𝛼𝛼 ! 𝛼𝛼! ∅ !
𝛼𝛼projektowanych
zbrojenia
!!"!przez podłużnego.
ścinanie
; bez zbrojenia2,5 nośność wołanego na ścinanie !
ścinaniem,
!" warunki z uwagi nośności na naprężenia mają następującąrozciągające
stanu naprężeńpostać: w w pasie ściskanym oraz
hżeniejednoprzęsłowych ! = na
 ścinanie 1!"#$!!"#$
−od i dla zbrojenia 0,5𝑓𝑓!" wzorach <poprzecznego 𝜎𝜎!" <na 𝑓𝑓redukcyjny
w cięgnie betonie natychmiast w fazie 1,25 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ł𝑦𝑦𝑦𝑦 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ą𝑔𝑔𝑔𝑔
pierwszej
po !"#zwolnieniu zależynaciągu bezpośrednio W obu !!"wytrzymałości
–powyższych 𝑓𝑓!" betonu rozciąganie:
v1– !"
występuje wartość kąta
dla𝑉𝑉wytrzymałości
!" ≤ 𝑉𝑉 nachylenia
!",! , betonu ukośnych krzy
inanie nośność na ścinanie z uwagi na naprężenia rozciągające
1,0 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ą𝑔𝑔𝑔𝑔
0,25 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑐𝑐𝑐𝑐ę𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔 𝑜𝑜 𝑘𝑘𝑘𝑘ł𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑦𝑦𝑦𝑦
0,6 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓
𝐼𝐼𝑏𝑏
𝜈𝜈 = 0,6 1 w − ≤ 60𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
 betonu ! gdzie 𝜃𝜃 oraz nośność długość na ramienia siłę poprzeczną sił
 wewnętrznych
z uwagi na zerwanie w przekroju zbrojenia 𝑧𝑧. 𝐴𝐴 !" oraz 𝑠𝑠 oz
poprzecznego:
enie gdzie
przyczepności
gdzie 𝛼𝛼𝛼𝛼na współczynnik przyjmuje
==odcinku zakotwienia 𝑉𝑉 na = wartości: zarysowanego przy ścinaniu przyjmuje się:
𝑓𝑓1,0 𝜎𝜎 !"𝑓𝑓!"#  
!
zależy bezpośrednio !!od wytrzymałości zwalnianiubetonu 𝜈𝜈naciągu=w!",! rozciąganie:
1,25 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ł𝑦𝑦𝑦𝑦 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ą𝑔𝑔𝑔𝑔
0,19 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ó𝑤𝑤 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡ℎ 𝑖𝑖 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ℎ +!"𝛼𝛼!250 ężℎ
1,0 przy stopniowym ! 𝑆𝑆 !!" 
odpowiednio !" ! 𝑧𝑧𝑓𝑓 !" pole przekroju pojedynczego strzemiona oraz rozstaw strzemion,
𝑓𝑓!"# 𝑡𝑡 przy czym 𝑓𝑓 jest wyrażona MPa.
0,9przy − !"" 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐, >MPa.
W
i 1,25 𝐼𝐼𝑏𝑏
powyższym
przy
!
𝛼𝛼∅ –nagłym
=
!nominalna
!"
wzorze
zwalnianiu średnica
wykorzystano naciągu, pręta następujące 1
czym
minimalna
+f !jest wyrażona
oznaczenia:
!"#
szerokość
!"  wprzekroju. 060𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
<  <Współczynniki 0,25  
1,0   ężℎ
korygujące: 𝛼𝛼 – zależny od s
𝑉𝑉!",! = Warunek ! !" nośności
𝑓𝑓 + 𝛼𝛼 𝜎𝜎
! !" !"# 𝑓𝑓 dla strefy ścinania
𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ó𝑤𝑤 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ  dla = fazynośności
Warunek po– dla
ck zarysowaniu

ukośnych  odpowiadaściskanych
krzyżulców pracy 1 kratownicy
+

𝑉𝑉 0≤< 𝑉𝑉!",!"# < 0,25, !"
𝑆𝑆 𝜎𝜎!"!
– złożonej
moment
a 𝐼𝐼współczynnik przyjmuje – naprężenie
bezwładności; wartości w 𝑏𝑏 cięgnie
–
0,25 według natychmiastopisu podanego
1,25 po zwolnieniu wyżej;
dla strefy 0,25 naciąguścinania <  < 0,5  !"
w pasie ściskanym oraz – redukcyjny dla wytrzymałości betonu zarysowane

∅𝑓𝑓o–kołowym ze ściskanych
𝑑𝑑 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ó𝑤𝑤 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡ℎ 𝑖𝑖 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ℎ
nominalna średnica krzyżulców
!
pręta dla betonowych,  gdzie rozciąganych nośność nawieszaków siłę 𝜈𝜈! poprzeczną
  (strzemion),
 =
z 1,25 uwagi  na zmiażdżenie 0,25 <  < 0,5 betonu ściskanego: 𝑉𝑉!
ykorzystano następujące
–ściskanego
moment oznaczenia: Warunek konstrukcyjny, aby zbrojenie podłużne było odpowiednio zakotwione 
za przek
!"# –statyczny części przekroju powyżej osi obojętnej względem tej osi
dla 𝑆𝑆 cięgien naprężenie przekroju poprzecz-
przyczepności fazy
naścinaniu po
2,5
odcinku zarysowaniu zakotwienia odpowiada pracy
pasa górnego oraz rozciąganego
𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ℎ 𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ś𝑐𝑐𝑐𝑐 (1) 1,0
pasa !1 przyjmuje
dolnego.
!− ! !!! ! !" Udział się:
0,5  siły<
  sprężającej<  w
ężℎ
2,5 1 −tej 
strefie
 0,5 <  < 
; 𝑏𝑏! – według nymopisu dla–splotów
podanego naprężenie wyżej; w odległym
cięgnie natychmiast  po !"#$!!"#$
zwolnieniu naciągu
!"
𝜎𝜎!!!"! odredukcję rozważanego miejsca 
okrzyżul-    
 złożonej odco najmniej d, należy weryfikować zgodnie z zasad
i 0,19 trzydrutowych kratownicy  ze  ściskanych   
𝛼𝛼! jest= ! 𝑓𝑓uwzględniany ≤= 1,0𝜂𝜂!! 𝜂𝜂! 𝑓𝑓!"# wyłącznie 𝑡𝑡 poprzez
𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ł𝑦𝑦𝑦𝑦ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ℎ
!"!  1 + siły 1,0
 poprzecznej obciążeń, a stal sprężająca
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ęż𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜ℎ
ści przekroju powyżej
i siedmiodrutowych 𝑓𝑓 osi
– obojętnej
naprężenie względem
przyczepności
ustalania tej osi
ców na
długości odcinku
betonowych, W zakotwienia
zakotwienia obu
rozciąganych powyższych  wieszaków 0 <
wzorach  < 0,25
występuje wartość kąta nachylenia ukośnych krzyż
 prętów.
!"!   
zyczepności: nie występuje
wszystkie
!"#
poza wkotwieniem
warunkach nośności.
prętów wstrefieW=obliczeniach
0,61,25 powyżej

1 przekroju
+𝑓𝑓!"
!
2,7 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ó𝑤𝑤 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ stawia
!"
250 
długość się≤dodatkowo 60 ograniczenie
0,6  kąta
 ≤ 60
ϕ –– dlanominalna strunobetonu
𝑓𝑓𝜂𝜂 = średnica
𝜂𝜂 𝜂𝜂 𝑙𝑙pręta
𝑓𝑓 oznacza 𝑡𝑡 rzędną rozpatrywanego
(strzemion), betonu
ściskanego 𝜃𝜃 pasa oraz górnego od

0,25 początku
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 0
oraz ramienia
<  <odcinka,
=<sił
 𝜎𝜎 0,5< na
wewnętrznych
0,25𝑓𝑓 w przekroju 
𝑧𝑧. oraz 𝑠𝑠 ozn
𝐴𝐴!" ponadto
dzi dla przekrojów nachylenia o!"!
!!
wysokości krzyżulców
!! ! !"# !
powyżej Powierzchnia
betonowych,
250namm, w
w𝜃𝜃𝜈𝜈=przekrojach
= przekroju
𝛼𝛼 postaci

0,6 1(wartość
=−odpowiednio − zbrojenia
odolnego.
! !" według poprzecznego [1]):
  !"w strefie
0,9 − 
 !"ścinania
   > 60 nie powinna
σpmoktórym
– naprężenie sprężenie w przekazuje
cięgnie natychmiast się beton,
rozciąganego natomiast 
0,9 pasa 𝑙𝑙 250 oznacza
!" 1,25 pole Udział
 całkowitą przekroju
 siły > długość
60 pojedynczego takiego

strzemiona oraz rozstaw strzemion, 𝑏𝑏
0,5z0,25𝑓𝑓 < 𝜎𝜎!" <konstrukcyjny,0,5𝑓𝑓 !"
!"!
0cza mmrzędną rozpatrywanego
złe warunki kotwienia
𝜂𝜂czym =naciągu przekroju
w strefie od
300 przekraczać
początku
mm odcinka,
odsprężającej
górnej ograniczenia
1,0 ≤  2,5
cot
natej
krawędzi, 1
𝜃𝜃

minimalna
− związanego
≤ 2,0

 uwzględniany
szerokość < maksymalnym
!"<Warunek
przekroju. Współczynniki
wytężeniem korygujące:
betonu: – zależny od st
po przy
odcinka;
zwolnieniu
Osiągnięcie 𝜂𝜂 !! = 𝑓𝑓 jest wyrażona w MPa.
3,2 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ó𝑤𝑤 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡ℎ 𝑖𝑖 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ℎ w strefie  jest ! aby zbrojenie 𝛼𝛼 !"
𝑙𝑙stanu granicznego nośności z uwagi naredukcjęścinanie − !siłymoże
!"𝐴𝐴 mieć𝑓𝑓!"# postać zerwania
! !" 1 byłodla
uje się na beton,
ść obliczeniowa natomiast
betonu na0,7 𝑤𝑤 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ł𝑦𝑦𝑦𝑦ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ℎ
rozciąganie
!!"! oznacza na całkowitą
w chwili długość
zwolnienia takiego w2,5
naciągu, pasie 1ściskanym !",!"# 0,5𝑓𝑓
oraz < 𝜎𝜎 !" < 𝑓𝑓𝑓𝑓!"
fbpt𝑙𝑙 Warunek
– naprężenie nośności
przyczepności
!"! dla; strefy odcinku ścinania wyłącznie dla fazy poprzez po zarysowaniu
1,0 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ℎ 𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ś𝑐𝑐𝑐𝑐 (1) poprzecz- odpowiada 𝜈𝜈!"! –podłużne
redukcyjny
pracy
≤ 𝛼𝛼kratownicy odpowiedniowytrzymałości zakotwione betonu zarysowaneg
(1):!"! =
zbrojenia
dobre 𝜂𝜂
1,2𝛼𝛼
=warunki
! 𝛼𝛼 ! ∅
poprzecznego, przyczepności: może też wystąpić
wszystkie 0,6 pozauplastycznienie
kotwieniem  !" lub
 prętów wyrwanie
≤ 60 w strefie niedostatecznie
powyżej !" 𝜈𝜈! 250 !"
𝑡𝑡 /𝛾𝛾! zakotwienia
złożonej ! ! nej od obciążeń, ścinaniua stal przyjmuje
sprężająca
ze 0,7 𝑤𝑤 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ł𝑦𝑦𝑦𝑦ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ℎ
ściskanych !"#
krzyżulcówbetonowych, rozciąganych
𝑓𝑓!" 0,6 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓  nie 𝑏𝑏
się:
wieszaków wy- 𝑠𝑠 za przekrojem 2
(strzemion),
! ≤ 60𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 
odległym od rozważanego
= zakotwionego w strefie dlapodporowej rozciąganego zbrojenia podłużnego. Zniszczenie otej
!"
ów sprężonych fmm ƞ𝛼𝛼od !ƞ=
dolnej
1𝛼𝛼c t1,0
f d (t) krawędzi Wprzekrojów
1,0 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ą𝑔𝑔𝑔𝑔
elementach
𝜈𝜈 rozciąganego
=wszystkie
0,6stępuje o= 1wysokości
𝜈𝜈 −w=
zbrojonych
warunkach  powyżej strzemionami
nośności. 250
1,0
W oblicze- mm, w przekrojach
ukośnymi miejsca o lub cow prętami
najmniej
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ęż𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜ℎ d, należy odgiętymi weryfiko- nośność na ści
(1):
bpt ściskanego
gdzie dobre
strefyp1
! =
warunki
może pasa też górnego
przyczepności:
nastąpić oraz
wskutek zmiażdżenia ! poza 0,9
250 pasa −kotwieniem
betonu
0,9 dolnego.
−
!
w !" prętów
ukośnych Udział   w siły >
strefie
ściskanych

𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓 sprężającej
60
>powyżej
krzyżulcach
60𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 250 tej strefie
łużne w wysokości
betonie na
Współczynnik poziomieponad 600
środka
przyczepności ma mm złe
ciężkości warunki
war- elementu,
niach kotwienia
1,25 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ł𝑦𝑦𝑦𝑦 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ą𝑔𝑔𝑔𝑔 stawia wywołane się w strefie

dodatkowo 1 300 +
!!" mm
ograniczenie od
górnej wać
!" krawędzi,
zgodnie z zasadami ustalania długości
przy czym mm jest 𝑓𝑓od uwzględniany
dolnej krawędzi wyłącznie
wdla określa
przekrojów poprzez sięozwysokości uwzględnieniem
redukcję siłypowyżej !"" kąta
poprzecznej 250 mm, nachyleniaodwobciążeń, 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 0zbrojenia
przekrojach < a𝜎𝜎!" stalo<sprężająca poprzecznego
0,25𝑓𝑓 𝛼𝛼:

ną oraz 𝑓𝑓!"#2,7
tość
sprężeniem,
betonowych.
𝑡𝑡 dla
!" –jest
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ą𝑔𝑔𝑔𝑔
𝛼𝛼
wyrażona
wytrzymałość
drutów
[MPa]
= nagniatanych MPa.
obliczeniowa i 3,2 kąta betonu nachylenia na rozciąganie krzyżulców
𝛼𝛼strefie = 300 w!!"
betonowych chwili 𝐴𝐴 zwolnienia
θ zakotwienia naciągu, prętów.
!"
Warunek wysokości
nie
nośności występuje ponad w600 warunkachmm złe warunki
nośności. kotwienia W
dla0,19 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ó𝑤𝑤 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡ℎ 𝑖𝑖 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ℎ obliczeniach w !" stawia mm
1,25 się od górnej
dodatkowo krawędzi, ograniczenie kąta
istrefy ścinania dla fazy po zarysowaniu odpowiada pracy kratownicy
do0,25𝑓𝑓 !" < 𝜎𝜎!" <przekroju
Dla 0,5𝑓𝑓!"
wytrzymałość 𝑓𝑓!"#
dla spotów
betonu 𝑡𝑡 odcinka
𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ł𝑦𝑦𝑦𝑦 𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ą𝑔𝑔𝑔𝑔
=!na 0,7𝛼𝛼
trzy- ścinania,
𝑓𝑓siedmiodrutowych,
rozciąganie
!" !"# 𝑡𝑡obliczeniowa /𝛾𝛾 w którym
!
zbrojenie
w postaci Warunek
poprzeczne
(wartość konstrukcyjny,
według jest 𝑉𝑉w prostopadłe
[1]):= ! aby
!"
𝑧𝑧𝑓𝑓 zbrojenie
osi 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
elementu,
!"#Powierzchnia podłużne+ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐było 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 odpowiednio
zbrojenia po- zakotwione
𝑓𝑓!"# nachylenia – wytrzymałość
𝑡𝑡ściskanych krzyżulców
𝑐𝑐𝑐𝑐ę𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔 𝑜𝑜 𝑘𝑘𝑘𝑘ł𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑦𝑦𝑦𝑦
złożonej ze warunki nośności krzyżulców mają betonowych,
następującą
betonowych, betonu 𝜃𝜃
postać: w na
postaci
rozciąganych rozciąganie (wartość wieszaków
2,5
!",! chwili
według
1 − zwolnienia
𝑠𝑠
!" [1]):
(strzemion), naciągu,
a–współczynnik osiąga
dla innych ∅ – nominalnaelementów wartości średnica
sprężonych 1,0 przy pręta 𝛼𝛼! = odległym 1,0 od≤rozważanego 0,5𝑓𝑓
przecznego
!!" miejsca o co najmniej d, należy
< 𝜎𝜎 w < strefie 𝑓𝑓 ścinania nie weryfikować powinna zgodni
obciążenie skupione
𝑓𝑓!"# –pasa 𝑡𝑡dla=zbrojeniaw 0,7𝛼𝛼strefie 𝑓𝑓!"#
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ó𝑤𝑤 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡ℎ 𝑖𝑖 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ℎ
ściskanego górnego przypodporowej
𝑡𝑡 /𝛾𝛾
poprzecznego
oraz rozciąganego jestpasa przyłożone
1,0 ≤ 𝑉𝑉cot
dolnego. do
𝜃𝜃
≤ 𝑉𝑉!",!
Udział 2,0 , siłynaciągu sprężającej w
!"
tej strefie
!" !"
𝜎𝜎
dobrych – 𝜎𝜎
naprężenie
warunkach – !"naprężenie
podłużne
przyczepności !w cięgnie
w betonie
i 0,7 natychmiast
na poziomie
ustalania !" po zwolnieniu
środka
długości ciężkości
zakotwienia elementu, ponadto
≤
prętów. wywołane przekraczać
60𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 ograniczenia zwią-
ci 0,5𝑑𝑑
dnicajest ≤
pręta 𝑎𝑎 ≤
–! pozostałych
dla
!" 2𝑑𝑑,
innych
Osiągnięcie
gdzie a!"!zbrojenie
nośnośćelementów
stanu podłużne
na granicznego
siłę sprężonych
poprzeczną jest odpowiednio
𝛼𝛼z! uwagi
nośności =Osiągnięcie
1,0z na uwagi zakotwione
zerwanie na ścinanie zbrojenia w może mieć
poprzecznego:
!"
postać zerwania
uwzględniany
wdziałającą 𝑓𝑓!"# wyłącznie
siłą–przypadkach.
naprężenie
podłużną poprzez
orazprzyczepności redukcję na siły odcinku poprzecznej 𝜈𝜈!zakotwienia
stanu = granicznego od obciążeń, nośności a stal zanego sprężająca 𝑉𝑉!",!
z maksymalnym = wytężeniem
𝑉𝑉sprężeniem, [MPa] !!"
ego obciążenia
w cięgnie 𝜎𝜎 w
–
zbrojenia
natychmiast sprawdzeniu
naprężenie podłużne
poprzecznego,
po zwolnieniu nośności w może
naciągu betonie można
też na poziomie
wystąpić Powierzchnia
zredukować, środka
uplastycznienie przekroju
0,9 − !""
ciężkości lub zbrojenia
elementu,
wyrwanie poprzecznego
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓 !" > 60𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 w strefie ścinania nie powinna
wywołane
niedostatecznie
nie występuje !"
(1): ! !"
pojęcie
𝑓𝑓!"# –! obliczeniowa w
𝑧𝑧𝑓𝑓𝑓𝑓!"!warunkach
„dobre
!"#=
warunki
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐,
𝜂𝜂!! 𝜂𝜂!wytrzymałość nośności.
𝑓𝑓!"# 𝑡𝑡 przyczepno- !",! W obliczeniach
z uwagi
betonu[MPa] na
na rozciąganie stawia
ścinanie się
może dodatkowo mieć postać ograniczenie betonu: kąta
!!
działającą siłą podłużną przekraczać ograniczenia związanego z maksymalnym wytężeniem betonu:
=przyczepności
!! nachylenia ści” zakotwionego
na odcinku
krzyżulców
oznacza wszystkie, w
zakotwienia pozaoraz
strefie
betonowych, kotwieniem sprężeniem,
podporowej 𝜃𝜃 w postaci rozciąganego
zerwania (wartość zbrojenia zbrojenia
według poprzecznego, [1]): podłużnego. może Zniszczenie tej
W
𝑓𝑓 przypadku,
––dla ukośnych
obliczeniowa jeżeli obciążenie
wytrzymałość skupione
betonu na w strefie 𝑉𝑉
rozciąganie przypodporowej
krzyżulców ściskanych ≤
Warunek 𝑉𝑉 ,
konstrukcyjny, jest przyłożone aby 𝐴𝐴
zbrojenie do 𝑓𝑓 podłużne 1 było odpowiednio zakotwione
z𝑡𝑡 uwagi naprętów !"#strefy
naprężenia 𝜂𝜂może
w strefie też nastąpić
=powyżej
!! ściskające 250 w0,5𝑑𝑑 betonie
mm wskutek
od1,0 dol- ≤zmiażdżenia
zależy cot
też wprost 𝜃𝜃 zbrojenie
wystąpić ≤ od !"
2,0 betonu w ukośnych
uplastycznienie !",!"#
lub wyrwa- ściskanych krzyżulcach !",!"# !"#
≤w 𝛼𝛼 𝜈𝜈! 𝑓𝑓!"weryfikować zgodnie
elementu gdzie
Wbetonowych.
przypadku, w
nośnośćodległości
jeżeli na siłę
obciążenie poprzeczną 𝑎𝑎 ≤
skupione z2𝑑𝑑,
uwagi a
≤ w na strefiena zmiażdżenie
odległym podłużne od betonu jest
rozważanego odpowiednio
ściskanego: miejsca 𝑉𝑉zakotwione
o co =
najmniej d, !" należy
jąprzypodporowej jest przyłożone 𝑏𝑏do ! 𝑠𝑠 2
! !",!"#
u𝑑𝑑𝑑𝑑ó𝑤𝑤 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ℎ
naOsiągnięcie
ściskanie, nej
podporze,a!"
krawędzi
! także
stanu
!! !!to od
dla
! !!"
wymiarów
granicznego
przekrojów o przekroju.
nośności
wysokości
obciążenia Określa
z uwagi
w
nie niedostatecznie
sprawdzeniu sięścinanie znośności
ustalania
warunku: może
zakotwionego
udział tego długości mieć
𝑉𝑉!",!odpowiednio postać
w stre-
można
zakotwienia zerwania
zredukować,
prętów.
elementu 𝜂𝜂 w = odległości 0,5𝑑𝑑 ≤ 𝑎𝑎 ≤ 2𝑑𝑑, a zbrojenie
W elementach podłużne zbrojonych jest strzemionami zakotwione ukośnymi w lub prętami odgiętymi nośn
zbrojeniaDlapowyżej odcinka
250
poprzecznego, mm, wścinania,
przekrojach
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ó𝑤𝑤 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡ℎ 𝑖𝑖 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠ℎ
𝑉𝑉!",!"#
!"#$!!"#$ ! = 0,5𝑏𝑏 może 𝑑𝑑𝜈𝜈𝜈𝜈 !!!" w którym
też o wysoko-
wystąpić ! zbrojenie
fie podporowej
uplastycznienie poprzeczne lubjest
rozciąganego wyrwanie prostopadłe
Powierzchnia przekroju
zbrojenia niedostatecznie do osi elementu,
zbrojenia poprzecznego w strefie ścinania nie powinna
mnożąc
podporze,
ści warunki
Wdobre
ponad obu go
600 to przez
udział
nośności
powyższych
mm; złe 𝛽𝛽 !=
tego mają
warunki obciążenia
wzorach następującą
kotwienia
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑ℎ 𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤𝑤ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ś𝑐𝑐𝑐𝑐 (1) w
występuje sprawdzeniu
postać:
podłużnego. określa
wartość nośności
się z
kątapodłużnego.
Zniszczenie uwzględnieniem
nachylenia 𝑉𝑉tej strefy można ukośnych
może zredukować,
kąta nachylenia
krzyżulców
W elementach z zbrojenia
zbrojonych poprzecznego
strzemio- 𝛼𝛼:
zakotwionego
nik redukcji wytrzymałości
(1): w strefie warunki podporowej
betonu !!wskutek
przyczepności:
!! rozciąganego
zarysowania
wszystkie zbrojenia
wywołanego
poza kotwieniem
przekraczać
!",!
prętów
ograniczenia Zniszczenie
w strefie związanego tej z maksymalnym
powyżej 250 wytężeniem betonu:
Nośność na𝜃𝜃 ścinanie = z!!uwagi na naprężenia ściskające w𝑉𝑉w betonie 𝐴𝐴
mnożąc go przez 𝛽𝛽poprzecznego 250 zależy 𝐴𝐴!"wwprost od
w strefie
– betonu
dla 300 mm od górnej krawędzi, też nastąpić wskutek zmiażdżenia betonu nami ukośnymi lub prętami odgiętymi
mm teżzbrojenia
od dolnej orazkrawędzi długość dla ramienia
przekrojów sił wewnętrznych
𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ł𝑦𝑦𝑦𝑦ℎ 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝ℎ
strefy może nastąpić wskutek zmiażdżenia obetonuwysokości 𝑉𝑉w !"ukośnych ≤powyżej przekroju
!",! , ściskanych 𝑧𝑧.
mm, oraz
𝑉𝑉!",! krzyżulcach
przekrojach
=𝑠𝑠 oznaczają
!" o 𝑓𝑓
𝐴𝐴 𝑧𝑧𝑓𝑓 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 1 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠
≤ +
!",!"#
wytrzymałości betonu na ściskanie, a wtakże od wymiarów przekroju. Określa !"#!"#
epności:
betonowych.
fctd
wszystkie(t) odpowiednio
– wytrzymałość
gdzie nośność
Nośność
wysokości poza
na ponad kotwieniem
ścinanie obliczeniowa
pole
na600 siłę przekroju
z uwagi mm prętów
poprzeczną betonu
złenawarunki pojedynczego
w strefie
naprężeniaz uwagi ukośnych
kotwienia powyżej na zerwanie
ściskające ściskanych
strzemiona 250
w strefie w betonie oraz krzyżulcach
zbrojenia
300 mm rozstawzależy be-
strzemion,
odpoprzecznego:
wprostkrawędzi,
górnej od ją
się
nośność 𝑠𝑠𝑏𝑏!na z𝑉𝑉towarunku:
𝑏𝑏
ścinanie
!",! 𝑠𝑠
! nachylenia
= określa 𝛼𝛼!"
2 zbrojenia
się𝜈𝜈z!uwzględ- 𝑓𝑓!"
la przekrojów na rozciąganie
o wysokości
minimalna w chwili
powyżej
szerokość zwolnienia 250
przekroju. naciągu
mm, w tonowych.
przekrojach
Współczynniki
𝑉𝑉 = o
0,5𝑏𝑏 korygujące:
𝑑𝑑𝜈𝜈𝜈𝜈 𝛼𝛼 – zależny nieniem
od stanu kąta naprężeń po-
Dla odcinka wytrzymałości
!
𝑓𝑓!"# !" 𝑡𝑡 ścinania,
𝑧𝑧𝑓𝑓 – wytrzymałość betonu
w którym
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐, naobliczeniowa
ściskanie,
zbrojenieapoprzeczne także
betonu
!",!"# od na wymiarów jest
rozciąganie prostopadłe
W!elementach przekroju.
!" w chwili do
zbrojonych
!" Określa
osizwolnienia elementu, się jąnaciągu,
strzemionami z warunku: ukośnymi lub prętami odgiętymi nośno
m złewarunkiwarunkigdzie kotwienia !"#
w strefie Dla odcinka ścinania, w którym zbro- przecznego przy:
!w pasie
nośności
𝑓𝑓!"# ściskanym
𝑡𝑡𝜈𝜈 –=współczynnik
mają
0,7𝛼𝛼 𝑓𝑓!"#300
!"następującą 𝑡𝑡oraz /𝛾𝛾 mm
redukcji 𝜈𝜈 od
! !postać:
górnej
– redukcyjny
wytrzymałości
𝑉𝑉!",!"# krawędzi, =dla 0,5𝑏𝑏 wytrzymałości
betonu
określa
! 𝑑𝑑𝜈𝜈𝜈𝜈 !" wskutek
się z uwzględnieniem betonu zarysowania zarysowanego wywołanego
kąta nachylenia zbrojenia poprzecznego 𝛼𝛼:
bliczeniowa –
betonu dla
ścinaniu
ścinaniem, ukośnych
na rozciąganie
przyjmuje krzyżulców w
się: chwili ściskanych
zwolnieniajenie poprzeczne
naciągu, 𝑉𝑉 !" ≤ jest 𝑉𝑉 prostopadłe
!",!"# , do osi
𝐴𝐴
– dla zbrojenia –
–gdzie
dla
dla 𝜈𝜈
innych
–poprzecznego elementów
współczynnik sprężonych
redukcji wytrzymałości
𝛼𝛼 =
𝑉𝑉!" ≤ 𝑉𝑉!",!
! 1,0 betonu , wskutek zarysowania 𝑉𝑉wywołanego
!"
innych elementów sprężonych elementu, nawarunki nośnościbetonu mają nastę- !",! =𝑉𝑉!",!"# 𝑧𝑧𝑓𝑓!"# = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠
𝛾𝛾!
gdzie nośność 𝜎𝜎gdzie
!" – naprężenie
ścinaniem, na
nośność
siłę
na
poprzeczną
!
siłę poprzeczną
1,0
podłużne w
z uwagi
zna
na
uwagi
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛ęż𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜ℎ
betonie poziomie
zerwanie
pującą postać:
zmiażdżenie
środka
zbrojenia ciężkości poprzecznego:
ściskanego:
elementu, 𝑉𝑉 wywołane
!",! = 𝑠𝑠
prężonych ! =
! !"1,0
𝛼𝛼działającą ! !!
! ! !" !
1 +podłużną
siłą
!"
oraz𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 0 sprężeniem, [MPa]
!!"
𝑧𝑧𝑓𝑓 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐,
!"#$!!"#$ !!" < 𝜎𝜎 – !" dla< 0,25𝑓𝑓!"poprzecznego
zbrojenia 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
e w betonie !"# na
𝑓𝑓 poziomie
𝛼𝛼 – =
obliczeniowa środka ciężkości
wytrzymałość elementu, betonu wywołane na rozciąganie 𝑉𝑉 = 𝛼𝛼 𝑏𝑏 𝑧𝑧𝜈𝜈 𝑓𝑓
! σcp!"# W obu powyższych
!"
– naprężenie podłużne wzorach
1,25 w betonie 0,25𝑓𝑓występuje < 𝜎𝜎 wartość
< 0,5𝑓𝑓 kąta nachylenia
ukośnych krzyżulców
!",!"# !" !z ! !"
1 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 ! 𝜃𝜃
– dla ukośnych
raz sprężeniem, naW
[MPa]
przypadku, krzyżulców jeżeli ściskanych
obciążenie
!"
skupione 𝑉𝑉!"!" w≤strefie 𝑉𝑉!",!"# !"
,
przypodporowej jest przyłożone do
betonu
poziomie oraz
𝜃𝜃 środka
2,5 długość
ciężkości
1 − ! 0,5𝑑𝑑z ≤
!!" ramienia elementu,
0,5𝑓𝑓 sił wewnętrznych Przy w przekroju
zbrojeniu ukośnym 𝑧𝑧. 𝐴𝐴 oraz 𝑠𝑠 oznaczają
!"na ścinanie ograniczenie maksymalnego wytężenia be
ymałość
gdziebetonunośność na na rozciąganie
siłę poprzeczną uwagi !" <2𝑑𝑑, 𝜎𝜎zmiażdżenie
!"a < 𝑓𝑓!"
elementu
odpowiednio w odległości
pole przekroju
!" ! ≤na
𝑎𝑎pojedynczego zbrojenie strzemiona
postać:
betonu
podłużne oraz ściskanego:
jest rozstaw odpowiednio 𝑉𝑉!",!"#
strzemion, =𝑏𝑏 to w
zakotwione
ążenie !!" skupione !!" w strefie
!! !!!podporze, przypodporowej
to szerokość
udział tegoprzekroju. obciążenia jest ≤ przyłożone
60𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
w sprawdzeniu nośności do 𝑉𝑉!",!𝛼𝛼 można zredukować,
!
minimalna
𝑎𝑎! ≤ 2𝑑𝑑, 𝜈𝜈a!zbrojenie
5𝑑𝑑 ≤ !"#$!!"#$ = podłużne
!!" !! jest odpowiednio zakotwione w
!"
Współczynniki korygujące: – zależny od 𝐴𝐴 stanu
!",!"# 𝑓𝑓naprężeń
!"# 1 𝛼𝛼!" 𝜈𝜈! 𝑓𝑓!"
mnożąc go przez
0,9 − 𝛽𝛽 = 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓 > 60𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀
!"Styczeń – Luty 2015 Nowoczesne Budownictwo ≤ Inżynieryjne 67
W obuwpowyższych
bciążenia w pasie
sprawdzeniuwzorach ściskanymnośności !"" !! orazwystępuje
𝑉𝑉!",!!można 𝜈𝜈 – redukcyjny
wartość
!"
zredukować, dla wytrzymałości
kąta nachylenia ukośnych krzyżulców z ! betonu zarysowanego 𝑏𝑏 przy 𝑠𝑠 2 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠
betonu 𝜃𝜃Nośność ścinaniu
oraz długość naprzyjmuje
ścinanie ramienia zsię: uwagi na naprężenia ściskające
sił wewnętrznych w przekroju Poza przeciążeniem w betonie 𝑧𝑧. 𝐴𝐴 zależy orazbetonu 𝑠𝑠 wprost
oznaczają od
na ściskanie i zbrojenia poprzecznego na rozciągan

A  2νf cd tAk
t = A > 2c TRd 1 =
t = u > 2c tgθ + ctgθ
2νf cd tAk
ŚWIAT Konstrukcje sprężone u TRd 1 =
 τ tgθ + ctgθ
N v = tu k ,
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 tgθ
𝑉𝑉!",!"# = 𝛼𝛼!" 𝑏𝑏! ukośnym
Przy zbrojeniu 𝑧𝑧𝜈𝜈! 𝑓𝑓!" na ścinanie ! 𝜃𝜃
deplanację (spaczenie) przekroju, są w ści- Dla elementów sprężonych
  siłę rozcią-A
1 + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 
= > 2c
tzbrojenia:
ograniczenie maksymalnego wytężenia słym związku z polem naprężeń. Dla uprosz- gającą
ukośnym na ścinanie ograniczenie maksymalnego wytężenia betonu ma   przenoszą dwa rodzaje
betonu ma postać: czenia obliczeń przeważnie przyjmuje się, zwykłe T u jest
τ = i sprężające,
τ a siła rozciągająca
A
że główne naprężenia ściskające i rozcią- w równowadze N2v A=k tτ tuzksiłą , ściskającą
t = >krzyżulce 2c
𝐴𝐴!",!"# 𝑓𝑓!"# 1 𝛼𝛼!" 𝜈𝜈! 𝑓𝑓!" N v = tgθtu k , u 
≤ gające tworzą z osią elementu kąt równy ściskane:
𝑏𝑏! 𝑠𝑠 2 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 45°. Z rozwiązań szczegółowych wynika,
tgθ
TRd 2uk
iem betonu na ściskanie i zbrojenia poprzecznego na rozciąganie,
Poza przeciążeniem betonu na ściskanie że największe wartości naprężeń występują nośność N v = A slTf yld + Ap f pd=  ctgθ
ścinania elementu sprężonego może zostać osiągnięta także wskutek τ = 2 Ak
i zbrojenia poprzecznego na rozciąganie, na zewnętrznej krawędzi przekroju. Stąd T
rojenia w pasienośność rozciąganym. τ = 2 Ak t 
graniczna Powierzchnia
strefy ścinania elementu zbrojeniainicjowane
jest zwykle określona
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 +
zarysowanie z𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 wywo-
elementu, Dla 2przypadku
Ak t 2 ⋅ν ⋅ f cdczystego skręcania τ
tu k ,
ści na zginaniesprężonego
i ukształtowana zgodnie z 𝑉𝑉!",!"# = 𝛼𝛼!" 𝑏𝑏zasadami
konstrukcyjnymi ! 𝑧𝑧𝜈𝜈! 𝑓𝑓!" ⋅ t ⋅ Ak N v =
może zostać osiągnięta także łane przekroczeniem1wytrzymałości + 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 ! 𝜃𝜃 betonu moment TSd ≤ TRd 1 skręcający
= powinien spełnić tg θ
ojenia w zakresie Przy
wskutekdoprowadzania
zbrojeniu
przeciążenia zbrojenia
ukośnym
zbrojenia na do podpór.
ścinanie
w pasie naTak
roz- ograniczenie określone
rozciąganie. zbrojenie
maksymalnego
Przebieg wytężenia warunek
rys wywołanych betonu ma
cot θ + tan θ
nośności zAuwagi naT τściskanie
Rd 2 u k
się okazać zbyt słabe dla siły rozciągającej 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 + od𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
zginania powiększonej o N = A f + Nf == T utu k ,ctgθ
postać:
ciąganym. Powierzchnia zbrojenia jest zwy- rozciąganiem od skręcania jest charaktery- ukośne
v
N v = betonu
sl yld p
Asl f yld +i rozciąganie
v
pd
Ap f pdAsw= tgRd zbrojenia
2θ2Akk Tctgθ
asie kratownicy 𝑉𝑉!",!"# = 𝛼𝛼 𝑏𝑏Dodatkową
! 𝑧𝑧𝜈𝜈! 𝑓𝑓
kle zastępczej.
określona!" z warunku !"
nośności 1 siłę rozciągającą
+na𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝐴𝐴!",!"#
! 𝜃𝜃
zginanie styczny:𝑓𝑓określa 1się𝛼𝛼!"
z wzoru:
!"#na zewnętrznej 𝜈𝜈! 𝑓𝑓!"
powierzchni belki poprzecznego:
TSd ≤ TRd 2 = 2 ⋅ Ak ⋅ f ywd ⋅
,  1 τ2 A
⋅ cot =
θk
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 − 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
kośnym na ścinanie , ograniczenie zgodniemaksymalnego
z konstrukcyjnymiwytężenia
≤
betonu
one2liniema
s 2 Ak t
i ukształtowana 𝑏𝑏stanowią
! 𝑠𝑠
spiralnie otaczające oś
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠   2≤ ⋅ f
⋅ν 2   
cd ⋅ t ⋅ AT

rozciągająca wywołana
zasadami zginaniem
konstrukcji zbrojenia i rozciąganiem w zbrojeniu nie przekroczy T ≤ 
T = τ = k
Poza przeciążeniem betonuwna zakresie
ściskanie elementu. Jeżeli poprzecznego
i zbrojenia element nie posiada wy-  Sd nośność
na rozciąganie, Rd 1 2 ⋅ν ⋅ f ⋅t ⋅ A
mentu maksymalnego na długości
𝐴𝐴!",!"# 𝑓𝑓!"# belki:
1 𝛼𝛼do TSd ≤ TRd 1 = cot θcd+ tan2θkAk t

doprowadzania
graniczna strefyzbrojenia
ścinania !" 𝜈𝜈 ! 𝑓𝑓!" Taksprężonego
podpór.
elementu starczającego może zbrojenia
zostać poprzecznego
osiągnięta lub wskutek
także cot θ + tan θ N = A f + A f
określone
𝑀𝑀!" ≤podłużne 𝑀𝑀!",!"# 
𝐹𝐹! =𝑏𝑏!zbrojenie
przeciążenia 𝑠𝑠 + zbrojenia 2≤ w może
pasie
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 się podłużnego,
rozciąganym. chwila powstania
Powierzchnia zbrojeniarys spiral-
jest zwykleorazokreślona z
, v sl yld p
∆𝐹𝐹!"   1 Asw
em zbetonu naokazać
warunku
ściskanie 𝑧𝑧
zbytnośności
isłabe dla siły
zbrojenia na poprzecznego
zginanie 𝑧𝑧
rozciągającej od nanych
i ukształtowana możezgodnie
rozciąganie, być chwilą jego zniszczenia.
z konstrukcyjnymi
,
zasadami
 TR
w nośność
TSd ≤ TRd 2 = 2 ≤ ⋅ Ak ⋅f ywd⋅A ⋅ cot θ
ane weryfikacją nośności
zginania, połączenia
powiększonej o półki ściskanej
rozciąganie w pa- i Wytrzymałość
środnika przekroju
betonu na rozciąganie TSd≤ TRd2 = 2 ⋅ Ak 2⋅ f N v ⋅= As
sw f
sl⋅ cotyldθ+ Ap f pd =
,=,
 + 
oraz konstrukcji
ścinania elementu sprężonego zbrojenia
może wzostać
zakresie doprowadzania
osiągnięta wtakże zbrojenia
wskutek do podpór. Tak określone zbrojenie
 1
ywd
ementów połączenia między betonami ułożonymi różnych terminach  s 2 ⋅ν ⋅ f cd2
ojenia w pasie sie kratownicy
podłużne
rozciąganym. może zastępczej.
się okazać
Powierzchnia Dodatkową
zbyt siłę dla
słabe
zbrojenia może
jestsiły byćrozciągającej
zwykle przekroczona
określona wskutek
odzzginania działaniapowiększonej o ≤   TSd ≤ TRd 1 =
entycznie jak dla elementów żelbetowych.
rozciągającą określa się z wzoru: 
momentu skręcającego samodzielnie lub 
W   2 cot θ +
ci na zginanie rozciąganie
i ukształtowana w pasiezgodnie kratownicy zastępczej. Dodatkową
z konstrukcyjnymi zasadami siłę rozciągającą określa  się z wzoru:jednoczesnego
przypadku
 +
dzia-

2 ⋅ν ⋅ f cd ⋅ t ⋅ Ak
łącznie z momentem zginającym lub siłą , łania = momentu
   skręcającego
T ≤ TRdi 1siły = po-
enia w zakresie ∆𝐹𝐹doprowadzania
!" = 0,5𝑉𝑉 zbrojenia
!" 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 −z𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 do, podpór. Tak
 określone zbrojenie   Sd
ny nośności elementów sprężonych uwagi na skręcanie
poprzeczną. Obliczenia prowadzi się dla przecznej,  z uwagi
, na ten 1+ sam  cot θ + tan θ
sposób
ię okazać zbytosłabe ile łącznadla siły siłarozciągającej
rozciągającaod zginaniazginaniem
wywołana powiększonej o
i rozciąganiem w zbrojeniu , nie przekroczy
=,    +  TSd ≤ TRd 2 = 2 ⋅ Ak ⋅ f y
o ile łączna siła rozciągająca wywołana każdego z obciążeń oddzielnie. wytężenia  materiału wywoływany tymi
sie kratownicy
entów sprężonych zastępczej.
siły zjak Dodatkową
dla momentu
betonu występuje siłę rozciągającą
maksymalnego na długościokreślabelki: się z wzoru: 
, 1   efekt
zginaniem i rozciąganiem wnajczęściej
zbrojeniu niew konstrukcjach Obliczenia nośności prętowych litego elementu , = działaniami, 
ich
sumaryczny
≤

≤ TRd 2 =musi
+Sd A
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐lub
osi − 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 ,
obciążonych niesymetrycznie. W każdym 𝑀𝑀!" wytężenie
przypadku 𝑀𝑀!",!"#   
T 2 ⋅ Ak ⋅ f ywd ⋅ sw
przekroczy siły jak dla momentu maksy- 𝐹𝐹! = na skręcanie + ∆𝐹𝐹!"prowadzi ≤ się przy założeniu być rozpatrywany 2 
łącznie. W+ tym
celu s
ozciągająca
ożone wywołana
z różnych zginaniem ijednak
sił wewnętrznych,
malnego na długości belki:
rozciąganiem
pracę elementuw zastąpienia
zbrojeniu
𝑧𝑧 z uwagi nie na
elementu
przekroczy 𝑧𝑧
pełnego przekrojem,
 określić = należy  z uwagi 
 nośność na każde

Warunki na związane z weryfikacją 1 ++ 
entu maksymalnego
truje się odrębnie, długości
a następnie ustala ewentualnynośności
belki: łączny połączenia
wpływ
cienkościennym. różnych półki ściskanej i środnika
Takie podejście w spo-  ∆ w przekroju
==
z działań 0,5 
oddzielnie
 
 − ,
 , , ,
na styku𝑀𝑀obu !" elementów oraz połączenia
𝑀𝑀!",!"# między betonami ułożonymi w różnych
sób oczywisty zapewnia dodatkowy zapas a 
, terminach   
1 +    wy-
𝐹𝐹! = się+identycznie ∆𝐹𝐹!" ≤ jak dla elementów , 
następnie ocenić, czy 1 sumaryczne
  
sprawdza
nia przy skręcaniu może𝑧𝑧 dla elementów wiotkich 𝑧𝑧 oznaczać
bezpieczeństwa
żelbetowych.
wystąpienie prowadzonych obliczeń tężenienie ≤
przekracza ,
dopuszczalnego
ne z weryfikacją nośności połączenia ,  12 
 
kształceń, któreWarunki
należy uwzględnić
związane w półki ściskanej
obliczeniach
z weryfikacją wi środnika
nośno- konstrukcji porównaniu w ze
jako przekroju
całości.
ścisłym rozwiązaniem poziomu 1,0: ≤
mentów
ształceń orazskręcanie4. Stan
połączenia graniczny
elementów
ści połączenia między
półki nośności
o przekroju
ściskanej elementów
betonamii poprzecznym
ułożonymipracy
środnika sprężonych
winnymróżnych
elementu niżterminach
kołowyz uwagi
litego. Nośność lub na skręcanie
na mo- ∆ =  2 2  
0,5  
V Ed≤ − ,
2
ntycznie
rowadzi do jakdeplanacji
dla elementów przekroju.żelbetowych.
Odkształcenia elementu skręcanego,  =
 T Ed  + ∆  ,
w przekroju na styku obu elementów oraz ment skręcający dla elementu z betonu      
Skręcanie elementów sprężonych z betonu występuje najczęściej w konstrukcjach 
∆ =Tprętowych
0,5
+
  ≤ 1
− ,
również deplanację połączenia (spaczenie)
między przekroju,
betonami są w ścisłym
ułożonymi określa związku
się z wzoru:z polem Rd 1    V Rd , max
y nośności elementów
proszczenia o różnych
zakrzywionej
obliczeń
w sprężonych
przeważnie
terminach osi sprawdza
lub zobciążonych
przyjmujeuwagi sięsię,
iden- niesymetrycznie.
nażeskręcanie
główne naprężenia W każdym przypadku wytężenie
2νf cd tA
ciągające tworzą elementu
z osią jest
elementu złożone kąt
tycznie jak dla elementów żelbetowych. z różnych
równy 45°. sił
Z wewnętrznych,
rozwiązań
T = jednak
szczegółowych k
pracę elementu z uwagi   na
Jednoczesne działanie momentu
skręcanie rozpatruje się odrębnie, awnastępnie
Rd 1
tgθ +prętowych θStąd ,skręca-
ntów sprężonych
większe wartości z betonu
naprężeń występuje
występują najczęściej
na zewnętrznej krawędziustala
konstrukcjach przekroju.
TRd1 6
ewentualny
2ƒctgf cd tA k łączny wpływ  różnych
=
jącego
 i

+
momentu ∆ ≤
zginającego
 weryfikuje
si lub obciążonych
sowanie 4.
elementu, Stan
działań. graniczny
niesymetrycznie.
wywołane nośności
przekroczeniem elemen-
W każdym przypadku
wytrzymałości W powyższym wytężenie
betonu na
tg′wzorze%ctg′ t oznacza gru- się oddzielnie    dla każdego ,
z 
obciążeń.
tów  =  + ∆ ≤ którą można określić z
ebiegzrys
żone różnych Stan
wywołanych siłsprężonych
odkształcenia
rozciąganiem
wewnętrznych, z przy
uwagi
jednak napracę
odskręcaniu skrę-
skręcania może dlaprzekroju
jestbość
elementu zelementów
charakterystyczny:
uwagi
W powyższym na wiotkich
zastępczego, na którą
wzorze 𝑡𝑡oznaczać
oznacza
możnagrubość wystąpienie
przekroju
 zastępczego, 
wierzchni belkicanie
uje się odrębnie, stanowią
nadmiernych
a następnie oneodkształceń,
linie
ustala spiralnie otaczające
które
ewentualny należy
łączny oś elementu.
uwzględnić 2νfwcd tAAk 7 2c (𝑐𝑐( c- –otulina);
Jeżeli
t 6obliczeniach konstrukcji 5. Nośność
jako strefy zakotwień
całości.
Twpływ
określić = różnych
z wzoru:
wzoru:
u
otulina); 𝐴𝐴! – pole 
figury wyznaczonej przez linię środkową przekroju
iada wystarczającego WSkręcanie
zakresie zbrojenia
elementów poprzecznego
odkształceń skręcanie
sprężonych zlub
be- podłużnego,
elementów
Ak – pole
Rd 1
chwila
Aozastępczego.
przekroju
tg 2θ
figuryνf+cdwyznaczonej
tA
ctg kθ poprzecznym przez linię innym Strefa niż kołowy
zakotwień lub nie jest wymieniana
piralnych może być chwilą T
t = = > 2 c
ia przy skręcaniu pierścieniowy
tonu może
występuje dlajego zniszczenia.
prowadzi
elementów
w konstrukcjachdo deplanacji
wiotkich pręto-oznaczaćprzekroju.
środkowąRd 1
W Odkształcenia
wystąpienie
przekroju
przekroju
u tgθ + ctgθ zastępczego.
złożonym elementu
z kilku częściskręcanego,
ojako ℎobszar,
kształcie dla którego
prostokątnym należy
podział przepro-
momentu skręcającego
betonu na rozciąganie
kształceń, które włączając
wychnależy może w nie
o zakrzywionej byćrównież
uwzględnić przekroczona
osi w deplanację
lubobliczeniach
obciążonych wskutek działania
(spaczenie)
konstrukcji
W
 przekroju momentu
przekroju,
jako
pomiędzy całości.
częściami
złożonym są zw ścisłym
opiera
kilku się na
części związku
sztywności
wadzić z polem
skręcania
analizę w każdej
ramach z nich określonej
stanów jak
granicz- dla fazy
modzielnie
ztałceń lubniesymetrycznie.
skręcanie łącznie
naprężeń.
elementówz Dla
momentem
uproszczenia
oWprzekroju
każdymzginającymobliczeń
poprzecznym
przypadku lub przeważnie
siłą poprzeczną
innym
o kształcie przed
niż zarysowaniem.
przyjmuje
kołowy
prostokątnym się,
lub
podział że główne
momentu naprężenia
nychα nośności, jednak jej uszkodzenie
 Dodatkowe siły podłużne, jakie powstają w elemencie skręcanym, muszą być przeniesione
wadzi siędo
dladeplanacji
każdego
ściskające zprzekroju.
obciążeń oddzielnie.
i rozciągające tworzą zelementu
osiąskręcającego
elementu kąt równy częściami 45°. Z rozwiązań
owadzi Odkształcenia skręcanego, Wielkośćszczegółowych
wytężenie elementu jest złożone z różnych A przez pomiędzy
odpowiednie zbrojenie.
opiera może w istotny sposób
siły rozciągającej
obniżyć bezpie-
wyznacza się z wzoru:
ości litego
również elementu
wynika,
deplanację
sił nażeskręcanie
(spaczenie)
wewnętrznych, największe prowadzi
wartości
przekroju,
jednak pracę sąsięwnaprężeń
elementu przy założeniu
ścisłym
się tna występują
związku
= >zastąpienia
sztywności 2cz← na
polem zewnętrznej
skręcania każdej krawędzi
z nich czeństwo przekroju.
 = .
i trwałość
Stąd obiektu. Uszkodze-
 A u N v 6dla fazy tukprzed
,
go przekrojem
roszczenia obliczeń z cienkościennym.
inicjowane
uwagi na zarysowanie
przeważnie
skręcanie Takie
rozpatrujepodejście
przyjmujeelementu,
się odręb- w sposób
się, żewywołaneokreślonej
t = oczywisty
główne naprężenia przekroczeniem
>jak 2 c tg′ zapewnia wytrzymałości betonu na
zarysowaniem. nia strefy zakotwień mogą wystąpić na
as bezpieczeństwa
ągające tworzą nie, a prowadzonych
rozciąganie.
z osią elementu
następnie Przebieg
ustala obliczeń
kąt równy
ewentualny w
rys wywołanych porównaniu
45°. Z rozwiązań
łączny ze
rozciąganiem
Dodatkoweu ścisłym
szczegółowych
gdzie siły od skręcania
podłużne, jest charakterystyczny:
jakie po- skutek przyłożeniana poprzez zakotwienie
racy N τ Tnaprężenie tnące można określić na podstawie zależności:
ększeelementu
wartości litego.
zewnętrznej
naprężeń
wpływ Nośność
różnych występująna moment
powierzchni
oddziaływań. skręcający
belki
na zewnętrznej stanowią dla one
krawędzi
wstają elementu
w
=linie
← przekroju.
elemencie
6 tu z betonu
spiralnie , otaczające
Stąd
skręcanym, oś
muszą elementu. Jeżeli
kabli znacznych sił skupionych na beton.
oru:
owanie elementu, element
Stan nie posiada
odkształcenia
wywołane przywystarczającego
skręcaniu
przekroczeniem może być
wytrzymałości  v
zbrojenia betonu tg
przeniesione θ 2 A
poprzecznego
k
t
przez na lub podłużnego, chwila
odpowiednie zbro- Prawdopodobieństwo takich uszkodzeń
 Wielkość Dla
k
elementów sprężonych siłę rozciągającą
przenoszą dwa rodzaje zbrojenia: zwykłe i
bieg rys wywołanych dla elementów
powstania wiotkich
rys spiralnych
rozciąganiem oznaczać
od może wystą-
skręcania być chwiląjenie. jego zniszczenia.na
jest charakterystyczny: siły rozciągającej wyzna- jest wyższe wówczas, gdy z uwagi na po-
pienie nadmiernych odkształceń, które cza się z wzoru:
sprężające, a siła rozciągająca jest w równowadze żądane tempoz siłą ściskającą
postępu prac krzyżulce
podejmowanaściskane:
ierzchni belkiWytrzymałość
stanowią one linie betonu na rozciąganie
spiralnie otaczające może byćT przekroczona
oś elementu. Jeżeli wskutek TRd 2uk działania momentu
należy uwzględnić
skręcającego w obliczeniach
samodzielnie kon-podłużnego,
lub łącznie τ =
z momentem Nτ 6 A f % A f 6 ctg ′ jest próba naciągu kabli przed uzyskaniem
ada wystarczającego
strukcji
zbrojenia
jako całości.
poprzecznego lub N v =2 Aτkchwilav
t tuslzginającym
k,
yld p pd lub2 Aksiłą poprzeczną
przez beton docelowej wytrzymałości.
iralnych możeObliczenia być chwiląprowadzi się dla każdego z obciążeń
jego zniszczenia. N v = Dlaoddzielnie.
tg θ tu k , czystego skręcania, momentskręcający powinien spełnić warunek nośności z
przypadku
etonu na rozciąganie W zakresie
Obliczenia odkształceń
możenośności
być przekroczona skręcanie
litego elementu ele-
wskutek gdzie
na skręcanie naprężenie
działania prowadzi
tg θ
uwagi momentu się przy założeniu Uszkodzenie
na tnące
ściskanie można
ukośne określić
betonu i zastąpienia
rozciąganie zbrojenia strefy zakotwień wystę-
poprzecznego:
mentów o przekroju poprzecznym innym na podstawie zależności: 2 ″ƒ ″ f cd ″t ″ Ak TRd 2 u k puje wskutek działania skupionych sił
modzielnie lub elementu łącznie z pełnegomomentem przekrojem
zginającym cienkościennym.
lub siłąNpoprzeczną TSdTakie
Δ TRd1 + 6podejście
Acotp′ f%pdtan=′ w sposóbctg oczywisty  zapewnia
θw zakotwieniach.
niż kołowy lub pierścieniowy prowadzi do v = T A sl f yld W wielu dokumentach
adzi się dla każdego dodatkowy zapas bezpieczeństwa
z obciążeń oddzielnie. τ=
prowadzonych T obliczeń w porównaniu 2 A ze ścisłym
deplanacji przekroju. Odkształcenia ele- 2 oraz
A t k
i zaleceniach przyjęto, że weryfikacja
rozwiązaniem pracyprowadzi
elementusię litego.
przy Nośność τ =
ości litego elementu na skręcanie założeniu 2 Ana moment skręcający
zastąpienia dla elementu  z betonu
k
A
mentu skręcanego, włączając w nie również TkSdt Δ TRd 2 6 2 ″ Ak ″ f ywd ″ sw ″cot ′ warunków nośności strefy zakotwień
określa się z wzoru:
o przekrojem cienkościennym. Takie podejście w sposób oczywisty zapewnia
2 ⋅ν ⋅ f cd ⋅ t ⋅ Ak s
WRd 1przypadku jednoczesnego T działania momentu skręcającego i siły poprzecznej, z uwagi na
bezpieczeństwa prowadzonych obliczeń w porównaniu TSdze≤ T
N v = ten ścisłym
Asl sam
=
f yldsposób+ Aθ p+wytężenia
u
θ Rd 2u k ctgwywoływany θ
pd =TRdmateriału tymi działaniami, ich sumaryczne działanie
cot ftan
acy elementu
68 litego. Nośność na moment
Inżynieryjneskręcający dla elementumusi być z+rozpatrywane
betonu
Ap f pd = łącznie. 22Akk W ctgtym θ celu określić należy nośność z uwagi na każde z
Nowoczesne Budownictwo Styczeń – Luty v = A
N2015 sl f yld
ru: działań oddzielnie 𝑇𝑇!"!A, 𝑉𝑉 Ak , a następnie
2!",!"# =  ℎczy sumaryczne wytężenie nie
ocenić,
sw
TSd ≤ Tprzekracza
Rd 2 = 2 ⋅ Adopuszczalnego
k ⋅ f ywd ⋅ ⋅poziomu
cot θ 1,0:
powierzchni betonu 𝐹𝐹! . Dla utrzymania odpowiedniego bezpieczeństwa elem
ewentualne błędy wykonawcze lub awarie urządzeń siłę tę przyjmuje się jako
Siła wewnętrzna
nośności kabla. Określa rozrywająca się siłymadlawartość dwóchzależną prostopadłych od wartości siły przykładan
kierunków w przek
powierzchni betonu
wgłębna rozciągająca !dla kierunku 𝐹𝐹 . Dla utrzymania
Konstrukcje odpowiedniego
𝑦𝑦 jest wówczas sprężone ŚWIAT bezpieczeństwa
określana z uwzględnienie elem
ewentualne błędy
w jednej linii 𝑛𝑛 z wzoru: wykonawcze lub awarie urządzeń siłę tę przyjmuje się jako
nośności kabla. Określa się siły dla dwóch 𝑁𝑁!prostopadłych
= 𝑐𝑐! 𝑛𝑛𝑛𝑛! kierunków w przek
powinna się odbywać przy założeniu siły 0,5
wgłębna rozciągająca dla kierunku
a głębokość występowania wypadkowej siły rozrywającej określa 𝑦𝑦 jest wówczas określana z uwzględnieni
się dla tego
w cięgnie równej jego całkowitej nośności. 0,45 w jednej linii 𝑛𝑛 z wzoru:
Uszkodzenie betonu w strefie zakotwień
𝑏𝑏! = 𝑐𝑐! ℎ. Dla kierunku 𝑧𝑧 obliczenia wykonuje się analogicznie. Potrzebną po
0,4 𝑁𝑁! = 𝑐𝑐!wysokiego
𝑛𝑛𝑛𝑛!
jest skutkiem przekroczenia wytrzymałości zbrojenia określa się przy założeniu stosunkowo wytężenia stali z
0,35 a głębokość
według [2] występowania
może to być 90% wypadkowej
jej nośności. siły rozrywającej
Obliczona w ten określa
sposób się dla tego
powierzch
betonu na rozciąganie, a jego postacią są
0,3 𝑏𝑏! = 𝑐𝑐! ℎ. Dla
kierunków pozwalakierunku 𝑧𝑧 obliczenia
ukształtować siatkiwykonuje
ortogonalne, się analogicznie.
które z uwagi Potrzebną
na lokaliz p
rysy i pęknięcia czoła konstrukcji.
Zważywszy zwykłe przebiegi trajektorii
0,25 zbrojenia określa się przy założeniu stosunkowo
wypadkowych sił powinny mieć zmienny kształt w zależności od ich lokaliza wysokiego c1 wytężenia stali z
naprężeń głównych w strefie zakotwień, 0,2 według [2] może to być 90% jej nośności.
Stosowanie zbrojenia spiralnego o wymiarach zgodnych zc2zaleceniami dokum Obliczona w ten sposób powierzch
rozróżnia się następujące typy uszkodzeń: 0,15 kierunków
pozwala pozwala ukształtować
zrezygnować z obliczeń zbrojenia siatki ortogonalne,
wgłębnego. które
Należyz uwagi
jednak na lokaliz
podkre
1. soczewkowe pęknięcia pod zakotwie- 0,1
wypadkowych
zalecenia producentasił powinny
wymagają mieć zmienny
określonej kształt w
wytrzymałości zależności betonu od ich
pod lokaliza
zakotw
niem wewnątrz betonu na skutek rozciąga- Stosowanie
Priorytet zbrojenia
szybkiego spiralnego
postępu robót o wymiarach
może w zgodnych
praktycznym z zaleceniami
przypadku dokum
prowadzi
0,05
nia w kierunku poprzecznym do kierunku pozwala
okresu zrezygnować
dojrzewania z
betonu obliczeń
przez zbrojenia
sprężeniem. wgłębnego.
Taka decyzjaNależy może jednak
mieć podkre
negat
0 zalecenia producenta wymagają określonej wytrzymałości betonu pod zakotw
działania siły nacisku, nośność strefy pod zakotwieniami.
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 α przypadku prowadzi
2. pęknięcia powierzchni betonu pomię- Priorytet
Rozciąganie szybkiego
betonu postępu
pomiędzy robótgrupamimoże w praktycznym
zakotwień wymaga każdorazowo zap
dzy grupami zakotwień, okresu
odpowiedniego dojrzewania betonu
zbrojenia tej przez
strefy. sprężeniem.
Zakłada
Ryc. 3. Wartości współczynników c1 i c2 do określania sił wgłębnych w strefie zakotwień się, Takaże decyzja
siła może mieć
rozciągająca negat
o kierun
3. odłupanie naroży elementu. nośność
grupy strefy
zakotwień pod zakotwieniami.
koncentruje się przy powierzchni betonu, stąd odpowiednie
Pierwszy z wymienionych sposobów odpowiedniego Rozciąganie
postać siatek betonu
bezpieczeństwa pomiędzyjąca
przypowierzchniowych.
elementu grupami zakotwień
Rozciągająca
siła określana jest wymaga każdorazowo
siła określana
według Guyona jest wedługzap
zniszczenia jest głównym obiektem zaleceń z uwagi na ewentualne odpowiedniego zbrojenia
wzoru: błędy wykonawcze z wzoru: tej strefy. Zakłada się, że siła rozciągająca o kierun
Siła wewnętrzna
w zakresie rozrywająca
zbrojenia biernego, przekazy-ma lub
wartość grupy zakotwień
awariezależną
urządzeń od
siłęwartości koncentruje
tę przyjmuje się przy powierzchni
siłysięprzykładanej do0,5ℎ − 𝑎𝑎 betonu, stąd odpowiednie
postać siatek przypowierzchniowych. 𝑁𝑁 = 0,42
Rozciągająca 𝑛𝑛𝐹𝐹! określana
+ 𝑚𝑚𝐹𝐹! jest według
powierzchni
wanych betonu systemu
przez producenta 𝐹𝐹! . Dlasprę-
utrzymania
jako równą odpowiedniego
pełnej nośności
Siła wewnętrzna bezpieczeństwa
kabla. Okre-
rozrywająca
!"
elementu
ma wartość ℎz −uwagi 𝑎𝑎 siła
zależną na
od wartości siły przykła
żania. Należy podkreślić, że każdy rodzaj śla się siły dla wzoru:
gdzie
dwóch 𝑛𝑛 i 𝑚𝑚 są liczbą
prostopadłych zakotwień
kie- wjako
każdej z grup.
ewentualne błędy wykonawcze lub awarie urządzeń powierzchni siłę tębetonu
przyjmuje 𝐹𝐹 . Dla sięutrzymania równą pełnej
odpowiedniego
0,5ℎ − 𝑎𝑎 bezpieczeństwa e
zakotwień kabli sprężających – pochodzący runków w przekroju, Zbrojenieyzi uwagi na odłupaniegdzie
z. Siła wgłębna ! naroża n i mprzekroju w sąsiedztwie
są liczbą zakotwień w każdejzakotwień ok
nośności kabla. Określa się siły dla
od określonego producenta – na swój spo- rozciągającasiły
dwóch prostopadłych
ewentualne
dla określanej
kierunków
błędy wykonawcze w 𝑁𝑁!"przekroju,
=lub0,42awarie 𝑦𝑦 i 𝑧𝑧. Siła
urządzeń 𝑛𝑛𝐹𝐹!siłę
+ 𝑚𝑚𝐹𝐹
tę przyjmuje
! się j
kierunku y jest z wzoru
wówczas z grup. ℎ − 𝑎𝑎
wgłębna rozciągająca dla kierunku
sób obciąża strefę zakotwień, prowokując określana z gdzie𝑦𝑦 jest wówczas nośności określana
kabla.
𝑛𝑛 i 𝑚𝑚 są liczbą
uwzględnieniem z uwzględnieniem
Określa
liczby zakotwień
kabli się siły dla
w każdej
Zbrojenie liczby
dwóch
𝑁𝑁 z= grup.
z !uwagi kabli
prostopadłych
0,03𝑛𝑛𝐹𝐹
na odłupanie kierunków
naroża w pr
!
w jednej
specyficzny linii naprężeń.
rozkład 𝑛𝑛 z wzoru: Stąd wynika w jednej liniiZbrojenie n zwgłębna
wzoru:to rozciągająca
z uwagi na dla
odłupanie kierunku
naroża 𝑦𝑦 jest
przekroju
powinno być ulokowane w niewielkiej odległościokre-
przekroju w wówczas
sąsiedztwie w określana
sąsiedztwie
zakotwień z powierzchn
uwzględni
odzakotwień ok
konieczność określenia dla każdego typu za- =wokreślanej
𝑁𝑁!powinno
siły 𝑐𝑐!jednej !
linii
𝑛𝑛𝑛𝑛wzmacniać z 𝑛𝑛 z wzoru:
wzoru naroże na całej szerokości grupy zakotwień i być odpow
ślane jest dla siły określanej z wzoru
a głębokość
kotwień stosownego występowania
zbrojenia wgłębnego, wypadkowej siłyzakotwione
a głębokość rozrywającej
występowania poza określa
strefą naprężeń
wypadko- się dla narożnych. 𝑁𝑁! =𝑁𝑁!0,03𝑛𝑛𝐹𝐹
tego kierunku =jako
𝑐𝑐! 𝑛𝑛𝑛𝑛
! !
zarówno w zakresie jego mocy (średnica wej siły rozrywającej a
Zbrojeniegłębokość
Uszkodzenia to
określa występowania
powinno być
strefy zakotwień
się dla tego wypadkowej
ulokowane
występują
Zbrojenie w to siły
niewielkiej rozrywającej
w zasadzie wyłącznie
powinno odległości
być ulokowaneokreśla
od się sprę
powierzch
w chwili dla
𝑏𝑏! = 𝑐𝑐! ℎ. Dla kierunku 𝑧𝑧 obliczenia wykonuje się analogicznie. Potrzebną powierzchnię
pręta), jak i geometrii (średnica spirali i do- kierunku jako 𝑏𝑏
powinno
ograniczony
! = 𝑐𝑐 ℎ. . Dla
wzmacniaćDla kierunku
naroże
kierunku 𝑧𝑧
nawobliczenia
całej wykonuje
szerokości
! do powierzchni betonu powoduje, że ewentualne uszkodzenia w
niewielkiej odległości grupysię
od analogicznie.
zakotwień
powierzchni i Potrzebn
być odpow
zbrojenia
datkowych określa
wkładek lub się przy
innego założeniu
zbrojenia stosunkowo
z obliczenia zakotwione wysokiego
zbrojenia
wykonuje poza
określa wytężenia
strefą
sięPo-naprężeń
przyto stali
założeniu zbrojeniowej,
narożnych. stosunkowo wysokiego
naroże wytężenia sta
mogą byćsięniewidoczne.
analogicznie. Jest betonu,
dodatkowy powinno wzmacniać
argument przemawiający na za utrzym
według
oraz ich skok [2] możeZto
/ rozstaw). być widzenia
punktu 90% jej nośności. Obliczona
Uszkodzenia
trzebną powierzchnię według [2]
minimalnej w
zbrojenia ten
strefy sposób
możezakotwień
określa
wytrzymałości się powierzchnia
to być betonu 90% występują
całej jejnanośności.
szerokości dla
ściskanie, obu
w zasadzie
Obliczona
grupy wyłącznie
zakotwień
podanej w chwili
w dokumentacji
w ten sposób
i być sprę
powier
syst
kierunków
nośności pozwalanaukształtować
strefy zakotwień siatki
siły rozciąga- przy ortogonalne,
założeniu ograniczony
kierunków
stosunkowo
naciągu które
kabli. do z uwagi
powierzchni
pozwala
wysokiego naodpowiednio
ukształtować
wy- lokalizację
betonu powoduje,
siatkizakotwione że ewentualne
ortogonalne, pozaktórestrefązuszkodzenia
uwagi na lok
na- w
jącewypadkowych
wgłębne, podawane sił przez
powinny mieć zmienny
producenta tężenia stalikształt
mogą w zależności
być
wypadkowych
zbrojeniowej, niewidoczne.
według sił odJest
[3] powinny
może ich to lokalizacji.
dodatkowy
mieć
prężeń zmienny
narożnych. argument
kształt w przemawiający
zależności od za ichutrzy
loka
Stosowanie
parametry zbrojenia
mają charakter spiralnego
zaleceń minimal- otowymiarach
być 90%Literatura zgodnych
minimalnej
Stosowanie
jej nośności. zzbrojenia
Obliczona zaleceniami
wytrzymałości w ten betonu
spiralnego dokumentacji
nao ściskanie,
Uszkodzenia strefysystemu
wymiarach podanej
zgodnych
zakotwień w dokumentacji
z zaleceniamisyst
występują do
nych. Analiza statyczna strefy zakotwień
pozwala zrezygnować z obliczeń zbrojenia [1] sposób naciągu
powierzchniapozwala
wgłębnego. kabli.
dla zrezygnować
obu
PN-EN 1992-1-1:2004 kierunków
Należy jednak z obliczeń
w zasadzie
podkreślić,
+ AC:2010, zbrojenia
wyłącznie
Eurokod wgłębnego.
w chwili Należy
sprężania,
że 2. Projektowanie konstrukcji jednak pod
pozwala określić wymaganą ilość oraz roz- pozwala ukształtować zalecenia
Reguły siatki
ogólne ortogonalne,
producenta
i reguływymagajądla ale dostęp
budynków. ograniczony
określonej do powierzchni
wytrzymałości betonu pod zak
zalecenia producenta wymagają określonej 1. wytrzymałości betonu pod zakotwieniem.
kład zbrojenia wgłębnego tej strefy również które z uwagi
Priorytet szybkiego postępu robót może w praktycznym Literatura
na lokalizację
Priorytet
[2] Ajdukiewicz wypadkowych
szybkiego postępu
A., Mamesprowadzić
przypadku
betonu
robót
J.: Konstrukcjepowoduje,
może w że ewentualne
praktycznym uszko-
przypadku
z betonu sprężonego. Stowarzysz
do skrócenia prowa
według zasad ogólnych, które zakładają sił powinny Producentów mieć zmienny
[1] okresu
PN-EN kształt
1992-1-1:2004
dojrzewania w zależ- + dzenia
AC:2010, wgłębne
Eurokod betonu 2. mogą
Projektowaniebyć nie- konstrukcj
okresu dojrzewania
ortogonalny układ zbrojenia.betonu przez sprężeniem.ności od ich 1. Taka decyzja
lokalizacji.
Cementu. możebetonu
Kraków
mieć przez
2008.
negatywnysprężeniem. Taka decyzja może mieć ne
wpływ na
Reguły
nośnośćogólne strefyipod reguły dlawidoczne.
zakotwieniami. budynków.Jest to dodatkowy argument
nośność strefy pod
Projektowanie zbrojenia wgłębnegozakotwieniami. Stosowanie [2]zbrojenia
Ajdukiewicz
Rozciąganie spiralnego o wy-
A., Mames
betonu pomiędzy przemawiający
J.: Konstrukcje zaz utrzymaniem
grupami zakotwień betonu sprężonego.
wymaga warunku Stowarzysz
każdorazowo
Rozciąganie
strefy zakotwień wbetonu pomiędzy grupami
postaci alternatywnej miarachzakotwień
zgodnych z
Producentów wymaga
zaleceniami
odpowiedniego każdorazowo
dokumen-
Cementu. zbrojeniaKraków zaprojektowania
minimalnej wytrzymałości betonu
2008. Zakłada się, że siła rozciągająca
tej strefy. na ści- o kie
dlaodpowiedniego
wkładek zalecanychzbrojenia tej strefy.
przez dokumenta- Zakłada
tacji się,
systemu pozwala grupy że zrezygnować
siła rozciągająca
zakotwień z obli- oskanie,
koncentruje kierunku przylinii
siępodanej łączącejbetonu,
w dokumentacji
powierzchni systemu
stąd odpowied
cjęgrupy
systemuzakotwień
sprężania opiera koncentruje się przy
się na teorii powierzchni
czeń zbrojenia postaćbetonu,
wgłębnego. siatekNależy stąd odpowiednie
jednak
przypowierzchniowych. w chwili naciąguzbrojenie kabli.ma siła określana jest wed
Rozciągająca
Guyona (opisanej m.in. w [3]) lub meto- podkreślić, że zalecenia producenta wy-
postać siatek przypowierzchniowych. Rozciągająca wzoru:siła określana jest według Guyona z
dzie Strut-and-Tie. Metody te pozwalają magają określonej wytrzymałości betonu Literatura 0,5ℎ − 𝑎𝑎
wzoru:
wyznaczyć wielkości oraz lokalizacje wy- pod zakotwieniem. Priorytet szybkiego !" = 0,42
[1]𝑁𝑁PN-EN 1992-1-1:2004 + 𝑛𝑛𝐹𝐹AC:2010,
! + 𝑚𝑚𝐹𝐹!
padkowych wgłębnych sił rozrywających. postępu
0,5ℎmoże
robót
− 𝑎𝑎w praktycznym przy- Eurokod 2. Projektowanie ℎ − 𝑎𝑎
konstrukcji z be-
𝑁𝑁!" = 0,42 gdzie 𝑛𝑛𝑛𝑛𝐹𝐹 ! +
i 𝑚𝑚 są 𝑚𝑚𝐹𝐹
liczbą
! zakotwień w każdej z grup.
Metoda Guyona pozwala wyznaczyć padku prowadzić ℎ −Zbrojenie
𝑎𝑎
do skrócenia okresu doj- tonu. Cz. 1-1. Reguły ogólne i reguły dla
z uwagi na odłupanie naroża przekroju w sąsiedztwie zakotwień
gdzie 𝑛𝑛 i 𝑚𝑚
poszukiwane są liczbą
wielkości na zakotwień
podstawie wrzewania
każdej betonu
z grup.przed sprężeniem. Taka budynków.
siły określanej z wzoru
Zbrojenie z cuwagi
współczynników 1
i c2
, na odłupanie
których wielkość naroża
decyzja przekroju
może mieć w sąsiedztwie
negatywny wpływ zakotwień
na określane
[2] Podstawy jest dla konstruk-
projektowania
𝑁𝑁! = 0,03𝑛𝑛𝐹𝐹!
siły określanej z wzoru
zależy od proporcji pomiędzy szerokością nośność strefy pod zakotwieniami. cji żelbetowych
Zbrojenie to powinno być ulokowane w niewielkiej odległości od powierz
i sprężonych według
obciążonej powierzchni (szerokość zako- Rozciąganie betonu
𝑁𝑁! = 0,03𝑛𝑛𝐹𝐹 pomiędzy grupami Eurokodu 2. Dolnośląskie Wydawnictwo
powinno! wzmacniać naroże na całej szerokości grupy zakotwień i być odp
twienia a) i szerokością obszaru rozdziału zakotwień wymaga każdorazowo zapro- Edukacyjne. Wrocław 2006.
Zbrojenie to powinno być ulokowane w niewielkiej zakotwione odległościpoza strefąod powierzchni
naprężeń narożnych. betonu,
obciążenia h. Wykres przedstawiony na jektowania odpowiedniego zbrojenia tej [3] Ajdukiewicz A.,
powinno wzmacniać naroże na całej szerokości grupy
Uszkodzenia zakotwień i
strefy zakotwień
rycinie 3 ilustruje przebieg wartości współ- strefy. Zakłada się, że siła rozciągająca Mames J.: Konstrukcje
być odpowiednio
występują w zasadzie wyłącznie w chwili s
zakotwione
czynników pozaodstrefą
w zależności naprężeń
α, gdzie α = a/h. narożnych.
ograniczony do powierzchni betonu powoduje, że ewentualne uszkodzeni
o kierunku linii łączącej grupy zakotwień z betonu sprężonego. Sto-
Uszkodzenia
Siła wewnętrzna strefy
rozrywająca zakotwień
ma war-występują
koncentruje w się mogą
zasadzie być niewidoczne.
wyłącznie
przy powierzchni w chwili
betonu,
Jest tosprężania,
dodatkowy
warzyszenie ale
Producen-
argument
dostęp przemawiający za ut
tośćograniczony do powierzchni
zależną od wartości siły przykładanejbetonu
stądpowoduje,
odpowiednie
minimalnej
żezbrojenie
ewentualne wytrzymałości
uszkodzenia
ma postać
betonu
tów Cementu.
na ściskanie,
wgłębne betonu
Kraków
podanej w dokumentacji s
naciągu kabli.
mogą być niewidoczne. Jest to dodatkowy argument przemawiający za utrzymaniem warunku
do powierzchni betonu F . Dla utrzymania siatek przypowierzchniowych. Rozciąga- 2008.
d
minimalnej wytrzymałości betonu na ściskanie, podanej w dokumentacji systemu w chwili

