Gıda Güvenliği Ve Standartlar

T.C.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
GIDA TEKNOLOJİSİ
GIDA GÜVENLİĞİ VE STANDARTLAR
Ankara, 2017
 Bu materyal, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan çerçeve
öğretim programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak
öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalidir.
 Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.
 PARA İLE SATILMAZ.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR ........................................................................................................ v
GİRİŞ ........................................................................................................................... 1
1. GIDA MEVZUATI .................................................................................................. 3
1.1. Mevzuat (Kanun, Tebliğ, Yönetmelik) Tanımları ............................................ 4
1.2. Türkiye’de Gıda Mevzuatı İle İlgili Kuruluşlar ................................................ 5
1.2.1. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ............................................... 6
1.2.2. T.C. Sağlık Bakanlığı ................................................................................. 7
1.2.3. T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ................................................. 8
1.2.4. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ............................................................ 9
1.2.5. Türk Standartları Enstitüsü....................................................................... 11
1.3. Uluslararası Gıda Mevzuatı İle İlgili Kuruluşlar............................................. 12
1.3.1. Birleşmiş Milletler Örgütü (United Nations) ........................................... 12
1.3.2. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agriculture
Organization of the United Nations -FAO) ........................................................ 13
1.3.3. Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization -WHO) .................... 14
1.3.4. Kodeks Alimentarius Komisyonu (Codex Alimentarius Commission) ... 15
1.3.5. Pestisit FAO / WHO Ortak Toplantısı (The Joint FAO / WHO Meeting on
Pesticides Residues – JMPR) ............................................................................. 15
1.3.6. Uluslararası Standart Organizasyonu (International Standards of
Organisations -ISO)............................................................................................ 15
1.3.7. Avrupa Birliği (European Union – EU) ................................................... 16
1.3.8. Tüketici Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Avrupa Komisyonu
(Healthand Consumer Protection Directorate-General, European Commission)
............................................................................................................................ 17
1.3.9. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (European Food Safety Authority -
EFSA) ................................................................................................................. 17
1.3.10. Gıda ve Veterinerlik Ofisi (Foodand Veterinary Office -FVO) ............. 18
1.3.11. Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemi (Rapid Alert System fo rFoodand
Feed -RASFF) .................................................................................................... 18
1.3.12. Dünya Ticaret Örgütü (World TradeOrganisation - WTO) ................... 19
1.3.13. Gıda ve İlaç Dairesi (Foodand Drug Administration - FDA) ................ 19
1.3.14. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (General Aggreement on
Tariffsand Trade -GATT)................................................................................... 20
1.4. Gıda Alanındaki Federasyonlar ....................................................................... 22
1.4.1. Gıda Üreticileri ve Toptancıları Federasyonu .......................................... 22
1.4.2. Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu ......................... 22
1.4.3. Türkiye Lokantacılar, Kebapçılar, Pastacılar ve Tatlıcılar Federasyonu . 22
1.4.4. Gıda Bankası Federasyonu ....................................................................... 23
i
1.5. 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu Amaç
ve Kapsamı ............................................................................................................. 23
1.6. 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ve
Kanunun Gıda İşletmecisine Getirdiği Sorumluluklar ........................................... 23
1.7. Gıda İş Yerleri Faaliyete Başlamadan Önce Başvurulacak Kurumlar, Alınması
Gereken Belge ve Numaralar ................................................................................. 25
1.8. Gıda Güvenirliliği ve Gıda Güvencesi ............................................................ 32
UYGULAMA FAALİYETİ ................................................................................... 34
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME......................................................................... 35
2. TÜRK GIDA KODEKSİ ....................................................................................... 38
2.1. Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği ..................................................................... 38
2.1.1. Amaç ve Kapsam ..................................................................................... 38
2.1.2. Yatay ve Dikey Gıda Kodeksi .................................................................. 39
2.2. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü ................................................................. 41
2.2.1. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Görevleri .......................................... 43
UYGULAMA FAALİYETİ ................................................................................... 45
ÖĞRENME FAALİYETİ–3 ...................................................................................... 48
3. GIDA KALİTE KARAKTERİSTİKLERİ............................................................. 48
3.1. Gıda Kalitesi, Gıda Kalite Kontrolü, Kalite Kontrol, Kalite Kontrol Zinciri . 48
3.2.1. Fizyolojik Kalite Ögeleri .......................................................................... 50
3.2.2. Hijyenik-Toksikolojik Kalite Ögeleri ...................................................... 51
3.2.3. Teknik Kalite Ögeleri ............................................................................... 53
3.2.4. Duyusal Kalite Ögeleri ............................................................................. 53
3.3.Gıda Kalitesine Etki Eden Faktörler ................................................................ 53
3.4. Gıda Kalite Kontrolünün Nedenleri ve Kapsamı ............................................ 54
3.5. Kalite Güvence Sisteminin Amaçları .............................................................. 54
3.5.1. Kalite Güvence Sistemini Etkileyen Faktörler ......................................... 55
3.6. Günümüzde Gıda Kontrolünün Daha Fazla Önem Kazanmasının Nedenleri . 55
3.7. Ham Maddede ve İşleme Sürecinde Yapılan Kontrollerin Yararları .............. 56
3.8. Gıdalarda Kalite Kontrolün Sınıflandırılması ................................................. 57
3.9. Kalite Kontrolde Hata Kaynakları................................................................... 57
3.10. Kalite Kontrol Bölümünün Fonksiyonları ve Diğer Bölümlerle İlişkisi ....... 58
3.11. Kalite Kontrol Bölümünün Sorumlulukları ve İşletmeye Sağladığı Yararları
................................................................................................................................ 60
3.12. Kalite Kontrol Zinciri Aşamaları .................................................................. 61
DEĞERLER ETKİNLİĞİ- ..................................................................................... 63
4. STANDART VE STANDARDİZASYON ............................................................ 67
4.1. Standardizasyonun Üreticiye, Ekonomiye ve Tüketiciye Sağladığı Faydalar 68
ii
4.1.1. Üreticiye Faydaları ................................................................................... 68
Standardizasyonun üreticiye faydaları şöyle sıralanabilir:................................. 69
4.1.2. Mill^, Ekonomiye Sağladığı Faydalar...................................................... 69
4.1.3. Tüketiciye Sağladığı Faydalar .................................................................. 70
4.2. Standart Çeşitleri ............................................................................................. 70
4.3. Standart ve Verimlilik İlişkisi ......................................................................... 72
4.3.1. Verimlilik Artırma Teknikleri .................................................................. 73
4.4. Uluslararası Standardizasyon Kuruluşları ....................................................... 75
4.4.1. Uluslararası Standardizasyon Organizasyonu (International Standards of
Organisations- ISO)............................................................................................ 75
4.4.2.Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (International Electrotechnical
Comission -IEC) ................................................................................................. 75
4.4.3. Uluslararası Standart Kullanıcıları Federasyon (International Federation
of Standards Users -IFAN) ................................................................................. 75
4.4.4. Dünya Ambalajlama Teşkilatı (World PackagingOrganisation -WPO) .. 76
4.4.5. Avrupa Standardizasyon Kuruluşu (European Committee for
Standardization -CEN) ....................................................................................... 76
4.4.6. Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Kuruluşu (European
Committeefor Electrotechnical Standardization -CENELEC) ........................... 77
4.4.7. Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü (European
Telecommunications Standards Institute – ETSI) .............................................. 77
4.4.8. Avrupa Kalite Kuruluşu (European Organizationfor Quality - EOQ) ..... 77
4.4.9. Bölgelerarası Standartlar Birliği (BASB) ................................................ 78
4.4.10. İslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji Teşkilatı (Standardsand
Metrology Institute for the Islamic Countries-SMIIC) ...................................... 78
4.5. TSE .................................................................................................................. 79
4.5.1. TSE’nin Görevleri .................................................................................... 79
4.5.2. TSE Tarafından Verilen Belgeler ............................................................. 80
4.6. TSE, TSEK ve CE İşaretleri ............................................................................ 85
4.6.1. TSE Belgesi .............................................................................................. 85
4.6.2. CE İşareti .................................................................................................. 88
4.7. Metroloji ve Kalibrasyon ................................................................................ 91
4.7.1. Metroloji ................................................................................................... 91
4.7.2. Kalibrasyon .............................................................................................. 91
4.8. Metroloji Amaçları .......................................................................................... 92
4.9. Akreditasyon ................................................................................................... 93
4.9.1. Akreditasyon Koşulları ............................................................................ 94
4.10. Türk Akreditasyon Kurumu'nun Görev ve Yetkileri..................................... 95
DEĞERLER ETKİNLİĞİ ...................................................................................... 97
MODÜL DEĞERLENDİRME ................................................................................ 101
iii
KAYNAKÇA ........................................................................................................... 106
iv
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
ALAN Gıda Teknolojisi
DAL Gıda Kalite Kontrol
MODÜLÜN ADI Gıda Güvenliği ve Standartlar
MODÜLÜNSÜRESİ 40/30
İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alarak bireye/öğrenciye;

Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği ve tebliğlerinin kapsam
MODÜLÜNAMACI ve kısımları, gıda kalite karakteristiklerinin belirlenmesi,
standardizasyon işlemleri ile ilgili bilgi ve becerileri
kazandırmaktır.
1. İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde

bulundurarak, Gıda Kanunu’nun bölümlerini
sıralayarak açıklayabileceksiniz.
bulundurarak, Türk Gıda Kodeksi yönetmeliklerini
MODÜLÜN ÖĞRENME açıklayabileceksiniz.
KAZANIMLARI 3. İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde
bulundurarak, Türk Gıda Kodeksi ürün tebliğlerine
göre kalite karakteristiklerini izah edebileceksiniz.
bulundurarak TSE standartlarına göre standardizasyon
ile ilgili işlemleri izah edebileceksiniz.
Ortam: Laboratuvar, sınıf, İnternet.