Literatura
naciągu kabli. [1] PN-EN 1992-1-1:2004 + AC:2010,
Styczeń – Luty 2015 NowoczesneEurokod 2. Projektowanie
Budownictwo Inżynieryjne konstru
69
1. Reguły ogólne i reguły dla budynków.
Literatura
Estakada z betonu sprężonego w ciągu ul. Lublańskiej w Krakowie, fot. ASIS
Cz. 4. Stany graniczne użytkowalności
elementów sprężonych
tekst: dr inż. PIOTR GWOŹDZIEWICZ, Pracownia Konstrukcji Sprężonych, Instytut Materiałów i Konstrukcji
Budowlanych, Politechnika Krakowska
Metoda stanów granicznych (SG) w postaci opisanej w normie Eurokod 2 (PN-EN 1992-1-1, [1]), poza omówio-
ną wcześniej grupą stanów granicznych nośności elementów sprężonych („Nowoczesne Budownictwo Inżynie-
ryjne” 2015, nr 1 [58], s. 64–69), wymaga od projektanta sformułowania, a następnie sprawdzenia warunków
stanów granicznych użytkowalności (SGU). Warunki te dotyczą cech użytkowych konstrukcji, jej trwałości,
estetyki oraz sprawdzenia zgodności przyjętych założeń obliczeniowych z rzeczywistą pracą elementów.
1. Zasady podstawowe W zakres sprawdzania stanów granicz- związane z zainstalowanymi urządze-

Projektant ma za zadanie wykazać, że nych użytkowalności wchodzą następu- niami.
dla każdego ze stanów granicznych użyt- jące warunki: Warunki SGU należy sprawdzać dla
kowalności zachodzi relacja: ograniczenie naprężeń, miarodajnych kombinacji oddziaływań.
ograniczenie zarysowania, Rozróżnia się:
Ed ≤ Cd
ograniczenie ugięć. – kombinację charakterystyczną w po-
gdzie E d oznacza efekt oddziaływań W zależności od indywidualnego staci:
(wartość naprężeń, wielkość ugięcia, przypadku można też stawiać inne wy-
moment rysujący lub szerokości rysy), magania, jak np. warunek ograniczenia ∑G j ≥1
k, j + P + Qk ,1 + ∑ψ
i >1
0 , i Q k ,i
a C d – maksymalną akceptowalną war- drgań ze względu na wymagany komfort

tość takiego efektu.
użytkowania lub wymagania techniczne – kombinację częstą:
108 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Maj – Czerwiec 2015

∑G k, j + P +ψ 1,1Qk ,1 + ∑ψ 2, i Q k ,i stanów granicznych przypisuje obecnie 2.2. Ograniczenie naprężeń dla be-
j ≥1 i >1 warunkom weryfikacji naprężeń jedy- tonu
nie rolę weryfikacyjną, potwierdzającą Zarówno charakterystyka betonu, jak
– kombinację quasi-stałą: spełnienie założeń wobec zastosowanego i jego znacznie mniej jednorodne (niż
modelu zachowania konstrukcji. w przypadku stali zbrojeniowej) cechy
∑G j ≥1
k, j +P+ ∑ψ
i ≥1
2, i Q k , i
Projektowanie konstrukcji z betonu, mechaniczne powodują, że ograniczenia
również zbrojonego i sprężonego, opiera naprężeń dla tego materiału są znacznie

Występujące we wzorach oznaczenia się na szeregu założeń dotyczących pracy bardziej ostre. Przede wszystkim przyj-
G , P i Q oznaczają odpowiednio war- materiałów, przekrojów, a także całych muje się, że dla charakterystycznej kom-
tości obciążeń stałych, obciążenia spręże- elementów. Zasada zesztywnienia, zasada binacji obciążeń poziom naprężenia nie
niem i obciążeń zmiennych. Współczyn- płaskich przekrojów i inne warunki są powinien przekraczać poziomu, na któ-
niki ψ 0 , ψ 1 i ψ 2 pozwalają określić oparte na określonej koncepcji modelu rym rozpoczyna się rozwój wewnętrznych
wartości
reprezentatywne
obciążeń, od- pracy przekroju. Jednym z podstawo- uszkodzeń w betonie. Na podstawie za-
powiednio: kombinacyjną, częstą i quasi- wych niebezpieczeństw jest możliwość chowania betonu pod obciążeniem w cza-
-stałą. Ich wartości podane są w tablicy 1. wystąpienia odkształceń materiałów sie badań przyjmuje się, że taka granica
W ramach opisu warunków dla po- wykraczających poza założony model leży na poziomie powyżej 60% wytrzy-
szczególnych weryfikacji warunków sta- pracy. Warunki ograniczenia naprężeń małości średniej betonu. W aktualnej nor-
nów granicznych użytkowalności norma mają za zadanie sprawdzić, czy założe- mie granica dopuszczalnych naprężeń jest
określa szczegółowo, jakie kombinacje nia dotyczące zakresu pracy materiałów określona wyrażeniem k1 ⋅ f ck . Współ-
obciążeń należy stosować odpowiednio. w elemencie będą spełnione. czynnik k1 w Eurokodzie jest określony
na bezpiecznym poziomie 0,6, podczas
2. Warunki ograniczenia naprężeń 2.1. Ograniczenie naprężeń dla stali gdy polski załącznik krajowy zmienia jego
Z zasady warunki ograniczające poziom zbrojeniowej wartość na 1,0. W konstrukcji sprężonej
naprężeń mogą pełnić w projektowaniu Stal zbrojeniowa spełniająca wymaga- wydaje się jednak odpowiednie przyj-
rolę warunków sprawdzających bezpie- nia przepisów normowych dla tego mate- mowanie ograniczenia naprężeń jak dla
czeństwo elementu pod obciążeniem. riału cechuje się stabilnymi parametrami normy międzynarodowej.
Takie podejście obowiązywało w stoso- mechanicznymi. Sprawdzenie poziomu Z uwagi na obciążenia długotrwałe
wanych w przeszłości metodach projek- naprężeń dla stali zbrojeniowej należy stawia się dodatkowo ograniczenie
towania, w których weryfikacja bezpie- wykonywać dla charakterystycznej kom- związane z dynamiką procesu pełza-
czeństwa pracy elementu sprowadzała binacji obciążeń. Maksymalne naprężenie nia betonu. Według aktualnej wiedzy
się do sprawdzenia poziomu wytężenia w materiale wywołane obciążeniami nie można założyć, że pełzanie betonu pod
reprezentatywnego materiału. Obecnie może przekraczać poziomu 0,80 ⋅ f yk , obciążeniem długotrwałym, powodują-
takie podejście występuje w procedurach a wywołane oporem przeciwko odkształ- cym naprężenie przekraczające poziom

projektowania niektórych krajów. Metoda ceniom wymuszonym – f yk . ok. 50% wytrzymałości średniej, nie jest
liniowe. Wynikające z tych obserwacji

Tab. 1. Współczynniki do określenia reprezentatywnych wartości obciążeń ograniczenie polega na weryfikacji na-
prężeń pochodzących od obciążeń quasi-
Oddziaływania ψ0 ψ1 ψ2 -stałych z uwagi na ich granicę na po-
ziomie k 2 ⋅ f ck , przy k 2 = 0,45 . Po jej
Obciążenia użytkowe w budynkach przekroczeniu
pełzanie należy określać
Kategoria A: pomieszczenia mieszkalne 0,7 0,5 0,3 i obliczać jako nieliniowe.
Kategoria B: pomieszczenia biurowe 0,7 0,5 0,3
Kategoria C: miejsca zebrań 0,7 0,7 0,6 2.3. Ograniczenia naprężeń dla stali
Kategoria D: pomieszczenia handlowe 0,7 0,7 0,6 sprężającej
Kategoria E: magazyny 1,0 0,9 0,8 Technologia produkcji stali sprężającej
zapewnia obecnie jej wysoką wytrzyma-
Obszary przeznaczone do ruchu pojazdów łość oraz wysoką granicę plastyczności.
Kategoria F: ciężar pojazdu do 30 kN 0,7 0,7 0,6 Obydwa parametry wytrzymałościowe są
Kategoria G: ciężar pojazdu od 30 kN do 160 kN 0,7 0,5 0,3 cechami o bardzo dużej regularności. Jed-
nocześnie duże wartości sił sprężających
Kategoria H: dachy 0 0 0
oraz ich znaczenie dla nośności konstrukcji
Obciążenie budynków śniegiem wymagają utworzenia wyraźnego bufora
Miejsca położone na wysokości H > 1000 m n.p.m. 0,7 0,5 0,2 pomiędzy naprężeniami osiąganymi w cię-
Miejsca znajdujące się poniżej 1000 m n.p.m. 0,5 0,2 0 gnach w trakcie zabiegów technologicz-
nych a ich nośnością graniczną. Ponadto
Obciążenie budynków wiatrem 0,6 0,2 0 zależny od czasu proces relaksacji naprę-
żeń, niezmiennie obecny w napiętych
Temperatura (nie dotyczy pożarów) w budynkach 0,6 0,5 0 cięgnach sprężających, jest podstawą dla
przyjęcia limitu naprężeń trwałych. Ak-
Maj – Czerwiec 2015 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 109

środowisku o średniej agresywności ograniczona szerokość rys była dopuszc
pod kombinacją częstą, natomiast dla kombinacji quasi-stałej stawiany był w
dekompresji. Dla środowiska agresywnego wymagano dekompresji, a jedyni
ŚWIAT Konstrukcje sprężone kombinacją rzadką ograniczona szerokość rys była dopuszczalna.
Obecne przepisy [1] formalnie podtrzymują zasadę, według której rysy w ele
sprężonych są dopuszczalne. Szczegółowe zalecenia w zakresie dopuszczaln
tualne ograniczenia naprężeń według [1] max pod kombinacją
(wywołanychwścinaniem). Klasyczne częstą
po- obciążeń są przedstawione
Pełna weryfikacja w tablicy 2.
warunku ogranicze-
mają postać następującą: dejście do projektowania elementów nia zarysowania wymaga w pierwszym
dla naprężeń chwilowych w trakcie na- sprężonych każe Tab.wyodrębnić
2. Zalecanefazęwartości
pracy, maksymalnej szerokości
etapie sprawdzenia, rys wmaxzaryso-
czy zachodzi dla elementów s
ciągu cięgna σ p0 : w której beton podlega działaniu naprę-
Klasa ekspozycji wanie. Jeżeli wynik takiego sprawdzenia
Zalecane wartości wmax
żeń rozciągających o wartości niższej od jest negatywny, to kolejnym krokiem jest
σ p0,max ≤ 0,80 f pk oraz XO, XC1 0,2
wytrzymałości na rozciąganie. Stan taki, sprawdzenie, czy zachodzi dekompresja.
σ p0,max ≤ 0,90 f p0,1k XC2, XC3, XC4 0,21)
nazywany dekompresją (zob. pkt 3.2), jest W przeciwnym przypadku – jeżeli za-
XD1, XD2, XS1, XS2, XS3 dekompresja
uważany za mniej korzystny w aspekcie rysowanie występuje – należy określić
1) dla tych klas środowiska wymaga się dodatkowej weryfikacji warunku de
dla naprężeń po zakończeniu naciągu długookresowej trwałości betonowego szerokość rysy.
cięgien (po stratach doraźnych) σ pm0 :
quasi-stałej kombinacji
elementu sprężonego niż stan pełnego
obciążeń
σ pm0,max ≤ 0,75 f pk ściskania. Podejście takie przedstawia m.in. 3.1. Sprawdzenie warunku pojawie-
oraz Pełna weryfikacja warunku ograniczenia
nia się rys zarysowania wymaga w pierwszym
σ p0,max ≤ 0,85 f p0,1k treść biuletynu CEB z 1985 r. „Cracking
sprawdzenia, czy
and Deformations” [4]. Sformułowana tam
zachodzi zarysowanie. Jeżeli wynik takiego sprawdzenia je
Normy i zalecenia w zakresie konstruk-
W obecnym kształcie przepisów nor-
kolejnym krokiem jest sprawdzenie, czy zachodzi
zasada dopuszcza ograniczoną szerokość cji sprężonych pozwalają na wykorzysta-
dekompresja. W przeciwn
mowych nie stawia się formalnie ogra-
jeżeli zarysowanie występuje – należy określić
rys w elementach użytkowanych w środo- nie zdolności betonu do przenoszenia
szerokość rysy.
niczenia naprężeń trwałych w cięgnach wisku łagodnym zarówno pod częstą, jak naprężeń rozciągających. Stosowane za-
3.1. Sprawdzenie warunku pojawienia się rys
sprężających po wystąpieniu wszystkich i quasi-stałą kombinacją obciążeń. W śro- równo dla fazy użytkowej, jak i dla etapu
strat. Jednocześnie, mimo aktualnego dowisku o średniej agresywności ogra- budowy konstrukcji warunki pojawienia
Normy i zalecenia w zakresie konstrukcji sprężonych pozwalają na wykorzy
zaawansowania technologii produkcji niczona szerokość rys była dopuszczalna się rys są formułowane dla trzech różnych
betonu do przenoszenia naprężeń rozciągających. Stosowane zarówno dla fa
stali sprężającej przeciąganej na zimno, jedynie pod kombinacją częstą, natomiast przypadków obciążenia przekroju: czy-
i dla etapu budowy konstrukcji warunki pojawienia się rys są formułowane d
nie da się wykluczyć istnienia w długim dla kombinacji quasi-stałej stawiany był stego zginania, czystego rozciągania oraz
przypadków obciążenia przekroju: czystego zginania, czystego rozciągania o
okresie czasu stałej tendencji tego mate- warunek dekompresji. Dla środowiska rozciągania mimośrodowego w postaci:
mimośrodowego w postaci:
riału do relaksowania naprężeń poniżej agresywnego wymagano dekompresji,
określonego poziomu. Jak wynika z prac a jedynie pod kombinacją rzadką ogra- 𝑀𝑀!" < 𝑀𝑀!" = 𝑊𝑊!" 𝜎𝜎!" + 𝑓𝑓!"#
Bastgena [2], poziom naprężeń trwa- niczona szerokość rys była dopuszczalna. 𝑁𝑁!" < 𝑁𝑁!" = 𝐴𝐴!" 𝜎𝜎!" + 𝑓𝑓!"#
łych w stali sprężającej używanej w jego Obecne przepisy [1] formalnie podtrzy- 𝜎𝜎!" + 𝑓𝑓!"#
badaniach był zawsze niższy od 60% mują zasadę, według której rysy w elemen- 𝑁𝑁!" < 𝑁𝑁!" =
𝑒𝑒! 1
wytrzymałości charakterystycznej stali. tach sprężonych są dopuszczalne. Szczegó- +
𝑊𝑊!" 𝐴𝐴!"
W poprzednich przepisach normowych łowe zalecenia Warunki
w zakresiepojawienia się rys dla elementów sprężonych sprawdza się dla wart
dopuszczalnej
[3] w związku z tą tendencją i z uwzględ- szerokości ryswewnętrznych pochodzących
wmax pod kombinacją częstą od częstej
Warunki kombinacji
pojawienia obciążeń.
się rys Zgodnie z om
dla elemen-
nieniem dalszego rozwoju technologii ma- zasadą, w razie spełnienia warunków pojawienia się rys konieczne
obciążeń są przedstawione w tablicy 2. tów sprężonych sprawdza się dla wartości może być
teriału ograniczenie naprężeń trwałych warunku dekompresji, w przeciwnym razie –pochodzących
sił wewnętrznych warunku szerokościod czę- rys.
w stali sprężającej przyjęto na poziomie Tab. 2. Zalecane wartości maksymalnej szero- stej kombinacji obciążeń. Zgodnie z omó-
65% wytrzymałości. Wydaje się zasadne kości rys w max
3.2.dlaSprawdzenie warunkuwioną
elementów sprężonych dekompresji
powyżej zasadą, w razie spełnienia
sprawdzać nadal ten warunek jako istotny Klasa ekspozycji Zalecane wartości warunków pojawienia się rys konieczne
dla długotrwałego bezpieczeństwa kon- wmax [mm] może być sprawdzenie warunku dekom-
strukcji. A zatem dla naprężeń trwałych presji, w przeciwnym razie – warunku
XO, XC1 0,2
w cięgnach σ pmt zaleca się, aby: szerokości rys.
XC2, XC3, XC4 0,21)
3.2. Sprawdzenie warunku dekom-
σ pmt ,max ≤ 0,65 f pk XD1, XD2, XS1, dekompresja presji
XS2, XS3
Tłumaczenie dosłowne terminu dekom-
3. Ograniczenie zarysowania 1) dla tych klas środowiska wymaga się presja oznacza redukcję naprężeń ściska-
Zarysowanie elementu z betonu, bę- dodatkowej weryfikacji warunku de- jących aż do całkowitego ich wyelimino-
dące skutkiem występowania naprężeń kompresji przy quasi-stałej kombinacji wania. Warunek ten jest sprawdzany dla
rozciągających wywołanych obciąże- obciążeń rozważanego przekroju poprzecznego.
niami, jest jednym z istotnych ograniczeń
dla wieloletniej trwałości konstrukcji.
Jedną z metod zapobiegania zarysowa-
niu jest sprężenie konstrukcji. Zarówno
w kierunku naprężeń wywołanych przez
sprężenie, jak i w kierunkach pozostałych
możliwość wystąpienia rys oraz ich szero-
kość jest poddawana weryfikacji.
Dla elementu prętowego można roz-
ważać problem pojawienia się rys w kie-
runku prostopadłym do osi elementu
(wywołanych zginaniem i siłą podłużną)
oraz problem pojawienia się rys ukośnych Ryc. 1. Zasada weryfikacji warunku dekompresji

Sprawdzenie warunku polega na określe-

niu dla częstej kombinacji obciążeń warto-
ści i znaku naprężeń dla strefy o szeroko-
ści 25 mm, otaczającej cięgna sprężające
i ich armaturę. Przy określeniu naprężeń
wykorzystuje się podstawowe zasady wy-
trzymałości materiałów w zakresie liniowo
sprężystym. Sposób sprawdzenia warunku
został zilustrowany na rycinie 1.
3.3. Określenie szerokości rysy

Do określenia obliczeniowej szerokości Ryc. 2. Określanie powierzchni efektywnej przy rozciąganiu dla belki zginanej
rys wk przyjmuje się formułę:
wk = s r ,max ⋅ (ε sm − ε cm )

Występujący w powyższym wzorze mak-
symalny rozstaw rys zależy od średnicy
i stopnia zbrojenia, grubości otulenia
zbrojenia oraz kilku współczynników:
φ
s r ,max = k 3 c + k1 ⋅ k 2 ⋅ k 4 ⋅ Ryc. 3. Określanie powierzchni efektywnej przy rozciąganiu dla płyty zginanej
ρ p,eff
W obliczeniu stopnia zbrojenia strefy
efektywnej przy rozciąganiu ρ p,eff ko-
nieczne jest przede wszystkim określenie
jej powierzchni Ac,eff , a następnie usta-
lenie ilości zbrojenia
A′p i As objętego
strefą. Strefa efektywna dla belek i płyt
zajmuje całą szerokość przekroju, a jej
wysokość liczoną od bardziej rozciąganej
krawędzi przekroju hc,ef można określać
z wzorów: Ryc. 4. Określanie powierzchni efektywnej przy rozciąganiu dla elementu rozciąganego

⎧2,5(h − d )
hc,ef = min⎨ gdzie stosunek sił przyczepności ξ ma
⎩ (h − x ) / 3
stępująca we wzorze na średni końcowy
postać skorygowaną dla uwzględnienia rozstaw rys musi zostać zastąpiona przez
lub
obecności zbrojenia dwóch rodzajów: wartość ważoną z uwagi na liczbę prętów
⎧2,5(h − d ) φs
różnych średnic n1 i n 2 według wzoru:
hc,ef = min⎨
⎩ h/2 ξ1 = ξ n1φ1 2 + n 2φ 2 2
φp φ eq =
Wysokość użyteczną przekroju w prze- n1φ1 + n 2φ 2

kroju, w którym występują różne rodzaje W tym wyrażeniu ξ jest stosunkiem wielkości występujące w wy-
Pozostałe
zbrojenia, można określić jako ważoną sił przyczepności stali sprężającej i zbro- rażeniu na s r , max to:

w sposób następujący: jeniowej według tablicy 3. grubość otulenia c ;

W przekroju, w którym występują pręty współczynnik zależny od przyczepno-
As ⋅ d s + A p ⋅ d p
d= różnych średnic, średnica zbrojenia φ wy- ści zbrojenia k1, równy 0,8 dla prętów
A p + As

Tab. 3. Stosunek sił przyczepności cięgien i stali zbrojeniowej ξ
Z prawej strony na rycinach 2, 3 i 4
przedstawiono ilustrację sposobu określa- Wartość stosunku sił przyczepności ξ
Stal sprężająca
nia powierzchni efektywnej dla zginanego
Strunobeton Kablobeton, cięgna z przyczepnością
przekroju belkowego i płytowego oraz dla
przekroju rozciąganego. ≤ C50/60 ≥ C70/85
Pręty gładkie i druty Nie stosuje się 0,3 0,15
Stopień zbrojenia dla tak określonej
strefy efektywnej przy rozciąganiu okre- Sploty 0,6 0,5 0,25
śla się następująco: Druty karbowane
0,7 0,6 0,30
2 (nagniatane)
As + ξ1 A′p
ρ p,eff = Pręty żebrowane 0,8 0,7 0,35
Ac,eff

Maj – Czerwiec 2015 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 111
o dobrej przyczepności oraz 1,6 dla nie jak dla innych elementów konstruk- ślenia ugięć zarysowanych elementów
prętów o gładkiej powierzchni; cyjnych z betonu, uwzględniać wiele sprężonych.
współczynnik zależny od rozkładu od- czynników. Warunki wykorzystywane Podstawową zależnością dla obliczenia
kształceń w przekroju k 2 , równy 0,5 dla obliczenia ugięć poza działaniem ob- ugięć elementów zginanych jest zależ-
dla zginania i 1,0 dla czystego rozciąga- ciążeń grawitacyjnych muszą obejmować ność Mohra:
nia, a dla rozciągania mimośrodowego również wpływ sił sprężających. Siły te
M (x )
określany z wzoru, w którym ε 1 ≥ ε 2 : działają w kierunku podłużnym, powo- ρ (x ) =
dując ściskanie i skrócenie elementu, oraz EI (x )
ε1 + ε 2
k2 =
2ε 1
w poprzecznym – prowadząc do jego za- gdzie ρ x jest () lokalną wartością krzywi-
krzywienia, a w konsekwencji do ugięć. zny elementu,
()
I x jest wartością lo-
przyjmowane za [1]
współczynniki Kształt trasy cięgna, zmienność sił sprę- kalną momentu zginającego, E – modu-
k 3 = 3,4 oraz k 4 = 0,425 żających na skutek zjawisk reologicznych łem sprężystości materiału, a I x ()
Konieczną dla określenia szerokości rysy oraz na długości kabla sprawia, że wpływ – momentem bezwładności przekroju.
różnicę odkształceń średnich pomiędzy sprężenia na odkształcenia elementu nie Uwzględniając zależność, według której
stalą i betonem określa się następująco: jest stały na długości i nie jest stabilny krzywizna jest jednostkową zmianą kąta
f ct ,eff w czasie. Z uwagi na powyższe, zmienne nachylenia stycznej do linii ugięcia, różnicę
σ s − kt
ρ p,eff
(1 + α e ρ p,eff ) parametry analiza powinna obejmować kąta nachylenia między przekrojami i
ε sm − ε cm = zarówno uwzględnienie poszczególnych i j elementu zginanego można wyrazić
1
Es parametrów, jak i weryfikację istotnych jako pole powierzchni wykresu wartości
σs warunków: M (x ) / EI (x ) pomiędzy tymi przekrojami:
lecz nie mniej niż 0,6 rozkład i wartości obciążenia, xj
Es rozpiętość i warunki podparcia / utwier- 2 M (x )

Naprężenie w zbrojeniu rozciąganym dzenia elementu,
α i, j = ∫ EI (x)dx
xi
σ s należy określić jak dla przekroju zmienność siły sprężającej na długości 𝑞𝑞
zarysowanego,
można też zastąpić war- elementu, Wielkość ugięcia punktu j względem
tością przyrostu naprężeń w cięgnach przebieg trasy wypadkowego cięgna 3
punktu i jest równa wartości momentu
1
sprężających Δσ p od stanu, w którym sprężającego i zgodność geometrii tras statycznego powierzchni pod wykresem
naprężenie w betonie na poziomie cięgna cięgien z projektem; rzeczywisty prze- M (x ) / EI (x ) na odcinku między rozważa-
𝑄𝑄

wypadkowego jest zerowe. W oblicze- bieg sprężenia w elemencie może nie nymi przekrojami względem punktu j , czyli:
4
niach stosowany może być wzór przy- być zgodny z przebiegiem przybliżonej 2 xj
bliżony: trasy parabolicznej, co będzie miało M (x )
1 ⎛ Ms ⎞
wpływ na sposób obliczenia odkształ-
𝑙𝑙
𝑞𝑞 ai, j = ∫ x EI (x)dx
xi
σ s = Δσ p = ⎜ − Pm,t ⎟ ceń i ugięć,
5
As + A p ⎝ z ⎠ warunek ograniczenia naprężeń trwa-
3 Tak wyrażone zależności mają zasto-
gdzie M s to moment zginający z uwagi łych w betonie; naprężenia przekra- 𝐸𝐸sowanie
!" 𝑡𝑡
dla elementów sprężonych.
na oś zbrojenia rozciąganego od obcią- czające zakres liniowych odkształceń 𝑄𝑄
W każdym przypadku obliczenia ugięć
żeń odpowiadających kombinacji częstej w konsekwencji prowadzą do znacz- rzeczywistych elementów o złożonej geo-
5a
i siły sprężającej Pm,t , α e jest stosunkiem nego wzrostu ugięcia, 4
metrii, skomplikowanym układzie sprę-
modułów sprężystości E s / E cm , a z jest rzeczywista wartość modułu sprężysto- żenia oraz zaawansowanej technologii
𝑡𝑡
𝑙𝑙
ramieniem sił wewnętrznych,
przyjmowa- ści betonu oraz odpowiednio dobrana budowy wymagają odpowiedniego apa-
nym z uproszczeniem jako równy 0,9d . jego wartość zastępcza, oparta na 6
ratu obliczeniowego, znacznie bardziej
5
Obliczanie szerokości rys w przekro- współczynniku pełzania dla przypad- zaawansowanego niż wzory normowe.
jach sprężonych nie należy do typowych ków obciążenia długotrwałego; ugięcie 𝐼𝐼
𝐸𝐸!"
4.1.𝑡𝑡 Ugięcia niezarysowanych ele-
przypadków projektowych, bo znacznie elementu jest silnie zależne od rzeczy-
częściej celem projektowania jest zapew- wistej wartości modułu sprężystości 7 mentów sprężonych
5a
nienie całkowitego ściskania przekroju. betonu, podczas gdy w przybliżonych Ugięcia elementów sprężonych z betonu
Należy jednak pamiętać, że element kon- obliczeniach często stosuje się wartość 𝑐𝑐
przeważnie oblicza się jak dla elementów
𝑡𝑡
strukcyjny, który w jednym kierunku jest odczytaną z normy, niezarysowanych. Zważywszy na powyż-
8
poddany ściskaniu na skutek działania sił warunek zarysowania; ugięcie ele- 6
sze zależności pomiędzy momentem zgina-
sprężających, w innych kierunkach może mentu sprężonego może znacznie jącym i krzywizną, można obliczenia ugięć
𝐼𝐼 𝑀𝑀𝑙𝑙 !
się zachowywać jak klasyczny element wzrosnąć wskutek pojawienia się rys. wykonać,
𝑎𝑎 = 𝑘𝑘 stosując zasadę superpozycji.
żelbetowy poddany rozciąganiu i zaryso- Większość elementów sprężonych za- W celu𝐸𝐸!"uproszczenia
𝑡𝑡 𝐼𝐼 obliczeń w zwy-
waniu. Trwałość takiego elementu musi projektowanych jest w taki sposób, że pod 7
kłych przypadkach określa się szereg
9
być zatem szacowana dla mniej korzyst- wpływem przewidywanego obciążenia typowych przypadków obciążeń i spo-
nego z przypadków wytężenia. nie zachodzi w nich zarysowanie. Z uwagi 𝑐𝑐
sobów podparcia. Ugięcie betonowego
𝑘𝑘
na istotną różnicę pomiędzy sposobami elementu sprężonego określa się przy
4. Ugięcia elementów sprężonych 8
określenia strzałki ugięcia rozróżnia się założeniach upraszczających:
9a
Obliczenia ugięć i wygięć elementów sposób określenia ugięć niezarysowanych moduł sprężystości betonu ma ustaloną,
𝑀𝑀𝑙𝑙 !
z betonu sprężonego powinny, podob- elementów sprężonych oraz sposób okre- 𝑎𝑎 stałą
= 𝑘𝑘
𝑀𝑀!!!! wartość dla całego elementu,
𝐸𝐸!" 𝑡𝑡 𝐼𝐼
10
9
𝑘𝑘 !
𝑃𝑃
EI (x )
xi
𝑐𝑐
ności mają zastosowanie dla elementów sprężonych. W każdym
a ugięć rzeczywistych elementów o złożonej geometrii, skomplikowanym
8
raz zaawansowanej technologii budowy wymagają odpowiedniego Konstrukcje sprężone ŚWIAT
ego, znacznie bardziej zaawansowanego niż wzory normowe. 𝑀𝑀𝑙𝑙 !
𝑎𝑎 = 𝑘𝑘
skorygowanej, fikcyjnej wartości modułu 𝐸𝐸!" sprężystości
𝑡𝑡 𝐼𝐼 betonu, nazywanego modułem
ysowanych elementów sprężonych
rozkład obciążeń grawitacyjnych oraz Standardowym wymaganiem przepisów W powyższych wyrażeniu α jest para-
efektywnym:
obciążenia sprężeniem odpowiada normowych jest określenie ugięcia ele- metrem rozważanej deformacji. W uprosz-
skorygowanej,
1 przeważnie fikcyjnej wartości modułu 9 sprężystości 𝐸𝐸!" betonu, nazywanego modułem
sprężonych z jednemu
betonuefektywnym: z typowychoblicza wykresów się jakpod- dla elementów
mentu 𝐸𝐸 pod obciążeniem długotrwałym czeniu można przyjąć, że α jest ugięciem.
!,!"" =
ważywszy nastawowych
powyższe zależności (równomiernie pomiędzy rozłożone, momentem (quasi-stałym). zginającym Przy 1ioznaczeniu
+ 𝜙𝜙 𝑡𝑡, 𝑡𝑡! momentu α1 i α2 są wartościami rozważanego para-
𝑘𝑘 𝐸𝐸!"
bliczenia ugięć wykonać, M (xparaboliczne),
Strzałkę ) /stosując
EI (ugięcia
x ) zasadę elementu prętowego
superpozycji. określa się wówczas z wzoru: metru przy założeniu braku rys i pełnego
punktowe, zginającego 𝐸𝐸!,!"" od = równomiernie rozłożonych
a obliczeń w zwykłych przypadkach określa się szereg typowych
moment bezwładności przekroju odpo- obciążeń 9a długotrwałych 1 + 𝑀𝑀𝑙𝑙 𝜙𝜙 !𝑡𝑡, 𝑡𝑡
(ciężar ! konstrukcji zarysowania, odpowiednio. Parametr ξ
eń i sposobów podparcia.
wiada Strzałkę
2
rzeczywistemu ugięcia
Ugięcie betonowego etapowi elementu pracy, prętowego
elementumodułu
i jej sprężonego
wykończenia określa 𝑎𝑎 = 𝛼𝛼
się
/ trwałego wówczas wyposażenia) z wzoru: jest współczynnikiem dystrybucji, którego
skorygowanej, fikcyjnej wartości sprężystości 𝐸𝐸!,!"" ! 𝐼𝐼 betonu, nazywanego modułem
żeniach upraszczających:
element sprężony nie podlega zaryso- przez 𝑀𝑀 oraz 𝑀𝑀𝑙𝑙
parametrów sprężenia: zadaniem jest uwzględnienie tension stif-
Standardowym
efektywnym:
𝑞𝑞 skorygowanej,
wymaganiem fikcyjnej
przepisów
wartości
!!!!
modułu 𝑎𝑎 normowych= 𝛼𝛼
sprężystości
jest
betonu,
określenie
nazywanego
ugięcia
modułem
elementu pod
i betonu ma ustaloną, stałą wartość dla całego elementu,
waniu, siły sprężającej przez P
𝐸𝐸!,!"" oraz jej mimośrodu
𝐼𝐼betonu,momentu fening, usztywnienia przekroju wskutek
obciążeniem
skorygowanej, długotrwałym
fikcyjnej (quasi-stałym).
wartości modułu Przy
sprężystości
d
oznaczeniu
𝐸𝐸 nazywanego zginającego
modułem od
grawitacyjnych orazStandardowym
obliczenia ugięciaefektywnym:
obciążenia pod sprężeniem
obciążeniem odpowiada
dłu- w przęśle 10
jednemu przezz =
𝐸𝐸długotrwałych
!"
zcp wzór na ugięcie swobod- współpracy na rozciąganie betonu między
równomiernie
3 efektywnym: rozłożonych wymaganiem przepisów
obciążeń !,!"" normowych 𝐸𝐸 jest
(ciężar określenie
konstrukcji ugięciai jej elementu
wykończenia pod /
w podstawowych (równomiernie
gotrwałym
obciążeniem
prowadzirozłożone, się przy założeniu
długotrwałym
punktowe, nieparaboliczne),
(quasi-stałym).
podpartego, 𝐸𝐸!,!""Przy =1 +oznaczeniu
niezarysowanego 𝜙𝜙!"𝑡𝑡, 𝑡𝑡! elementu rysami. Jego wartość
momentu zginającego od
określa się nastę-
ości przekrojuwpływu
odpowiada trwałego
Strzałkęprocesu wyposażenia)
ugięcia
rzeczywistemu
pełzania, elementu
jak dla przez
etapowi
przy- 𝑀𝑀
prętowego
pracy, !!!!
sprężonego 𝑃𝑃!oraz określa
przyjmuje parametrów 1
się wówczas + 𝐸𝐸 !" !sprężenia:
𝜙𝜙
postać: 𝑡𝑡, 𝑡𝑡 z wzoru: siłypująco:
sprężającej przez 𝑃𝑃!
równomiernie
𝑄𝑄 Strzałkę rozłożonych
ugięcia obciążeń 𝐸𝐸 długotrwałych = !(ciężar konstrukcji i jej wykończenia!/
nie podlega zarysowaniu, oraz
padku pełzania jej prostego.mimośrodu w elementu
przęśle prętowego
przez
!,!"" określa się
!" wzór1na
przy 𝑧𝑧parabolicznej +𝑀𝑀𝑙𝑙 wówczas
ugięcie
𝜙𝜙trasie
!𝑡𝑡, 𝑡𝑡! cięgna
z wzoru:
swobodnie wy- podpartego, 𝜎𝜎!" 𝑃𝑃
skorygowanej,
trwałego
Strzałkę wyposażenia)
ugięcia fikcyjnejelementu wartości
przez 𝑀𝑀!!!!
prętowego modułu
11 oraz
określa sprężystości
𝑎𝑎 𝑎𝑎parametrów
=i=zerowych
𝛼𝛼𝛼𝛼 wówczas
się
𝑀𝑀𝑙𝑙 betonu,
sprężenia:
z wzoru: nazywanego
siły sprężającej
ξ = modułem
1 − β przez
pod obciążeniem
Obliczenia niezarysowanego
długotrwałym
4 ugięć1 pod prowadzi
obciążeniem elementu się przy
krót- sprężonego
założeniu
padkowego przyjmuje
wpływu 𝐸𝐸 postać: 𝐼𝐼 mimośrodach !
k dla przypadku efektywnym:
oraz
pełzania jej
prostego. mimośrodu w przęśle przez 𝑧𝑧 wzór na 𝐸𝐸!,!""
ugięcie! 𝐼𝐼 swobodnie
𝑀𝑀𝑙𝑙i zerowych mimośrodach na podporach
!,!"" podpartego, 𝜎𝜎!
kotrwałym – przy wykonuje
Standardowym parabolicznej
się według trasie
Standardowym wymaganiem
rozwią-cięgna
wymaganiem
na wypadkowego
przepisów
podporach!"
𝑧𝑧!" 𝑎𝑎normowych
przepisów normowych jestjestokreślenie
określenie ugięciaugięcia elementu pod
d obciążeniem niezarysowanego
zań krótkotrwałym M (x )wykonuje
/ EI (x ) elementu się według W
sprężonego
rozwiązań przekrojach przyjmuje =
przyjętych 𝛼𝛼 niezarysowanych
! 𝐸𝐸postać: !" ξ= 0.elementu
β wynosi pod 1,0 dla obciążenia ξ wy-pojedyncz
przyjętych 𝑙𝑙
obciążeniem
dla typowych
obciążeniem długotrwałym
przykładów
długotrwałym (quasi-stałym).
(quasi-stałym). 5
𝐸𝐸!,!""!!!! 𝑀𝑀 = 𝐸𝐸𝑙𝑙
Przy!,!""
Przy oznaczeniu
oznaczeniu 𝐼𝐼5 𝑃𝑃! 𝑧𝑧momentu 𝑙𝑙 !
!"momentu
W
zginającego przekrojach
zginającego od niezarysowanych
od
adów belek, a ichaformułą
belek, –Standardowym
ich przy
formułą podstawową
parabolicznej
podstawową
równomiernie jest: trasie
jest: cięgna
rozłożonych krótkotrwałego
𝑎𝑎 wypadkowego
obciążeń = długotrwałych 1 +i− oraz 0,5
𝜙𝜙zerowych
(ciężar dla
𝑡𝑡, 𝑡𝑡!określenie obciążenia
konstrukcjimimośrodach i nosi długotrwałego
1,0 nadlapodporach
jej wykończenia obciążenia
/ pod i wielokrotnie
pojedynczego, powtarzal
równomiernie
1 Strzałkę wymaganiem
rozłożonych przepisów
obciążeń 48
12 normowych
długotrwałych𝐸𝐸 𝐼𝐼 48jest𝐸𝐸
(ciężar 𝐼𝐼
konstrukcji ugięcia i jejelementu
wykończenia /
5 2 𝑞𝑞𝑙𝑙 ugięcia
!
trwałego elementu prętowego
wyposażenia) przeznaprężeniem
𝑀𝑀!!!! 5określa𝑀𝑀!!!!
oraz !,!"" wsię
parametrów𝑙𝑙zbrojeniu
! wówczas 5 sprężenia:𝑃𝑃! 𝑧𝑧rozciąganym,
!,!""zmomentu
wzoru:
!
𝑙𝑙 siły sprężającej obliczonym
krótkotrwałegoprzez 𝑃𝑃! orazdla 0,5przekroju
dla obciążeniazarysowaneg
–𝑎𝑎obciążeniem
trwałego przy
= 𝑐𝑐 prostoliniowej wyposażenia)
oraz jej
długotrwałym
mimośrodu
przez
trasie w
(quasi-stałym).
𝑀𝑀
cięgna
przęśle
𝑎𝑎
obciążenia,
!!!!
przy =
przez
oraz
i prostoliniowej
stałym 𝑧𝑧 wzór
Przy
parametrów
a mimośrodzie
𝜎𝜎 na
oznaczeniu
𝑀𝑀𝑙𝑙 −
jest
trasie
ugięcie ! sprężenia:
naprężeniem
cięgna
!"
swobodnie i sta- w
zginającego
sprężającej od
siłydługotrwałego
podpartego,zbrojeniu przez
rozciąganym
i 𝑃𝑃!
wielokrotnie w przekroju
powtarzal- zarys
równomiernie 𝐸𝐸 𝑡𝑡 𝐼𝐼 rozłożonych obciążeń 48 długotrwałych (ciężar konstrukcji i jej wykończenia /
M oraz
𝐸𝐸!" (x) /jej EI !"
𝑡𝑡𝑞𝑞 (xniezarysowanego
)
mimośrodu w przęśle
elementuprzez sprężonego 𝑧𝑧!"5 wzór
łym mimośrodzie 𝑎𝑎𝐸𝐸
!"
𝑀𝑀 =
!,!""
przyjmuje
!!!! 𝛼𝛼na 𝐼𝐼𝑙𝑙 !ugięcie
!" 48
postać: 1 𝑃𝑃𝐸𝐸!swobodnie𝑧𝑧!"
!,!"" 𝑙𝑙 !𝐼𝐼 podpartego,
nego. σs jest naprężeniem !!" w zbrojeniu
–trwałego przy prostoliniowej wyposażenia) przezcięgna
trasie 𝑀𝑀obciążeniem
!!!! 𝑎𝑎 = oraz parametrów
i stałym powodującym
mimośrodzie𝐸𝐸!,!""
i−
𝐼𝐼sprężenia: zarysowanie.
siły sprężającej Stosunek przez 𝑃𝑃! dla przypadków czysteg
lub niezarysowanego – przy
𝑄𝑄𝑙𝑙 !! parabolicznejelementu sprężonego
trasie cięgna 48 przyjmuje
wypadkowego 𝐸𝐸 𝐼𝐼 postać:
zerowych8 𝐸𝐸 mimośrodach
𝐼𝐼 na podporachobliczonym
rozciąganym, !! dla przekroju
Standardowym
oraz
𝑎𝑎5a
2 – = 𝑐𝑐 jej 𝑄𝑄𝑙𝑙 mimośrodu wymaganiem w przęśle przepisówprzez 𝑧𝑧!"5 5wzór normowych
𝑀𝑀 𝑀𝑀
!,!"" na𝑙𝑙𝑙𝑙!ugięcie
!
5 1 jest
𝑃𝑃
𝑃𝑃 𝑧𝑧𝑧𝑧określenie
swobodnie
!,!""
𝑙𝑙 !
𝑙𝑙 ! ugięcia
podpartego, elementu !!" pod!!" obciążenia,
przy
–𝑎𝑎niezarysowanego 3
= 𝑐𝑐 𝐸𝐸parabolicznej
przy parabolicznej
𝑡𝑡 𝐼𝐼długotrwałym trasie cięgna
trasie isprężonego czystego
mimośrodach𝑎𝑎 =wypadkowego
𝑎𝑎 = przyjmuje rozciągania
!!!!!!!!
!! na
𝑧𝑧Przy −i zerowych
−48można
podporach !! !"!" mimośrodach
zastąpić proporcją
(dodatnia zarysowanego na podporach
wartość odmierzana i lub !w, odpowiednio.
pełnego
obciążeniem 𝐸𝐸!" !" 𝑡𝑡 𝐼𝐼 elementu (quasi-stałym). 48 𝐸𝐸!,!"" 𝐼𝐼𝐼𝐼! oznaczeniu
postać: 𝐸𝐸𝐸𝐸 𝐼𝐼 𝐼𝐼𝑙𝑙momentu
! a zginającego
σsr jest naprężeniem !od
górę
artością obciążenia równomiernie
(równomiernego od osi obojętnej) lub skupionego, odpowiednio), 48
5 𝑀𝑀 𝐸𝐸 𝑙𝑙
𝑙𝑙 – i zerowych 8
5 𝑃𝑃!,!""𝑧𝑧 w zbrojeniu roz-
– przy
gdzie 𝑞𝑞 𝑡𝑡 oraz 𝑄𝑄 są przy rozłożonych
parabolicznej
– wartością prostoliniowej trasie trasie
obciążenia cięgna Obliczenie
obciążeń 𝑎𝑎
cięgna długotrwałych
wypadkowego
= i stałym
!!!! prawdopodobnej
!,!""
mimośrodzie −
!,!""
!
(ciężar konstrukcji !" wartości
mimośrodach ugięcia
i jej
ciąganym na elementu
wykończenia
podporach
w przekroju w/ oparciu pod
zarysowanym o podane wy
czną, 𝐸𝐸!" 𝑡𝑡 – modułem –trwałego przysprężystości parabolicznej betonu trasie w i mimośrodach
chwili dla 5 𝑡𝑡, a
𝑀𝑀 48
𝐼𝐼
wartości – momentem
𝐸𝐸 𝑙𝑙 !𝑧𝑧 na
𝐼𝐼
5
𝛼𝛼 𝑙𝑙można ! podporach
𝑃𝑃 48 𝑙𝑙 ! 𝐸𝐸 ! !(dodatnia
wykonać 𝐼𝐼 𝑧𝑧
na wartość
podstawie odmierzana
obliczeń w
przez 𝑃𝑃numerycznych zarysowanie. ugięcia e
!
(równomiernego wyposażenia) przez 𝑀𝑀 5oraz parametrów !sprężenia: siły sprężającej
𝑀𝑀 !!
lub skupionego, przy !!!! 5!!!! 𝑀𝑀
!,!"" 𝑙𝑙 51 𝑃𝑃 ! i𝑃𝑃 !𝑧𝑧𝑧𝑧 𝑙𝑙 𝑙𝑙
!,!"" !!
𝑎𝑎 =i !!!! 𝑎𝑎parabolicznej − trasie mimośrodach obciążeniem powodującym
!"!" !
−𝐸𝐸− 8 𝐸𝐸 𝐼𝐼 𝑧𝑧𝐼𝐼!" − 2
!!!!
roju. Współczynnikgórę zależy
𝑐𝑐6 przy odprostoliniowej
osi obojętnej)podparcia
od schematu 𝑎𝑎rozkładu
=i𝐸𝐸 =
3 –
odpowiednio), oraz ljej
4 mimośrodu
– rozpiętością w trasie
teoretyczną, przęśle cięgnaprzekroju
48
przez na podporachstałym
𝑧𝑧48
!,!"" 48wzór
𝐸𝐸 w
𝐼𝐼 𝐸𝐸 mimośrodzie
pełnina48
𝐼𝐼
(dodatnia
!,!"" 𝐼𝐼 zarysowanego
ugięcie48
!,!"" wartość𝐸𝐸!,!""swobodnie 𝐼𝐼
odmie- i przekroju
podpartego,
Stosunek σ niezarysowanego.
/ σ dla przypadków Takie podejście
czystego
𝑀𝑀!!!!
5mimośrodach !" !,!""
5 𝑙𝑙 ! 𝑧𝑧 5na
𝑀𝑀 𝑙𝑙 ! 𝑃𝑃! 𝑙𝑙 ! !,!"" ! 𝑧𝑧!!
1 𝑃𝑃 𝑧𝑧 𝑙𝑙
sr s
E cm (t) – niezarysowanego
Dla określenia – przy parabolicznej
strzałki elementu trasie
chwilowego jednak
i
sprężonego ugięcia nadal
przyjmuje uwzględniać
−pod obciążeniem podporach w
(dodatniasposób możliwie
wartość
maksymalnym do wartości odmierzana dokładny w inne parametry wpływ
−postać:
modułem sprężystości betonu rzana w górę od osi obojętnej) zginania i czystego rozciągania można
𝐼𝐼 – przy prostoliniowej trasie cięgna
od𝑎𝑎wartości
= 𝑎𝑎 = imaksymalnego
stałym mimośrodzie 𝑧𝑧!" −
!!!! !! ! !"
niowej częściej stosuje się wyrażenie górę od osi zależne obojętnej) 48 𝐸𝐸 𝐼𝐼 48 𝐸𝐸 𝐼𝐼 2
(t)
–określonych
w chwili 𝑄𝑄 , a I – 𝑙𝑙
momentem
przy parabolicznej według trasie
bezwładności powyższych cięgna wielkość wzorów
wypadkowego48𝑀𝑀 ugięcia,
𝐸𝐸!!!! dodaje 𝑙𝑙5𝐼𝐼 ijak
! się 8ugięcie
zerowych moduł ! od odpowiednio
𝐸𝐸 !" 𝑙𝑙 𝐼𝐼sprężystości
mimośrodach zastąpić na rozłożonego
betonu,
proporcją
podporach M
wielkość / M lub N N,
współczynnika
/ od- pełz
𝑃𝑃!1𝑙𝑙 !𝑃𝑃! 𝑧𝑧!,!""
!,!"" !,!""
5 𝑀𝑀5!!!!
Cd Cd
go w przęśle 𝑀𝑀 w postaci: 𝑙𝑙!,!""
!
𝑧𝑧!!!
przekroju.Dla obciążenia określenia
Współczynnik
–7 przy parabolicznej c
dodatkowego: strzałki
zależy od chwilowego sche- 𝑎𝑎wszystkie
trasie i mimośrodach 𝑎𝑎 = ugięcia
5 𝑀𝑀 dane pod 𝑙𝑙 !obciążeniem
dotyczące − 5 𝑃𝑃 𝑧𝑧 geometrii
𝑙𝑙 maksymalnym powiednio.
elementu do wartości
i cięgien.
𝐼𝐼𝑧𝑧!! na 𝐼𝐼 𝐸𝐸podporach 𝐼𝐼 (dodatnia wartość odmierzana w
𝑀𝑀𝑙𝑙 ! = − 𝑧𝑧 −
5 48 48
𝑎𝑎 wzorów
= 𝐸𝐸!,!"" 𝐸𝐸!!!! !,!"" 48 −
8 𝐸𝐸𝐼𝐼 !,!"" !!"!" 2
określonych
4 górę
matu podparcia 𝑎𝑎– = dla 𝛼𝛼od i rozkładu
obciążenia osi według
obojętnej) obciążenia.
równomierniepowyższych rozłożonego dodaje się
!,!"" ugięcie od odpowiednio Obliczenie rozłożonego
prawdopodobnej wartości
– przy 𝐸𝐸!" parabolicznej
Dla𝑡𝑡 określenia
𝐼𝐼 częściej trasie
strzałki ichwilowego
mimośrodach 48 𝐸𝐸
ugięcia 𝑧𝑧!!pod
!,!"" 𝐼𝐼
na obciążeniem
podporach 48 𝐸𝐸 !,!"" 𝐼𝐼
(dodatnia
maksymalnym wartość
do odmierzana
wartości w o podane wy-
W praktyceobciążenia obliczeniowej
𝑐𝑐 górę od określonych dodatkowego: według
sto-
Literatura
powyższych 5 𝑀𝑀 wzorów 𝑙𝑙 ! 5
dodaje 5 𝑀𝑀 𝑃𝑃
się 𝑙𝑙
!!
!!𝑙𝑙ugięcie od odpowiednio𝑧𝑧
ugięcia elementu
rozłożonego
w oparciu
orów zależnych od obciążenia,
– przy
suje się 𝑙𝑙 wyrażenie 𝐸𝐸 osi
prostoliniowej
𝑡𝑡 obojętnej)
współczynniki

!" zależne równomiernie od wartości trasie𝛼𝛼 jako
cięgna wyniki i stałym
!!!!
Dla określenia rozwiązania mimośrodzie
𝑎𝑎 !=−strzałki chwilowego !!
ugię- żej wyrażenie dla wartości można wyko-
– dla obciążenia obciążenia dodatkowego: 𝑎𝑎 = rozłożonego 𝑧𝑧 −
lki zginanejmaksymalnego
przyjmują wartości momentu zależne od schematucia
zginającego 48 5podparcia
𝑀𝑀𝐸𝐸!!!!
pod !,!"" 5 𝑙𝑙𝐼𝐼i !!!!
𝑀𝑀
obciążeniem 4848 5𝑙𝑙𝐸𝐸!!" 𝐸𝐸 !
!,!"" 𝑙𝑙1𝑡𝑡!! 𝑃𝑃𝐼𝐼𝐼𝐼! 𝑧𝑧!"!"𝑙𝑙 ! 𝑧𝑧do
𝑃𝑃maksymalnym !!2 nać na podstawie obliczeń numerycznych
–
8
dla obciążenia – dla obciążenia równomiernie
o dowolnym 𝑎𝑎 podręcznikach
= schemacie 𝑎𝑎 =rozłożonego −25 – PN-EN 𝑀𝑀−! 𝑙𝑙 𝑧𝑧!" −
a. Wartości wwspółczynnika
przęśle 5 Dla
w postaci: 5a podawane
określenia strzałki chwilowego są w wielu [1]
48 𝐸𝐸ugięcia
wartości Eurokod 48 𝑎𝑎𝐼𝐼=
określonych i
𝐸𝐸!,!"" pod 5 𝐼𝐼obciążeniem
48 𝐸𝐸według ! 𝐼𝐼 powyższych 1992-1-1; 2 PN-EN
maksymalnym 1992-1-2.
ugięcia elementudo wartości dla przekroju w pełni
!,!"" ! 𝑙𝑙 8
𝑀𝑀!,!"" ! 𝐼𝐼𝐸𝐸!,!"" 𝐼𝐼
określonych według powyższych [2]
wzorów BASTGEN
wzorów dodaje 𝑎𝑎 = 48
dodajesię 𝐸𝐸
K.J.
ugięcie𝑀𝑀
!" się 𝑙𝑙 𝑡𝑡
Übersicht
ugięcie
od odpowied- od über
odpowiedniodie Verfahren
zarysowanego rozłożonego
i zur Berechnung
przekroju niezarysowa- des Relaxat
Dla
––𝑎𝑎 przy określenia 𝑀𝑀𝑙𝑙 !
strzałki chwilowego ugięcia pod obciążeniem ! maksymalnym do wartości
𝑡𝑡 parabolicznej trasie i mimośrodach 𝑎𝑎 ugięcia =𝑧𝑧!!𝛼𝛼 48na 𝐸𝐸!" podporach
𝑡𝑡 𝐼𝐼 (dodatnia wartość odmierzana w
sprężonych pod obciążeniem
𝐸𝐸obciążeniadla
= 𝑘𝑘obciążenia długotrwałym o dowolnym są łącznym schemacie
des efektem
Betons aus dem Kriechverhalten des Betons, Beton- und Stahlbetonbau. Be
określonych𝑡𝑡 – dla dodatkowego:
𝐼𝐼wedługokreśla
obciążenia nio
powyższych wzorów dodaje!"
o dowolnym rozłożonego
schemacie obciążenia
𝐸𝐸 𝑡𝑡 dodatkowego:
𝐼𝐼
się !ugięcie od odpowiednio rozłożonego nego. Takie podejście powinno jednak
u zjawiska pełzaniagórę od𝐸𝐸!" osi
Ich𝑡𝑡obojętnej)
!"
betonu. wartość się nadla podstawie
obciążenia równomiernie 𝑀𝑀 𝑙𝑙 rozłożonego nadal uwzględniać w sposób możliwie
–gdzie dla obciążenia
obciążenia 𝛼𝛼 jestdodatkowego: współczynnikiem równomiernie179–185. rozłożonego
określanym
5 𝑀𝑀!!!!𝑎𝑎𝑙𝑙𝑎𝑎!=wg zasad
=𝛼𝛼𝛼𝛼5 𝑃𝑃!!𝑙𝑙 !
𝑀𝑀 !
! 𝑙𝑙 !
opisanych powyżej. 𝑧𝑧!! dokładny inne parametry wpływające na
Analogicznie do6 wzorów zależnych od ob-
5a
9 – dla obciążenia równomiernie 𝑎𝑎 = [3] rozłożonego
Norma PN-B-03264:2002 −5 𝐸𝐸𝐸𝐸!" !"𝑀𝑀!𝑡𝑡𝑡𝑡𝑙𝑙 𝐼𝐼𝐼𝐼 𝑧𝑧!" −Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone, obl
ciążenia, gdziewspółczynniki 𝛼𝛼 gdzie
jest k 𝛼𝛼jako
współczynnikiemjestwyniki współczynnikiem 48 określanym
roz- określanym 𝐸𝐸!,!"" 𝑎𝑎 𝐼𝐼sprężonych
= wg wg48 zasad
zasad 𝐸𝐸!,!"" !opisanych
opisanych 𝐼𝐼 powyżej. 2 wielkość ugięcia, jak moduł sprężystości
powyżej.
4.2. Ugięcia zarysowanych
𝐼𝐼 ugięcia belki zginanej statyczne elementów 5
i projektowanie.
48 𝐸𝐸!"! 𝑡𝑡 𝐼𝐼 𝑀𝑀 𝑙𝑙
wiązania𝑡𝑡 Dla
𝑘𝑘 określenia
równania strzałki chwilowego ugięcia 𝑎𝑎 = pod obciążeniem maksymalnym betonu, wielkośćdo wartości współczynnika pełzania
–
przyjmująokreślonych dla obciążenia
wartości zależne 4.2. Ugięcia odo dowolnym
zarysowanych
schematu [4]
schemacie Manual
elementów
dla obciążenia „Cracking
48
sprężonycho !" 𝑡𝑡 𝐼𝐼 and
𝐸𝐸dowolnym Deformations”,
schemacie oraz CEB,dane
wszystkie Lausanne,
dotyczące1985. geometrii
4.2.
Elementy
– dla Ugięcia
7 obciążenia zginane, według
zarysowanych o którepowyższych
dowolnym pracują

elementów
schemacie wzorów
jako sprężonych
zarysowane, dodaje się ! ugięcie odprzechodzą
najczęściej odpowiednio do rozłożonego
fazy drugiej
podparcia i
9a schematu
6 obciążenia obciążenia.
dodatkowego: Wartości 𝑀𝑀 ! 𝑙𝑙 elementu i cięgien.
współczynnika jedynie podawane na części
Elementy
są wswojej
zginane, które
wielu pod- długości.
pracująWówczas jako 𝑎𝑎 = 𝛼𝛼ich𝑀𝑀odkształcenia
zarysowane, !
! 𝑙𝑙najczęściej przechodzą można do określać
fazy drugiej jako pośrednie
–Elementy dla obciążenia zginane,
jedynie na równomiernie
które
części pracują
swojej rozłożonego
długości. jako Wówczas𝑎𝑎
zarysowane, = 𝛼𝛼 𝐸𝐸
ich 𝑡𝑡 𝐼𝐼
najczęściej
odkształcenia można przechodzą
określać do
jako fazy
pośrednie drugiej w
pomiędzy 𝑐𝑐 występującymi w fazach zarysowanej 𝐸𝐸zasad
!" oraz𝑡𝑡 !opisanych
𝐼𝐼 niezarysowanej. Norma
Literatura [1] proponuje
ręcznikach 𝑀𝑀i!!!!
gdzie
𝐼𝐼 jedynie
tym celu𝛼𝛼 na
tablicach. jest
pomiędzy współczynnikiem
części
wyrażenie: występującymi
swojej długości. określanym
w fazach
Wówczas zarysowanej wg 5ich !" 𝑀𝑀 oraz 𝑙𝑙 niezarysowanej.
odkształcenia
!
powyżej.
można Norma [1] proponuje
określać jako w
pośrednie
Ugięcia gdzie elementów jest celu
𝛼𝛼 tym współczynnikiem
sprężonych wyrażenie: pod określanym 𝑎𝑎 = wg zasad opisanych powyżej. [1] Eurokod 2 – PN-EN 1992-1-1; PN-EN
obciążeniem pomiędzy 8 występującymi w fazach zarysowanej
10 długotrwałym są łącznym gdzie 𝛼𝛼 k jest ==współczynnikiem
𝛼𝛼 ξ𝛼𝛼 ξ𝛼𝛼48
!!!! + +𝐸𝐸!"
oraz
11−− 𝑡𝑡ξ niezarysowanej.
ξ𝐼𝐼𝛼𝛼!𝛼𝛼
określanym Norma
1992-1-2. [1] proponuje w
7 4.2. Ugięcia zarysowanych elementów sprężonych !
tym
–W
efektem ugięcia 4.2.dla celu
obciążenia
powyższych
Ugięcia
sprężystego wyrażenie:
W powyższych zarysowanych o dowolnym
wyrażeniu schemacie
jest
zja-𝛼𝛼elementów
wyrażeniu 𝛼𝛼 jest parametrem
parametrem sprężonych rozważanej
rozważanej
powyżej. deformacji. deformacji. W [2] WBASTGEN
uproszczeniu
uproszczeniu można można über die
𝑀𝑀𝑙𝑙że !i wpływu wg zasad opisanych K.J. Übersicht
wiska pełzania przyjąć,
𝑃𝑃
𝑐𝑐 Elementy
! betonu. że
przyjąć,
𝑎𝑎 = 𝑘𝑘zginane, które 𝛼𝛼
Ich jest
wartość ugięciem.
𝛼𝛼 jest ugięciem.
określa 𝛼𝛼 ! i𝛼𝛼 𝛼𝛼! i
!!
𝛼𝛼𝛼𝛼
są!! =
są ξ𝛼𝛼
wartościami
wartościami !! + 𝑀𝑀 1 !
−
𝑙𝑙 ! ξ 𝛼𝛼
rozważanego
rozważanego ! parametru
parametru przy przy
założeniu
Verfahren założeniu
zur Berechnung des Relax-
W powyższych braku 𝐸𝐸 rys wyrażeniu
𝑡𝑡 i 𝐼𝐼
pełnego pracują jest
zarysowania,
𝛼𝛼 jako
4.2. Ugięcia
parametrem zarysowane,
odpowiednio. 𝑎𝑎 = 𝛼𝛼
zarysowanych
rozważanej Parametr najczęściej ξ elemen-
deformacji.
jest przechodzą
współczynnikiem W dodystrybucji,
fazy drugiej
uproszczeniu można
braku
się na podstawie Elementy rys izginane, pełnego które
skorygowanej, !" zarysowania,
fikcyjnejpracują jako odpowiednio.zarysowane, 𝐸𝐸!" Parametrnajczęściej
𝑡𝑡 𝐼𝐼 usztywnienia ξ jest współczynnikiem
przechodzą do fazy drugiej
ationsverhaltens dystrybucji, aus dem
des Betons
nej wartości modułu jedynie
11
przyjąć, sprężystości naże części
którego 𝛼𝛼 jest zadaniem swojej
betonu,
ugięciem. długości.
jest uwzględnienie
nazywanego
𝛼𝛼 i tów
𝛼𝛼 Wówczas
sprężonych
są tensionich
modułem
wartościami odkształcenia
stiffening, rozważanego można określać
przekroju
parametru wskutek
przy jako pośrednie
założeniu
wartości którego
jedynie
modułu
8 gdzie 𝛼𝛼 zadaniem
na
sprężystości
jest części
współpracywspółczynnikiem jest
swojej
betonu,
na uwzględnienie
długości.
na-
rozciąganie ! określanym
betonu Wówczas
!! tension
między wg ich stiffening,
rysami. zasad odkształcenia
Jego opisanych usztywnienia
wartość można
powyżej.
określa się przekroju
określać jakowskutek
Kriechverhalten
następująco: pośrednie
des Betons, Beton- und
zywanego pomiędzy
braku modułem 9 występującymi
rys i występującymi
pełnego
efektywnym: zarysowania, w fazach zarysowanej
odpowiednio.
Elementy zginane, oraz
Parametr
które niezarysowanej.
pracują ξ jest współczynnikiem
jako za- Norma
Stahlbetonbau.[1] proponuje
dystrybucji,
Berlin 1977, w
pomiędzy
współpracy na rozciąganie wbetonu
fazach zarysowanej
między rysami. oraz Jego niezarysowanej.
wartość określa Norma [1] proponuje
się następująco: w S. 179–185.
nej wartości modułu tym
𝑧𝑧!" celu wyrażenie:
którego
tym sprężystości
celu zadaniem 𝐸𝐸
wyrażenie:
! !" betonu, jest uwzględnienie
nazywanego rysowane, tension
modułem najczęściej stiffening, usztywnienia przekroju wskutek
przechodzą do fazy [3] Norma PN-B-03264:2002 Konstrukcje
4.2.
𝐸𝐸!,!"" = 𝑘𝑘Ugięcia
𝑎𝑎współpracy =𝑘𝑘 𝑀𝑀𝑙𝑙 zarysowanych elementów 𝛼𝛼 = sprężonych
ξ𝛼𝛼 + 1 − ξ 𝛼𝛼
12 powyższych 𝐸𝐸!" 1 +𝑡𝑡 𝜙𝜙 na 𝐼𝐼 𝑡𝑡, rozciąganie
𝑡𝑡! betonudrugiej 𝛼𝛼jedynie
między = ξ𝛼𝛼rysami. na częściJego
!! + 1 −
!! swojej
ξ 𝛼𝛼wartość !
! długości. określabetonowe,się następująco: żelbetowe i sprężone, oblicze-
W W powyższych 𝐸𝐸 !" wyrażeniu
wyrażeniu 𝛼𝛼 jest
Wówczas
𝛼𝛼 jest jako parametrem
parametrem ich odkształcenia rozważanej
rozważanej można deformacji.
określać
deformacji. W niauproszczeniu
statyczne
W uproszczeniu można
i projek-
można
entu prętowego𝐸𝐸określa Elementy = 9a się zginane,
wówczas które z wzoru: pracują zarysowane, najczęściej przechodzą do fazy drugiej
Strzałkę przyjąć, ugięcia że
przyjąć, elementu𝛼𝛼𝛼𝛼!jest ugięciem.
prętowego 𝛼𝛼 ii 𝛼𝛼
𝛼𝛼!!jako są wartościami
𝛼𝛼!!pośrednie wartościami pomiędzy rozważanego
występującymi parametru towanie. przy założeniu
!,!""
9 jedynie 1 na +że 𝜙𝜙
z𝑀𝑀𝑙𝑙
części 𝑡𝑡,jest
wzoru:! swojej
𝑡𝑡 ugięciem. długości. są
!!Wówczas ichParametr rozważanego
odkształcenia parametru
można [4]określać
przy
Manualjako
założeniu pośrednie
określa się braku wówczas
𝑎𝑎 =𝑀𝑀się
braku rys
𝛼𝛼rys i pełnego
i pełnegozzarysowania, zarysowania, w fazach odpowiednio.
odpowiednio. zarysowanej oraz
Parametr niezarysowanej. ξ jest współczynnikiem
ξ jest współczynnikiem dystrybucji,
„Cracking
dystrybucji,
entu prętowego określa pomiędzy wówczas
występującymi
𝐸𝐸zadaniem
!!!! 𝐼𝐼 jest wzoru: w fazach
Norma [1]tension zarysowanej oraz niezarysowanej. Norma [1] proponuje w
którego
𝑘𝑘 któregozadaniem !,!"" ! jest uwzględnienie
uwzględnienie proponuje
tension stiffening,
stiffening, w tym celuusztywnienia wyrażenie:
usztywnienia przekroju
and Deformations”,
przekroju wskutek
wskutek
tym celu 𝑀𝑀𝑙𝑙
wyrażenie: CEB, L aus anne,
ganiem przepisówwspółpracy 𝑎𝑎 normowych
= 10
współpracy 𝛼𝛼 na jest
narozciąganie
rozciąganie określenie betonu
betonu ugięcia między
między elementu rysami.pod
rysami. Jegowartość
Jego wartośćokreśla określasię sięnastępująco:
następująco:
wałym (quasi-stałym). 𝐸𝐸 𝐼𝐼
Przy oznaczeniu momentu zginającego od
!,!"" 𝛼𝛼 = ξ𝛼𝛼 !! + 1 − ξ 𝛼𝛼 ! 1985.
9a
Wnormowych powyższych wyrażeniu jest parametrem rozważanej
aganiem
onych przepisów
obciążeń długotrwałych 𝑃𝑃! jest
(ciężar określenie 𝛼𝛼 ugięcia
konstrukcji i jej elementuwykończenia pod / deformacji. W uproszczeniu można
wałym przyjąć, że 𝛼𝛼 jest ugięciem. 𝛼𝛼 i 𝛼𝛼 są wartościami rozważanego parametru przy założeniu
a) przez(quasi-stałym).
𝑀𝑀!!!! oraz 𝑀𝑀!!!! Przy oznaczeniu
parametrów sprężenia: momentu siły! zginającego
sprężającej
!! od przez 𝑃𝑃! Maj – Czerwiec 2015 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 113
braku11
onych obciążeń długotrwałych rys i pełnego (ciężar zarysowania, konstrukcji i jej odpowiednio.
wykończenia Parametr / ξ jest współczynnikiem dystrybucji,
przęśle przez 𝑧𝑧!"którego wzór na ugięcie jest
zadaniem swobodnie uwzględnienie podpartego, tension stiffening, usztywnienia przekroju wskutek
a) przez 𝑀𝑀!!!! oraz parametrów sprężenia: siły sprężającej przez 𝑃𝑃!
POLITECHNIKA KRAKOWSKA im. Tadeusza Kościuszki
Wydział Inżynierii Lądowej - Instytut Mechaniki Budowli
Szymon Sobczyk
PRACA DOKTORSKA
OPTYMALNE KSZTAŁTOWANIE BELEK KABLOBETONOWYCH
Promotor: prof. dr hab. inż. Leszek Mikulski
KRAKÓW 2015
Praca powstała dzięki programu stypendialnemu "Doctus - małopolski fundusz
stypendialny dla doktorantów" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w
ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, którego autor pracy był stypendystą.
Podziękowania
Pragnę podziękować mojej żonie

Dagmarze za niekończącą się cierpliwość
oraz wyrozumiałość.
Dziękuję również promotorowi prof.

dr hab. inż. Leszkowi Mikulskiemu za
życzliwość oraz za stworzenie doskonałych
warunków pracy.
Szymon Sobczyk
SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI
Rozdział 1. Wstęp .............................................................................................................. 9

1.1. Uzasadnienie podjęcia badań.......................................................................... 9
1.2. Cel i zakres badań ......................................................................................... 11
Rozdział 2. Istotne zagadnienia projektowe w konstrukcjach kablobetonowych ........... 13
2.1. Stany graniczne konstrukcji sprężonych ...................................................... 13
2.1.1. Stany graniczne naprężeń ..................................................................... 14
2.1.2. Stan graniczny wyboczenia .................................................................. 15
2.1.3. Stan graniczny ugięcia .......................................................................... 15
2.1.4. Stan graniczny zarysowania ................................................................. 15
2.1.5. Stan graniczny złamania ....................................................................... 15
2.1.6. Stan graniczny ścinania ........................................................................ 16
2.2. Kategoria rysoodporności konstrukcji sprężonej ......................................... 16
2.3. Siła sprężająca i straty sprężania w konstrukcjach kablobetonowych ......... 17
2.3.1. Straty doraźne ....................................................................................... 18
2.3.2. Straty opóźnione (reologiczne) ............................................................. 21
2.3.3. Wstępne oszacowanie strat ................................................................... 21
2.4. Przemieszczenia pionowe oraz wpływ zjawisk reologicznych .................... 22
2.5. Strefa podporowa .......................................................................................... 24
Rozdział 3. Założenia optymalizacyjne ........................................................................... 26
3.1. Podstawowe założenia .................................................................................. 26
3.1.1. Geometria przekroju poprzecznego ...................................................... 26
3.2. Zmienne decyzyjne ....................................................................................... 27
3.2.1. Lokalizacja podpór ............................................................................... 27
3.2.2. Sprężenie .............................................................................................. 28
3.3. Ograniczenia w zadaniu optymalizacyjnym ................................................. 28
3.3.1. Ograniczenie ekstremalnych naprężeń ................................................. 28
3.3.2. Stan graniczny zginania ........................................................................ 30
3.3.3. Stan graniczny ścinania ........................................................................ 31
3.3.4. Weryfikacja przemieszczeń pionowych ............................................... 32
3.4. Funkcje celu .................................................................................................. 32
Rozdział 4. Algorytm obliczeniowy ................................................................................ 33
4.1. Wstęp ............................................................................................................ 33
4.2. Opis wykorzystanego programu komputerowego ........................................ 33
4.3. Podstawy metody gradientowo-iteracyjnej .................................................. 34
5|S tr o na
4.4. MES w analizowanym zadaniu .................................................................... 34

4.4.1. Podstawowe funkcje ............................................................................. 35
4.4.2. Siły wewnętrzne od obciążeń zewnętrznych i ciężaru własnego ......... 36
4.4.3. Siły wewnętrzne od sprężenia .............................................................. 37
4.4.4. Dyskretyzacja ....................................................................................... 39
4.4.5. Rozwiązanie układu równań ................................................................. 39
4.5. Metoda gradientowo-iteracyjna w analizowanym zadaniu .......................... 41
4.5.1. Lokalizacja podpór ............................................................................... 41
4.5.2. Obliczenia wstępne ............................................................................... 41
4.5.3. I iteracja ................................................................................................ 42
4.5.4. II iteracja ............................................................................................... 43
4.5.5. Kolejne iteracja ..................................................................................... 45
4.6. Opis rozwiązań numerycznych ..................................................................... 45
4.6.1. Zapis matematyczny trasy kabla........................................................... 46
4.6.2. Tworzenie baz wynikowych ................................................................. 49
Rozdział 5. Weryfikacja metody gradientowo-iteracyjnej na przykładzie belki
wspornikowej................................................................................................ 55
5.1. Opis zadania ................................................................................................. 55
5.2. Metoda gradientowo-iteracyjna .................................................................... 56
5.3. Metoda optymalnego sterowania .................................................................. 57
5.4. Porównanie wyników ................................................................................... 58
Rozdział 6. Przykład obliczeniowy nr 1 (belka stropowa - metoda naprężeń
dopuszczalnych) ........................................................................................... 61
6.1. Założenia i dane ............................................................................................ 61
6.2. Lokalizacja podpór pośrednich ..................................................................... 64
6.3. Obliczenia wstępne ....................................................................................... 65
6.4. Minimalizacja objętości betonu .................................................................... 67
6.4.1. I iteracja ................................................................................................ 70
6.4.2. II iteracja ............................................................................................... 74
6.4.3. Kolejne iteracje ..................................................................................... 77
6.5. Minimalizacja siły sprężającej ...................................................................... 81
6.5.1. I iteracja ................................................................................................ 84
6.5.2. II iteracja ............................................................................................... 88
6.5.3. Kolejne iteracje ..................................................................................... 91
6.6. Wnioski i analiza uzyskanych wyników ...................................................... 95
6|Strona
SPIS TREŚCI
Rozdział 7. Przykład obliczeniowy nr 2 (dźwigar dachowy - metoda stanów

granicznych) ................................................................................................. 96
7.1. Założenia i dane ............................................................................................ 96
7.2. Obliczenia wstępne ..................................................................................... 100
7.2.1. I iteracja .............................................................................................. 105
7.2.2. II iteracja ............................................................................................. 109
7.2.3. Kolejne iteracje ................................................................................... 113
7.3. Wnioski i analiza uzyskanych wyników .................................................... 117
Rozdział 8. Przykład obliczeniowy nr 3 (dźwigary o zmiennej wysokości przekroju
poprzecznego) ............................................................................................. 119
8.1. Założenia i dane .......................................................................................... 119
8.2. Ograniczenia optymalizacyjne ................................................................... 120
8.3. Funkcja przyrostowa i pętla optymalizacyjna ............................................ 121
8.4. Wyniki obliczeń .......................................................................................... 122
Rozdział 9. Przykład obliczeniowy nr 4 (ustalenie zaleceń praktycznych) ................... 127
9.1. Założenia i dane .......................................................................................... 127
9.2. Wyniki obliczeń .......................................................................................... 128
9.3. Wnioski i zalecenia praktyczne .................................................................. 135
Rozdział 10. Inne przykłady obliczeń optymalizacyjnych .............................................. 137
10.1. Przykład A - Optymalne kształtowanie półek dźwigarów
strunobetonowych ....................................................................................... 137
10.1.1. Podstawowe założenia ........................................................................ 137
10.1.2. Stany graniczne oraz ograniczenia optymalizacyjne .......................... 138
10.1.3. Optymalizacja ..................................................................................... 140
10.1.4. Wyniki obliczeń .................................................................................. 141
10.1.5. Zalecenia praktyczne i wnioski .......................................................... 142
10.2. Przykład B - Optymalne kształtowanie trójprzęsłowych dźwigarów z
drewna klejonego ........................................................................................ 144
10.2.1. Założenia obliczeniowe ...................................................................... 145
10.2.2. Wyniki obliczeń .................................................................................. 147
10.3. Przykład C - Optymalne kształtowanie zbrojenia zginanych elementów
żelbetowych poddanych działaniu podwyższonych temperatur ................. 153
10.3.1. Podstawowe założenia ........................................................................ 153
10.3.2. Metodologia obliczeniowa ................................................................. 154
10.3.3. Wyniki obliczeń .................................................................................. 159
10.3.4. Zalecenia praktyczne i wnioski .......................................................... 164
7|S tr o na
10.4. Przykład D - Optymalne kształtowanie pasów trójprzęsłowych dźwigarów

stalowych .................................................................................................... 165
10.4.1. Procedura obliczeniowa ...................................................................... 166
10.4.2. Wyniki obliczeń .................................................................................. 168
10.4.3. Zalecenia praktyczne .......................................................................... 169
10.5. Przykład E - Optymalne kształtowanie żelbetowej ramy portalowej ........ 171
10.5.1. Założenia ............................................................................................ 171
10.5.2. Procedura obliczeniowa ...................................................................... 175
10.5.3. Wyniki ................................................................................................ 184
10.5.4. Wnioski............................................................................................... 189
Rozdział 11. Zakończenie i wnioski ................................................................................ 190
Spis rysunków .................................................................................................................. 193

Spis tabel .................................................................................................................... 200
Literatura .................................................................................................................... 201
Załącznik .................................................................................................................... 204
8|Strona
ROZDZIAŁ 1
Rozdział 1. WSTĘP
1.1. Uzasadnienie podjęcia badań
W współczesnym projektowaniu elementów budowlanych przedmiotem szczególnej

analizy jest ekonomia stosowanych rozwiązań. Z tego względu coraz większego
znaczenia nabierają metody obliczeniowe umożliwiające rozwiązanie zagadnień
optymalizacyjnych. Projektując ekonomicznie, przed przystąpieniem do obliczeń, należy
szczegółowo przeanalizować koszty związane z wykonaniem danego elementu w
konkretnej inwestycji. Nie w każdym przypadku element optymalny będzie cechował się
minimalnym zużyciem materiałów. Każdy wykonawca jest wstanie określić optymalne
pod względem ekonomicznym proporcje, które będą minimalizowały sumę wszystkich
kosztów związanych z wykonaniem elementu.
Optymalizacja konstrukcji jest zagadnieniem wielokryterialnym i bardzo trudne, lub

prawie niemożliwe, jest wskazanie tylko jednego kryterium, które minimalizuje koszty
wzniesienia inwestycji. Jednak w większości przypadków (w praktyce wykonawczej) za
funkcję celu, która prowadzi do minimalizacji kosztów, może posłużyć zużycie
materiałów konstrukcyjnych. Z tego powodu w licznych opracowaniach dotyczących
optymalizacji elementów budowlanych [15, 16, 19, 25, 26, 28] za funkcję celu prawie
zawsze ustala się objętość materiału. W przypadku konstrukcji sprężonych warto
zauważyć, że minimalizacja objętości betonu nie koniecznie będzie skutkowała
zaprojektowaniem elementu optymalnego z uwagi na minimalizację kosztów.
Szczegółowo należy rozważyć problem optymalnego kształtowania sprężenia, które z
uwagi na koszty związane z technologią jego wykonania niejednokrotnie decydują o
ekonomiczności danego rozwiązania.
W trakcie projektowania elementów kablobetonowych, w oparciu o współczesne

metody inżynierskie oraz popularną literaturę przedmiotową [1, 5, 7, 9, 12] jednoczesna
analiza wpływu wielu zmiennych decyzyjnych na możliwe rozwiązanie jest wyjątkowo
trudna. Głównym powodem jest brak dostępności do specjalistycznych programów
komputerowych, umożliwiający modelowanie przebiegu trasy kabli sprężających oraz
określenia oddziaływania siły sprężającej na konstrukcję. Bez wykorzystania
zaawansowanych programów komputerowych wpływ sprężenia na konstrukcję można
określić m.in. za pomocą metody oddziaływań zastępczych [7, 12] lub z wykorzystaniem
linii wpływu [12].
9|S tr o na
W układach statycznie niewyznaczalnych siła sprężająca powoduje powstanie

dodatkowych reakcji w więzach podporowych, które są efektem skrępowania konstrukcji.
Wtórnym efektem powstania reakcji podporowych są siły wzbudzone, czyli dodatkowe
siły wewnętrzne, których nie można obliczyć jedynie na podstawie geometrii cięgna w
odniesieniu do osi bezwładności przekroju. Gdy wartość sił wzbudzonych jest niewielka
mamy do czynienia z współbieżną trasą kabli sprężających, czyli takim przypadkiem, w
którym siły wewnętrzne nie zależą od schematu statycznego konstrukcji. W związku z
tym trasa współbieżna może być celem projektowym umożliwiającym projektowanie
elementów bez szczegółowych obliczeń skutków sprężenia, co jest duży ułatwieniem
zadania projektowego. Z tej przyczyny w współczesnym projektowaniu elementów
kablobetonowych bardzo często poszukuje się tras współbieżnych. Metody ich
znajdowania szeroko opisano w [1, 7, 12]. Należy jednak zwrócić uwagę, że
niejednokrotnie odstępstwo od tras współbieżnych umożliwia redystrybucję sił
wewnętrznych w pożądany, zamierzony obszar konstrukcji.
W licznych pracach z zakresu optymalizacji konstrukcji rozwiązano już szereg

problemów optymalizacyjnych oraz wskazano metody znajdowania rozwiązań
optymalnych dla elementów konstrukcji budowlanych [15, 16, 18, 19]. Opracowane
metody oparte na wysublimowanych teoriach umożliwiają znalezienie rozwiązań
optymalnych dla zadanych warunków brzegowych oraz ustalonych ograniczeń. Niestety
skomplikowane algorytmy optymalizacyjne zazwyczaj posiadają dwie istotne, z punktu
widzenia projektanta, wady:
• konieczność sformułowania matematycznie skomplikowanego problemu
optymalizacyjnego, którego opis nie koreluje z przyjętym w praktyce projektowej
sposobie weryfikacji nośności elementów,
• brak skutecznego oraz intuicyjnego oprogramowania, dzięki któremu możliwe jest
znalezienie rozwiązania skomplikowanych problemów.
W związku z powyższym uzasadnione jest podjęcie badań nad metodą optymalizacji,

której wykorzystanie byłoby możliwe w biurach projektowych. Metoda powinna
umożliwiać szybkie znalezienie optymalnego rozwiązania uwzględniającego wszystkie
kryteria określone przez projektanta bez konieczności wykorzystania specjalistycznych
programów komputerowych i skomplikowanych zapisów matematycznych.
10 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 1
1.2. Cel i zakres badań
Głównymi celami pracy są:

• weryfikacja skuteczności autorskiej metody obliczeń optymalizacyjnych oraz
przedstawienie uniwersalności prezentowanej metodologii obliczeniowej,
• opracowanie algorytmu optymalizacyjnego dla wieloprzęsłowych belek
kablobetonowych,
• analiza zagadnień związanych z optymalnym kształtowaniem elementów
kablobetonowych oraz znalezienie rozwiązań optymalnych dla wybranych
przykładów obliczeniowych,
• wskazanie zaleceń praktycznych kształtowania geometrii belek kablobetonowych
oraz trasowania cięgien sprężających.
W pracy nie ograniczano zakresu optymalizacji tylko do jednej zmiennej decyzyjnej,

lecz przedstawiono zadania optymalizacji wielodecyzyjnej skupiającej się na
minimalizacji objętości betonu oraz minimalizacji siły sprężającej. Na szczególną uwagę
zasługuje problem optymalnego trasowania cięgien sprężających, który w przypadku
ustrojów statycznie niewyznaczalnych jest zagadnieniem projektowo trudnym.
Niejednokrotnie w praktyce projektowej stosuje się daleko idące uproszczenia mające na
celu ułatwienie i przyspieszenie obliczeń związanych z trasowaniem cięgien
sprężających.
W wyniku przeprowadzonych badań opracowano algorytm oparty na gradiencie

prostym oraz iteracyjnych obliczeniach, który dodatkowo został sprzężony z metodą
elementów skończonych, dzięki której możliwe było określanie zmienności sił
wewnętrznych dla zróżnicowanych przebiegów tras sprężających oraz gabarytów
elementu. Na jego podstawie napisano program komputerowy umożliwiający
przeprowadzenie wielokrotnych obliczeń numerycznych.
W celu zrealizowania założonego zakresu badań szczegółowo przeanalizowano 4

zadania dotyczące optymalnego kształtowania belek kablobetonowych (rozdziały 6 ÷ 9):
• belka stropowa (metoda naprężeń dopuszczalnych),
• dźwigar dachowy (metoda stanów granicznych),
• dźwigary o zmiennej wysokości przekroju poprzecznego,
• belki trójprzęsłowe o równej odległości międzypodporowej (ustalenie zaleceń
praktycznych).
11 | S t r o n a
Przeprowadzone badania dowiodły, że opracowana metodologia obliczeniowa jest

niezwykle uniwersalna i może zostać w prosty sposób wykorzystana do obliczeń
optymalizacyjnych innych elementów, lub ustrojów budowlanych. W celu
zaprezentowania skuteczności oraz uniwersalności metody obliczeniowej, w pracy
dodatkowo przedstawiono pięć przykładów zadań optymalizacyjnych elementów
budowlanych nie związanych z technologią kablobetonu (rozdział 10). Opisane zadania
dotyczą optymalnego kształtowania:
• półek dźwigarów strunobetonowych i trójprzęsłowych belek stalowych,
• zbrojenia w zginanych elementach żelbetowych poddanych działaniu
podwyższonych temperatur optymalizacji,
• trójprzęsłowych dźwigarów z drewna klejonego,
• żelbetowych ram portalowych,
Opisane dodatkowe przykłady pokazują potencjalne korzyści wynikające z

stosowania rozwijanej gradientowo-iteracyjnej metody obliczeniowej.
12 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 2
Rozdział 2. ISTOTNE ZAGADNIENIA PROJEKTOWE W KONSTRUKCJACH

KABLOBETONOWYCH
W tym rozdziale skrótowo opisano wybrane zagadnienia związane z projektowaniem

konstrukcji sprężonych kablobetonowych. Rozdział ma na celu przybliżenie
podstawowych informacji bez precyzyjnego ich wyjaśniania. Dokładny opis wszystkich
wspomnianych zagadnień z łatwością można znaleźć w obszernej literaturze
przedmiotowej oraz w normach projektowych [1, 3, 7, 9, 12].
Jak wiadomo do konstrukcji kablobetonowych zalicza się te, które sprężane są

cięgnami naciąganymi po stwardnieniu betonu. Charakterystyczną cechą kablobetonu są
duże siły naciągu, możliwe do zrealizowania cięgnami o stosunkowo małej powierzchni
przekroju poprzecznego. Przekazanie siły sprężającej odbywa się reguły przez docisk do
betonu, za pomocą zakotwień. W technologii kablobetonu możliwe jest sprężanie
konstrukcji znacznie bardziej różnorodnych, pod względem nie tylko kształtu ale również
zastosowania, niż ma to miejsce w przypadku konstrukcji sprężonych strunobetonowych.
Charakterystyczną cechą kablobetonu jest również możliwość montażowego sprężania
konstrukcji, które jest likwidowane lub korygowane po okresie wznoszenia.
2.1. Stany graniczne konstrukcji sprężonych
Jak każda konstrukcja, również konstrukcje sprężone przechodzą w czasie przez

różne stadia pracy. W każdym z tych stadiów może występować inny schemat
konstrukcyjny, obciążenia oraz wymagania bezpieczeństwa. Do typowych stadiów pracy
można zaliczyć:
• stadium produkcji, w którym element jest jeszcze przed sprężeniem i osiągnięciem
pełnej wytrzymałości betonu,
• stadium sprężania, w którym na stwardniały beton przekazywana jest siła sprężając,
wywołująca w elementach zginanych wygięcie odwrotne,
• stadium transportu, które występuje dla prefabrykowanych elementów sprężonych,
• stadium montażu - w czasie wznoszenia obiektu,
• stadium eksploatacji, czyli rzeczywistej pracy elementu.
Ogólnie ujmując stadia przedeksploatacyjne nazywane są stadiami realizacji.

Oczywiście oprócz wymienionych powyżej mogą występować inne stadia pracy
konstrukcji, związane np. ze stopniowym sprężaniem, zmianą sposobu użytkowania,
przebudową, remontem.
13 | S t r o n a
W każdym z powyższych stadiów element sprężony musi spełniać warunki stanów

granicznych. Poniżej skrótowo opisano poszczególne stany graniczne występujące w
elementach sprężonych. Szczegółowy opis wraz z metodami obliczeń można znaleźć w
literaturze przedmiotowej oraz normach projektowych.
2.1.1. Stany graniczne naprężeń
W trakcie projektowania elementów sprężonych należy zapewnić nieprzekroczenie

dopuszczalnych naprężeń w stali sprężającej. Według norm projektowych stany graniczne
naprężeń w stali sprężającej nie zostaną przekroczone, jeżeli naprężenia nie przekroczą
wartości dopuszczalnych:
• przy chwilowym przeciążeniu
(2.1) ≤ 0,8 ; 0,9 ,
gdzie:
- charakterystyczna wytrzymałość stali sprężającej na rozciąganie,
0,1
- charakterystyczna umowna granica plastyczności stali sprężającej.
• wstępne, po stratach doraźnych
(2.2) ≤ 0,75 ; 0,85 ,
• trwałe po wszystkich stratach
(2.3) ≤ 0,65
Dodatkowo naprężenia ściskające w betonie spowodowane sprężeniem oraz innymi

obciążeniami działającymi w chwili naciągu lub zwolnienia sprężenia muszą spełniać
nierówność:
(2.4) ≤ 0,6
gdzie:
- charakterystyczna wytrzymałość betonu na ściskanie.
Ograniczenie naprężeń ściskających ma zapobiec zbyt intensywnemu sprężeniu, co

mogłoby zainicjować destrukcję betonu.
14 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 2
2.1.2. Stan graniczny wyboczenia
Ponieważ pierwszym obciążeniem, które działa na element sprężony są siły

sprężająco to przy dużych smukłościach elementów należy sprawdzić stan graniczny
wyboczenia. Stan graniczny wyboczenia sprawdza się analogicznie jak dla elementów
żelbetowych. Przypadek wyboczenia w sytuacji trwałej w praktyce występuje bardzo
rzadko, ponieważ zazwyczaj spręża się elementy zginane i rozciągane, natomiast tylko
sporadycznie elementy ściskane.
W pracy analizowane są kablobetonowe belki zginane o znaczącej sztywności w
kierunku ewentualnego wyboczenia. W związku z tym nie sprawdzano tego stanu
granicznego.
2.1.3. Stan graniczny ugięcia
Elementy sprężone muszą spełniać stan graniczny użytkowalności, którym jest

ograniczenie przemieszczeń pionowych. Dla konstrukcji sprężonych typowe są ugięcia
odwrotne, które powstają w wyniku działania siły sprężającej. Należy pamiętać, że
wskutek strat opóźnionych zmniejsza się korzystny efekt ugięcia odwrotnego.
2.1.4. Stan graniczny zarysowania
Stan graniczny zarysowania należy sprawdzić zarówno w sytuacjach przejściowych

jak i trwałych. Ograniczenia dla tego stanu granicznego ściśle wynikają z kategorii
rysoodporności danego elementu sprężonego.
2.1.5. Stan graniczny złamania
Rozróżnia się trzy podstawowe typy złamania:
Typ I - występuje w przypadku osiągnięcia wytrzymałości stali sprężającej w strefie

rozciąganej przed wyczerpaniem nośności strefy ściskanej betonu. Powstaje
przy niewielkich stopniach zbrojenia, wysokich naprężeniach wstępnego
naciągu oraz małej wydłużalności cięgien sprężających
Typ II - przyczyną zniszczenia są wydłużenia plastyczne stali tak duże, że powodują

przemieszczenie osi obojętnej przekroju w kierunku krawędzi ściskanej,
stopniową redukcję strefy ściskanej i w końcu zniszczenie betonu wskutek
osiągnięcia granicznych skróceń na krawędzi ściskanej. Występuje przy
małych naprężeniach wstępnego naciągu, dużej wydłużalności stali i
rozbudowanej strefie ściskanej przekroju
15 | S t r o n a
Typ III - występuje w przypadku wyczerpania nośności strefy ściskanej betony przed
osiągnięciem wytrzymałości stali sprężającej. Ten typ złamania występuje przy
dużych stopniach zbrojenia, zbyt małej strefie ściskanej i zbyt małej
wytrzymałości betonu.
W sytuacjach obliczeniowych przejściowych nie ma konieczności sprawdzania tego

stanu granicznego, jeżeli:
• schemat pracy elementu w czasie transportu i montażu jest zgodny z schematem
statycznym, w którym element będzie pracował,
• naprężenia na krawędzi ściskanej nie przekroczą wartości dopuszczalnej (zgodnie z
3.1.1) oraz naprężenia rozciągające na krawędzi przeciwnej nie przekraczają średniej
wytrzymałości betonu na rozciąganie.
2.1.6. Stan graniczny ścinania
Nośność elementów sprężonych należy określać jak dla elementów żelbetowych,

uwzględniając wpływ siły podłużnej od sprężania, redukcję siły poprzecznej wskutek
pionowej składowej siły sprężającej oraz osłabienie przekroju przez ulokowanie w nim
kanałów kablowych.
2.2. Kategoria rysoodporności konstrukcji sprężonej
Przy ustalaniu właściwych wymagań dla konstrukcji sprężonych należy wziąć pod
uwagę ewentualne konsekwencje pojawienia się zarysowania:
• korozja stali sprężającej,
• niezdatność eksploatacyjną konstrukcji wskutek utraty szczelności,
• redukcję sztywności elementu,
• pogorszenie warunków estetycznych.
Wyróżnia się cztery podstawowe kategorie rysoodporności konstrukcji sprężonych:

I. Kategoria 1a, w skład której wchodzą konstrukcje, dla których pojawienie się
zarysowania uznaje się za stan graniczny nośności groźny dla środowiska lub
samej konstrukcji. Warunkiem bezpieczeństwa dla tego typu konstrukcji jest
wyeliminowanie naprężeń rozciągających przy dowolnej kombinacji
obliczeniowej.
II. Kategoria 1b, obejmuje konstrukcje, dla których zarysowanie jest stanem
granicznym użytkowalności zagrażającym trwałości konstrukcji. Dla tej kategorii
16 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 2
dopuszcza się pojawienie naprężeń rozciągających, które nie przekraczają średniej

wytrzymałości betonu na rozciąganie.
III. Kategoria 2a zawiera konstrukcje użytkowane w korzystnych warunkach

środowiskowych ale sprężonych stalą wrażliwą na korozję. Warunkiem
bezpieczeństwa jest ograniczenie szerokości rozwarcia rys do 0,2 mm pod
krótkotrwałą kombinacją obciążeń, pod warunkiem całkowitego zamknięcia rys
pod wpływem długotrwałej kombinacji.
IV. Kategoria 2b obejmująca konstrukcje znajdujące się w korzystnych warunkach

środowiskowych oraz sprężonych stalą o wysokiej wytrzymałości na korozję.
Warunkiem bezpieczeństwa dla tej kategorii jest ograniczenie szerokości rys do
0,2 mm dla dowolnej kombinacji obliczeniowej.
2.3. Siła sprężająca i straty sprężania w konstrukcjach kablobetonowych
Przez siłę sprężającą należy rozumieć sumę sił w zakotwionych cięgnach.

Początkowo jej wartość zmienia się w czasie niezależnie od metody sprężania. Straty są
największe w pierwszym okresie po realizacji siły, w wyniku zjawisk doraźnych i
opóźnionych. Odpowiednio do okresów realizacji sprężenia wyróżnia się dwie grupy strat
siły naciągu:
A - straty przed kotwieniem, które wynikają z wykonawstwa oraz technicznych

warunków naciągu, uwzględnia się przy programowaniu naciągu cięgien lub
bezpośrednio przy samej operacji naciągu, natomiast nie rozważa się ich w
projektowaniu elementów,
B - straty po kotwieniu, które są związane z zmianami właściwości materiałów i

sprężystości elementów. Straty te są uwzględniane w obliczeniach związanych z
projektowaniem elementów.
Wyróżnia się trzy istotne poziomy siły sprężającej:

• P0 - początkowa wartość siły naciągu, odpowiadająca sumie siły naciągu cięgien
• PI - siła sprężająca wstępna, po stratach początkowych i doraźnych, wyznaczona
zgodnie z wzorem:
= − ∆ + ∆ ! (2.5)
∑ ∆ 0 - suma strat początkowych,

gdzie:
17 | S t r o n a
∑∆ - suma strat doraźnych.
• Pt - siła sprężająca końcowa, po stratach doraźnych i opóźnionych, wyznaczona

zgodnie z wzorem:
(2.6) = − ∆
∑ ∆ # - suma strat opóźnionych.

gdzie:
Wartość siły sprężającej jest istotna przy sprawdzaniu stanów granicznych

użytkowalności (naprężenia w betonie, ugięcia, zarysowanie), natomiast nie ma znaczenia
dla stanów granicznych nośności, gdyż w granicach stosowanych naprężeń nośność
cięgna nie zależy od intensywności naciągu. W trakcie sprawdzania nośności operuje się
wartość obliczeniową:
=%
$
&'
(2.7)
%
gdzie:
&'
- pole powierzchni przekroju stali sprężającej,
- materiałowy współczynnik bezpieczeństwa.
Nie jest to już siła sprężająca, lecz suma nośności obliczeniowych poszczególnych
cięgien. W związku z powyższym:
• straty sprężania należy obliczać od sił rzeczywistych, a nie obliczeniowych,
• sił sprężających nie należy mnożyć ani dzielić przez częściowe współczynniki
bezpieczeństwa.
2.3.1. Straty doraźne
Straty spowodowane tarciem kabli o ścianki kanału
Kontakt cięgna z betonem lub osłoną powoduje w czasie naciągu opory tarcia. Siła
działająca w punkcie początkowym kabla, pod czynnym zakotwieniem, maleje wskutek
tarcia na długości cięgna. Wynikiem krzywizny trasy cięgna jest jednostkowy nacisk na
ściankę kanału, który powoduje spadek siły. Oprócz strat wywołanych krzywizną, na
całej długości kabla, zarówno na odcinkach prostoliniowych, jak i krzywoliniowych jego
trasy, powstają straty od nieuniknionych nierówności (falistość kanału, przypadkowe
18 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 2
zgniecenia osłon, zanieczyszczenia w kanale lub osłonie). Całkowitą stratę od tarcia w

przekroju w odległości x od czynnego zakotwienia wyznacza się z zależności:
∆ ( )*+ = 1 − , -()./ 0+
(2.8)
gdzie:
k - niezamierzony kąt falowania trasy cięgna na jednostkę długości,
x - odległość rozpatrywanego przekroju od punktu przyłożenia siłownika
naciągowego w [m],
1
µ - współczynnik tarcia kabla o ściankę kanału,
- suma kątów zakrzywienia trasy kabla od punktu przyłożenia siłownika
naciągowego do rozpatrywanego przekroju w radianach.
W projektowaniu i wykonawstwie elementów kablobetonowych należy w miarę

możliwości stosować rozwiązania konstrukcyjne i zabiegi techniczne, które przynajmniej
częściowo eliminują starty od tarcia. Najważniejsze z nich to:
• dostatecznie duży przekrój kanału, z możliwie gładkimi osłonami,
• dostatecznie sztywne osłony kabli, zapobiegające zagnieceniom przy układaniu i
zagęszczaniu betonu,
• dwustronny naciąg kabli,
• możliwe prostoliniowe trasowanie kabli, zwłaszcza od strony czynnych zakotwień,
• przeciążenie kabli przy naciągu w przekroju początkowym, zapewniające uzyskanie
projektowanej siły sprężającej w przekroju niebezpiecznym,
• kilkakrotne przeciążanie i odciążanie,
• smary trwałe (dla kabli bez przyczepności) lub oleje rozpuszczalne w wodzie.
Straty spowodowane poślizgiem cięgien w zakotwieniu
Strata od poślizgu kabla w zakotwieniu nie jest na ogół równomierna na długości

cięgna. Czynnikiem ograniczającym zasięg wpływu poślizgu są opory tarcia kabla w
kanale, które przy ruchu powrotnym cięgna są nieco większe niż przy naciągu, wskutek
istniejących dużych nacisków.
Straty te należy uwzględniać zarówno dla kabli o trasie prostoliniowej, jak i

krzywoliniowej. Zmniejszenie siły sprężającej można wyznaczyć z zależności:
* −*
∆ = 25 7 %
*6
23
(2.9)
gdzie:
19 | S t r o n a
ap - wartość poślizgu, którą należy określić na podstawie doświadczeń, odpowiednio

do rodzaju zakotwienia.
Odległość x0 określa się ze wzorów:
• dla kabli prostych :
5 7 %
* =8
9
(2.10)
• dla kabli zakrzywionych:
: 1
* = ;<
9
5 97 %
1−8
:
(2.11)
Strata od poślizgu zachodzi w zakotwieniach tarciowych (szczęki, kliny, stożki

kotwiące), a jej wpływ na siłę sprężającą w przekrojach niebezpiecznych, najczęściej
dość odległym od zakotwień czynnych, jest znacznie mniejszy niż w przekrojach przy
zakotwieniach. Zasięg wpływu poślizgu wynosi, zależnie od intensywności tarcia,
praktycznie do 20 m, wyjątkowo 30 m w kablach prostoliniowych prowadzonych w
szerokich kanałach kablowych.
Straty spowodowane odkształceniem sprężystym betonu
Przekazanie siły sprężającej na beton powoduje jego sprężysty skrót. W kablobetonie

skrót powstaje podczas samej operacji naciągu kabli. Przy sprężeniu elementu jednym
kablem, lub równoczesnym sprężeniu wszystkich kabli, skrót następuje przed kotwieniem
i nie powoduje strat sprężenia. Jeżeli jednak naciąga się kolejno więcej cięgien, to straty
zachodzą, ponieważ każde następne cięgno wywoła skrócenie cięgien już zakotwionych.
Straty można obliczyć z wzoru:
<−1 %2 6
∆ = => ? @1 + B C
2< A2
(2.12)
<
w którym:
=>
- liczba kabli,
?
- stosunek Ep/Ecm
- stopień zbrojenia sprężającego Ap/Acs,
20 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 2
B - odległość środka ciężkości cięgien od środka ciężkości przekroju Acs.
2.3.2. Straty opóźnione (reologiczne)
Podobnie jak pełzanie betonu, relaksacja stali jest zjawiskiem długotrwałym.

Współcześnie za najsłuszniejsze uważa się traktowanie relaksacji jako cechy materiału,
którą powinien określić dostawca stali. Odkształcenie opóźnione betonu (skurcz i
pełzanie) ujawnia się we wszystkich konstrukcjach z betonu, lecz w konstrukcjach
sprężonych skutki w postaci dużych strat naciągu, są najistotniejsze. W praktyce
przyjmuje się obliczanie łączne wszystkich trzech strat opóźnionych od skurczu i pełzania
betonu oraz relaksacji stali w rozważanej chwili t, z wzoru:
∆ )#+ = ∆ , ,2,D %
(2.13)
E 2 )#, #2 +7 + 0,8∆ + => F)#, # + +

∆ =
D G
, ,2,D
%
1 + => ? 1 + A 2 B 6 ! H1 + 0,8F)#, # +I
(2.14)
∆JK,L,M,N
w których:
- strata naprężenia w cięgnach spowodowana pełzaniem, skurczem i
OLM )P, PM +
relaksacją, w odległości x i czasie t,
F)#, # +
- przewidywane odkształcenie skurczowe betonu
- współczynnik pełzania betonu w czasie od t0 do t,
G - naprężenia w betonie na poziomie środka ciężkości cięgien od ciężaru
własnego i innych obciążeń stałych; naprężenia rozciągające należy
przyjmować ze znakiem minus,
- początkowe naprężenia w betonie na poziomie środka ciężkości cięgien
∆
wywołane sprężeniem,
D - zmiana naprężenia w cięgnach sprężających spowodowana relaksacją stali.
2.3.3. Wstępne oszacowanie strat
W projektowaniu konstrukcji sprężonych zachodzi konieczność wstępnego

oszacowania strat naciągu w celu zwymiarowania przekrojów. Brakuje nam wówczas
dostatecznych danych umożliwiających dokładniejsze obliczenia.
Straty przed kotwieniem ΔP0 uwzględnia się w programowaniu naciągu i możliwe są

zabiegi techniczne redukujące je lub eliminujące ich wpływ. Również straty doraźne ΔPI
21 | S t r o n a
w kablobetonie, mogą być zrównoważone przez zwiększenie naprężeń w stali do

maksymalnych wartości dopuszczalnych chwilowo. Straty doraźne w kablobetonie
zwykle wahają się w zakresie 10÷12% siły początkowej i mogą wzrosnąć do 15% przy
silnie zakrzywionych trasach kabli. Straty opóźnione ΔPt wymagają dokładnej analizy
obliczeniowej, gdyż decydują o różnicy między wstępną siłą sprężającą PI a siłą trwałą
Pt. Dokonując oszacowania zakłada się i bierze pod uwagę:
• poziom naprężeń w stali i części relaksacji, jaka może zachodzić przed kotwieniem,
• rodzaj betonu, a zwłaszcza kruszywa,
• właściwości stali pod względem relaksacji naprężeń,
• właściwości betonu w aspekcie odkształcalności opóźnionej,
• poziom trwałych naprężeń ściskających w betonie, w otoczeniu cięgna
wypadkowego,
• technologicznie uzasadniony stopień dojrzałości betonu w chwili sprężenia,
• przewidywane warunki dojrzewania i pielęgnacji betonu,
• cieplne i wilgotnościowe warunki pracy elementu, zwłaszcza w pierwszym okresie
po sprężeniu.
Dla elementów z betonów zwykłych łączne straty opóźnione można przyjmować

wstępnie dla kablobetonu w granicach 10÷18%. Wyższe wartości dotyczą warunków
suchych, a niższe - wilgotnych.
2.4. Przemieszczenia pionowe oraz wpływ zjawisk reologicznych
Ugięcia elementów sprężonych wyznacza się stosując zasadę superpozycji ugięć od

obciążeń zewnętrznych i sprężenia. Krzywizny i sztywności, służące do obliczania ugięć,
należy wyznaczać biorąc pod uwagę wpływ momentu zginającego, zarysowania i
pełzania betonu na sztywność przekrojów elementu. Wpływ skurczu betonu można na
ogół pomijać, ale należy go uwzględniać przy obliczaniu elementów zespolonych.
Maksymalne ugięcie można obliczyć ze wzoru:
(2.15) Q =Q ,$, − Q$, + Q$,∞
gdzie:
Qk,d,0 - ugięcie, które powstałoby natychmiast po jednoczesnym przyłożeniu obciążeń
krótko- i długotrwałych (uwzględnia się sztywność B0),
Qd,0 - ugięcie, które powstałoby natychmiast po przyłożeniu obciążeń długotrwałych
(uwzględnia się sztywność B0),
22 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 2
Qd,∞ - ugięcie długotrwałe, wywołane obciążeniami długotrwałymi (uwzględnia się

sztywność B∞).
Zjawiska reologiczne zachodzące w betonie mają istotny wpływ na deformację

elementu sprężonego. Istnieje wiele metod ujęcia w obliczeniach zjawisk reologicznych.
W praktyce projektowej najczęściej znajduje zastosowanie metoda efektywnego modułu
sprężystości, która jest metodą zalecaną do stosowania przez PN-EN-1992-1.
Podstawowe równanie opisujące zależności między odkształceniami i naprężeniami ma
postać:
1 + F)#, R+
E )R+ + E )#, R+ = )R+
7'
(2.16)
7'
∆7 =
,>SS
1 + F)#, R+
(2.17)
E )R+
gdzie:
E )#, R+
- odkształcenie sprężyste betonu w czasie przyłożenia obciążenia,
- odkształcenie betonu obciążonego w czasie τ spowodowane pełzaniem w
F)#, R+
czasie t,
)R+
- współczynnik pełzania betonu,
7
- naprężenia w betonie w chwili obciążenia,
,>SS - efektywny moduł sprężystości.
Jeżeli rozpatrywane oddziaływania nie wywołują zarysowania przekroju, to stosuje

się teorię opartą na założeniu, że beton jest materiałem sprężystym zarówno przy
ściskaniu jaki i przy rozciąganiu (teoria fazy I). Jeżeli oddziaływania mogą wywołać
zarysowanie przekroju, to przyjmuje się, że beton nie przenosi naprężeń rozciągających, a
przy ściskaniu zachowuje się jak materiał sprężysty (teoria fazy II). Efektywny moduł
sprężystości betonu oraz sprowadzone momenty bezwładności w fazie I (II) i w fazie II
(III) stosuje się do wyznaczania sztywności elementów zginanych.
Sztywność elementów niezarysowanych przy obciążeniu długotrwałym wyznacza się
ze wzoru:
T∞ = 7 ,>SS A
(2.18)
, natomiast przy obciążeniu krótkotrwałym ze wzoru:
23 | S t r o n a
(2.19) T =7 'A
Sztywność elementów zarysowanych przy obciążeniu długotrwałym można wyznaczać ze

wzoru:
7 ,>SS A
T∞ = 6 A
1 − U U6 2D
! 1−A !
(2.20)
2
w którym:
β1 - współczynnik zależny od przyczepności prętów zbrojeniowych,
β2 - współczynnik zależny od czasu działania i powtarzalności obciążenia,
σs - naprężenie w zbrojeniu rozciąganym, obliczone w przekroju przez rysę,
σsr - naprężenie w zbrojeniu rozciąganym, obliczone w przekroju przez rysę, dla
obciążenia powodującego zarysowanie.
Sztywność B0 elementów zarysowanych przy obciążeniu krótkotrwałym wyznacza

się zastępując w równaniu (2.7) Ec,eff przez Ecm i nadając zmiennym β2, σs, II, III wartości
odpowiednie przy obciążeniu krótkotrwałym.
2.5. Strefa podporowa
Przekrój dwuteowy powinien być wzmocniony w obszarze podpór przez

wykształcenie odpowiednich bloków, które:
• wzmacniają przekrój elementu w strefie największych sił poprzecznych,
• stężają belkę w strefie reakcji podporowych,
• umożliwiają poprawne rozmieszczenie zakotwienia cięgien sprężający na czole
elementu.
Wzmocnienie polega na stopniowym pogrubieniu środnika łagodnymi poziomymi

skosami, aż do szerokości dolnej półki. Poniżej na rysunku 2.1 pokazano przekroje
poprzeczne w strefie i poza strefą podporową w obszarze czoła belki.
24 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 2
Rys. 2.1. Strefa podporowa
Długość odcinka o pełnym a o pełnym przekroju prostokątnym zazwyczaj wynosi

(0,75÷1,00)h, natomiast długość całkowita ac bloku podporowego:
5 = 5 + 2 VS − VW (2.21)
Dodatkowo przy projektowaniu elementów kablobetonowych należy zwrócić uwagę

na prawidłowe oparcie elementu. Belki dużych rozpiętości powinno opierać się na
łożyskach. Zazwyczaj wymaga się, aby głębokość oparcia belek wynosiła:
;X ≥ 1/3ℎ (2.22)
Naprężenia docisku w strefie łożyska powinny być przekazane na wzmocniony fragment

a bloku podporowego
25 | S t r o n a
Rozdział 3. ZAŁOŻENIA OPTYMALIZACYJNE
3.1. Podstawowe założenia
W opisywanym algorytmie analizie podlega wieloprzęsłowa belka sprężona podparta

w sposób przegubowy. W opisie algorytmu obliczeniowego zawężono rozważania do
elementu trójprzęsłowego. Przedstawioną metodologię obliczeniową można jednak w
bardzo prosty sposób odnieść do sprężonych elementów prętowych o dowolnej ilości
podpór.
3.1.1. Geometria przekroju poprzecznego
O doborze przekroju poprzecznego belek kablobetonowych w głównej mierze

decydują względy wytrzymałościowe, konstrukcyjne oraz technologiczne. Beton
umieszczany w okolicach środka ciężkości przekroju poprzecznego tylko w niewielkim
stopniu uczestniczy w przenoszeniu obciążenia, natomiast znacząco zwiększa ciężar
własny elementu. Z tego względu w konstrukcjach sprężonych niezwykle rzadko stosuje
się przekroje prostokątne, które są powszechnie stosowane w tradycyjnych konstrukcjach
żelbetowych. W zginanych elementach sprężonych dominują przekroje teowe, dwuteowe
oraz skrzynkowe.
W belkach kablobetonowych większych rozpiętości najczęściej stosuje się przekroje
dwuteowe. W związku z powyższym w pracy przyjęto dwuteowy przekrój poprzeczny.
W celu zmniejszenia koncentracji naprężeń oraz ułatwienia betonowania elementu
stosuje się skosy między środnikiem a półkami. Przy wymiarowaniu oraz sprawdzaniu
stanów granicznych przekrój rzeczywisty zastępuje się przekrojem obliczeniowym (rys.
3.1). Szerokość półek pozostawia się bez zmian, natomiast ich grubość obliczeniową
przyjmuje się tak, aby nie zmieniać powierzchni półek.
Rys. 3.1. Przekrój: a) rzeczywisty, b) obliczeniowy
26 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 3
Wymiary geometryczne zaleca się przyjmować zgodnie z poniższymi orientacyjnymi

stosunkami odniesionymi do wysokości:
ℎS = )0,12 ÷ 0,20+ℎ (3.1)
ℎS6 = )0,10 ÷ 0,15+ℎ (3.2)
VS = )0,30 ÷ 0,60+ℎ (3.3)
VS6 = )0,40 ÷ 0,80+ℎ (3.4)
VW = )0,10 ÷ 0,12+ℎ (3.5)
Zalecenia te wynikają z wieloletniej praktyki inżynierskiej i zostały ustalone z uwagi

na względy wykonawcze oraz w celu zapewnienia niezbędnej sztywności poprzecznej i
wytrzymałości na zginanie wystających półek [1].
3.2. Zmienne decyzyjne
W zadaniu optymalizacyjnym określono 6 zmiennych decyzyjnych:

Z1. Lokalizacja podpór pośrednich.
Z2. Wysokość przekroju poprzecznego.
Z3. Trasa kabla sprężającego o dowolnej trajektorii.
Z4. Siła sprężająca N.
Z5. Siła sprężająca N1.
Z6. Siła sprężająca N2.
Analizowane zadanie optymalizacyjne jest wielodecyzyjne, gdyż w praktyce

projektowej o optymalności (pod względem kosztowym) danego rozwiązania bardzo
rzadko decyduje tylko jedna zmienna.
3.2.1. Lokalizacja podpór
W rozważanym problemie założono dowolną lokalizację podpór pośrednich. W

praktyce projektowej z taką sytuacją spotykamy się niezwykle rzadko, gdyż lokalizacja
podpór jest prawie zawsze określona przez architekta danego obiektu. Lokalizację podpór
determinują przede wszystkim względy użytkowe oraz estetyczne. Jednak w przypadku
projektowych prac koncepcyjnych nad obiektami, dla których kluczowa jest
27 | S t r o n a
minimalizacja kosztów wzniesienia konstrukcji, niezbędna jest szczegółowa analiza

możliwych schematów statycznych. Decydując się zbyt pochopnie na konkretny schemat,
projektanci nierzadko popełniają błąd w pierwszym etapie prac projektowych. W związku
z powyższym dla belek wieloprzęsłowych zasadna jest weryfikacji możliwych lokalizacji
podpór pośrednich.
3.2.2. Sprężenie
Dla elementów kablobetonowych niezwykle istotny jest właściwy dobór siły

sprężającej oraz poprawnego wytrasowania cięgien kabli sprężających. Projektując belki
kablobetonowe należy bardzo szczegółowo rozważyć możliwe sposoby sprężenia danego
elementu.
Ponieważ w optymalizacji nie ograniczono się tylko do jednej trasy kabla
wypadkowego, jak to ma miejsce w większości przypadków projektowych, znacząco
wzrosło skomplikowanie zadania. Dla liniowych tras kabli (N1 oraz N2) zmienną
decyzyjną jest tylko wartość siły sprężającej. W analizowanym przykładzie założono
ustaloną (w stosunku do krawędzi przekroju poprzecznego) lokalizację tras kabli.
Najbardziej wymagającą (pod względem obliczeniowym) zmienną decyzyjną jest
niezaprzeczalnie trasa kabla wypadkowego o dowolnej trajektorii. Cięgna należy
wytrasować w sposób zapewniający spełnienie narzuconych przez producentów
warunków geometrycznych (m. in. dopuszczalnych promieni gięcia).
3.3. Ograniczenia w zadaniu optymalizacyjnym
3.3.1. Ograniczenie ekstremalnych naprężeń
Zgodnie z zaleceniami obowiązujących norm projektowych przy projektowaniu

elementów sprężonych należy wprowadzić ograniczenia dla ekstremalnych naprężeń
powstających w przekroju sprężonym:
G1 - ograniczenie maksymalnego naprężenia ściskającego na górnej krawędzi przekroju,
G2 - ograniczenie maksymalnego naprężenia rozciągającego na górnej krawędzi
przekroju,
G3 - ograniczenie maksymalnego naprężenia ściskającego na dolnej krawędzi przekroju,
G4 - ograniczenie maksymalnego naprężenia rozciągającego na dolnej krawędzi
przekroju.
(3.6) _ =& − `5* G ≥0
28 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 3
_6 = a + `b< G ≥0 (3.7)
_c = & − `5*) $+ ≥0 (3.8)
_d = a + `b<) $+ ≥0 (3.9)
gdzie:
$ - zbiór wartości naprężeń normalnych dla górnej krawędzi dla wszystkich
kombinacji obliczeniowych,
G - zbiór wartości naprężeń normalnych dla górnej krawędzi dla wszystkich
&
kombinacji obliczeniowych,
- ustalony współczynnik bezpieczeństwa,
fck - charakterystyczna wytrzymałość betonu na ściskanie,
R - przyjęte ograniczenie dla naprężeń rozciągających.
Zgodnie z przyjętymi oznaczeniami naprężenia na krawędzi górnej i dolnej wyznacza się

w oparciu o formuły:
e + e + e6 gf + e, + e6 ,6 − e ,
= + )ℎ − hf +
G
%f Af
(3.10)
e + e + e6 gf + e, + e6 ,6 − e ,
= − hf
$
%f Af
(3.11)
%b - pole powierzchni i-tego przekroju poprzecznego,

gdzie:
gb - moment zginający w i-tym przekroju,

Ab - moment bezwładności i-tego przekroju,
h0b - odległość do środka ciężkości (mierzona od dolnej krawędzi).
W powyższych ograniczeniach przyjęto, że naprężenia ściskające mają znak dodatni,
poniżej środka ciężkości mają znak ujemny, natomiast powyżej znak dodatni. Wartość h0b
natomiast rozciągające znak ujemny. Dodatkowo przyjęto, że wartości mimośrodów
jest określona jako dodatnia.
29 | S t r o n a
3.3.2. Stan graniczny zginania
Nośność elementów sprawdza się metodą uproszczoną, przyjmując prostokątny

wykres naprężeń ściskających w betonie z warunku:
(3.12) _i = gj$ − gk$ ≥ 0
gj$ - nośność przekroju sprężonego w stanie granicznym złamania,

gdzie:
gk$ - moment zginający.
W obliczeniach pominięto wpływ zbrojenia zwykłego na nośność elementu

sprężonego, gdyż w elementach kablobetonowych wpływ ten na ogół jest nieznaczny.
Poniżej na rysunku 4.1 pokazano rozkład sił wewnętrznych i naprężeń w przekroju w
stanie granicznym złamania. Na podstawie równań równowagi można określić nośność
elementu:
gj$ = $% )ℎ − 5 − 0,5* + + $% )ℎ − h + , − 0,5* +

− 6 % 6 )0,5* − 56 +
(3.13)
gj$6 = $ % 6 )ℎ − 5 − 0,5*6 + + $% )h − , − 0,5*6 +

− % )0,5*6 − 5 +
(3.14)
gj$
gdzie:
gj$6
- nośność przekroju dla przypadku a) (rys.3.2),
- nośność przekroju dla przypadku b) (rys.3.2),
$ - obliczeniowa granica plastyczności stali sprężającej,
x1, x2 - zasięg stref ściskanych,
,
Ap , Ap1 , Ap2 - pole powierzchni stali sprężającej odpowiednio dla sił N, N1, N2,
6 - naprężenia ściskające.
30 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 3
Rys. 3.2. Rozkład sił i naprężeń w przekroju w stanie granicznym nośności: a) ściskana
górna krawędź; b) ściskana dolna krawędź
Powyższe wzory oraz rysunek 3.2 przedstawiają sytuację, w której wypadkowy kabel
o dowolnej trajektorii trasy znajduje się w strefie rozciąganej. Dla przypadku, w którym
ten kabel znajdzie się w strefie ściskanej (sytuacja w praktyce niespotykana) wzory
należy zmodyfikować.
3.3.3. Stan graniczny ścinania
Ponieważ analizowane zadanie optymalizacyjne nie dotyczy kształtowania zbrojenia z

stali zwykłej w pracy nie wymiarowano zbrojenia poprzecznego. Sprawdzeniu podlega
tylko nośność przekroju ze względu na ściskanie betonu powstające przy ścinaniu w
elementach zginanych:
_l = mj$ − mD>$ ≥ 0 (3.15)
mj$ - nośność obliczeniowa na ścinanie ze względu na ściskanie betonu powstające przy

gdzie:
mD>$ - siła ścinająca zredukowana z uwagi na wpływ sprężenia.

ścinaniu elementów zginanych,
o ← 0,6 @1 − C
mj$ = n 250MPa t
0,5o $ VW B
(3.16)
gdzie:
$ - obliczeniowa wytrzymałość betonu na ściskanie,
31 | S t r o n a
B - ramię sił wewnętrznych w przekroju.
(3.17) mD>$ = m − e ub< =
m
gdzie:
=
- sił ścinająca,
- kąt nachylenia trasy kabla wypadkowego w analizowanym przekroju.
Warunek G6 musi zostać spełniony, gdyż w przeciwnym przypadku doszłoby do

zmiażdżenia betonu.
3.3.4. Weryfikacja przemieszczeń pionowych
Oprócz ograniczeń ekstremalnych naprężeń w przekroju sprężonym należy

ograniczyć maksymalne ugięcia belki:
(3.18) _v = Q$X − `5*)Q + ≥ 0
Q$X - maksymalne dopuszczalne przemieszczenie pionowe.

gdzie:
W praktyce projektowej i wykonawczej niejednokrotnie przekroczenie warunku

granicznych ugięć można skompensować poprzez wykonanie podniesienia
wykonawczego.
3.4. Funkcje celu
Z uwagi na minimalizację kosztów wykonania belki kablobetonowej za podstawowe

kryterium optymalizacyjne należałoby przyjąć zużycie materiału. W zależności od
konkretnej inwestycji oraz od wykonawcy, o minimalizacji kosztów będzie decydować
minimalizacja zużycia betonu oraz stali zbrojeniowej lub minimalizacja sprężenia. Wraz
z minimalizacją sprężenia w znaczący sposób rosną wymagane wymiary przekroju. Tym
samym wzrasta zużycie betonu, stali zbrojeniowej oraz koszt samego deskowania. Każdy
wykonawcy jest wstanie określić, które z kryteriów optymalizacyjnych jest dla niego
najistotniejsze. W pracy doktorskiej przeanalizowano optymalizację z uwagi na
minimalizację:
• siły sprężającej,
• objętości elementu.
32 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
Rozdział 4. ALGORYTM OBLICZENIOWY
4.1. Wstęp

problemów z zastosowaniem różnych matematycznych metod [15, 16, 18, 19].
Opracowane metody oparte na wysublimowanych teoriach umożliwiają znalezienie
rozwiązań optymalnych dla zadanych warunków brzegowych oraz ustalonych
ograniczeń. Niestety skomplikowane algorytmy optymalizacyjne zazwyczaj posiadają
dwie istotne, z punktu widzenia projektanta, wady:
• konieczność sformułowania matematycznie skomplikowanego problemu
optymalizacyjnego, którego opis nie koreluje z przyjętym w praktyce projektowej
sposobie weryfikacji nośności elementów,
• brak skutecznego oraz intuicyjnego oprogramowania, dzięki któremu możliwe jest
znalezienie rozwiązania skomplikowanych problemów.
Przedstawiona w pracy metoda optymalizacji umożliwia szybkie znalezienie

rozwiązania optymalnego bez konieczności wykorzystania trudno dostępnych programów
numeryczny znajdujących rozwiązanie wielopunktowych problemów brzegowych.
4.2. Opis wykorzystanego programu komputerowego
W pracy doktorskiej do napisania algorytmu posłużono się programem

komputerowym Mathcad 14.0. Oczywiście prezentowaną metodolgię obliczeniową
można przenieść do dowolnego środowiska programowania lub dowolnego programu
umożliwiającego przeprowadzanie złożonych operacji matematycznych.
Mathcad jest jednym z najpopularniejszych programów do tworzenia dokumentacji

oraz obliczeń inżynierskich. Program pozwala tworzyć profesjonalne dokumenty
techniczne zawierające wzory, wykresy, obliczenia oraz dane importowane z innych
aplikacji. Wbudowany język programowania oraz unikalne narzędzia obliczeniowe
umożliwiają dokonywanie zaawansowanych obliczeń matematycznych.
Poniżej podano znaczenie symboli, które zostały użyte w wzorach prezentowanych w
←
pracy.
- lokalna definicja zmiennej lub funkcji,
for - pętla obliczeniowa określona między dwoma ustalonymi wartościami. Domyślny
przyrost zmiennej (jeżeli nie określono inaczej) wynosi 1,
while - pętla obliczeniowa wykonująca określoną operację matematyczną do czasu
spełnienia ustalonego kryterium.
33 | S t r o n a
Ponadto do opracowania algorytmu optymalizacyjnego wykorzystano wewnętrzne

funkcje zaimplementowane do programu. Opis funkcji umieszczono poniżej formuły, w
której dana funkcja została wykorzystana.
4.3. Podstawy metody gradientowo-iteracyjnej
Metoda stanowi połączenie metody gradientu prostego oraz iteracyjnego rozwiązania

sformułowanego problemu optymalizacyjnego. W ogólności zastosowanie metody można
opisać w 6 krokach:
1. Matematyczny zapis funkcji opisujących rozważane zadanie optymalizacyjne.
2. Ustalenie funkcji celu oraz zmiennych decyzyjnych.
3. Określenie ograniczeń optymalizacyjnych.
4. Ustalenie punktu startowego optymalizacji oraz kierunku poszukiwań rozwiązania.
5. Opis funkcji przyrostowej.
6. Iteracyjne znalezienie rozwiązania spełniającego zadane kryteria optymalizacyjne.
Opisaną metodę można zastosować w rozwiązaniu różnych problemów

optymalizacyjnych. Wykorzystując ogólnodostępne oprogramowanie możliwe jest
znalezienie rozwiązania optymalnego w czasie nieporównywalnie krótszym niż w
przypadku optymalizacji z zastosowaniem innych metod.
W połączeniu z metodą elementów skończonych metoda umożliwia bardzo szybkie
rozwiązanie problemów optymalizacyjnych konstrukcji statycznie niewyznaczalnych.
Formułując zadanie dla metody gradientowo-iteracyjnej wykorzystuje się proste
funkcje umożliwiające opis rozważanego problemu optymalizacyjnego. Ustalone funkcje
wprowadza się w pętle obliczeniowe. Dzięki nieskomplikowanemu zapisu
matematycznemu obliczenia numeryczne przeprowadzane są w bardzo krótkim czasie.
Opisując dane zagadnienie należy zwrócić szczególną uwagę na właściwe określenie
funkcji przyrostowej. Niewłaściwe określenie może w znaczący sposób wydłużyć
obliczenia, a w najgorszym przypadku nawet uniemożliwić uzyskanie wiarygodnego
wyniku.
4.4. MES w analizowanym zadaniu
Zagadnienia analizy statycznej płaskich zaginanych ustrojów prętowych należą do

klasycznych problemów mechaniki konstrukcji. Znane są macierze sztywności liniowej
prętów, sztywności geometrycznej oraz konsekwentne macierze mas, na bazie których
opracowane są programy metody elementów skończonych (MES). Poniżej opisano
zastosowanie MES w rozważanym zadaniu optymalizacyjnym.
34 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
4.4.1. Podstawowe funkcje
Zdefiniowano macierz sztywności dla i-tego elementu skończonego:
127A 67A −127A 67A

z }
y wjk
c
w6jk wcjk w6jk |
y 67A 47A −67A 27A |
y w6jk wjk w6jk wjk |
)7A, wjk + = y
−127A −67A 127A −67A |
y c |
(4.1)
w w6jk wcjk w6jk

y jk |
y 67A 27A −67A 47A |
x w6jk wjk w6jk wjk {
oraz zbudowano macierz Boole'a:
← 2<jk
•: b ∈ 1 … <jk
~
Td, ← 0
T ←1 t
T=~ ~ ,6‚ X ƒ,„ - …/
Tf ← T6,6‚ X ƒ,„- …/6 ← 1 t

(4.2)
~ ~ Tc,6‚ X - …/c ← 1
ƒ,„
Td,6‚ X ƒ,„ - …/d ← 1
gdzie:
topi,1 - fragment macierzy topologii dla i-tego elementu skończonego,
nES - ilość elementów skończonych.
Funkcja (4.3) opisuje wprowadzoną macierz topologii dla elementów skończonych:
•: b ∈ 1 … <jk
#• = n #• f, ← b t
† t
#• f, ← b + 1
(4.3)
Powyższy zapis macierzowy (4.3) definiuje macierz Boole’a dla dowolnego i-tego
elementu skończonego, co umożliwia późniejszą automatyzację obliczeń dla dowolnej
liczby elementów. Całkowity wymiar macierzy Boole’a dla rozważanego zagadnienia to
4 x (2n+2). Funkcja (4.3) pokazuje tylko niezerowe składniki macierzy. Poniżej pokazano
macierz Boole’a dla i-tego elementu skończonego.
35 | S t r o n a
0 .. 0 1 0 0 0 0 .. 0
.. 0 0 .. 0
‰̂0 0 1 0 0
0 .. 0 ‘
Tf = 0 . . 0 0 0 1 0 •
‹
0ŒŒ•Œ
. . ŒŽ
0 ‹
0 ŒŒŒ•Œ
0 0ŒŒŽ
1 ‹
0Œ
Œ•Œ
. . ŒŽ
0
(4.4)
‡ 2b − 2 4 )2<jk + 2+)2b − 6+•
4.4.2. Siły wewnętrzne od obciążeń zewnętrznych i ciężaru własnego
Obciążenie zewnętrzne zostało zdefiniowane za pomocą wektorów zastępników

obciążenia liniowego Zc(q,LES):
“wjk
— š
• 26 •
• “wjk •
• •
’ )“, wjk + = 12
– “wjk ™
(4.5)
• 2 •
• •
• “w6jk •
−
” 12 ˜
gdzie:
q - obciążenie liniowe,
LES - długość elementu skończonego.
Ciężar własny przybliżono stałym, w obrębie jednego elementu skończonego,

obciążeniem liniowym. Poniżej podano funkcje opisującą obciążenie od ciężaru własnego
dla i-tego elementu skończonego.
(4.6) › Wƒ = ’ −%f ?, wjkƒ
gdzie:
? - gęstość materiału.
Ai - pole powierzchni przekroju i-tego elementu skończonego,
Aproksymacja ciężaru własnego skokowo zmiennym obciążeniem liniowym jest

wystarczająca dokładna w przypadku zastosowania minimum 5 elementów skończonych
w obrębie jednego odcinka międzypodporowego.
36 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
4.4.3. Siły wewnętrzne od sprężenia
Zadanie dotyczy optymalizacja wieloprzęsłowych belek kablobetonowych. Z uwagi

na statyczną niewyznaczalność ustroju siły sprężające wywołują reakcje hiperstatyczne.
Ponieważ rozważane zagadnienie dotyczy belki ciągłej o dowolnym sposobie

sprężenia, ustalono trzy możliwe przebiegi kabli wypadkowych:
• N - kabel wypadkowy o dowolnej trajektorii,
• N1 - kabel wypadkowy o trajektorii liniowej znajdujący się przy dolnej krawędzi
przekroju,
• N2 - kabel wypadkowy o trajektorii liniowej znajdujący się przy górnej krawędzi
przekroju.
Rys. 4.1. Trasy kabli sprężających
Oddziaływanie cięgien na konstrukcje zostało szczegółowo opisane m.in. w [7, 12].

W pracy wykorzystano metodę obciążeń zastępczych do wyznaczenia sił wewnętrznych
od sprężenia w układzie statycznie niewyznaczalnym.
W celu wyznaczenia sił wzbudzonych wywołanych działaniem sił sprężających do
belki zastosowano zastępczy układ sił, który wywołuje powstanie równoważnych reakcji
hiperstatycznych.
W algorytmie zawężono rozważania do przypadku belki trójprzęsłowej, którą
podzielono na 12 punktów obliczeniowych, których lokalizacja wynika z punktów
załamania trasy kabla sprężającego N. Odcinki 1-2, 3-4, 5-6, 7-8, 9-10, 11-12 są
odcinkami prostymi, natomiast fragmenty 2-3, 4-5, 6-7, 8-9, 10-11 są krzywoliniowe (rys.
4.1).
Siły sprężające N, N1, N2 zastąpiono układem przedstawionym na rysunku 4.2. Na
układ składa się:
• siła ścinająca Nsin(α1),
• siła ściskająca Ns,
• moment zginający M,
37 | S t r o n a
• obciążenie ciągłe qsi zlokalizowane na krzywoliniowych fragmentach trasy kabla

sprężającego N (siła powstaje z uwagi na zmianę zakrzywienia trasy na odcinkach
krzywoliniowych).
Rys. 4.2. Obciążenie zastępcze
Całkowita wartość siły sprężającej opisana jest równaniem:
(4.7) œM = œL•M)žŸ + + œŸ + œ
Natomiast moment zginający M:
(4.8) g = e •u)= +, + e , + e6 ,6
Siły qsi wyznaczano zgodnie z zależnościami:
eub<)= +
“2 =
*c − *6
(4.9)
eub<)=6 +
“26 =
*i − *d
(4.10)
eub<)=6 +
“2c =
*v − *l
(4.11)
eub<)=c +
“2d =
*¡ − *¢
(4.12)
eub<)=c +
“2i =
* −*
(4.13)
gdzie:
xi - współrzędna x i-tego punktu obliczeniowego,
38 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
αi - kąty nachylenia pomiędzy punktami załamania trasy kabla sprężającego.
4.4.4. Dyskretyzacja
Belkę zdyskretyzowano na elementy skończone o zmiennej sztywności EI (stałej w

obrębie jednego elementu skończonego).
Rys. 4.3. Dyskretyzacja belki
Z uwagi na sposób obciążenia zastosowano zróżnicowaną długość elementów

skończonych. Długości elementów skończonych wynikają z położenia punktów
obliczeniowych oraz z przyjętego maksymalnego rozmiaru elementu skończonego.
Zastosowanie elementów skończonych o stałej długości w obrębie jednego przedziału
charakterystycznego, ale zróżnicowanej na długości belki, w znaczący sposób ułatwia
generację wektorów zastępników obciążenia liniowego od obciążeń zastępczych qsi.
Ilość ni oraz długość elementów skończonych Li w obrębie jednego przedziału
charakterystycznego ustalono zgodnie z formułą:
*f/ − *f
<f = ,b; @ C
wjk.'£0
(4.14)
*f/ − *f
wf =
<f (4.15)
gdzie:
LES.max - maksymalna przyjęta długość elementu skończonego,
ceil(A) - funkcja zwracająca najmniejszą liczbę całkowitą większą bądź równą od
ilorazu A.
4.4.5. Rozwiązanie układu równań
Warunki brzegowe dla belki trójprzęsłowej opisano wektorem:
39 | S t r o n a
¤5: = 1
¤5:6 = 0
~ •: b ∈ 1 … <
jk
¤5: = t
1b wjkƒ = w ∨ )w + w6 + ∨ )w + w6 + wc +
n t
(4.16)
~ f
0 •#ℎ,:¤bu,
¤5:6¦§¨ /6 = 0
W pierwszej kolejności należy dokonać agregacji wektorów zastępników oraz macierzy

sztywności zgodnie z równaniami:
¦§¨
’= )Tf© ’,f +
fª
(4.17)
¦§¨
(4.18) «= )Tf© ,f Tf +
fª
gdzie:
Zei - wektor zastępników obciążenia liniowego obliczony dla i-tego elementu
skończonego,
kei - macierz sztywności dla i-tego elementu skończonego.
Dla węzła początkowego i końcowego rozpatrywanej belki należy dodatkowo

wprowadzić wektor sił węzłowych P, który będzie uwzględniał siły od obciążenia
zastępczego na czole belki. Ostatecznie suma sił węzłowych i zastępników obciążenia
liniowego przybiera postać:
(4.19) ¬=’+
Rozwiązanie układu równań oraz obliczenie wektorów przemieszczeń dla elementów

skończonych uzyskuje się z równania:
(4.20) Q = «W-
-
¬W-
(4.21) a = «W- Q − ¬W-

gdzie:
Q - wektor przemieszczeń węzłowych,
R - wektor reakcji podporowych,
40 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
Kwb - macierz sztywności uwzględniająca warunki brzegowe,

Swb - wektor obciążeń węzłowych uwzględniający warunki brzegowe.
Obliczenie sił przywęzłowych f w elementach:
f = «W-,f Tf Q − ’,f (4.22)
4.5. Metoda gradientowo-iteracyjna w analizowanym zadaniu
Z uwagi na występowanie kilku zmiennych decyzyjnych rozważane zadanie

optymalizacyjne podzielono na 3 podstawowe etapy:
1. Wyznaczenie optymalnej lokalizacji podpór pośrednich.
2. Obliczenia wstępne.
3. Obliczenia szczegółowe w obrębie danej iteracji.
4.5.1. Lokalizacja podpór
Lokalizacja podpór pośrednich musi minimalizować trzy ustalone funkcje celu:
= `5* |gX-W.$ |, ¯gX-W.G ¯ (4.23)
±²
6 = ° |gX-W.$ | ³* (4.24)
±²
c = ° ¯gX-W.G ¯ ³* (4.25)
gdzie:
Mobw.d - obwiednia dolna momentów zginających,
Mobw.g - obwiednia górna momentów zginających,
Lc - długość całkowita belki.
4.5.2. Obliczenia wstępne
W celu skrócenia procesu obliczeniowego, przed przystąpieniem do właściwego

zadania optymalizacyjnego przeprowadzane są wstępne obliczenia, które mają na celu
określenie parametrów startowych optymalizacji oraz granic zmiennych decyzyjnych.
Obliczenia tego etapu charakteryzuje zdecydowanie mniejsza precyzja, która jednak jest
41 | S t r o n a
wystarczająca do zgrubnego oszacowania oczekiwanego zakresu zmienności parametrów

decyzyjnych. Dla obliczeń wstępnych zaleca się stosowanie dokładności nie większej niż:
• przyrost wysokości Δh = 200 mm,
• przyrost siły sprężającej ΔN = 1000 kN,
• zmienność lokalizacji punktów charakterystycznych trasy kabla wypadkowego: Δx =
3 m.
4.5.3. I iteracja
Po obliczeniach wstępnych następuje rozdzielenie zadania optymalizacyjnego z

uwagi na ustaloną funkcję celu. W opisywanym zadaniu optymalizacyjnym przyjęto dwie
niezależne funkcje celu:
• objętość betonu:
±²
(4.26) d = ° % )*+³*
• siła sprężająca:
(4.27)
i = e + e + e6
gdzie:
A(x) - powierzchnia przekroju poprzecznego.
Dla opisywanego zadania minimalizacja funkcji fc4 z uwagi na uzależnienie

wymiarów półek od wysokości przekroju sprowadza się do minimalizacji wysokości
przekroju.
Obliczenia pierwszej iteracji przeprowadzane są dla ustalonej bazy możliwych

przebiegów trasy kabla sprężającego o dowolnej trajektorii. Przed przystąpieniem do
obliczeń tworzona jest baza wejściowa o rozmiarze odpowiadającemu przyjętemu
zakresowi zmienności Z3
Dla każdej z możliwych tras znajdowana jest optymalna wartość pozostałych

zmiennych decyzyjnych, które będą minimalizować ustaloną funkcję celu. W kolejnym
etapie ze zbioru wynikowego optymalnych rozwiązań utworzonych dla poszczególnych
tras kabla wybierane są rozwiązania, dla których uzyskano najlepszy wynik. W pierwszej
iteracji z uwagi na nieprecyzyjne dane z obliczeń wstępnych zakres zmienności h, N, N1
oraz N2 jest stosunkowo duży i w związku z tym nie zaleca się stosowania dokładności
większej niż:
42 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
• przyrost wysokości Δh = 100 mm,

• przyrost siły sprężającej ΔN = 500 kN.
Dodatkowo dla obliczeń pierwszej iteracji, z uwagi na bardzo duży zbiór możliwych
przebiegów tras kabla sprężającego, nie zaleca się stosowania podziału odcinków
międzyprzęsłowych na więcej niż 16 elementów skończonych. Zwiększenie ilości
elementów skończonych nie prowadzi do znaczącego wzrostu dokładności obliczeń
optymalizacyjnych, natomiast wpływa na czasochłonność operacji. Należy pamiętać, że
obliczenia I iteracji mają na celu wyeliminowanie rozwiązań, które nie spełniają
określonych kryteriów optymalizacyjnych oraz znacząco odbiegają od oczekiwanej
wartości funkcji celu.
4.5.4. II iteracja
Dysponując zbiorem rozwiązań, który spełnia ustalone kryteria optymalizacyjne

przeprowadza się obliczenia o zwiększonej precyzji. W tym celu dokonuje się
zagęszczenia siatki elementów skończonych oraz zmienia się obszar zmienności
parametrów decyzyjnych. Dla II iteracji przyjmowane są przyrosty zmiennych
decyzyjnych zgodnie z formułami:
´ℎ
´ℎ =
<µ
(4.28)
é
é =
<¶
(4.29)
´ℎ
gdzie:
´ℎ
- przyrost wysokości w I iteracji,
é
- przyrost wysokości w II iteracji,
é
- przyrost wartości siły sprężającej w I iteracji,
<µ
- przyrost wartości siły sprężającej w II iteracji,
<¶ - ustalone zagęszczenie przyrostu siły sprężającej w II iteracji.

- ustalone zagęszczenie przyrostu wysokości w II iteracji,
Dla określonych danych wejściowych powtórnie przeprowadzany jest proces

obliczeniowy w wyniku, którego uzyskiwany jest zbiór rozwiązań spełniających
ograniczenia optymalizacyjne. W obliczeniach II iteracji wykorzystywane są możliwe
trasy kabla sprężającego, które zostały ustalone na potrzeby obliczeń I iteracji oraz
43 | S t r o n a
zostały zakwalifikowane jako trajektorie, dla których spełnione są wszystkie kryteria

optymalizacji.
Minimalizacja objętości betonu
W oparciu o wyniki I iteracji ustalane są parametry startowe zmiennych decyzyjnych.

Dla przypadku optymalizacyjnego minimalizacji objętości betonu przyjmuje się:
(4.30) ℎ = ℎX − ´ℎ
ℎ
gdzie:
ℎX
- wysokość startowa obliczeń II iteracji,
- wysokość optymalna ustalona w wyniku obliczeń pierwszej iteracji.
Z uwagi na poszukiwanie rozwiązania, które będzie minimalizować objętość betonu

przyrost zmiennej decyzyjnej h przebiega zgodnie z następującą formułą:
¤ℎb;, ℎf- ≤ ℎX t
ℎf = ·
ℎf ← ℎf- + ´ℎ
(4.31)
Dla każdej wartości zmiennej h analizowane są wszystkie możliwe konfiguracje tras

kabla sprężającego oraz wartości sił sprężających. W przypadku znalezienia rozwiązania,
które spełnia ustalone kryteria optymalizacyjne obliczenia są przerywane i nie są
przeprowadzane dla większych wartości zmiennej h.
Minimalizacja siły sprężającej
Podobnie jak w przypadku obliczeń minimalizujących funkcję f4 parametry startowe

zmiennych decyzyjnych ustala się w oparciu o wyniki obliczeń optymalizacyjnych
pierwszej iteracji. W tym przypadku optymalizacyjnym decydujące są trzy zmienne: N,
N1 oraz N2. O minimalizacji funkcji celu decyduje suma sił sprężających.
Przyrost zmiennych decyzyjnych określa się zgodnie z formułą:
(4.32) e f =e f- − é
e
gdzie:
- suma sił sprężających N, N1, N2.
Dla każdej wartości sumy Nc obliczane są wszystkie możliwe konfiguracje sił

sprężających oraz dopuszczalnych wysokości przekroju. Obliczenia są przerywane w
44 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
przypadku nie znalezienia w dwóch kolejnych przebiegach (zmianach wartości siły Nc)
żadnego rozwiązania spełniającego ustalone kryteria optymalizacyjne.
4.5.5. Kolejne iteracja
W kolejnych iteracjach oprócz opisanego wyżej przyrostu zmiennych decyzyjnych w

pierwszej kolejności analizowana jest gradientowa zmiana lokalizacji
charakterystycznych punktów trasy wypadkowego kabla sprężającego. W obliczeniach
uwzględnia się możliwe przesunięcie w dowolnym kierunku o wartość:
∆* f-
∆* =f
<0
(4.33)
<0
gdzie:
∆* f
- ustalone zagęszczenie zmienności lokalizacji kabla wypadkowego,
∆* f-
- zmienności lokalizacji kabla wypadkowego dla i-tej iteracji,
- zmienności lokalizacji kabla wypadkowego dla (i-1)-tej iteracji.
Współrzędne punktów trasy określane są jako wektor możliwych położeń zgodnie z

formułą:
•: ¹ ∈ )−<0 +, )−<0 + 1+ … )<0 − 1+, <0

¸f = · t
¸ºf ← ¸ f- + ¹∆* f
(4.34)
¸b¹
gdzie:
¸ f- - współrzędnej X w (i-1)-tej iteracji.

- j-ty wiersz wektora możliwych lokalizacji współrzędnej X w i-tej iteracji,
Obliczenia przeprowadzane są do momentu uzyskania ustalonego kryterium

zbieżności iteracyjnej.
4.6. Opis rozwiązań numerycznych
Z uwagi na stopień skomplikowania zadania optymalizacyjnego poniżej

przedstawiono sposób rozwiązania najważniejszych numerycznych zagadnień
związanych z prezentowanym algorytmem obliczeniowym.
45 | S t r o n a
4.6.1. Zapis matematyczny trasy kabla
W celu utworzenia funkcji optymalizacyjnej trasę kabla wypadkowego

zdyskretyzowana na 12 punktów obliczeniowych. Dla każdego z punktów zostały
określone współrzędne Xj oraz Yj. Z uwagi na możliwe technologicznie trasowanie
cięgien sprężających założono, że:
• odcinki 1-2, 3-4, 5-6, 7-8, 9-10, 11-12 są odcinkami prostymi,
• natomiast fragmenty 2-3, 4-5, 6-7, 8-9, 10-11 są krzywoliniowe.
Rys. 4.4. Punkty charakterystyczne trasy kabla oraz oznaczenie funkcji
Pomiędzy punktami charakterystycznymi utworzono funkcję sklejaną. Z uwagi na

konieczność prowadzenia kabla sprężającego bez ostrych załamań dla okolic punktów
charakterystycznych założono zbieżność stycznych sąsiadujących odcinków. W
rozwiązaniu dopuszcza się możliwość nakładania się punktów charakterystycznych dla
odcinków prostoliniowych. Założenie takie umożliwia wygenerowanie funkcji sklejanej
złożonej tylko z odcinków krzywoliniowych.
W celu wygenerowania funkcji sklejanej w pierwszej kolejności określa się

współczynniki kierunkowe ai oraz wyrazy wolne bi dla funkcji liniowych za pomocą
funkcji:
¸º ¼º
5f = u;• , »@ C,@ C½
¸º/ ¼º/
(4.35)
¸º ¼º
Vf = b<#,: , # »@ C,@ C½
¸º/ ¼º/
(4.36)
gdzie:
slope - funkcja zwracająca współczynnik kierunkowy dla funkcji liniowej między
punktami j oraz (j+1),
46 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
intercept - funkcja zwracająca wyraz wolny dla funkcji liniowej między punktami j oraz
(j+1).
Na podstawie znalezionych współczynników ai oraz bi wyznaczane są funkcje liniowe:
f )*+ = 5f * + Vf (4.37)
W celu wyznaczenia odcinków krzywoliniowych wykorzystano funkcję regresji

trzeciego stopnia między punktami charakterystycznymi oraz punktami znajdującymi się
w okolicy punktów charakterystycznych poza wyznaczanym fragmentem
krzywoliniowym. W celu precyzyjnego dopasowania kształtu funkcji sklejanej założono,
że punkty wykorzystywane do regresje będą znajdować się w odległości Δ = 0,05 m (rys.
5.5).
Rys. 4.5. Fragmenty krzywoliniowe wraz z otoczeniem
Do wyznaczenia funkcji krzywoliniowej wykorzystano formułę:
z ¸º − ∆ f ¸º − ∆ }
~ ¾u ← :,›:,uu y‰̂ ¸º ‘ , ‰̂ ¼º ‘ |
y ¸º/ • ¼º/ •, |
y |
x‡¸º/ + ∆• ‡ f/ ¸º/ + ∆ • {t
›f )*+ = ~
z ¸º − ∆ f ¸º − ∆ }
(4.38)
y ‰̂ ¸º ‘ ‰̂ ¼º ‘ |
~b<#,: y¾u, ¸º/ •
,
¼º/ • , *|
y |
x ‡¸º/ + ∆• ‡ f/ ¸º/ + ∆ • {
gdzie:
k - dodatnia liczba całkowita określająca stopień regresji,
regress - funkcja zwracająca wektor, który jest wykorzystywany przez funkcję interp,
interp - funkcja zwracająca wielomian k-tego stopnia, który najlepiej przybliża
określony zbiór danych.
Ostatecznie funkcja sklejana przybiera postać:
47 | S t r o n a
)*+ b ¸ ≤ * < ¸6
› )*+ b ¸6 ≤ * < ¸c
~
6 )*+ b ¸c ≤ * < ¸d
›6 )*+ b ¸d ≤ * < ¸i
~ c )*+ b ¸i ≤ * < ¸l
ℎ)*+ = ›c )*+ b ¸l ≤ * < ¸v t
~ d )*+ b ¸v ≤ * < ¸¢
(4.39)
›d )*+ b ¸¢ ≤ * < ¸¡
)*+ b ¸¡ ≤ * < ¸
~ i
›i )*+ b ¸ ≤ * < ¸
l )*+ b ¸ ≤*<¸6
Powyżej przedstawiono zapis funkcji do połowy rozpiętości belki. Funkcja jest

symetryczna względem punktu 12.
Współrzędne punktów charakterystycznych ustalane są w oparciu o przyjętą

zmienność. Poniżej w tabeli zestawiono ilość możliwych kombinacji współrzędnych X w
zależności od przyjętej wielkości względnej zmiany położenia punktów
charakterystycznych. Z uwagi na zróżnicowaną ilość punktów charakterystycznych dla
pierwszego przęsła w stosunku do drugiego w tabeli pokazano wybrane konfiguracje
zagęszczenia. W możliwych kombinacjach współrzędnych dopuszcza się pokrywanie
punktów charakterystycznych odcinków liniowych. Nie dopuszcza się jednak takiej
sytuacji dla odcinków krzywoliniowych. Wynika to z faktu, że kable sprężające nie mogą
być trasowane z ostrymi punktami przegięcia.
Tab. 4.1. Kombinacje obliczeniowe do wyznaczenia lokalizacji podpór
Podział L1 Podział 0,5L2 Ilość kombinacji
7 4 140
8 5 1 260
9 5 3 150
10 6 16 170
11 6 32 340
12 7 120 120
12 8 216 216
13 9 630 630
13 10 990 990
14 10 1 651 650
48 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
Powyższa tabela pokazuje ilość możliwych położeń współrzędnych X w zależności

od przyjętego podziału. Warto zauważyć, że w tabeli pokazana tylko możliwe
dopuszczalne konfiguracje współrzędnych X. Dla pełnej bazy wynikowej współrzędnych
XY należy powyższe wartości pomnożyć przez ilość kombinacji współrzędnych Y. Z
uwagi na ogromną ilość potencjalnych tras kabla wypadkowego zastosowano obliczenia
fragmentaryczne z eksportem do wynikowych baz zewnętrznych. Dodatkowo założono,
że w pierwszych iteracjach ogranicza się ilość możliwych położeń współrzędnych X.
Zwiększenie precyzji wyników uzyskuje się w kolejnych iteracja, poprzez gradientową
zmianę lokalizacji współrzędnych punktów tras, dla których zostały spełnione założone
kryteria optymalizacyjne.
4.6.2. Tworzenie baz wynikowych
Większość obliczeń przeprowadzanych zgodnie z opracowanym algorytmem to

operacje macierzowe. Z uwagi na ogromną ilość możliwości ukształtowania tras kabli
sprężających oraz kilka zmiennych decyzyjnych, powstające macierze mają bardzo duży
wymiar. Obliczenia przeprowadzane na tak duży macierzach są bardzo czasochłonne, a
czasami nawet niemożliwe z uwagi na ograniczenia pamięci operacyjnej systemu
komputerowego.
Z tego względu wszystkie obliczenia zostały podzielone na mniejsze fragmenty.
Fragmentaryczne wyniki poszczególnych obliczeń są eksportowane do zewnętrznych
plików tekstowych. Po wyeksportowaniu uzyskanych danych zasób pamięci operacyjnej
przydzielony na przechowywanie informacji uwzględniających zapisane wyniki zostaje
zwolniony. W przypadku konieczności odniesienia się do uzyskanych wyników następuje
zaimportowanie danych z zewnętrznych plików tekstowych.
W pracy przyjęto następującą strukturę baz:
X - baza zawierająca możliwe współrzędne X dla punktów

charakterystycznych trasy kabla sprężającego,
XYh - baza zawierająca komplet danych opisujący położenie trasy

kabla wypadkowego (współrzędne X, Y) oraz informację o
wysokości przekroju,
MES_XYh - baza będąca uzupełnieniem bazy XYh. Oprócz danych

opisujących położenie kabla wypadkowego oraz wysokości
przekroju zawiera wyniki obliczeń algorytmu MES dla
przyjętej jednostkowej siły sprężającej N,
49 | S t r o n a
WYNIKI_MES_XYh - baza zawierająca komplet danych dotyczących położenia kabla

wypadkowego oraz wysokości przekroju. Oprócz danych
XYh baza zawiera informację o przyjętych siłach
sprężających N, N1, N2 oraz obliczonych ekstremalnych
wartościach naprężeń ściskających i rozciągających. W bazie
znajdują się tylko rozwiązania, które spełniają ustalone
ograniczenia optymalizacyjne.
Na kolejnej stronie podano formułę (5.40), która posłużyła do utworzenia bazy X.