EĞİTİM ÖĞRETİM Donanım: 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı,
ORTAMLARI VE Gıda ve Yem Kanunu, Türk Gıda Kodeksi yönetmelikleri,
DONANIMLARI tebliğleri, TSE standartları, 6331 sayılı İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu.
Bireysel öğrenme materyali içinde yer alan ve her

ÖLÇME VE öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile
DEĞERLENDİRME kendinizi değerlendirebileceksiniz.
v
vi
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrencimiz,
Gıda üretiminin tarihsel gelişimini izlemekten uzakta bir evrim içindeyiz. Değişimin
doğası beraberinde pek çok değişkenin olduğu ve sonuçlarının üzerimizdeki yansımaları belli
bir bilinç sorumluluğu getirmektedir.
Değişen dinamikler, gıda üretim süreçlerini kapsayan tüm ögelerine sistem

bütünlüğüyle ele almamız gerektiğini işaret etmektedir.
Günümüz dünyasında insan sağlığına verilen önem ülkeleri yasal düzenlemeler yapma,
kontrolü ve takibi içinbir dizi faaliyete itmiştir.
Bu materyal size gıda mevzuaatı ile ilgili ulusal ve uluslararası düzenlemeleri, ilgili
standarları hakkında gerekli bilgileri edinmenizde ve yarının dünyasında bir gıda işletmecisi
olarak bilinçli yaklaşımlarınıza rehber olacak bir öğrenme materyali olarak fayda
sağlayacaktır.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME KAZANIMI
İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak Gıda Kanunu’nun

bölümlerini sıralayarak açıklayabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Gıda işyerlerinin faaliyete başlamadan önce yapılması gerekenler ile ilgili

çevrenizdeki gıda firmalarını araştırarak bir rapor hazırlayınız.
 Çevrenizdeki gıda firmalarını ziyaret ederek bağlı oldukları gıda federasyonlarını
öğrenerek bu konuda bir rapor hazırlayınız.
1. GIDA MEVZUATI
Gıda mevzuatının yer aldığı ilk bulgu, Anadolu’da Hitit devrine ait bir sütunda yer
almaktadır. Bundan yaklaşık 3500 yıl öncesine ait olan bu sütunda, “Komşunun etini
zehirleme!” yani zehirli yiyecek satma ,“Komşunu aldatma!” yazılmaktadır.
Türk toplumunda gıdaya ilişkin hizmetleri düzenlemek üzere ilk mevzuat hükümleri,
Fatih Sultan Mehmet tarafından 1485 yılında yemiş iskelesi, sebzehane ve salhanelerde
yapılacak narh kontrolüne ilişkin kanunda yer almıştır. Daha sonraki yıllarda ise Sultan II.
Beyazıt tarafından 1501 tarihli İstanbul, Bursa ve Edirne şehirlerine yönelik İhtisap Kanunları
getirilmiştir.
Başlangıçta kadılar, ihtisap ağaları ve kul oğlanlarının yer aldığı İhtisap Teşkilatı
vasıtası ile ve aykırı davranışlara karşı cerime uygulanarak yürütülen bu hizmetler, daha sonra
artan nüfus yoğunluğunun gereksinimini karşılamak üzere giderek şehir emaneti ve
belediyeler şeklinde organize edilmiştir.
Bu mevzuatın devlet yetkisinde olması gerekli olduğundan Cumhuriyet dönemi ile

birlikte 1930 yılında yürürlüğe konan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, gıda
mevzuatının hazırlanması ile buna göre yapılacak kontroller için yetkili merci olarak Sağlık
Bakanlığını görevlendirmiş ve 1580 sayılı Belediye Kanunu’nda, nüfusu 10,000’den fazla
olan belediyelerin mevcut mevzuata göre Sağlık Bakanlığı sorumluluğunda olmak üzere,
belediyelerin gıda kontrolü yapabilecekleri hükme bağlanmıştır. Bu nedenle bir yandan kimi
belediyelerin bünyesinde Sağlık, Veteriner, Küşat ve Zabıta Müdürlükleri gibi birimler
oluşturulurken diğer yandan da bu hizmetler için önemli miktarda ödenekler ayrılmıştır.
3
1.1. Mevzuat (Kanun, Tebliğ, Yönetmelik) Tanımları
Sözlükteki ifadesi ile mevzuat bir ülkede yürürlükte olan yasa (kanun), yönetmelik,
genelge, yönerge, tüzük, tebliğ gibi yasal düzenlemelerin bütünüdür. İlgili otoritenin bir konuda
mevzuat oluşturabilmesi için öncelikle o konunun sınırlarının tanımlanmış ve izlenecek
politikanın belirlenmiş olması gerekir. Bu aşamalardan sonra ilgili otorite, konunun
yürütülmesi için bir organını yetkili kılar. Bununla birlikte olası ihlal ve suç durumlarında
verilecek cezaları da belirtir. Yetkilendirilen organın mevzuatı uygulayabilmesi için mevzuatla
verilmiş bir görevinin, denetlemeleri yapabilecek örgüt ve uzman personelinin, ölçüm ve
analiz yapabilecek alet, ekipman ve laboratuarlarının olması ve kurallara aykırı hareket
edenlere ceza verme, adliyeye sevk etme yetkisinin de bulunması gerekir.
Tebliğ, kanunların nasıl anlaşılması, uygulanması gerektiği konusunda ilgili Bakanlıkça

yapılan genel açıklamalardır. Bazı tebliğler, Bakanlığa verilen bazı usul/şekil konularında
düzenlemeler de içerebilir. Sirküler, mali idarenin spesifik/belli/ayrıntı konularda uygulamayı
yönlendirmek amacıyla yapılan genel açıklamalardır.
Tebliğ ve sirküler kanunların uygulanmasında uygulama birliği sağlayabilmek için
yayımlanır. Yeni çıkan bir tebliğde ilgili kanuna aykırı yani kanunu değiştiremez. Hiyerarşide
Kanun tebliğin üstündedir.
Bu sıralama
 Anayasa
 Kanun
 Bakanlar Kurulu Kararı
 Yönetmelik
 Tebliğ
 Sirküler
 Yazılı görüş/mukteza şeklinde yapılabilir.
Dolayısıyla tebliğ kanuna, kanun anayasaya uygun olmak zorundadır. Tebliğle kanun
değiştirilemez.
Mevzuat sisteminin ögelerinden bir tanesi olan tüzük, yasalarca belirlenen işlemlerin
nasıl yapılacağını gösterir. Bakanlar Kurulunca çıkarılan tüzük, Cumhurbaşkanının
imzalamasının ardından resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer. Kanunların
uygulanmasına ilişkin esasları gösteren tüzükler, Danıştayın denetimine tabidir. Tüzükler,
kurumların ve kuruluşların amaçlarını, görevlerini, izleyecekleri yol ve yöntemleri gösteren
kurallar bütünüdür.
Yönetmelik, kamu tüzel kişilerin ve bakanlıkların kendi görev alanlarını

ilgilendiren tüzüklerin ve kanunların uygulanabilmesi için çıkarılan hukuk kurallardır.
Yönetmeliklerin bir bölümü yürürlüğe girmek için Resmî Gazete’de yayımlanırken, bir
4
bölümü de resmi gazetede yayımlanmadan yürürlüğe girer. Hangi yönetmeliklerin Resmî
Gazete’de yayımlanmadan yürürlüğe girebileceği kanunlarda belirlenmiştir. Yönetmelikler
kanun ve tüzüklere aykırı bir hüküm içeremez. Ülke çapında uygulanan yönetmeliklerin
yargısal denetimleri Danıştay tarafından yapılırken diğer yönetmeliklerin uygulanmasında
idari mahkemeler görevlidir.
Sözcük anlamı haber verme, duyurma ve bildirme olan tebliğ, kanunların nasıl
anlaşılması gerektiği konusunda ilgili Bakanlıklar tarafından verilen bilgilerdir. Tebliğ
sonrasında ilgili kişiler kanunla ilgili konu hakkında bilgilendirilmiş olarak kabul edilir.
Gıda Mevzuatı, genel anlamda, gıda maddeleri ile üretildiği ve satıldığı iş yerlerin hâl,
bileşim ve niteliklerinin belirlendiği hukuk kuralları olarak tanımlanabilir. Spesifik anlamda
ise gıda mevzuatı sektörde yer alan ve gıda üretimi ve ticaretiyle uğraşan gerçek ve tüzel
kişilerin uymaları zorunlu kurallar ile gıda maddelerinin taşıması gereken asgari hijyen ve
kalite kriterleri yanında bunlara aykırı durumlarda uygulanması gereken cezai yaptırımları ve
bunları uygulayıcı birimleri tanımlaması nedeniyle kamu hukukunun çeşitli prensiplerini
içeren karma bir hukuk sistemidir.
1.2. Türkiye’de Gıda Mevzuatı İle İlgili Kuruluşlar

Geçmişte insanlar kendi ürettikleri gıdaları sadece bölgesel ölçekte tüketiyor veya çok
sınırlı bir şekilde mübadelesini yapıyordu. Ancak 20’nci yüzyıldan itibaren gıda üretim ve
tüketim şekillerinde çok önemli değişim ve gelişmeler oluşmuştur. Buna bağlı olarak
günümüzde gıda sanayi ve gıda ticaretinde oluşan gelişim ve değişim sonucu, gıda
maddelerinin üretim teknikleri ve ürün formülasyonları ve ürün çeşitliliği büyük bir artış
göstermiştir. Giderek artan bu olgu içinde yer alan seri üretim ve yüksek otomasyon,
ambalajlama, formülasyon ve dağıtım sistemlerinde yeniliklere yol açmış ve gıda sistemini
çok daha karmaşık hâle getirmiştir.
Artık gıda maddeleri, hasattan itibaren çok kısa bir zaman diliminde, çok farklı
şekillerde ve büyük miktarlarda üretilerek birçok bölge ve ülke hatta kıtada süratle tüketimine
sunulur. Ulaşılan bu yüksek teknolojiye rağmen günümüzde gıdalardan kaynaklanabilen
birçok olumsuzluk yaşanabilmekte ve gıda kaynaklı bir olumsuzluk birçok yerdeki insan
gruplarını etkileyebilmektedir. Bu risk yoğunluğu ise gıda maddelerinin öncelikle insan
sağlığına zarar vermeyecek nitelikte üretilmesi yanında sektörün de uygun rekabet
koşullarında ve etik kurallara uyarak faaliyet göstermesini zorunlu kılar.
Toplumun sağlığını korumak için gıda maddelerinin taşıması gereken asgari ve teknik
ölçütleri içeren yasal düzenlemelerin zorunluluğu sonucu devlete acil görevler düşer. Gıda ile
ilgili tüm iş yerlerinde, gıda maddelerinin sağlığa uygun şartlarda üretilmesini ve tüketime
sunulmasını sağlamak için, küresel ölçekte bir gıda mevzuatının uygulanması gerekir.
5
Gıda mevzuatı, gıda maddelerinin taşıması gereken asgari kalite ve hijyen ölçütlerini
belirleyen bir kurallar dizisidir. Gıda mevzuatının hazırlanmasındaki temel amaç, gıda
güvenliğinin sağlanarak hijyenik ve ekonomik açıdan tüketicinin korunmasıdır. Bunun yanı
sıra gıda mevzuatı gıda sektöründe haksız rekabetin önlenmesi, sektörün gelişmesine katkı
sağlanması ve ülke itibarının sağlanması gibi olumlu katkılar da sağlar. Diğer önemli husus
gıda mevzuatının hazırlanmasında sağlam bilimsel verilere dayanarak ülkenin hedefleri
doğrultusunda uluslararası mevzuata aykırı hükümler içermeyecek (sağlam bilimsel veriler
dışında) şekilde hazırlanmasıdır. Böylelikle ülke kaynakları harekete geçirilebilir ve gıda iç ve
dış ticaretinde etkinlik sağlanabilir.
Ülkemizde Gıda Mevzuatı’na kaynaklık eden kuruluşlar; hiyerarşik oluşumları gereği

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile bünyelerindeki genel müdürlükler, ilgili diğer birimler ve
taşra teşkilatlarındaki yapılanmalar şeklinde sıralanabilir.
1.2.1. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Mevzuatı inşa edecek devlet kurumlarının yasal yapılanması gereği 6.4.2011 tarihli ve
6223 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulunca 3.6.2011 tarihinde Gıda
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı kurulmuştur.
Şekil 1.1: T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı amblemi

Kuruluş kanununda belirtildiği üzere Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının görevi:
bitkisel ve hayvansal üretim ile su ürünleri üretiminin geliştirilmesi, tarım sektörünün
geliştirilmesine ve tarım politikalarının oluşturulmasına yönelik araştırmalar yapılması, gıda
üretimi, güvenliği ve güvenirliği, kırsal kalkınma, toprak, su kaynakları ve biyoçeşitliliğin
korunması, verimli kullanılmasının sağlanması, çiftçinin örgütlenmesi ve bilinçlendirilmesi,
tarımsal desteklemelerin etkin bir şekilde yönetilmesi, tarımsal piyasaların düzenlenmesi gibi
ana faaliyet konularının gerçekleştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak; gıda, tarım ve
hayvancılığa yönelik genel politikaları belirlemek, uygulanmasını izlemek ve denetlemektir.
6
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı hizmet birimlerinden başta Gıda ve Kontrol Genel
Müdürlüğü’nün bu bakanlığa bağlı olarak gıda mevzuatı çerçevesinde sorumlu alanları
bulunur. http://www.tarim.gov.tr/ sayfasından bakanlığın tüm çalışmalarına ulaşmak
mümkündür.
1.2.2. T.C. Sağlık Bakanlığı
Sağlık Bakanlığı; ülke insanlarının yaşamının beden ve ruh sağlığı içinde devamını
sağlamak, ülkenin sağlık koşullarını düzeltmek, bireylerin ve toplumun sağlığına zarar veren
etkenlerle savaşmak ve halka sağlık hizmetlerini ulaştırmak, sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermelerini sağlamak amaçlarıyla kurulmuştur.
Şekil 1.2: T.C. Sağlık Bakanlığı amblemi

Bu amaçla 05.06.2004 – 25483 gün ve tarih sayılı Resmî Gazete yayımlanmasıyla
yürürlüğe giren 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü HakkındaKanun’un amacı şu şekildedir:
“Gıda güvenliğinin temini, her türlü gıda maddesinin ve gıda ile temasta bulunan madde
ve malzemelerin teknik ve hijyenik şekilde üretim, işleme, muhafaza, depolama, pazarlama ve
halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak, üretici ve tüketici menfaatleriyle halk sağlığını
korumak üzere gıda maddelerinin üretiminde kullanılan her türlü ham, yarı mamul ve mamul
gıda maddeleri ile gıda işlemeye yardımcı maddeler ve gıda ile temasta bulunan madde ve
malzemelerin güvenliğine ilişkin özelliklerinin tespit edilmesi, gıda maddeleri üreten ve satan
işyerlerinin asgari teknik ve hijyenik şartlarının belirlenmesi, gıda maddeleri ile ilgili hizmetler
ile denetimine dair usul ve esasların belirlenmesidir.”
Bu kanun; gıda güvenliğinin teminine, her türlü gıda maddesinin ve gıda ile temasta
bulunan madde ve malzemelerin sağlıklı ve uygun kalitede üretimine, tasnifine, işlenmesine,
katkı ve gıda işlemeye yardımcı maddelere, ambalajlama, etiketleme, depolama, nakil, satış
ve denetim usulleri ile yetki, görev ve sorumlulukları ile risk analizine, ihtiyati tedbirlere, gıda
ile tüketici haklarının korunmasına, izlenebilirlik ve bildirimlere dair hususları kapsar.
7
Bu kanun hükümleri gereğince Sağlık Bakanlığı bünyesindeki Temel Sağlık Hizmetleri
Genel Müdürlüğü kanun hükümleri gereğince: “Doğal kaynak, doğal maden, içme, tıbbî sular
ile işlenmiş içme, işlenmiş kaynak ve işlenmiş maden suyu üretimi, uygun şekilde
ambalajlanması ve satış esaslarına ilişkin hizmetler ile damardan besleme (enteral) ürünleri
dâhil özel tıbbi amaçlı diyet gıdalar, tıbbi amaçlı bebek mamaları ile ilaç olarak kullanımı
bilimsel ve klinik olarak kanıtlanmış ancak reçeteye tabi olmayan ürünlerin üretim, ithalat,
ihracat ve denetimine ilişkin hizmetleri yürütmektedir.”
1.2.3. T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
08/ 06/ 2011 tarihli Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının kuruluş, görev, yetkive
sorumluluklarını düzenleyen kanun gereği görevleri şunlardır.
 Kalkınma planları ve yıllık programlardaki ilke, hedef ve politikalar

doğrultusunda sanayi politika ve stratejilerini, sanayi ürünlerine yönelik idari ve
teknik düzenlemeleri hazırlamak ve uygulanmasını sağlamak, sanayi
işletmelerinin sicilini tutmak, sanayi istatistikleri ve analizleri üretmek
 Ekonomik kalkınma, sosyal gelişme ve milli güvenlik hedefleri doğrultusunda

bilim, teknoloji ve yenilikçilik politikalarını ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği
yaparak belirlemek, uygulamak veya uygulanmasını sağlamak, sanayiye yönelik
araştırma, geliştirme ve yenilikçilik program ve projelerini, bu kapsamda
yapılacak faaliyet ve yatırımları desteklemek, teşvik tedbirleri almak ve
uygulamak, bu konularda düzenleme ve denetlemeler yapmak
 Organize sanayi bölgeleri ve endüstri bölgelerinin planlanmasına, kuruluşuna,

yapılaşmasına ve işleyişine ilişkin mevzuatla verilen görevleri yapmak, organize
sanayi bölgelerinin altyapı yatırımları ile sanayi sitelerinin altyapılarının
tamamını ve üstyapı tesislerinin yüzde yetmişe kadar olan kısmını kredi ile
desteklemek, destekleme şart ve niteliklerini belirlemek ve denetlemek,
işletmelerin rekabet edebilirliğini artırmak amacıyla kümelenme girişimlerine ait
politikalar geliştirmek
 Metroloji politikasını hazırlamak, metroloji alanında stratejiler geliştirmek ve

uygulanmasını sağlamak, metroloji alanında muayene, belgelendirme ve
doğrulamaya ilişkin düzenlemeleri yapmak, denetimleri yapmak
 Ürün güvenliği ve denetimine ilişkin politikaların hazırlanmasına yardımcı

olmak, sanayi ürünlerinin ürün güvenliği ve teknik mevzuatına uygunluğuna
yönelik piyasa gözetimi ve denetimi yapmak, risk analizleri yapmak, sanayi
ürünlerinin denetimine ilişkin usul ve esasları belirlemek, ürün güvenliği bilgi
sistemini oluşturmak
8
 Bakanlığın görev ve faaliyet alanına giren konularda, uluslararası kuruluşlar,
Avrupa Birliği ve yabancı ülkelerle ilişkilerini yürütmek, iki ve çok taraflı
bilimsel, sınai ve teknik iş birliği anlaşmaları ve protokollerinin hazırlanmasına
yardımcı olmak, Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşlarla yürüttüğü projelerin
ve programların hazırlanmasını, koordinasyonunu ve kontrolünü sağlamak
 Ekonominin verimlilik esaslarına uygun olarak gelişmesi amacıyla verimlilik

politika ve stratejileri hazırlamak, sanayi işletmelerinin verimliliğini artırmak,
geliştirmek ve temiz üretim projelerini desteklemek
635 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 8. maddesinde yer alan Bilim ve Teknoloji
Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır:
 Ekonomik kalkınma, sosyal gelişme, rekabet yeteneğini güçlendirme ve milli

güvenlik hedefleri doğrultusunda bilim, teknoloji, araştırma, geliştirme ve
yenilikçilik politikalarını ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak
belirlemek, uygulamak, uygulanmasını sağlamak, izlemek, koordine etmek ve
sonuçlarını değerlendirmek
 Ekonomik ve sosyal gelişmenin sağlanmasına, rekabet gücünün yükseltilmesine

yönelik sanayi araştırma, geliştirme, yenilikçilik ve girişimcilikle ilgili
faaliyetleri desteklemek
Şekil 1.3: T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı amblemi

1.2.4. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
11/8/1983 tarih ve 18132 sayılı olarak Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren
Çevre Kanunu bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve
sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını amaçlayarak işletmelerin kuruluş
ve faaliyetlerini sürdürmede çevreye yarar sağlamaktır.
Kanun’un Bakanlığa vermiş olduğu yetki çerçevesinde
 İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü; üretim, tüketim ve hizmet

faaliyetleri sonucunda oluşan atıklarını alıcı ortamlara doğrudan veya dolaylı
9
vermeleri uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri atıklarını
yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve
bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler.
Arıtma ve bertaraf yükümlülüklerini yerine getirmemeleri hâlinde, verilmiş yapı
kullanma izni veya işletme izni iptal edilir.
 Faaliyetlerinde değişiklik yapmayı ve / veya tesislerini büyütmeyi planlayan

gerçek ve tüzel kişiler yönetmelikle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde
atıklarını arıtma veya bertaraf etme yükümlülüğünü yerine getirmek
zorundadırlar.
 Ürünlerinin faydalı kullanım ömrü sonucunda oluşan atıklarının toplanması,

taşınması, geri kazanımı, geri dönüşümü ve bertaraf edilmelerine dair
yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ve bunlara yönelik gerekli harcamalarının
karşılanması, eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla Bakanlığın
koordinasyonunda bir araya gelerek tüzel kişiliğe haiz birlikler oluştururlar. Bu
kapsamda yükümlülük getirilen kurum ve kuruluşların sorumluluklarının bu
birliklere devrine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle
belirlenir. Tehlikeli atık üreticileri, yönetmelikle belirlenecek esaslara göre
atıklarını bertaraf etmek veya ettirmekle yükümlüdürler. Atık geri kazanım, geri
dönüşüm ve bertaraf tesislerini kurmak ve işletmek isteyen gerçek ve / veya tüzel
kişiler; yönetmelikle belirlenen esaslar doğrultusunda, ürün standardı, ürünlerinin
satışa uygunluğu ve piyasadaki denetimi ile ilgili izni, ilgili kurumlardan almak
kaydı ile Bakanlıktan lisans almakla yükümlüdür.
 Çevresel açıdan belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip ambalajların