Poniżej przedstawiono opis użytych oznaczeń:
podziałx1 - przyjęta ilość podziałów charakterystycznych

odcinka L1,
podziałx2 - przyjęta ilość podziałów charakterystycznych
odcinka 0,5L2,
APPENDRN("nazwa pliku" ,M) - funkcja umożliwiająca zapis macierzy M do pliku
zewnętrznego nazwa pliku.prn,
concat("ciąg 1","ciąg 2") - funkcja umożliwiająca złożenie kilku ciągów
znaków typu string w jeden num2str(liczba) - funkcja
`5*Wf>D2ÀÁ
umożliwiająca zapisanie liczba jako string,
- maksymalna przyjęta ilość wierszy w pliku
wynikowym.
50 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
∆* ←
±„
X$Àf£łÃ„
~ ∆* ← ,i±Ä
6 X$Àf£łÃÄ
<Å`,:Wf>D2À£ ← 1
~¸ ← 0
•: ¹ ∈ 1 … ) •³Bb5ł0 − 4+
¸6 ← ¹∆*
•: ∈ )¹ + 1+ … ) •³Bb5ł0 − 3+
~ ~
¸c ← ∆*
•: ; ∈ … ) •³Bb5ł0 − 3+
~
¸d ← ;∆*
~ ~
•: ` ∈ ); + 1+ … ) •³Bb5ł0 − 2+
~
¸i ← `∆*
~ •: < ∈ )` + 1+ … ) •³Bb5ł0 − 1
~ ~ ~ ¸ ← <∆*
~ l
t
•: • ∈ )< + 1+ … •³Bb5ł0
~ ~ ¸ ← •∆*
~ ~ ~
(4.40)
v
~ •: ∈ 0,1 … ) •³Bb5ł06 − 3+
~ ¸ ← w + ∆* t
¢ 6
~ ~ •: : ∈ ) + 1+ … ) •³Bb5ł06 − 2 t
~ ~ ~ ~ ¸ ← w + :∆* t
~ ~ ¡ 6
•: u ∈ ): + 1+ … ) •³Bb5ł06 − 1+ t
~ ¸ ← w + u∆* t
~ ~
~ ~ ~ ~ ~
6
~ •: # ∈ )u + 1+ … •³Bb5ł06 t
~
~ ¸ ← w + #∆*6 t
•: Å ∈ 12 … 22 t t
~ ~ ~ ~ ~~ ~~ ~¸ ← †¸ ← w − ¸ t
~~ Æ )6c-Æ+
t
<Å`,:-£ÀÁ ← ,b; @ C
¦Æ'>DÇƒÈÉÊËÌ
'£0ÇƒÈÉÊËÍ
~ ~ ~ ~ ~~ ~~~~ ~
% 7eÎ ae •< 5# "¸", <Å`2u#:)<Å`,:-£ÀÁ + , ¸ ©
<Å`,:Wf>D2À£ ← <Å`,:Wf>D2À£ + 1
Przy tworzeniu bazy wynikowej XYh za zmienną przyjęto tylko współrzędną Y1

(podział ny), zgodnie z funkcją:
ℎ − 5 − 56
∆Á ←
<Á
¼ f = ~~ t
•: b ∈ 1 … )<Á + 1+ (4.41)
¼ f ← 0,5ℎ − 56 − )<Á − b+∆Á
gdzie:
ny - podział odcinka, w którym potencjalnie może znajdować się punkt Y1.
51 | S t r o n a
Oczywiste jest, że dla punktów 2, 3, 7, 8, 11, 12 optymalne położenie jest możliwie

najbliżej krawędzi belki. Założenie to podyktowane jest względami ekonomicznymi, a
konkretnie chęcią maksymalnego zwiększenia ramienia sił wewnętrznych w przekrojach
niebezpiecznych. W związku z tym przyjęto współrzędne:
(4.42) ¼c )ℎ+ = ¼d )ℎ+ = ¼ )ℎ+ = ¼ 6 )ℎ+ = −0,5ℎ + 5
(4.43) ¼v )ℎ+ = ¼¢ )ℎ+ = 0,5ℎ − 56
W celu zachowania ciągłości trasy wypadkowej kabla oraz uniknięcia nadmiernych

załamań trasy, które z powodów technologicznych są niedopuszczalne współrzędne
punktów 2, 5, 6, 9 oraz 10 uzależniono od współrzędnych X pozostałych punktów. W tym
celu w pierwszej kolejności wyznaczono kąty między punktami wyznaczonymi z
przecięcia sąsiadujących funkcji liniowych fi(x):
¸ ¼
= = ·atan Òu;• , Ó@ C , @ CÔÕ·
¸6 + 0,5)¸c − ¸6 + ¼c
(4.44)
¸d + 0,5)¸i − ¸d + ¼
=66 = ·atan Òu;• , Ó@ C , @ d CÔÕ·
¸l + 0,5)¸v − ¸l + ¼v
(4.45)
¸ + 0,5)¸¡ − ¸¢ + ¼
=cc = ·atan Òu;• , Ó@ ¢ C , @ ¢ CÔÕ·
¸ + 0,5)¸ − ¸ + ¼
(4.46)
Współrzędne punktów 2, 5, 6, 9 oraz 10 określono zgodnie z następującymi

formułami:
(4.47) ¼6 )ℎ+ = −0,5ℎ + H5 + 0,5)¸c − ¸6 + tan)= +I

(4.48) ¼i )ℎ+ = −0,5ℎ + H5 + 0,5)¸i − ¸d + tan)=66 +I
(4.49) ¼l )ℎ+ = 0,5ℎ − H56 + 0,5)¸v − ¸l + tan)=66 +I
(4.50) ¼¡ )ℎ+ = 0,5ℎ − H56 + 0,5)¸¡ − ¸¢ + tan)=cc +I
(4.51) ¼ )ℎ+ = −0,5ℎ + H5 + 0,5)¸ − ¸ + tan)=cc +I
Powyższe założenia narzucone na lokalizację współrzędnych Y punktów

charakterystycznych znacząco zmniejsza bazę możliwych tras kabla wypadkowego.
Dodatkowo dzięki poczynionym założeniom z rozważań zostają odrzucone rozwiązania,
które z przyczyn technologicznych nie miałyby uzasadniania, pozostawiając tylko
52 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 4
możliwe do zrealizowania trasy kabli sprężających. Ostatecznie bazę XYh utworzono

zgodnie z formułą:
ℎ − 5 − 56
∆Á ←
~ <Á
<Å`,:Wf>D2À£ ← 1
V5B5¸ ← a7%Î ae •< 5# "¸",num2str numerbazyX ,". :<" !
~¸ 6 ← 0,5w
ℎ'£0 − ℎ'f¦
•: ¹ ∈ 0,1 …
∆µ
~ ℎ ← ℎ'f¦ + ¹∆ℎ
•: ∈ 1 … :•¤u)V5B5¸+
~
¸ ← uÅV`5#:b*)V5B5¸, , , 1,23+
~ •: ; ∈ 1 … )<Á + 1++
~
~ ¼ ← 0,5ℎ − 56 − )<Á − ;+∆Á
(4.52)
•: ` ∈ 2 … 12
~t
~ ¼' ← ¼' )ℎ+t
~
~ •: Å ∈ 13 … 23t
~ ¼ ← † ¼Æ ← ¼)6d-Æ+
~ ~ t <Å`,: <Å`,:Wf>D2À£
~
~ -£ÀÁßàµ ← ,b; Ó Ô
`5*Wf>D2ÀÁ
•< 5# "XYh", <Å`2u#: <Å`,:-£ÀÁßàµ ! ,
~ ~ ~ ~% 7eÎ ae á ä
5Å›`,<#)¸ © , ¼ © , ℎ++
<Å`,:Wf>D2À£ ← <Å`,:Wf>D2À£ + 1
gdzie:
READRN("nazwa pliku") - funkcja umożliwiająca odczyt pliku zewnętrznego nazwa
pliku.prn,
augment(M1, M2) - funkcja, której wynikiem jest poziome złożenie macierzy
M1 i M2,
rows(M1) - funkcja podająca ilość wierszy macierzy M1.
Baza MES_XYh powstała przez obliczenia MES dla każdego wiersza bazy XYh. Po
wykonanych obliczeniach do istniejącej bazy wynikowej zostały dopisane kolumny
zawierające wartości sił wewnętrznych dla jednostkowego obciążenia siłą sprężającą N.
Przyjęta powyżej hierarchiczna struktura danych w znaczący sposób przyspiesza

obliczenia, gdyż dzięki jej nie są dublowane obliczenia. W trakcie optymalizacji zostaje
utworzona tylko raz baza X, natomiast w oparciu o tą bazę możliwe jest wygenerowanie
53 | S t r o n a
dowolnej bazy XYh (dla dowolnego zakresu zmienności wysokości przekroju oraz
współrzędnych pionowych trasy kabla wypadkowego). Natomiast dzięki wyznaczeniu sił
hiperstatycznych od sprężenia dla obciążenia jednostkowego N możliwe jest późniejsze
wykorzystanie uzyskanych wyników obliczeń MES dla dowolnej wartości siły
sprężającej N. Powyższe założenie wynika z zasady superpozycji obciążeń przy analizie
liniowej.
Oprócz opisanych powyżej baz wynikowych zapisywanych do plików zewnętrznych

w algorytmie przewidziano powstanie tymczasowych zbiorów rozwiązań dla ustalonych
wysokości przekroju poprzecznego. Do baz tymczasowych należą:
• wyniki obliczeń MES dla jednostkowych sił sprężających N1 oraz N2,
• wyniki obliczeń MES dla poszczególnych faz obciążeń stałych i zmiennych.
Wymiar zbiorów tymczasowych zależy od określonego zakresu zmienności wysokości h.
Zastosowanie baz tymczasowych oraz zewnętrznej bazy MES_XYh pozwala na

bardzo szybkie uzyskanie wyników obwiedni sił wewnętrznych dla wszystkich
kombinacji obliczeniowych i dla wszystkich możliwych konfiguracji wartości sił
sprężających oraz tras kabla wypadkowego o dowolnej trajektorii. Powyższe rozwiązanie
wielokrotnie skraca czas obliczeń, gdyż dla kolejnych iteracji oraz kolejnych położeń
kabla wypadkowego nie są powtarzane obliczenia MES. Dzięki temu możliwe jest
znaczące zagęszczenie elementów skończonych, co skutkuje uzyskaniem bardziej
precyzyjnych wyników.
54 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 5
Rozdział 5. WERYFIKACJA METODY GRADIENTOWO-ITERACYJNEJ NA

PRZYKŁADZIE BELKI WSPORNIKOWEJ
W pracy prezentowana jest metoda obliczeń optymalizacyjnych bazująca na metodzie

gradientu prostego sprzężonego z algorytmem metody elementów skończonych. W celu
sprawdzenia skuteczności opracowanej metodologii obliczeniowej należy znaleźć
rozwiązanie optymalne jednego zagadnienia stosując odmienne podejścia obliczeniowe.
Jedną z metod optymalizacji jest zasada maksimum, która jest podstawą teorii
optymalnego sterowania [16, 19]. Znajduje ona zastosowanie w optymalizacji obiektów,
których model matematyczny jest sformułowany w postaci równań różniczkowych
zwyczajnych. Ustroje prętowe można opisać układem takich równań, co umożliwia
zastosowanie zasady maksimum.
problemów z zastosowaniem matematycznych metod optymalnego sterowania [15, 16,
18, 19]. W związku z tym zasada maksimum może skutecznie posłużyć jako metoda
weryfikacyjna
5.1. Opis zadania
Zadanie dotyczy optymalnego kształtowania belki wspornikowej o przekroju

prostokątnym obciążonej stałą siłą skupioną na końcu wspornika (rys. 5.1).
Rys. 5.1. Schemat statyczny oraz przekrój poprzeczny belki
W przykładzie założono, że w obliczeniach zostanie pominięty wpływ ciężaru

własnego belki. Za funkcję celu w zadaniu optymalizacyjnym przyjęto objętość elementu.
= ° % )*+³* (5.1)
gdzie:
Ac(x) - pole przekroju poprzecznego w funkcji długości elementu.
55 | S t r o n a
Optymalizacja polega na doborze szerokość b, zmiennej wzdłuż osi belki, która

minimalizuje ustaloną funkcję celu oraz spełnia wszystkie przyjęte ograniczenia.
5.2. Metoda gradientowo-iteracyjna
Rozważaną belkę opisano stosując metodę elementów skończonych. Poniżej nie

przytaczano powtórnie algorytmu MES, gdyż został on precyzyjnie opisany w rozdziale
5.
Za punkt startowy optymalizacji przyjęto koniec utwierdzony pręta. Funkcję
przyrostową zmiennej decyzyjnej b zdefiniowano, jako funkcję przyrostu długości Δ oraz
kąta nachylenia α.
Dysponując funkcjami umożliwiającymi wyznaczenie przemieszczenia dla

określonych warunków brzegowych przeprowadzono iteracyjne obliczenia dla ustalonej
w obrębie danej iteracji wartości kąta α oraz skokowo zmiennej wartości przyrostu Δ. Dla
jednej iteracji następuje szereg obliczeń mających na celu znalezienie rozwiązania
optymalnego dla zadanego kąta α. Kierunek przyrostu Δ zależy od wartości
maksymalnego przemieszczenia i jest określany w kolejnych krokach obliczeniowych.
Dodatkowo wartość przyrostu Δ maleje wraz z kolejnymi fazami obliczeń. Przyjęte
zmienne oraz sposób przyrostu zmiennej decyzyjnej pokazano na rysunku 5.2.
Rys. 5.2. Przyrost zmiennej decyzyjnej
56 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 5
Poniżej podano jawnie postać funkcji przyrostowej zmiennej decyzyjnej b.
Vf = `b< åV'£0 ; V'f¦ + `5* 0; 2 ∆ − bwjk tan = !æ (5.2)
gdzie:
i – liczba porządkowa elementu skończonego, i ϵ {1;n},
bmax – maksymalna dopuszczalna wartość zmiennej decyzyjnej,
bmin – minimalna wartość zmiennej decyzyjnej,
Δp – przyrost dla p-tej fazy obliczeniowej (rys. 5.2),
LES – długość elementu skończonego.
Dla określonych dla wszystkich elementów skończonych wartości zmiennej

decyzyjnej b wyznaczane jest przemieszczenie w końca swobodnego belki wspornikowej.
Obliczona wartość zostaje porównana do określonej wartości granicznej w0. Następnie
przeprowadzane są kolejne fazy obliczeniowe mające na celu ustalenie wartości Δ, dla
której zostanie spełnione założone kryterium zbieżności. Poniżej przedstawiono w sposób
uproszczony wzory na zastosowaną gradientową zmianę funkcji przyrostowej.
∆ =0
— ¤ℎb;, |¤ − ¤ | > λ
•
• —∆6 = 0,5w
• • . ..
• t
— ¯∆ − ∆ - ¯
– • b ¤>¤ t
– 2 t
• ∆ / =∆ +
(5.3)
• •• – ¯∆ − ∆ ¯
•− b ¤≤¤
-
• ” ” 2
”V:,5 b > '£0
gdzie:
λ – ustalone kryterium zbieżności,
pmax – maksymalna ustalona ilość faz obliczeniowych.
Procedura obliczeniowa jest powtarzana iteracyjnie dla kolejnych wartości kąta α,

którego zmienność jest liniowa. Ze zbioru rozwiązań optymalnych (dla konkretnych
wartości kąta α) wybierane jest rozwiązanie minimalizujące funkcję celu.
5.3. Metoda optymalnego sterowania
Poniżej przedstawiono w sposób uproszczony opis zagadnienia. Dokładny opis

zadania optymalizacji belki wspornikowej znajduje się w pracy [18]. Poniżej przybliżono
tylko podstawowe założenia do rozważanego problemu optymalizacyjnego.
57 | S t r o n a
Zadanie można opisać układem pięciu równań różniczkowych:
¤è = 0
g
Fè =
7A
g′ = Q
Q′ = “
(5.4)
m′ = Vℎ
gdzie:
w – przemieszczenia w kierunku osi z,
φ – kąt ugięcia,
E – moduł Younga,
Q – obciążenie ciągłe,
I – moment bezwładności względem osi y.
Układowi równań (5.4) towarzyszą warunki brzegowe, które dla przyjętego schematu
statycznego przybierają postać:
¤)0+ = 0
F)0+ = 0
¤)w+ = ¤
g)w+ = 0
(5.5)
Q)w+ =
Sformułowane zadanie zostało rozwiązanie numerycznie w programie Dircol-2.1.
5.4. Porównanie wyników
Obliczenia wykonano dla następujących danych:

• długość belki L = 2,0 m,
• siła skupiona P = 2000 N,
• moduł Younga E = 205·109 Pa,
• stała wysokość h = 0,1 m przekroju poprzecznego,
• zakres zmienności szerokości b: <0,05 m ; 0,20 m>,
• maksymalne przemieszczenie pionowe swobodnego końca belki w0 = 0,002 m.
Dodatkowo dla metody gradientowo-iteracyjne wprowadzono ograniczenia:

• zakres zmienności kąta nachylenia: α ϵ (0° ; 90°),
• przyrost kąta nachylenia: Δα = 1°,
• długość elementu skończonego: LES = 0,05 m,
58 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 5
Struktura rozwiązania optymalnego uzyskanego metodą gradientowo-iteracyjną

przedstawia się następująco:
0,20 ` * ∈ )0,00 ` ; 0,35 `+

V)*+ = ê VX * ∈ )0,35 ` ; 1,55 `+ t
0,05 ` * ∈ )1,55 ` ; 2,00 `+
(5.6)
Poniżej przedstawiono graficznie rozwiązanie optymalne (rys. 6.3). Wartość ugięcia

swobodnego końca wspornika wynosi 1,995 mm.
Rys. 5.3. Optymalna szerokość belki (metoda gradientowo-iteracyjna)
Struktura rozwiązania optymalnego uzyskanego metodą optymalnego sterowania

przedstawia się następująco [18]:
0,20 ` * ∈ )0,00 ` ; 0,40 `+

V)*+ = ê VX * ∈ )0,40 ` ; 1,60 `+ t
0,05 ` * ∈ )1,60 ` ; 2,00 `+
(5.7)
Na rysunku 5.4 pokazano rozwiązanie optymalne. Wartość ugięcia swobodnego

końca wspornika wynosi 1,936 mm.
Rys. 5.4. Optymalna szerokość belki (metoda optymalnego sterowania) [18]
59 | S t r o n a
Wynik uzyskany metodą gradientowo-iteracyjną jest bardziej precyzyjny oraz

rozwiązanie optymalne cechuje się nieznacznie mniejszą wartością funkcji celu. Wynika
to z założonej wielkości elementu obliczeniowego. W pracy [18] założono rozmiar
elementu obliczeniowego 0,10 m, natomiast w rozwiązaniu metodą gradientowo-
iteracyjną założono element skończony o długości 0,05 m.
Struktura rozwiązania dla obydwu metod jest bardzo zbliżona. Wynik ten dowodzi
skuteczności metody gradientowo-iteracyjnej.
60 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rozdział 6. PRZYKŁAD OBLICZENIOWY NR 1 (BELKA STROPOWA - METODA

NAPRĘŻEŃ DOPUSZCZALNYCH)
6.1. Założenia i dane
Podstawowe założenia
Analizie podlega belka trójprzęsłowa o łącznej rozpiętości 70 m. Belka stanowi

podporę dla stropu nad garażem podziemnym. Założono dwuteowy przekrój poprzeczny
(oznaczenia zgodne z rysunkiem nr 3.1).
Przyjęto następujące założenia geometryczno-materiałowe:

• Klasa betonu: C50/60 (fck = 50 MPa, fctm = 4,1 MPa, Ecm = 37 GPa),
• Stal sprężająca: Y1770S7 (fpk = 1770 MPa, Ep = 190 GPa),
• Wymiary geometryczne przekroju w stosunku do wysokości:
hf1 = 0,18h
hf1 = 0,15h
bf1 = 0,43h
bf2 = 0,53h
• Szerokość stref podporowych: 2 m
• Maksymalna średnicę kanału kablowego: 80 mm.
• Minimalna odległość osiowa kabli sprężających od krawędzi przekroju:
a1 = a2 = 200 mm
Z uwagi na wymagane otuliny kabli sprężających ustalono szerokość środnika bw =

250 mm. Dodatkowo wprowadzono ograniczenia na minimalne wymiary wysokości
półek: 200 mm.
Belka jest elementem powtarzalnym i stanowi podporę dla stropu prefabrykowanego

wykonanego z płyt strunobetonowych. Rozstaw pomiędzy dźwigarami został ustalony na
8 m. Maksymalna dopuszczalna wysokość belki: hmax = 2,1 m.
W tabeli 6.1 podano zestawienie obciążeń stałych znajdujących się na belce.
61 | S t r o n a
Tab. 6.1. Obciążenia stałe

warstwa Obciążenie jednostkowe [kN/m2]
Warstwa wykończeniowa 0,440
Płyta EPS 100-036 0,016
Wylewka 5 cm 1,200
Strop prefabrykowany HC 265 3,760
suma 5,416
Przyjęto obciążenie użytkowe: 5 kN/m2. Założono współczynnik długotrwałej części

obciążenia zmiennego ψ = 0,6).
Wartości zebrane na 1 mb belki:

• obciążenie stałe: gk = 43,333 kN/m
• obciążenie zmienne: qk1 = qk2 = qk3 = 40,000 kN/m
Z uwagi na konsekwencji zniszczenia elementu nie dopuszcza się do powstania

zarysowania (dopuszcza się jednak powstanie naprężeń rozciągający, które nie
przekraczają wytrzymałości betonu na rozciąganie). Dodatkowo wprowadzono
ograniczenie naprężeń ściskających w betonie na poziomie 0,6fck zarówno w sytuacji
początkowej jak i trwałej.
Ponieważ w zadaniu optymalizacyjnym poczyniono ograniczenia maksymalnych

naprężeń ściskających i rozciągających w obliczeniach wykorzystano metodę naprężeń
dopuszczalnych w celu oceny bezpieczeństwa (rezygnując z metody stanów
granicznych). Metoda polega na obliczeniu naprężeń normalnych σ w materiale
konstrukcyjnym, a następnie porównanie z naprężeniami dopuszczalnymi.
Fazy obciążenia
Poniżej oraz na rysunku 6.1 przedstawiono fazy obciążenia:

• FazaI - obciążenie ciężarem własnym gcw oraz obciążeniem stałym g1, 2, 3,
• FazaII, III, IV, V, VI - różne konfiguracje obciążeń eksploatacyjnych,
• ∑N - sprężenie.
62 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.1. Fazy obciążenia
Fazę I dodatkowo rozdzielono na dwie składowe: obciążenie ciężarem własnym oraz

obciążenie stałe. Podział ten ma na celu utworzenie kombinacji obliczeniowej dla sytuacji
początkowej pracy elementu.
W ogólnym zadaniu optymalizacyjnym założono obciążenie stałe i eksploatacyjne o

stałej, ale zróżnicowanej dla poszczególnych przęseł belki, wartości. Z uwagi na
możliwość zmienności przekroju poprzecznego w ogólnym zadaniu optymalizacyjnym
ciężar własny elementu jest opisany funkcją nieliniową. W analizowanym zadaniu
założono g1 = g2 = g3 oraz q1 = q2 = q3.
Kombinacje obliczeniowe
Analizowana belka znajduje się w złożonym stanie obciążenia. W tabeli 6.2

zestawiono możliwe kombinacje obliczeniowe obciążeń eksploatacyjnych, stałych oraz
obciążeń od sprężenia w sytuacji trwałej. Dodatkowo utworzono kombinację K0 sytuacji
początkowej (obciążenie ciężarem własnym i wpływ sprężenia; bez obciążeń
zewnętrznych).
63 | S t r o n a
Tab. 6.2. Kombinacje obliczeniowe w sytuacji trwałej

Fazy obciążenia K1 K2 K3 K4 K5 K6
FI X X X X X X
FII X
FIII X
FIV X
FV X
FVI X
∑N X X X X X X
W rozwiązaniu dopuszcza się dowolną konfigurację możliwych tras kabli

sprężających (zgodnie z tabelą 7.3). Dzięki powyższemu założeniu zadanie nie ogranicza
się tylko do ustalenia optymalnej trasy kabla wypadkowego, ale do znalezienia
optymalnego sposobu sprężenia danego elementu.
Tab. 6.3. Możliwe kombinacje trajektorii kabli sprężających
Kabel wypadkowy
Kombinacja kabli N N1 N2
NI X
NII X
NIII X
NIV X X X
NV X X
NVI X X
NVII X X
Z powyższych tabel wynika, że całkowita ilość kombinacji obliczeniowych wynosi:
«f eº = 49
(6.1)
6.2. Lokalizacja podpór pośrednich
Obwiednie momentów zginających są wyznaczone dla wszystkich kombinacji

obciążeń zewnętrznych i ciężaru własnego. W tabeli 6.4 przedstawiono fazy i kombinacje
obciążeń biorące udział w utworzeniu obwiedni momentów zginających.
64 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Tab. 6.4. Kombinacje obliczeniowe do wyznaczenia lokalizacji podpór
Fazy obciążenia K1 K2 K3 K4 K5 K6
FI X X X X X X
FII X
FIII X
FIV X
FV X
FVI X
Powyższe obwiednie nie uwzględniają wpływu siły sprężające. Oczywiste jest, że

minimalizując powyższe funkcje uzyskuje się element najmniej wytężony. Dopiero dla
tak wyznaczonej lokalizacji podpór wyznaczane są pozostałe zmienne decyzyjne.
Założono symetrię podpór pośrednich. Wyznaczona lokalizacja minimalizuję

ekstremalne momenty zginające oraz całkę pod wykresem obwiedni momentów
zginających.
Przy obliczeniach założono przyrost współrzędnej określającej położenie podpory B
oraz C ΔL = 50 mm. Dodatkowo wprowadzono ograniczenie minimalnej odległości
międzyprzęsłowej: 10 m.
W wyniku analizy 2000 możliwych konfiguracji uzyskano optymalne rozpiętości
międzypodporowe:
• L1 = L3 = 21,45 m
• L3 = 27,10 m
Z powyższego wynika, że w celu minimalizacji momentów zginających

powstających w belce trójprzęsłowej odległości międzypodporowe należy dzielić w
stosunku procentowym:
• L1 = L3 = 0,306 Lc
• L2 = 0,387 Lc
6.3. Obliczenia wstępne
Obliczenia wstępne przeprowadzono dla następujących założeń:

• podział odcinka L1 na 8 przedziałów charakterystycznych,
• podział odcinka 0,5L2 na 5 przedziałów charakterystycznych,
• podział dla współrzędnej Y1: ny = 4,
• zmienność wysokości h: <1,10 ; 2,10> [m],
65 | S t r o n a
• zmienność siły sprężającej N: <0 ; 9000> [kN],

• zmienność siły sprężającej N1: <0 ; 6000> [kN],
• przyrost Δh = 0,25 m,
• przyrost ΔN = ΔN1 = ΔN2 = 1000 kN.
W wyniku podziału odcinka L1 na 8 części otrzymano przedział charakterystyczny o

długości 2,681 m; natomiast w wyniku podziału odcinka 0,5L2 na 5 części przedział o
długości 2,681 m. Podana konfiguracja przedziałów charakterystycznych skutkuje
otrzymaniem 1260 możliwych konfiguracji współrzędnych X punktów
charakterystycznych trasy.
W celu zwiększenia prędkości obliczeń numerycznych wprowadzono maksymalny

rozmiar elementów skończonych proporcjonalny do podziałów na odcinki
charakterystyczne. Przyjęto podział odcinka L1 na 16 elementów skończonych, natomiast
odcinka 0,5L2 na 10 elementów. W wyniku przyjętego podziału łącznie (na całej długości
belki otrzymano 52 elementy skończone o długości odpowiednio 1,341 m (dla odcinka L1
oraz L3) oraz 1,355 m (dla odcinka L3). Dla obliczeń wstępnych zakładanie większej
dokładności dla wyznaczenia sił wewnętrznych i przemieszczeń jest niewymagana.
W obliczeniach założono stałe współrzędne Y punktów 2÷12 zależną od wysokości

przekroju poprzecznego oraz współrzędnych X. Współrzędne Y mierzone są od środka
wysokości przekroju zgodnie z zasadą, że punkty znajdujące się powyżej wysokości 0,5h
mają współrzędną dodatnią, natomiast poniżej współrzędną ujemną.
Poczynione założenia dotyczące zmienności wysokości h oraz możliwych lokalizacji

współrzędnej Y1 skutkują powstaniem bazy możliwych tras kabla wypadkowego XYh o
31 500 elementach. Natomiast z uwagi na zmienność wartości sił sprężających łącznie w
obliczeniach wstępnych zostało uwzględnionych 15 435 000 różnych konfiguracji
wysokości, lokalizacji kabla wypadkowego oraz sił sprężających. Pomimo ogromnego
zbioru danych wejściowych obliczenia zostały przeprowadzone bardzo szybko z uwagi na
przyjęte niewielkie zagęszczenie elementów skończonych.
W wyniku przeprowadzonych obliczeń uzyskano zbiór WYNIKI_XYh o łącznej

ilości rozwiązań spełniających ustalone kryteria optymalizacyjne: 5896.
66 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
6.4. Minimalizacja objętości betonu
Przy minimalizacji objętości betonu funkcją celu nie jest siła sprężająca. W związku
z tym w obliczeniach nie określano siły sprężającej przed uwzględnieniem strat sprężania.
Wszystkie podane wartości określają siłę już po wszystkich startach doraźnych i
opóźnionych. W celu wyznaczenia precyzyjnego rozwiązania należy podać pierwotną siłę
sprężającą przed stratami Jednak z uwagi na przyjętą funkcję celu dla rozwiązania
optymalnego nie podawano wartości sił sprężających przed stratami.
Minimalna uzyskana z obliczeń wstępnych wysokość przekroju wynosiła h = 1,60 m.

Wysokość tą uzyskano łącznie dla 108 możliwych przebiegów tras kabla wypadkowego.
Zakres zmienności łącznej siły sprężającej wyniósł 8000 ÷ 11000 kN.
Za rozwiązania optymalne wybrano te, które oprócz minimalizacji wysokości h miały
najmniejszą wartość siły sprężającej (łącznie 21 z 108). Poniżej pokazano rozwiązanie dla
wartość łącznej siły sprężającej została 8000 kN (N = 3000 kN, N1 = 2000, N2 = 3000
kN). Na rysunkach pokazano przebieg tras kabli sprężających, obwiednie sił
wewnętrznych, siły wewnętrzne powstałe od sprężenia, obwiednie przemieszczeń
węzłowych oraz naprężeń normalnych dla jednego wybranego rozwiązania spełniającego
kryteria optymalizacyjne.
Na rysunkach przedstawiających przebieg tras kabli sprężających pokazano również

lokalizację punktów charakterystycznych. Dla wszystkich rysunków pokazujących
lokalizację sprężenia zakres osi pionowej odpowiada wysokości belki. Na rysunkach
obrazujących obwiednie naprężeń normalnych oraz obwiednie przemieszczeń węzłowych
pokazano dodatkowo wartości graniczne przyjęte jako kryteria optymalizacji. Wszystkie
wykresy sił przekrojowych podano dla obciążeń charakterystycznych.
Rys. 6.2. Trasa kabli sprężających (minimalizacja h, obliczenia wstępne)
67 | S t r o n a
Rys. 6.3. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja h, obliczenia wstępne)
Rys. 6.4. Obwiednia sił tnących (minimalizacja h, obliczenia wstępne)
Rys. 6.5. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja h, obliczenia wstępne)
68 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.6. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja h, obliczenia wstępne)
Rys. 6.7. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja h, obliczenia wstępne)
Rys. 6.8. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja h, obliczenia

wstępne)
69 | S t r o n a
Rys. 6.9. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja h, obliczenia

wstępne)
Analizując wyniki obliczeń wstępnych ustalono, że rozwiązania należy szukać w

przedziale h: (1,35 ; 1,60> [m]. Dla wysokości h = 1,35 m nie znaleziono żadnego
rozwiązania, które spełniało ustalone kryteria optymalizacyjne. Natomiast z rysunków
6.6, 6.7 oraz 6.8 wynika, że ograniczenia optymalizacyjne nie są aktywne. Z tego powodu
należy wnioskować, że istnieje możliwe rozwiązanie, które będzie się charakteryzowało
mniejszą wysokością przekroju porzecznego.
6.4.1. I iteracja
Obliczenia I iteracji przeprowadzono dla następujących założeń:


otrzymaniem 64 680 możliwych konfiguracji współrzędnych X punktów
charakterystycznych trasy. Z uwagi na dużą ilość możliwych położeń trasy wypadkowej
70 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
kabla w I iteracji założono przedział h: <1,55 ; 1,60> [m]. Z założeniem podziału ny = 4

rozmiar bazy XYh wyniósł 646 800. Obliczenia I iteracji mają na celu odrzucenie tras
kabla sprężającego, dla których nie jest możliwe spełnienie ograniczeń
optymalizacyjnych.
Z uwagi na duży zbiór danych przyjęto rozmiar elementów skończonych zgodny z
rozmiarem przedziałów charakterystycznych. W wyniku przyjętego podziału łącznie (na
całej długości belki otrzymano 36 elementów skończonych. Powyższa dokładność
obliczeń MES jest wystarczająca do uzyskania dostatecznie precyzyjnych rezultatów, bez
ryzyka odrzucenia rozwiązań potencjalnie poprawnych, zapewniając jednocześnie
szybkie obliczenia numeryczne.
Z uwagi na zmienność wartości sił sprężających łącznie w obliczeniach zostało
uwzględnionych 23 284 800 różnych konfiguracji wysokości, lokalizacji kabla
wypadkowego oraz sił sprężających.
Poniżej pokazano rozwiązanie dla h = 1,55 m oraz wartość łącznej siły sprężającej
została 8000 kN (N = 3000 kN, N1 = 2000, N2 = 3000 kN). Na rysunkach pokazano
przebieg tras kabli sprężających, obwiednie sił wewnętrznych, siły wewnętrzne powstałe
od sprężenia, obwiednie przemieszczeń węzłowych oraz naprężeń normalnych dla
jednego wybranego rozwiązania spełniającego kryteria optymalizacyjne.
Rys. 6.10. Trasa kabli sprężających (minimalizacja h, I iteracja)
71 | S t r o n a
Rys. 6.11. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja h, I iteracja)
Rys. 6.12. Obwiednia sił tnących (minimalizacja h, I iteracja)
Rys. 6.13. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja h, I iteracja)
72 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.14. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja h, I iteracja)
Rys. 6.15. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja h, I iteracja)
Rys. 6.16. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja h, I iteracja)
73 | S t r o n a
Rys. 6.17. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja h, I iteracja)
6.4.2. II iteracja
Ponieważ w obliczeniach wykorzystano bazę wynikową WYNIKI_MES_XYh z I

iteracji dysponowano już zdecydowanie mniejszym zbiorem danych. W związku z tym
przyjęto podział odcinka L1 na 22 elementów skończonych, natomiast odcinka 0,5L2 na
14 elementów. W wyniku przyjętego podziału łącznie (na całej długości belki otrzymano
72 elementy skończone o długości odpowiednio 0,975 m (dla odcinka L1 oraz L3) oraz
0,968 m (dla odcinka L3).
Obliczenia II iteracji przeprowadzono dla następujących założeń:

W wyniku obliczeń uzyskano szereg rozwiązań o minimalnej wartości h = 1,47 m o

zakres zmienności łącznej siły sprężającej wyniósł 7500 ÷ 9250 kN. Poniżej na rysunkach
pokazano komplet wyników dla jednego wybranego możliwego rozwiązania o
najmniejszej uzyskanej łącznej wartości siły sprężającej wynoszącej: 7500 kN (N = 3000
kN, N1 = 1500, N2 = 3000 kN).
74 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.18. Trasa kabli sprężających (minimalizacja h, II iteracja)
Rys. 6.19. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja h, II iteracja)
Rys. 6.20. Obwiednia sił tnących (minimalizacja h, II iteracja)
75 | S t r o n a
Rys. 6.21. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja h, II iteracja)
Rys. 6.22. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja h, II iteracja)
Rys. 6.23. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja h, II iteracja)
76 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.24. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja h, II iteracja)
Rys. 6.25. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja h, II iteracja)
6.4.3. Kolejne iteracje
W trzeciej iteracji dokonano zagęszczenia przedziałów charakterystycznych. Do

obliczeń przyjęto bazę wynikową z II iteracji, z której zostały odrzucone wyniki, dla
których wysokość h > 1,47 m. W wyniku zagęszczenia przedział charakterystyczny X
zmniejszył długości do 0,975 m dla L1 oraz 0,968 m dla L2. Długość nie przekraczająca 1
m jest wielkością bardzo precyzyjną umożliwiającą uzyskanie dokładnego rezultatu. W
praktyce (z przyczyn technologicznych) bardzo rzadko stosuje się odcinki krzywoliniowe
o długości mniejszej niż 1 m.
W IV iteracji nie zagęszczano przedziałów charakterystycznych, ale zwiększano
precyzję wyznaczenia sił sprężających. Ostatecznie dla IV iteracji: ΔN = ΔN1 = ΔN2 = 50
kN. Dodatkowo zwiększono podział ny do 10. Przyrost Δh = 0,01 m.
77 | S t r o n a
Obliczenia zostały przerwane po IV iteracji. Poniżej przedstawiono optymalne

rozwiązanie.
• h = 1,43 m
• N = 2950 kN
• N1 = 1450 kN
• N2 = 3150 kN
Oprócz przebiegu tras kabli sprężających, obwiedni sił wewnętrznych, siły

wewnętrznych powstałych od sprężenia, obwiedni przemieszczeń węzłowych oraz
naprężeń normalnych pokazano zmienność sztywności B0 oraz B∞.
Rys. 6.26. Trasa kabli sprężających (minimalizacja h, wyniki końcowe)
Rys. 6.27. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja h, wyniki końcowe)
78 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.28. Obwiednia sił tnących (minimalizacja h, wyniki końcowe)
Rys. 6.29. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja h, wyniki końcowe)
Rys. 6.30. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja h, wyniki końcowe)
79 | S t r o n a
Rys. 6.31. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja h, wyniki końcowe)
Rys. 6.32. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja h, wyniki

końcowe)
Rys. 6.33. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja h, wyniki

końcowe)
80 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.34. Zmiana sztywności (minimalizacja h, wyniki końcowe)
6.5. Minimalizacja siły sprężającej
Ponieważ funkcją celu jest siła sprężająca to w obliczeniach należy uwzględnić straty
sprężania. W celu zwiększenia szybkości obliczeń numerycznych dla obliczeń pośrednich
nie uwzględniano strat sprężania. Wszystkie podane wartości sił sprężających dla
obliczeń pośrednich określają siłę już po wszystkich startach doraźnych i opóźnionych.
Powyższe założenie znacząco nie zmniejsza dokładności obliczeń, gdyż:
• z uwagi na minimalizację siły sprężającej założono równoczesny naciąg wszystkich
kabli. W wyniku tego założenia nie wystąpią straty doraźne spowodowane
odkształceniem sprężystym betonu,
• straty spowodowane poślizgiem cięgien w zakotwieniu zanikają na długości kabla. W
związku z tym w przekrojach krytycznych nie będą miały wielkiego wpływu,
• straty reologiczne nie zależą od trasy cięgien sprężających,
• od trajektorii kabla wypadkowego ściśle zależy tylko strata spowodowana tarcie kabli
o ścianki kanału kablowego. Zgodnie z literaturą strata ta waha się w granicach 3÷6
%. W związku z niewielkim zakresem zmienności pominięcie tego zagadnienia w
obliczeniach wstępnych nie będzie wpływać na precyzję uzyskanych wyników.
W celu wyznaczenia precyzyjnego rozwiązania należy podać pierwotną siłę

sprężającą przed stratami.
Minimalna uzyskana z obliczeń wstępnych wartość łącznej siły sprężającej została

osiągnięta dla wysokości 2,1 m i wynosiła 3000 kN (N = 2000 kN, N1 = 0, N2 = 1000 kN).
Wartość ta została uzyskana łącznie dla 64 możliwych przebiegów trasy kabla
wypadkowego. Poniżej na rysunkach pokazano przebieg tras kabli sprężających,
81 | S t r o n a
obwiednie sił wewnętrznych, siły wewnętrzne powstałe od sprężenia, obwiednie

przemieszczeń węzłowych oraz naprężeń normalnych dla jednego wybranego
rozwiązania.
Rys. 6.35. Trasa kabli sprężających (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne)
Rys. 6.36. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne)
Rys. 6.37. Obwiednia sił tnących (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne)
82 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.38. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne)
Rys. 6.39. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne)
Rys. 6.40. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne)
83 | S t r o n a
Rys. 6.41. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja Nc, obliczenia
wstępne)
Rys. 6.42. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja Nc, obliczenia
wstępne)
6.5.1. I iteracja

• stała wysokość h = 2,10 m,
84 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6

otrzymaniem 64 680 możliwych konfiguracji współrzędnych X punktów
charakterystycznych trasy. Z założeniem podziału ny = 4 rozmiar bazy XYh wyniósł 323
400. Obliczenia I iteracji mają na celu odrzucenie tras kabla sprężającego, dla których nie
jest możliwe spełnienie ograniczeń optymalizacyjnych.
Z uwagi na duży zbiór danych przyjęto rozmiar elementów skończonych zgodny z
rozmiarem przedziałów charakterystycznych. W wyniku przyjętego podziału łącznie (na
całej długości belki otrzymano 36 elementów skończonych. Powyższa dokładność
obliczeń MES jest wystarczająca do uzyskania dostatecznie precyzyjnych rezultatów, bez
ryzyka odrzucenia rozwiązań potencjalnie poprawnych, zapewniając jednocześnie
szybkie obliczenia numeryczne.
uwzględnionych 24 255 000 różnych konfiguracji lokalizacji kabla wypadkowego oraz sił
sprężających.
Łącznie uzyskano 1335 rozwiązań z przedziału siły sprężającej Nc: 2250 ÷ 2750 kN
(66 rozwiązań z siłą sprężającą 2250 kN, 283 z siłą 2500 kN oraz 986 z siłą 2750 kN).
Rozwiązania dla większych wartości sił sprężających w pierwszej iteracji zostały
odrzucone. Poniżej pokazano jedno przykładowe rozwiązanie dla, którego wartość
łącznej siły sprężającej została 2750 kN (N = 2000 kN, N1 = 0, N2 = 750 kN). Na
rysunkach pokazano przebieg tras kabli sprężających, obwiednie sił wewnętrznych, siły
wewnętrzne powstałe od sprężenia, obwiednie przemieszczeń węzłowych oraz naprężeń
normalnych.
Rys. 6.43. Trasa kabli sprężających (minimalizacja Nc, I iteracja)
85 | S t r o n a
Rys. 6.44. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja Nc, I iteracja)
Rys. 6.45. Obwiednia sił tnących (minimalizacja Nc, I iteracja)
Rys. 6.46. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja Nc, I iteracja)
86 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.47. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja Nc, I iteracja)
Rys. 6.48. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja Nc, I iteracja)
Rys. 6.49. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja Nc, I iteracja)
87 | S t r o n a
Rys. 6.50. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja Nc, I iteracja)
6.5.2. II iteracja
Ponieważ w obliczeniach wykorzystano bazę wynikową WYNIKI_MES_XYh z I

iteracji dysponowano już zdecydowanie mniejszym zbiorem danych. W związku z tym
przyjęto podział odcinka L1 na 22 elementów skończonych, natomiast odcinka 0,5L2 na
14 elementów. W wyniku przyjętego podziału łącznie (na całej długości belki otrzymano
72 elementy skończone o długości odpowiednio 0,975 m (dla odcinka L1 oraz L3) oraz
0,968 m (dla odcinka L3).
Obliczenia II iteracji przeprowadzono dla następujących założeń:

• stała wysokość h = 2,10 m,
W wyniku obliczeń uzyskano zbiór 2093 rozwiązań o wartościach Nc: 2250 ÷ 2900
kN (rozwiązania o większej wartości Nc odrzucono). Poniżej na rysunkach pokazano
komplet wyników dla jednego wybranego możliwego rozwiązania, dla którego wartość
sił sprężających wynosi: N = 1850 kN, N1 = 0, N2 = 700 kN.
88 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.51. Trasa kabli sprężających (minimalizacja Nc, II iteracja)
Rys. 6.52. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja Nc, II iteracja)
Rys. 6.53. Obwiednia sił tnących (minimalizacja Nc, II iteracja)
89 | S t r o n a
Rys. 6.54. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja Nc, II iteracja)
Rys. 6.55. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja Nc, II iteracja)
Rys. 6.56. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja Nc, II iteracja)
90 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.57. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja Nc, II iteracja)
Rys. 6.58. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja Nc, II iteracja)
W trzeciej iteracji dokonano zagęszczenia przedziałów charakterystycznych. Do

obliczeń przyjęto bazę wynikową z II iteracji, z której zostały odrzucone wyniki, dla
których Nc > 2350 kN. W wyniku zagęszczenia przedział charakterystyczny X zmniejszył
długości do 0,975 m dla L1 oraz 0,968 m dla L2. Długość nie przekraczająca 1 m jest
wielkością bardzo precyzyjną umożliwiającą uzyskanie dokładnego rezultatu..
W IV iteracji nie zagęszczano przedziałów charakterystycznych, ale zwiększano
precyzję wyznaczenia sił sprężających. Ostatecznie dla IV iteracji: ΔN = ΔN1 = ΔN2 = 10
kN. Dodatkowo zwiększono podział ny do 12.
Obliczenia zostały przerwane po IV iteracji. Poniżej przedstawiono optymalne

rozwiązanie:
• Nc = 2120 kN (h = 2,10 m)
91 | S t r o n a
• N = 1620 kN
• N1 = 0 kN
• N2 = 500 kN
Siły sprężające podano jako siły po uwzględnieniu wszystkich strat sprężania (dla
łatwości interpretacji wyników). W algorytmie obliczeniowym (przy wyborze
rozwiązania optymalnego) wszystkie starty sprężania zostały uwzględnione.
Oprócz przebiegu tras kabli sprężających, obwiedni sił wewnętrznych, siły

wewnętrznych powstałych od sprężenia, obwiedni przemieszczeń węzłowych oraz
naprężeń normalnych pokazano zmienność sztywności B0 oraz B∞.
Rys. 6.59. Trasa kabli sprężających (minimalizacja Nc, wyniki końcowe)
Rys. 6.60. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja Nc, wyniki końcowe)
92 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.61. Obwiednia sił tnących (minimalizacja Nc, wyniki końcowe)
Rys. 6.62. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja Nc, wyniki końcowe)
Rys. 6.63. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja Nc, wyniki końcowe)
93 | S t r o n a
Rys. 6.64. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja Nc, wyniki końcowe)
Rys. 6.65. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja Nc, wyniki
końcowe)
Rys. 6.66. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja Nc, wyniki
końcowe)
94 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 6
Rys. 6.67. Zmiana sztywności (minimalizacja h, wyniki końcowe)
6.6. Wnioski i analiza uzyskanych wyników
W analizowanym zadaniu pokazano możliwe rozwiązanie dla belki stropowej w

układzie trójprzęsłowej. Przed przystąpieniem do obliczeń optymalizacyjnych
przeanalizowano możliwą lokalizację podpór pośrednich. Znaleziono optymalne
odległości międzypodporowe oraz podano zalecenia praktyczne ich doboru w elementach
trójprzęsłowych
W celu uzyskania rozwiązania optymalnego należało:

• wprowadzić odcinki prostoliniowe trasy kanałów kabli sprężających w okolicach
środków rozpiętości międzyprzęsłowych (przy krawędziach dolnych),
• oprócz kabla o zmiennej trajektorii wprowadzić (w miarę potrzeby) kable
wypadkowe prostoliniowe przy górnej oraz dolnej krawędzi przekroju poprzecznego.
Warto zwrócić uwagę, że rozwiązania optymalne zostały uzyskane nie dla tras
współbieżnych, lecz dla tras generujących reakcje hiperstatyczne układu. W czasach
dostępności do nowoczesnego sprzętu komputerowego wydaje się zbyteczne
rezygnowanie z potencjalnych korzyści wynikających z uwzględnienia wpływu sprężenia
w ustrojach statycznie niewyznaczalnych.
95 | S t r o n a
Rozdział 7. PRZYKŁAD OBLICZENIOWY NR 2 (DŹWIGAR DACHOWY -

METODA STANÓW GRANICZNYCH)
Zadanie polega na zaprojektowaniu dźwigara dachowego dla hali magazynowej o

układzie ramowym. Rama jest trójprzęsłowa o odległościach międzysłupowych: 17,5 m,
21 m oraz 17,5 m, co daje łączną długość belek ramy: 56 m. Z uwagi na wymagania
ochrony przeciwpożarowej oraz zalecenia inwestora dotyczące bieżącej konserwacji
konstrukcji nie dopuszcza się zastosowania dźwigarów stalowych. Ze względu na
narzucone ograniczenia w większości przypadków projektant zastosowałby
jednoprzęsłowe prefabrykowane dźwigary strunobetonowe.
Prezentowany przykład obliczeniowy ma na celu sprawdzenie potencjalnych korzyści

z zastosowania technologii kablobetonu w standardowym zadaniu projektowym. W
przykładzie określono dwie funkcje celu:
• wysokość przekroju (stała na długości elementu),
• siła sprężająca.
Decydujące znaczenie ma pierwsza funkcja celu. Z zbioru rozwiązań o minimalnej
wysokości przekroju poprzecznego za optymalne zostanie uznane rozwiązanie, które
dodatkowo charakteryzuje się najmniejszą wartością siły sprężającej.
Założono dwuteowy przekrój poprzeczny (oznaczenia zgodne z rysunkiem nr 3.1).

• L1 = L3 = 17,5 m, L2 = 21,0 m
hf1 = 0,18h
hf1 = 0,15h
bf1 = 0,43h
bf2 = 0,53h
a1 = a2 = 200 mm
96 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
Z uwagi na wymagane otuliny kabli sprężających ustalono szerokość środnika bw =

250 mm. Dodatkowo wprowadzono ograniczenia na minimalne wymiary wysokości
półek: 200 mm.
Przyjęto następujące obciążenia zewnętrzne:

• obciążenie warstwami dachowymi: 9,00 kN/m.
• obciążenie od instalacji podwieszanych: 6,00 kN/m.
• obciążenie śniegiem: 4,32 kN/m.
• obciążenie wiatrem (ssanie): 1,75 kN/m.
• obciążenie użytkowe (dach bez dostępu): 2,00 kN/m.
W elemencie nie dopuszcza się do powstania zarysowania (dopuszcza się jednak

powstanie naprężeń rozciągający, które nie przekraczają wytrzymałości betonu na
rozciąganie). Do weryfikacji nośności przekroju posłużono się metodą stanów
granicznych.
Fazy obciążenia
Poniżej oraz na rysunku 8.1 przedstawiono fazy obciążenia:

• FazaI - obciążenie ciężarem własnym gcw oraz obciążeniem stałym g1, 2, 3,
• FazaII, III, IV, V, VI - różne konfiguracje obciążeń eksploatacyjnych,
• FazaVII - obciążenie śniegiem,
• FazaVIII - obciążenie wiatrem,
• ∑N - sprężenie.
Fazę I dodatkowo rozdzielono na dwie składowe: obciążenie ciężarem własnym oraz

obciążenie stałe. Podział ten ma na celu utworzenie kombinacji obliczeniowej dla sytuacji
początkowej pracy elementu. W analizowanym zadaniu g1 = g2 = g3 oraz q1 = q2 = q3.
97 | S t r o n a
Rys. 7.1. Fazy obciążenia
Analizowana belka znajduje się w złożonym stanie obciążenia. W tabeli 7.1

zestawiono możliwe kombinacje obliczeniowe obciążeń eksploatacyjnych, stałych oraz
obciążeń od sprężenia w sytuacji trwałej. Dodatkowo utworzono kombinację K0 sytuacji
początkowej (obciążenie ciężarem własnym i wpływ sprężenia; bez obciążeń
zewnętrznych).
98 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
Tab. 7.1. Kombinacje obliczeniowe w sytuacji trwałej

Fazy 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
FI X X X X X X X X X X X X X X X X X X
FII X X X
FIII X X X
FIV X X X
FV X X X
FVI X X X
FVII X X X X X X
FVIII X X X X X X
∑N X X X X X X X X X X X X X X X X X X
W rozwiązaniu dopuszcza się dowolną konfigurację możliwych tras kabli

sprężających (zgodnie z tabelą 7.2). Dzięki powyższemu założeniu zadanie nie ogranicza
się tylko do ustalenia optymalnej trasy kabla wypadkowego, ale do znalezienia
optymalnego sposobu sprężenia danego elementu.
Tab. 7.2. Możliwe kombinacje trajektorii kabli sprężających
Kabel wypadkowy
Kombinacja kabli N N1 N2
NI X
NII X
NIII X
NIV X X X
NV X X
NVI X X
NVII X X
Z powyższych tabel wynika, że całkowita ilość kombinacji obliczeniowych wynosi:
«f eº = 133 (7.1)
99 | S t r o n a
Powyższa ilość kombinacji dotyczy tylko obciążeń o wartościach

charakterystycznych. W celu weryfikacji nośności przekroju należy dodatkowo utworzyć
kombinacje obliczeniowe, które będą uwzględniać częściowe współczynniki
bezpieczeństwa zgodnie z formułą:
(7.2) &ë _ + &ì Q
&ë - częściowy współczynnik bezpieczeństwa dla obciążeń stałych,

gdzie:
&ì - częściowy współczynnik bezpieczeństwa dla obciążeń zmiennych,

∑ _ - suma oddziaływań stałych,
∑ Q - suma oddziaływań zmiennych.
7.2. Obliczenia wstępne


W celu zwiększenia prędkości obliczeń numerycznych wprowadzono maksymalny

rozmiar elementów skończonych proporcjonalny do podziałów na odcinki
charakterystyczne. Przyjęto podział odcinka L1 na 16 elementów skończonych, natomiast
odcinka 0,5L2 na 10 elementów. W wyniku przyjętego podziału łącznie (na całej długości
belki otrzymano 60 elementów skończonych o długości odpowiednio 1,094 m (dla
odcinka L1 oraz L3) oraz 1,050 m (dla odcinka L2). Dla obliczeń wstępnych zakładanie
100 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
większej dokładności dla wyznaczenia sił wewnętrznych i przemieszczeń jest

niewymagana.
W obliczeniach założono stałe współrzędne Y punktów 2÷12 zależną od wysokości

przekroju poprzecznego oraz współrzędnych X. Współrzędne Y mierzone są od środka
wysokości przekroju zgodnie z zasadą, że punkty znajdujące się powyżej wysokości 0,5h
mają współrzędną dodatnią, natomiast poniżej współrzędną ujemną.

obliczeniach wstępnych zostało uwzględnionych 5 512 500 różnych konfiguracji
wysokości, lokalizacji kabla wypadkowego oraz sił sprężających.

ilości rozwiązań spełniających ustalone kryteria optymalizacyjne: 157 624.
Przy minimalizacji objętości betonu funkcją celu nie jest siła sprężająca. W związku
z tym w obliczeniach nie określano siły sprężającej przed uwzględnieniem strat sprężania.
Wszystkie podane wartości określają siłę już po wszystkich startach doraźnych i
opóźnionych. W celu wyznaczenia precyzyjnego rozwiązania należy podać pierwotną siłę
sprężającą przed stratami Jednak z uwagi na przyjętą funkcję celu dla rozwiązania
optymalnego nie podawano wartości sił sprężających przed stratami.

Wysokość tą uzyskano łącznie dla 7 157 możliwych przebiegów tras kabla
wypadkowego. Zakres zmienności łącznej siły sprężającej wyniósł 4000 ÷ 8000 kN.
Za rozwiązania optymalne wybrano te, które oprócz minimalizacji wysokości h miały
najmniejszą wartość siły sprężającej (łącznie 871 rozwiązań). Poniżej pokazano
rozwiązanie dla wartość łącznej siły sprężającej została 4000 kN (N = 1000 kN, N1 =
1000, N2 = 2000 kN). Na rysunkach pokazano przebieg tras kabli sprężających,
obwiednie sił wewnętrznych, siły wewnętrzne powstałe od sprężenia, obwiednie
przemieszczeń węzłowych oraz naprężeń normalnych dla jednego wybranego
rozwiązania spełniającego kryteria optymalizacyjne.
Na rysunkach przedstawiających przebieg tras kabli sprężających pokazano również

lokalizację punktów charakterystycznych. Dla wszystkich rysunków pokazujących
lokalizację sprężenia zakres osi pionowej odpowiada wysokości belki. Na rysunkach
obrazujących obwiednie naprężeń normalnych czerwonymi przerywanymi liniami
101 | S t r o n a
pokazano charakterystyczną wytrzymałość betonu na rozciąganie oraz na ściskanie.

Dodatkowo zieloną przerywaną linią zaznaczono warunek 0,6 fck, który był przyjęty jako
graniczny dla przykładu optymalizacyjnego nr 1 zamieszczonego w poprzednim
rozdziale. Na rysunku obwiedni przemieszczeń węzłowych pokazano dodatkowo
wartości graniczne przyjęte jako kryteria optymalizacji. Wykresy sił przekrojowych
podano dla obciążeń charakterystycznych. Na rysunku 8.9 pokazano obwiednie
momentów zginających w stanie granicznym nośności. Dodatkowo czerwoną przerywaną
linią zaznaczono nośność obliczeniową.
Rys. 7.2. Trasa kabli sprężających (obliczenia wstępne)
Rys. 7.3. Obwiednia momentów zginających (obliczenia wstępne)
102 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
Rys. 7.4. Obwiednia sił tnących (obliczenia wstępne)
Rys. 7.5. Momenty zginające od sprężenia (obliczenia wstępne)
Rys. 7.6. Siły tnące od sprężenia (obliczenia wstępne)
103 | S t r o n a
Rys. 7.7. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (obliczenia wstępne)
Rys. 7.8. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (obliczenia wstępne)
Rys. 7.9. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (obliczenia wstępne)
104 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
Rys. 7.10. Obwiednia momentów zginających w SGN (obliczenia wstępne)

7.7, 7.8 oraz 7.9 wynika, że ograniczenia optymalizacyjne nie są aktywne. Z tego powodu
należy wnioskować, że istnieje możliwe rozwiązanie, które będzie się charakteryzowało
mniejszą wysokością przekroju porzecznego.
7.2.1. I iteracja
Z uwagi na niewielkie wartości sił sprężających uzyskanych w obliczeniach

wstępnych (dla rozwiązań optymalnych) w obliczeniach I iteracji założono minimalną
odległość osiowa kabli sprężających od krawędzi przekroju: a1 = a2 = 150 mm.


105 | S t r o n a

Przyjęto podział odcinka L1 na 20 elementów skończonych, natomiast odcinka 0,5L2

na 12 elementów. W wyniku przyjętego podziału łącznie (na całej długości belki
otrzymano 64 elementów skończonych o długości odpowiednio 0,875 m (dla odcinka L1
oraz L3) oraz 0,875 m (dla odcinka L2).
obliczeniach zostało uwzględnionych 8 731 800 różnych konfiguracji wysokości,
lokalizacji kabla wypadkowego oraz sił sprężających.

ilości rozwiązań spełniających ustalone kryteria optymalizacyjne: 82 972.

Wysokość tą uzyskano łącznie dla 1 671 możliwych przebiegów tras kabla
wypadkowego. Zakres zmienności łącznej siły sprężającej wyniósł 3500 ÷ 5500 kN.
Za rozwiązania optymalne wybrano rozwiązanie, które oprócz minimalizacji
wysokości h miało najmniejszą wartość siły sprężającej (tylko jedno rozwiązanie (N =
1000 kN, N1 = 1000, N2 = 1500 kN).). Poniżej na rysunkach pokazano rozwiązanie
optymalne.
Rys. 7.11. Trasa kabli sprężających (I iterajca)
106 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
Rys. 7.12. Obwiednia momentów zginających (I iterajca)
Rys. 7.13. Obwiednia sił tnących (I iterajca)
Rys. 7.14. Momenty zginające od sprężenia (I iterajca)
107 | S t r o n a
Rys. 7.15. Siły tnące od sprężenia (I iterajca)
Rys. 7.16. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (I iterajca)
Rys. 7.17. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (I iterajca)
108 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
Rys. 7.18. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (I iterajca)
Rys. 7.19. Obwiednia momentów zginających w SGN (I iterajca)

7.16, 7.17 oraz 7.18 wynika, że ograniczenia optymalizacyjne nie są aktywne. Z tego
powodu należy wnioskować, że istnieje możliwe rozwiązanie, które będzie się
charakteryzowało mniejszą wysokością przekroju porzecznego, lub mniejszą wartością
siły sprężającej.
7.2.2. II iteracja
Do przeprowadzenia obliczeń II iteracji wykorzystano zbiór rozwiązań optymalnych

uzyskany z poprzedniego kroku obliczeniowego. Celem obliczeń II iteracji jest
zwiększenie precyzji wyznaczenia siły sprężającej. Obliczenia mają na celu znalezienie
109 | S t r o n a
rozwiązań, które dla wysokości przekroju 0,8 m będą charakteryzowały się minimalną
wartością siły sprężającej. W obliczeniach założono:

uwzględnionych 292 425 różnych konfiguracji wysokości, lokalizacji kabla
wypadkowego oraz sił sprężających.

ilości rozwiązań spełniających ustalone kryteria optymalizacyjne: 8 351. Zakres
zmienności łącznej siły sprężającej wyniósł 3250 ÷ 4250 kN.
Minimalną wartość siły sprężającej uzyskano łącznie dla 66 rozwiązań. Poniżej

pokazano rozwiązanie dla wartość łącznej siły sprężającej została 3250 kN (N = 1125 kN,
N1 = 750, N2 = 1375 kN).
Rys. 7.20. Trasa kabli sprężających (II iterajca)
Rys. 7.21. Obwiednia momentów zginających (II iterajca)
110 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
Rys. 7.22. Obwiednia sił tnących (II iterajca)
Rys. 7.23. Momenty zginające od sprężenia (II iterajca)
Rys. 7.24. Siły tnące od sprężenia (II iterajca)
111 | S t r o n a
Rys. 7.25. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (II iterajca)
Rys. 7.26. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (II iterajca)
Rys. 7.27. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (II iterajca)
112 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
Rys. 7.28. Obwiednia momentów zginających w SGN (II iterajca)
Obliczenia III iteracji przeprowadzono dla bazy wynikowej z II iteracji, z której

zostały odrzucone wyniki, dla których Nc > 3250 kN. Obliczenia przeprowadzono dla
następujących założeń:

1980 elementach. Natomiast z uwagi na zmienność wartości sił sprężających łącznie w
obliczeniach zostało uwzględnionych 356 400 różnych konfiguracji wysokości,
lokalizacji kabla wypadkowego oraz sił sprężających.

ilości rozwiązań spełniających ustalone kryteria optymalizacyjne: 6294. Minimalna
uzyskana z obliczeń wstępnych wysokość przekroju wynosiła h = 0,75 m przy łącznej sile
sprężającej 3875 kN (N = 1250 kN, N1 = 875, N2 = 1750 kN).
W czwartej iteracji dokonano zagęszczenia przedziałów charakterystycznych. Do

obliczeń przyjęto bazę wynikową z III iteracji, z której zostały odrzucone wyniki, dla
których h > 0,75 m. W wyniku zagęszczenia przedział charakterystyczny X zmniejszył
113 | S t r o n a
długości do 0,875 m dla L1 oraz 0,875 m dla L2. W V oraz VI iteracji zweryfikowano
możliwość zmniejszenia wysokości przekroju. Dodatkowo stopniowo zwiększano
precyzję wyznaczenia sił sprężających. Ostatecznie dla VI iteracji: ΔN = ΔN1 = ΔN2 = 50
kN.
Obliczenia zostały przerwane po VI iteracji. Poniżej przedstawiono optymalne

rozwiązanie.
• h = 0,71 m
• N = 1100 kN
• N1 = 750 kN
• N2 = 1600 kN
Rys. 7.29. Trasa kabli sprężających (wyniki końcowe)
Rys. 7.30. Obwiednia momentów zginających (wyniki końcowe)
114 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
Rys. 7.31. Obwiednia sił tnących (wyniki końcowe)
Rys. 7.32. Momenty zginające od sprężenia (wyniki końcowe)
Rys. 7.33. Siły tnące od sprężenia (wyniki końcowe)
115 | S t r o n a
Rys. 7.34. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (wyniki końcowe)
Rys. 7.35. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (wyniki końcowe)
Rys. 7.36. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (wyniki końcowe)
116 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 7
Rys. 7.37. Obwiednia momentów zginających w SGN (wyniki końcowe)
Z powyższych rysunków (rys. 7.33, 7.34, 7.34, 7.36) wynika, że aktywne są

ograniczenia:
• nieprzekroczenia charakterystycznej wytrzymałości betonu na rozciąganie (rys. 7.34,
7.35),
• nośność przekroju w stanie granicznym złamania (rys. 7.36).
Warto zauważyć, że prezentowane rozwiązanie cechuje przekroczenie warunku 0,6

fck, który przyjęto jako kryterium optymalizacyjne w pierwszym przykładzie
obliczeniowym (rozdział 6).
7.3. Wnioski i analiza uzyskanych wyników
W przykładzie pokazano możliwe rozwiązanie dla dźwigara dachowego ramy

trójprzęsłowej. W praktyce projektowej najpopularniejszym rozwiązaniem byłoby
zastosowanie jednoprzęsłowych dźwigarów strunobetonowych. Korzystając z katalogów
producenta [42, 46] dla zadanych obciążeń należałoby przyjąć dźwigary:
• dla przęseł skrajnych (L1 = L3 = 17,5 m): I1000x400 /dźwigar dwuteowy o
wysokości 1000 mm oraz szerokości pasów 400 mm/,
• dla przęsła środkowego (L2 = 21,0 m): I1100x400 /dźwigar dwuteowy o wysokości
100 mm oraz szerokości pasów 400 mm/.
Dzięki zastosowaniu technologii kablobetonu oraz precyzyjnego ustalenia gabarytów

elementu oraz optymalnej trasy kabli sprężających i wartości siły sprężającej było
możliwe znalezienie rozwiązania, które charakteryzuje się zdecydowanie mniejszą
wysokością przekroju (różnica wynosi 390 mm dla przęsła środkowego i 290 mm dla
przęseł skrajnych).
117 | S t r o n a
Wykonanie elementu kablobetonowego jest jednak zdecydowanie droższe od

prefabrykowanych belek strunobetonowych. Należy jednak zauważyć, że dzięki
zastosowaniu dźwigarów kablobetonowych możliwe jest wykonanie niższego obiektu, co
wiąże się z dodatkowym obniżeniem kosztów wzniesienia obiektu. Dodatkowo, dzięki
oszczędności 390 mm w wysokości kondygnacji w czasie eksploatacji obiektu koszty
utrzymania będą mniejsze (m.in. z uwagi na ogrzewanie).
118 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 8
Rozdział 8. PRZYKŁAD OBLICZENIOWY NR 3 (DŹWIGARY O ZMIENNEJ

WYSOKOŚCI PRZEKROJU POPRZECZNEGO)
Zadanie dotyczy optymalnego kształtowania dwu- oraz trójprzesłowych dźwigarów

kablobetonowych o przekroju prostokątnym. Poniżej na rysunkach pokazano schemat
statyczny oraz założone fazy obciążenia.
Rys. 8.1. Fazy obciążenia dla belki dwuprzęsłowej
Rys. 8.2. Fazy obciążenia dla belki trójprzęsłowej
W analizowanym zadaniu uwzględniono 4 kombinacje obliczeniowe (dla belki

dwuprzęsłowej) oraz 6 kombinacji obliczeniowych (dla belki trójprzęsłowej).W zadaniu
119 | S t r o n a
należy wyznaczyć optymalne wymiary przekroju poprzecznego, które będą

minimalizowały przyjętą funkcję celu, którą jest objętość elementu.
±²
(8.1) d = ° % )*+³*
Optymalizacja polega na doborze wysokości h zmiennej wzdłuż osi dźwigara, która

minimalizuje ustaloną funkcję celu oraz spełnia wszystkie przyjęte ograniczenia
optymalizacyjne.
Optymalizacja polega na doborze trzech zmiennych decyzyjnych:
• stałej na długości elementu sile sprężającej Np (uwzględniająca wszystkie straty
sprężania),
• stałej odległości hp wypadkowej trasy kabla sprężającego od górnej krawędzi
przekroju (trasa prostoliniowa),
• zmiennej na długości elementu wysokości przekroju poprzecznego.
W obliczeniach optymalizacyjnych wykorzystano algorytm MES opisany w

Rozdziale 5.
8.2. Ograniczenia optymalizacyjne
Ograniczenia w zadaniu optymalizacyjnym są analogiczne do ograniczeń

prezentowanych w poprzednio rozważanym problemie. Wprowadza się ograniczenia dla
ekstremalnych naprężeń powstających w przekroju sprężonym:
G1 - ograniczenie maksymalnego naprężenia ściskającego na górnej krawędzi przekroju,
G2 - ograniczenie maksymalnego naprężenia rozciągającego na górnej krawędzi
przekroju ,
G3 - ograniczenie maksymalnego naprężenia ściskającego na dolnej krawędzi przekroju,
G4 - ograniczenie maksymalnego naprężenia rozciągającego na dolnej krawędzi
przekroju.
(8.2) _ = 0,6 − `5* G ≥0
(8.3) _6 = a + `b< G ≥0
(8.4) _c = 0,6 − `5*) $+ ≥0
(8.5) _d = a + `b<) $+ ≥0
120 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 8
Oprócz ograniczeń ekstremalnych naprężeń w przekroju należy ograniczyć

maksymalne ugięcia belki:
_i = ¤$X − `5*)¤ + ≥ 0 (8.6)
8.3. Funkcja przyrostowa i pętla optymalizacyjna
Za punkt startowy optymalizacji przyjęto minimalne wymiary przekroju

poprzecznego uwarunkowane narzuconymi ograniczeniami geometrycznymi (oraz
minimalną wartość siły sprężającej).
Przyjęto skokowy przyrost zmiennej decyzyjnej w obrębie jednej pętli obliczeniowej.
Kierunek przyrostu Δh zależy od spełnienia warunków nośności i jest określany w
zależności od uzyskanego wyniku weryfikacji nośności przekroju. Dodatkowo wartość
przyrostu Δh maleje wraz z kolejnymi fazami obliczeń.
Wynikiem jednej pętli obliczeniowej jest optymalna wysokość przekroju
poprzecznego dla jednego elementu skończonego. Wynika z tego, że całkowita ilość pętli
obliczeniowych w obrębie jednej iteracji wynosi nES+1,
Dla dwóch pozostałych zmiennych decyzyjnych w analogiczny sposób przyjęto
skokowy przyrost wartości.
Obliczenia przeprowadzane są zgodnie z schematem:

1. Ustalenie wartości początkowych zmiennych decyzyjnych.
2. Znalezienie rozwiązania optymalnego dla ustalonej wartości i lokalizacji
wypadkowej siły sprężającej (zgodnie z procedurą A opisaną poniżej).
Procedura A
• Znalezienie optymalnej wysokości przekroju dla każdego elementu
skończonego. Przekrój poprzeczny dla wyznaczonej wysokości spełnia
wszystkie ustalone warunki optymalizacji oraz minimalizuje zadaną funkcję
celu. Obliczenia są przeprowadzane dla wartości sił wewnętrznych
wyznaczonych metodą elementów skończonych dla wielkości startowych.
• Obliczenia MES oraz aktualizacja wartości sił przekrojowych i przemieszczeń
liniowych.
• Ponowne określenie optymalnej wysokości przekroju zmiennej wzdłuż długości
dźwigara.
• Weryfikacja granicznych przemieszczeń węzłowych.
121 | S t r o n a
• Iteracyjne obliczenia (dla każdej iteracji wykonywane są obliczenia MES,

wyznaczane jest rozwiązanie optymalne dla określonych sił wewnętrznych oraz
weryfikowane są graniczne przemieszczenia węzłowe).
• Przerwanie obliczeń iteracyjnych w chwili osiągnięcia oczekiwanej zbieżności
iteracyjnej.
3. Skokowy przyrost wartości siły sprężającej oraz znalezienie rozwiązania

optymalnego dla stałej lokalizacji oraz ustalonej w obrębie jednego przyrostu
wartości wypadkowej siły sprężającej (iteracyjnie powtarzana procedura A dla
różnych wartości siły Np, do momentu osiągnięcia założonej zbieżności).
4. Skokowy przyrost zmiennej decyzyjnej h oraz znalezienie rozwiązania optymalnego
dla ustalonej w obrębie jednej iteracji wartości h (iteracyjnie powtarzany punkt 3).
5. Wybór rozwiązania optymalnego ze zbioru wynikowego.
8.4. Wyniki obliczeń
Poniżej przedstawiono przykładowe wyniki optymalizacji dla następujących danych:

• klasa betonu: C35/45
• stal sprężająca: Y1770S7 (fpk = 1770 MPa, Ep = 190 GPa),
• obciążenie stałe: g = 20 kN/m
• obciążenie eksploatacyjne: q1 = 25 kN/m, q2 = q3 = q1
• stałe wymiary geometryczne: b = 0,40 m
• długość: L1 = 18m, L2 = L3 = L1
Obliczenia przeprowadzono dla ograniczeń zmiennych decyzyjnych:

• wysokość h: <0.4 ; 2.0> [m]
• odległość hp: <0.3 ; 2.0> [m]
• siła sprężająca Np: <1000 ; 7000> [kN]
Poniżej na rysunkach pokazano: obwiednie momentów zginających, obwiednie sił

ścinających, obwiednie przemieszeń węzłowych oraz optymalną wysokość
optymalizowanego dźwigara dwuprzęsłowego.
122 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 8
Rys. 8.3. Obwiednia momentów zginających (belka dwuprzęsłowa)
Rys. 8.4. Obwiednia sił ścinających (belka dwuprzęsłowa)
Rys. 8.5. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (belka dwuprzęsłowa)
123 | S t r o n a
Rys. 8.6. Optymalne rozwiązanie (belka dwuprzęsłowa)
Maksymalne przemieszczenie pionowe wynosi 0,056 m. Ugięcie graniczne przyjęte

dla rozpatrywanego dźwigara wynosi L/250 = 0,072 m.
Optymalne wartości:
siła sprężająca: Np = 4507,6 kN
odległość: hp = 0,485 m
Wartość funkcji celu dla uzyskanego rozwiązania wynosi V = 12,831 m3.
Poniżej na rysunkach pokazano: obwiednie momentów zginających, obwiednie sił

ścinających, obwiednie przemieszeń węzłowych oraz optymalną wysokość
optymalizowanego dźwigara trójprzęsłowego.
Rys. 8.7. Obwiednia momentów zginających (belka trójprzęsłowa)
124 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 8
Rys. 8.8. Obwiednia sił ścinających (belka trójprzęsłowa)
Rys. 8.9. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (belka trójprzęsłowa)
Rys. 8.10. Optymalne rozwiązanie (belka trójprzęsłowa)
125 | S t r o n a
Maksymalne przemieszczenie pionowe wynosi 0,065 m. Ugięcie graniczne przyjęte

dla rozpatrywanego dźwigara wynosi L/250 = 0,072 m.
Optymalne wartości:
siła sprężająca: Np = 4652,9 kN
odległość: hp = 0,540 m
126 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 9
Rozdział 9. PRZYKŁAD OBLICZENIOWY NR 4 (USTALENIE ZALECEŃ

PRAKTYCZNYCH)
Zadanie optymalizacyjne ma na celu ustalenie zaleceń praktycznych kształtowania

trójprzęsłowych belek kablobetonowych o równych odległościach międzypodporowych
(L1 = L2 = L3). W przykładzie określono dwie funkcje celu:
• wysokość przekroju (stała na długości elementu),
• siła sprężająca.
Decydujące znaczenie ma pierwsza funkcja celu. Z zbioru rozwiązań o minimalnej
wysokości przekroju poprzecznego za optymalne zostanie uznane rozwiązanie, które
dodatkowo charakteryzuje się najmniejszą wartością siły sprężającej.
Założono dwuteowy przekrój poprzeczny (oznaczenia zgodne z rysunkiem nr 3.1).


hf1 = 0,18h
hf1 = 0,15h
bf1 = 0,43h
bf2 = 0,53h
a1 = a2 = 175 mm
W prezentowanym zadaniu optymalizacyjnym wykorzystano metodę naprężeń

dopuszczalnych w celu oceny bezpieczeństwa (rezygnując z metody stanów
granicznych). Nie dopuszcza się do przekroczenia charakterystycznej wytrzymałości
betonu na rozciąganie oraz na ściskanie. Dodatkowo, w oparciu o wyniki obliczeń
przykładu nr 1 (rozdział 6) oraz nr 2 (rozdział 7) wprowadza się założenie
nieprzekroczenia 0,6 fck. Ograniczenie naprężeń ściskających do 60% charakterystycznej
127 | S t r o n a
wytrzymałości betonu na ściskanie wprowadza dodatkowy zapas bezpieczeństwa. Dzięki

tak restrykcyjnym ograniczeniom naprężeniowym uzyskane rozwiązania będą spełniać
warunki stanu granicznego nośności i użytkowalności oraz będą mogły posłużyć do
sformułowania zaleceń praktycznych wstępnego doboru gabarytów przekroju oraz
sprężenia.
Fazy obciążeniowe i kombinacje obliczeniowe
W obliczeniach założono, że 50% obciążenia zewnętrznego stanowi obciążenie stałe,

natomiast pozostałe 50% obciążenie użytkowe. Fazy obciążeniowe oraz kombinacje
obliczeniowe przyjęto jak w przykładzie 1 (rozdział 6).
Założenia metody gradientowo-iteracyjnej
Z uwagi na charakter zadania obliczenia przeprowadzono w dwóch etapach:

1. obliczenia wstępne mające za zadanie określenie zakresu zmienności zmiennych
decyzyjnych,
2. obliczenia dla ustalonych granic zmienności.