üretimine
 Ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının

tekrar kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım yolu ile bertaraf edilecek
miktarının azaltılmasına
 Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde doğrudan ve dolaylı olarak alıcı
ortama verilmesinin önlenmesine
 Ambalaj atıklarının belirli bir yönetim sistemi içinde, kaynağında ayrı

toplanması, taşınması, ayrılmasına ilişkin teknik ve idari standartların
oluşturulmasına yönelik prensip, politika ve programlar ile hukuki, idari ve teknik
esasların belirlenmesidir.
10
Şekil 1.4: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı amblemi
1.2.5. Türk Standartları Enstitüsü
Türk Standartları Enstitüsü; her türlü madde ve mamuller ile usul ve hizmet
standartlarını yapmak amacıyla 18.11.1960 tarih ve 132 sayılı kanunla kurulmuştur.
Enstitünün ilgili olduğu bakanlık Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığıdır. Enstitü, tüzel
kişiliğe haiz, özel hukuk hükümlerine göre yönetilen bir kamu kurumu olup kısa adı ve markası
TSE'dir. Bu marka çeşitli şekillerde gösterilir. Türk Standardları Enstitüsünün izni olmadan
bu marka hiçbir şekil ve şart altında kullanılamaz. Yalnız Türk Standardları Enstitüsü
tarafından kabul edilen standardlar Türk Standardı adını alır. Bu standardlar ihtiyari olup
standardın ilgili olduğu bakanlığın onayı ile mecburi kılınabilir. Bir standardın mecburi
kılınabilmesi için Türk Standardı olması şarttır. Mecburi kılınan standardlar Resmî Gazete'de
yayımlanır.
Şekil 1.5: Türk Standartları Enstitüsü amblemi

Türk Standardları Enstitüsünün görevleri şunlardır:
 Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak

 Enstitü bünyesinde veya hariçte hazırlanan standartları tetkik etmek ve uygun
bulduğu takdirde Türk Standardları olarak kabul etmek
 Kabul edilen standardları yayımlamak ve ihtiyari olarak uygulanmalarını teşvik
etmek, mecburi olarak yürürlüğe konmalarında fayda görülenleri ilgili
Bakanlığın onayına sunmak
11
 Kamu sektörü ve özel sektörün talebi üzerine standartları veya projelerini
hazırlamak ve görüş bildirmek
 Standartlar konusunda her türlü bilimsel teknik incelemelerle araştırmalarda

bulunmak, yabancı ülkelerdeki benzer çalışmaları takip etmek, uluslararası ve
yabancı standart kurumları ile ilişkiler kurmak ve bunlarla iş birliği yapmak
 Üniversiteler ve diğer bilimsel ve teknik kurum ve kuruluşlarla iş birliği

sağlamak, standardizasyon konularında yayım yapmak, ulusal ve uluslararası
standartlardan arşivler oluşturmak ve ilgililerin faydalanmalarına sunmak
 Standartlarla ilgili araştırma yapmak ve ihtiyari standartların uygulanmasını

kontrol etmek için laboratuvarlar kurmak, kamu sektörü veya özel sektörün
isteyeceği teknik çalışmaları yapmak ve rapor vermek
 Yurtta standart işlerini yerleştirmek ve geliştirmek için elemanlar yetiştirmek ve

bu amaçla kurslar açmak ve seminerler düzenlemek
 Standartlara uygun ve kaliteli üretimi teşvik edecek çalışmalar yapmak ve

bunlarla ilgili belgeleri düzenlemek
 Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak ve

gerekli laboratuvarları kurmak
 Türk Standardları Enstitüsünün bu görevlerinin öncelik esasına göre tanzimi

Genel Kurulca kararlaştırılır ve ilgililere duyurulur.
1.3. Uluslararası Gıda Mevzuatı İle İlgili Kuruluşlar

Gıdalar sınır tanımayan bir hareket içindedir. Bir ülkede üretilen bir gıda çok sayıda
ülkede tüketilebilir. Buna ek olarak bir ürün yerel pazar için üretilse dahi bu ürünün turizm
hareketleri nedeniyle tüm dünya ülkeleri vatandaşları tarafından tüketilme ihtimali vardır. Bu
da gıda güvenliği konusunda dünya ölçeğinde bir iş birliğini gerektirir.
1.3.1. Birleşmiş Milletler Örgütü (United Nations)
Birleşmiş Milletler Örgütü ya da kısaca Birleşmiş Milletler (BM), 24 Ekim 1945'te

kurulmuş dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslararasında ekonomik, toplumsal
ve kültürel bir iş birliği oluşturmak için kurulan uluslararası bir örgüttür. Örgüt bünyesindeki
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ile Gıda ve Tarım Organizasyonu (FAO) tarafından
oluşturulan Codex Alimentarius Komisyonu kaliteli ve güvenli ürünlerin üretilmesi ve
tüketicilere sunulmasının sağlanması yanında dünya gıda ticaretinde yer alan gıda
maddelerinin kalite ve sağlık bilgisi ölçütlerinin belirlenmesi amacıyla Kodeks Alimentarius
Komitelerine bağlı komite grupları, her yıl belirli programlarda toplanır ve kabul edilen
12
çalışmaları yürütür. Komite grupları, standart tasarısı teklifini hazırlar ve üye ülkelere ve
uluslararası kuruluşlara gönderir. Standartlar çeşitli aşamalardan geçip hükümetler ve diğer
ilgili grupların (üniversiteler, gıda üreticileri, ticaret grupları, tüketici örgütleri gibi)
incelemelerine aşamalı olarak sunulur ve sekiz aşamayı geçiren tasarı, sekreterya tarafından
yazılı olarak komisyona sunulur ve Kodeks Standardı olarak yayımlanır. Bugün 300’ün
üzerinde Kodeks Standardı bulunmaktadır.
Şekil 1.6: Birleşmiş Milletler amblemi

1.3.2. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agriculture
Organization of the United Nations -FAO)
İnsanların beslenme düzeylerini yükseltmek, gıda ve tarımsal ürünlerin üretimini ve

dağıtımını geliştirmek, kırsal kesimde yaşayan insanların yaşam koşullarını iyileştirmek
amacıyla BM bünyesinde kurulmuştur.
Birleşmiş Milletler uzmanlık kuruluşlarından biri olan FAO, dünyadaki gıda ve tarımla
ilgili çalışmaları organize edip geliştirerek gıda güvenliğini sağlamayı amaçlar.
Şekil 1.7: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü amblemi

Dünya genelinde tarım ve gıda durumunu takip amacıyla bir örgüt kurulması fikri ilk
olarak 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede 1905
yılında Roma’da toplanan bir uluslararası konferans neticesinde Uluslararası Tarım
Enstitüsünün kurulmasına karar verilmiştir. Anılan enstitünün faaliyetleri İkinci Dünya Savaşı
13
sırasında durmuş ve enstitü 1948 yılında resmen sona erdirilerek görevleri yeni kurulan
FAO’ya devredilmiştir.
FAO, 16 Ekim 1945’te Kanada’da düzenlenen 1. FAO Konferansı’nda, dünyadaki gıda

ve tarımla ilgili çalışmaları organize edip geliştirerek gıda güvenliğini sağlamak amacıyla
kurulmuştur. Örgütün merkezi 1951 yılında Vaşington’dan Roma’ya taşınmıştır.
Ülkemizin FAO bünyesinde temsiline yönelik olarak kurum çalışmalarına aktif katılım
sağlanarak görünürlüğünün artırılması hedeflenir.
Türkiye’nin FAO’yla ilişkilerinin örgüt merkezi nezdindeki takibi Roma Büyükelçiliği

ve Roma’daki Tarım Müşavirliği tarafından sürdürülür. Türkiye’nin üyesi olduğu Avrupa
Bölge Grubu’nun toplantılarının yanı sıra Pakistan'la birlikte eş başkanlığını üstlendiği 2016
Uluslararası Bakliyat Yılı Yönlendirme Komitesi’nin toplantılarına da etkin katılım
sağlanmakta ve ilgili konulara dair görüşler muhataplara aktarılmaktadır. Türkiye’nin G-20
2015 dönem başkanlığı da FAO’daki görünürlüğüne katkı sağlamıştır.
1.3.3. Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization -WHO)
Birleşmiş Milletlerin bir örgütü olarak 1948 yılında insanlığa daha iyi sağlık hizmeti
verilmesi için kurulmuştur. Dünya Sağlık Örgütü Anayasası’nın yürürlüğe girdiği 7 Nisan, her
yıl Dünya Sağlık Günü olarak kutlanmaya başlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ile
Gıda ve Tarım Organizasyonu (FAO) tarafından oluşturulan Codex Alimentarius
Komisyonu bu ihtiyaçtan doğmuştur.
Şekil 1.8: Dünya Sağlık Örgütü amblemi