Dla obliczeń I iteracji założono:

9.2. Wyniki obliczeń
Obliczenia przeprowadzono dla 5 różnych odległości międzypodporowych oraz dla 4

wielkości obciążeń zewnętrznych. Łącznie znaleziono rozwiązanie dla 20 różnych
przypadków obliczeniowych. W tabeli 9.1 przedstawiono wyniki obliczeń zamieszczając
również informację o ilości rozwiązań spełniających ustalone kryteria optymalizacyjne.
128 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 9
Na podstawie uzyskanych rozwiązań dla poszczególnych przypadków obliczeniowych

ustalono średnią wartość siły sprężającej wraz z odchyleniem standardowym.
Tab. 9.1. Zestawienie wyników optymalizacji grupy elementów kablobetonowych

Dług Łączne
ość obciąże Siła sprężająca
Wysok Ilość
L1 = nie
l.p. ość h rozwią
L2 = zewnętr
[m] N [kN] N1 [kN] N2 [kN] ΣN [kN] zań
L3 zne
[m] [kN/m]
1 15 20 0,85 589 ± 129 1281 ± 95 1533 ± 102 3403 ± 122 1390
2 15 30 0,90 1011 ± 52 1138 ± 124 1741 ± 194 3894 ± 301 154
3 15 40 0,95 996 ± 30 1142 ± 124 1634 ± 125 3772 ± 220 734
4 15 50 1,00 1079 ± 109 1435 ± 166 2089 ± 172 4603 ± 239 1567
5 17,5 20 0,90 867 ± 96 936 ± 126 1421 ± 106 3224 ± 139 536
6 17,5 30 0,95 1022 ± 75 1325 ± 174 1943 ± 210 4290 ± 327 336
7 17,5 40 1,05 1150 ± 123 1305 ± 136 1904 ± 124 4359 ± 173 356
8 17,5 50 1,15 1259 ± 159 1748 ± 206 2436 ± 165 5443 ± 246 440
9 20 20 0,95 1021 ± 102 1183 ± 171 1730 ± 188 3935 ± 273 620
10 20 30 1,05 1204 ± 121 1405 ± 211 2050 ± 198 4660 ± 323 304
11 20 40 1,15 1353 ± 123 1756 ± 269 2516 ± 229 5626 ± 421 382
12 20 50 1,25 1551 ± 107 1618 ± 170 2297 ± 177 5466 ± 260 661
13 22,5 20 1,00 1138 ± 124 1567 ± 256 2240 ± 191 4944 ± 360 360
14 22,5 30 1,15 1370 ± 129 1793 ± 260 2496 ± 260 5659 ± 437 670
15 22,5 40 1,25 1581 ± 117 1863 ± 251 2651 ± 261 6095 ± 454 676
16 22,5 50 1,40 1750 ± 175 1928 ± 235 2772 ± 203 6450 ± 270 1171
17 25 20 1,15 1243 ± 172 1838 ± 241 2505 ± 199 5586 ± 305 1221
18 25 30 1,25 1654 ± 141 1630 ± 209 2349 ± 172 5633 ± 321 903
19 25 40 1,35 1837 ± 123 1930 ± 162 2751 ± 177 6518 ± 248 753
20 25 50 1,50 1850 ± 133 2567 ± 112 3429 ± 166 7846 ± 167 1333
Na rysunkach 10.1 ÷ 10.20 pokazano optymalne trasy kabli dla wybranych rozwiązań
w poszczególnych grupach obciążeniowo-geometrycznych.
129 | S t r o n a
Rys. 9.1. Trasa kabli sprężających (Li = 15 m, obc. zew. = 20 kN/m)
130 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 9
Rys. 9.5. Trasa kabli sprężających (Li = 17,5 m, obc. zew. = 20 kN/m)
131 | S t r o n a
132 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 9
133 | S t r o n a
134 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 9
9.3. Wnioski i zalecenia praktyczne
Przeprowadzone obliczenia oraz ilość uzyskanych rozwiązań umożliwiły określenie

funkcji, za pomocą której możliwe jest wstępne przyjęcie wysokości przekroju
poprzecznego w zależności od rozpiętości międzypodporowej oraz obciążenia
zewnętrznego:
ℎ = 0,45w, ,vd
“ ,c
± 2,2 % HÌ (9.1)
gdzie:
L - odległość międzypodporowa wyrażona w [m],
q - obciążenie zewnętrzne wyrażone w [kN/m].
Dodatkowo określono wartość łącznej siły sprężającej (przy założenia ustalenia

wysokości przekroju zgodnie z wzorem 10.1):
e = 14,39w ,c¢
“ ,dv
± 6,3 % H eI (9.2)
gdzie:
L - odległość międzypodporowa wyrażona w [m],
q - obciążenie zewnętrzne wyrażone w [kN/m].
Dodatkowo określono proporcję podziału całkowitej siły sprężającej (wyznaczonej w

oparciu o formułę 9.2) na składowe N, N1, N2 (tabela 9.2)
e e e6
Tab. 9.2. Procentowy podział całkowitej siły sprężającej
e e e
[%] [%] [%]
25 ± 1,9 31 ± 1,1 25 ± 2,6
Analizując otrzymane optymalne trasy kabli sprężających oraz wyniki uzyskane w

przykładzie nr 1 (rozdział 6) oraz 2 (rozdział 7) wynika, że w celu uzyskania rozwiązania
optymalnego należy:
• wprowadzić odcinki prostoliniowe trasy kanałów kabli sprężających (przy
krawędziach dolnych) w okolicach środków rozpiętości międzyprzęsłowych w
obszarach ekstremalnych momentów zginających. W analizowanym zadaniu
(przykład nr 4) z uwagi na równe rozpiętości przęseł ekstremalne momenty zginające
występują w przęsłach skrajnych. W związku z tym w przęśle środkowym zaleca się
zastosowanie trasy krzywoliniowej (rys. 9.1 ÷ 9.20).
135 | S t r o n a
• oprócz kabla o zmiennej trajektorii wprowadzić (w miarę potrzeby) kable

wypadkowe prostoliniowe przy górnej oraz dolnej krawędzi przekroju poprzecznego.
Należy pamiętać, że podane zalecenia kształtowania przekroju poprzecznego zostały

określone dla ściśle ustalonych danych geometryczno-materiałowych. Wymiary
geometryczne oraz wartości sił sprężających należy traktować jako orientacyjne i można
je przyjmować jako wstępne. Przyjęcie wymiarów oraz sił sprężających w oparciu o
powyższe wytyczne nie zwalnia projektanta z konieczności szczegółowej weryfikacji
nośności analizowanego elementu.
136 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rozdział 10. INNE PRZYKŁADY OBLICZEŃ OPTYMALIZACYJNYCH
W tym rozdziale opisano pięć różnych przykładów obliczeń optymalizacyjnych [25,

26, 27, 28, 29] nie związanych z konstrukcjami kablobetonowymi. Zadania mają na celu
pokazanie skuteczności oraz uniwersalności metody gradientowo-iteracyjnej.
10.1. Przykład A
- Optymalne kształtowanie półek dźwigarów strunobetonowych
Zginane elementy strunobetonowe są najpowszechniej produkowanymi elementami

sprężonymi na świecie. Ze względu na odmienność metod produkcyjnych, na elementy
strunobetonowe narzucane są liczne ograniczenia, które sprawiają, że ostateczny kształt
przekroju uzależniony jest od technologii wykonania.
Poniżej przedstawiony zostanie problem optymalnego kształtowania półek

jednoprzęsłowej belki strunobetonowej o przekroju dwuteowym.
10.1.1. Podstawowe założenia
Oznaczenia wymiarów przekroju oraz rozkład naprężeń i sił w stanie granicznym

złamania pokazano na rysunku 10.1.
Rys. 10.1. Rozkład sił i naprężeń w przekroju poprzecznym w stanie granicznym nośności:
a) faza eksploatacji, b) faza montażowa
Na rysunku 10.2 pokazano układ sił działający na analizowaną belkę jednoprzęsłową

o długości L. Założono równomierne obciążenie użytkowe q oraz stałe g. W ogólnym
przypadku optymalizacyjnym obciążenie ciężarem własnym gcw nie będzie jednorodne,
137 | S t r o n a
gdyż przekrój jest zmienny na długości elementu. W obliczeniach zastąpiono zmienne

obciążenie równoważnym gr zgodnie z zasadą:
±
(10.1) ›D = Ó° › W ³*Ô /w
Rys. 10.2. Schemat statyczny oraz układ sił zewnętrznych
10.1.2. Stany graniczne oraz ograniczenia optymalizacyjne
Równania równowagi oraz stan graniczny nośności
Zgodnie z rys.10.1 stan graniczny złamania dostarcza nam czterech równań

równowagi:
$ % .>SS = $% + 6% 6
(10.2)
$ % .>SS ℎ−5 − 0.5* − 6% 6 ℎ−5 −5 6 =g

(10.3)
$ % .>SS6 = $% 6 + %
(10.4)
$ % .>SS6 ℎ−5 6 − 0.5*6 − % ℎ−5 −5 6 = g6

(10.5)
% , %
gdzie:
.>SS .>SS6 - pole przekroju strefy ściskanej betonu w sytuacji obliczeniowej a i b,
% , % 6 - pole przekroju cięgien w dolnej i górnej części przekroju,
, 6 - naprężenia w cięgnach w strefie ściskanej w cięgnach dolnych i górnych.
Na podstawie równań równowagi można określić nośność elementu w stanie granicznym

złamania:
138 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
gï$ = $% ℎ−5 − 0.5* + 6% 6 0.5* − 5 6

(10.6)
gï$6 = $% 6 ℎ−5 6 − 0.5*6 + % 0.5*6 − 5 (10.7)
Stan graniczny zarysowania
Oprócz spełnienia warunków nośności, na analizowany element nakłada się warunki

rysoodporności. Nie dopuszcza się zarysowania dolnej powierzchni elementu w sytuacji
obliczeniowej trwałej oraz górnej powierzchni w sytuacji przejściowej (przed
obciążeniem). Charakterystyczny moment zginający w danej sytuacji obliczeniowej musi
być mniejszy od momentu rysującego, który można wyznaczyć z następujących
zależności:
0.9 − 1.1 0.9 , − 1.1 6, 6

gD =ð2 @ + + 'C
6
% ð
(10.8)
1.1 − 0.9 1.1 , − 0.9 6, 6

g D6 = ð 26 @ − + 'C
6
% ð6
(10.9)
%
gdzie:
- pole przekroju betonowego,
, 6 - siła sprężająca trwała w cięgnach dolnych i górnych,
ð , ð6 - wskaźnik wytrzymałości przekroju betonowego względem dolnej i górnej
krawędzi
ð 2 , ð 26 - wskaźnik wytrzymałości przekroju sprowadzonego względem dolnej i górnej
krawędzi.
Ograniczenie naprężeń
Dodatkowo konieczne jest sprawdzenie naprężeń krawędziowych w betonie w

sytuacji przejściowej. Sprawdzenia można dokonać z zależności:
1.1 + 0.9 1.1 , − 0.9 6, 6 gG

= + −
6
6
% ð6 ð2
(10.10)
gG - moment zginający od ciężaru własnego belki.

gdzie:
Ograniczenie wysokości strefy ściskanej
W analizowanym przypadku wprowadzono ograniczenie względnej wysokości strefy

ściskanej:
139 | S t r o n a
(10.11) ñ>SS ≤ ñ>SS.3f'
Ograniczenie zapobiega słabo sygnalizowanemu złamaniu typu III, które występuje w

razie wyczerpania nośności strefy ściskanej betonu przed osiągnięciem wytrzymałości
stali sprężającej.
10.1.3. Optymalizacja
Założono:
• stałą szerokość środnika, stałą wysokość belki oraz półek,
• straty siły sprężającej dla cięgien dolnych: początkowe + doraźne 11%, opóźnione
13%;straty siły sprężającej dla cięgien górnych: początkowe + doraźne 8%,
opóźnione 10%,
Rozważana belka została zoptymalizowana numerycznie. Do obliczeń wykorzystano

autorski program komputerowy. Oprócz warunków (10.1 ÷ 10.11) zastosowano wszystkie
ograniczenia i zalecenia projektowe wynikające z obowiązujących norm.
W programie zaimplementowano procedury umożliwiające optymalizację belek

strunobetonowych w trzech wariantach:
I. Niezależna optymalizacja zmiennej na długości elementu szerokości półki dolnej i
górnej:
(10.12) VS )*+ ≠ VS6 )*+
II. Optymalizacja zmiennej na długości elementu szerokości półek przy założeniu:
(10.13) VS )*+ = VS6 )*+
III. Optymalny dobór szerokości półki górnej i dolnej stałej na całej długości elementu:
(10.14) VS = •<u# ≠ VS6 = •<u#
140 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
W obliczeniach uwzględniono dwie funkcje celu:

a) Minimum objętości elementu strunobetonowego:
1
= ° % )*+³* (10.15)
% )*+ - pole przekroju betonowego w funkcji długości elementu.

gdzie:
b) Minimum powierzchni cięgien sprężających:
6 =% +% 6
(10.16)
Dane przyjęte do obliczeń:
Obciążenie stałe zewnętrzne i zmienne: g=65kN/m, q=35 kN/m
Dane materiałowe: beton C50/60,sploty siedmiodrutowe

Y1770S7 ϕ16mm (Ap0 = 150mm2), klasa
relaksacji – 2
Dane geometryczne: L=15 m, h=135 cm, hf1=27 cm, hf2=20 cm,

bw=15 cm
10.1.4. Wyniki obliczeń
W pracy ograniczono się do zamieszczenia wyników optymalizacji przyjmując za

funkcję celu minimum objętości betonu. Ponadto nie zamieszczono obwiedni nośności
elementów na tle obwiedni momentów zginających. Poniżej na rysunkach przedstawiono
optymalne szerokości półek dla zadanych parametrów.
Rys. 10.3. Optymalne szerokości półek dla obliczeń wariantu I: a) półka dolna, b) półka
górna
141 | S t r o n a
Rys. 10.4. Optymalne szerokości półek dla obliczeń wariantu II: a) półka dolna, b) półka
górna
Rys. 10.5. Optymalne szerokości półek dla obliczeń wariantu III: a) półka dolna, b) półka
górna
W tabeli 10.1 zestawiono wyniki optymalizacji analizowanego elementu dla

poszczególnych wariantów obliczeń. Najmniejsze zużycie materiału uzyskano dla
wariantu I. Wariant II nie jest rozwiązaniem optymalnym.
Tab. 10.1. Łączne zestawienie wyników optymalizacji dla poszczególnych wariantów
obliczeń
Wariant Objętość belki Liczba cięgien

obliczeń /
funkcja cela V [m3] dolnych [szt.] górnych [szt.]
I/a 4,510 22 7
II / a 5,123 23 4
III / a 4,976 24 7
10.1.5. Zalecenia praktyczne i wnioski
Ze względów technologicznych tylko wariant III optymalizacji zasługuje na uwagę

projektanta elementów strunobetonowych. Z tego powodu przeprowadzono wielokrotne
obliczenia dla różnych rozpiętości oraz obciążeń elementów. Wymiary h, hf1, hf2, bw
przyjmowano zgodnie z ogólnie znanymi zaleceniami projektowymi, tzn:
142 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
ℎ = 2,4 ÷ 2,8ógk$ /
ô
$
(10.17)
ℎS = 0,20ℎ (10.18)
ℎS6 = 0,15ℎ (10.19)
VW = 0,10ℎ (10.20)
Określono minimalną grubość środnika jako 15cm. Założono skokowy przyrost

szerokości optymalizowanych półek co 5cm.Wyniki obliczeń zestawiono w tabeli 10.2.
Na podstawie przeprowadzonych obliczeń ustalono wartość średnią oraz odchylenie

standardowe stosunku szerokości półki dolnej/górnej do wysokości przekroju.
VS /ℎ = 0,23 ± 0,02 (10.21)
VS6 /ℎ = 0,39 ± 0,05 (10.22)
Tab. 10.2. Zestawienie wyników optymalizacji grupy elementów strunobetonowych

Długość L Obciążenie
Szerokość
[m] / stałe zew./ Objętość Stosunek bf1/h
l.p. półek bf1 / bf2
wysokość h zmienne belki [m3] / bf2/h [-]
[cm]
[cm] [kN/m]
1 10 / 80 35 / 10 20 / 25 1,450 0,25 / 0,31
2 12,5 / 95 35 / 10 20 / 35 2,281 0,21 / 0,37
3 15 / 105 35 / 10 25 / 40 3,277 0,24 / 0,38
4 17,5 / 115 35 / 10 30 / 50 4,664 0,26 / 0,43
5 10 / 90 45 / 20 20 / 30 1,675 0,22 / 0,33
6 12,5 / 105 45 / 20 25 / 40 2,731 0,24 / 0,38
7 15 / 120 45 / 20 25 / 50 4,005 0,21 / 0,42
8 17,5 / 130 45 / 20 30 / 60 5,670 0,23 / 0,46
9 20 / 145 45 / 20 35 / 65 7,710 0,24 / 0,45
10 10 / 105 65 / 35 20 / 40 2,080 0,19 / 0,38
11 12,5 / 120 65 / 35 30 / 45 3,375 0,25 / 0,38
12 15 / 135 65 / 35 35 / 55 5,046 0,26 / 0,41
13 17,5 / 150 65 / 35 35 / 70 7,105 0,23 / 0,47
14 10 / 115 85 / 50 25 / 40 2,380 0,22 / 0,35
15 12,5 / 135 85 / 50 30 / 50 3,913 0,22 / 0,37
16 15 / 150 85 / 50 35 / 65 5,925 0,23 / 0,43
143 | S t r o n a
Na podstawie teoretycznych analiz (wariant obliczeń I i II) stwierdzono, że

optymalna szerokość półki dolnej teowego dźwigara strunobetonowego jest stała na całej
długości. Zwiększając szerokość półki górnej w miarę zbliżania się do połowy rozpiętości
elementu zwiększamy powierzchnię strefy ściskanej uzyskując rozwiązanie optymalne.
Ze względów praktycznych nie mam możliwości produkcji elementów o optymalnej

szerokości półki górnej. Do optymalnego kształtowania dźwigarów strunobetonowych
zaleca się przyjmować szerokości półek zgodnie z warunkami (10.21) oraz (10.22).
Należy pamiętać, że aby powyższe warunki zachowywały swoją słuszność trzeba spełnić
założenia (10.17÷10.20).
10.2. Przykład B
- Optymalne kształtowanie trójprzęsłowych dźwigarów z drewna klejonego
W tym przykładzie przedstawiono problem optymalnego kształtowania

trójprzęsłowych dźwigarów z drewna klejonego o przekroju prostokątnym. Analizowane
zagadnienie zostało sformułowane w zgodzie z obowiązującymi normami projektowymi.
Poniżej na rysunku 10.6 pokazano schemat statyczny oraz założone fazy obciążenia.
Faza I obciążenia uwzględnia ciężar własny elementu gcw oraz obciążenie stałe g. Fazy
II÷VI opisują obciążenie zmienne w różnych przypadkach obliczeniowych.
Rys. 10.6. Schemat statyczny oraz układ sił zewnętrznych
144 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
10.2.1. Założenia obliczeniowe
Rozważany dźwigar opisano stosując metodę elementów skończonych. Poniżej nie

przytaczano powtórnie algorytmu MES, gdyż został on precyzyjnie opisany w rozdziale
4.
Funkcje opisujące stan graniczny analizowanych przekrojów:

Wszystkie podane poniżej funkcje wynikają bezpośrednio z obowiązujących norm
projektowych. Ponieważ zagadnienie dotyczy optymalnego kształtowania dźwigarów z
drewna klejonego za właściwą normę projektową przyjęto PN-EN 1995-1-1
„Projektowanie konstrukcji drewnianych”.
Naprężenie krytyczne przy zginaniu:
π E I (b, h )G I (b, h )
0,05 z 0,05 tor
σ = (10.23)
m, crit l W (b, h)
ef y
gdzie:
E0,05 – 5 % kwantyl modułu sprężystości wzdłuż włókien,
G0,05 – 5 % kwantyl modułu odkształcenia postaciowego,
Iz(b,h) – moduł bezładności przekroju względem osi z,
Itor(b,h) – moduł bezładności przekroju przy skręcaniu,
Wy(b,h) – wskaźnik wytrzymałości przekroju względem osi y,
lef – efektywna długość belki zależna od podparcia i układu obciążenia.
Smukłość względna:
f m ,k
λrel ,m = (10.24)
σ m ,crit
gdzie:
fm,k – wytrzymałość charakterystyczna na zginanie
Naprężenia σm,d muszą spełniać następujący warunek:
σ m ,d ≤ k crit (λ rel ,m ) f m , d (h ) (10.25)
gdzie:
fm,d(h) – obliczeniowa wytrzymałość na zginanie opisana funkcją (10.26),
kcrit(λrel,m) – współczynnik uwzględniający redukcję wytrzymałości ze względu na
zwichrowanie elementu opisany funkcją (10.27).
145 | S t r o n a
  600mm   f m ,k
0 ,1
(10.26) f m ,d (h) = min 1,1 ;   
  h   γ M
gdzie:
γM, – współczynnik materiałowy.


1 dla λrel ,m ≤ 0,75

(10.27) k crit (λrel ,m ) = 1,56 − 0,75 λ rel ,m dla 0,75 < λrel , m ≤ 1,4
 1
 dla λrel ,m > 1,4
 λrel ,m 2
Ograniczenie naprężeń przy ścinaniu:
3Vd
(10.28) τd = ≤ f v,d
2k cr bh
gdzie:
fv,d – obliczeniowa wytrzymałość na ścinanie,
Vd – obliczeniowa siła ścinająca,
kcr – współczynnik uwzględniający możliwość powstania pęknięć przy ścinaniu.
Ograniczenie naprężeń normalnych w obszarze podpór pośrednich:
(10.29) k t σ m ,d ≤ f m , d
Współczynnik kt opisany jest funkcją:
(10.30) k t = 1 + 1,4 tan (α ) + 5,4 tan 2 (α

gdzie:
α – kąt nachylenia dźwigara w obszarze podpór pośrednich (kąt mierzony między
kolejnymi przekrojami poprzecznymi)
Ograniczenie maksymalnych naprężeń rozciągających w poprzek włókien wywołanych

momentem zginającym:
0,2 tan (α )σ m,d

(10.31) ≤ f t ,90,d
k dis k vol
gdzie:
kdis – współczynnik uwzględniający rozkład naprężeń w strefie podporowej dźwigarów,
kvol – współczynnik objętości strefy podporowej dźwigarów.
146 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Funkcja przyrostowa i pętla optymalizacyjna:

poprzecznego uwarunkowane narzuconymi ograniczeniami geometrycznymi.

przyrostu Δh maleje wraz z kolejnymi fazami obliczeń.
Wynikiem jednej pętli obliczeniowej jest optymalna wysokość przekroju

poprzecznego dla jednego elementu skończonego. Wynika z tego, że całkowita ilość pętli
obliczeniowych w obrębie jednej iteracji wynosi n+1,
gdzie:
n - ilość elementów skończonych.
Obliczenia przebiegają zgodnie z następującą procedurą:
• Znalezienie optymalnej wysokości przekroju dla każdego elementu skończonego.
Przekrój poprzeczny dla wyznaczonej wysokości spełnia wszystkie ustalone warunki
nośności oraz minimalizuje zadaną funkcję celu. Obliczenia są przeprowadzane dla
wartości sił wewnętrznych wyznaczonych metodą elementów skończonych dla
wielkości startowych.
liniowych.
• Ponowne określenie optymalnej wysokości przekroju zmiennej wzdłuż długości
dźwigara.
iteracyjnej.
Poniżej przedstawiono przykładowe wyniki optymalizacji dla następujących danych:

• klasa drewna: GL32h
• klasa użytkowania: 2
• obciążenie stałe zewnętrzne: g = 8,5·103 N/m
147 | S t r o n a
• obciążenie eksploatacyjne: q1 = q2 = q3 = 10·103 N/m

• szerokość elementu: b = 0,20 m
• długość: L1 = L2 = L3 = 15 m
• współczynniki: kmod = 0,6; kdef = 0,8; kcr = 0,67
• długość elementu skończonego: LES = 0,5 m
• rozstaw płatwi: 3m
W obliczeniach założono zabezpieczenie przed zwichrowaniem dźwigara w

obszarach oparcia płatwi. Ze względu na założenie przyłożenia obciążenia do górnej
powierzchni belki długość efektywną lef zwiększono o 2h.
Obliczenia przeprowadzono dla zmiennej decyzyjnej określonej w zakresie:

- wysokość h: <0,3 ; 2,5> [m]
Poniżej na rysunkach pokazano: obwiednie charakterystycznych momentów

zginających, obwiednie pionowych przemieszczeń węzłowych oraz optymalną wysokość
optymalizowanego dźwigara.
Rys. 10.7. Obwiednia charakterystycznych momentów zginających
Na rysunku 10.8 zamieszczono obwiednie przemieszczeń węzłowych. Maksymalne

przemieszczenie pionowe wynosi 0,035 m. Ugięcie graniczne przyjęte dla
rozpatrywanego dźwigara wynosi L/300 = 0,050 m.
148 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rys. 10.8. Obwiednia pionowych przemieszczeń węzłowych
Rys. 10.9. Optymalna wysokość h
W praktyce zrealizowanie optymalnego kształtu dźwigara przedstawionego na

rysunku 10.9 jest niemożliwe. Z tego względu wprowadzono funkcję narzucającą
określony kształt przekroju na wynik obliczeniowo optymalny. Przeprowadzono
powtórne obliczenia.
Poniżej na rysunkach pokazano: obwiednie charakterystycznych momentów

zginających, obwiednie pionowych przemieszczeń węzłowych oraz optymalną wysokość
optymalizowanego dźwigara uwzględniającego praktyczną możliwość realizacji.
149 | S t r o n a
Rys. 10.10. Obwiednia charakterystycznych momentów zginających
Na rysunku 10.11 zamieszczono obwiednie przemieszczeń węzłowych dla

rozwiązania przedstawionego na rysunku 10.12. Maksymalne przemieszczenie pionowe
wynosi 0,029 m.
Poniżej pokazano możliwy do realizacji optymalny kształt dźwigara. Dodatkowo na

rysunku pokazano cienką linią optymalną obliczeniowo wysokość rozpatrywanej belki.
150 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rys. 10.12. Optymalna wysokość h
W celu pokazania skuteczności metody obliczeniowej przeprowadzono dodatkowe

obliczenia.
Na rysunkach 10.13 ÷ 10.15 pokazano optymalną wysokość dźwigara dla ustalonych

powyżej założeń materiałowo-obciążeniowych oraz różnych rozpiętości przęseł.
Na rysunkach 10.16 ÷ 10.18 pokazano optymalne rozwiązania dźwigarów

wykonanych z zróżnicowanych materiałów oraz obciążonych różnymi wartościami sił
zewnętrznych.
Rys. 10.13. Optymalna wysokość h dla L1 = L3 = 15 m; L2 = 18 m
151 | S t r o n a
Rys. 10.14. Optymalna wysokość h dla L1 = L3 = 15 m; L2 = 21 m
Rys. 10.15. Optymalna wysokość h dla L1 = 6 m; L2 = 18 m; L3 = 15 m
Rys. 10.16. Optymalna wysokość h dla L1 = L3 = 15 m; L2 = 18 m , drewno: GL24h, q1 = q2 = q3 =

10·103 N/m
152 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rys. 10.17. Optymalna wysokość h dla L1 = L3 = 15 m; L2 = 18 m, drewno: GL28h, q1 = q2 = q3 =

10·103 N/m
Rys. 10.18. Optymalna wysokość h dla L1 = 12 m; L2 = 18 m, L3 = 9 m, drewno: GL28h, q1 = q2 = q3 =

12,5·103 N/m
10.3. Przykład C
- Optymalne kształtowanie zbrojenia zginanych elementów żelbetowych
poddanych działaniu podwyższonych temperatur
W przykładzie przedstawiono problem redukcji nośności zginanego zbrojenia w

belkach żelbetowych o przekroju prostokątnym. Określono również zalecenia
optymalnego kształtowania zbrojenia podłużnego, które zapewnia minimalny możliwy
spadek nośności przekroju.
10.3.1. Podstawowe założenia
W zadaniu należy wyznaczyć optymalny kształt zbrojenia podłużnego, który będzie

minimalizował przyjętą funkcję celu. W rozważanym zagadnieniu funckję celu określono
jako spadek nosności przekroju w sytuacji zagrożenia pożarowego.
153 | S t r o n a
Optymalizacja polega na doborze średnicy oraz lokalizacji prętów zbrojeniowych w

przekroju poprzecznym przy założonych wymiarach geometrycznych oraz przy
określonym stopniu zbrojenia przekroju.
W celu przeprowadzenia powyższych obliczeń napisano program komputerowy,

który iteracyjnie sprawdza wszystkie możliwe możliwości ukształtowania zbrojenia przy
założonych ograniczeniach wynikających z praktyki projektowej (m.in. minimalne
odległości między prętami) oraz ustalonych ograniczeniach optymalizacyjnych
(dopuszczalna średnica zbrojenia, dopuszczalna liczba prętów, itp.). Z otrzymanego
zbioru wybierane jest rozwiązane, które zapewnia minimalizację ustalonej fukcji celu.
Obliczenia w obrębie jednej iteracji opisuje procedura B zamieszczona poniżej.
Procedura B:
1. Obliczenie zredukowanej geometrii przekroju poprzecznego (określenie zakresu strefy
zniszczonej betonu).
2. Wyznaczenie zredukowanej wytrzymałości betonu na ściskanie i rozciąganie.
3. Ustalenie temperatury każdego pręta zbrojeniowego.
4. Redukcja obliczeniowej wytrzymałości stali w zbrojeniu podłużnym oraz ustalenie
średniego współczynnika redukcyjnego wytrzymałości prętów zbrojeniowych.
5. Wyznaczenie nośności na zginanie dla zredukowanego przekroju oraz zredukowanej
wytrzymałości stali i betonu.
10.3.2. Metodologia obliczeniowa
Analizie podlega jednokierunkowo zginana belka żelbetowa o przekroju

prostokątnym. W przykładzie skupiono się na redukcji nośności zbrojenia zginanego, w
konkretnym przekroju poprzecznym, poddanego działaniu podwyższonych temperatur.
Nie analizowano redukcji nośności zbrojenia poprzecznego oraz nie sprawdzano stanów
granicznych użytkowania.
Poniżej na rysunku pokazano oznaczenia wymiarów przekroju poprzecznego.
154 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rys. 10.19. Przekrój poprzeczny
Algorytm weryfikacji nośności zbrojenia zginanego

Algorytm jest opracowany w oparciu o założenia metody uproszczonej
wymiarowania zginanych elementów żelbetowych, która dopuszcza analizę nośności z
warunków równowagi wypadkowych sił wewnętrznych, bez jednoczesnej analizy
odkształceń betonu i zbrojenia w przekrojach elementów. Uproszczenie postępowania
polega na przyjęciu ekwiwalentnego prostokątnego wykresu naprężeń w strefie ściskanej
[6].
W pierwszej kolejności należy wyznaczyć zasięg efektywnej wysokości strefy

ściskanej ξeff w betonie, zgodnie ze wzorem:
As1 f yd − As 2 f yd
ξ eff = (10.32)
bdf cd
W przypadku ξeff > ξeff.lim zbrojenie As1 nie jest w pełni wykorzystane i nośność
przekroju określona jest funckją (11.33).
M Rd = µ eff . lim d 2 bf cd (10.33)
gdzie:
µ eff . lim = ξ eff . lim (1 − 0,5ξ eff . lim ) (10.34)
Natomiast jeżeli ξeff ≤ ξeff.lim zbrojenie As1 jest w pełni wykorzystane i należy określić
nośność przekroju jako podwójnie zbrojonego:
155 | S t r o n a
2a 2
As1 (d − a 2 ) f yd , if ξ eff ≤
(10.35) M Rd = d
2a 2
µ eff d 2 bf cd + As 2 (d − a 2 ) f yd , if ξ eff >
d
gdzie:
μeff jest określone wzorem (11.34) dla wyznaczonej zgodnie z funkcją (11.32) wartości
ξeff.
  λ ( f ck )
ξ eff (µ eff ) if µ eff ≤ 0,5

ξ eff (µ eff , f ck ) = 
(10.36)  min
 0,8 
1 otherwise
Z równań (10.32÷10.35) sformułowano funckję MRd(b, h, As1, As2, a1, a2)

umożliwiającą określenie nośności przekroju o dowolnych parametrach geometrycznych
oraz o dowolnym zbrojeniu podłużnym przy ustalonej klasie betonu i stali zbrojeniowej.
Ustalenie temperatury przekroju:

Zgodnie z PN-EN 1992-1-2 projektant przy określaniu redukcji parametrów
materiałowo-geometrycznych może skorzystać z dwóch metod: metody izotermy 500°C
oraz metody strefowej.
Metoda izotermy 500°C polega na redukcji wymiarów geometrycznych przekroju

poprzecznego w strefie zniszczonej działaniem wysokiej temperatury. Grubość
zniszczonej strefy przyjmuje się jako równą średniej głębokości izotermy 500°C w strefie
ściskanej przekroju poprzecznego. Zgodnie z tym założeniem przyjmuje się, że beton o
temperaturze przekraczającej 500°C nie ma wpływu na nośność elementu, natomiast
beton o temperaturze poniżej 500°C zachowuje pełną wytrzymałość.
Jest to metoda uproszczona i może być stosowana tylko przy spełnieniu określonych
w PN-EN 1992-1-2 warunków.
Metoda strefowa jest zdecydowanie dokładniejsza od metody izotermy 500°C.

Przekrój zredukowany ustala się dzieląc przekrój poprzeczny na pewną liczbę (nie
mniejszą niż 3) równoległych stref o równej grubości, przy czym dla każdej strefy ustala
się średnią temperaturę oraz odpowiadającą jej średnią wytrzymałość na ściskanie i
moduł sprężystości. Podstawą dla redukcji przekroju stanowi zniszczona strefa o grubości
az, znajdująca się na powierzchniach narażonych na działanie ognia.
Pracochłonność metody strefowej w głównej mierze polega na konieczności ustalenia

temperatury środków stref przekroju poprzecznego. Projektant w tym celu musi
156 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
skorzystać z zamieszczonych w normie (bądź literaturze) izoterm opracowanych dla

konkretnych wymiarów przekroju poprzecznego oraz określonego czasu nagrzewania.
Dla potrzeb prowadzonych badań napisano program komputerowy, który umożliwia

automatyczne określenie temperatury w dowolnym punkcie przekroju poprzecznego.
W pierwszym etapie badań dokonano digitalizacji dostępnych profili

temperaturowych do obrazów RGB. Każdej z temperatur przypisano unikalny kolor,
który na podstawie indeksu RGB umożliwia algorytmowi określenie temperatury w
dowolnym punkcie przekroju. Profile temperaturowe są sporządzone dla ustalonych
wartości temperatur. Precyzyjne ustalenie temperatury w dowolnym punkcie przekroju
jest możliwe dzięki wprowadzeniu do programu procedury numerycznej interpolującej
wartości pośrednie pomiędzy najbliższymi stałymi izotermami.
Niestety w PN-EN 1992-1-2 zostały zamieszone profile temperaturowe tylko dla

kilku ustalonych wymiarów przekrojowych. Z tego względu napisano procedurę
numeryczną umożliwiającą odnoszenie dowolnych wymiarów przekroju porzecznego do
dostępnych profili temperaturowych.
Określenie zredukowanych wymiarów przekroju:

Do określenia zredukowanej wysokości i szerokości przekroju analizowanej belki
zastosowano metodę strefową. Poniżej przedstawiono procedurę wyznaczenia redukcji
wymiarów geometrycznych przekroju.
• Podział przekroju na n równoległych stref o równej grubości, przy czym n ≥ 3.
• Obliczenie temperatury dla środka każdej strefy.
• Wyznaczenie odpowiadających temperaturze współczynników redukcyjnych dla
wytrzymałości na ściskanie kc(Ѳi).
• Obliczenie średniego współczynnika redukcyjnego dla konkretnego przekroju,
zawierającego czynnik (1 – 0,2/n) uwzględniający zmiany temperatury w obrębie
każdej strefy, zgodnie ze wzorem:
(1 − 0,2 / n ) n
k c.m =
n
∑ k (θ )
i =1
c i
(10.37)
gdzie:
w – połowa całkowitej szerokości
n – liczba równoległych stref na szerokości w
m – numer strefy
157 | S t r o n a
• Ustalenie szerokości zniszczonej strefy:
 k 
(10.38) a z = w1 − c.m 
 k c (θ M ) 
gdzie:
kc(ѲM) – współczynnik redukcyjny dla betonu w punkcie M (zgodnie z rys. 10.20)
Rys. 10.20. Redukcja przekroju poprzecznego (oznaczenia) [39]
W obliczeniach założono 20 stref obliczeniowych. Założona ilości stref

obliczeniowych zapewnia uzyskanie wyniku o precyzji nieporównywalnie wyższej niż
przy zastosowaniu standardowych metod obliczeniowych.
Napisany program komputerowy umożliwia przyjęcie dowolnej ilości stref

obliczeniowych. Przyjmowanie ilości stref większej niż 20 prowadzi do tylko
minimalnego zwiększenia dokładności uzyskanego wyniku, natomiast w znaczący sposób
wydłuża czas trwania obliczeń.
Redukcja charakterystyk materiałowych:
Według PN-EN 1992-1-2 właściwości wytrzymałościowe i odkształceniowe betonu

w jednoosiowym stanie naprężenia w podwyższonych temperaturach należy ustalić na
podstawie zależności naprężenie-odkształcenie. Wartości parametrów definiujących tą
zależność podane są w Tablicy 3.1 PN-EN 1992-1-2. Parametry te można stosować do
betonów zwykłych na kruszywie krzemianowym lub wapiennym (zawierającym wagowo,
co najmniej 80% kruszywa wapiennego).
Stosując założenie bezpieczne wytrzymałość na rozciąganie betonu się pomija.
Jednak, jeśli zachodzi potrzeba uwzględnienia wytrzymałości na rozciąganie do
uproszczonych lub zaawansowanych metod obliczeń, należy przeprowadzić redukcję
wytrzymałości charakterystycznej betonu na rozciąganie poprzez współczynnik kc(θ).
158 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Napisany program umożliwia określenie temperatury w dowolnym punkcie przekroju

poprzecznego, dzięki czemu możliwe jest precyzyjne ustalenie redukcji charakterystyk
materiałowych zarówno dla betonu jak i stali zbrojeniowej.
Średni współczynnik redukcyjny wytrzymałości betonu wyznaczono w oparciu o

temperaturę ustaloną w każdym punkcie przekroju poprzecznego (wielkość punku: 1
mm2). Uzyskanie tak dokładnych wyników nie byłoby możliwe przy zastosowaniu
standardowych metod obliczeniowych bazujących na metodzie strefowej bądź metodzie
izotermy 500°C.
Dla zobrazowania skuteczności metodologii obliczeniowej poniżej zamieszczono

szczegółowe wyniki dla pojedynczego przykładu obliczeniowego. W celu określenia
uniwersalnych zaleceń projektowych dla zróżnicowanych danych wejściowych
wykonano wielokrotne obliczenia optymalizacyjne.
Przykład obliczeniowy:
Analizie podlega przekrój o wymiarach 0,4 x 0,6 m. Do obliczeń przyjęto następujące

dane:
• klasa betonu: C30/37,
• klasa stali: A-IIIN,
• powierzchnię zbrojenia rozciąganego As1 = 19,63 cm2,
• dopuszczalny zakres zmienności przyjętej powierzchni zbrojenia rozciąganego: ΔAs1 =
0,8 cm2,
• dopuszczalne średnice zbrojenia: {12, 16, 20, 25} [mm],
• ograniczenie minimalnej ilości prętów przy jednej krawędzi: 4 (ze względu na
założenie czterociętego zbrojenia poprzecznego),
• otulina zbrojenia: 30 mm,
• minimalna odległość pomiędzy prętami zbrojeniowymi: min{20 mm, ϕ},
gdzie:
ϕ – maksymalna średnica zbrojenia
Wykorzystując napisane oprogramowanie określono optymalne rozwiązanie

oddzielnie dla oczekiwanej odporności ogniowej od R60 do R240. Poniżej w tabeli (tab.
10.3) przedstawiono wyniki obliczeń dla poszczególnych czasów nagrzewania. W tabeli
przedstawiono dwa warianty zbrojenia:
159 | S t r o n a
Wariant A – standardowy sposób zbrojenia wynikający z praktyki projektowej;

zakłądający m.in. stosowanie tej samej średnicy zbrojenia oraz równomiernego rozstawu
prętów zbrojeniowych.
Wariant B – optymalny kształt zbrojenia, który dopuszcza różne średnice zbrojenia oraz
nierównomierny jego rozkład.
Dodatkowo w tabeli (tab. 10.4) zestawiono redukcję nośności na zginanie w

odniesieniu do sytuacji standardowej.
Tab. 10.3. Nośność przekroju na zginanie w funkcji odporności ogniowej
ognioodporność nośność na zginanie [kNm]
[min] wariant A wariant B
sytuacja standardowa 420,2 407,4
R60 364,2 360,0
R90 344,3 348,1
R120 326,1 336,1
R180 313,5 323,4
R240 266,5 302,4
Tab. 10.4. Nośność elementu w odniesieniu do sytuacja standardowej

redukcja nośności względem sytuacji
ognioodporność
standardowej [%]
[min]
wariant A wariant B
R60 86,7 88,4
R90 81,9 85,4
R120 77,6 82,5
R180 74,6 79,4
R240 63,4 74,2
Na rysunkach (rys. 10.21, rys. 10.22) pokazano profile temperatury (dla

ognioodporności R120 oraz R240) wraz z zaznaczoną lokalizacją i średnicą zbrojenia.
160 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rys. 10.21. Profile temperatury dla belki 400x600 mm (R120). Otulina 30 mm (mierzona do
zbrojenia poprzecznego #10). Nagrzewanie z trzech stron
Rys. 10.22. Profile temperatury dla belki 400x600 mm (R240). Otulina 30 mm (mierzona do
zbrojenia poprzecznego #10). Nagrzewanie z trzech stron
161 | S t r o n a
Z powyższego wynika, że powierzchnia zbrojenia rozciąganego As1 dla

poszczególnych wariantów wynosi:
Wariant A - 4#25 = 19,63 cm2
Wariant B - 3#25 + 4#12 = 19,25 cm2
Powierzchnia zbrojenia wariantu B stanowi 98,1% powierzchni wariantu A.
Zamieszczone rysunki dowodzą, że optymalny kształt zbrojenia nie zależy od

oczekiwanej ognioodporności elementu. Dla wszystkich analizowanych czasów
nagrzewania (od R60 do R240) optymalny kształt zbrojenia wygląda analogicznie.
Prezentowane wyniki obliczeń optymalizacyjnych dowodzą, że znaczenie stosowania

optymalnego doboru średnic i lokalizacji zbrojenia podłużnego rośnie wraz z oczekiwaną
ognioodpornością elementu. W obliczeniach nie uzględniono czasu nagrzewania 30
minut, gdyż dla przyjęty wymiarów geometrycznych spadek nośności jest minimalny.
Wielokrotne obliczenia optymalizacyjne:
W celu określenia zaleceń praktycznych przeanalizowano belki o przekrojach

zamieszczonych w tabeli 10.5.
Tab. 10.5. Nośność elementu w odniesieniu do sytuacja standardowej
szerokość x szerokość x szerokość x

wysokość[mm] wysokość[mm] wysokość[mm]
400 x 500 500 x 600 600 x 700
400 x 550 500 x 650 600 x 750
400 x 600 500 x 700 600 x 800
400 x 650 500 x 750 600 x 850
400 x 700 500 x 800 600 x 900
400 x 750 500 x 850 600 x 950
400 x 800 500 x 900 600 x 1000
500 x 950 600 x 1050
500 x 1000 600 x 1100
600 x 1150
600 x 1200
W obliczeniach założono:
• klasa betonu: C30/37,
• klasa stali: A-IIIN,
• powierzchnię zbrojenia rozciąganego As1 = 1,1% Ac ,
,gdzie:
Ac – powierzchnia przekroju betonowego
162 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
• dopuszczalny zakres zmienności przyjętej powierzchni zbrojenia rozciąganego: ΔAs1 =

0,8 cm2,
• dopuszczalne średnice zbrojenia: {12, 16, 20, 25} [mm],
• ograniczenie minimalnej ilości prętów przy jednej krawędzi: 4 (ze względu na
założenie czterociętego zbrojenia poprzecznego),
• otulina zbrojenia: {30, 35, 40, 45, 50} [mm],
• minimalna odległość pomiędzy prętami zbrojeniowymi: min{20 mm, ϕ}.
Założona powierzchnia zbrojenia podłużnego stanowiąca 1,1% pola przekroju

poprzecznego elementu jest wartością zalecaną przy kształtowaniu zginanych belek
żelbetowych o przekroju prostokątnym. Powyższe założenie zapewnia zaprojektowanie
optymalnej, z uwagi na cenę wytworzenia, belki.
Wszystkie obliczenia przekrowadzono dla pięciu ustalonych wartości otulin zbrojenia

oraz dla ognioodporności z zakresu R30 do R240.
Z uwagi na bardzo duży zbiór uzyskanych rezultatów w pracy nie przedstawiono

wszystkich wyników przeprowadzonych obliczeń. Dla przykładu w tabeli (tab. 10.6)
przedstawiono uśrednioną, dla wszystkich analizowanych przekrojów, redukcję nośności
w odniesieniu do sytuacji standardowej. Zamieszczone wyniki dotyczą otuliny 30 mm. W
obliczeniach założono strzemiona #10, co dla pręta zbrojeniowego #20 daje odległość
krawędzi nagrzewanej do osi zbrojenia podłużnego: 50 mm.
Tab. 10.6. Uśredniona nośność element w odniesieniu do sytuacji standardowej
redukcja nośności względem sytuacji
ognioodporność
standardowej [%]
[min]
wariant A wariant B
R30 89,2 ± 0,7 89,3 ± 1,0
R60 86,8 ± 0,9 87,9 ± 1,3
R90 81,8 ± 1,1 85,7 ± 1,5
R120 77,3 ± 1,3 81,3 ± 1,8
R180 72,2 ± 1,2 78,6 ± 2,1
R240 63,1 ± 1,6 74,0 ± 2,4
Spadek nośności na zginanie w sytuacji zagrożenia pożarowego dla elementu z

optymalnie ukształtowanym zbrojeniem jest mniejszy niż w przypadku belki z
zbrojeniem ukształtowanym zgodnie z standardową praktyką projektową. Wpływ
optymalnego wykonstruowania zbrojenia spada wraz ze wzrostem otuliny. Poniżej
przedstawiono tabelę zestawiającą różnicę w spadku nośności dla obydwu wariantów
ukształtowania zbrojenia.
163 | S t r o n a
Tab. 10.7. Różnica w spadku nośności dla poszczególnych wariantów kształtu zbrojenia
Δ = WNB - WNA
ognioodporność
otulina [mm]
[min]
30 35 40 45 50
R30 0,2 0,2 0,2 0,1 0,1
R60 1,1 1,0 0,8 0,7 0,5
R90 3,9 3,8 3,4 2,8 2,2
R120 4,0 3,8 3,5 3,0 2,5
R180 6,4 6,1 5,4 4,9 4,1
R240 10,9 9,3 8,2 7,5 6,7
gdzie:
WNA – redukcja nośności względem sytuacji stanadrdowej (wariant A zbrojenia)
WNB – redukcja nośności względem sytuacji stanadrdowej (wariant B zbrojenia)
Zamieszczona tabela (tab. 10.5) obrazuje uśrednione wyniki dla 27 zróżnicowanych

pod względem geometrycznym przekrojów poprzecznych (patrz tab. 10.5) przy założonej
grubości otuliny. Wyniki zamieszczone w tabeli (tab. 10.6) zawierają w sobie uśrednione
wartości redukcji nośności na zginanie dla wszystkich analizowanych przypadków
obliczeniowych. Podana wartość otuliny mierzona jest od zewnętrznej krawędzi
przekroju belki do zewnętrznej powierzchni zbrojenia poprzecznego (w obliczenia
założono strzemiona #10).
10.3.4. Zalecenia praktyczne i wnioski
W oparciu o uzyskane wyniki obliczeń optymalizacyjnych sformułowano zalecenia

kształtowania zbrojenia podłużnego.
Zalecenia kształtowania zbrojenia podłużnego:
• Projektowane element muszą spełniać zalecenia zestawione tabelarycznie w PN-EN

1992-1-2. Zalecanie dotyczą minimalnych wymiarów geometrycznych przekroju
poprzecznego oraz minimalnej odgległości od krawędzi nagrzewanej do osi zbrojenia
podłużnego.
• W narożach przekrojów należy umieszczać zbrojenie o minimalnej dopuszczalnej
średnicy.
• Pręty zbrojeniowe należy lokalizować możliwie blisko środka krawędzi dolnej
przekroju.
• W przypadku konieczności ułożenia zbrojenia w kilku warstwach, zbrojenie o
większej średnicy należy usytuować bliżej krawędzi zewnętrznej.
164 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
• Przy kształtowaniu zbrojenia należy stosować maksymalnie N+1 warstw prętów.

,gdzie:
N – ilość warstw zbrojenia podłużnego w strefie rozciąganej dla standardowego
sposobu zbrojenia.
• Dla elementów, których minimalna szerokość jest nie mniejsza niż 400 mm, dla
oczekiwanej ogniodoporności R30 oraz R60 zbrojenie można kształtować w sposób
powszechnie przyjęty w praktyce projektowej.
Przedstawiona metodologia obliczeniowa pozwoliła na wyznaczenie optymalnego

kształtu zbrojenia podłużnego w zginanych elementach żelbetowych. Uzyskane wyniki
dowodzą skuteczności gradientowo-iteracyjnej metody obliczeniowej oraz pokazują
potencjalne korzyści wynikające z poprawnego (z uwagi na nośność elementu poddanego
działaniu wysokich temperatur) zaprojektowania zbrojenia.
10.4. Przykład D
- Optymalne kształtowanie pasów trójprzęsłowych dźwigarów stalowych
Zadanie dotyczy optymalnego kształtowania trójprzęsłowych dźwigarów stalowych o

przekroju dwuteowym. Na rysunku 10.23 pokazano schemat statyczny oraz założone fazy
obciążenia. Faza I obciążenia uwzględnia ciężar własny elementu gcw oraz obciążenie
stałe g. Fazy II÷VI opisują obciążenie zmienne w różnych przypadkach obliczeniowych.
W analizowanym przykładzie założono 5 kombinacji obliczeniowych poszczególnych faz
obciążenia.
Rys. 10.23. Schemat statyczny, przekrój belki oraz układ sił zewnętrznych
165 | S t r o n a
10.4.1. Procedura obliczeniowa
W zadaniu należy wyznaczyć optymalne wymiary przekroju poprzecznego, które

będą minimalizowały przyjętą funkcję celu, którą jest objętość elementu.
Optymalizacja polega na doborze wymiarów pasów, t.j. szerokościbf1i bf2 oraz

grubości tf1 i tf2 (por. rys. 10.23), która minimalizuję ustaloną funkcję celu oraz spełnia
wszystkie przyjęte ograniczenia.
Stan graniczny nośności przekrojów:
W celu wyznaczenia nośności przekroju posłużono się zaleceniami zawartymi w

normach: PN-EN-1990, PN-EN-1991-1, PN-EN 1993-1-1, PN-EN 1993-1-5.
W szczególności sprawdzono:
• nośność na zginanie z uwzględnieniem zwichrzenia elementu,
• nośność przy naprężeniach stycznych,
• interakcja siły poprzecznej i momentu zginającego,
• nośność przy obciążeniu skupionym,
• interakcja obciążenia skupionego i momentu zginającego,
• stateczność pasa przy smukłym środniku.
Przy weryfikacji wymienionych stanów granicznych wzięto pod uwagę złożone

efekty szerokiego pasa oraz niestateczności ścianki, przyjmując w obliczeniach
efektywne pole przekroju. Z tego względu do procedury obliczeniowej dodatkowo
zaimplementowano funkcję umożliwiającą określenie zredukowanych wymiarów
geometrycznych dla dowolnego przekroju poprzecznego.
W analizie uwzględniono wymagane formuły weryfikacyjne znajdujące się w

przytoczonych normach projektowych. W oparciu o procedury w nich zamieszczone,
sformułowano funkcję umożliwiającą sprawdzenie warunków nośności w dowolnym
przekroju poprzecznym na długości przęseł belki trójprzęsłowej.
Metodę można odnieść do dowolnej normy projektowej, lub dokonać optymalizacji

elementu przy dowolnych ograniczeniach (np. dotyczących maksymalnych naprężeń w
ustalonym punkcie przekroju poprzecznego).
Dodatkowo wprowadzono ograniczenia dopuszczalnego obszaru zmiennych

decyzyjnych.
166 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Funkcja przyrostowa i pętla optymalizacyjna:

poprzecznego uwarunkowane narzuconymi ograniczeniami geometrycznymi.
Przyjęto skokowy przyrost zmiennych decyzyjnych w obrębie jednej pętli

obliczeniowej. Kierunek przyrostu zależy od spełnienia warunków nośności i jest
określany w zależności od uzyskanego wyniku weryfikacji nośności przekroju.
Dodatkowo wartość przyrostu maleje wraz z kolejnymi fazami obliczeń.
W wyniku jednej pętli obliczeniowej otrzymuje się optymalne wymiary przekroju

poprzecznego dla jednego elementu skończonego.
Obliczenia przeprowadzane są zgodnie ze schematem:

1. ustalenie wartości początkowych zmiennych decyzyjnych,
2. znalezienie rozwiązania optymalnego dla ustalonych wartości początkowych (zgodnie
z procedurą C),
3. skokowy przyrost grubości pasa tf1 oraz znalezienie rozwiązania optymalnego dla
stałego(na długości dźwigara) wymiaru tf1 (iteracyjnie powtarzana procedura C dla
różnych wartości tf1),
4. skokowy przyrost zmiennej decyzyjnej tf2 oraz znalezienie rozwiązania optymalnego
dla ustalonej w obrębie jednej iteracji wartości tf2 (iteracyjnie powtarzana procedura
jak w punkcie 3),
5. wybór rozwiązania optymalnego ze zbioru wynikowego.
Procedura C:
• Znalezienie optymalnych wymiarówbf1 ibf2 dla każdego elementu skończonego.
Przekrój poprzeczny dla wyznaczonych wymiarówpowinien spełniać wszystkie
ustalone warunki nośności oraz minimalizować zadaną funkcję celu (1). Obliczenia są
przeprowadzane dla wartości sił wewnętrznych wyznaczonych metodą elementów
skończonych dla wielkości startowych.
liniowych.
• Ponowne określenie optymalnych wymiarów przekroju poprzecznego
167 | S t r o n a

iteracyjnej.
Poniżej przedstawiono wyniki optymalizacji dla jednej przykładowej belki.

Obliczenia przeprowadzono dla następujących danych:
• gatunek stali: S235
• obciążenia: g = 10.5·103 N/m, q1 = 25·103 N/m, q2 = q3 = q1
• stałe wymiary przekroju: hw = 0,750m; tw= 0,010 m
• rozpiętość przęseł: L1 = 15 m, L2 = L3 = L1
• długość elementu skończonego: LES = 0,5 m
Rozwiązano zadanie z czterema zmiennymi sterującymi, dla których dopuszczono

następujący obszar zmienności:
- tf1, tf2: <0,012 ; 0,030> [m]; - bf1, bf2: <0,150 ; 0,500> [m]
Poniżej na rysunkach pokazano: optymalne szerokości półek (rys. 10.24, 10.25) oraz
obwiednie pionowych przemieszczeń węzłowych (rys. 10.26). Optymalne grubości
blachy pasów wynoszą: tf1 = 0,018 m oraztf2 = 0,021 m.
Rys. 10.24. Optymalna szerokość bf1
168 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rys. 10.25. Optymalna szerokość bf2
10.4.3. Zalecenia praktyczne
W punkcie 10.4.2 przedstawiono wyniki przykładowej optymalizacji dźwigara z

uwagi na cztery zmienne decyzyjne: bf1, bf2, tf1, tf2.
W praktyce projektowej najczęściej stosuje się pasy o stałej szerokości. Z tego

względu przeprowadzono wielokrotne obliczenia blachownic o zróżnicowanej rozpiętości
międzypodporowej oraz różnych warunkach obciążeniowych przy założeniach:
• stałej szerokości pasów bf1 = bf2 = 0,25 m,
• stałej wysokości przekroju hw,
• grubości środnika tw = 0,01 m,
• grubości pasówtf1 = tf2.
Łącznie przeprowadzono obliczenia dla 356 przypadków dźwigarów. Poniżej w tabeli

10.8 pokazano przykładowe wyniki dla dźwigarów o długości przęseł 12 m i 15 m.
169 | S t r o n a
Tab. 10.8. Optymalna grubość półek tf

długość wysokość łączne obciążenie tf = tf1=tf2[m]
L,p. przęsłaL1=L2=L3 przekroju obliczeniowe
[m] hw[m] [kN/m] S235 S275 S355
1 12 0,7 44,2 0,013 0,013 0,012
2 12 0,5 51,7 0,025 0,022 0,018
3 12 0,6 51,7 0,020 0,018 0,016
4 12 0,7 51,7 0,016 0,016 0,013
5 12 0,8 51,7 0,015 0,013 0,012
6 12 0,6 59,2 0,024 0,021 0,018
7 12 0,7 59,2 0,019 0,019 0,015
8 12 0,8 59,2 0,018 0,016 0,013
9 12 0,9 59,2 0,015 0,013 0,012
10 12 0,6 66,7 0,027 0,024 0,021
11 12 0,7 66,7 0,022 0,022 0,017
12 12 0,8 66,7 0,021 0,018 0,015
13 15 0,6 44,2 0,028 0,025 0,022
14 15 0,7 44,2 0,023 0,022 0,018
15 15 0,8 44,2 0,022 0,019 0,015
16 15 0,9 44,2 0,019 0,016 0,013
17 15 1 44,2 0,016 0,014 0,012
18 15 0,7 51,7 0,028 0,027 0,022
19 15 0,8 51,7 0,026 0,023 0,018
20 15 0,9 51,7 0,022 0,019 0,016
21 15 1 51,7 0,019 0,017 0,013
22 15 1,1 51,7 0,017 0,014 0,012
23 15 0,9 59,2 0,026 0,023 0,018
Analizując uzyskane wyniki możliwe było sformułowanie zaleceń praktycznych

optymalnego doboru grubości blach pasów przy założonych. Optymalną grubość pasów
można opisać funkcją:
0,0237
(10.39) tf = Li q 3 h ± 0,002,
fy
gdzie:
tf – grubość pasów tf1 = tf2 [m],
fy – granica plastyczności stali w [MPa],
q – liniowe obciążenie obliczeniowe w [kN/m],
Li – rozpiętość międzypodporowa w [m],
h – wysokość przekroju w [m].
170 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Podane zalecenia opisane funkcją (10.39) odnoszą się do elementów o równych

odcinkach międzypodporowych oraz przy założeniu ich równego obciążenia. Należy
pamiętać, że tak przyjęta grubość pasów blachownicy jest wartością przybliżoną i
wymaga szczegółowej weryfikacji.
Rozważany przykład statycznie niewyznaczalnej belki stalowej pokazuje skuteczność

prezentowanej metodologii obliczeniowej. Dzięki zastosowaniu metody gradientowo-
iteracyjnej możliwe było przeprowadzenie wielokrotnych obliczeń optymalizacyjnych
oraz podanie zaleceń projektowych optymalnego kształtowania grubości pasów
blachownic trójprzęsłowych.
10.5. Przykład E
- Optymalne kształtowanie żelbetowej ramy portalowej
W przykładzie skupiono się na optymalnym doborze wysokości przekroju

poprzecznego ramy przy założonym stopniu zbrojenia oraz ustalonych warunkach
obciążeniowych.
10.5.1. Założenia
Analizie podlega żelbetowa rama portalowa o prostokątnym przekroju poprzecznym

(rys. 10.28). Rama jest elementem powtarzalnym nawy głównej hali magazynowej.
Elementami ramy są: dwa słupy i rygiel o kształcie daszkowym (kąt nachylenia rygli
wynosi 10˚) połączony ze słupami w sztywnych węzłach. Słupy są utwierdzone w
stopach fundamentowych. Po obu stronach nawy głównej dobudowane są nawy boczne
(nie pokazane na rysunkach). Elementy nawy lewej są całkowicie niezależne od ramy
głównej. Pomiędzy lewą nawą a nawą główną wybudowana jest ściana oddzielenia
pożarowego. Rygle nawy z prawej strony oparte są z jednej strony na prawych słupach
ram nawy głównej. Przyjęto, że rygiel nawy bocznej połączony jest ze słupem nawy
głównej przegubowo. Poniżej na rysunku (rys. 10.27) pokazano widok ramy (wymiary w
[mm]).
171 | S t r o n a
Rys. 10.27. Rama portalowa
Rys. 10.28. Przekrój poprzeczny
W obliczeniach uwzględniono dziewięć kombinacji dla obciążeń

charakterystycznych, które powstały dla siedmiu stanów obciążenia (tab. 10.9). Ponadto
utworzono dodatkowe dziewięć kombinacji dla obciążeń obliczeniowych. Współczynniki
obciążeniowe przyjęto zgodnie z obowiązującymi normami do projektowania konstrukcji
budowlanych.
Poniżej zestawiono stany obciążenia:

F1 – obciążenie ciężarem własnym (zmienne) oraz poszyciem dachu i ścian
F2 – obciążenie technologiczne
F3 – obciążenie śniegiem
F4 – obciążenie wiatrem z lewej strony – wariant I
F5 – obciążenie wiatrem z lewej strony – wariant II
F6 – obciążenie wiatrem z prawej strony – wariant I
F7 – obciążenie wiatrem z prawej strony – wariant II
172 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Tab. 10.9. Kombinacje obliczeniowe

Faza obciążenia /
kombinacje 1 2 3 4 5 6 7 8 9
obliczeniowe
F1 X X X X X X X X X
F2 X X X X X X X X X
F3 X X X X X
F4 X X
F5 X X
F6 X X
F7 X X
Na rysunkach 10.29 ÷ 10.35 pokazano wartości oddziaływań dla poszczególnych faz

obciążenia.
Rys. 10.29. Faza 1
Rys. 10.30. Faza 2
173 | S t r o n a
Rys. 10.31. Faza 3
Rys. 10.32. Faza 4
Rys. 10.33. Faza 5
Rys. 10.34. Faza 6
174 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rys. 10.35. Faza 7
10.5.2. Procedura obliczeniowa
Metoda elementów skończonych w analizowanym problemie
Rozważaną ramę opisano stosując metodę elementów skończonych. Belkę

zdyskretyzowano na elementy skończone o stałej (w obrębie jednego elementu)
sztywności EI(b) oraz stałej długości LES.
Zdefiniowano macierz sztywności w konfiguracji lokalnej (10.40), macierz
transformacji dla kąta α (10.41) oraz zbudowano macierz Boole’a dla n elementów
skończonych (10.42).
 EA EA 
 0 0 − 0 0 
 l l 
 0 12 EI 6 EI 12 EI 6 EI 
0 −
 l3 l2 l3 l2 
 6 EI 4 EI 6 EI 2 EI 
 0 0 − 2 
k ( EI , L) =  l2 l l l  (10.40)
 − EA 0 0
EA
0 0 
 l l 
 12 EI 6 EI 12 EI 6 EI 
 0 − − 0 − 2 
 l3 l2 l3 l 
 0 6 EI 2 EI 6 EI 4 EI 
 0 − 2 
 l2 l l l 
 cos(α ) sin(α ) 0 0 0 0
 
 − sin(α ) cos(α ) 0 0 0 0
 0 0 1 0 0 0
T (α ) =   (10.41)
 0 0 0 cos(α ) sin(α ) 0 
 0 0 0 − sin(α ) cos(α ) 0 

 1 
 0 0 0 0 0
175 | S t r o n a
B (1,3 ⋅ (top n,1 − 1) + 1)

=1
B n,1 =1
(2,3 ⋅ (top − 1) + 2)
B n,1 =1
(10.42) (3,3 ⋅ (top − 1) + 3)
Bi =
B (4,3 ⋅ (top n,2 − 1) + 1)
=1
B (5,3 ⋅ (top n + 2 − 1) + 2)
=1
B (6,3 ⋅ (top n + 2 − 1) + 3)
=1
gdzie:
topn – fragment macierzy topologii odpowiadający n-temu elementowi skończonemu
Zapis macierzowy (10.42) definiuje macierz Boole’a dla dowolnego i-tego elementu
skończonego, co umożliwia późniejszą automatyzację obliczeń dla dowolnej liczby
elementów.
Dla każdego węzła określono trzy siły węzłowe: siłę pionową, siłę poziomą oraz
moment zginający. Wektor sił węzłowych dla n elementów skończonych ma wymiar
3(n+1).
Transformacja do układu globalnego:
(10.43) K e , i = T (α i ) T k e ,i T (α i )
Agregacja macierzy sztywności:
n
(10.44) K = ∑ BiT K e.i Bi
i =1
gdzie:
ke.i – macierz sztywności w układzie lokalnym obliczona zgodnie z równaniem (10.40)
dla i-tego elementu skończonego,
Ke.i – macierz sztywności obliczona zgodnie z równaniem (10.44) dla i-tego elementu
skończonego,
Bi – macierz Boole’a dla i-tego elementu skończonego.
Definicja wektorów zastępników obciążenia liniowego (10.45) oraz skupionego

(10.46):
176 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
 0 
 qL ES 
 
 2 2 
 qL ES 
 
Z c (q, L ES ) =  12  (10.45)
0
 qL 
 ES

 2 
 qL ES 2 
− 
 12 
 0 
 P 
 
 2 
 PL ES 
 
Z p (P, L ES ) =  8 
(10.46)
0
 P 
 
 2 
 − PLES 
 8 
gdzie:
q – obciążenie liniowe,
P – obciążenie skupione,
LES – długość elementu skończonego.
Agregacja wektorów zastępników:
n
Z = ∑ BiT Z e.i (10.47)
i =1
gdzie:
Ze.i – wektor zastępników obciążenia liniowego obliczony zgodnie z równaniami (10.45) i
(10.46) dla i-tego elementu skończonego.
Warunki brzegowe opisano wektorem:
177 | S t r o n a
w1 = 1
w2 = 1
w3 = 1
for i ∈ 3...3n
(10.48) w=
wi = 0
w3n +1 = 1
w3n + 2 = 1
w3n + 3 = 1
Rozwiązanie układu równań oraz obliczenie wektorów przemieszczeń dla elementów

skończonych wynika z równania równowagi:
(10.49) K Q=S
wb wb
gdzie:
Q– wektor przemieszczeń węzłowych,
Kwb – macierz sztywności uwzględniająca warunki brzegowe,
Swb – wektor obciążeń węzłowych uwzględniający warunki brzegowe.
Stan graniczny nośności: zginanie
W pierwszej kolejności należy wyznaczyć zasięg efektywnej wysokości strefy

ściskanej ξeff w betonie.
λ ( f ck ) As1 f yd − As2 f yd
(10.50) ξ eff =
0,8 f cd bh
Jeżeli spełniony jest warunek ξeff ≤ ξeff.lim to zbrojenie As1 jest w pełni wykorzystane.
Natomiast jeżeli ξeff>ξeff.lim to zbrojenie As1 nie jest w pełni wykorzystane.
Nośność elementu zginanego opisuje funkcja (10.51):
if ξ eff ≤ ξ eff.lim


M = A (d − a ) f if ξ ≤ 2 a 2
 Rd s1 2 yd eff
d

M Rd = ξ eff (1 − 0,5ξ eff )d bf cd +
2
(10.51) M Rd = 
+ As2 (d − a 2 ) f yd otherwise


otherwise
{
 M =ξ
 Rd eff.lim (1 − 0,5ξ eff.lim )d bf cd
2
gdzie (oznaczenia w funkcjach 10.50 i 10.51):

a2, b, d – wymiary geometryczne określone na rysunku nr 10.28,
178 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
fcd – obliczeniowa wytrzymałość betonu na ściskanie,

fck – charakterystyczna wytrzymałość betonu na ściskanie,
fyd – obliczeniowa granica plastyczności stali zbrojeniowej.
λ(fck) – współczynnik określający efektywną wysokość strefy ściskanej (opisany formułą
(10.52))
0 if f ck ≤ 50 MPa

λ ( f ck ) = 0,8 −  f ck − 50 MPa (10.52)
 400 MPa otherwise
Stan graniczny nośności: ściskanie mimośrodowe

Z uwagi na występowanie sił podłużnych każdy przekrój zweryfikowana dodatkowo
jak element ściskany mimośrodowo. Wpływ smukłości na nośność przekroju ściskanego
uwzględniono dla słupów ramy. Dla rygli, z uwagi na konstrukcję dachu, nie
uwzględniano jego wpływu. Nośność elementu ściskanego mimośrodowo wyznaczono
zgodnie z formułą (10.53).
if ξ eff1 ≤ ξ eff.lim


 N = As1 (d − a 2 ) f yd if ξ ≤ 2 a 2
 Rd es 2
eff1
d
 
 ξ eff1 (1 − 0,5ξ eff1 )d 2 bf cd

 Rd N = +
  e s1
 As2 (d − a 2 ) f yd
N Rd = + otherwise (10.53)
 
 e s 1
otherwise

 ξ eff2 (1 − 0,5ξ eff2 )d 2 bf cd
 RdN = +
  e s 1
 As2 (d − a 2 ) f yd
+
 e s1
gdzie:
ξeff1,ξeff2 – zasięgi efektywnej strefy ściskanej obliczone zgodnie z (10.54) i (10.55).
ξ eff1 = B + B 2 + 2(µ s1 − µ s 2 ) (10.54)
ξ eff2 = B − C + ( B − C ) 2 + 2(C − µ s1 + µ s 2 ) (10.55)
gdzie (funkcje w formułach 10.54 i 10.55):
179 | S t r o n a
As1 e s1 f yd
(10.56) µ s1 =
bd 2 f cd
As 2 e s 2 f yd
(10.57) µ s2 =
bd 2 f cd
(10.58) e s1
B =1−
d
2µ s1
(10.59) C=
1 − ξ eff.lim
gdzie:
es1, es2 – mimośrody całkowite.
Stan graniczny nośności: ścinanie

Ponieważ analizowany w pracy problem dotyczy optymalnego doboru wysokości
przekroju poprzecznego przy założonym stopniu zbrojenia podłużnego nie wymiarowano
zbrojenia poprzecznego.
Sprawdzeniu podlega tylko nośność przekroju ze względu na ściskanie betonu

powstające przy ścinaniu w elementach zginanych (funkcje 10.60 i 10.61). Warunek
(10.61) musi zostać spełniony, gdyż w przeciwnym przypadku doszłoby do zmiażdżenia
betonu.
 f ck 
(10.60) ν = 0,61 − 
 250 MPa 
(10.61) VEd = 0,5bd νf cd
Stan graniczny użytkowania: ugięcia

Sztywność elementu żelbetowego zmienia się diametralnie w przypadku jego zarysowania.
Ponadto przy analizie dla obciążeń długotrwałych należy uwzględnić wpływ skurczu oraz
pełzania betonu. Wpływ wymienionych zjawisk uwzględniono wyznaczając efektywny moduł
sprężystości betonu.
Graniczny moment rysujący określa równanie (10.62).
(10.62) h2 (10.63)
M cr = f ctm b
6
180 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Sztywność elementu żelbetowego w funkcji granicznego momentu rysującego

przedstawia funkcja (10.63).
if M k > M cr



 E c.eff I II
B ∞ =  2
 M cr   I II 
(10.64)
1 − β 1 β 2   1 − 
  Mk   II 
otherwise

{E c.eff I I
gdzie:
β1 – współczynnik zależny od przyczepności prętów,
β2 – współczynnik zależny od czasu działania i powtarzalności obciążenia,
Ec.eff – efektywny moduł sprężystości betonu (dla sytuacji długotrwałej, uwzględniający
wpływ skurczu i pełzania betonu),
II – sprowadzony moment bezwładności w fazie I (przekrój niezarysowany),
III – sprowadzony moment bezwładności w fazie II (przekrój zarysowany),
Mk – charakterystyczny moment zginający.
Warunek SGU polega na ograniczeniu maksymalnego przemieszczenia pionowego rygla i

poziomego słupa w każdej sytuacji obliczeniowej.
u lim ≥ u max (10.65)
gdzie:
ulim – dopuszczalne ugięcie,
umax – maksymalne obliczone ugięcie.
Stan graniczny użytkowania: rysy
Szerokość rozwarcia rys ukośnych przy podporach ściśle zależy od przyjętego

rozstawu strzemion. Ponieważ zadanie optymalizacyjne nie uwzględnia wymiarowania
zbrojenia poprzecznego pominięto sprawdzenie szerokości rozwarcia rys ukośnych.
Szerokość rozwarcia rys prostopadłych wyznacza się za pomocą równania (10.65):
σ s  
2
M  
wk = βs rm 1 − β 1 β 2  cr  (10.66)
Es   Mk  
 
181 | S t r o n a
gdzie:
β – współczynnik wyrażający stosunek obliczeniowej szerokości rysy do szerokości
średniej,
σs – naprężenie w zbrojeniu rozciąganym, obliczonym w przekroju przez rysę,
Es – moduł sprężystości stali zbrojeniowej,
srm – średni rozstaw rys wyznaczony zgodnie z równaniem (10.66).
φ
(10.67) s rm = 50 mm + 0,25k 1 k 2
ρr
gdzie:
ϕ – średnica pręta, mm
ρr – efektywny stopień zbrojenia
k1 – współczynnik zależny od przyczepności prętów
k1 – współczynnik zależny od rozkładu odkształceń w strefie rozciąganej
Optymalizacja
Za funkcję celu w zadaniu optymalizacyjnym przyjęto objętość elementu.

Optymalizacja polega na doborze wysokości przekroju Δh, która minimalizuje ustaloną
funkcję celu oraz spełnia wszystkie przyjęte ograniczenia.
Obliczenia przeprowadzane są dla ustalonych danych:

• szerokości słupów i rygli,
• obciążenia,
• stopnia zbrojenia.
Za punkt startowy optymalizacji przyjęto minimalną wysokość przekroju

poprzecznego uwarunkowaną narzuconymi ograniczeniami geometrycznymi.

przyrostu Δh maleje wraz z kolejnymi fazami obliczeń. Poniżej przedstawiono w
uproszczony sposób funkcję określającą gradientową zmianę wysokości przekroju
(10.67).
182 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
∆h1 = 0

while WN p − WN p −1 > λ



∆h2 = 0,5hmax
 (10.68)
...

  ∆hp − ∆hp −1 if WN p > 1
∆h
 p +1 = ∆h p + 
 − ∆hp − ∆hp −1 if WN p ≤ 1

break if p > p max
gdzie:
λ – ustalone kryterium zbieżności,
p – numer fazy obliczeniowej,
pmax – maksymalna ustalona liczba faz obliczeniowych,
WNp – zbiór warunków obliczeniowych wynikających z analizy stanów granicznych dla
p-tej fazy obliczeniowej.
Z uwagi na statyczną niewyznaczalność analizowanego elementu obliczenia

przebiegają zgodnie z następującą procedurą:
• Obliczenia MES dla wielkości startowych.
• Znalezienie optymalnej wysokości dla każdego przekroju poprzecznego ramy.
Przekrój poprzeczny dla wyznaczonej wysokości spełnia ustalone warunki nośności
oraz minimalizuje zadaną funkcję celu.
• Wyznaczenie efektywnego modułu sprężystości dla każdego punktu obliczeniowego.
• Weryfikacja stanu granicznego użytkowalności.
• Iteracyjne obliczenia (dla każdej iteracji wykonywane są obliczenia MES dla
optymalnych wysokości przekrojów wyznaczonych w poprzednim kroku iteracyjnym
oraz wyznaczane jest nowe rozwiązanie optymalne dla określonych sił
wewnętrznych).
iteracyjnej.
Na podstawie powyższych założeń został napisany program komputerowy, który

umożliwia znalezienie rozwiązania optymalnego dla rozważanego zagadnienia.
183 | S t r o n a
10.5.3. Wyniki
Dane przyjęte do obliczeń:

Beton: C30/37
Stal: A-III
Szerokość przekroju: b = 0,35 m
Średnica zbrojenia podłużnego w strefie rozciąganej: ϕ = 16, 20, 25 mm
Średnica zbrojenia podłużnego w strefie ściskanej: ϕ = 12 mm
Średnica zbrojenia poprzecznego: ϕs = 8 mm (strzemiona czterocięte)
Otulina zbrojenia: 30 mm
Ugięcie dopuszczalne: L/250
Długość elementu skończonego: Ls = 0,5 m
Dopuszczalne przemieszczenie pionowe rygla: L/200
Dopuszczalne przemieszczenie poziome słupa: L/100
Dopuszczalna szerokość rozwarcia rys: 0,3 mm
Obliczenia przeprowadzono dla zmiennej decyzyjnej określonej w zakresie:

- wysokość środnika h ϵ <350 ; 2500> mm
- przyrost wysokości Δh = 50 mm
Napisany algorytm komputerowy automatycznie uwzględnia ciężar analizowanej ramy.
Obliczenia przeprowadzono dla różnych stopni zbrojenia. Założono zbrojenie

konstrukcyjne w strefie ściskanej z 4 prętów o średnicy 12 mm. W celu wyznaczenia
optymalnego stopnia zbrojenia ramy założono ceny materiałów:
Beton: 235,00 zł/m3
Stal: 2,20 zł/kg
Z uwagi na przyjętą szerokość elementu założono 4 pręty jako maksymalną liczbę

prętów w jednym rzędzie. W przypadkach obliczeniowych dopuszczono zastosowanie
maksymalnie dwóch rzędów zbrojenia podłużnego. Na rysunku nr 10.36 pokazano
przykład przekroju o minimalnym i maksymalnym stopniu zbrojenia. W tabeli 10.10
przedstawiono wyniki dla poszczególnych przypadków obliczeniowych.
184 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rys. 10.36. Przekrój poprzeczny - zbrojenie minimalne i maksymalne
Tab. 10.10. Wyniki obliczeń
Faza Masa stali Masa stali

Objętość Stopień Koszt
obciążenia / zbrojenia zbrojenia
hmin [m] hmax [m] betonu zbrojenia materiałó
kombinacje podłużne poprzeczn
[m3] [kg/m3] w [zł]
obliczeniowe [kg] ego [kg]
4#16 0,35 2,35 7,66 198 149 45,3 2564
5#16 0,35 2,05 6,09 230 121 57,6 2201
6#16 0,35 1,70 5,13 261 104 71,2 2009
7#16 0,35 1,45 4,55 293 93 84,8 1919
8#16 0,35 1,30 4,20 324 87 97,9 1893
6#20 0,35 1,15 3,81 368 79 117,3 1879
7#20 0,35 0,95 3,39 417 73 144,5 1874
8#20* 0,35 0,85 3,13 466 67 170,3 1910
6#25* 0,35 0,75 2,95 534 64 202,7 2004
7#25* 0,35 0,65 2,76 611 61 243,5 2125
8#25* 0,35 0,60 2,65 688 58 281,5 2263
* Przekroczony stan graniczny ugięcia
Z powyższej analizy wynika, że optymalne rozwiązanie pod względem minimalizacji
kosztów (dla przyjętych jednostkowych cen materiałowych) uzyskano dla zbrojenia
siedmioma prętami o średnicy 20 mm. Poniżej przedstawiono komplet wyników dla
optymalnego (pod względem kosztowym) rozwiązania. Dla ram o największym stopniu
zbrojenia został nieznacznie przekroczony stan graniczny ugięcia rygla. Takie
przekroczenie dopuszczalnych ugięć rygla ramy można skompensować poprzez
wykonanie podniesienia wykonawczego w węźle środkowym rygla ramy. Z tego względu
nie odrzucano rozwiązań charakteryzujących się nieznacznym niespełnieniem warunków
stanu granicznego ugięcia.
185 | S t r o n a
Optymalną wysokość przekroju pokazano na rysunku 10.37. Na rysunku 10.38,

10.39, 10.40 oraz 10.41 pokazano obwiednie momentów zginających, sił ścinających, sił
podłużnych i przemieszczeń węzłowych. Dla słupów ramy pokazano przemieszczenie
poziome, natomiast dla rygli pionowe. Na rysunku (rys. 10.41) dodatkowo zaznaczono
granicę dopuszczalnych przemieszczeń oznaczonych linią przerywaną. Na rysunkach
10.42 oraz 10.43 pokazano nośność przekroju zginanego (linia przerywana) w
odniesieniu do charakterystycznych (rys. 10.42) i obliczeniowych (rys. 10.43) momentów
zginających. Na rysunku 10.44 pokazano wyznaczoną szerokość otwarcia rys w
odniesieniu do wartości dopuszczalnej oznaczonej linią przerywaną. Dodatkowo
pokazano (rys. 10.45) sztywność przekroju niezarysowanego w stosunku do sztywności
przekroju zarysowanego.
Rys. 10.37. Optymalna wysokość
Rys. 10.38. Obwiednia momentów zginających
186 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rys. 10.39. Obwiednia sił ścinających
Rys. 10.40. Obwiednia sił normalnych
Rys. 10.41. Obwiednia przemieszczeń węzłowych
187 | S t r o n a
Rys. 10.42. Nośność podłużnych prętów zbrojeniowych w porównaniu do SGU
Rys. 10.43. Nośność podłużnych prętów zbrojeniowych w porównaniu do SGN
Rys. 10.44. Szerokość rozwarcia rys
188 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 10
Rys. 10.45. Sztywność przekrojów poprzecznych
Warto zauważyć, że ograniczenie z uwagi na maksymalną dopuszczalną szerokość

rozwarcia rys nie było aktywne. O wysokości przekroju decydowała nośność zbrojenia
podłużnego.
10.5.4. Wnioski
Przed przystąpieniem do projektowania elementów żelbetowych należy

przeanalizować koszty związane z wykonaniem danego elementu. Wstępna analiza
kosztowa oraz ustalenie ekonomicznego stopnia zbrojenia elementu pozwala
zaprojektować element, który będzie optymalny. Dodatkowo należy dokładnie
przeanalizować zarówno stan graniczny nośności jak i użytkowania. Niejednokrotnie
można obniżyć zużycie materiału poprzez zabiegi wykonawcze, które pozwalają
skompensować ewentualne przekroczenie dopuszczalnych przemieszczeń.
Rozważany przykład statycznie niewyznaczalnej ramy portalowej obrazuje

skuteczność prezentowanej metodologii obliczeniowej. Zastosowanie opisanej metody
optymalizacyjnej umożliwiło przeprowadzenie wielokrotnych iteracyjnej obliczeń. Na
podstawie uzyskanych wyników znaleziono optymalne pod względem minimalizacji
kosztów materiałowych rozwiązanie. Przedstawione podejście obliczeniowe umożliwia
znalezienie gabarytów elementów żelbetowych z uwagi na minimalizację kosztów.
189 | S t r o n a
Rozdział 11. ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI
Przed przystąpieniem do projektowania elementów sprężonych należy przeanalizować

koszty związane z wykonaniem danego elementu. Wstępna analiza kosztowa oraz
ustalenie ekonomicznego stopnia zbrojenia oraz sprężenia elementu pozwala
zaprojektować element, który będzie optymalny. Dodatkowo należy dokładnie
przeanalizować zarówno stan graniczny nośności jak i użytkowania. Niejednokrotnie
możliwe jest obniżenia zużycia materiału poprzez zabiegi wykonawcze, które pozwalają
skompensować ewentualne przekroczenie dopuszczalnych przemieszczeń.
W pracy przedstawiono rozwijaną autorską metodę optymalizacji. Szczegółowo

opisano algorytm oraz zaprezentowana rozwiązania numeryczne umożliwiające
przeprowadzenie licznych operacji macierzowych na ogólnodostępnym sprzęcie
komputerowym. Przedstawiono innowacyjny sposób projektowania, który umożliwia
szybkie znajdowanie rozwiązań optymalnych. Metoda w połączeniu z algorytmem MES
daje ogromne możliwości we współczesnym projektowaniu. Ze względu na relatywnie
niewielkie wymagane nakłady czasu pracy metoda może zostać wykorzystana w biurach
projektowania konstrukcji budowlanych do optymalizacji różnorodnych elementów, a
nawet całych ustrojów budowlanych. Zadanie optymalizacyjne można sformułować w
dowolnym języku programowania lub w popularnych programach matematycznych (np.
Mathcad, Matlab).
W pracy szczegółowo opisano 4 zadania dotyczące optymalnego kształtowania belek

kablobetonowych (rozdziały 6 ÷ 9):
• belka stropowa (metoda naprężeń dopuszczalnych),
• dźwigar dachowy (metoda stanów granicznych),
• dźwigary o zmiennej wysokości przekroju poprzecznego,
• belki trójprzęsłowe o równej odległości międzypodporowej (ustalenie zaleceń
praktycznych).
Z przeprowadzonych analiz wynika, że poprawne przyjęcie sprężenia ma kluczowe

znaczenie dla optymalnego kształtowania elementów kablobetonowych. W trakcie
projektowania elementów kablobetonowych nie powinno ograniczać się tylko do jednego
przebiegu kabla wypadkowego. Jednak w praktyce projektowej rozważany jest zazwyczaj
tylko jeden wypadkowy kabel sprężający. Ponadto przebieg trasy kabla wypadkowego
zazwyczaj kształtowany jest za pomocą wielomianów 2-go stopnia i jest krzywoliniowy
na całej długości belki. Powyższe założenia prowadzą do kształtowania przez
projektantów elementów, które odbiegają od możliwego optymalnego rozwiązania.
190 | S t r o n a
ROZDZIAŁ 11
Analizując otrzymane wyniki możliwe było sformułowanie zaleceń praktycznych

mających na celu optymalne kształtowanie trasy kabli sprężających, które przedstawiono
poniżej.
• Zaleca się wprowadzenie odcinków prostoliniowych trasy kanałów kabli
sprężających (przy krawędziach dolnych) w okolicach środków rozpiętości
międzyprzęsłowych w obszarach ekstremalnych momentów zginających,
• Oprócz kabla o zmiennej trajektorii należy przeanalizować korzyści wynikające z
wprowadzenia kabli prostoliniowych przy górnej oraz dolnej krawędzi przekroju
poprzecznego.
Przeprowadzone obliczenia oraz ilość uzyskanych rozwiązań umożliwiły ponadto

określenie funkcji, za pomocą której możliwe jest wstępne przyjęcie wysokości przekroju
poprzecznego w zależności od rozpiętości międzypodporowej oraz obciążenia
zewnętrznego oraz określono wartość siły sprężającej.
Należy również zwrócić uwagę, że rozwiązania optymalne zostały uzyskane nie dla
tras współbieżnych, lecz dla tras generujących reakcje hiperstatyczne układu. W czasach
dostępności do nowoczesnego sprzętu komputerowego wydaje się zbyteczne
rezygnowanie z potencjalnych korzyści wynikających z uwzględnienia wpływu sprężenia
w ustrojach statycznie niewyznaczalnych. W związku z powyższym rozsądne jest
odrzucenie założenia trasowania cięgien sprężających zgodnie z trasami współbieżnymi.
Oprócz zagadnień związanych z optymalnym kształtowaniem belek

kablobetonowych w pracy opisano 5 przykładów zadań optymalizacyjnych nie
związanych z technologią kablobetonu (rozdział 10).
• optymalne kształtowanie półek dźwigarów strunobetonowych,
• optymalne kształtowanie trójprzęsłowych dźwigarów z drewna klejonego,
• optymalne kształtowanie zbrojenia zginanych elementów żelbetowych poddanych
działaniu podwyższonych temperatur,
• optymalne kształtowanie pasów trójprzęsłowych dźwigarów stalowych,
• optymalne kształtowanie żelbetowej ramy portalowej.
Opisane w rozdziale 10 przykłady dowodzą skuteczności oraz uniwersalności

gradientowo-iteracyjnej metody obliczeniowej, dodatkowo pokazując potencjalne
korzyści wynikające z zastosowania rozwijanej metody obliczeń optymalizacyjnych. W
oparciu o wyniki uzyskane w opisanych przykładach możliwe było sformułowanie
zaleceń praktycznych dotyczących m.in.:
• doboru wymiarów półek jednoprzęsłowych dźwigarów strunobetonowych,
191 | S t r o n a
• kształtowania zbrojenia podłużnego w zginanych elementach żelbetowych poddanych

działaniu podwyższonych temperatur,
• doboru kształtu pasów trójprzęsłowych dźwigarów stalowych.
Prezentowana metoda obliczeniowa pozwala na szybkie znalezienie rozwiązania

zróżnicowanych problemów optymalizacyjnych, pod warunkiem poprzedzenia obliczeń
przez głęboką analizą zadania. Dzięki wstępnej analizie możliwe jest poprawne
sformułowanie problemu oraz odrzucenie rozwiązań z założenia nie spełniających
ustalonych kryteriów optymalizacyjnych. Właściwe określenie przedziału zmiennych
decyzyjnych znacząco przyspiesza obliczenia i skutkuje uzyskaniem bardziej
precyzyjnych wyników.
Warto zauważyć, że metoda gradientowo-iteracyjna nie ogranicza się tylko do zadań

związanych z optymalizacją konstrukcji, ale może zostać również wykorzystana do
znajdowania rozwiązań innych problemów.
192 | S t r o n a
SPIS RYSUNKÓW
SPIS RYSUNKÓW
Rys. 2.1. Strefa podporowa ................................................................................................ 25

Rys. 3.1. Przekrój: a) rzeczywisty, b) obliczeniowy.......................................................... 26
Rys. 3.2. Rozkład sił i naprężeń w przekroju w stanie granicznym nośności: a) ściskana
górna krawędź; b) ściskana dolna krawędź ....................................................................... 31
Rys. 4.1. Trasy kabli sprężających..................................................................................... 37
Rys. 4.2. Obciążenie zastępcze .......................................................................................... 38
Rys. 4.3. Dyskretyzacja belki ............................................................................................ 39
Rys. 4.4. Punkty charakterystyczne trasy kabla oraz oznaczenie funkcji .......................... 46
Rys. 4.5. Fragmenty krzywoliniowe wraz z otoczeniem ................................................... 47
Rys. 5.1. Schemat statyczny oraz przekrój poprzeczny belki ............................................ 55
Rys. 5.2. Przyrost zmiennej decyzyjnej ............................................................................. 56
Rys. 5.3. Optymalna szerokość belki (metoda gradientowo-iteracyjna) ........................... 59
Rys. 5.4. Optymalna szerokość belki (metoda optymalnego sterowania) [18] ................. 59
Rys. 6.1. Fazy obciążenia .................................................................................................. 63
Rys. 6.1. Trasa kabli sprężających (minimalizacja h, obliczenia wstępne) ....................... 67
Rys. 6.2. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja h, obliczenia wstępne) ...... 68
Rys. 6.3. Obwiednia sił tnących (minimalizacja h, obliczenia wstępne) ........................... 68
Rys. 6.4. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja h, obliczenia wstępne) .......... 68
Rys. 6.5. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja h, obliczenia wstępne) ......................... 69
Rys. 6.6. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja h, obliczenia wstępne) . 69
Rys. 6.7. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja h, obliczenia
wstępne) ............................................................................................................................. 69
Rys. 6.8. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja h, obliczenia
wstępne) ............................................................................................................................. 70
Rys. 6.9. Trasa kabli sprężających (minimalizacja h, I iteracja) ....................................... 71
Rys. 6.10. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja h, I iteracja) .................... 72
Rys. 6.11. Obwiednia sił tnących (minimalizacja h, I iteracja) ......................................... 72
Rys. 6.12. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja h, I iteracja) ........................ 72
Rys. 6.13. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja h, I iteracja) ........................................ 73
Rys. 6.14. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja h, I iteracja)................ 73
Rys. 6.15. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja h, I iteracja)
............................................................................................................................................ 73
Rys. 6.16. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja h, I iteracja)
............................................................................................................................................ 74
Rys. 6.17. Trasa kabli sprężających (minimalizacja h, II iteracja) .................................... 75
193 | S t r o n a
Rys. 6.18. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja h, II iteracja) ................... 75

Rys. 6.19. Obwiednia sił tnących (minimalizacja h, II iteracja) ........................................ 75
Rys. 6.20. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja h, II iteracja) ....................... 76
Rys. 6.21. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja h, II iteracja)....................................... 76
Rys. 6.22. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja h, II iteracja) .............. 76
Rys. 6.23. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja h, II iteracja)
............................................................................................................................................ 77
Rys. 6.24. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja h, II iteracja)
............................................................................................................................................ 77
Rys. 6.25. Trasa kabli sprężających (minimalizacja h, wyniki końcowe) ......................... 78
Rys. 6.26. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja h, wyniki końcowe) ........ 78
Rys. 6.27. Obwiednia sił tnących (minimalizacja h, wyniki końcowe) ............................. 79
Rys. 6.28. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja h, wyniki końcowe) ............ 79
Rys. 6.29. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja h, wyniki końcowe) ........................... 79
Rys. 6.30. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja h, wyniki końcowe) ... 80
Rys. 6.31. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja h, wyniki
końcowe) ............................................................................................................................ 80
Rys. 6.32. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja h, wyniki
końcowe) ............................................................................................................................ 80
Rys. 6.33. Zmiana sztywności (minimalizacja h, wyniki końcowe) ................................. 81
Rys. 6.34. Trasa kabli sprężających (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne) ................... 82
Rys. 6.35. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne) .. 82
Rys. 6.36. Obwiednia sił tnących (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne) ....................... 82
Rys. 6.37. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne) ...... 83
Rys. 6.38. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne)...................... 83
Rys. 6.39. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja Nc, obliczenia wstępne)
............................................................................................................................................ 83
Rys. 6.40. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja Nc,
obliczenia wstępne) ............................................................................................................ 84
Rys. 6.41. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja Nc,
obliczenia wstępne) ............................................................................................................ 84
Rys. 6.42. Trasa kabli sprężających (minimalizacja Nc, I iteracja) ................................... 85
Rys. 6.43. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja Nc, I iteracja) .................. 86
Rys. 6.44. Obwiednia sił tnących (minimalizacja Nc, I iteracja) ....................................... 86
Rys. 6.45. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja Nc, I iteracja) ...................... 86
Rys. 6.46. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja Nc, I iteracja) ...................................... 87
194 | S t r o n a
SPIS RYSUNKÓW
Rys. 6.47. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja Nc, I iteracja) .............. 87

Rys. 6.48. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja Nc, I iteracja)
............................................................................................................................................ 87
Rys. 6.49. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja Nc, I
iteracja) .............................................................................................................................. 88
Rys. 6.50. Trasa kabli sprężających (minimalizacja Nc, II iteracja) .................................. 89
Rys. 6.51. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja Nc, II iteracja) ................. 89
Rys. 6.52. Obwiednia sił tnących (minimalizacja Nc, II iteracja) ...................................... 89
Rys. 6.53. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja Nc, II iteracja) ..................... 90
Rys. 6.54. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja Nc, II iteracja) ..................................... 90
Rys. 6.55. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja Nc, II iteracja) ............ 90
Rys. 6.56. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja Nc, II
iteracja) .............................................................................................................................. 91
Rys. 6.57. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja Nc, II
iteracja) .............................................................................................................................. 91
Rys. 6.58. Trasa kabli sprężających (minimalizacja Nc, wyniki końcowe) ....................... 92
Rys. 6.59. Obwiednia momentów zginających (minimalizacja Nc, wyniki końcowe) ...... 92
Rys. 6.60. Obwiednia sił tnących (minimalizacja Nc, wyniki końcowe) ........................... 93
Rys. 6.61. Momenty zginające od sprężenia (minimalizacja Nc, wyniki końcowe) .......... 93
Rys. 6.62. Siły tnące od sprężenia (minimalizacja Nc, wyniki końcowe).......................... 93
Rys. 6.63. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (minimalizacja Nc, wyniki końcowe) . 94
Rys. 6.64. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (minimalizacja Nc, wyniki
końcowe) ............................................................................................................................ 94
Rys. 6.65. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (minimalizacja Nc, wyniki
końcowe)Rys. 6.66. Zmiana sztywności (minimalizacja h, wyniki końcowe).................. 94
Rys. 7.1. Fazy obciążenia .................................................................................................. 98
Rys. 7.2. Trasa kabli sprężających (obliczenia wstępne)................................................. 102
Rys. 7.3. Obwiednia momentów zginających (obliczenia wstępne) ............................... 102
Rys. 7.4. Obwiednia sił tnących (obliczenia wstępne) .................................................... 103
Rys. 7.5. Momenty zginające od sprężenia (obliczenia wstępne) ................................... 103
Rys. 7.6. Siły tnące od sprężenia (obliczenia wstępne) ................................................... 103
Rys. 7.7. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (obliczenia wstępne) ........................... 104
Rys. 7.8. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (obliczenia wstępne) ........ 104
Rys. 7.9. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (obliczenia wstępne) ........ 104
Rys. 7.10. Obwiednia momentów zginających w SGN (obliczenia wstępne)................. 105
Rys. 7.11. Trasa kabli sprężających (I iterajca) ............................................................... 106
195 | S t r o n a
Rys. 7.12. Obwiednia momentów zginających (I iterajca) .............................................. 107

Rys. 7.13. Obwiednia sił tnących (I iterajca) ................................................................... 107
Rys. 7.14. Momenty zginające od sprężenia (I iterajca) .................................................. 107
Rys. 7.15. Siły tnące od sprężenia (I iterajca).................................................................. 108
Rys. 7.16. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (I iterajca) ......................................... 108
Rys. 7.17. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (I iterajca) ...................... 108
Rys. 7.18. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (I iterajca) ....................... 109
Rys. 7.19. Obwiednia momentów zginających w SGN (I iterajca) ................................. 109
Rys. 7.20. Trasa kabli sprężających (II iterajca) .............................................................. 110
Rys. 7.21. Obwiednia momentów zginających (II iterajca)............................................. 110
Rys. 7.22. Obwiednia sił tnących (II iterajca) ................................................................. 111
Rys. 7.23. Momenty zginające od sprężenia (II iterajca) ................................................ 111
Rys. 7.24. Siły tnące od sprężenia (II iterajca) ................................................................ 111
Rys. 7.25. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (II iterajca) ........................................ 112
Rys. 7.26. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (II iterajca) ..................... 112
Rys. 7.27. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (II iterajca) ..................... 112
Rys. 7.28. Obwiednia momentów zginających w SGN (II iterajca) ................................ 113
Rys. 7.29. Trasa kabli sprężających (wyniki końcowe)................................................... 114
Rys. 7.30. Obwiednia momentów zginających (wyniki końcowe) ................................. 114
Rys. 7.31. Obwiednia sił tnących (wyniki końcowe) ...................................................... 115
Rys. 7.32. Momenty zginające od sprężenia (wyniki końcowe) ..................................... 115
Rys. 7.33. Siły tnące od sprężenia (wyniki końcowe) ..................................................... 115
Rys. 7.34. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (wyniki końcowe) ............................. 116
Rys. 7.35. Obwiednia naprężeń normalnych - górna krawędź (wyniki końcowe) .......... 116
Rys. 7.36. Obwiednia naprężeń normalnych - dolna krawędź (wyniki końcowe) .......... 116
Rys. 7.37. Obwiednia momentów zginających w SGN (wyniki końcowe)..................... 117
Rys. 8.1. Fazy obciążenia dla belki dwuprzęsłowej ........................................................ 119
Rys. 8.2. Fazy obciążenia dla belki trójprzęsłowej .......................................................... 119
Rys. 8.3. Obwiednia momentów zginających (belka dwuprzęsłowa) ............................. 123
Rys. 8.4. Obwiednia sił ścinających (belka dwuprzęsłowa) ............................................ 123
Rys. 8.5. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (belka dwuprzęsłowa)......................... 123
Rys. 8.6. Optymalne rozwiązanie (belka dwuprzęsłowa) ................................................ 124
Rys. 8.7. Obwiednia momentów zginających (belka trójprzęsłowa)............................... 124
Rys. 8.8. Obwiednia sił ścinających (belka trójprzęsłowa) ............................................. 125
Rys. 8.9. Obwiednia przemieszczeń węzłowych (belka trójprzęsłowa) .......................... 125
Rys. 8.10. Optymalne rozwiązanie (belka trójprzęsłowa) ............................................... 125
196 | S t r o n a
SPIS RYSUNKÓW
Rys. 9.1. Trasa kabli sprężających (Li = 15 m, obc. zew. = 20 kN/m) ............................ 130
Rys. 9.5. Trasa kabli sprężających (Li = 17,5 m, obc. zew. = 20 kN/m) ......................... 131
Rys. 9.10. Trasa kabli sprężających (Li = 20 m, obc. zew. = 30 kN/m).......................... 132
Rys. 9.13. Trasa kabli sprężających (Li = 22,5 m, obc. zew. = 20 kN/m)....................... 133
Rys. 10.1. Rozkład sił i naprężeń w przekroju poprzecznym w stanie granicznym
nośności: a) faza eksploatacji, b) faza montażowa .......................................................... 137
Rys. 10.2. Schemat statyczny oraz układ sił zewnętrznych ............................................. 138
Rys. 10.3. Optymalne szerokości półek dla obliczeń wariantu I: a) półka dolna, b) półka
górna ................................................................................................................................ 141
Rys. 10.4. Optymalne szerokości półek dla obliczeń wariantu II: a) półka dolna, b) półka
górna ................................................................................................................................ 142
Rys. 10.5. Optymalne szerokości półek dla obliczeń wariantu III: a) półka dolna, b) półka
górna ................................................................................................................................ 142
Rys. 10.6. Schemat statyczny oraz układ sił zewnętrznych ............................................. 144
Rys. 10.7. Obwiednia charakterystycznych momentów zginających .............................. 148
Rys. 10.8. Obwiednia pionowych przemieszczeń węzłowych ........................................ 149
Rys. 10.9. Optymalna wysokość h ................................................................................... 149
Rys. 10.10. Obwiednia charakterystycznych momentów zginających ............................ 150
Rys. 10.11. Obwiednia pionowych przemieszczeń węzłowych ...................................... 150
Rys. 10.12. Optymalna wysokość h ................................................................................. 151
197 | S t r o n a
Rys. 10.13. Optymalna wysokość h dla L1 = L3 = 15 m; L2 = 18 m ................................. 151

Rys. 10.14. Optymalna wysokość h dla L1 = L3 = 15 m; L2 = 21 m ................................. 152
Rys. 10.15. Optymalna wysokość h dla L1 = 6 m; L2 = 18 m; L3 = 15 m.......................... 152
Rys. 10.16. Optymalna wysokość h dla L1 = L3 = 15 m; L2 = 18 m , drewno: GL24h, q1 = q2
= q3 = 10·103 N/m............................................................................................................. 152
Rys. 10.17. Optymalna wysokość h dla L1 = L3 = 15 m; L2 = 18 m, drewno: GL28h, q1 = q2
= q3 = 10·103 N/m............................................................................................................. 153
Rys. 10.18. Optymalna wysokość h dla L1 = 12 m; L2 = 18 m, L3 = 9 m, drewno: GL28h, q1
= q2 = q3 = 12,5·103 N/m................................................................................................... 153
Rys. 10.19. Przekrój poprzeczny ..................................................................................... 155
Rys. 10.20. Redukcja przekroju poprzecznego (oznaczenia) [39].................................. 158
Rys. 10.21. Profile temperatury dla belki 400x600 mm (R120). Otulina 30 mm (mierzona
do zbrojenia poprzecznego #10). Nagrzewanie z trzech stron ........................................ 161
Rys. 10.22. Profile temperatury dla belki 400x600 mm (R240). Otulina 30 mm (mierzona
do zbrojenia poprzecznego #10). Nagrzewanie z trzech stron ........................................ 161
Rys. 10.23. Schemat statyczny, przekrój belki oraz układ sił zewnętrznych .................. 165
Rys. 10.24. Optymalna szerokość bf1 ............................................................................... 168
Rys. 10.25. Optymalna szerokość bf2 ............................................................................... 169
Rys. 10.26. Obwiednia pionowych przemieszczeń węzłowych ...................................... 169
Rys. 10.27. Rama portalowa ............................................................................................ 172
Rys. 10.28. Przekrój poprzeczny ..................................................................................... 172
Rys. 10.29. Faza 1 ............................................................................................................ 173
Rys. 10.30. Faza 2 ............................................................................................................ 173
Rys. 10.31. Faza 3 ............................................................................................................ 174
Rys. 10.32. Faza 4 ............................................................................................................ 174
Rys. 10.33. Faza 5 ............................................................................................................ 174
Rys. 10.34. Faza 6 ............................................................................................................ 174
Rys. 10.35. Faza 7 ............................................................................................................ 175
Rys. 10.36. Przekrój poprzeczny - zbrojenie minimalne i maksymalne .......................... 185
Rys. 10.37. Optymalna wysokość .................................................................................... 186
Rys. 10.38. Obwiednia momentów zginających .............................................................. 186
Rys. 10.39. Obwiednia sił ścinających ............................................................................ 187
Rys. 10.40. Obwiednia sił normalnych ............................................................................ 187
Rys. 10.41. Obwiednia przemieszczeń węzłowych ......................................................... 187
Rys. 10.42. Nośność podłużnych prętów zbrojeniowych w porównaniu do SGU .......... 188
Rys. 10.43. Nośność podłużnych prętów zbrojeniowych w porównaniu do SGN .......... 188
198 | S t r o n a
SPIS RYSUNKÓW
Rys. 10.44. Szerokość rozwarcia rys ............................................................................... 188

Rys. 10.45. Sztywność przekrojów poprzecznych........................................................... 189
199 | S t r o n a
SPIS TABEL
Tab. 4.1. Kombinacje obliczeniowe do wyznaczenia lokalizacji podpór ......................... 48

Tab. 6.1. Obciążenia stałe ................................................................................................. 62
Tab. 6.2. Kombinacje obliczeniowe w sytuacji trwałej .................................................... 64
Tab. 6.3. Możliwe kombinacje trajektorii kabli sprężających .......................................... 64
Tab. 6.4. Kombinacje obliczeniowe do wyznaczenia lokalizacji podpór ......................... 65
Tab. 7.1. Kombinacje obliczeniowe w sytuacji trwałej .................................................... 99
Tab. 7.2. Możliwe kombinacje trajektorii kabli sprężających .......................................... 99
Tab. 9.1. Zestawienie wyników optymalizacji grupy elementów kablobetonowych ..... 129
Tab. 9.2. Procentowy podział całkowitej siły sprężającej .............................................. 135
Tab. 10.1. Łączne zestawienie wyników optymalizacji dla poszczególnych wariantów
obliczeń ............................................................................................................................ 142
Tab. 10.2. Zestawienie wyników optymalizacji grupy elementów strunobetonowych .. 143
Tab. 11.3. Nośność przekroju na zginanie w funkcji odporności ogniowej ................... 160
Tab. 10.4. Nośność elementu w odniesieniu do sytuacja standardowej ......................... 160
Tab. 10.5. Nośność elementu w odniesieniu do sytuacja standardowej ......................... 162
Tab. 10.6. Uśredniona nośność element w odniesieniu do sytuacji standardowej ......... 163
Tab. 10.7. Różnica w spadku nośności dla poszczególnych wariantów kształtu zbrojenia
.......................................................................................................................................... 164
Tab. 10.8. Optymalna grubość półek tf ........................................................................... 170
Tab. 10.9. Kombinacje obliczeniowe ............................................................................. 173
Tab. 10.10. Wyniki obliczeń ........................................................................................... 185
200 | S t r o n a
LITERATURA
LITERATURA
Ogólna i konstrukcje budowlane

[1] Ajdukiewicz A., Mames J.: Konstrukcje z betonu sprężonego. Polski Cement,
Kraków 2004.
[2] Bodnar A.: Wytrzymałość materiałów. Skrypt Politechniki Krakowskiej, Kraków
2001.
[3] Cieszyński K., Hladyniuk W., Bleławski J.: Technologia konstrukcji
kablobetonowych. Arkady, Warszawa 1977.
[4] Jamroży Z.: Beton I jego technologie. PWN, Warszawa - Kraków, 2001.
[5] Kluz T. I in.: Wykonywanie betonów spreżonych. Poradnik. Arkady, Warszawa
1965.
[6] Łapko A., Jensen B. C.: Podstawy projektowania i algorytmy obliczeń konstrukcji
żelbetowych. Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 2005.
[7] Machelski Cz.: Modelowanie konstrukcji sprężonych, Dolnośląskie Wydawnictwo
Edukacyjne, Wrocław 2010.
[8] Piechnik S.: Wytrzymałość materiałów. Skrypt Politechniki Krakowskiej, Kraków
1999.
[9] Podstawy projektowania konstrukcji żelbetowych i sprężonych według Eurokodu 2.
Praca zbiorowa. Dolnośląskie Wydawnictwo Naukowe, Wrocław 2002.
[10] Starosolski Wł.: Konstrukcje żelbetowe, PWN, Warszawa 2003.
[11] Starosolski Wł. : Konstrukcje żelbetowe według PN-B-03264:2002 i Eurokodu 2.
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
[12] Trochymiak W.: Mosty betonowe z naprężanymi cięgnami - ewolucja form
kontrukcyjnych i zasad obliczania. Wydawnictwo OWPW, Warszawa 2012.
Metoda elementów skończonych i optymalizacja

[13] Fenner R. T.: Finite Element Methods for engineers. 1997.
[14] Hamming R. W.: Numerical methods for scientists and engineers. 1987.
[15] Laskowski H.: Optymalne kształtowanie stalowej ramy portalowej. Inżynieria i
budownictwo, 681-684, 12/2005.
[16] Laskowski H.: Optymalne kształtowanie stalowo - betonowych dźwigarów
zespolonych w kategoriach teorii sterowania. Praca doktorska. Kraków 2006.
[17] Łodygowski T., Kąkol W.: Metoda elementów skończonych w wybranych
zagadnieniach mechaniki konstrukcji inżynierskich. Wydawnictwo Politechniki
Poznańskiej, Poznań 1994.
201 | S t r o n a
[18] Mikulski L.: Optymalizacja belki wspornikowej. w Optymalizacja

i polioptymalizacja w technice, Politechnika Koszalińska.
[19] Mikulski L.: Teoria sterowania w problemach optymalizacji konstrukcji i
systemów. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2007.
[20] Obara P., Szaniec W.: MRS i MES w analizie belek o zmiennym przekroju. Zeszyty
naukowe WSInf Vol 6, Nr 1, 2007.
[21] Pluciński P.: Przykład rozwiązania belki MES. /http://www.l5.pk.edu.pl/.
[22] Pluciński P.: Przykład rozwiązania ramy MES. /http://www.l5.pk.edu.pl/.
[23] Rakowski G., Kacprzyk Z.: Metoda elementów skończonych w mechanice
konstrukcji. Oficyna wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2005.
[24] Ravindran A., Raqsdell K. M., Reklaitis G. V.: Engineering optimization: methods
and aplications. 2006.
[25] Sobczyk Sz.: Optymalne kształtowanie półek dźwigarów strunobetonowych.
Badania doświadczalne i teoretyczne w budownictwie. monografia. Wydawnictwo
Politechniki Śląskiej, Gliwice 2012.
[26] Sobczyk Sz.: Optymalne kształtowanie trójprzęsłowych dźwigarów z drewna
klejonego; „Polioptymalizacja i komputerowe wspomaganie projektowania. Tom
XI". Wydawnictwo Politechniki Koszalińskiej, Koszalin; 2013.
[27] Sobczyk Sz.: Optymalne kształtowanie zbrojenia zginanych elementów
żelbetowych poddanych działaniu podwyższonych temperatur”; Nowe trendy w
naukach inżynieryjnych tom I; rozdział monografii. Wydawca: CreativeTime,
Kraków; 2013 r.
[28] Sobczyk Sz.: Poszukiwanie optymalnych wymiarów pasów trójprzęsłowych
dźwigarów stalowych; Wiedza i eksperymenty w budownictwie. Monografia.
Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice; 2014.
[29] Sobczyk Sz., Mikulski L.: Zastosowanie gradientowo-iteracyjnej metody
optymalizacji na przykładzie belki wspornikowej. Pomiary Automatyka Kontrola nr
11/2013. Wydawnictwo PAK, Gliwice; 2013.
[30] Zienkiwicz O.C.: Metoda elementów skończonych. Arkady, Warszawa 1972.
Normy projektowe
[31] PN-EN 1990:2004: Podstawy projektowania konstrukcji.
[32] PN-EN 1991-1-1:2004: Oddziaływania na konstrukcje - Oddziaływania ogólne -
Ciężar objętościowy, ciężar własny, obciążenia użytkowe w budynkach.
Obciążenie śniegiem.
202 | S t r o n a
LITERATURA

Oddziaływania wiatru.
Oddziaływania termiczne.
Oddziaływania w czasie wykonywania konstrukcji.
Oddziaływania wyjątkowe.
[38] PN-EN 1992-1-1:2008: Projektowanie konstrukcji z betonu - Reguły ogólne i
reguły dla budynków.
[39] PN-EN 1992-1-2:2008: Projektowanie konstrukcji z betonu - Reguły ogólne -
[40] PN-EN 1993-1-2:2007: Projektowanie konstrukcji stalowych - Reguły ogólne i
reguły dla budynków
Prospekty informacyjne /konstrukcje sprężone/

[41] BBR Systems Ltd. / http://www.bbr.pl/start.php/.
[42] Consolis. /http://www.consolis.com/.
[43] DSI Dywidag Systems International. /http://www.dywidag-systems.pl/.
[44] Ergon. / http://www.ergon.pl/.
[45] Freyssinet. /http://www.freyssinet.pl/.
[46] Pekabex. /http://www.pekabex.pl/.
[47] VSL Inernational. /http://www.vsl.com/.
203 | S t r o n a
ZAŁĄCZNIK
Do pracy doktorskiej dołączono płytę DVD z wynikami obliczeń dla dwóch

przykładów obliczeniowych. Do pozostałych zadań optymalizacyjnych nie zamieszczano
baz wynikowych, gdyż algorytm dla tych zadań umożliwiał przeprowadzenie
kompletnych obliczeń w pamięci operacyjnej bez konieczności eksportowania
częściowych wyników do plików zewnętrznych.
Przykład obliczeniowy nr 1 (belka stropowa - metoda naprężeń dopuszczalnych)
Kompletne bazy X, XYh, MES_XYh oraz z wyniki dla wszystkich przedstawionych

faz obliczeniowych. W skład dołączonego zbioru wchodzi 4179 plików tekstowych o
łącznym rozmiarze 1 324 396 392 B (1,23 GB). Rozmiar zamieszczonych baz dowodzi
ogromnej ilości przeprowadzonych obliczeń.
Podstawowa struktura katalogów przedstawia się następująco:

• I iteracja - minimalizacja objętości betonu,
• I iteracja - minimalizacja siły sprężającej,
• II iteracja - minimalizacja objętości betonu,
• II iteracja - minimalizacja siły sprężającej,
• III iteracja - minimalizacja objętości betonu,
• III iteracja - minimalizacja siły sprężającej,
• IV iteracja - minimalizacja objętości betonu,
• IV iteracja - minimalizacja siły sprężającej,
• Obliczenia wstępne.
Przykład obliczeniowy nr 2 (dźwigar dachowy - metoda stanów granicznych)
Kompletne bazy X, XYh, MES_XYh oraz z wyniki dla wszystkich przedstawionych

faz obliczeniowych. W skład dołączonego zbioru wchodzi 840 plików tekstowych o
łącznym rozmiarze 550 494 208 B (524 MB). Rozmiar zamieszczonych baz dowodzi
ogromnej ilości przeprowadzonych obliczeń.
Podstawowa struktura katalogów przedstawia się następująco:

• I iteracja,
• II iteracja,
• III iteracja,
• IV iteracja,
• V iteracja,
• VI iteracja,
• Obliczenia wstępne.
204 | S t r o n a
Błędy dotyczące
kotwienia w budownictwie
Błędy dotyczące
Dobór właściwych łączników do mocowania
elementów konstrukcyjnych oraz niekonstrukcyjnych
do konstrukcji nośnej należy do ważnych zagadnień
z zakresu projektowania. Znalezienie optymalnych i
bezpiecznych technik kotwienia oraz technologii
montażu jest wyzwaniem, które często jest
bagatelizowane przez inżynierów.
Błędy dotyczące
Podobnie jak architekci, czy urbaniści porównują
miasto do „tkanki”, „żywego organizmu”, tak
inżynierowie mogą wysnuć podobną paralelę do
placu budowy. Odpowiedni nadzór nad wzrostem i
rozwojem tego „organizmu” gwarantuje, iż proces
inwestycyjny zakończy się nie tylko dotrzymaniem
terminu realizacji, ale także stworzony zostanie silny,
zdrowy i trwały obiekt budowlany.
Błędy dotyczące
Błędy projektowe i wykonawcze są pewną formą
choroby, która jeżeli w porę zostanie zdiagnozowana
– uda się „pacjentowi” przywrócić właściwy stan.
Niemiej zdarzają się przypadki, w których ten
„organizm” nie wytrzymuje licznych „zakażeń i
chorób”, co w konsekwencji prowadzić może do
katastrof budowlanych.
Błędy dotyczące
Praktyka inżynierska w zakresie wykonawstwa i

projektowania dostarcza wielu ciekawych
doświadczeń. Rozwój technik kotwienia jest na
wysokim poziomie. Na rynku budowlanym można
spotkać bogaty wybór systemów kotwienia.
Błędy dotyczące
Mimo to powstają coraz to nowe systemy i techniki

mocowania, które mają wyeliminować lub
zminimalizować błędy, które mogą pojawić się na
etapie montażu. Można wyróżnić dwa główne typy
zamocowań:
• kotwy wklejane,
• kotwy mechaniczne.
Błędy dotyczące
Główna różnica pod względem oddziaływania na
podłoże polega na tym, iż w przypadku kotwienia
wklejanego samo osadzenie kotwy (bez przyłożenia
do niej obciążeń) nie wprowadza dodatkowych
naprężeń w podłoże oraz żywica dokładnie wypełnia
otwór, co chroni przed wnikaniem ewentualnej
wilgoci i wody do podłoża.
Błędy dotyczące
Główna różnica pod względem oddziaływania na
podłoże polega na tym, iż w przypadku kotwienia
wklejanego samo osadzenie kotwy (bez przyłożenia
do niej obciążeń) nie wprowadza dodatkowych
naprężeń w podłoże oraz żywica dokładnie wypełnia
otwór, co chroni przed wnikaniem ewentualnej
wilgoci i wody do podłoża.
Błędy dotyczące
Jednym z impulsów do przedstawienia tej tematyki
na wykładzie były i są przypadki błędnie
wykonanych zakotwień w budownictwie.
Błędy dotyczące
W jednym z przypadków dokonano mechanicznego
skrócenia kotwy mechanicznej, a następnie jej
wklejenia w sposób tak nieudolny, że kotwę
wyciągnięto w czasie odbioru siłą rąk.
Pomysłodawca wskazanego rozwiązania wykazał
się tu skrajną nieodpowiedzialnością. Jego czyn pod
względem technicznym oraz inżynierskim zasługuje
na naganę.
Błędy dotyczące
Błędy dotyczące
Większość dokumentów jakościowo-technicznych
zwraca uwagę projektantom, iż wymiarowanie
zakotwień odbywa się na odpowiedzialność
inżyniera posiadającego odpowiednie
doświadczenie w zakresie kotwienia w budownictwie
oraz powinno odbywać się z uwzględnieniem
wymagań norm i przepisów budowlanych.
Błędy dotyczące
Producenci i dostawcy systemów kotwienia zwracają
także uwagę na fakt, iż montaż kotew winien być
wykonywany przez odpowiednio przeszkolony
personel pod odpowiednim nadzorem. Dodatkowo
przed rozpoczęciem wykonywania robót związanych
z wykorzystaniem danego systemu kotwienia
niezbędne jest zapoznanie się z instrukcja montażu
danego systemu.
Błędy dotyczące
Mimo takich obostrzeń dochodzi do
nieprawidłowości, które wynikają głównie z braku
należytego doświadczenia i szkolenia w tym
zakresie. Inżynierowie kierujący osoby do
wykonywania tych prac winni zapewnić właściwe
przygotowanie stanowiska pracy i wyposażyć w
niezbędne elementy wymagane do prawidłowego
wykonania zakotwień.
Błędy dotyczące
Podczas procesu projektowania połączeń i
zakotwień zdarzają się przypadki, w których w
blachach podstawy lub blachach łącznikowych
przyjmowane są otwory normalne podczas
wymiarowania, a na rysunkach wykonawczych lub
warsztatowych wrysowane są otwory owalne, a
nawet owalne powiększone.
Błędy dotyczące
Należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z zapisami PN-EN

1993-1-8 nośność śruby na docisk w otworach
powiększonych wynosi 80% nośności śrub
zamontowanych w otworach normalnych, a w
otworach owalnych, wydłużonych prostopadle do
kierunku obciążenia wynosi 60% tej nośności.
Błędy dotyczące
Do przykładów niewłaściwego wykonania kotwienia

można zaliczyć: mechaniczne skracanie osadzonych
kotew…
Błędy dotyczące
…lub osadzenie ich na większą głębokość niż to

zostało zaprojektowane.
Błędy dotyczące
Należy pamiętać, iż w połączeniach niesprężanych,

między płaszczyzną docisku a niegwintowaną
częścią trzpienia, powinien pozostać, co najmniej
jeden pełny zwój gwintu oprócz wybiegu gwintu
(patrz wymagania PN-EN 1090-2).
Błędy dotyczące
Przypadki mechanicznego skracania kotew zwykle
związane są z za płytkim osadzeniem kotew (po
skróceniu wizualnie wszystkie wystają na ta sama
długość z podłoża) lub przyjętą niewłaściwą
kolejnością wykonywania kotwień (trudności z
rozpoczęciem następnego etapu połączeń
wymuszają dokonanie skróceń wykonanych już
śrub).
Błędy dotyczące
Z drugiej strony za głębokie osadzenie kotew

związane jest bardzo często z wykonywaniem
przegłębionych otworów. Wymagana głębokość
otworów jest każdorazowo określona w
dokumentach jakościowo-technicznych producentów
kotew.
Błędy dotyczące
Wykonywanie za głębokich otworów jest szczególnie

niebezpieczne przy wykonywaniu kotwienia techniką
iniekcji. Wiertarki winny być bezwzględnie
wyposażone w ograniczniki głębokości wiercenia
tak, aby zapewnić wykonanie otworu o żądanej
głębokości
Błędy dotyczące
Wykonywanie za głębokich otworów jest szczególnie

niebezpieczne przy wykonywaniu kotwienia techniką
iniekcji. Wiertarki winny być bezwzględnie
wyposażone w ograniczniki głębokości wiercenia
tak, aby zapewnić wykonanie otworu o żądanej
głębokości
Błędy dotyczące
Kolejnym przykładem niewłaściwego osadzenia
kotew jest wykonywanie ich w pobliżu
niewypełnionych otworów.
Błędy dotyczące
W przypadku błędnego wywiercenia otworu
niewypełnionego pod osadzenie kotwy
mechanicznej następny otwór może być wykonany
w odległości co najmniej dwukrotnej głębokości
błędnie wywierconego otworu (każdorazowo
producent winien określić te wymagania).
Błędy dotyczące
W przypadku poprawnego wypełnienia błędnie

wykonanego otworu odległość do następnego
otworu może być zmniejszona. Wielkości te
każdorazowo podane są w specyfikacjach
technicznych.
Błędy dotyczące
Następnym przykładem błędnego wykonania
kotwienia jest przygotowanie otworu z niewłaściwą
średnicą co nie zapewnia poprawności osadzenia
kotwy.
Błędy dotyczące
W przypadku kotew iniekcyjnych (żywic o
odpowiednich parametrach) producenci dopuszczają
możliwości osadzenia kotew w nieznacznie
powiększonych otworach, lecz w przypadku kotew
mechanicznych jest to niedopuszczalne.
Błędy dotyczące
Kotwy mechaniczne muszą bezwzględnie mieć

przygotowany otwór o właściwej średnicy, ponieważ
proces rozprężenia końcówki kotwy nie zostanie
poprawny.
Błędy dotyczące
W przypadku wątpliwości, co do poprawności

wykonanych zakotwień należy żądać od wykonawcy,
przed odbiorem prac, wykonania testów
wytrzymałościowych potwierdzonych raportem z
badań.
Błędy dotyczące
Na rynku dostępne są różne rodzaje testerów…
Błędy dotyczące
Testery różnią się przede wszystkim zakresem i

sposobem przykładania obciążeń. Należy pamiętać,
aby urządzenie posiadało aktualne badanie i osoba
wykonująca testy posiadała odpowiednie szkolenie
w zakresie technik kotwienia.
Błędy dotyczące
Poprawne osadzenie kotwy w podłożu nie

gwarantuje jeszcze, iż wykonane połączenie
spełniać będzie wymagane parametry nośności.
Błędy dotyczące
Należy bezwzględnie pamiętać o wprowadzeniu
właściwego naprężenia wstępnego przy pomocy
klucza dynamometrycznego, który zapewnia
właściwe zamocowanie kotew lub śrub w
połączeniach.
Błędy dotyczące
W przypadku zastosowania przy dokręcaniu kotew
lub śrub zbyt małych naprężeń wstępnych istnieje
duże prawdopodobieństwo obluzowania i odkręcenia
się nakrętki. Dodatkowo w przypadku kotew
mechanicznych zbyt małe wstępne naprężenia nie
zapewnią właściwego osadzenia kotwy (nie nastąpi
właściwe rozprężenie kotwy w podłożu).
Błędy dotyczące
Z drugiej strony, wprowadzenie zbyt dużych

naprężeń wstępnych prowadzi do ryzyka deformacji
elementów połączenia, znacznego obniżenia
nośności projektowanego łącznika a także zerwanie
kotwy lub śruby
Błędy dotyczące
Naprężenia wstępne w śrubach zależą bezpośrednio

od współczynnika tarcia, klasy materiału łącznika i
wartości wprowadzonego momentu dokręcenia,
który jest określany przez producentów systemów
kotwienia.
Błędy dotyczące
Istotne jest także to, iż klucza
dynamometrycznego nie używa się do odkręcania
śrub, ponieważ może prowadzić to do zniszczenia
lub rozkalibrowania mechanizmu. Klucz
dynamometryczny może być używany tylko i
wyłącznie do dociągnięcia śrub na określony
moment.
Błędy dotyczące
Naprawa błędnie wykonanych zakotwień jest nie
lada wyzwaniem, które wymaga poświęcenia
dużego nakładu pracy. W wielu przypadkach
niezbędna jest konsultacja z działem technicznym
producenta lub dostawcy systemu kotwienia lub
całkowite przeprojektowanie połączeń, co wiąże się
ze zmianą wyprodukowanych już elementów konsol
lub zakotwień.
Błędy dotyczące
Należy bezwzględnie wyeliminować przypadki, kiedy

szczegółowej analizie poddawane są elementy
zakotwień, które wykazują brak należytej nośności,
trwałości, itp.
Błędy dotyczące
Systemy kotwienia są stale doskonalone, aby w

sposób maksymalny ułatwić jego montaż na
budowie. Powyżej przedstawiono kilka przykładów
błędnego wykonania zakotwienia.
Błędy dotyczące
Co gorsza, wiele z tych przypadków jest maskowana

przed inspektorem nadzoru. Taka postawa wymaga
stanowczego i kategorycznego potępienia, gdyż
może w konsekwencji doprowadzić do katastrofy
budowlanej.
Błędy dotyczące
Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na dwie
kwestie: odpowiedniego przeszkolenia pracowników
oraz o modelu współpracy w przedsięwzięciu
budowlanym. O relacji przede wszystkim na linii
architekt – projektant pisał m. in. prof. T. Godycki-
Ćwirko.
Godycki-Ćwirko T.: Uwarunkowania kreatywnej działalności inżyniera budowlanego,
Inżynieria i Budownictwo nr 8/2008
Błędy dotyczące
Należy zwrócić uwagę na współpracę pomiędzy

projektantem a wykonawcą. Nie usprawiedliwiając
złych czynów pracowników na budowie – należy
jednak podkreślić, że często podejmują oni decyzję
o odstąpieniu od ustaleń zawartych w projekcie…
Błędy dotyczące
…w wyniku kolizji jednego elementu z innym, czy też
z uwagi na niejasność sformułowań lub rysunków
konstrukcyjnych. Odpowiedzialny projektant
powinien rozważyć, czy zaproponowane przez niego
rozwiązanie jest możliwe do wykonania na placu
budowy.
Błędy dotyczące
Trzeba również, aby projektanci obiektów stale

monitorowali przebieg procesu budowy konstrukcji
przez nich zaprojektowanych. Obie powyżej
zaznaczone kwestie wiążą się bezpośrednio z
systemem szkolenia i kształcenia pracowników
Błędy dotyczące
Bibliografia:
10 złotych zasad techniki
kotwienia *)
1. Oznaczenie i opis oraz dobór kotew
Oznaczenia i opisy kotew muszą odpowiadać danym

zawartym w AT/EAT/KOT. W razie wątpliwości
należy sprawdzić, czy podane obciążenia są
statyczne czy dynamiczne oraz czy obowiązują
wymagania przeciwpożarowe.
*) wg HILTI, patrz: PODRĘCZNIK TECHNIKI ZAMOCOWAŃ HILTI Technika kotwienia

https://www.hilti.pl/content/dam/documents/pdf/e3/mo-pl/FTM_2017_05_17.pdf
kotwienia *)
2. Podłoża
Należy stosować wyłącznie kotwy dopuszczone do

użycia do danego typu podłoża. Beton: z reguły
należy zakładać użycie betonu zarysowanego (strefa
rozciągania). Konstrukcje murowe: każda kotwa
może przenosić tylko te obciążenia, które jest w
stanie przenieść podłoże.
kotwienia *)
3. Narzędzia do wiercenia i osadzania
Maszyny wiercące i narzędzia do osadzania należy

stosować zgodnie z instrukcją obsługi oraz
zaleceniami producenta. Należy stosować wiertła o
odpowiedniej średnicy i posiadające znak kontrolny.

kotwienia *)
4. Wiercenie i czyszczenie otworu
Podczas wiercenia należy zwracać uwagę na

głębokość otworu oraz głębokość osadzania kotwy.
Oczyszczanie otworu wierconego należy wykonać
zgodnie z instrukcją montażu albo z aprobatą.
Rozróżnia się czyszczenie standardowe lub
automatyczne.
kotwienia *)
5. Montaż kotew
Kotwy należy osadzać zgodnie z instrukcją montażu.

Instrukcje montażu znajdują się w danej aprobacie i
na opakowaniu produktu albo w jego wnętrzu. Nie
wolno wymieniać pojedynczych elementów kotew

kotwienia *)
6. Głębokość osadzania
Należy zachowywać wymaganą głębokość

osadzania zgodnie z oznakowaniem na kotwie oraz
zgodnie z aprobatą techniczną. W zależności od
rodzaju łączników kotwionych według aprobaty
dopuszcza się kilka głębokości osadzania.

kotwienia *)
7. Wadliwie wykonane otwory
Nie osadzać kotew w spoinach (są wyjątki) w

konstrukcjach murowych. Wadliwie wykonane
otwory należy zaślepić zaprawą o dużej
wytrzymałości i niskiej kurczliwości.

kotwienia *)
7. Wadliwie wykonane otwory
Nowy otwór należy wykonać z zachowaniem

odpowiedniego odstępu, który z reguły stanowi
trzykrotność średnicy otworu. Należy przy tym
przestrzegać zaleceń zawartych w aprobacie
technicznej.

kotwienia *)
8. Rozstawy i odległości od krawędzi
Należy zachowywać podane rozstawy osiowe i

odległości od krawędzi. W aprobatach
przedstawiono wartości charakterystyczne oraz
wartości minimalne tych wielkości.

kotwienia *)
8. Rozstawy i odległości od krawędzi
Należy zachowywać podane rozstawy osiowe i

odległości od krawędzi. W aprobatach
przedstawiono wartości charakterystyczne oraz
wartości minimalne tych wielkości.

kotwienia *)
9. Pomieszczenia suche
Kotwy cynkowane galwanicznie mogą być

stosowane wyłącznie w pomieszczeniach suchych.
Względna wilgotność powietrza może wynosić
maksymalnie 60%.

kotwienia *)
10. Środowisko zewnętrzne i pomieszczenia
mokre
W środowisku zewnętrznym i pomieszczeniach

mokrych muszą być stosowane kotwy cynkowane
ogniowo albo ze stali nierdzewnej.

kotwienia *)
10. Środowisko zew. i pomieszczenia mokre
W przypadku basenów pływackich, tuneli drogowych

i zastosowań w strefie oddziaływania wody morskiej
należy użyć łączników ze stali o wysokiej odporności
na korozję. Zgodnie z normami krajowymi należy w
niektórych przypadkach stosować elementy
cynkowane ogniowo.
Zasady działania
łączników kotwowych*)
Kotwienie łączników opiera się na trzech rodzajach
współpracy kotwy z podłożem:
• Sile tarcia (zamocowanie rozporowe)
• Zamocowaniu kształtowym (zamocowanie przez

podcinanie ścian otworu w podłożu),
• Wiązaniu adhezyjnym (efekt klejenia).

Zasady działania
Siła tarcia
W przypadku zamocowania rozporowego część

łącznika (np. element rozprężny kotwy
segmentowej) wskutek rozprężania zostaje
dociśnięta do ścianki otworu. Siły rozciągające
przejmowane są przez siłę tarcia.

Zasady działania
Klinowanie
W przypadku zamocowania rozporowego łącznik

(np. kotwa samopodcinająca lub kotwa wklejana
iniekcyjnie) jest kotwiony wskutek klinownia się w
podłożu.

Zasady działania
Klinowanie
Dochodzi do tego za pośrednictwem wypełniania

pustek w podłożu albo poprzez automatyczne
podcinanie. Ten typ mocowania maksymalnie
wykorzystuje nośność podłoża. Nie powstają tu
żadne siły rozprężające lub są one niewielkie.

Zasady działania
Wiązanie adhezyjne
W przypadku zamocowania chemicznego

dwuskładnikowa zaprawa (np. system łączników
wklejanych iniekcyjnie) łączy się zarówno z
chropowatą ścianką otworu, jak również z
powierzchnią elementu kotwiącego.

Zasady działania
Wiązanie adhezyjne
Stosując ten typ zamocowania, można

skompensować uszkodzenia podłoża i wykorzystać
możliwość zmiennej głębokości osadzania. Należy
zwracać szczególną uwagę na oczyszczenie otworu
wierconego i czas wiązania zaprawy.

Zamocowania w
konstrukcjach murowych*)
W przypadku montażu łączników kotwionych w

konstrukcjach murowych należy częściowo
uwzględniać inne aspekty niż w przypadku
zamocowań w betonie.

Zamocowania w
W instrukcjach producentów materiałów
ceramicznych zawarte są niekiedy niezrozumiałe
podpowiedzi, dlatego też przed każdym montażem
dobrze jest zasięgnąć szczegółowych informacji
w Aprobacie lub Europejskiej Ocenie Technicznej
danego łącznika.

Zamocowania w
Dlatego tylko w przypadku konstrukcji murowych
wykonanych ze znormalizowanych cegieł można
jednoznacznie ocenić, czy określona kotwa może
być zastosowana i obliczana. W przypadku
pustaków i innych drążonych elementów murowych,
otwór wiercony musi być wykonywany najczęściej z
zastosowaniem wiercenia bez udaru.
Zamocowania w
Ponadto w przypadku łączników wklejanych stosuje
się tuleje siatkowe. W przypadku elementów
murowych pełnych można w większości przypadków
stosować wiercenie udarowe. Tuleje siatkowe nie
muszą być stosowane, gdy zapewniony jest brak
pustych przestrzeni.

Zamocowania w
W przypadku zakotwień istotnych dla
bezpieczeństwa w nieznanych lub starych
konstrukcjach murowych można (w uzgodnieniu z
projektantem lub inwestorem, a także właściwym
inżynierem, ewentualnie instytucją badawczą,
dokonującymi kontroli jakości) przeprowadzić próby
nośności w miejscu budowy.
Zamocowania w
Głębsze osadzenie kotwy w konstrukcji murowej
zwiększa z reguły nośność /dopuszczalne
obciążenie. W przypadku głębokości
wykraczających poza ETA należy dokonać
odpowiednich uzgodnień, dokonującymi kontroli
jakości zamocowań.

Zamocowania w
Kotwienie w spoinach pionowych często oddziałuje
w sposób negatywny na nośność
obliczeniową/dopuszczalne obciążenie i należy go
unikać. Jeżeli nie można wykluczyć kotwienia w
spoinach (np. tynk na konstrukcji murowej), to dla
takich przypadków dostępne jest kotwienie
chemiczne nowej generacji.
Zamocowania w
•Wilgoć w czasie montażu i eksploatacji kotwy może

mieć negatywne oddziaływanie na nośność
obliczeniową/dopuszczalne obciążenie.

Zamocowania w
W konstrukcjach murowych możliwy jest montaż

przelotowy i nieprzelotowy.
Łączniki wklejane również można stosować,

zarówno poziomo w konstrukcjach murowych, jak i w
montażu „od dołu”, w pustakach stropowych.

Korozja
Rozróżnia się dwa rodzaje korozji:
• Korozja kontaktowa, która powstaje w wyniku

połączenia różnych materiałów metalicznych,
• Korozja wynikająca z warunków eksploatacji lub

środowiska

Korozja
Korozja kontaktowa
Przy połączeniu dwóch lub więcej elementów

konstrukcji wykonanych z różnych metalicznych
materiałów w taki sposób, że możliwe jest
przewodnictwo elektryczne, w przypadku
wystąpienia wilgoci…

Korozja
…(a więc także wilgotności powietrza) wytwarza się

potencjał elektrochemiczny, tzn. zaczyna przepływać
prąd o niewielkim natężeniu. Dochodzi przy tym do
korozji kontaktowej, w trakcie której materiał mniej
szlachetny koroduje, szczególnie w strefach
punktów styku.

Korozja
Wartości orientacyjne dla powszechnych grubości
powłoki cynkowych: • Delta-Tone 10–15 µm,
• Cynkowanie ogniowe met. Sendzimira do 20 µm,
• Cynkowanie ogniowe 45–60 µm,
• Cynkowanie dyfuzyjne 45–60 µm,
• Cynkowanie galwaniczne 5 µm.

Korozja
Wytyczne stosowani kotew i łączników:
• Pomieszczeń suchych (względna wilgotność

powietrza maksymalnie 60%, łączniki kotwione
cynkowane galwanicznie, grubość powłoki z reguły
5–15 µm),

Korozja
• Pomieszczeń mokrych i zastosowań zewnętrznych

(łączniki kotwione ze stali nierdzewnej, A4, z reguły
1.4401 lub 1.4571),

Korozja
• Szczególnie agresywne warunki środowiska (np.

chlor gazowy w obszarze podsufitowym na
basenach pływackich, tunele drogowe, zmienny
kontakt z wodą morską, atmosfera zanieczyszczona
chemicznie) ...

Korozja
….według dopuszczenia wymagają zastosowania

łączników ze stali o wysokiej odporności na korozję
(z reguły 1.4529, tzw. stal HCR).

Korozja
….według dopuszczenia wymagają zastosowania

łączników ze stali o wysokiej odporności na korozję
(z reguły 1.4529, tzw. stal HCR).

Korozja
W poniższej tabeli przedstawiono zdatność danej
kombinacji metali oraz informacje, które metale
mogą być ze sobą stosowane, a jakich kombinacji
należy raczej unikać aby uniknąć korozji
kontaktowej.