WHO’nun amacı ve çalışma aşağıda belirtilmiştir
 Salgın hastalıklarla savaş
 Tıbbi araştırmalara destek
 Teknik destek
 Sağlıkçıların ve tıbbi teknikerlerin yetiştirilmesi
 Ana ve çocuk sağlığı programlarının iyileştirilmesi
 Aile planlaması
 Aşı programlarının düzenlenmesi
 Beslenme ile ilgili düzenlemelerin yapılması
 Temiz su kaynaklarının korunması ve hijyeni sağlama
 Uluslarası sağlık standardının korunma
 Doğal felaketlerde zarar görmüş insanlara yardım etmektir.
14
1.3.4. Kodeks Alimentarius Komisyonu (Codex Alimentarius Commission)
Bu örgüt gıda konusunda bilimsel standartların oluşturulması görevini üstlenmiştir. Bu

standartlarda en belirgin amaç insan sağlığının korunmasıdır. Gıda ile ilgili her özel konuda
dünyadaki en yetkin bilim insanları davet edilerek oluşturulan ve kesinleşmeden önce bilim
çevrelerinin tartışmasına açılan standartlar, uluslararası ve ulusal mevzuatların çıkış
noktasıdır. Gıda güvenliğinin önemli parametreleri olan gıda katkı maddeleri ve
kontaminantlarına ait standartlar da aynı süreçten geçerler.
Şekil 1.9: Kodeks Alimentarius Komisyonu amblemi
1.3.5. Pestisit FAO / WHO Ortak Toplantısı (The Joint FAO / WHO Meeting on
Pesticides Residues – JMPR)
JMPR, gıda ürünlerindeki pestisit kalıntılarını değerlendiren ve MRL değerlerinin

tespiti ile görevli FAO, WHO ortak oluşumudur ve 1961 yılından bu yana görev yapmaktadır.
1.3.6. Uluslararası Standart Organizasyonu (International Standards of

Organisations -ISO)
ISO, (International Organization for Standardization) Uluslararası Standartlaştırma

Örgütü (ISO), 120 ülkenin ulusal standart örgütlerinin oluşturduğu bir uluslararası
federasyondur. Malların uluslararası dolaşımını kolaylaştırmak entelektüel, bilimsel, teknik ve
ekonomik etkinliklerde karşılıklı iş birliğini geliştirmek amacıyla oluşturulmuştur. ISO’nun
teknik çalışmalarının sonuçları uluslararası standart olarak yayınlanır. ISO’nun teknik
çalışmaları teknik komitelerde yürütülür. Teknik Komite kurma kararı Teknik Yönetim
Kurulu tarafından alınır. Bu kurul aynı zamanda komitenin etkinlik çerçevesini de tanımlar.
Komite çalışma programını bu çerçeveye göre tanımlar. Teknik komiteler alt komiteler ve
çalışma grupları kurabilir.
Üye kuruluşlar veya başka bir uluslararası kuruluş ISO’ya bir teknik etkinlik alanı
önerebilir. Kaynaklar sınırlı olduğu için öneriler öncelikler temelinde kabul edilir. Öneri kabul
edildiğinde görev ya varolan bir komiteye verilir ya da yeni bir teknik komite kurulur.
Standardın ön çalışmaları uzaktan haberleşme ile sürdürülür. Standart son hâlini

aldığında onay çalışmaları için bir araya gelinir. Onaylanan standartlar en geç beş yıl içinde
15
gözden geçirilir ve gerekiyor ise güncellenir. Yayınlanan bütün standartlar ISO kataloğunda
yer alır.
Uluslararası Standartlar, uluslararası standart üye kuruluşların anlaşmasıyla onaylanır

ve ülkelerde ya doğrudan ya da ulusal standartlara dönüştürülerek uygulanır.
Şekil 1.10: Kodeks Alimentarius Komisyonu amblemi

1.3.7. Avrupa Birliği (European Union – EU)
AB’de gıda mevzuatının uygulanmasına ilişkin en önemli araçlardan biri olan Beyaz
Kitap gıda güvenliğinin sağlanmasına yönelik bir şekilde Avrupa Komisyonu
tarafından 12 Ocak 2000 tarihinde hazırlanmıştır. Beyaz Kitap’ın amacı gerçekleştirilen
tartışmalar ışığında, mevcut AB gıda mevzuatını tamamlamak ve modernleştirmek için gerekli
bir dizi kapsamlı faaliyet alanını belirlemek, gıda mevzuatını daha uyumlu, anlaşılabilir ve
esnek hâle getirmek, mevzuatın daha iyi uygulanmasını teşvik etmek, tüketicilere karsı
şeffaflığı artırmak ve yüksek derecede bir gıda güvenliğini garanti etmek üzere önerilerde
bulunmaktır.
AB Komisyonunun 2000 yılında hedef ve ilkelerini formüle ettiği Beyaz Doküman’ın

yayınlanmasını takiben bunun yasal çerçevesini oluşturan direktifler ve düzenlemeler 2004
yılında tamamlanmış ve 1 Ocak 2006’dan itibaren yürürlüğe girmiştir.
AB Gıda Güvenliği mevzuatının esasını şu düzenlemeler oluşturur:
 EC, 178/2002 (28.01.2002) Gıda yayası ile ilgili temel ilke ve koşulları belirleyen
ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’ni kuran düzenleme
 EC, 852/2004 (29.04.2004) Genel gıda hijyeni ( gıda güvenliği, mikrobiyolojik
kriterler ve sıcaklık kontrolleri vb.) hakkında düzenleme
 EC, 853/2004 (29.04.2004) Hayvansal gıdalar için spesifik hijyen kuralları (
kesim hijyeni, parçalama, muhafaza, kanatlı et, yabani hayvan eti, kıyma, et
ürünleri, kabuklu deniz ürünleri, balık ve balık ürünleri, süt ve süt ürünleri,
yumurta ve ürünleri, hayvansal yağ, kolajen, jelatin ) hakkında düzenleme
 EC, 854/2004 (29.04.2004) İnsanlar için tüketime sunulacak hayvansal gıdaların
resmi kontrolleri ( 852 ve 853’ün kontrolü, iyi hijyen uygulamaları,
mikrobiyolojik kontroller) hakkında düzenlemeler
16
 EC, 882/2004 (28.05.2004) Gıda ve yem yasası ile hayvan sağlığı ve refahı
uygulamalarının resmî kontrolleri hakkında düzenlemeler
Şekil 1.11: Avrupa Birliği amblemi

1.3.8. Tüketici Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Avrupa Komisyonu
(Healthand Consumer Protection Directorate-General, European Commission)
Avrupa vatandaşlarının hayat kalitesini artırmak ve tüketici sağlığının yüksek seviyede

korunması için Avrupa Komisyonu’na bağlı olarak faaliyet gösteren Brüksel’de kurulan bir
merkezi organdır. Gıda zincirinin güvenliği, hayvan sağlığı ve refahı alanlarında AB’de bir
sorun tespit edildiğinde sorunu çözmek üzere öneriler getirir. Bu alanlarda ulusal veya
bölgesel seviyede yetkili otoritelerin bir sorunla karşılaşması durumunda, bu makamlara
destek sağlar.
Şekil 1.12:Tüketici Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü amblemi

1.3.9. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (European Food Safety Authority -
EFSA)
Otorite, Topluluğun yasalarına/mevzuatına bilimsel tavsiyeler, bilimsel ve teknik destek

ve gıda ve yem güvenliği konularında doğrudan veya dolaylı etki ve sonuçları olan bütün
alanlarda politikalar üretmek üzere Brüksel’de (geçici adres) kurulmuştur. Bu alanlardaki
bütün konularla ilgili bağımsız bilgi ve riskler konusunda iletişimi de sağlayacaktır. Otorite,
insan sağlığının yüksek bir düzeyde korunmasına katkıda bulunacak ve bu açıdan, iç pazarın
işleyişinde bitki sağlığı, hayvan sağlığı ve refahı ve çevreyi dikkate alacaktır. Otorite, gıda ve
yem güvenliği üzerinde doğrudan veya dolaylı etkileri olan risklerin niteliklerinin belirlenmesi
ve izlenmesi için veri toplayacak ve analiz edecektir.
17
EFSA Avrupa Birliği (AB) Komisyonu tarafından 2000 yılında yayınlanan White
Paper on Food Safety isimli belgeye uygun olarak 2002 yılında kurulmuştur. EFSA, gıda
zincirindeki her risk ile ilgili değerlendirme ve iletişim yapmakla görevlidir.
Avrupa Komisyonuna ve Avrupa Parlamentosuna bilimsel danışmanlık yaparak gıda

konusundaki politikaların ve EC Directives-Avrupa Topluluğu Direktifleri’nin
oluşturulmasına yardımcı olur. EFSA’dan önce Avrupa Birliğinin gıdalarla ilgili toksikoloji,
hijyen ve beslenme, konularında yetkili komitesi 1974 yılında kurulan EU-Scientific
Committee on Food (SCF) idi. EFSA’ nın kurulması ile bu komitenin görevi sonlandırıldı.
Şekil 1.13: Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi amblemi

1.3.10. Gıda ve Veterinerlik Ofisi (Foodand Veterinary Office -FVO)
Gıda ve Veterinerlik Ofisi (FVO) gıda güvenliği, hayvan sağlığı, hayvan refahı ve bitki
sağlığı alanlarında Topluluk mevzuatının etkin olarak uygulanmasında görev üstlenmektedir.
AB içinde ve AB’ye ihracat yapan ülkelerde, AB gıda güvenliği ve kalitesi ile bitki ve hayvan
sağlığı müktesebatına uyumluluğu denetlemek, gıda güvenliği ve kalitesi ile bitki ve hayvan
sağlığı alanlarında AB politikalarının gelişimine katkıda bulunmak ve ilgili tarafları yaptığı
değerlendirmeler hakkında bilgilendirmek, ofisin başlıca görevleri arasındadır. FVO,
Topluluk içinde ve AB’ye ihracat ile ilgili olarak üçüncü ülkelerde AB standartlarına
uygunluğu değerlendirmek ve kontrol sistemlerinin etkinliğini sağlamak için denetimler
gerçekleştirmektedir. FVO denetimleri belirli bir programa bağlı kalınarak yürütülmektedir.
Bu programda denetlenecek ülkeler ve öncelikli alanlar belirlenmekte ve programa uyumun
sağlanması için gerektiğinde güncellemeler yapılmaktadır.
1.3.11. Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemi (Rapid Alert System fo rFoodand
Feed -RASFF)
RASFF, gıda güvenliği açısından ortaya çıkabilecek tüm tehlikelere karşı tüketiciyi
korumak ve üye ülkeler arasında hızlı bilgi alışverişi sağlamak, gıda güvenliğine yönelik
kontrol ve denetim mekanizmaları arasındaki bilgi akışını sağlamak üzere oluşturulmuş bir
sistemdir. Hızlı uyarı sistemiyle, ürün pazara girer girmez, tüketici açısından bir risk içeriyorsa
bütün üye ülkeler ve ilgili makamlara alarm verilmektedir. Ayrıca ürün pazara girmeden de
18
risk içeren ürünün sınırda durdurularak ülkeye girmesi engellenmektedir. Böylece sorunlu
üründen kaynaklanabilecek bir tehlikeden bütün topluluk tüketicileri korunmaktadır. RASFF
sisteminde tüzük; üye devletler, Komisyon ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi arasında gıda
güvenliğine ilişkin oluşturulacak bilgi akışının içeriğini ve niteliğini belirlemektedir. Bu
durum, Tüzüğün yerleştirmek için büyük çaba harcadığı tarladan sofraya gıda güvenliği
yaklaşımının da bir göstergesidir.
Şekil 1.14: Gıda ve Yem İçin Hızlı Uyarı Sistemi Amblemi

1.3.12. Dünya Ticaret Örgütü (World TradeOrganisation - WTO)
Korumacılığı azaltmak, ticarette serbestliği artırmak ve özellikle gelişmiş ülkelerce

uygulanan tarım ürünleri ticaretindeki ithalat kısıtlamalarını önlemek amacıyla 15.12.1993
tarihinde tamamlanan GATT Uruguay Turu müzakereleri sonucunda Türkiye’nin de
katılımıyla 1994 yılında imzalanan ve 01.01.1995 tarihinde yürürlüğe giren Nihai Senet içinde
Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Antlaşması ile kurulmuştur. Dünya Ticaret Örgütü şemsiye
antlaşma, uluslararası tarım ürünleri ticaretinde pazara giriş, iç desteklemeler, ihracatta
sübvansiyonlar olmak üzere yeni kurallar getiren Tarım Anlaşması dâhil 29 ayrı anlaşmayı
içermektedir. Dünya Ticaret Örgütünün Tarım Antlaşması tarım ürünleri ticaretinde
serbestleşmenin başlangıcı olmuştur.
Kodeks tarafından oluşturulan standartların, dünyada gıda güvenliği sağlamasına ek

olarak ülkeler arasındaki gıda ticaretinde bilim dışı suni engellerin önlenmesi gibi bir yararı
da vardır. 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütünün kurulmasının ardından yürürlüğe giren The
WTO Agreement on the Application of Sanitaryand Phyto sanitary Measures (SPS) ve
The Agreement on Technical BarrierstoTrade (TBT) gibi uluslararası antlaşmalarda gıda
ile ilgili düzenlemeler için Kodeks Alimentarius Standartları referans olarak alınmıştır.
Şekil 1.15: Dünya Ticaret Örgütü amblemi

1.3.13. Gıda ve İlaç Dairesi (Foodand Drug Administration - FDA)
1930 yılında kurulan FDA, yukarıda belirtilen kuruluşlar içinde en eski kuruluş tarihine
sahip olanıdır. Her ne kadar Amerika Birleşik Devletleri'nin ulusal kuruluşu ise de dünya
ülkelerinin de referans olarak kabul ettiği bir konumdadır.
19
Şekil 1.16: Gıda ve İlaç İdaresi amblemi
1.3.14. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (General Aggreement on

Tariffsand Trade -GATT)
İkinci Dünya Savaşı sonrasında ticaret ve istihdam sorunlarına çözüm aramak, ülkeler
arasında serbest dış ticareti teşvik ve liberize etmek ve dış ticaret politikalarını güvenli bir
temele oturtmak suretiyle ülkelerin refahına ve ekonomik kalkınmalarına katkıda bulunmak
amacıyla Batılı 23 sanayileşmiş ülke kendi aralarında tarife müzakerelerine giderek evrensel
nitelikte kurallar içeren Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Antlaşması 1947 yılında
imzalanmış ve Türkiye de bu antlaşmayı 1951 tarihinde imzalayarak GATT’a üye olmuştur.
GATT uluslararası ticaret ile ilgili olarak üzerinde anlaşılmış ve ortak kurallar getiren çok
taraflı bir antlaşmadır.
Şekil 1.17: Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması amblemi
20
Daimi Uzman
Mevzuat /
Kuruluş Teşkilatı Komisyon Organizasyon Grupları /
Anlaşmalar
Komiteleri
Birleşmiş Gıda ve Kodeks Uluslararası Gıda Katkı Maddeleri
ve Bulaşanlar Ortak
Milletler Tarım Alimentarius Standart
Uzman Komitesi
Teşkilatı Komisyonu Organizasyonu (JECFA)
(FAO) (ISO)
Pestisit Kalıntıları
Ortak Uzman
Komitesi (JMPR)
Gıda Işınlaması Ortak

Uzman Komitesi
(JECEF) JECFI
Komitesi,
Ad-hoc Uzman
Grupları / Komiteleri
Dünya Kodeks
Sağlık Alimentarius
Örgütü Komisyonu
(WHO)
Avrupa AB Sağlık ve Beyaz Doküman

Tüketicinin (White Paper)
Birliği Komisyonu
Korunması Genel
Müdürlüğü
(SANCO)
AB Gıda Hijyeni
Mevzuatı
Gıda ve Veterinerlik AB Gıda

Ofisi Güvenliğine Yönelik
Kontrol Mevzuatı
Avrupa Gıda
Güvenliği Otoritesi
(EFSA)
Sağlık ve Bitki
Sağlığı Önlemleri
Dünya (SPS) Anlaşması
Ticaret Ticarette Teknik
Örgütü Engeller (TBT)
(DTO) Anlaşması
Gümrük Tarifeleri
ve Ticaret Genel
Anlaşması (GATT)
Tablo 1.1: Uluslararası Gıda Mevzuatı ile ilgili kuruluşlar

21
1.4. Gıda Alanındaki Federasyonlar
Konu içeriğindeki anlamıyla federasyon, aynı alanla ilgili olarak farklı kuruluşların
oluşturdukları dayanışma birlikleridir. Federasyonların bir araya gelmeleriyle ise
konfederasyonlar oluşur. Gıda alanında faaliyet gösteren federasyonlar aşağıda
belirtilmektedir.
1.4.1. Gıda Üreticileri ve Toptancıları Federasyonu
Gıda ve gıdaya dayalı sanayi, çiftçi, satıcı, pazarlamacı, toptancı, üretici ve tüketiciye
proje, danışmanlık, koordinasyon, arz ve talepleri tek çatı altında toplamayı hedeflemektedir.
1.4.2. Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu
1999 yılında imzalanan bir protokolle Gıda Dernekleri Platformunun oluşturulması

ile başlayan sürecin ardından, 31 Aralık 2003 tarihinde 10 gıda derneğinin bir araya gelmesi
ile Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu kuruldu. TGDF bugün 26
sektörel üye derneği ile Türkiye gıda ve içecek sanayisinin üretim, istihdam, ihracat ve
ithalatının % 95’ini temsil eden sektörün ülkemizdeki en büyük sivil toplum örgütü olarak
faaliyet göstermektedir. TGDF’nin misyonu, ne büyüklükte olursa olsun Türkiye’deki tüm
gıda ve içecek firmalarının sürdürülebilir büyümelerini gerçekleştirdikleri, yurt içinde ve yurt
dışında kalite ve rekabet gücünü artıracak ve tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılayacak bir ortamın
geliştirilmesine yardımcı olmaktır.
TGDF 2006 yılından bu yana Avrupa Gıda ve İçecek Konfederasyonunun (Food Drink
Europe) üyesidir. Avrupa’nın gıda ve içecek alanında en büyük sivil toplum örgütü olan Food
Drink Europe’un üyesi olan ulusal federasyonlar, sektör dernekleri ve şirketlerle birlikte
yürüttüğü tüm çalışmalar takip edilmekte ve bilgi alışverişinde bulunulmaktadır. TGDF; gıda
kalitesinin, rekabet edilebilirliğin, sorumlu pazarlamanın ve çevre duyarlılığının sağlandığı bir
federasyondur. TGDF tüketicilerin gıda güvenliğinden emin olduğu ve bilinçli gıda tercihleri
yapabildiği bir ortamın bütüncül ve bilimsel bir yaklaşımla oluşturulmasına yönelik
çalışmalara odaklanmıştır.
1.4.3. Türkiye Lokantacılar, Kebapçılar, Pastacılar ve Tatlıcılar Federasyonu
Esnaf ve sanatkârlar, toplumun tüm kesimlerine yönelik üretimleriyle, ekonomik

büyümeye ve sosyal sisteme katkı sağlayan, ekonomik dinamikliliğin ve canlılığın kaynağını
oluşturan, refahı tabana yayan, istihdama önemli bir düzeyde katkı veren, bunların yanında
istikrarın da temel mekanizması olarak kabul gören bir kesimdir. Lokantacılık, pastacılık,
tatlıcılık mesleği ile uğraşan esnaf ve sanatkârlar, bu genel çerçeve içinde çok daha önemli ve
çok daha özel bir konuma sahiptir.
22
1.4.4. Gıda Bankası Federasyonu
Ülke çapında plan, yardım ve denetim yapan gıda bankası federasyonunun, gıda
bankalarının daha kontrollü ve etkili çalışmalarını sağlamaktadır. Aynı zaman da gıda
bankaları Avrupa federasyonu ile de birbirlerine bağlanmış durumdadır. Böylelikle
tecrübelerin paylaşılması, gıda bankalarının birbirlerinden öğrenmesi ve etki alanlarının
genişletilmesi sağlanmaktadır.
1.5. 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem

Kanunu Amaç ve Kapsamı
11/6/2010 tarih ve 5996 sayılı bu kanunun amacı, gıda ve yem güvenilirliğini, halk
sağlığı, bitki ve hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahını, tüketici menfaatleri ile çevrenin
korunması da dikkate alınarak korumak ve sağlamaktır.
Bu Kanun; gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve
dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbi ürün kalıntıları ile diğer
kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve
bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalar ile mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve
süs hayvanlarının refahını, zootekni konularını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini,
veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış
işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmî kontrolleri ve yaptırımları kapsar.
Kişisel tüketim amaçlı birincil üretim ile kişisel tüketim amacıyla hazırlanan gıdalar bu
Kanun’un kapsamı dışındadır.
1.6. 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem

Kanunu ve Kanunun Gıda İşletmecisine Getirdiği Sorumluluklar
Sağlık Bakanlığı Çevre Sağlığı Daire Başkanlığı tarafından oluşturulan 11/6/2010 tarih
ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu; gıda ve yem
güvenilirliğini, halk sağlığı, bitki ve hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahını, tüketici
menfaatleri ile çevrenin korunması da dikkate alınarak korumak ve sağlamak amacını
taşımaktadır.
Bu Kanun, gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve
dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbi ürün kalıntıları ile diğer
kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve
bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalar ile mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve
süs hayvanlarının refahını, zootekni konularını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini,
veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış
işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmî kontrolleri ve yaptırımları kapsar.
23
Kişisel tüketim amaçlı birincil üretim ile kişisel tüketim amacıyla hazırlanan gıdalar bu
kanunun kapsamı dışındadır.
Yeni yasa, sorumlu yöneticiliği kaldırırken tüm sorumluluğu işletme sahibine

vermektedir. Bu kanunun 22’nci maddesinde yer alan ve Ek-1’de düzenlenen
listeyle işletmelerin üretim konuları ile ilgili eğitim almış lisans mezunu personel çalıştırma
yükümlülüğü ancak 10 kişiden fazla personel istihdam etmeleri ya da 30 beygir üzeri motor
gücüne sahip olmaları durumunda geçerli olmaktadır.
5996 sayılı Kanun ile gelen diğer bir yenilik de, işletmelere kayıt ve onay şartı
getirmesidir. Gıda maddeleri ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten iş yerleri
için daha önceki uygulama olan gıda iş yeri çalışma izni, sicil numarası ve üretim izin belgesi
ve numarası alınma zorunluluğu kaldırılarak gıda ve yem işletmeleri; onaya tabi olanlar ve
kayıtlı işletmeler olarak iki gruba ayrılmaktadır. Onaya tabi işletmeler ve kayıt işlemleri,
çıkarılan bir yönetmelikle Bakanlık tarafından belirlenmiş ve bu işletmelere, faaliyete
geçmeden önce Bakanlıktan onay alma zorunluluğu getirilmiştir. Kayıt işlemine tabi
işletmeler ve faaliyetleri ile ilgili işlemleri Bakanlığa bildireceklerdir.
Sorumluluklar şunlardır:
 Gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ve yem ile ilgili faaliyet gösteren
işletmeciler, kendi faaliyet alanının her aşamasında bu kanunda belirtilen şartları
sağlamak ve bunu doğrulamak
 Gıda ve yem işletmecisi ürettiği, işlediği, ithal ettiği, satışını veya dağıtımını
yaptığı bir ürününün, gıda ve yem güvenilirliği şartlarına uymadığını
değerlendirmesi veya buna ilişkin makul gerekçelerinin olması durumunda, söz
konusu ürünü kendi kontrolünden çıktığı aşamadan başlamak üzere, toplanması
için gerekli işlemleri derhal başlatmak ve konu ile ilgili Bakanlığı bilgilendirmek
zorundadır. Gıda ve yem işletmecisi, ürünün toplanması gerektiğinde toplanma
nedeni hakkında tüketiciyi veya kullanıcıyı doğru ve etkin olarak bilgilendirmek
ve gerekli hâllerde, insan sağlığını korumaya yönelik alınacak tedbirlerin yeterli
olmaması durumunda, tüketiciye veya kullanıcıya ürünün iadesi için çağrıda
bulunmak
 Gıda ve yem işletmecisi, faaliyeti ile ilgili istenen kayıtları güncel tutmak,
istendiğinde Bakanlığa sunmak
 Piyasaya arz edilecek gıda ve yemlerden onay alınması zorunlu olanlar
Bakanlıkça belirlenir. Ürün sahibi, onay için Bakanlıkça talep edilen bilgi ve
belgeleri sunmak
 Bakanlık, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasını sağlamak için, gıda ve yem
işletmecilerinin üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında resmî kontrolleri
yapar. Gıda ve yem işletmeleri ile ilgili kayıtları tutmak
 Gıda ve yem işletmecisi, ürünle ilgili riskin önlenmesi, azaltılması veya ortadan
kaldırılmasından sorumlu olup bu gibi tedbirlerin alınmasında Bakanlıkla iş
24
birliği yapar. Bakanlıkça alınan önlemlerin uygulanması sırasında hiçbir şekilde
engel olmamak
 Ek-1’de belirlenen gıda ve yem işletmeleri, işin nevine göre, konu ile ilgili lisans
eğitimi almış en az bir personel çalıştırmak zorundadır. Bilimsel gelişmeler ve
günün koşullarına göre Ek-1’de Bakanlıkça değişiklik yapılabilir. Bu
değişiklikler Bakanlıkça çıkarılacak bir tebliğ ile ilan edilir. Bu maddenin
uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelik ile
belirlenme yükümlülüğü ve sorumlulukları getirmek
1.7. Gıda İş Yerleri Faaliyete Başlamadan Önce Başvurulacak

Kurumlar, Alınması Gereken Belge ve Numaralar
Gıda iş yerleri faaliyete başlamadan önce yapmaları gereken iş ve işlemler ve uyması
gereken adımlara ilişkin devletçe belirlenen yasal düzenlemelere uyma zorunluluğu
mevcuttur. Faaliyetleri ile ilgili olarak iş yeri kurma izni ve işletme belgesi almaları
gerekmektedir.
Her işletme belirli bir alanda çalışmasına rağmen farklı değişkenleri bünyesinde
barındırır. Örneğin bir gıda işletmesi; ham maddesi ve çıktısı gıda olsa da, sektörel içeriğinden
dolayı insan, çevre, makine vb. teçhizat, elektrik, bilişim, sağlık vb. alanların merkezindedir.
Bu nedenle yasal düzenlemeler günün ihtiyaçlarına adapte edilmek üzere başta

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde çeşitli yönetmeliklerle belirlenmiş olup son
olarak Resmî Gazetede 17 Aralık 2004 tarih ve25673 sayılı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığından iş yerlerinin sağlık ve güvenlik mevzuatına ve kabul edilmiş normlara uygun
kurulması ve işletilmesini sağlamak için alınması gerekli işyeri kurma izni ve işletme belgesi
ile ilgili usul ve esasları belirleyen İş Yeri Kurma İznı ve İşletme Belgesi Alınması
Hakkında Yönetmelik ile iş yeri kurma izninin; yönetmelik kapsamındaki tüm iş yerlerine,
kurulmaya başlamadan önce kurma izni ve kurma iznine esas teşkil eden belgelere uygun
olarak kurulmuş olan iş yerlerine, işletilmeye başlanılmadan önce işletme belgesi alınması
zorunluluğu belirtilmiştir.
 İş Yeri Kurma İzni ve İşletme Belgesi Alınması Hakkında Yönetmelik’e göre;
Madde 7 – İşveren, kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne bir dilekçe ile başvurur.
İşverenin dilekçesine ekleyeceği belgeler aşağıda belirtilmiştir:
 Ekte örneği bulunan beyanname (iki nüsha)
 İş yerinin vaziyet planı (iki nüsha)
 İş yeri mimari projesi (iki nüsha)
Kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne bir dilekçe ile başvurulur. İşverenin
dilekçesine ekleyeceği belgeler aşağıda belirtilmiştir:
25
 Beyanname(ekte örneği bulunur, iki nüsha)
 İş yeri mimari projesi (iki nüsha)
İş yerlerine kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne yapılacak başvuru dilekçesine
eklenecek belgeler aşağıda belirtilmiştir:
 Beyanname (iki nüsha)
 Küçük ve orta ölçekli sanayi sitesinin kurma izni belgesi (iki nüsha)
İş Yeri Kurma İzni Talebinin İncelenmesi
Madde 9 – İş yerine ait kurma izni talebi, iş müfettişleri tarafından incelenir.
İş yeri kurma izni talepleri, en çok 30 gün içinde incelenir. İş yeri kurma izni
incelemesinin süresi içinde sonuçlandırılamadığı veya düzeltilmesi ve değiştirilmesi gereken
durumların bildirilmediği hallerde işveren, kurma iznine esas alınan belgelere göre işyerini
kurar. İşletme Belgesi Talebinin İncelenmesi madde 10’a göre kurma izni alınarak kurulmuş
iş yerleri için işveren, işletmeye başlamadan önce işletme belgesi almak için bir dilekçe ile
Bölge Müdürlüğüne müracaat eder. İşletme belgesi talebi üzerine; iş müfettişlerince işyerinde
yapılan incelemede, iş yerinin kurma iznine esas belgelere göre kurulup kurulmadığı kontrol
edilir.
İş yerinin kurma iznine esas belgelere ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun

olarak kurulduğunun tespit edilmesi hâlinde, iş müfettişlerince hazırlanan rapor sonucuna göre
Bölge Müdürlüğü tarafından düzenlenen işletme belgesi iş yerine gönderilir. Yapılan
incelemede, iş yerinin kurma iznine esas belgelere uygun olarak kurulmadığının tespit
edilmesi hâlinde ise iş yerine işletme belgesi verilmez. İş müfettişleri tarafından düzenlenen
raporda belirtilen uygun olmayan hususlar Bölge Müdürlüğü tarafından işverene tebliğ edilir.
Kurma izni almadan açılmış olan iş yerleri işletme belgesi için talepte bulundukları takdirde
kurma iznine esas belgeler, işletme belgesi incelemesinde hazır bulundurulur. İş yerinin söz
konusu belgelere ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine uygun kurulduğu ve
iş yerinde iş sağlığı ve güvenliği bakımından noksanlık bulunmadığı tespit edildiği takdirde iş
yerine kurma izni ve işletme belgesi birlikte verilir.
26
Şekil 1.18: İşletme belgesi başvuru ve beyan formu 1. sayfa
27
28
29
Şekil 1.21: İşletme belgesi örneği
Şekil 1.22: Gıda Üretim İşyerlerine Ait Çalışma İzni ve Gıda Sicil Belgesi örneği
30
 Su bağlanması için işletme belediye sınırları içinde ise ilgili belediye su ve
kanalizasyon idaresine, büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde ise büyükşehir
belediyesi su ve kanalizasyon idarelerine başvurulması gerekmektedir. Müracaat
sırasında, müracaat dilekçesi ile birlikte aşağıda belirtilen belgelerin de temin
edilmesii gerekmektedir:
 Yapı kullanma ruhsatı (suret)

 Tesisat projesi (suret)
 Arsa çapı ile ilgili belge (suret)
 İkametgâh ilmühaberi (asıl)
 Kapı numarasını gösterir belge (ilgili belediye fen işlerinden alınmış suret)
İkametgâh ilmühaberi hariç olmak üzere yukarıdaki belgelerin asıllarının
tamamlanmasından sonra geri alınmak üzere müracaat sırasında ilgili
idareye ibraz edilmesi gerekmektedir.
İdarenin yapacağı incelemelerden sonra herhangi bir eksiklik görülmemesi durumunda

gerekli harcın yatırılması sonucu su bağlantısı yapılır.
 İş yerlerine enerji bağlanması için TEDAŞ’tan gerekli izinlerin alınması

gerekmektedir.
Kara yolu bağlantısı ruhsatının alınması için 2918 Sayılı Trafik Kanunu ve Karayolları
Kenarında yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmeliğe göre belediye
mücavir alanı içinde yer alan iş yerlerinde belediye ve büyükşehir belediyeleri trafik
şube müdürlüğünden, mücavir alanı dışında kalan ilgili karayolları bölge
müdürlüğünden karayoluna Geçiş Yolu İzin Belgesi alınması gerekmektedir.
Karayollarına geçiş izninin alınması için belediye veya karayolu müdürlüklerine verilesi
gereken belgeler aşağıda belirtilmiştir:
 Hisseli yerlerde ikazın yaptırıldığına dair belge