Korozja
Korozja

Analiza porównawcza metod obliczania
przebicia w konstrukcji płytowo-słupowej na
przykładzie wybranego budynku biurowego
1
1) Analiza sposobu przykładania obciążeń na strop konstrukcji płytowo
słupowej.
Pytania:
W jaki sposób rozłożyć obciążenie zmienne na stropie, aby otrzymać

ekstremalne wyniki wielkości statycznych?
W jaki sposób rozkładać obciążenia zmienne i tworzyć kombinacje

obciążeń, aby uzyskane wyniki były zbliżone do ekstremalnych, a czas
potrzebny na wykonanie obliczeń minimalny?
Analiza porównawcza metod obliczania przebicia w konstrukcji płytowo-słupowej na przykładzie wybranego budynku biurowego 2
2) Analiza porównawcza metod obliczania przebicia według wybranych
norm: Eurokod 2, Model Code 2010, ACI-14.
Wybrany budynek biurowy, czyli geometria rozpatrywanego stropu.
Analizowane wartości statyczne.
Punkt A - moment MXX

Punkt B - moment MYY
Punkt C - moment MXX
Punkt D - przemieszczenie UZ
Wariant 1. Obciążenie na podstawie powierzchni wpływu (model referencyjny).
Wariant 2. Obciążenie przykładane według zaleceń prof. Starosolskiego.
Wariant 3. Obciążenie przykładane szachownicowo.
Wariant 4. Obciążenie przykładane pasmowo.
Wariant 5. Obciążenie z zastosowaniem zwiększonego współczynnika bezpieczeństwa.
511 kombinacji
3 kombinacje
Rozdział 2. Analiza sposobu przykładania obciążenia zmiennego na konstrukcję płytowo słupową.
5 kombinacji
Obciążenie zadawano zwiększając częściowy współczynnik bezpieczeństwa kolejno o 25%,

50%, 75% - brak kombinacji.
WYNIKI OBLICZEŃ
Wariant 5. Obciążenie z zastosowaniem zwiększonego współczynnika
bezpieczeństwa.
Punkt A – moment MXX
WYNIKI OBLICZEŃ
bezpieczeństwa.
Punkt B – moment MYY
WYNIKI OBLICZEŃ
bezpieczeństwa.
Punkt C – moment MXX
WYNIKI OBLICZEŃ
bezpieczeństwa.
Punkt D – przemieszczenie UZ
Procedury obliczeniowe wybranych norm. OBWODY KONTROLNE
EC2 MC2010 ACI
Procedury obliczeniowe wybranych norm. UWZGLĘDNIENIE MIMOŚRODU OBCIĄŻENIA
EC2 MC2010 ACI
Bezpośrednie uwzględnienie
mimośrodu w obliczaniu efektu
oddziaływań
Współczynnik zwiększający efekt Współczynnik zmniejszający nośność

oddziaływań
Metoda uproszczona:
Metoda uproszczona:
Wartość ke :
0,9 – słupy wewnętrzne
0,7 – słupy krawędziowe
0,65 – słupy narożne
0,75 – naroża ścian
1. Długości przęseł konstrukcji nie różnią się od siebie o więcej niż 25%
2. Słupy można traktować jako elementy usztywnione
Rozdział 4. Procedury obliczeniowe wybranych norm. UWZGLĘDNIENIE MIMOŚRODU OBCIĄŻENIA
EC2 Współczynnik zwiększający efekt
MC2010 Współczynnik zmniejszający nośność
oddziaływań
Metoda ogólna:
Metoda ogólna:
Procedury obliczeniowe wybranych norm. NOŚNOŚĆ PŁYTY BEZ ZBROJENIA
POPRZECZNEGO
MC2010
POPRZECZNEGO
MC2010 – POZIOMY PRZYBLIŻENIA W
OBLICZANIU KĄTA GRANICZNEGO
POZIOM I
POZIOM II
POZIOM III
POPRZECZNEGO
MC2010 –OBLICZENIA KĄTA GRANICZNEGO
WG III POZIOMU PRZYBLIŻENIA
POPRZECZNEGO
MC2010 –OBLICZENIA KĄTA GRANICZNEGO
WG III POZIOMU PRZYBLIŻENIA
POPRZECZNEGO
ACI
Procedury obliczeniowe wybranych norm. NOŚNOŚĆ PŁYTY Z ZBROJENIEM NA
PRZEBICIE
EC2
PRZEBICIE
MC2010
PRZEBICIE
ACI
Analiza porównawcza metod obliczania przebicia.
PRZYPADKI PODDANE ANALIZIE

PORÓWNAWCZEJ
P1 – SŁUP WEWNĘTRZNY
P2 – SŁUP KRAWĘDZIOWY
P3 – SŁUP NAROŻNY
Analiza porównawcza metod obliczania przebicia. REZULTATY OBLICZEŃ – SŁUP WEWNĘTRZNY
Analiza porównawcza metod obliczania przebicia. REZULTATY OBLICZEŃ – SŁUP KRAWĘDZIOWY
Analiza porównawcza metod obliczania przebicia.
REZULTATY OBLICZEŃ – SŁUP NAROŻNY
Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić,
że najbardziej wrażliwym na działanie obciążenia mimośrodowego
jest model obliczeń zastosowany w normie ACI 318-14.
Wpływ momentów zginających ma w tym przypadku największe znaczenie.
Według normy EC2 obliczony metodą ogólną współczynnik β słupa
narożnego wyniósł 1,97. Oznacza to, że momenty zginające działające
na połączenie płyta-słup spowodowały prawie dwukrotne zwiększenie
naprężeń stycznych w przekroju kontrolnym w stosunku do naprężeń,
które wywołała sama siła przebijająca.
32
W przypadku zastosowania metody
uproszczonej podawanej przez normę EC2 zalecana wartość
współczynnika β jest równa 1,50. Przyjęcie takiej wartości dałoby znacząco
niższe wartości naprężeń, a zarazem mogłoby spowodować błędne
szacowanie ilości potrzebnego zbrojenia na przebicie.
Stąd przy przyjmowaniu wartości współczynnika mimośrodowości
obciążenia należy dokładnie przeanalizować konstrukcję pod kątem
spełnienia wymagań pozwalających na skorzystanie z metody
uproszczonej opisanej w EC2.
33
Najbardziej ostrożna w przyjmowaniu nośności złącza bez zbrojenia
poprzecznego jest MC2010. Jedynie bardzo czasochłonne obliczenia
przybliżenia III stopnia wykazują porównywalne wartości (różnice ok. 20%)
do nośności obliczonych według norm EC2 i ACI 318-14.
Norma MC2010 wprowadzając poziomy przybliżenia obliczeń niewątpliwie
daje możliwość szybkiego oszacowania nośności złącza (I LoA)
jednak nośność ta w stosunku do obliczeń przeprowadzanych
za pomocą kolejnych przybliżeń jest mocno zaniżona.
34
Najbardziej „optymistyczna” przy obliczaniu wartości nośności połączenia
bez zbrojenia na przebicie jest norma amerykańska.
Należy pamiętać jednak, że przy obliczaniu zapotrzebowania na zbrojenie
w normie amerykańskiej można uwzględnić jedynie
50% nośności samej płyty. W normie EC2 oraz MC2010 uwzględnia się
odpowiednio 75% oraz 100% tej nośności.
Z tego względu wartości obliczonego zapotrzebowania na zbrojenie
wykazują zależność odwrotną – największe wartości zbrojenia uzyskuje się
dla obliczeń według normy ACI 318-14.
35
W przypadku obliczonych wartości zbrojenia dla MC2010 można zauważyć
duże znaczenie warunku na minimalne zbrojenie poprzecze.
W punktach P1 oraz P2 dla poziomów przybliżenia II LoA oraz III LoA było
one decydujące. Można stąd wysunąć wniosek, że w niektórych
przypadkach warto wykonać znacznie krótsze obliczenia metodą drugiego
przybliżenia i sprawdzić czy wymagane zbrojenie przekracza potrzebne
zbrojenie minimalne. Jeżeli nie przekracza tej wartości nie ma potrzeby
wykonania obliczeń według trzeciego poziomu przybliżenia III LoA.
36
Można jednak zauważyć efektywność wykonywania obliczeń najbardziej
dokładnych w przypadku słupa narożnego (punkt P3), ponieważ wykazały
one, że zbrojenie na przebicie nie jest wymagane.
W przypadku dużych obiektów obliczenia te mogą pociągnąć za sobą
znaczącą optymalizację kosztów budowy. Równocześnie można stwierdzić,
że obliczenia trzeciego poziomu przybliżenia III LoA mogłyby pozwolić
na zastosowanie cieńszej płyty stropowej co zdaje się być jeszcze większą
redukcją kosztów wznoszenia obiektu.
37
W obliczeniach całkowitego zapotrzebowania na zbrojenie poprzeczne
niewątpliwie istotną rolę odgrywają warunki konstrukcyjne, które należy
uwzględnić przy projektowaniu zbrojenia. Odległość ostatniego obwodu
zbrojenie według normy EC2(1,5d od obwodu uout) pozwalała
na zaprojektowanie znacznie mniejszego zbrojenia niż w przypadku
obliczeń według normy ACI 318-14. Dodatkowo ograniczenie naprężeń
granicznych w obwodzie bout dla normy ACI 318-14 spowodowało istotne
oddalenie się tego obwodu od podpory co skutkowało koniecznością
stosowania dużej ilości prętów zbrojeniowych.
Odległość granicznego obwodu bout od podpory miała również istotny wpływ
na ilość całkowitego zapotrzebowania zbrojenia poprzecznego przy
obliczaniu MC2010.
38
39
Konstrukcje Betonowe
Wykład
Info z przeszłości
Żelbet
to kompozyt strukturalny składający się przede
wszystkim z betonu, który został uformowany w
element konstrukcyjny lub cały obiekt wraz ze
wzmocnieniem w postaci prętów zbrojeniowych lub
innym materiałem stalowym zwanym po prostu
wkładką stalową.
Beton
jest materiałem przenoszącym naprężenia
ściskające, jednak jego wytrzymałość na rozciąganie
jest bardzo mała.
Stal
w elemencie żelbetowym przenosi głównie
naprężenia rozciągające, choć często stosuje się
zbrojenie ściskane. Połączenie stali i betonu
pozwala budować konstrukcje różnego typu. Do
zbrojenia stosuje się wkładki w postaci prętów, lin,
strun, kabli i siatek. Można spotkać także
konstrukcje ze "sztywnym zbrojeniem", tzn. takie, w
których elementy stalowe o dużych przekrojach (np.
dwuteowniki, ceowniki) są wykorzystane jako rdzeń,
np. w słupie kompozytowym.
BETON
Beton [fr. < łac.],
materiał budowlany wieloskładnikowy uzyskiwany przez
zmieszanie w odpowiednich proporcjach kruszywa
drobnego i grubego (np. piasku i żwiru) ze spoiwem
mineralnym (najczęściej cementem) i wodą, a następnie
stwardnienie uzyskanej mieszanki betonowej (niekiedy
potocznie zwanej też betonem);
Najstarsze budowle betonowe powstały już w
Mezopotamii (zastosowanie betonu na zaprawie
wapiennej przy budowie akweduktu Sanheriba), zaś
najsłynniejszą „wiekową” konstrukcją wykonaną w pełni
z betonu jest rzymski Panteon.
Co prawda, nie znano jeszcze wtedy klinkieru
wykorzystywanego po produkcji cementu, ale
pozyskiwano równie skuteczny substytut ze skał
wulkanicznych (zwłaszcza pucolany).
O ich pozytywnych właściwościach pisze

Witruwiusz:
„Istnieje pewien gatunek pyłu, który dzięki przyrodzonym
właściwościom wytwarza rzeczy godne podziwu.
Występuje on w okolicach Bajów i na grotach
municypalnych leżących dookoła Wezuwiusza. Proszek
ten zmieszany z wapnem i łamanym kamieniem nie tylko
zapewnia trwałość budowli, lecz nawet użyty przy
budowli grobli w morzu twardnieje pod wodą”.
PN-EN 206+A1:2016-12
Beton -- Wymagania, właściwości, produkcja i zgodność
Norma Europejska dotyczy betonu używanego

do konstrukcji wykonywanych na placu budowy,
konstrukcji prefabrykowanych oraz konstrukcyjnych
wyrobów prefabrykowanych stosowanych
w budynkach i budowlach.
Normy nie stosuje się do:

-betonu komórkowego;
-betonu spienionego;
-betonu o gęstości mniejszej niż 800 kg/m3;
-betonu ogniotrwałego.
Beton,
jako materiał budowlany, podlega korozji, co wynika z
jego silnej ekspozycji na warunki atmosferyczne.
Zgodnie z normą PN-EN 206 oddziaływania środowiska

na beton zostały pogrupowane na 18 klas ekspozycji.
Klasom ekspozcyji zostały przyporządkowane
wymagania dotyczące składu mieszanki betonowej
obejmujące:
– dopuszczalne rodzaje i klasy składników,
– maksymalny współczynnik wodno-cementowy,
– minimalną zawartość cementu,
– minimalną klasę wytrzymałości betonu na ściskanie,
– dla niektórych klas środowiskowych – minimalne
napowietrzenie betonu i wymagania dla materiałów
(cementy SR lub HSR, kruszywo
mrozoodporne).
Klasa ekspozycji – opis oddziaływania środowiska na
beton w konstrukcji;
oddziaływania mogą mieć charakter chemiczny lub
fizyczny, mogą wpływać na beton lub na zbrojenie, lub
inne znajdujące się w nim elementy metalowe, które w
projekcie konstrukcyjnym nie zostały uwzględnione jako
obciążenia
Zgodnie z założeniami normy PN-EN 206 należy
oczekiwać, że beton wykonany według wymagań
podanych w tabeli będzie trwały w środowisku, do
jakiego został zaprojektowany, pod warunkiem:
– właściwego ułożenia, zagęszczenia i pielęgnacji,

– zapewnienia otulenia zbrojenia,
– zaprojektowania konstrukcji betonowej zgodnie z
rzeczywistymi wymaganiami warunków środowiska,
– eksploatacji konstrukcji w warunkach dla jakich została
zaprojektowana,
– przestrzegania właściwej konserwacji.
BETON WYSOKOWYTRZYMAŁY
Mimo upływu 150 lat stosowania i badań nad

betonem, okazuje się, że nie wyczerpała się
możliwość zmian w jego jakości.
Od kilkunastu lat na świecie, a od kilku w Polsce
rośnie zainteresowanie stosowaniem betonów
wysokiej wytrzymałości (BWW), betonów bardzo
wysokiej wytrzymałości (BBWW) oraz betonów
ultra wysokiej wytrzymałości (BUWW),
charakteryzujących się, nieosiągalnymi do
niedawna w warunkach technicznych, cechami
fizycznymi i mechanicznymi oraz dużą trwałością.
BETON
BETON
BETON
BETON
BETON
BETON
BETON
BETON
O przynależności betonu towarowego do danego

systemu oceny i weryfikacji stałości właściwości
użytkowych decyduje jego zamierzone zastosowanie.
Przewidziane dla betonu systemy 2+ oraz 4 na różny
sposób określają obowiązki producenta i – w przypadku
sprzedaży betonu do zastosowań konstrukcyjnych –
wymuszają na nim zaangażowanie jednostki
certyfikującej do oceny i nadzorowania zakładowej
kontroli produkcji (ZKP).
BETON
Dla betonu towarowego konstrukcyjnego przewidziano
dwustopniowy proces zapewnienia jakości:
obowiązki producenta:
•określenie typu wyrobu, ocena jego właściwości użytkowych i
prowadzenie badań
•uzyskanie Krajowego Certyfikatu Zgodności Zakładowej
Kontroli Produkcji
•wystawianie dla betonu udostępnianego na rynku krajowej
deklaracji właściwości użytkowych
•oznakowanie betonu znakiem budowlanym
zadania jednostki certyfikującej:
•inspekcja zakładu i Zakładowej Kontroli Produkcji
•wystawienie Krajowego Certyfikatu Zgodności Zakładowej
Kontroli Produkcji
•nadzór nad systemem ZKP.
Jako właściwe zostały wskazane dla betonu dwa krajowe systemy oceny i weryfikacji
stałości właściwości użytkowych, w zależności od zamierzonego zastosowania wyrobu:
2+ do zastosowań konstrukcyjnych i 4 dla pozostałych zastosowań.
W wyniku kolejnych zmian prawnych przesunięto ostateczny termin
wprowadzenia BETONU na dzień 1 lipca 2019 roku, jako wyrobu budowlanego do
obrotu na mocy Rozporządzenia Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 13 czerwca
2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu deklarowania właściwości
użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem
budowlanym (Dz.U.2018.poz.1233).
„§ 14. Producent wyrobu budowlanego wymienionego w załączniku nr 1 do

rozporządzenia, który zgodnie z przepisami obowiązującymi do dnia 31 grudnia 2016 r.
nie był objęty obowiązkiem znakowania znakiem budowlanym, nie jest obowiązany do
dnia 31
grudnia 2020 r. sporządzać krajowej deklaracji przy
wprowadzaniu do obrotu lub udostępnianiu na rynku
krajowym tego wyrobu budowlanego.”;
BETON – Dostawa na budwowę
BETON – Dostawa na budwowę
STAL
stal zbrojeniowa
«stal w postaci prętów, stosowana w
budownictwie do zbrojenia konstrukcji
żelbetonowych
Stal wysoko wytrzymała S700
Stal S700 wyróżnia się wysoką wytrzymałością, doskonałą

formowalnością i spawalnością. Stwarza to
możliwość projektowania i wykonywania konstrukcji o większych
rozpiętościach (przy większych obciążeniach), a jednocześnie
przy oszczędności materiału oraz kosztów obróbki, transportu i
montażu.
Stal wysoko wytrzymała SAS 670/800
Ulepszana cieplnie stal zbrojeniowa S670 spełnia postanowienia

norm DIN 488 i EN 10080 oraz wymagania określone w
Eurokodach. Stosuje się pręty średnicy od 18 do 75 mm
Wykorzystanie systemu prętów SAS 670/800 do

zbrojenia elementów ściskanych, zwłaszcza słupów w
budynkach wysokich, jest już bardzo rozpowszechnione
w Stanach Zjednoczonych. Pierwszym obiektem w
Europie, w którym zastosowano nowy system, jest
konstrukcja budynku Opernturm we Frankfurcie, w
Niemczech.
Budynek ma 46 kondygnacji nadziemnych, w tym 5

kondygnacji rozbudowanego podium, oraz 2 użytkowe
kondygnacje podziemne – parkingi. Część wysoka, o
wymiarach zewnętrznych 33×52 m i wysokości 169 m,
jest żelbetową konstrukcją trzonową (trzon 16×26 m)
otoczoną rzędem słupów fasadowych. Kondygnacje
mają wysokość 3,625 m.
Stal wysokowytrzymała SAS 670/800
Stal wysokowytrzymała
Postępowanie przy odbiorze
Przy odbiorze partii stali zbrojeniowej należy sprawdzić
jej zgodność z zamówieniem (wymiary, geometrię
użebrowania, średnicę), wygląd zewnętrzny oraz
prostoliniowość prętów.
Szczególną uwagę należy zwrócić na zgodność

cechowania z dokumentem odniesienia określonym w
dostarczonych wraz ze stalą dokumentach oraz na
zgodność właściwości wymaganych w dokumentacji
projektowej z podanymi w dokumencie odniesienia,
dotyczącymi spajalności stali i jej przydatności do
zbrojenia konstrukcji poddanych obciążeniom
wielokrotnie zmiennym.
Przykłady znakowania stali
Znakowanie stali
Znakowanie stali
Do każdej partii wyrobów przeznaczonych do zbrojenia
betonu powinny być dołączone dokumenty
zaświadczające o ich zgodności z odpowiednim
dokumentem odniesienia. Dokumentem tym jest kopia
certyfikatu zgodności wyrobu wraz z:
w przypadku wyrobów gorącowalcowanych –

zaświadczeniem producenta o właściwościach
technicznych, z podaniem dokumentu odniesienia;
w przypadku wyrobów otrzymywanych w wyniku

plastycznej przeróbki na zimno – zaświadczeniem
producenta gotowego wyrobu o właściwościach
technicznych, z podaniem dokumentu odniesienia oraz
kopią zaświadczenia producenta materiału wejściowego;
w przypadku siatek zgrzewanych – zaświadczeniem
producenta gotowego wyrobu o właściwościach
technicznych, z podaniem dokumentu odniesienia wraz
z kopiami odpowiednich dokumentów dotyczących
zastosowanej stali według punktów wyszczególnionych
wyżej;
w przypadku szkieletów zbrojeniowych –

zaświadczeniem producenta gotowego wyrobu o
właściwościach technicznych, z określeniem
dokumentacji, na podstawie której wykonano szkielet,
oraz kopiami odpowiednich dokumentów dla
zastosowanej stali wg punktów wyszczególnionych
powyżej;
.
w przypadku wyrobów odwijanych z kręgu –
zaświadczeniem producenta gotowego wyrobu o
właściwościach technicznych, z podaniem dokumentu
odniesienia oraz kopiami zaświadczenia producenta
materiału wejściowego.
Konstrukcje betonowe
ZBIORNIKI
Projekt zbiornika bezodpływowego
o pojemności 10 m3 na nieczystości
ciekłe
Warunki techniczne usytuowania zbiorników
bezodpływowych o pojemności 10 m3 na nieczystości ciekłe
Podstawowym dokumentem technicznym określającym usytuowanie

zbiorników bezodpływowych na działkach budowlanych jest
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 12 kwietnia 2002
r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie.
Zbiorniki na nieczystości ciekłe mogą być stosowane tylko na
działkach budowlanych niemających możliwości przyłączenia do sieci
kanalizacyjnej, przy czym nie dopuszcza się ich stosowania na obszarach
podlegających szczególnej ochronie środowiska i narażonych na
powodzie oraz zalewanie wodami opadowymi.
Odległość pokryw i wylotów wentylacji ze zbiorników bezodpływowych

na nieczystości ciekłe o pojemności do 10 m3 powinna wynosić co
najmniej: od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń
przeznaczonych na pobyt ludzi oraz do magazynów produktów
spożywczych - 15 m, od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu
pieszego - 7,5 m. W zabudowie jednorodzinnej, zagrodowej i rekreacji
indywidualnej odległości te powinny wynosić co najmniej:
od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt
ludzi - 5 m, od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu pieszego -
2 m.
Dodatkowo zgodnie z § 35 ROZPORZĄDZENIA MINISTRA

INFRASTRUKTURY z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
zbiorniki bezodpływowe na nieczystości ciekłe powinny mieć dno i
ściany nieprzepuszczalne, szczelne przekrycie z zamykanym otworem do
usuwania nieczystości i odpowietrzenie wyprowadzone co najmniej 0,5
m ponad poziom terenu.
Przyjęcie wartości obciążeń
Graniczne wartości parcia gruntu na pionowa ścianę, wywierane przez

grunt niespoisty lub zasypkę o ciężarze objętościowym i spójności c,
oraz równomiernie obciążenie pionowe naziomu q według PN-EN 1997-
1 zaleca się wyznaczać ze wzoru:
a z Ka dz q u u cK ac
gdzie Ka współczynnik poziomego parcia granicznego gruntu,
naprężenie normalne do ściany na głębokości z (parcie graniczne), q
równomierne obciążenie naziomem, u ciśnienie wody w porach.
Założono, że projektowany zbiornik będzie posadowiony na gruntach

niespoistych (sypkich) tj. piaskach. Przyjęto, że zasypka zbiornika także
będzie wykonywana z gruntów rodzimych. Dla gruntów niespoistych
pominięto wpływ spójności gruntu, zatem graniczne wartości parcia
gruntu na pionowa ścianę wyznaczane będą z zależności
a z Ka z q u u
Wartość współczynnik poziomego parcia granicznego gruntu Ka

przyjmuje się według PN-EN 1997-1 .
Wartość współczynnika Ka zależy od efektywnego kąta tarcia
wewnętrznego
Na podstawie przeprowadzonej analizy technicznej można

określić na podstawie wytycznych technicznych zakresy wartości
kohezji i kąta tarcia wewnętrznego dla gruntów sypkich.
Możemy stwierdzić, że najmniejszy kąt tarcia wewnętrznego dla
piasków próchnicznych i wacha się w zakresie 26-27o. Dla tak
założonej wartości kąt tarcia wewnętrznego można określić
wartość współczynnika Ka=0,4
Do obliczeń przyjęto dwa rodzaje gruntów rodzimych powodujące
najbardziej niekorzystne przypadki obliczeniowe: piasek drobny
(oznaczenie według PN-86/B-02480 Pd; według PN-EN ISO
14688-2:2006 FSa) o stopniu zagęszczenia ID=0,2 (stan gruntu
luźny) oraz żwir (oznaczenie według PN-86/B-02480 Ż; według
PN-EN ISO 14688-2:2006 Gr) o stopniu zagęszczenia ID =0,7
(stan gruntu zagęszczony).
Parametry geotechniczne gruntów: kąt tarcia wewnętrznego,
moduł pierwotnego odkształcenia gruntu, edometryczny moduł
ściśliwości pierwotnej oraz współczynnik Poissona wyznaczono
za pomocą metody B podanej w PN-81/B-03020 .
Do wyznaczenia granicznej wartości parcia gruntu konieczne są
efektywne wartość spójności oraz kąta tarcia wewnętrznego (patrz
m.in. Wilk). Batog i Hawrysz przedstawili propozycję ustalania
efektywnych parametrów wytrzymałościowych gruntów metodą
graficzną w podobny sposób jak ma to miejsce w normie PN-
81/B-03020.
W celu uwzględnienia dodatkowo możliwego do wystąpienia
obciążania pochodzącego od wody znajdującej się w porach
gruntu założono, że stan wilgotności gruntów to mokre.
Zestawienie wyznaczonych wartości parametrów geotechnicznych
przyjętych w obliczeniach przedstawiono w TABELI.
Wilk K. 2014. „Znaczenie efektywnych wartości parametrów gruntu w

okraślaniu nośności podłoża spoistego”. Budownictwo i Architektura 13(2): 57-
64.
Betog A., Hawrysz M. 2013. „Projektowanie budowli ziemnych w
skomplikowanych i złożonych warunkach geotechnicznych”. Geoinżynieria
drogi mosty tunele 3: 34-42.
Wartość współczynnika poziomego parcia granicznego gruntu , który

zależy od efektywnego kąta tarcia wewnętrznego oraz kąta tarcia
między ścianą a gruntem (z uwagi na zastosowanie na powierzchni
zewnętrznej zbiornika izolacji z powłok ochronnych, która powoduje
poślizg gruntu na ścianie, a co za tym idzie na niepewność co do
wartości kąta przyjęto po bezpiecznej stronie wartość równą zeru)
(przypadek poziomej powierzchni naziomu ).
Wartość ciężaru piasku 19 [kN/m3] przyjęto według Tablica A.7 PN-EN

1991-1. Określona wartość ciężaru odpowiada gęstości objętościowej
dla mokrych, zagęszczonych piasków próchnicznych według PN-B-
03020:1981.
Dodatkowo przyjęto wartość równomiernego obciążenia pionowego
naziomu q=5,0 [kN/m2], która zostały przyjęta według Tablica 6.8 normy
PN-EN 1991-1. Wartość obciążenia została ustalona jak dla powierzchni
przeznaczonej do ruchu pojazdów kategorii G
Założenia do obliczeń
Przyjęto zewnętrzne wymiary rzutu poziomego zbiornika B=2,4m, L=3m.

Wysokość zbiornika przyjęto H=1,7m. Założono że płyta wierzchnia
(pokrywowa) zbiornika jest płaska i położona jest na ściankach
zewnętrznych zbiornika.
Przyjęto następujące grubości elementów zbiornika:

dno zbiornika i ścianki pionowe 11cm,
płyta wierzchnia (pokrywa) 14cm.
W celu zapewnienia szczelności żelbetowego zbiornika podczas

wymiarowania zbrojenia ograniczono dopuszczalną szerokość rozwarcia
rys do 0,1 mm.
Przyjęto wykonanie zbiornika z następujących materiałów:
Beton C20/25 (B25) W8, otulina 15mm
Stal AIIIN
Izolacja zbiornika: Abizol R + Abizol P, Sika Poxitar F
Uszczelniający kit pęczniejący SikaSwell® S-2
W celu zapewnienia odpowiedniej ochrony betonu przed działaniem
czynników agresywnych należy wykonać na zewnątrz i wewnątrz
zbiornika izolację z atestowanych powłok ochronnych. Na podstawie
projektowanych powłok zapewniających odpowiednią ochronę betonu
przed działaniem czynników agresywnych można przyjąć klasę ekspozycji
X0/XC1 według PN-EN 206. Na tej podstawie założono wartość
minimalnego otulenia zbrojenia cmin=10mm. Przyjęto, że roboty
zbrojarskie i betoniarskie wykonywane będą pod odpowiednim
nadzorem technicznych związanym z prefabrykowaniem tych
elementów na placu (=5mm). Na tej podstawie przyjęto wartość
nominalnej otuliny zbrojenia cnom = 15mm.
Projektuje się poziom posadowienie zbiornika na poziomie 2,34m

poniżej poziomu przyległego terenu. Wynika to z przyjęcia wysokości
0,5m nasypu gruntu nad płytą pokrywy zbiornika.
Przyjęte wartości obciążeń
Wartość charakterystyczna obciążenia gruntu oraz obciążenie naziomem

stanowiąca obciążenie płyty pokrywy zbiornika wynosi 14,5kN/m2.
Dodatkowo ścianki zbiornika obciąża płyta pokrywowa zbiornika dla
której przyjęto obciążenie 3,5kN/m2.
Charakterystyczną graniczną wartości parcia gruntu na pionowa
ścianę w poziomie górnej ściany zbiornika przyjęto o wartości
6,86kN/m2 oraz w poziome dolnej ściany zbiornika nad płytą dolną
28,31kN/m2
Przyjęte wartości obciążeń
Na podstawie przejętych obciążeń przyjęto sześć kombinacji
obliczeniowych: trzy kombinacje SGN (Stanu Granicznego Nośności) i
trzy kombinacje SGU (Stanu Granicznego Użytkowalności)
Analizę numeryczną przeprowadzono w programach bazujących na
metodzie elementów skończonych. W obliczeniach posługiwano się
czworokątnymi, czterowęzłowymi powierzchniowymi elementami
powłokowymi typu DKMQ.
Przed rozpoczęciem obliczeń niezbędne jest przeprowadzenie analizy
zbieżności podziału konstrukcji na elementy skończone, tak aby przed
wymiarowania konstrukcji być pewnym, że przyjęta siatka MES podaje
miarodajne wyniki sił wewnętrznych.
Wyniki obliczeń
Pod płyta denną modelowano podłoże sprężyste z różnymi parametrami

geotechnicznymi. Przyjmowano kolejno parametry dla żwirów i
pospółek, piasków grubych i średnich, piasków drobnych i pylastych,
piasków próchnicznych. Dla prezentacji wyników obliczeń wybrano
najbardziej niekorzystny wariant, w którym wyznaczony przekrój
poprzeczny zbrojenia był największy. Wyniki obliczeń dla tego wariantu
przedstawiono w poniższym rozdziale. Najbardziej niekorzystny wariant
otrzymano dla przypadku podłoża ze żwirów, dla których współczynnik
podatności pionowej podłoża Kz=82200 kN/m3.
Wyniki obliczeń - Płyta denna zbiornika
Na podstawie przeprowadzonych obliczeń numerycznych przedstawiono

mapy momentów zginających dla kombinacji SGN(cw+grunt).
Na podstawie przeprowadzonych obliczeń numerycznych przedstawiono

mapy momentów zginających dla kombinacji SGN(cw+ścieki).
Wyniki obliczeń - Ściany zbiornika
Wyniki obliczeń - Ściany zbiornika
Wyniki obliczeń - Płyta pokrywy zbiornika
Wyniki obliczeń - Płyta pokrywy zbiornika
Wyniki obliczeń - Obliczenia weryfikujące
Dodatkowo wykonano obliczenia weryfikujące, w których podłoże pod

zbiornikiem zamodelowano, jako półprzestrzeń sprężystą.
Dodatkowo wykonano obliczenia weryfikujące, w których podłoże pod

zbiornikiem zamodelowano, jako półprzestrzeń sprężystą. W Tabeli
przedstawiono skrajne najbardziej niekorzystne wartości parametrów
przyjmowanych w obliczeniach. Minimalne i maksymalne wartości
modułów ściśliwości wyznaczono dla piasków próchnicznych i żwirów..
Momenty zginające my - żwiry

Porównując otrzymane wartości momentów zginających stwierdzić

można, iż wartości momentów zginających nie przekraczają wartości
przyjętych do wymiarowania.
Momenty zginające mx - żwiry
Porównując otrzymane wartości momentów zginających stwierdzić

można, iż wartości momentów zginających nie przekraczają wartości
przyjętych do wymiarowania.
Momenty zginające mx - żwiry
Zbrojenie – płyta pokrywowa
Zbrojenie – płyta pokrywowa
WNIOSKI
Zbiorniki na ciecze są przestrzennymi konstrukcjami inżynierskimi

wymagającymi zapoznania się z ich specyficznym charakterem pracy.
Podczas projektowania należy zwrócić uwagę między innymi na przyjęcie
właściwego modelu opisującego podłoże gruntowe. Wiotka płyta denna
jest na tyle podatna w porównaniu do podatności podłoża gruntowego,
że osiadanie podłoża przenosi się na zginanie ściany zbiornika i wpływa
na jego stopień wytężenia.
Siły wewnętrzne powinny być wyznaczane z obwiedni dla obu modeli
podłoża (Winklera i sprężystej półprzestrzeni).
Przykład zbiornika ppoż prefabrykowanego
o poj. 5000l
Sztywność systemu konstrukcyjnego
Przed rozpoczęciem obliczeń konieczne jest

określenie sztywności systemu konstrukcyjnego, gdyż
definiuje ona sposób obliczania fundamentu na podłożu
gruntowym.
Przybliżoną sztywność systemu konstrukcyjnego
można wyznaczyć posługując się wytycznymi
zamieszonymi w Załączniku G do EC2.
Jako wskaźnik zaproponowano współczynnik
sztywności względnej:
przybliżona wartość sztywności giętnej na jednostkę szerokości
konstrukcji, otrzymana przez zsumowanie sztywności giętnych
fundamentu, każdego elementu szkieletu i każdej ściany
poprzecznej; E – moduł odkształcalności podłoża; L – długość
fundamentu.
Określenie sztywności systemu konstrukcyjnego
jest istotne, gdyż definiuje ona sposób obliczania
fundamentu na podłożu gruntowym. Zgodnie z punktem
G.1.1 (4) w Załączniku G do EC2:
Jeżeli konstrukcja ponad fundamentem została uznana
za wiotką, to przekazywane przez nią obciążenia nie
zależą od względnych osiadań, ponieważ konstrukcja
nie ma sztywności. W tym przypadku obciążania
fundamentu nie są dalej nieznane i problem sprowadza
się do obliczenia fundamentu na odkształcalnym
podłożu.
Za punktem G.1.1 (5) w Załączniku G do EC2:
Jeśli konstrukcja ponad fundamentem została uznana za
sztywną, to nieznane obciążania fundamentów można
otrzymać na podstawie warunku, że osiadający fundament
pozostaje płaski. Należy sprawdzić, że taka sztywność
konstrukcji utrzymuje się aż do osiągnięcia stanu granicznego
nośności. Stwierdzenie o sztywności w SGN odnosi się w
przypadku elementów żelbetowych oraz betonowych między
innymi do zjawiska pełzania betonu (uwzględniane w
obliczeniach sztywności konstrukcji za pomocą efektywnego
modułu sprężystości betonu) oraz spadku sztywności
elementu związanym z zarysowaniem.
Należy wyjaśnić, że wskazana metodologią wyznaczenia
współczynnika KR w załączniku G do EC2 dedykowana jest do
konstrukcji budynków, w której występuje wyraźny
fundament, na którym stoją ściany.
Niemniej wyznaczenie tej wartości pozwala orientacyjnie

określić podatność rozpatrywanego elementu płyty dennej
zbiornika.
Dla analizowanego przykładu wartość współczynnika KR
wynosi 0,17 - 1,2 w zależności od typu podłoża.
Jeżeli względna sztywność jest większa niż 0,5, to można
przyjąć że system konstrukcyjny jest sztywny.
SZCZELNOŚĆ
Głównym wymaganiem użytkowym zbiorników na ciecze jest ich
szczelność. Obliczeniowe zagwarantowanie bezpieczeństwa
użytkowania przez spełnienie warunku stanu granicznego
nośności jest tu zdecydowanie niewystarczające. Ostre
wymagania szczelności sprawiają, że podstawowe i miarodajne
dla ustalenia grubości ściany i ilości zbrojenia są w zbiornikach
nie stany graniczne nośności, ale stan graniczny zarysowania.
Polska Norma PN-B-03264 [N9] jako warunek zapewniający
szczelność przyjmowała ograniczenie szerokości rys do 0,1 mm,
jeżeli przepisy szczegółowe nie stanowiły inaczej. W normie EC2-
3 [N4] zagadnienie szczelności zostało potraktowane bardziej
szczegółowo. Dokonano w niej klasyfikacji zbiorników
żelbetowych ze względu na szczelność
Zbiorniki na ciecze projektowane są z reguły w 2 lub 3 klasie
szczelności. Zwraca uwagę, że w przypadku zbiorników klasy 2
za równoważne uznaje się dwa rozwiązania (spełnienie warunku
obliczeniowego braku rys przelotowych albo niespełnienie tego
warunku, ale w zamian wyłożenie zbiornika od wewnątrz szczelną
okładziną). Decyzja co do wyboru sposobu postępowania jest
w zasadzie decyzją ekonomiczną, która powinna być podjęta
w uzgodnieniu z inwestorem po przeprowadzeniu analizy kosztów.
Oprócz spełnienia, zależnego od założonej klasy szczelności,
obliczeniowego warunku stanu granicznego użytkowalności
szczelność zbiornika powinna być zapewniona przez:
- zastosowanie zbrojenia minimalnego,
- wykonanie zbiornika ze szczelnego strukturalnie betonu,
- unikanie nieciągłości podczas betonowania (używanie deskowań
bezściągowych lub staranne uszczelnienie przejść ściągów,
minimalizowanie liczby przerw roboczych),
- stosowanie podczas betonowania dylatacji skurczowych,
- uszczelnianie dylatacji stałych i przerw roboczych (taśmy
dylatacyjne, węże iniekcyjne),
- uszczelnienie przejść rur przez ściany i dno.
Szczelność zbiornika sprawdzana jest przed włączeniem go do
eksploatacji przez tzw. próbę szczelności. Jej przebieg powinien
być każdorazowo zaplanowany w projekcie.
Powinna być ona przeprowadzona w zasadzie przed wykonaniem
wewnętrznych powłok uszczelniających, chociaż w przypadku
nowoczesnych rozwiązań powłok z folii twardych mocowanych do
betonu już na etapie betonowania ściany jest to niemożliwe.
Problem pojawia się również w przypadku zbiorników na ciecze
gorące, w których przewidziano zewnętrzną izolację termiczną
ściany. Izolacja taka nie pozwala na obserwację ściany od
zewnątrz. W tej sytuacji, wykonując próbę przed montażem
izolacji termicznej, należałoby starannie dobrać temperaturę
cieczy użytej do próby szczelności, aby uzyskać tę samą różnicę
temperatur powierzchni ścian, jaka będzie panować w czasie
eksploatacji ocieplonego zbiornika
Trudne warunki eksploatacyjne wpływające na trwałość
zbiorników
W zbiornikach występują dwa główne czynniki wpływające
negatywnie na ich trwałość.
Pierwszy z nich to kontakt z cieczami agresywnymi w stosunku do
betonu i stali. Ciecze znajdujące się w zbiornikach mogą zawierać
jony siarczanowe, chlorkowe czy związki organiczne, a wody
zmiękczone mogą powodować korozję ługującą. Dlatego
wewnętrzne powierzchnie zbiorników powinny być chronione
przed działaniem czynników agresywnych. Wśród środków
ochronnych wyróżnić można: mineralne i organiczne powłoki
nakładane ręcznie lub za pomocą natrysku, wykleiny i okładziny.
Mogą one równocześnie pełnić funkcję uszczelnienia zbiornika.
Powłoki mineralne wykonywane są z zapraw cementowo-
krzemianowych zawierających mikrokrzemionkę (znajdujące
zastosowanie w zbiornikach wody pitnej), cementowo-
winianowych i cementowo-polimerowych. Powłoki organiczne
to: cienkowarstwowe powłoki polimerowe na bazie żywic
epoksydowych, poliestrowych lub polimocznika (te ostatnie
sprawdzają się w zbiornikach oczyszczalni ścieków), powłoki na
bazie bitumów – nakładane ręcznie roztwory asfaltowe, asfalty,
asfalty z dodatkiem mączki mineralnej, lepiki lub powłoki
z wodoszczelnej masy asfaltowo-gumowej, laminaty na bazie
żywic lub bitumów wzmacniane tkaninami z włókna szklanego.
Wykleinami są folie z tworzyw sztucznych (polichlorku winylu,
poliizobutylenu, polietylenu, poliolefinu) lub membrany
z modyfikowanego asfaltu. Folie miękkie muszą być osłaniane
okładzinami. Folie twarde (z polichlorku winylu lub polietylenu
o podwyższonej twardości) mogą pracować samodzielnie, przy
czym coraz częściej stosuje się folie mocowane do betonu już na
etapie betonowania ściany.
Okładziny w zbiornikach wykonuje się z cegły klinkierowej lub
płytek klinkierowych, terakotowych, kamionkowych czy
bazaltowych.
Druga grupa czynników negatywnie wpływających na trwałość
zbiorników związana jest ze ścieraniem,są to: ścieranie
powierzchni betonu przez przepływające ciecze, a zwłaszcza
zawiesiny oraz kawitacja w pobliżu lustra przy przepływie cieczy
napowietrzanych. Ścieranie powodowane jest także przez
urządzenia mechaniczne kontaktujące się z powierzchnią betonu,
takie jak koła zgarniaczy poruszające się wprost po koronie
zbiornika lub ich części zgarniające kontaktujące się z dnem.
W strefach ścierania należy stasować beton trudnościeralny lub
utwardzony powierzchniowo.
Wrażliwość modelu obliczeniowego na
przyjęty model podłoża gruntowego
Dla ustalenia wzajemnych relacji naprężeniowo-

odkształceniowych między gruntem i stykającymi się
z nim częściami budowli podstawowe znaczenie ma
przyjęty model podłoża gruntowego. Od relacji tych
zależą wartości sił wewnętrznych uzyskane w wyniku
obliczeń. Zależność ta jest szczególnie widoczna
w zbiornikach z płytą denną monolitycznie połączoną ze
ścianami
Grunt w obliczeniach traktować można jako:
- podłoże niepodatne – odpór gruntu jest obciążeniem
budowli i powoduje powstanie sił wewnętrznych;
- podatne podłoże Winklera (odkształcenia gruntu są
wprost proporcjonalne do obciążenia, a obciążenie
punktów sąsiednich nie ma wpływu na przemieszczenia
danego punktu); podstawową trudnością jest prawidłowe
określenie parametrów modelu – współczynników
podatności gruntu (zależą one nie tylko od rodzaju
gruntu, ale także od kształtu i wielkości fundamentu oraz
od wartości obciążeń);
Grunt w obliczeniach traktować można jako:
- półprzestrzeń sprężystą (model uwzględnia wpływ

obciążeń punktów sąsiednich i odkształcalności
poziomej gruntu); parametrami modelu są niezależne od
geometrii fundamentu parametry gruntu Eo i νo;
- podłoże podatne o nieliniowym charakterze
odkształcalności (trójwymiarowe modele sprężysto-
plastyczne, w których uwzględnia się cechy plastyczne,
tworząc tzw. krzywe plastyczności czy krzywe stanu
granicznego).
W tradycyjnych obliczeniach najczęściej zakładano model
podłoża nieodkształcalnego lub sprężystego podłoża Winklera,
rzadko modelu półprzestrzeni sprężystej. Współczesne
komercyjne programy komputerowe do obliczania konstrukcji
metodą elementów skończonych operują z reguły modelem
sprężystego podłoża Winklera. Dokładniejsze programy do
analiz geotechnicznych opierają się na modelach sprężysto-
plastycznych.
Podkreślić trzeba, że wyniki obliczeń wykonanych przy użyciu
różnych modeli gruntu mogą znacznie różnić się między sobą.
Przyjęcie zbyt prostego modelu skutkuje niedokładnością
w stosunku do sił rzeczywistych, a dotyczy to w szczególności
momentów pionowych w dolnych strefach ścian zbiornika
oraz momentów w płycie fundamentowej. Wyniki obliczeń
mogą być niedokładne nie tylko co do wartości, ale także co
do znaku.
Sugestie dotyczące wyboru modelu gruntu,
pozwalającego na wiarygodne ustalenie sił
wewnętrznych w zbiornikach.
1) liniowy rozkład oddziaływania podłoża na zbiornik

można przyjmować w przypadku:
- podatnej, w porównaniu z bardzo sztywnym
(nieodkształcalnym) podłożem, konstrukcji zbiornika
i płyty fundamentowej,
- sztywnej, w porównaniu z podatnym podłożem,
konstrukcji zbiornika i płyty fundamentowej, podczas gdy
podłoże zachowuje się w sposób plastyczny przy nawet
niewielkich obciążeniach;
2) w przypadku konstrukcji o znacznej sztywności
i podłożu zachowującym cechy sprężyste przy
znacznych obciążeniach reakcja podłoża ma rozkład
nieliniowy i w skrajnych obszarach fundamentu dąży do
nieskończoności (półprzestrzeń sprężysta);
3) pozostałe przypadki (średniopodatna płyta

fundamentowa oraz podłoże sprężysto-plastyczne)
powodują reakcje o nieliniowym rozkładzie i rozważane
być mogą jedynie za pomocą metod numerycznych
z wykorzystaniem modelu nieliniowego (wybór modelu
zależy od rozważanego gruntu, cechy wiodącej dla
analizowanego problemu geotechnicznego i dostępnych
wyników badań gruntu).
Obciążenia i oddziaływania wywierane na
zbiorniki
Podstawowym obciążeniem zbiornika jest ciśnienie cieczy
wywierane na dno i ściany, w wyniku działania ciśnienia
powstają poziome siły rozciągające ściany oraz, w przypadku
zbiorników prostopadłościennych, poziome momenty
zginające. Na zbiorniki podziemne i zagłębione działa,
przeciwne do ciśnienia cieczy, parcie gruntu.
W projektowaniu rozważyć należy wszystkie
możliwe warianty, np. w zbiornikach
podziemnych i zagłębionych – zbiornika pełnego
i odkopanego (maksymalne rozciąganie od
ciśnienia cieczy) oraz zbiornika pustego
i zasypanego (maksymalne ściskanie od parcia
gruntu).
W zbiornikach żelbetowych z reguły panuje
ciśnienie hydrostatyczne bez nadciśnienia.
Zgodnie z normą EC1-4 ciśnienie powinno być
traktowane jako umiejscowione oddziaływanie
zmienne, przyłożone w osi ściany. Przy
obliczaniu wartości kombinacyjnych dla
ciśnienia cieczy w sytuacji stałej stosować należy
współczynnik obciążenia γF= 1,2, a w sytuacji
wyjątkowej γF= 1,0.
Jednak przy określaniu maksymalnego poziomu
cieczy w istniejącym zbiorniku czy też ustalaniu
możliwie najcięższej cieczy, którą można
zbiornik napełnić, należy przyjmować γF= 1,35.
Podane wyżej wartości są większe niż zalecane
w normie polskiej PN-82/B-02003 , gdzie dla
ciężarów własnych materiałów wypełniających
urządzenia (oprócz rurociągów) przewidziano
wartość γF = 1,1.
Poziome parcie gruntu na ściany zbiornika
obliczać należy zgodnie z normą projektowania
geotechnicznego EC7-1 z uwzględnieniem tzw.
obciążenia naziomu.
Trzeba rozważyć także inne obciążenia związane
z gruntem:
-parcie pionowe zasypki na przekrycie zbiornika,
przy czym należy uwzględnić charakter
obciążenia naziomu
– ciągłe równomiernie rozłożone na
nieograniczonej powierzchni lub rozłożone na
niewielkim obszarze, np. obciążenie od kół
pojazdu (w normie EC7-1 podano jedynie zasady
dla obciążenia równomiernego rozłożonego na
nieograniczonej powierzchni, a zatem
w przypadku powierzchni ograniczonej
korzystać trzeba z Polskich Norm PN-81/B-
03020 lub PN-88/B-02014 );
- oddziaływanie gruntu na dno i fundamenty
ścian;
- tarcie gruntu o ścianę, istotne zwłaszcza
w przypadku zbiorników wykonanych
w technologii studni opuszczanych.
Zbiorniki na ciecze kwalifikuje się do drugiej lub
trzeciej kategorii geotechnicznej. Należy zatem
także dokonać ich analizy jako obiektów
współpracujących z podłożem gruntowym,
zgodnie z normą EC7-1. Szczególnie starannie
należy rozpatrzyć sytuację, gdy zbiornik
posadowiony jest poniżej zwierciadła wody
gruntowej i występuje niebezpieczeństwo
wyparcia (wypłynięcia) zbiornika. Należy także
rozważyć możliwość nierównomiernego
osiadania konstrukcji.
Obciążeniem zbiorników są także ciężary (ciężar
własny przekrycia, ścian i dna, ciężar izolacji,
ciężar wszystkich urządzeń technologicznych
opartych na przekryciu, ścianach i dnie, w tym
obciążenia od rur i zaworów) oraz obciążenia
środowiskowe – wiatr i śnieg zalegający na
przekryciu.
Oprócz wymienionych wyżej podstawowych
obciążeń występują jeszcze inne obciążenia
i oddziaływania, ich pominięcie w analizie
statycznej może skutkować niedoszacowaniem
wartości sił wewnętrznych zbiorników.
Pierwsza grupa takich oddziaływań to oddziaływania
termiczne i ich skutki:
- różnica między temperaturą zewnętrznej
i wewnętrznej powierzchni ściany ΔTM oraz różnica
między temperaturą początkową wykonania zbiornika
a średnią temperaturą ściany ΔT (różnice te
występują, gdy przechowywana ciecz ma temperaturę
różną od temperatury otoczenia, a w warunkach
letnich i zimowych mogą mieć one przeciwne znaki);
wartości ΔTM i ΔT obliczyć można, stosując normę
EC1-5 , traktując je jako obciążenie zmienne
umiejscowione ze współczynnikiem obciążenia γQ =
1,5;
- różnice temperatur różnych części zbiornika
występujące wskutek: zróżnicowanego
nasłonecznienia poszczególnych ścian zbiornika,
zróżnicowanego nasłonecznienia strony wewnętrznej
i zewnętrznej pustych zbiorników (w zbiornikach
otwartych przed napełnieniem lub w zbiornikach
przekrytych przed wykonaniem przekrycia) oraz
zróżnicowanych warunków termicznych ścian i dna
(ściany narażone są na szybsze oziębianie niż dno
spoczywające na jeszcze nieprzemarzniętym gruncie);
- przyrost parcia biernego gruntu na ściany
w zbiornikach zagłębionych jako dodatkowy skutek
przyrostu temperatury ΔT i związanego z nim
przemieszczenia „na zewnątrz” ocieplających się
ścian;
- wpływ temperatury na wielkość pełzania, a także na
cechy betonu.
Druga grupa oddziaływań, mających istotny wpływ na
wartości sił wewnętrznych w zbiornikach, to
odkształcenia wymuszone – skurcz i odkształcenia
termiczne wynikające z wahań temperatury betonu
związanych z hydratacją cementu oraz pełzaniem
betonu.
Samoocieplenie betonu występuje w ciągu jednego
do trzech dni po rozpoczęciu hydratacji, później
następuje stopniowy spadek temperatury do
temperatury otoczenia, a efekt tego ochłodzenia
sumuje się z efektami skurczu. Jest to tym bardziej
niekorzystne, że zjawiska te zachodzą, gdy beton jest
jeszcze młody, a więc gdy ma niską wytrzymałość na
rozciąganie.
Wartość swobodnych odkształceń skurczowych
εcsokreślać należy zgodnie z EC 2-1-1, przy czym na
podstawie zawartych tu wzorów otrzymuje się
wartość średnią. Gdy element jest zbrojony, średnia
wartość odkształceń skurczowych εcsRCjest nieco
mniejsza.
Różnica odkształceń betonu bez zbrojenia i betonu
zbrojonego oznacza, że w betonie generowane są
naprężenia rozciągające, a w zbrojeniu – ściskające.
Pamiętać też należy, że ze względu na niejednorodne
pola wilgotności odkształcenia skurczu nie są
rozłożone równomiernie na grubości ściany
i fundamentu.
Gdy swoboda odkształceń pochodzących od skurczu
i od zmian temperatury, związanych z hydratacją
cementu, zostanie ograniczona więzami
zewnętrznymi, powstają dodatkowe naprężenia.
Typowym przykładem takiego ograniczenia jest
etapowe wykonywanie zbiornika. Odkształcenia
wymuszone ścian są większe niż płyty dennej, gdyż
stosunkowo większa powierzchnia ściany niż płyty
dennej styka się z otoczeniem, ponadto w chwili
betonowania ścian w płycie dennej zaszła już
podstawowa część odkształceń wymuszonych.
W kolejnych dniach dojrzewania ścian występuje
zatem różnica odkształceń skurczowych ściany i płyty
dennej tym większa, im większy był odstęp czasowy
ich betonowania. Tymczasem odkształcenia ścian
krępowane są siłami przyczepności łączącymi je
z płytą denną, co generuje siły wewnętrzne
Ostatnia grupa obciążeń zbiorników to obciążenia
wyjątkowe, takie jak zewnętrzne wybuchy, uderzenia,
pożary w strefach przyległych, eksplozje, przecieki czy
obciążenia sejsmiczne.
Przestrzenny charakter pracy zbiorników.
Zbiorniki są konstrukcjami przestrzennymi i jako takie
powinny być rozpatrywane w obliczeniach. O ile
traktowanie zbiorników cylindrycznych jako
konstrukcji przestrzennych jest naturalne ze względu
na ich powłokowy charakter, o tyle w przypadku
zbiorników prostopadłościennych projektanci stosują
często zbyt daleko idące uproszczenia. Uproszczenia te
skutkować mogą błędami w określeniu sił
wewnętrznych, a co za tym idzie zaprojektowaniem
zbyt małych grubości ścian i dna czy zbyt małego
przekroju zbrojenia
Tradycyjna metoda polegająca na podziale zbiornika
prostopadłościennego na płyty analizowane
oddzielnie da miarodajne wyniki tylko wtedy, gdy nie
poprzestanie się na obliczaniu momentów zginających
w poszczególnych płytach, ale uwzględni się pracę
przestrzenną przez obliczenie sił podłużnych oraz tzw.
wyrównanie momentów. W prostopadłościennych
zbiornikach długich i rozległych w planie ściany mogą
być traktowane jako ściany oporowe lub
jednokierunkowo pracujące ramy jedynie w środkowej
części. W strefach naroży występują bowiem
narożnikowe momenty poziome oraz siły podłużne.
W dobie powszechnego stosowania komercyjnych
programów MES, pozwalających na trójwymiarowe
modelowanie obliczanej konstrukcji, uwzględnienie
przestrzennej pracy zbiornika jest zdecydowanie
łatwiejsze i właściwie oczywiste. Analiza MES pozwala
bardziej precyzyjnie ustalić wartości sił podłużnych
i momentów zginających, pozwala też stwierdzić, że
w ścianach zbiornika mogą pojawić się także
momenty skręcające.
Konstrukcje podziemia i
fundamentów
Posadowienie
Posadowienie budynku jest problemem złożonym, w
którym dominują:
• Rozwiązania funkcjonalne zmuszające do

budowania kondygnacji podziemnych
• Zapewnienie stateczności budynku z uwagi na

parcie wiatru oraz działania sił sejsmicznych
• Przeniesienie na grunt olbrzymich obciążeń

pionowych
Kondygnacje podziemne
Wykorzystanie kondygnacji podziemnych dla funkcji
technicznych jest naturalne i oczywiste.
Reprezentacyjna funkcja parteru, a czasem

konieczność jego uwolnienia od funkcji związanej z
budynkiem (jako przestrzeń publiczna) zmuszają do
umiejscowienia części technicznych pomieszczeń w
podziemiu.
Możliwość zwiększenia liczby kondygnacji
podziemnych są związane przede wszystkim z:
• warunkami gruntowymi oraz
• wymaganiami stawianymi przez zabudowę

otaczającą.
Przykłady zestawienia liczby kondygnacji

nadziemnych i podziemnych w zrealizowanych
wybranych budynkach wysokich.
Budynek
Willis Tower
Wysokość do dachu
H [m]
442,3
Liczba kondygnacji
nadziemnych
110
Liczba kondygnacji
podziemnych
3
Lokalizacja
Chicago, USA
Zakończenie budowy
1973
Budynek
875 North
Michigan
Avenue
Wysokość do dachu
H [m]
343,5
Liczba kondygnacji
nadziemnych
100
Liczba kondygnacji
podziemnych
2
Lokalizacja
Chicago, USA
Zakończenie budowy
1969
Budynek
Petronas
Towers
H [m]
451,9
Liczba kondygnacji
nadziemnych
88
Liczba kondygnacji
podziemnych
5
Lokalizacja
Kuala Lumpur,
Malezja
Zakończenie budowy
1998
Budynek
Aon Center
Wysokość calkowita
H [m]
346
Liczba kondygnacji
nadziemnych
80
Liczba kondygnacji
podziemnych
5
Lokalizacja
Chicago, USA
Zakończenie budowy
1973
Budynek
Bank of China
Tower
H [m]
367,4
Liczba kondygnacji
nadziemnych
70
Liczba kondygnacji
podziemnych
4
Lokalizacja
Hong Kong,
Chiny
Zakończenie budowy
1990
Budynek
Tours Société
Générale
H [m]
167
Liczba kondygnacji
nadziemnych
40
Liczba kondygnacji
podziemnych
10
Lokalizacja
Paryż, Francja
Zakończenie budowy
1995
Budynek
Warsaw Trade
Tower
Wysokość do dachu
H [m]
184
Liczba kondygnacji
nadziemnych
42
Liczba kondygnacji
podziemnych
3
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Zakończenie budowy
1999
Budynek
Rondo 1
Wysokość do dachu
H [m]
159
Liczba kondygnacji
nadziemnych
40
Liczba kondygnacji
podziemnych
2
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Zakończenie budowy
2006
Budynek
InterContinental
Wysokość do dachu
H [m]
154
Liczba kondygnacji
nadziemnych
44
Liczba kondygnacji
podziemnych
5
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Zakończenie budowy
2003
Budynek Warsaw Financial

Center
Wysokość do dachu
H [m]
144
Liczba kondygnacji
nadziemnych
33
Liczba kondygnacji
podziemnych
2
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Zakończenie budowy
1990

Center
Wysokość do dachu
H [m]
144
Liczba kondygnacji
nadziemnych
33
Liczba kondygnacji
podziemnych
2
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Zakończenie budowy
1990
Posadowienie
Jak wynika z przedstawionych danych dotyczących

liczby kondygnacji podziemnych zbyt głębokie
posadowienie nie jest zasadą realizowaną w
budynkach wysokich.
Problem parkingów
Problem miejsc parkingowych w budynkach

wysokich jest trudny do zrealizowania.
Niektóre plany miejscowe narzucają konieczność

budowy określonej liczby miejsc parkingowych, które
zwykle są proporcjonalne do powierzchni biurowych
lub liczby osób.
Problem parkingów
Z drugiej strony niektóre plany miejscowe

ograniczają liczbę miejsc postojowych… aby zmusić
ludzi do korzystania z środków komunikacji
miejskiej, itp..
Kondygnacje parkingowe projektuje się również na

kondygnacjach nadziemnych.
Kondygnacje parkingowe -
przykłady
Alchemia w Gdańsku:
2 poz podziemne
2 poz nadziemne
John Hancock Center w Chicago:

6 nadziemnych kondygnacji parkingowych
przykłady
Central Plaza w Malezji –
nad parterem zrealizowano
9 kondygnacji parkingowych
WCF Warszawa –
nad parterem zbudowano
6 kondygnacji parkingowych
przykłady
Commerzbank w Frankfurcie –
parkingi usytuowano poza
obrębem budynku
Sun Trust w Atlancie –

Parkingi na zewnątrz budynku
przykłady
Central Plaza w Malezji
Sun Trust w Atlancie
Głębokie posadowienie
Głębokie posadowienie budynku wysokiego może
wynikać z konieczności zapewnienia jego stateczności
na działanie sił wiatru.
Stateczność wieżowca zależy w dużej mierze od jego
formy i wielkości obciążeń pionowych (szczególnie
ciężaru stropów oraz trzonu) mających wpływ
stabilizujący.
Fundamentowanie
Projektując fundamenty budynków wysokich trzeba brać
pod uwagę specyficzne uwarunkowania jakie tego typu
konstrukcje stwarzają. Dotyczy to przede wszystkim:
• Znacznych obciążeń punktowych (słupy
• Nierównomierności obciążenia wynikającej ze
znacznego wpływu sił poziomych (od odziaływań
wiatru i sił sejsmicznych)
Fundamentowanie
Projekt posadowienia budynku musi być poprzedzony
dokładnymi badaniami geologicznymi.
W zależności od uzyskanych wyników może zachodzić

konieczność np. badań na większych głębokościach.
Fundamentowanie
Sposób fundamentowania zleży przede wszystkim od:
• rodzaju gruntu oraz
• warunków hydrologicznych.
W przypadku gdy grunty nośne znajdują się na

większych głębokościach stosuje się fundamenty na
palach lub kesonach.
Fundamentowanie
Pale głębione są aż do gruntu nośnego (np. skały) i
częściowo są w nim zagłębione.
Kesony stosowano w rozwiązaniach starszych. Obecnie

zastępują je z powodzeniem pale o średnicach nawet
powyżej 2m.
Fundamentowanie
Pale głębione są aż do gruntu nośnego (np. skały) i
częściowo są w nim zagłębione.
Kesony stosowano w rozwiązaniach starszych. Obecnie

zastępują je z powodzeniem pale o średnicach nawet
powyżej 2m.
Fundamentowanie - pale
Budynek
TAIPEI 101
H [m]
509,2
Lokalizacja
Tajpej, Tajwan
Posadowienie
pośrednie
380 pali
wierconych o
długości>30m
Budynek
Petronas
Towers
H [m]
451,9
Lokalizacja
Kuala Lumpur,
Malezja
Posadowienie
pośrednie
104 pale
wiercone
o długości
60-115m
Petronas Towers, Kuala Lumpur
Pod każdą wieżą wykonano
104 pale o długości 60-115 m
metoda wiercenia w zawiesinie
bentonitowej.
Jako oczep dla pali wykonano
płytę o grubości 4,5m z betonu B60.
Budynek
Commerzbank
Tower
Wysokość do dachu
H [m]
259
Lokalizacja
Frankfurt nad
Menem, Niemcy
Posadowienie
pośrednie
111 pali
wierconych o
długości 45m
Commerzbank, Frankfurt
Budynek posadowiono na nośnych
glinach znajdujących się ok. 30m ppt.
Wykonano wiązki pali na całej

powierzchni płyty.
Płytę oparto na 111 palach
wierconych o dł. 45m.
Budynek
Messeturm
H [m]
257
Lokalizacja
Frankfurt nad
Menem, Niemcy
Posadowienie
pośrednie
pale o średnicy
1,3m długości
27m - 35m
Budynek
ACT CITY
HAMAMATSU
H [m]
213
Lokalizacja
Hamamatsu,
Japonia
Posadowienie
pośrednie
pale o średnicy
1,5 – 2,4 m
długości 25m -
30m
Budynek
Warsaw Trade
Tower
Wysokość do dachu
H [m]
184
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Posadowienie
pośrednie
pale o średnicy
1,5m długości
15m
Fundamentowanie - kesony
Budynek
875 North
Michigan
Avenue
Wysokość do dachu
H [m]
343,5
Lokalizacja
Chicago, USA
Posadowienie
pośrednie
Kesony o
średnicy 2,4m
kotwione w
skale
875 North Michigan Avenue
Kesony stalowe o śr. 2,4m zalane betonem.
Układ kilkunastu kesonów
o dł. ok 40m zagłębione
do poziomu skał (zostały
w skałach zakotwione na gł. 1-2m).
Budynek
Central Plaza
H [m]
374
Lokalizacja
Hongkong,
Chiny
Posadowienie
pośrednie
Kesony o
długość do
40m
Budynek
United
Overseas
Bank Plaza
Wysokość do dachu
H [m]
280
Lokalizacja
Singapur
Posadowienie
pośrednie
Kesony o
średnicy 5-6m
długość do
90m
Budynek
Two
Prudential
Plaza
H [m]
303
Lokalizacja
Chicago, USA
Posadowienie
pośrednie
Kesony o
średnicy 3m
długości 30m
Budynek
Rialto Towers
Wysokość do dachu
H [m]
251
Lokalizacja
Melbourne,
Australia
Posadowienie
pośrednie
Kesony o
średnicy 1,8m
długości do
18m
Fundamentowanie
W gruntach piaszczystych, gliniastych lub mieszanych
długość pali (lub kesonów) jest zależna od siły
przypadającej na jednostkę powierzchni fundamentu.
W budynkach do ok 200-300 m wysokości posadowionych

na dobrych gruntach, możliwe jest zastosowanie
fundamentu płytowego, posadowionego bezpośrednio na
gruncie.
Fundamentowanie
Często stosowane są płyty o różnej grubości, zmiennej

zgodnie z wielkością naprężeń przekazywanych na grunt.
W budynkach o konstrukcji trzonowej mają większą grubość
w obrysie trzonu, zmniejszaną w kierunku ścian
zewnętrznych lub poza ich granicami.
Fundamentowanie – płyty fund.
Budynek
Wells Fargo
Plaza
H [m]
302
Lokalizacja
Houston, USA
Posadowienie
bezpośrednie
Płyta
fundamentowa
grubości 2,9m
Budynek
Chifley Tower
H [m]
216
Lokalizacja
Sydney,
Australia
Posadowienie
bezpośrednie
Płyta
fundamentowa
grubości 2,2m
Budynek
Georgia-
Pacific Tower
Wysokość do dachu
H [m]
212.45
Lokalizacja
Atlanta, USA
Posadowienie
bezpośrednie
Płyta
fundamentowa
grubości 3,5m
Budynek
Central Plaza 1
Wysokość do dachu
H [m]
174
Lokalizacja
Brisbane,
Australia
Posadowienie
bezpośrednie
Płyta
fundamentowa
grubości 2,75m
Budynek InterContinental
Warszawa
Wysokość do dachu
H [m]
154
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Posadowienie
bezpośrednie
Płyta
fundamentowa
grubości 2,0-
3,0m
Center
Wysokość do dachu
H [m]
144
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Posadowienie
bezpośrednie
Płyta
fundamentowa
grubości 1,98-
2,75m
Budynek
Spektrum
Tower
H [m]
128
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Posadowienie
bezpośrednie
Płyta
fundamentowa
grubości 2,2m
Budynek
PZU Tower
Wysokość do dachu
H [m]
94
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Posadowienie
bezpośrednie
Płyta
fundamentowa
grubości 2,0m
Fundamentowanie
W zrealizowanych wieżowcach warszawskich dominuje
posadowienie na płycie fundamentowej.
Prawie we wszystkich przypadkach ważnym elementem

konstrukcji podziemia i posadowienia jest ściana
szczelinowa oraz jej powiązanie i współpraca z płytą
fundamentową.
Ściana szczelinowa
Ogólnie o ścianach szczelinowych
• element żelbetowy formowany w szczelinie w gruncie;
• mogą być rozpierane lub kotwione;
• najczęściej stosowane obudowy głębokich wykopów;
• popularność zawdzięczają znacznej sztywności i
możliwości wykorzystania jako podziemna część obiektów;
• pierwszy raz zastosowana była przy budowie metra w
Mediolanie w roku 1961;
• pozwalają wykonywać głębokie wykopy w gęstej
zabudowie miejskiej;
Ściana szczelinowa
Schemat wykonywania ściany szczelinowej
Ściana szczelinowa
Schemat wykonywania ściany szczelinowej
Pomoce: patrz >> https://www.soletanche.pl/web/images/pliki/19/DW.pdf

Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – murki prowadzące
Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – drążenie sekcji
Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – drążenie sekcji
Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – odpiaszczenie
zawiesiny bentonitowej przed betonowaniem sekcji
Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – odpiaszczenie
zawiesiny bentonitowej przed betonowaniem sekcji
Sprawdzanie parametrów zawiesiny bentonitowej
Ściana szczelinowa
Sąsiednie sekcje formowane i łączone są ze sobą poprzez
wykorzystanie elementu rozdzielczego Stopsol
Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – odbiór zbrojenia
Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – montaż zbrojenia
Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – betonowanie >>
badanie mieszanki betonowej przed betonowaniem
Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – betonowanie
Ściana szczelinowa
Ściana szczelinowa
Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – usunięcie murków
prowadzących i skucie głowicy ściany szczelinowej
Ściana szczelinowa
Wykonywanie ściany szczelinowej – usunięcie murków
prowadzących i skucie głowicy ściany szczelinowej
Ściana szczelinowa
Wykonywanie oczepu żelbetowego wraz z markami
i wykotwieniami
Ściana szczelinowa
Schemat organizacji placu budowy.

Ściana szczelinowa
Zawiesina bentonitowa składa się z bentonitu oraz wody.
Bentonit jest typowym materiałem o cechach tiksotropowych.
Jego nazwa była wprowadzona przez amerykańskich
geologów, którzy odkryli go w 1890 r. w stanie Wyoming (USA)
niedaleko Ft. Benton w postaci składowisk iłów. Bentonit jako
materiał mineralny czysty ekologicznie składa się z kwarcu,
miki, pirytu, wapna i innych.
Ściana szczelinowa
Schemat/przykłady pracy ściany szczelinowej
Pomoce: patrz >> https://www.soletanche.pl/web/images/pliki/19/DW.pdf

Fundamentowanie
Inną metodą ograniczającą zużycie materiału jest
zastosowanie rusztu fundamentowego.
Nie zawsze jest to rozwiązanie bardziej ekonomiczne, ze

względu na skomplikowane zbrojenie i szalunki rusztu.
Komplikacje wykonawcze oraz wzrost zużycia stali

powodują, iż notuje się przewagę realizacji płyt
fundamentowych nad rusztami.
Fundamentowanie
Warszawskie wieżowce są realizowane z reguły w zwartej
zabudowie otaczającej.
Bardzo ważny staje się więc problem zapewnienia

bezpieczeństwa budynkom sąsiadującym, zarówno w
trakcie realizacji, jak i użytkowania wieżowca.
Fundamentowanie
Potencjalne zagrożenia mogą wynikać

bezpośrednio z wykonywania głębokiego wykopu,
ale także pośrednio z naruszenia równowagi
napięć i poziomów wód gruntowych.
Fundamentowanie
Potencjalne zagrożenia mogą wynikać

bezpośrednio z wykonywania głębokiego wykopu,
ale także pośrednio z naruszenia równowagi
napięć i poziomów wód gruntowych.
Fundamentowanie
Roboty ziemne przy
Literatura:
realizacji obiektów budowlanych i

instalacji podziemnych –
zabezpieczenie wykopów
http://www.inzynieriasrodowiska.com.pl/images/pdf_encyklo
pedia/wykopy-problematyka_i_zabezpieczanie.pdf
Fundamentowanie
W śródmieściu Warszawy mamy do czynienia z
licznymi obszarami występowania wód gruntowych,
będących pod napięciem.
Otwarcie tego poziomu poprzez głęboki wykop oraz

pompowanie wody utrudniającej budowę powoduje
naruszenie poziomu wód gruntowych w
promieniu nawet kilkuset metrów.
Fundamentowanie
Takie zjawisko ma niekorzystny wpływ na
istniejącą, będącą często w nie najlepszym stanie,
zabudowę sąsiednią.
Podane powody zmuszają do poszukiwania

rozwiązań technicznych zapewniających
maksymalne bezpieczeństwo w obu tych
przypadkach.
Fundamentowanie
Służy temu zwłaszcza technologia ścian
szczelinowych.
Ściana szczelinowa odpowiedniej głębokości, przy

sprzyjającym układzie warstw gruntu, może
zamknąć będącą pod napięciem wodę gruntową.
Fundamentowanie
Zabezpieczenie głębokiego wykopu może mieć
miejsce dzięki:
• kotwieniu ścian na zewnątrz lub
• zastosowaniu tzw. metody stropowej lub
• kombinowanej.
Kotwie gruntowe
Jednym z najbardziej rozpowszechnionych i
sprawdzonych sposobów zapewnienia stateczności
ścian szczelinowych w przypadku głębokich
wykopów są kotwie gruntowe. Mają one za
zadanie przeniesienie sił rozciągających z
konstrukcji obudowy wykopu na grunt poza klinem
odłamu.
Kotwie gruntowe
Częścią nośną kotwi jest buława, powstająca w
wyniku iniekcji „korzenia” kotwi przez rurki
iniekcyjne montowane wraz ze zbrojeniem
(cięgnami lub żerdziami) po wykonaniu odwiertu.
Kotew przenosi siłę od konstrukcji za pomocą
głowicy i ewentualnie oczepu stalowego (kleszczy).
Fundamentowanie
Kotwy/Rozpory
Kotwie gruntowe
Proces technologiczny instalacji kotwi polega na
wywierceniu otworu w rurach osłonowych lub
świdrem ślimakowym na projektowaną głębokość i
pod zadanym kątem nachylenia. Parametry te
dobrane są tak, by buława znajdowała się w
gruntach nośnych i poza klinem odłamu.
Kotwie gruntowe
Po wywierceniu, otwór wypełnia się zaczynem
cementowym i wprowadza element zbrojący z
rurkami iniekcyjnymi (cięgno-splot lin stalowych lub
systemowy pręt) łączący kotwioną konstrukcję z
buławą. W celu uformowania buławy wykonuje się
iniekcję kotwi, najczęściej powtarzalną. Program
sprężania kotwi określony jest w projekcie.
Kotwie gruntowe
Kotew gruntową od innych elementów kotwiących

(np. gwoździ) wyróżnia obecność części swobodnej
kotwi, pozwalającej na kompensację
przemieszczeń klina odłamu, prącego na obudowę
Fundamentowanie
Trudności w kotwieniu ścian zewnętrznych:
• posadowienie budynków sąsiadujących,
• instalacje podziemne
• wysoki poziom wody gruntowej.
Rozwiązanie: metoda stropowa polega na rozpieraniu

ścian szczelinowych od wewnątrz.
Przykład: budynek PZU w Warszawie z 4 kondygnacjami

podziemnymi.
Fundamentowanie
Met. Stropowa
Metoda stropowa
Zastosowanie metody stropowej polegało na:
Etap 1: wykonaniu ścian szczelinowych na całym

obwodzie
Metoda stropowa
Etap 2: usunięciu gruntu do poziomu -1 oraz wykonanie

baretu, na którym osadzono stalowe słupy stanowiące
tymczasowe podparcie konstrukcji stropów
Metoda stropowa
Etap 3: zabetonowanie stropu na poziomie -1na gruncie

opartego na ścianach szczelinowych i stalowych słupach
Metoda stropowa
Etap 4: usunięcie gruntu z kondygnacji -2 i -3 oraz

zabetonowanie stropu na poz. -3 na gruncie
Metoda stropowa
Etap 5: usunięcie gruntu z kondygnacji -4 i płyty fund,
Betonowanie płyty fundamentowej

Metoda stropowa
Etap 6: Betonowanie od dołu trzonów oraz żelbetowych

słupów, Po zakończeniu betonowania konstrukcji usunięcie
tymczasowego podparcia
Fundamentowanie
Wykonanie płyt fundamentowych o znacznych
grubościach (np. 2-2,5m) wiąże się z wieloma
problemami technicznymi.
Dodatkowe problemy niesie nierównomierność

osiadań pionowych (np. koncentracja sił
pionowych pod trzonami) oraz zmienność obciążeń
wywołanych działaniem sił wiatru.
Fundamentowanie
W przypadku łączenia konstrukcyjnego płyt fund. ze
ścianami szczelinowymi te ostatnie przejmują część
obciążeń.
Przyjmuje się że płyty fund. są częściowo ‚zawieszone’ na

ścianach szczelinowych co powoduje zmianę schematu
statycznego pracy płyty. W takich rozwiązaniach ważna jest
równomierność ‚oparcia’ płyty na ścianie szczelinowej na
całym obwodzie budynku.
Fundamentowanie
Poważnym problemem technologicznym jest
betonowanie płyty, a szczególnie zabezpieczenie
jej przed uszkodzeniami wywołanymi skurczem tak
dużej masy oraz wysokiej temperatury w czasie
wiązania betonu.
Orientacyjnie pełna hydratacja 1 kg zwykłego cementu portlandzkiego
powoduje wydzielenie się około 400 kJ ciepła.
Fundamentowanie
pomoce techniczne
http://www.pom.piib.org.pl/attachments/article/447
/Skurcz%20betonu%20-%20Konspekt.pdf
http://lafargeskrzydlasukcesu.pl/uploads/assets/k
siazka/betonowe_konstrukcje_masywne.pdf
Fundamentowanie
http://lafargeplus.pl/uploads/assets/ksiazka/pie
legnacja_betonu.pdf
http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1
.element.baztech-article-BTB6-0001-
0063/c/Raczkiewicz_Skurcz_2_2012.pdf
Fundamentowanie
Skurcz betonu jest eliminowany w bardzo dużym
stopniu betonowaniem płyty ‚w szachownicę’ .
Po 15-20 dniach zabetonowane fragmenty płyt są

ze sobą łączone (zabetonowane przerwy między
nimi).
Wielkość betonowanych działek zależy od grubości

płyty. Z reguły przyjmuje się działki 600-800 m^2.
Fundamentowanie
Skurcz oraz nadmierne nagrzewanie betonu jest

powodem stosowania w płytach fundamentowych
betonu niższej klasy oraz odpowiednich cementów i
dodatków pozwalających na spowolnienie
wiązania.
Analiza numeryczna i wymiarowanie płyty żelbetowej
w programie Autodesk ROBOT Structural Analysis Professional
na przykładzie budynku biurowego Alchemia III w Gdańsku.
Plan prezentacji
I. Przybliżenie analizowanego budynku.

II. Modelowanie płyty fundamentowej:
1. Ustalenie parametrów gruntowych.
2. Wyznaczenie sztywności
podłoża gruntowego pod
płytą fundamentową.
3. Wykonanie modelu
geometrycznego
w programie ROBOT.
Plan prezentacji
III. Wymiarowanie zbrojenia:

1. Wymiarowanie płyty fundamentowej w programie ROBOT.
2. Porównanie otrzymanych wartości wymaganego zbrojenia z
projektem wykonawczym płyty fundamentowej.
IV. Analiza wpływu sposobu
przyłożenia obciążeń
ze słupów na wyniki
wymaganego zbrojenia.
Przybliżenie analizowanego
budynku
Budynek Argon – III etap Alchemii w Gdańsku

Ustalenie parametrów
gruntowych
Profil geotechniczny
gruntowych
Wysokość Nr warstwy Symbol wn ρ Cu ϕu M0
ID IL
[m n.p.m.] geotechnicznej gruntu [%] [t/m3] [Mpa] [°] [Mpa]
18 0.1 Nasyp niekontrolowany
17 0.2 FSa,slSa 0,3 - 13 1,65 - 29 40
16
15 0.3 FSa,slSa 0,4 - 12 1,65 - 30 52
14
13
12 0.4 FSa,slSa 0,5 - 11,5 1,7 - 30,5 60
11
10
9
8
7 1 FSa,slSa 0,60 - naw 1,90 - 31,00 75
6
5
4
3
2
1
0
-1 2 FSa,slSa 0,70 - naw 2,00 - 31,50 85
-2
-3
-4
-5
-6
siCCl, Si,
-7 3 - 0,20 naw 1,93 0,032 0,18 36
CCl+Or
-8
-9
-10
-11
-12
-13 4 FSa,slSa 0,80 - naw 2,00 - 32,00 100
-14
-15
-16
-17
Tabela 2.1. Tabela profilu gruntu wraz z parametrami geotechnicznymi przyjętymi do obliczeń.
gruntowych
Tabela 2.2. Tabela podstawowych

parametrów geotechnicznych.
gruntowych
Tabela 2.3. Tabela parametrów geotechnicznych.

gruntowych
Tabela 2.4. Zestawienie wyników zmienności parametrów geotechnicznych z głębokością.

Wyznaczenie sztywności podłoża
gruntowego pod płytą
fundamentową
Rys. 2.2. Schemat obciążenia gruntu pod płytą wg metody odkształceń jednoosiowych [K.2]
fundamentową
(a) (b)
Rys. 2.3. Nomogram do wyznaczania składowej pionowej naprężeń pod punktem środkowym (a)
i narożnym (b) obszaru o kształcie prostokątnym pod obciążeniem równomiernym. Fundament wiotki [K.2].
fundamentową
Rys. 2.4. Oznaczenia punktów .

fundamentową
Osiadania punktu środkowego ,,O”:
Tabela 2.5. Zestawienie wyników osiadań dla punktu środkowego O.

fundamentową
Osiadania w środku dłuższego
boku ,,A”:
Tabela 2.6. Zestawienie wyników osiadań dla punktu w środku dłuższego boku - A.
fundamentową
Osiadania w środku krótszego
boku ,,B”:
Tabela 2.7. Zestawienie wyników osiadań dla punktu w środku krótszego boku - B.
fundamentową
Osiadania punktu narożnego ,,N”:
Tabela. Zestawienie wyników osiadań dla punktu narożnego N.

fundamentową
Tabela. Współczynniki funkcji powierzchni osiadania.

fundamentową
Modelując płytę w programie
ROBOT przyjęto podział na 20 pól o
różnej sztywności gruntu. W
przybliżeniu pola te są obszarami
pomiędzy osiami obiektu (pola o
wymiarach 8,10 x 8,10 m). Wartość
przyjęta dla danego pola jest
wartością sztywności w środku
tego obszaru.
W tabeli przedstawiono współrzędne
środka każdego z pól, wartość
osiadań w tym punkcie oraz
wyznaczoną wartość sztywności
gruntu pod tym obszarem.
Tabela.Tabelaryczne zestawienie wartości sztywności
podłoża gruntowego dla poszczególnych pól.
Wykonanie modelu geometrycznego
w programie ROBOT
18/37
Rys. 2.5. Widok globalny rysunku szalunkowego płyty fundamentowej [P.1].
w programie ROBOT
Rys. 2.6. Model płyty fundamentowej w programie Autodesk Robot Structural Analisis. 19/37
Redukcja sztywności paneli przez nie osiowość
paneli o różnych grubościach
Górna powierzchnia płyty fundamentowej jest na jednakowej
rzędnej dla około 95% powierzchni płyty (poza przegłębieniami w
szybach windowych). Większość płyty ma grubość od 60 do 200
cm (lokalnie przy jednym szybie windowym wartość ta osiąga
nawet 320 cm). Oznacza to, że dolna powierzchnia płyty znacznie
zmienia swoją rzędną wysokościową. Przy modelowaniu w
programie ROBOT tworzy się jedynie powierzchnię środkową
każdego panelu, która powinna mieć również zmienną rzędną.
w programie ROBOT
Rys. 2.7. Model płyty fundamentowej w programie Autodesk Robot Structural Analisis.
20/37
w programie ROBOT
Rys. 2.7. Model płyty fundamentowej w programie Autodesk Robot Structural Analisis.
20/37
W programie tym nie ma możliwości zadania tzw. "offsetu" paneli,

dlatego wszystkie osie będą na jednej rzędnej, a redukowana
będzie sztywność paneli. Przyjęto jako wyjściową rzędną panelu o
grubości 200 cm i względem niego redukowano sztywność
pozostałych paneli o innej grubości. Na zmianę sztywności
ma wpływ zwiększenie momentu bezwładności (na podstawie
twierdzenia Steinera).
Wyznaczenie momentu bezwładności panelu względem jego osi:
Wyznaczenie momentu bezwładności panelu względem osi

elementu o grubości 200 cm:
Wyznaczenie współczynnika redukującego sztywność:
Tabelaryczne zestawienie wartości współczynnika

redukującego sztywność
w programie ROBOT
Metoda siatkowania:
Coons
Rozmiar ES:
0,20 m
Rys. 2.8. Siatka o rozmiarze 0,20 m. 21/37

w programie ROBOT
Rys. 2.10. Lokalizacja punktów, w których

wykonano analizę zbieżności siatki.
Rys .2.9. Analiza zbieżności siatki. 22/37

w programie ROBOT
Rys. 2.11. Widok obciążeń przyłożonych do płyty Rys. 2.12. Widok obciążeń przyłożonych do płyty
fundamentowej ze ścian trzonu. fundamentowej ze słupów.
23/37
w programie ROBOT
Rys. 2.13. Mapa momentów Mxx - kombinacja SGN (SGN1).

24/37
w programie ROBOT
Rys. 2.14. Mapa momentów Myy - kombinacja SGN (SGN1).

25/37
Wymiarowanie zbrojenia
Parametry zbrojenia przyjęte w programie

obliczeniowym:
• typ obliczeń zbrojenia dla powłok: czyste
zginanie,
• kierunek zbrojenia głównego: wzdłuż osi X,
• beton: B30,
• stal zbrojeniowa: B500C,
• zakres obliczeń:
- zarysowanie: obliczenia + korekta zbrojenia,
- ugięcie: obliczenia,
• wartości dopuszczalne:
- ugięcia: f<3,0cm,
- zarysowania: wk<0,3 mm,
• klasa środowiska: XC1,XC2,XC3,XC4,
• wiek betonu w chwili obciążenia: 28 dni,
• wilgotność względna: 80%.
Rys. 3.1. Parametry zbrojenia w programie ROBOT.
26/37
Rys. 3.2. Mapa zbrojenia teoretycznego w programie ROBOT Rys. 3.3. Fragment rysunku zbrojenia dolnego
w osi B/2 - zbrojenie dolne na kierunku X. płyty fundamentowej w osi 2/B.
27/37
w osi B/2 - zbrojenie dolne na kierunku Y. płyty fundamentowej w osi 2/B.
27/37
Dokonując analizy mapy wymaganego zbrojenia w programie ROBOT i całkując

je na odcinku równym 0,1 rozpiętości pomiędzy słupami (z obu stron słupa), otrzymano
następujące wyniki wymaganego zbrojenia:
- kierunek X : 84,46 cm2/m,
- kierunek Y : 84,06 cm2/m.
Analizując rysunek wykonawczy zbrojenia dolnego w tym obszarze ustalono,
że zastosowano zbrojenie o następujących wartościach:
- kierunek X : 98,00 cm2/m (kolor niebieski na rys),
- kierunek Y : 86,00 cm2/m (kolor zielony na rys).
Oznacza to, że w Projekcie Wykonawczym zastosowano odpowiednią ilość zbrojenia

w tym obszarze.
27/37
w osi C/3-4 - zbrojenie dolne na kierunku X. płyty fundamentowej w osi 3-4/C.
28/37
w osi C/3-4 - zbrojenie dolne na kierunku Y. płyty fundamentowej w osi 3-4/C.
28/37
Analizując mapy wymaganego zbrojenia w programie ROBOT i całkując

je na odcinku równym 0,1 rozpiętości pomiędzy słupami (z obu stron
słupa), otrzymano następujące wyniki wymaganego zbrojenia:
- kierunek X : 64,08 cm2/m,
- kierunek Y : 62,81 cm2/m.
Po analizie rysunku wykonawczego zbrojenia dolnego w tym
obszarze ustalono, że zastosowano zbrojenie o następujących
wartościach:
- kierunek X : 80,40 cm2/m (kolor niebieski na rys.),
- kierunek Y : 64,30 cm2/m (kolor zielony na rys.).
Oznacza to, że w Projekcie Wykonawczym zastosowano
poprawną ilość zbrojenia w tym obszarze.
27/37
Rys. 3.6. Mapa przemieszczeń pionowych [cm].

29/37
Dokonano weryfikacji poprawności wykonania projektu płyty
fundamentowej ,,Zespołu budynków biurowo-usługowych przy Al.
Grunwaldzkiej w Gdańsku - etap III". Na podstawie otrzymanego
Projektu Budowlanego wykonano model płyty fundamentowej
w programie Autodesk Robot Structural Analysis. Płyta
fundamentowa położona jest pod całym obrysem podziemnej
części budynku i połączona jest ze ścianami szczelinowymi
wykonanymi po obwodzie obiektu. Geometria płyty jest bardzo
zróżnicowana, w obszarach mało obciążonych ta grubość wynosi
60 cm, natomiast pod słupami płyta jest pogrubiona nawet do 200
cm. W modelu zadano obciążenia przekazywane na płytę przez
słupy i ściany trzonu.
37/37
Analiza wpływu przyłożenia
obciążeń skupionych.
37/37
Ideą poniższej analizy jest przedstawienie jak duży wpływ na wartości
wymaganego obliczeniowo zbrojenia mają różne sposoby przyłożenia
obciążenia do wyizolowanego modelu płyty fundamentowej.
Analizę przeprowadzono na modelu zaprezentowanym we
wcześniejszej części, przy czym zmieniany był sposób przykładania
obciążeń ze słupów.
Autor Projektu Wykonawczego obiektu Alchemia III zdecydował się na

przykładanie obciążenia ze słupów w postaci sił skupionych. Tą metodę
i wyniki przyjęto jako bazę wyjściową do porównania z innymi
sposobami przedstawionymi w tej analizie.
37/37
Analiza wpływu sposobu
przyłożenia obciążeń ze słupów na
wyniki wymaganego zbrojenia
Rys. 4.1. Widok obciążenia słupa [kN] w osi 3.1/F Rys. 4.2. Wyniki wymiarowania w programie ROBOT dla słupa
(obciążenie skupione) w programie ROBOT. w osi 3.1/D (od siły skupionej). Kierunek zbrojenia X.
30/37
Rys. 4.3. Widok obciążenia słupa [kN/m2] w osi 3.1/F Rys. 4.4. Wyniki wymiarowania w programie ROBOT dla słupa
(obciążenie rozłożone pod obrysem słupa) w osi 3.1/D (od obciążenia rozłożonego pod obrysem słupa).
w programie ROBOT. Kierunek zbrojenia X.
31/37
Rys. 4.5. Rozkład obciążenia w płycie fundamentowej.
32/37
Rys. 4.6. Widok obciążenia słupa w osi 3.1/F Rys. 4.7. Wyniki wymiarowania w programie ROBOT dla słupa
(obciążenie rozłożone pod ,,powiększonym" w osi 3.1/D (od obciążenia rozłożonego pod ,,powiększonym"
obrysem słupa) w programie ROBOT. obrysem słupa). Kierunek zbrojenia X.
33/37
Tabela. 4.1. Porównanie wyników wymiarowania przy różnych sposobach przyłożenia obciążenia.
34/37
Przeprowadzona analiza wpływu sposobu przyłożenia obciążenia
na wyniki wymiarowania zbrojenia płyty fundamentowej, dała
rezultaty pozwalające na stwierdzenie, iż należy dążyć do
rozkładania obciążenia na jak największy obszar przy
modelowaniu. Pozwala to na znaczną redukcję stopnia zbrojenia,
co niesie za sobą duże korzyści finansowe. Najlepsze rezultaty
dała metoda, w której pole obciążenia powstało przez rzutowanie
i zwiększanie obrysu słupa pod kątem 45° na powierzchnię
środkową płyty. Ważnym elementem takiej metody jest
odpowiednie określenie kąta rozkładu naprężeń w silnie
zbrojonych płytach fundamentowych.
37/37
Zarówno normy jak i literatura nie dają w tej chwili wytycznych
jaką przyjmować wartość kąta. Należy podkreślić jednak, że jest
to obszar wiedzy w dziedzinie konstrukcji żelbetowych, w której
warto byłoby przeprowadzić w przyszłości dokładne badania
doświadczalne. Dotychczas nie przeprowadzano takich badań.
Wynika to z jednej zasadniczej przyczyny, a mianowicie
wydzielona do badań próbka grubej i silnie zbrojonej płyty
fundamentowej ma tak dużą nośność, że trudno byłoby znaleźć
aparaturę pozwalającą na zniszczenie próbki, co w konsekwencji
przekreśla szansę zdobycie cennych wyników. 37/37
Obciążenia powstałe przez skurcz betonu
37/37
Zjawisko skurczu w płytach fundamentowych jest zjawiskiem bardzo
złożonym. W innych elementach konstrukcyjnych zazwyczaj zjawisko to pomija
się całkowicie w obliczeniach, poza analizowaniem stref przerw roboczych w
miejscu których, długie przerwy w betonowaniu (kilkadziesiąt dni) powodują
powstanie dużych sił rozciągających w strefie betonowania w późniejszym
etapie. Skurcz nie powoduje powstania dodatkowych sił w elementach, które
mają swobodę odkształceń. W przypadku płyt fundamentowych swobodę
odkształceń utrudnia tarcie pomiędzy płytą fundamentową a warstwą chudego
betonu. Chcąc jak najbardziej ograniczyć ten niekorzystny wpływ tarcia, układa
się na chudym betonie dwie warstwy foli budowlanej (można również rozdzielić
folie budowlane warstwą posypanego talku). 37/37
Kolejną metodą zabezpieczenia płyty fundamentowej przed niekorzystnymi
efektami skurczu jest odpowiednie ukształtowanie przerw roboczych na etapie
wykonywania płyty. Wówczas wydziela się działki betonowania pomiędzy
którymi pozostawia się wąskie pasmo niezabetonowane. Pozostawione pasma
betonuje się po okresie wystąpienia głównej części odkształceń skurczowych
stref betonowanych jako pierwsze. Pasma powinny być wykonane przez
obszary o jak najmniejszych wartościach momentów zginających (najlepiej
zerowych).
37/37
Jeżeli nie zastosuje się wcześniej omawianych metod ograniczenia wartości sił
występujących w konstrukcji, wówczas należy tak przygotować płytę, aby była
w stanie spełnić warunki SGN i SGU, przy uwzględnieniu powstających
dodatkowych sił rozciągających. W przypadku, kiedy pojawiają się takie siły
należy wymiarować płytę na przypadek mimośrodowego rozciągania. Oznacza
to wzrost o kilkadziesiąt procent wartości wymaganego zbrojenia w miejscach
ekstremalnych momentów zginających. W miejscach, gdzie wystarczało
zbrojenie minimalne, po uwzględnieniu skurczu w obliczeniach, uzyskuje się
bardzo pokaźne wartości zbrojenia (stopień zbrojenia zwiększony nawet o 1%).
37/37
pomoce techniczne
http://www.pom.piib.org.pl/attachments/article/447
/Skurcz%20betonu%20-%20Konspekt.pdf
http://lafargeskrzydlasukcesu.pl/uploads/assets/k
siazka/betonowe_konstrukcje_masywne.pdf
http://lafargeplus.pl/uploads/assets/ksiazka/pieleg
nacja_betonu.pdf
http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.ele
ment.baztech-article-BTB6-0001-
0063/c/Raczkiewicz_Skurcz_2_2012.pdf
Skurcz betonu jest eliminowany w bardzo dużym stopniu
betonowaniem płyty ‚w szachownicę’ .
Po 15-20 dniach zabetonowane fragmenty płyt są ze
sobą łączone (zabetonowane przerwy między nimi).
Wielkość betonowanych działek zależy od grubości
płyty. Z reguły przyjmuje się działki 600-800 m^2.
Skurcz oraz nadmierne nagrzewanie betonu jest
powodem stosowania w płytach fundamentowych
betonu niższej klasy oraz odpowiednich cementów i
dodatków pozwalających na spowolnienie wiązania.
W Projekcie Budowlanym analizowanej płyty
pominięto w obliczeniach zjawisko skurczu, ale
wykorzystano metody ograniczające jego wpływ.
W praktyce budowlanej, takie postępowanie jest
najczęściej wykorzystywane, ponieważ dozbrajanie płyty
na zjawisko skurczu jest najmniej ekonomiczne.
37/37
Bibliografia
KSIĄŻKI:
[K.1] Starosolski W.: Konstrukcje żelbetowe, według Eurokodu 2 i norm związanych, wyd. 6,
tom 3, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa, 2016.
[K.2] Wiłuń Z.: Zarys geotechniki, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa, 2010.
NORMY:
[N.1] PN - B-03264:2002. Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone. Obliczenia statyczne
i projektowanie.
[N.2] PN-82/B-2000. Obciążenia budowli. Zasady ustalania wartości.
ŹRÓDŁA INTERNETOWE:
[W.1] Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne, http://www.nbi.com.pl/eiffage-polska-
budownictwo-wykonal-plyte-fundamentowa-w-elektrowni-jaworzno-iii/, (data dostępu
17.06.2017 r.)
[W.2] CEMEX, http://cemexbeton.pl/realizacje/elektrownia-belchatow, (data dostępu
17.06.2017 r.)
[W.3] GEOtekst, http://www.geotekst.pl/artykuly/budowy-swiata/posadowienie-
najwyzszego-budynku-swiata-828-m-burj-khalifa, (data dostępu 17.06.2017 r.)
INNE:
[P.1] KAPPA-PROJEKT, Projekt budowlany, Zespół budynków biurowo - usługowych przy Al.
Grunwaldzkiej w Gdańsku - etap III, tom III, 2015.
[P.2] KAPPA-PROJEKT, Projekt wykonawczy, Zespół budynków biurowo - usługowych
przy Al. Grunwaldzkiej w Gdańsku - etap III, 2015.
36/37
Dziękuję za uwagę.
37/37
BUDYNKI WYSOKIE
Budynek wysoki?
Budynek wysoki (ang. Tall building)
to konstrukcja, która ze względu na jej wysokość
jest poddana działaniu takich sił poziomych od
wiatru lub trzęsień ziemi, że stanowią znaczący
problem w projektowaniu konstrukcji.
Patrz McGraw-Hill Dictionary of Scientific and Technical Terms,

„A structure that, because of its height, is affected by lateral
forces due to wind or earthquake to the extent that the forces
constitute an important element in structural design. Also
known as high-rise building.”
Budynek wysoki?
„Ciekawym pytaniem jest dlaczego człowiek
chce budować do nieba. Czy chodzi o
pragnienie dominacji, czy o dotarcie do Boga,
czy też o prywatną dumę - piramidy są tego
przykładem, ale wysoki budynek jest z
pewnością innym przykładem.”
Patrz: Dupré J. Skyscrapers. New York: Black Dog & Leventhal
Publishers, Inc. (First Black Dog & Leventhal Paperbacks, edition
2001:7.)
„The interesting question is why does man want to build to the
sky. What is there about the desire for domination, or to reach
God, or for private pride — the Pyramids are an example of
that, but the tall building is certainly another.”
Różne definicje
Budynek wysoki
(ang. Tall building, High-Rise Building)
Każdy budynek, którego wysokość może mieć

poważny wpływ na ewakuację.
Patrz: The International Conference on Fire Safety in High-Rise

Buildings: “ Any structure where the height can have a serious
impact on evacuation.”
Różne definicje
W większości przypadków jest to budynek około
7 pięter lub czasami o większej ilości
kondygnacji. Innym razem definicja ta określana
jest w jednostkach długości (stopy lub metry)
zamiast w ilości kondygnacji.
Patrz: Hall Jr JR. High-Rise Building Fires . Quincy, MA: NFPA:

“ For most purposes, the cut-off point for high-rise buildings is
around seven stories. Sometimes, seven stories or higher
define a high-rise, and sometimes the definition is more than
seven stories. Sometimes, the definition is stated in terms of
linear height (feet or meters) rather than stories.”
Różne definicje
Taki budynek, którego wysokość jest większa niż
maksymalny zasięg dostępnego sprzętu
przeciwpożarowego. Wysokość ta została
określona różnie w przedziale od 23m (75 stóp)
do 30m (100 stóp) ” lub od około 7 do 10 pięter.
Patrz: Knoke ME, Managing Editor, CPP. High-rise structures: life

safety and security considerations: „Generally, a high-rise
structure is considered to be one that extends higher than the
maximum reach of available fire-fighting equipment. In absolute
numbers, this has been set variously between 75 feet (23
meters) and 100 feet (30 meters), ” or about seven to ten
stories (depending on the slab-to-slab distance between
floors).”
Różne definicje
Obiekt budowlany charakteryzujący się
minimalną wysokością 40m oraz długością
elewacji od 5 do 50m, z wyłączeniem budowli
ażurowych i smukłych (np. anteny, maszty, słupy
elektroenergetyczne) oraz obiektów
przemysłowych.
Patrz: Obiekt wysokościowy definicja wg SLOW Studium Lokalizacji

Obiektów Wysokościowych, sierpień 2008r. Biuro Rozwoju Gdańska
https://www.brg.gda.pl/planowanie-przestrzenne/inne-opracowania-
urbanistyczne/61-studium-lokalizacji-obiektow-wysokosciowych-
slow
Różne definicje
Definicja wieżowca nie jest na świecie jednolita i
precyzyjna i różni się w poszczególnych krajach.
Czasami wysokim nazwać można budynek
znacząco wyższy od budynków sąsiednich,
czasami wyższy niż przyjęta lokalnie średnia lub
znacząco wpływający na sylwetę miasta.
Wysokość BW
Tak czy inaczej budynek, który w pewnym
kontekście można uznać za wysoki, w innym
miejscu do tej definicji może zupełnie nie
pasować.
Kolejną kwestią jest sposób pomiaru
wysokości, który również niejednokrotnie
wprowadzał zamieszanie, szczególnie w
przypadku bicia światowych rekordów.
Wysokość BW
Kryteria pomiarów wysokości budynków:
• Wysokość do strukturalnego (architektonicznego)
wierzchołka: ta kategoria była jedyną, która istniała do
1996 roku. Uznawana jest za główne kryterium oceny
wysokości drapaczy chmur. Wysokość wieżowca
mierzona jest do iglicy lub dachu (w przypadku braku
iglicy), gdyż wysokość iglicy rzadziej jest zmieniana niż
wysokość masztów, anten czy flag na szczytach
budynków, które nie są brane pod uwagę w tym
zestawieniu
Wysokość BW
Kryteria pomiarów wysokości budynków:
• Wysokość do dachu
• Wysokość do najwyższego punktu (wysokość
całkowita): do wysokości budynku wliczane są anteny,
maszty i inne konstrukcje umieszczane na szczycie
wieżowca
• Wysokość do najwyżej położonego piętra, które służy
nie tylko obsłudze technicznej.
CTBUH
Council of Tall Buildings and Urban Habitat
międzynarodowa organizacja non-profit założona w
1969 roku, której głównym celem jest szerzenie
wiedzy na temat wysokich budynków oraz
zrównoważonego rozwoju ośrodków miejskich.
Cele organizacji realizowane są m.in. poprzez
działalność wydawniczą oraz organizację
konkursów i konferencji.
CTBUH
CTBUH przyznaje corocznie dziewięć nagród -
sześć dla budynków, dwie dla osób, oraz jedną dla
technologii.
Nagrody dla budynków to cztery tytuły Najlepszego

Wysokościowca (Best Tall Building) w regionie (obu
Ameryk, Azji oraz Australii, Europy, Afryki i
Bliskiego Wschodu), spośród których wybierany
jest Najlepszy Wysokościowiec Na Świecie (Best
Tall Building Worldwide).
CTBUH
CTBUH prowadzi aktywną działalność wydawniczą.
Organizacja wydała, bądź wydaje:
CTBUH Journal - czasopismo wydawane od roku 2000 w
nieregularnych odstępach czasu;
Catalyst for Skyscraper Revolution - Lynn S. Beedle: A Legend in His
Lifetime (2004);
101 of the World's Tallest Buildings (2006);
Best Tall Buildings - seria książek wydawanych corocznie;
Tall Buildings: The 2010 CTBUH Reference Guide (2010);
raporty i sprawozdania z organizowanych konferencji oraz kongresów;
poradniki techniczne;
Wysokość BW
(CTBUH) stworzyła 3 kryteria pomiarów wysokości
budynków:
• Wysokość do najwyższego trwale
zamontowanego elementu - wysokość mierzona
od poziomu najniżej położonego, istotnego wejścia
z zewnątrz dla przechodniów do czubka najwyżej
położonego, trwale zamontowanego elementu.
Uwzględnia iglice, nie uwzględnia anten, oznaczeń,
masztów flagowych oraz urządzeń technicznych,
które bez większej ingerencji mogą zostać
usunięte, zmienione, wymienione lub wydłużone.
Wysokość BW
(CTBUH) stworzyła 3 kryteria pomiarów
wysokości budynków:
• Wysokość do najwyższego użytkowanego
piętra - wysokość mierzona od najniższego,
znaczącego wejścia z zewnątrz dla
przechodniów do najwyżej znajdującego się
w budynku użytkowanego piętra.
Wysokość BW
(CTBUH) stworzyła 3 kryteria pomiarów wysokości
budynków:
• Wysokość do najwyższego punktu budynku -
wysokość mierzona od najniższego, znaczącego
wejścia z zewnątrz dla przechodniów do
najwyższego punktu budynku, bez względu na
jego konstrukcję bądź funkcje. Uwzględnia iglice,
anteny, oznaczenia, maszty flagowe, anteny oraz
inne urządzenia techniczne.
Wysokość BW
Klasyfikacja budynków wysokich wg CTBUH:
• Highrises - budynki o wysokości w granicach
100-199m;
• Skyscrapers - budynki o wysokości pomiędzy
200 - 299 m;
• Supertalls - budynki o wysokości w granicach
300 - 600m;
• Megatalls - budynki o wysokości powyżej
600m.
Wprowadzenie
Według autorów opracowania SLOW (Studium
Lokalizacji Obiektów Wysokościowych)
opracowanego przez Biuro Rozwoju Gdańska w
Wielkiej Brytanii i Francji minimalna wysokość
obiektu wysokościowego to najczęściej 80m.
W Stanach Zjednoczonych minimalna wysokość
to 152 m (500stóp).
Wprowadzenie
Ograniczenia wysokościowe oraz mniejsza

liczba tego typu budynków w metropoliach
Europy wynikają w dużej mierze z
nieporównywalnie większego dziedzictwa
historyczno - kulturowego naszych miast.
Wprowadzenie
Wiele miast europejskich stosuje skutecznie

politykę przestrzenną zakazującą bądź mocno
ograniczającą dowolność w lokowaniu
zabudowy wysokościowej, często ograniczając
ją do specjalnie wydzielonych stref poza
historycznym centrum.
Wprowadzenie
La Défense – nowoczesna dzielnica w aglomeracji
paryskiej, we Francji, znajdująca się formalnie na terenie
w departamencie Hauts-de-Seine, na zachód od Paryża.
GDAŃSK >>SLOW
STUDIUM LOKALIZACJI OBIEKTÓW

WYSOKOŚCIOWYCH (SLOW)
W dokumencie wyznaczono obszary lokalizacji

obiektów wysokościowych (OW). Określono, że
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
uznaje się za podstawowy dokument decydujący o
możliwości lub zakazie lokalizacji takiego obiektu.
GDAŃSK >>SLOW
W Studium wyznaczono obszary lokalizacji obiektów

wysokościowych (OW) oraz podstawowe zasady
postępowania z obiektami wysokościowymi.
GDAŃSK >>SLOW
Definicja budynku
wysokościowego
W Polsce podział na kategorie wysokościowe
budynków definiuje Rozporządzenie Ministra
Infrastruktury w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia
2002 r. (Dz.U. 75, poz. 690).
Definicja budynku
wysokościowego
Rozróżnia się zatem budynki:
• niskie - budynki, których wysokość nie
przekracza 12 metrów, …
• średniowysokie - budynki o wysokości w
granicach od 12 do 25 metrów, …
• wysokie - budynki o wysokości w granicach od
25 do 55 metrów, …
• wysokościowe - budynki, których
wysokość przekracza 55 metrów.
Historia bud. wysokich
Wynalazkami kluczowymi dla powstania
nowoczesnych wieżowców były stal, szkło,
żelbet, wydajne pompy wodne oraz windy.
Przed nadejściem XIX wieku budynki wyższe niż
sześciopiętrowe należały do rzadkości.
Wielka liczba schodów była niepraktyczna dla
mieszkańców, problemy sprawiało też uzyskanie
ciśnienia niezbędnego do wyniesienia wody na
wysokość większą niż 15 m.
Mimo problemów sanitarnych wysokie budynki
mieszkalne powstawały w niektórych miejscach
nawet w XVI wieku.
Wczesnymi konstrukcjami były romańskie i
gotyckie wieże mieszkalne w Bolonii lub
zabudowa miasta Szibam w Jemenie.
Szibam, nazywane też najstarszym miastem
wieżowców lub Manhattanem pustyni, od 1982 wpisane
jest na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako
Old Walled City of Shibam.
Miasto ma co najmniej 2500 lat, było
przez wiele wieków stolicą
księstwa Hadramaut.
Miasto zbudowane jest z glinianej cegły wypalanej na
słońcu, a około 500 domów ma od 5 do 11 kondygnacji
w formie wież sięgających 30 metrów. Większość
budynków pochodzi z XVI wieku.
Historia budynków wysokościowych na świecie ma już
około 150 lat. Początki tego typu budownictwa związane
były z rozwojem technologii oraz postępującą
urbanizacją skutkującą coraz szybszym przyrostem
liczby mieszkańców największych metropolii świata.
Budowanie budynków wysokościowych, zwanych
drapaczami chmur, było początkowo domeną Stanów
Zjednoczonych Ameryki Północnej, a w szczególności
Chicago i Nowego Jorku.
Wspomniany rozwój technologii to oczywiście przede
wszystkim wynalezienie mechanizmu
zabezpieczającego dla windy osobowej przez Otisa w
roku 1853 oraz wynalezienie i upowszechnienie
stosowania szkieletu stalowego w budownictwie.
Elisha Otis demo of his free-

fall prevention mechanism,
Crytsal Palace, 1854
Osiągnięcia Polski na tle dokonań światowych w
dziedzinie budownictwa wysokościowego należy uznać
za przeciętne, choć budownictwo to pojawiło się nad
Wisłą stosunkowo wcześnie.
Pierwsze budynki, nazywane w tamtych latach w Polsce

„niebotykami” powstały w Warszawie i Katowicach.
Pierwszy był ukończony w 1908 roku budynek Polskiej
Akcyjnej Spółki Telefonicznej, potocznie PAST-a).
Zaprojektowany przy ul. Zielnej przez arch. B.
Brochwicz-Rogoyskiego ośmiokondygnacyjny budynek
mierzył 51m wysokości.
W roku 1931 w Katowicach powstał pierwszy wieżowiec
mieszkalny, zaprojektowany przez E. Chmielewskiego
ośmiokondygnacyjny tzw. Dom Profesorów Śląskich
Zakładów Naukowych.
W 1933 ukończono wieżowiec
firmy Prudential w Warszawie
projektu arch. M. Weinfelda i
konstruktora S. Bryły. Budynek
posiadał 17 kondygnacji i 66m
wysokości i mieścił biura oraz
mieszkania i luksusowe
apartamenty.
Pierwszy w Polsce budynek mieszkaniowy, którego
wysokość przekroczyła 100m to wybudowany w roku
2000 28-mio kondygnacyjny Babka Tower autorstwa
pracowni JEMS Architekci.
Lokalizacja: Warszawa
Wysokość całkowita 105m
Obecnie najwyższym mieszkalnym budynkiem w Polsce
jest wrocławski Sky Tower (autorzy projektu: D.
Dziubiński, M. Korszorsz). Budynek posiada 51
kondygnacji i 212 m wysokości.
Drugim co do wysokości budynkiem mieszkalnym w
Polsce jest warszawski wieżowiec Złota 44. Budynek
został zaprojektowany przez światowej sławy architekta
D. Liebeskinda i dzięki swej ekspresyjnej formie jest
uznawany za jedną z wizytówek stolicy. Budynek
posiada 52 kondygnacje i osiąga wysokość 192 m.
Trzeci na liście Cosmopolitan
to również wieżowiec
warszawski zlokalizowany w
ścisłym centrum stolicy, przy
Placu Grzybowskim.
Elegancki budynek
zaprojektowany został przez
słynnego H. Jahna.
Ukończony w 2013 roku
budynek posiada 44
kondygnacje i mierzy 160m
wysokości.
Kolejny budynek
zlokalizowany jest w Gdyni.
Sea Tower (proj. A.
Kapuścik) to budynek o
wysokości 141,6m i 38
kondygnacjach.
Olivia Star – wieżowiec biurowy wchodzący w
skład Olivia Business Centre, zlokalizowany przy Alei
Grunwaldzkiej w Gdańsku Oliwie.
Olivia Star ma 180 metrów

wysokości (156 metrów sięga
najwyższy punkt elewacji),
co czyni z niego najwyższy
budynek Trójmiasta.
Warszawa – Varso w budowie
W Warszawie stanie najwyższy budynek w Unii
Europejskiej. Mierzący 310 metrów Varso, bo tak ma
nazywać się nowy wieżowiec, będzie zlokalizowany
niedaleko Dworca Centralnego.
Najwyższe wieżowce
Chronologiczna lista najwyższych wieżowców
Nazwa Miasto Państwo Wysokość Liczba kondygnacji Lata jako najwyższy budynek
Ratusz w Filadelfii Filadelfia Stany Zjednoczone 167 m 10 1901–1908
Singer Building Nowy Jork Stany Zjednoczone 187 m 47 1908–1909
Metropolitan Life Insurance

Nowy Jork Stany Zjednoczone 213 m 50 1909–1913
Company Tower
Woolworth Building Nowy Jork Stany Zjednoczone 241 m 57 1913–1930
40 Wall Street Nowy Jork Stany Zjednoczone 282,5 m 70 od kwietnia do maja 1930 roku
Chrysler Building Nowy Jork Stany Zjednoczone 319 m 77 1930–1931
Empire State Building Nowy Jork Stany Zjednoczone 443 m 102 1931–1972
World Trade Center Nowy Jork Stany Zjednoczone 526 m 110 1972–1973
Sears Tower Chicago Stany Zjednoczone 527 m 110 1973–1998
Petronas Towers Kuala Lumpur Malezja 452 m 88 1998–2004
Taipei 101 Tajpej Republika Chińska 509 m 101 2004–2009
Burdż Chalifa Dubaj Zjednoczone Emiraty Arabskie 828 m 206 od 2009

Ratusz w Filadelfii – siedziba
władz Filadelfii w USA,
zaprojektowana przez Johna
McArthura, ukończona w 1901r.
167 m wysokości, 9 pięter (+1
kondygnację podziemną).
Od 1901 do 1908 był najwyższym
budynkiem na świecie, a do 1987 w
mieście.
Na wieży ratusza znajduje się
zegar o średnicy prawie 8 metrów,
zainstalowany na wysokości 110
metrów.
Singer Building – były wieżowiec
biurowy przy Liberty Street i Broadwayu
na nowojorskim Manhattanie.
Został wzniesiony w 1908 jako siedziba
Singer Corporation.
Wysokość 187 m (612 stóp) najwyższy

budynek świata 1908-1909.
Budynek został wyburzony w 1968.

Metropolitan Life Insurance Company
Tower – wybudowany w latach 1907–
1909 nowojorski wieżowiec, stojący
przy Madison Avenue w dzielnicy
Flatiron Dictrict na obszarze Midtown
Manhattan.
Wysokość 213 m
W latach 1909- 1913 roku
był najwyższym budynkiem na świecie.
Woolworth Building
Gmach został wzniesiony w
stylu neogotyckim, zaprojektował go
architekt Cass Gilbert zatrudniony
przez Franka Woolwortha do
stworzenia nowej siedziby firmy
na Broadwayu, naprzeciw City Hall.
Wieżowiec oddano do użytku 24
kwietnia 1913. Pierwotnie planowano
wysokość 190,5 metra, ale ostatecznie
budynek ma 241 m
W latach 1913- 1930 roku

40 Wall Street
wieżowiec w Nowym
Jorku na Manhattanie w Stanach
Zjednoczonych. Ma 70 pięter i 282,5
metra wysokości. Jego budowa została
rozpoczęta w roku 1929, a ukończona
w 1930. Wykonano go w stylu art
déco. Budynek, często nazywany
„klejnotem w koronie Wall Street”.
W okresie kwiecień-maj 1930 roku

Chrysler Building
wieżowiec znajdujący się w Nowym Jorku w
dzielnicy Midtown Manhattan. Ma 319 metrów
wysokości i 77 pięter. Jego budowa rozpoczęła się
w 1928, a ukończona została w 1930 roku.
Zaprojektowany przez William van Alen, Reinhard,
Hofmeister & Walquist. Wykonano go w stylu art
déco.
W latach 1930-31 roku był najwyższym budynkiem
na świecie.
W czasie gdy budynek był wznoszony, panował wyścig na

wybudowanie najwyższego biurowca na świecie. Budynek był
wznoszony w tempie 4 pięter tygodniowo. W pewnych momentach
na budowie pracowało równocześnie 3000 osób.
Empire State Building – wieżowiec znajdujący się
w Nowym Jorku. Jego wysokość strukturalna
wynosi 381 metrów, a całkowita (czyli z anteną na
dachu) 443 metry. Ma 103 piętra, w tym jedno
podziemne. Został zaprojektowany w stylu art
déco. W latach 1931-70 roku był najwyższym
budynkiem na świecie.
W gmachu tym znajduje się 6500 okien połączonych pionowymi
taśmami z aluminium i nierdzewnej stali. W czasach budowy nie
było jeszcze sprawnie działających klimatyzacji, dlatego na każde
8,5m^2 biura musiało przypadać jedno okno. Zainstalowano ją
dopiero w latach pięćdziesiątych. Cały wieżowiec obłożony jest
kamiennymi płytami z szarego wapienia.
28 lipca 1945 w budynek uderzył samolot bombowy B-25D
Mitchell. Samolot uderzył na wysokości 78. i 79. piętra, na
wysokości 295 metrów nad ziemią. Śmierć poniosło 14 osób, a 26
zostało rannych.
World Trade Center, WTC, Światowe Centrum
Handlu – kompleks 7 budynków w dzielnicy Lower
Manhattan w Nowym Jorku, w tym Twin Towers
(bliźniacze wieże), zaprojektowany przez Minoru
Yamasakiego rozpoczęła się 5 sierpnia 1966, a
oficjalne otwarcie nastąpiło 4 kwietnia 1973.
Wysokość całkowita 526m.
Wysokość do dachu WTC1: 417 m; WTC2: 415 m
na świecie.
Zostało zniszczone 11 września 2001 roku w

wyniku zamachu terrorystycznego.
Willis Tower (do 2009 Sears Tower) – wieżowiec w
centrum Chicago, w stanie Illinois. Ma 108 pięter i
442,3 metry wysokości.
Wysokość całkowita 527m
na świecie.
Willis/Sears Tower to budynek o unikatowej konstrukcji.

Jego szkielet składa się z dziewięciu rur o kwadratowym
przekroju, które tworzą kwadratową podstawę budynku.
Cała konstrukcja opiera się na betonowych fundamentach
wpuszczonych głęboko w skały znajdujące się pod ziemią.
Dziewięć zespawanych razem rur wznosi się na wysokość 50
pięter, następnie budynek zaczyna się zwężać. Do 66 piętra
dochodzi 7 rur, do 90 pietra – 5 rur. Ostatnie 20 pięter to już
tylko 2 rury.
Petronas Towers – dwie wieże w Kuala Lumpur, stolicy Malezji, o
wysokości 452 metrów. W latach 1998-2004 roku był najwyższym
Dwa drapacze chmur są połączone
przejściem (mostem) o długości 58 m
na poziomie 41. i 42. piętra.
Mający 88 czterometrowych pięter
nad ziemią i 4 piętra pod ziemią wieżowiec
zbudowany jest głównie z żelbetu; elewacja
wykonana jest ze szkła i stali.
Taipei 101 liczący 509,2 m wieżowiec znajduje
się w Tajpej na Tajwanie. Posiada 101
kondygnacji nadziemnych oraz 5 podziemnych.
W latach 2004-10 roku był najwyższym
Na potrzeby Taipei 101 zaprojektowano
olbrzymi dynamiczny eliminator drgań (system TMD).
Zadaniem tego systemu jest ochrona budowli przed
drganiami konstrukcji, jakie mogą powodować trzęsienia
ziemi i podmuchy wiatru. Dzięki jego pracy
pochłoniętych zostaje około 40% – 45% odchyleń wieży.
Dwupokładowe windy to najszybsze tego

typu konstrukcje na świecie. W 2004
ustanowiły one rekord prędkości w jeździe
do góry wynoszący 16,83 m/s (1010
m/min, 60,6 km/h).
Burdż Chalifa, Burj Khalifa Wieża Chalify
wieżowiec w Dubaju, w Zjednoczonych
Emiratach Arabskich.
Budowa, rozpoczęta we wrześniu 2004,
zakończyła się w sierpniu 2009. Wysokość 829m.
Budynek ma 163 piętra użytkowe.
Szczytowe partie budynku, od piętra 154
wzwyż, są zbudowane tylko na lekkiej stalowej
konstrukcji (a nie na żelbetowym szkielecie, jak
niższe piętra).
Najwyższe budynki wysokie
Na pierwszym miejscu rankingu
znajduje się drapacz chmur
Kingdom Tower, który
powstanie w mieście Jeddah w
Arabii Saudyjskiej. Wieżowiec ma
osiągnąć wysokość 1008 m,
gdzie znajdzie się 275
kondygnacji, z czego ostatnie
przeznaczone będą na systemy
odzyskujące energię. Realizacja
projektu rozpoczęła się w
2013roku, a autorami projektu są
architekci z pracowni Adrian
Smith + Gordon Gill Architecture
LLP.
Trójmiasto
budynki wysokie
Trójmiasto
budynki wysokie
Gdańsk
budowa ‚Zieleniak’
Gdańsk
budowa ‚Zieleniak’
BW >>Architektura miast
Budynki wysokie odgrywają coraz większą rolę w

rozwoju współczesnych miast. Obserwujemy
dynamiczny rozwój, dotyczący zarówno kryteriów
ilościowych jak i jakościowych*).
*) patrz >> A. Jasiński : „Znaczenie budynków wysokich i wysokościowych

we współczesnej urbanistyce.” Przestrzeń i Forma, 2008 (10), p. 233-244.
Jak zmieniają się miasta…
Nankin (Chiny) 1980
Nankin (Chiny) 2008

Nowy Jork 1876-2013
Dubai, 1990
Dubai, 2007
Dubai, 2003
Wieżowce pozwalają pomieścić dużą kubaturę lub
dużą liczbę mieszkańców, na stosunkowo
niewielkiej powierzchni terenu.
Dzięki wieżowcom ekologiczny ślad (ang.

ecological foorprint) odciśnięty na powierzchni ziemi
jest mniejszy.
Bibliografia: A. Jasiński : „Znaczenie budynków wysokich i wysokościowych we współczesnej urbanistyce.” Przestrzeń i Forma,
2008 (10), p. 233-244.
Cass Gilbert określił wieżowce mianem maszyny,
która z ziemi wyciska pieniądze.
Cass Gilbert (ur. 24 listopada 1859 − zm. 17 maja 1934) − prominentny

amerykański architekt. Był jednym z pierwszych twórców drapaczy chmur, takich jak
zaprojektowany przez niego Woolworth Building.
2008 (10), p. 233-244.
W budownictwie wysokościowym można wyróżnić
dwa główne trendy:
• Pierwszy z nich jest związany ze wznoszeniem
budynków, które szokują swoimi kształtami,
sylwetką lub fasadą.
• Drugim jest dążenie do zbudowania najwyższego
budynku w mieście, w kraju, na kontynencie lub
na świecie.
2008 (10), p. 233-244.
Do grupy budynków o niezwykłych formach,
spektakularnych kształtach możemy zaliczyć m.in.:
• Budynek CCTV w Pekinie
• 1 World Trade Center w Nowym Yorku
• Torre Agbar (Torre Glòries) w Barcelonie
• Łachta Centr w Petersburgu
Siedziba CCTV w Pekinie
Wysokość 234 m,
51 kondygnacje.
Budynek ten składa się z

dwóch pochylonych wież,
połączonych ze sobą na
szczycie łącznikiem
"wiszącym" nad ulicą.
1 World Trade Center
Wysokość całkowita 541 m (1776

stóp, które symbolicznie oznaczają
datę ogłoszenia Deklaracji
Niepodległości Stanów Zjedn.)
Jest to najwyższy budynek w Stanach

Zjednoczonych.
Torre Agbar (Torre Glòries)
Wysokość całkowita 144 m
Projektując biurowiec Jean Nouvel był

zainspirowany górą Montserrat koło
Barcelony i "jej fallicznym kształtem",
jak i wyglądem tryskającego w górę
gejzera. Kształt obiektu czyni go zresztą
jednym z najpopularniejszych
budynków w Barcelonie.
Łachta Centr w Petersburgu
Wysokość całkowita 462 m,
87 kondygnacje.
Wieżowiec jest najwyższym budynkiem

w Rosji i Europie oraz drugą pod
względem wysokości budowlą w
Europie (po wieży telewizyjnej Ostankino).
Ukończenie budowy: X 2018r.

Wieża telewizyjna Ostankino, Moskwa.
Wysokość całkowita 510 m.
Została zbudowana w latach 1963–1967.

Wieża jest obecnie najwyższą w Europie
budowlą.
Do drugiej grupy budynków możemy zaliczyć m.in.:

• Jeddah Tower (1000m) – Jeddah, Saudia Arabia
• Bionic Tower (1128m) - Shanghai lub Hong Kong,
• Nakheel Tower (1400-1600?) - Dubaj
Jeddah Tower, Arabia Saudyjska
Wysokość całkowita 1000 m ??.
Wieżowiec w budowie od 2013 roku w

mieście Dżudda w Arabii Saudyjskiej, o
planowanej łącznej wysokości ponad 1000 m
Bionic Tower
Wysokość całkowita 1128 m, 300 pięter.
Budynek został zaprojektowany do celów
mieszkalnych przez hiszpańskich
architektów Eloya Celayę, Rosę
Cerverę i Javiera Pioza.
Jeśli zostanie wybudowany, będzie
najwyższym budynkiem na świecie.
Wymiary budynku to 133 × 110 m u
podstawy i 166 × 133 m w najszerszym
miejscu. Mogłoby zamieszkać w nim
ok.100 000 ludzi.
Nakheel Tower (Tall Tower, Al Burj)
projektowany przez Al Nakheel
Properties drapacz chmur, który miał
stanąć w Dubaju.
Wieżowiec miał mieć przynajmniej
1400 metrów i minimum 200 pięter.
Całkowita ostateczna wysokość nie jest znana,
podejrzewa się iż miałaby ona wynosić
najprawdopodobniej z iglicą 1400-1600 metrów.
Planowane są inne jeszcze wyższe wysokościowce…
Patrz:
https://www.arch2o.com/10-tallest-buildings-the-world-completing-2018/
Systemy konstrukcyjne
Główne systemy konstrukcyjne stosowane w
budynkach wysokich
• ścianowe
• trzonowe
• trzonowo-ramowe
• z wysięgnikami (ang. outriggers)
• powłokowe
• trzonowo-powłokowe
• o konstrukcjach mieszanych
Główne systemy konstrukcyjne stosowane w
budynkach wysokich
• konstrukcje ramowe
• megastruktury
• megakolumny
Budynki ścianowe
Rzut jest zmienny na wysokości,
np. Burdż Chalifa typowy przekrój poziomy ma kształt
gwiazdy trójramiennej. W centralnej
części obiektu umieszczono elementy
komunikacji pionowej, skąd do
każdego z ramion poprowadzono
korytarz. Układ konstrukcyjny
budynku wypełnia niemal cały rzut, w
najbardziej wysuniętej części
„ramion” znajdują się wyraźnie
zaznaczone słupy. Ściany
zewnętrzne budynku są osłonowe.
Budynki ścianowe
np. Burdż Chalifa Konstrukcja składa się z centralnego
rdzenia i trzech ramion, które w miarę
wzrostu wieżowca stają się coraz
mniejsze, co nadało smukłości budynkowi.
Poszczególne piętra rozwidlają się. Rdzeń
budynku przechodzi na samym szczycie w
iglicę.
Najwyższa wzniesioną przez człowieka
konstrukcja naziemna. Niegdyś rekord ten
należał do polskiego masztu radiowego w
Konstantynowie koło Gąbina (646,38 m),
który jednak zawalił się w 1991 roku.
Budynki ścianowe
np. Burdż Chalifa
Wysokość całkowita: 829 m
Liczba kondygnacji: 211 w tym 163

użytkowych, 46 konserwacyjnych, 2
poziomy garażu podziemnego.
Najwyższe kondygnacje (powyżej 154

piętra) są zbudowane na lekkiej stalowej
konstrukcji zamiast żelbetowego szkieletu.
Systemy trzonowe
Stosowane w budynkach o wysokości do około

60 kondygnacji. Wyróżnia się cztery podstawowe
typy systemów trzonowych:
• o „słupach” rozciąganych (linowe i
wieszarowe),
• wspornikowe,
• szkieletowe,
• typu „trzon w trzonie”.
Budynki trzonowe
np. AXA Tower, Singapur
Budynek wybudowany w 1986r w
obrysie ma kształt koła. Centralnie
umieszczono okrągły trzon a w nim
elementy komunikacji pionowej.
Poza trzonem budynek nie ma
konstrukcyjnych przegrod
pionowych.
Trzon jest jedynym elementem
nośnym, podtrzymującym
wspornikowo zawieszone stropy.
Budynki trzonowe
np. AXA Tower , Singapur
Wysokość : 234,7 m (52 kond.),

stropy w postaci wsporników o
długości ok. 12 m.
Zewnętrzna średnica całego obiektu
48,4 m, średnica wewnętrznego
trzonu żelbetowego 24,95 m.
Grubość ścian trzonu zmienna: 1,65
m poniżej 16 piętra oraz 1,2 do 1,0m
od 16 piętra do szczytu budynku.
Budynki trzonowo-ramowe Konstrukcję nośną budynku
np. Millennium Tower, Wiedeń stanowi trzon żelbetowy
monolityczny oraz ustroj
słupowo-płytowy. Trzon
przenosi wszelkie obciążenia
poziome budynku oraz
przypadającą na niego część
obciążenia pionowego.
Konstrukcję części
zewnętrznej budynku
stanowią koncentryczne ramy
zespolone o węzłach
podatnych. Rozpiętość ram
wynosi 6,5 m, a rozstaw
słupów – odpowiednio 5,2 i
2,7 m.
Budynki trzonowo-ramowe
np. Millennium Tower, Wiedeń
Wieżowiec w Wiedniu, w Austrii o

wysokości 202 m. Budynek został
otwarty w 1999, posiada 51 kondygnacji.
Bryła budynku jest zbliżona do kilku
połączonych cylindrów.
W częściach pierścieniowych znajdują
się pomieszczenia biurowe, a w trzonie
usztywniającym: dźwigi, klatki
schodowe, foyer, archiwa i dodatkowe
pomieszczenia biurowe.
Budynki trzonowo-ramowe
np. Millennium Tower, Wiedeń
Cechą charakterystyczną ram jest
bardzo mała wysokość konstrukcyjna
rygli, całkowicie zintegrowanych z płytą
stropową. Elementem podstawowym
rygla jest teownik spawany ze stali
S355, zespolony za pomocą łącznikow
sworzniowych z płytą z betonu B40.
Słupy w przekroju składają się z rur
stalowych, stalowego rdzenia i betonu
wypełniającego rury. Średnice rur i
wymiary rdzenia dostosowano do danej
kondygnacji. Budynek posadowiono na
151 wierconych palach o długości 25 m
każdy.
Budynki z wysięgnikami (ang. outriggers)
np. Shun Hing Square, Shenzhen
Konstrukcję budynku tworzy wewnętrzny
żelbetowy trzon oraz zewnętrzna stalowa
rama. Oba elementy połączono ze sobą
za pomocą wysięgników (outriggerow) na
czterech kondygnacjach.
Rzut składa się z części prostokątnej o
wymiarach 43,5×35,5 m oraz dwóch
bocznych półkoli o promieniu 12,5 m.
Wewnętrzny żelbetowy trzon składa się z
5 sekcji połączonych stalowymi belkami
nadprożowymi. Grubość ścian zmienia się
z wysokością: do 45 kondygnacji wynosi
75 cm, powyżej 60 cm.
Stalowe słupy wraz ze stalowymi ryglami
tworzą zewnętrzną ramę.
Na 6, 26, 45 oraz 70 kondygnacji
przewidziano po 12 wysięgników, czyli
stalowych wiązarów łączących słupy ramy
zewnętrznej z żelbetowym trzonem. W
budynku zastosowano stropy zespolone
składające się ze stalowych belek,
przegubowo połączonych z trzonem i
ramą zewnętrzną, oraz płyty żelbetowej
grubości 10 cm ułożonej na pomostach z
blach profilowanych.
Wysokość całkowita 384m i 69 pięter.
Budowa rozpoczęła się w roku 1993, a

zakończyła w roku 1996.
Na 69. piętrze znajduje się taras widokowy

nazwany „Meridian View Cantre”
np. Shanghai World Financial Center
Wysokość całkowita 492m i 101

kondygnacji.
Najbardziej charakterystycznym
elementem wieżowca jest otwór w
budynku, w kształcie trapezu o szerokości
50 metrów.
Na przedostatnim, 100. piętrze, znajduje
się zewnętrzny taras widokowy dla
turystów.
np. Shanghai World Financial Center
Trzon łączą z czterema

megasłupami zlokalizowanymi
w narożach budynku wysięgniki
wysokości trzech kondygnacji
(12,6 m).
Zewnętrzny obrys jest
kwadratowy u podstawy i
zwęża się ku górze.
Układy powłokowe
Stosowane są w budynkach o wysokościach 60 – 100

kondygnacji, czyli konstrukcjach najwyższych, w których
dla zapewnienia sztywności budynku trzeba wykorzystać
jego zewnętrzną konstrukcję. Przypisanie powłoce
zewnętrznej podstawowej roli konstrukcyjnej powoduje
konieczność znacznego jej usztywnienia np. poprzez
stosowanie sztywnych połączeń słupów i rygli.
Budynki powłokowe
• np. Tour Sans Fins – nie wybudowana
Planowana budowa wieżowca w

Paryżu – zawieszona w latach
1990.
Okrągły budynek miał mieć
425,60 m wysokości i 103
kondygnacje. Średnica
zewnętrzną 43 m.
Jako konstrukcję usztywniającą
przewidziano zewnętrzną
powłokę ramową.
Budynki trzonowo-powłokowe
np. Twin Towers [World Trade Center (1973–2001)]
Bliźniacze wieże były głównymi częściami

Światowego Centrum Handlu. Przez dwa
lata od ukończenia były najwyższymi
budynkami na świecie. Północna
wieża mierzyła do dachu 417 metrów, a
południowa 415 metrów.
Każda z wież liczyła 110 pięter, spośród
których 8 tworzyło 4 dwupoziomowe piętra
techniczne (7./8., 41./42., 75./76. i
108./109.)
Wysokość całkowita: WTC1: 526,3 m
np. Twin Towers [World Trade Center (1973–2001)]
W 1966 r., w ramach

prac budowlanych
związanych z
konstrukcją WTC, po
raz pierwszy w USA
wykorzystano ścianę
szczelinową.
np. Hopewell Centre, Hongkong
Wieżowiec w Hongkongu, w Chinach,

o wysokości 216 m otwarty w 1980.
Budynek zaprojektowany na planie
koła o promieniu 22,9 m, ma 64
kondygnacje nadziemne i jedną
podziemną.
Ustrój nośny w postaci zewnętrznej

powłoki ramowej o średnicy 45,8 m
oraz wewnętrznego trzonu o
średnicy 19,8 m. Trzon składa się z
trzech wspołśrodkowych ścian
połączonych ze sobą za pomocą
układu belek. Betonowe ściany
trzonu u podstawy budynku mają
grubość 76,2 cm. Wewnątrz trzonu
rozmieszczono elementy
komunikacji pionowej.
W skład powłoki ramowej

wchodzi 48 rozmieszczonych
obwodowo betonowych słupów o
wymiarach w poziomie
przyziemia 1,45×1,22 m.
Budynek w całości posadowiono
na skalistym podłożu na stopach
fundamentowych.
Budynki mieszane/nietypowe
np. Commerzbank Tower, Frankfurt
Wieżowiec we Frankfurcie nad Menem,

zaprojektowany przez pracownię
architektoniczną Normana
Fostera Foster and Partners. Od
momentu oddania w 1997 do 2003
roku, najwyższy wieżowiec w Europie
Wysokość całkowita: 300 m
Wysokość do dachu: 259 m
Ilość kondygnacji: 50
np. Commerzbank Tower, Frankfurt
W rzucie ma kształt trójkąta
równobocznego o boku
długości 60m. Naroża budynku
są zaokrąglone, a ściany
boczne zewnętrzne lekko
zakrzywione, co nadaje
konstrukcji opływowy kształt.
Zarówno pylony trzonów
komunikacyjnych, jak i stropy
są elementami zespolonymi
stalowo-betonowymi
np. Trump World Tower, Nowy York
262-metrowy wieżowiec w
dzielnicy Midtown Manhattan w Nowym
Jorku. Ma 72 piętra.
Był najwyższym budynkiem
mieszkalnym od 2000 do 2003.
Znajduje się w nim 376 apartamentów.
Budynek został wzniesiony z żelbetu,
aby polepszyć wytrzymałość na silne
wiatry.
Bryła budynku ma kształt prostopadłościanu. Wewnątrz układu
usztywniającego zaprojektowano elementy komunikacji pionowej.
Układ usztywniający w postaci tradycyjnej konstrukcji żelbetowej.
Obiekt usztywniono dwoma

poprzecznymi ścianami z nadprożami
oraz łączącymi je ścianami
równoległymi do dłuższych boków, a
także współpracującą z nimi powłoką
ramową zlokalizowaną na obwodzie
budynku, składającą z nadproży i
słupów rozmieszczonych wzdłuż
zewnętrznych boków rzutu w
rozstawie co około 4m.
Konstrukcje ramowe
Tworzą ustroje płaskie lub przestrzenne,

składające się z układu belek połączonych w
sposób sztywny ze słupami. Pod względem
pracy statycznej charakterystyczne jest, iż każdy
obciążony element współpracuje z pozostałymi.
Konstrukcje ramowe
Sztywność przestrzenna układu na działanie sił
poziomych uzyskiwana jest dzięki sztywności
węzłów ramy. Wiąże się to z koniecznością
odpowiedniego ukształtowania geometrii ramy,
często wymagane jest powiększenie wymiarów
elementów w sąsiedztwie węzłów. Konstrukcje
tego typu mogą być wykonywane zarówno z
żelbetu, jak i stali.
Megastruktury
Tworzone przez wiązki powłok modularnych. Taki
układ konstrukcji jest stosowany w najwyższych
wieżowcach. Wiązki powłok wykonywane są w
konstrukcji stalowej o zagęszczonej modularnie
siatce słupów. Cechą szczególną tych systemów
jest rezygnacja z wewnętrznych trzonów,
powodująca znaczne powiększenie rozpiętości i
grubości stropów.
Megakolumny
Najczęściej znacznego rozmiaru skrzynie

stalowe wypełniane żelbetem. Połączenia
pozwalające na współpracę układu z działaniem
sił poziomych zapewniają kratownice łączące
megakolumny ze sobą i trzonem.
Megakolumny
Taki układ konstrukcyjny pozwala na większą

dowolność kształtowania elewacji, zmniejsza
ciężar obudowy budynku, powoduje jednak
konieczność zastosowania symetrii i
powtarzalności rzutu w obrysie konstrukcji
megakolumn.
Zasadniczą rolę w systemach konstrukcyjnych BW
odgrywają stężenia, których zadaniem jest nie tylko
zapewnienie geometrycznej niezmienności systemu lecz
również nadanie ustrojowi odpowiedniej sztywności
potrzebnej do prawidłowej eksploatacji obiektu przez
ludzi. Układ stężeń pionowych w budynkach wysokich
zależy od kształtu rzutu poziomego, wysokości budynku
oraz zastosowanego systemu stropów.
Ogólnie systemy stężeń pionowych dzielmy na:
• Ramowe
• Kratowe
• Tarczowe
• Powłokowe
• W stropach buduje się z reguły stężenia poziome
(rozdzielcze) typu tarczowego lub kratowego.
Na konstrukcje budynków wysokich wpływa
wiele czynników, z których najważniejszymi są
obciążenia pionowe, siły poziome oraz
warunki posadowienia.
Na obciążenia pionowe składają się ciężary:
konstrukcji nośnej,
pozostałych elementów budowlanych,
obciążenia zmienne.
W budynkach wysokich decydującą rolę odgrywają
ciężary stropów oraz trzonów. W wieżowcach bardzo
wysokich, konstruowane stropy przy użyciu lekkich
betonów, albo stropy stalowo-żelbetowe o ciężarze
około 2 kN/m2, mają swoje uzasadnienie. Stropy ciężkie
stosowane w popularnych systemach płytowo-
słupowych nie powinny być projektowane. Stropy te o
ciężarze dochodzącym do 6,0 – 6,5 kN/m2 są w budynku
wysokim zdecydowanie niekorzystne.
Wielkości sił wiatru zależą od położenia oraz wysokości
budynku. Wartości podawane w normach krajowych są z
reguły niewystarczające dla budynków o znacznych
wysokościach. Konieczne są dodatkowe badania dla ich
określenia. Wartości siły wiatru są uzależnione od wielu
czynników. Poza wysokością i strefą geograficzną, na
działanie siły wiatru wpływa otoczenie, ekspozycja oraz
forma budynku, a także aerodynamiczne kształty
budynku, zmniejszające wielkości sił poziomych.
Wielkości sił wiatru zależą od położenia oraz wysokości
budynku. Wartości podawane w normach krajowych są z
reguły niewystarczające dla budynków o znacznych
wysokościach. Konieczne są dodatkowe badania dla ich
określenia. Wartości siły wiatru są uzależnione od wielu
czynników. Poza wysokością i strefą geograficzną, na
działanie siły wiatru wpływa otoczenie, ekspozycja oraz
forma budynku, a także aerodynamiczne kształty
budynku, zmniejszające wielkości sił poziomych.
Inny podział kształtów/systemów

konstrukcyjnych stosowany w BW:
• Poszerzone ku podstawie (ang. Flared)
• Połączone przekroje szkieletowe (ang.
Bundled)
• Mega-ramy (ang. Mega Frame)
• Łączone/Połączone (ang. Linked)
• ‚Trójnóg’ (ang. Tripod)
Poszerzone ku podstawie (ang. flared)
Burj Dubai Eiffel Tower

Połączone przekroje szkieletowe (ang. bundled)
Sears Tower Bank of China

Mega-ramy (ang. MegaFrame, Outriggers)
Jin Mao Taipei 101

Mega-ramy (ang. MegaFrame, Outriggers)
Taipei 101
Łączone/Połączone (Linked)
Wieża Nakheel Wieża 151 Incheon

‚Trójnóg’ (Tripod)
Mile High Tower

Analiza kształtu –
przekroju konstrukcyjnego
Współczynniki efektywności kształtu przekroju
konstrukcyjnego budynku.
• Przekrój prostokątny
• Przekrój trójkątny
• Przekrój okrągły (wielokąt)

• Przekrój prostokątny
I = 1.0 I = 0.67 I = 0.50

Pole przekroju rzutu budynków równe BxB=B^2
Przekroje elementów konstrukcyjnych są sobie równe.
Zmiana rozkładu przekrojów generuje inne momenty bezwładności.
• Przekrój trójkątny
I = 1.54 I = 0.77 I = 0.38
Pole przekroju rzutu budynków równe B^2

• Przekrój okrągły (wielokąt)
I = 0.71 I = 0.65 I = 0.64

Trójkątny > Prostokątny > Okrągły (wielokąt)

I = 0.77-1.54 > I = 0.67-1.00 > I = 0.64 – 0.71
B = 1.52 B = 1.00 B = 1.1 1.3

odziaływanie wiatru
W przypadku obiektów zlokalizowanych poza strefą
sejsmiczną dla optymalizacji konstrukcji
najistotniejsze są obciążenia dynamiczne w postaci
porywów wiatru i efekty aerodynamiczne
związane z opływem powietrza.
Wymagania architektoniczne
związane z coraz większymi
wysokościami obiektów oraz
skomplikowanymi bryłami
powodują, iż zoptymalizowane
ustroje nośne stają się bardzo
wiotkie, a co za tym idzie bardziej
podatne na obciążenia
dynamiczne.
Współczynnik oporu aerodynamicznego -
współczynnik czołowego oporu aerodynamicznego.
Współczynnik oporu powietrza uzależniony jest od
kształtu danego obiektu oraz gładkości jego
powierzchni.
Współczynnik oporu aerodynamicznego
Groźne zjawisko >> „wzbudzenie wirowe”
powstaje, gdy po zawietrznej stronie konstrukcji
budynku wysokościowego tworzy się obszar
niskiego ciśnienia. Powoduje to ruch konstrukcji
prostopadły do kierunku wiatru. Przy krytycznych
prędkościach wiatru konstrukcja może wpaść w
rezonans, co generuje duże naprężenia i wychylenia
konstrukcji.
Zjawisko zawirowań wynikających z opływu mas
powietrza wokół budynku.
Polecam: ROMAN PARUCH: Oddziaływanie wiatru na budynek wysoki w aspekcie rozwoju form
architektonicznych i systemów konstrukcyjnych, MECHANIK NR 7/2016, DOI:
10.17814/mechanik.2016.7.172;
http://www.mechanik.media.pl/pliki/do_pobrania/artykuly/22/konferencja_172.pdf
Efekty wiru – przepływu turbulentnego (ang. Vortex
Shedding Effects)
Polecam: I. Giosan: „Vortex Shedding Induced Loads on Free Standing Structures”

http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.582.3179&rep=rep1&type=pdf
Tomasz Lipecki: „Struktura wiatru i badania modelowe obciążenia wiatrem budowli
prostopadłościennych”. http://bc.pollub.pl/Content/10938/PDF/struktura.pdf
Modyfikacje kształtów w celu redukcji
oddziaływań:
• Wprowadzenie elementów „mylących” wiatr
• Modyfikacja narożników budynków (np. schodkowe
ścięcie narożników)
• Otwory przelotowe przez budynek
• Obrót i skręcenie kształtu na wysokości
Wpływ schropowacenia powierzchni na wartość współczynnika oporu aerodynamicznego
Średnia wartość: Cd=0,98 Średnia wartość: Cd=0,57 Średnia wartość: Cd=0,30
gładka ‚szorstka’ mieszana
redukcja o 42% redukcja o 48%
redukcja o około 69%

Modyfikacja krawędzi budynku (np. schodkowe
ścięcie narożników)
Początkowy
Modyfikacja przyczyniła
się do 25% redukcji
momentu w podstawie.
Zmodyfikowany
Otwory przelotowe przez budynek
Redukcja odziaływań
wiatru poprzez
zmniejszenie powierzchni
i zmniejszenie efektów
wzbudzenia wirowego
Otwory przelotowe przez budynek
Redukcja odziaływań
wiatru poprzez
zmniejszenie powierzchni
i zmniejszenie efektów
wzbudzenia wirowego.
Obrót i skręcenie
Minimalizacja obciążeń z
dominujących kierunków.
Zmniejszenie efektów
wzbudzenia wirowego
Tunele aerodynamiczne
Badania modelowe w tunelu aerodynamicznym w celu określenia
wpływu interferencji aerodynamicznej na działanie wiatru na
projektowany wysokościowy budynek.
Przykładowe modele badane w tunelach aerodynamicznych
Przykładowe modele badane w tunelach aerodynamicznych
Wszystko zaczęło się w 1870 roku naukowcy zrozumieli, że nie
było znaczenia, czy przedmiot był stacjonarny ( nieruchomy ) i
powietrze działało na przedmiot poprzez dmuchawy czy jeśli
przedmiot poruszał się w przestrzeni powietrznej.
Bowiem wynikłe siły byłyby w jednym jak w drugim przypadku
takie same. Odkrycie tego warunku ułatwiło badania nad
zjawiskami oddziaływań aerodynamicznych.
Pierwszy tunel aerodynamiczny powstał w 1871 r. w Wielkiej
Brytanii zbudował go F. Wenham. Był to tunel otwarty przelotowy.
Pierwszy tunel do zastosowań lotniczych zbudował również

Brytyjczyk H. Maxim było to w roku 1890.
Natomiast w 1907r. Powstał pierwszy tunel o zamkniętym obiegu.

Zaprojektował go L. Prandtl.
W latach 1920-1940, w okresie intensywnego rozwoju lotnictwa.
Powstało bardzo wiele tych urządzeń; między innymi przed II
wojną światową w Instytucie Aerodynamiki przy Politechnice
Warszawskiej działało 10 tuneli, największy z nich miał średnicę
2,5 m .
Obecnie największy polski Tunel aerodynamiczny znajduje się w
Instytucie Lotnictwa w Warszawie, wybudowany po II wojnie
światowej ma przestrzeń pomiarową o średnicy 5m i długości
6,5m.
Polecam: Tunele aerodynamiczne w Polsce na tle tuneli światowych /

Witold Wiśniowski. – Warszawa, 2016
Tunel aerodynamiczny małych prędkości (średnica 5 m)

Tunel aerodynamiczny jest tunelem ciągłego działania o obiegu
zamkniętym z otwartą przestrzenią pomiarową o średnicy 5 m i
długości 6,5 m. W przestrzeni pomiarowej można osiągnąć
maksymalną prędkość 90 m/s.
Obiektami badanymi w tunelu mogą być modele statków

powietrznych o rozpiętości skrzydeł do 4 m, półmodele o
rozpiętości skrzydeł do 4 m, obiekty nie lotnicze generujące opór
aerodynamiczny (budynki mieszkalne i użyteczności publicznej,
mosty, konstrukcje przemysłowe) o wysokości do 3 m lub
przekroju poprzecznym (prostopadłym do kierunku przepływu) do
2,5 m oraz modele wirników o średnicy do 3 m.
European Transonic Windtunnel w Koloni
W ETW modele nie są
testowane w strumieniu
powietrza, jak ma to miejsce
w konwencjonalnych tunelach
aerodynamicznych. Zamiast
powietrza wykorzystywany
jest czysty azot o
temperaturze około 110
kelwinów ( -163 ° C = -261 °
F), który jest kierowany przez
zamknięty obwód
aerodynamiczny tunelu.
European Transonic Windtunnel w Koloni
Czynnik w tunelu
aerodynamicznym,
poddawany ciśnieniu do 4,5
bara przechodzi przez sekcję
testową przy prędkościach w
zakresie niskiej prędkości
naddźwiękowej (M = 1,35).
Największy tunel aerodynamiczny:
National Full-Scale Aerodynamics Complex (NFAC)
https://www.nasa.gov/centers/ames/about/index.html
model 1:1 model 1:3

Badania modeli budynków >>
Badania modeli budynków >>
Wstępny model Pośredni model Finalny model Najwyższy testowany model

Moment
w podstawie
Przyśpieszenie
Obciążenia wiatrem
Wielkości sił wiatru zależą od położenia oraz
wysokości budynku. Wartości podawane w normach
krajowych są z reguły niewystarczające dla budynków
o znacznych wysokościach. Konieczne są dodatkowe
badania dla ich określenia.
W niektórych strefach geograficznych siły wiatru
mogą być wyjątkowo duże.
Przykładem może być zrealizowany

w Hongkongu wieżowiec Central
Plaza, którego konstrukcję
zaprojektowano na parcie wiatru,
wzrastające do 4,3kPa.
Obciążenia
wiatrem
Central Plaza
Wysokość całkowita: 374m
78 kondygnacji
Wychylenie BW
Pod wpływem sił poziomych następuje znaczne
wychylenie budynku wysokiego.
Jest to jeden z najpoważniejszych problemów
projektowych i użytkowych. Doświadczenia we
wznoszeniu i użytkowaniu wieżowców sugerują
ograniczenie wielkości wychylenia budynków.
Wychylenie BW
Ograniczenia te są wymagane z uwagi na:
• samopoczucia ludzi znajdujących się w budynku
• obniżenie nośności konstrukcji w wyniku
oddziaływań dynamicznych
• niekorzystny wpływ wychylenia na zachowanie się
ścian osłonowych oraz podziałów wewnętrznych i
instalacji
Wychylenie BW
Przyjęte w USA poziome dopuszczalne wychylenia
wierzchołka wieżowca określają wg zależności:
f=H/500
gdzie f - wychylenie, a H - wysokość.
W ostatnich latach widoczna jest tendencja
zmniejszania dopuszczalnych przemieszczeń. Wielu
projektantow dąży do ograniczenia wychyleń
budynków do wartości: f=H/750
Wychylenie BW
Przyjęte w USA poziome dopuszczalne wychylenia
wierzchołka wieżowca określają wg zależności:
f=H/500
gdzie f - wychylenie, a H - wysokość.
W ostatnich latach widoczna jest tendencja
zmniejszania dopuszczalnych przemieszczeń. Wielu
projektantow dąży do ograniczenia wychyleń
budynków do wartości: f=H/750
Wychylenie BW
Budynek
Willis Tower
Wysokość do dachu
H [m]
442,3
Wychylenie
f [cm]
80,5
Wartość f jako
funkcja H
H/550
Lokalizacja
Chicago, USA
Zakończenie budowy
1973
Wychylenie BW
Budynek
875 North
Michigan
Avenue
Wysokość do dachu
H [m]
343,5
Wychylenie
f [cm]
68,8
Wartość f jako
funkcja H
H/500
Lokalizacja
Chicago, USA
Zakończenie budowy
1969
Wychylenie BW
Budynek
Aon Center
H [m]
346
Wychylenie
f [cm]
85,5
Wartość f jako
funkcja H
H/400
Lokalizacja
Chicago, USA
Zakończenie budowy
1973
Wychylenie BW
Budynek
Osaka World
Trade Center
H [m]
252,1
Wychylenie
f [cm]
130
Wartość f jako
funkcja H
H/194
Lokalizacja
Osaka, Japonia
Zakończenie budowy
1995
Wychylenie BW
Budynek
ACT CITY
HAMAMATSU
H [m]
213
Wychylenie
f [cm]
105,7
Wartość f jako funkcja
H
H/200
Lokalizacja
Hamamatsu, Japonia
Zakończenie budowy
1994
Wychylenie BW
Budynek
Kobe Portopia
Hotel
H [m]
112
Wychylenie
f [cm]
35
H
H/320
Lokalizacja
Kobe, Japonia
Zakończenie budowy
1981
Wychylenie BW
Budynek
Petronas
Towers
H [m]
451,9
Wychylenie
f [cm]
62
H
H/750
Lokalizacja
Kuala Lumpur,
Malezja
Zakończenie budowy
1998
Wychylenie BW
Budynek
TAIPEI 101
H [m]
509,2
Wychylenie
f [cm]
54,5
H
H/950
Lokalizacja
Tajpej, Tajwan
Zakończenie budowy
2004
Wychylenie BW
Budynek
Bank of China
Tower
H [m]
367,4
Wychylenie
f [cm]
53
H
H/700
Lokalizacja
Hong Kong,
Chiny
Zakończenie budowy
1990
Wychylenie BW
Budynek
Commerzbank
Tower
Wysokość do dachu
H [m]
259
Wychylenie
f [cm]
37,5
H
H/700
Lokalizacja
Frankfurt nad
Menem, Niemcy
Zakończenie budowy
1997
Wychylenie BW
Budynek
Warsaw Trade
Tower
Wysokość do dachu
H [m]
184
Wychylenie
f [cm]
25
H
H/740
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Zakończenie budowy
1999
Wychylenie BW

Center
Wysokość do dachu
H [m]
144
Wychylenie
f [cm]
16
H
H/758
Lokalizacja
Warszawa,
Polska
Zakończenie budowy
1990
Wychylenie BW
Budynek
Melbourne
Central Office
Tower
Wysokość do dachu
H [m]
210
Wychylenie
f [cm]
10
H
H/2100
Lokalizacja
Melbourne,
Australia
Zakończenie budowy
1997
Wychylenie BW
Budynek
Chifley Tower
Wysokość do dachu
H [m]
216
Wychylenie
f [cm]
53,5
H
H/500
Lokalizacja
Sydney,
Australia
Zakończenie budowy
1992
Wychylenie BW
Budynek
Bourke Place
Wysokość do dachu
H [m]
223
Wychylenie
f [cm]
20
H
H/1150
Lokalizacja
Melbourne,
Australia
Zakończenie budowy
1991
Wychylenie BW
Poziome przemieszenia teoretyczne są często
porównywane z wynikami pomiarów wychyleń
rzeczywistych, które wykazują z reguły wartości
mniejsze od wartości teoretycznych.
Różnic należy się doszukiwać się szczególnie w
nierównomiernym działaniu sił wiatru na dużą
powierzchnię oraz bardziej lub mniej opływowych
kształtów wieżowca.

Zagrożenie Pożarowe

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zagrożenie Pożarowe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Zagrożenie Pożarowe

Foshan, Guangdong Province South China Windsor Tower Fire, Madrid

Dobór właściwych łączników do mocowania

AKTYWNA BIERNA (PASYNA)

Bezpieczeństwo pożarowe jest jednym z

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich i

Bez odpowiednich wydzieleni i zamknięć wysokie

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich i

Bardzo istotne w takich budynkach jest również

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich i

Przykładem niewłaściwego zaprojektowania 22

Ronan Point w Londynie.

budynku - 16 maja 1968

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich i

Fundamentalnym zagadnieniem w przypadku BW

Liczba ofiar śmiertelnych

Odmienna sytuacja, do pożaru WTC, wystąpiła w

Bezpośrednią przyczyną powstania pożaru było

Odcięci od możliwości ewakuacji ludzie, wcześniej około

Wszystkie osoby schronione na południowym dachu

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich i

W większości odnotowanych zdarzeń, w przypadku

§ 207. [Odpowiednie zaprojektowanie i wykonanie

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

niski (N) „B” „B” „C” „D” „C”

wysoki (W) „B” „B” „B” „B” „B”

wysokościowy „A” „A” „A” „B” „A”

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

"A" R 240 R 30 REI 120 EI EI 60 RE 30

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

• Szczelność ogniowa (E) jest to zdolność elementu próbnego

• Izolacyjność ogniowa (I) jest to zdolność elementu próbnego

• Ściany muszą mieć klasę EI (określa ona, jak długo elementy

• Szczelność przegrody ma wpływ na izolacyjność ogniową

• Ściany muszą mieć klasę EI (określa ona, jak długo elementy

• Szczelność przegrody ma wpływ na izolacyjność ogniową

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Bibliografia: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

Budynki (W) i (WW) muszą spełniać najostrzejsze

Budynki (W) i (WW) muszą spełniać najostrzejsze

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

W odniesieniu do konstrukcji stalowych takiego wyboru już

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

Położenie izotermy 500°C określa się na podstawie analizy

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

Inne dwa bardzo ważne aspekty związane z odpornością

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich

Bibliografia: P.Sulik, B.Sędłak, P.Turkowski, W.Węgrzyński: Bezpieczeństwo pożarowe budynków wysokich i