 Tapu tescil belgesi
 Tapu çapı
 Onaylı vaziyet planı (imar müdürlüğü)
 Belediye sınırları içinde kalan yerlerdeki yatırımlara doğalgaz bağlatmak için

ilgili belediyeye, belediye sınırları dışında ise BOTAŞ veya yetkili dağıtıcı
kuruluşa başvurulması gerekmektedir. Doğalgaz projelerinin ve tesisatlarının
doğalgaz tesisat yönetmeliği ve teknik şartnamelere uygun olarak hazırlanması
gerekmektedir. Müracaat sırasında, müracaat dilekçesi ile birlikte aşağıdaki
belgelerin sunulması gerekmektedir:
 Tesisat projesi
 Tapu veya kira kontratı
 İmar sirküleri- vekâletname
31
 Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi
 Vergi levhası
 Vekilin veya yetkili kişinin kimlik fotokopisi
 Çevre ve Orman Bakanlığı Yönetimi Genel Müdürlüğü, çevreyi etkileyen

alanlarda faaliyet gösteren tesislerin alması gereken izin ve lisansları 1Nisan 2010
tarihinden itibaren tek kalemde ve elektronik ortamda vermeye başlamıştır. Buna
göre;
 Genel Müdürlüğe bağlı daire başkanlıkları ve il müdürlükleri tarafından
ayrı ayrı verilen deşarj izni, emisyon izni, gürültü izni, derin deniz deşarj
izni ve atık lisansları başta olmak üzere tüm çevre izinleri ve lisansları tek
bir çevre izni olarak alınmaya başlanmıştır.
 Çevre izinleri ve lisansları için başvurular, çevre yönetim birimi veya çevre
görevlisi bulunan işletmeler ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş çevre
danışmanlık firmaları tarafından yapılmaktadır.
İşletmelerin açılabilmesi için çeşitli kurum ve kuruluşlardan gerekli izinlerin alınması

gerekmektedir. İş yerlerine;
 Enerji bağlantısı
 Kara yolu bağlantı ruhsatı
 İş yeri kurma izni ve işletme belgesi
 Doğalgaz bağlantısı
 Su
 Çevre izinleri alınması gerekmektedir.
1.8. Gıda Güvenirliliği ve Gıda Güvencesi

Yeterli miktarda güvenilir ve besleyici gıdaya erişim, yaşamın devamı ve sağlığın
geliştirilmesi açısından önemlidir. Güvenli gıda, beslenme ve gıda güvenilirliği ayrılmaz
biçimde birbirleri ile bağlantılıdır. Güvenli olmayan gıdalar özellikle küçük çocukların,
yaşlıların ve hastaların etkilendiği kötü beslenme, hastalık kısır döngüsüne neden olmaktadır.
Gıda kaynaklı hastalıklar sağlık hizmeti sistemini zorlayarak ulusal ekonomi, turizm ve
ticarete zarar vererek sosyoekonomik gelişimi sekteye uğratır. Günümüzde gıdalar,
üretildikleri yerden tüketildikleri yerlere kadar birçok ulusal sınırları kat etmektedir. Devletler,
üreticiler ve tüketiciler arasındaki güçlü işbirliği, gıda güvenilirliğinin sağlanmasına yardımcı
olacaktır.
32
Gıda güvenilirliği; gıdalarda olabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve her türlü
zararların bertaraf edilmesi için alınan tedbirler bütünüdür.
Güvenilir gıda: her türlü bozulma ve bulaşmaya yol açan etkenden arındırılarak insan
sağlığına zarar vermeyecek şekilde tüketime uygun hâle getirilmiş gıdadır.
Gıda güvenilirliği ise gıdaların, gıda kaynaklı hastalıklara neden olan biyolojik, fiziksel
ve kimyasal etkenleri önleyecek şekilde işlenmesi, hazırlanması, depolanması ve son
tüketiciye sunulmasını tanımlayan bilimsel bir sistem döngüsüdür.
Güvenli gıda tüm insanların sağlıklı ve aktif bir yasam için yeterli, güvenli ve besleyici
gıda ürünlerine her zaman fiziksel ve ekonomik erişimlerinin olması demektir. Gıda güvenliği
derken gıdanın tarihinin geçip geçmediğinden bahsedilmemektedir.
Gıda güvenliğini belirleyen üç temel unsur aşağıda belirtilmiştir. Bunlar:
 Erişim: Yeterli gıda almak icin gerekli araçlara sahip olmak.

 Uygunluk: Gıdanın tüketime uygun olması (yerel pazarlar / dükkânlar,
mevsimsel değişikliklere göre uygun gıdanın çeşitliliği).
 Kullanım/yararlanma: Gıdanın kaliteli ve doğru kullanıbilmesi için bilinir
olması.
Dünya nüfusundaki hızlı artış beraberinde sorunları da getirmektedir. Bunların en

önemli sonucu ise artan nüfusun beslenme sorunudur. Gıda güvencesini sağlamanın bildik,
tanıdık en eski çözümünde başka çıkar yol bulunmamaktadır. Tarımsal üretim sahalarının
artışı buna kapı aralamaktadır. Gıda güvenliği, tarım ve beslenme arasında sıkı bir iş birliği
söz konusudur. Gıda ve gıda kaynaklarının güvenliği sağlıklı beslenmenin ön koşuludur.
Yoksulluk ise gıda güvensizliğinin ve sağlıksız yaşamın temeline zemin hazırlar. Yetersiz ve
dengesiz beslenme; hayatın yüm alanlarında verimsizliğe ve sağlıksız yaşamın kısa sürece
tükenmesine yol açar.
33
UYGULAMA FAALİYETİ
İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak bir süt işletmesinin
faaliyetlerine göre kayıt / onay belgesi için gerekli evrakları hazırlayınız.
İşlem Basamakları Öneriler
 Bir süt işletmesinde  İş sağlığı ve güvenliği tedbirleri

gerçekleştirilebilecek faaliyetleri dâhilinde bir süt işletmesinde hangi
araştırınız. faaliyetlerin bulunabileceğini
araştırmalısınız.
 Coğrafi özellikleri göz önünde

 Süt işletmesinde bulunacak bulundurarak, bölgenizde kurulmasını
faaliyetlere belirleyiniz. planladığınız süt işletmesinde hangi
faaliyetlerin bulunacağını
kararlaştırabilirsiniz.
 Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı Gıda Hizmetleri  Bakanlığın İnternet sayfasından kayıt /
Kayıt/Onay sayfasını inceleyiniz. onay sayfasını inceleyerek ön bilgi
edinmelisiniz.
 Süt işletmesi için belirlediğiniz  Kurulmasını planladığınız süt

faaliyetler için gerekli kayıt işletmesinde belirlediğiniz faaliyetler için
belgelerini araştırınız. hangi kayıt belgeleri gerekmektedir,
Araştırabilirsiniz.
 Süt işletmesi için belirlediğiniz  Kurulmasını planladığınız süt

faaliyetler için gerekli onay işletmesinde belirlediğiniz faaliyetler için
belgelerini araştırınız. hangi onay belgeleri gerekmektedir,
Araştırmalısınız.
 Bir süt işletmesine giderek bulunan  Çevrenizde bir süt işletmesi mevcut ise
kayıt/onay belgelerini inceleyiniz. işletmeye giderek ilgili kayıt / onay
belgelerini incelemelisiniz.
 Yaptığınız çalışmaları rapor hâline

 Çalışmalarınızı rapor hâline getiriniz. getirerek sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşmalısınız.
34
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de görev yapan Gıda Mevzuatı ile ilgili kuruluşlar
arasındadır?
A) EFSA
B) İSO
C) Kodeks Alimentarius Komisyonu
D) Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü
E) Gıda ve Tarım Örgütü
2. Aşağıdakilerden hangisi 5996 sayılı Gıda Kanunu’nun gıda işletmecisine getirdiği

sorumluluklar arasında yer alır?
A) Kanun sadece hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahınından sorumludur.
B) Kişisel üretim ile kişisel tüketim amacıyla hazırlanan gıdalardan sorumlu değildir.
C) Tüm sorumluluğu sorumlu yöneticiye vermektedir.
D) İşletmeci, faaliyeti ile ilgili kayıtları güncel tutma sorumluluğu taşımamaktadır.
E) Ürünün, kendi kontrolünden çıktığından itibaren geri toplaması sorumluluğu
kalkmıştır.
3. Federasyona ilişkin aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Ortak alanlarında bir araya gelirler.
B) Konfederasyonların birleşmesinden oluşurlar.
C) Resmi kişiliğe sahiptirler.
D) Sadece gıda sektöründe mevcutturlar.
E) Ülkemizde federasyon birliklerine rastlanmamıştır.
4. Gıda işletmeleri iş yeri kurmak için izin belgelerinden aşağıdakilerden hangisine

ihtiyaç duymazlar?
A) İş yerinin vaziyet planı
B) Beyanname
C) Başvuru
D) İş yeri mimari projesi
E) Katma değer beyannamesi
35
5. Yatay gıda kodeksi:
“........….,…… …………ve…………………….………bileşenleri,
bulaşanlar, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları, numune alma, analiz
metotları, etiketleme, mikrobiyolojik kriterler gibi tüm gıdalara ve gıda ile temas eden
madde ve malzemelere uygulanacak olan kriterleri içeren gıda kodeksini ifade eder.”
Cümlesinde boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
A) Bulaşanlar, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları
B) Gıda katkı maddeleri, etiketleme, mikrobiyolojik kriterler
C) Gıda bileşenleri, bulaşanlar, pestisit kalıntıları
D) Gıda katkı maddeleri, aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda
bileşenleri
E) Veteriner ilaç kalıntıları, numune alma, analiz metotları
Aşağıda verilenleri hiyerarşik düzene göre yerleştiriniz.
Anayasa, Sirküler, Kanun, Tebliğ, Bakanlar Kurulu Kararı, Yönetmelik
36
Aşağıda verilen tanımları ilgili kavramlarıyla eşleştiriniz.
1. Ülkemizdeki insanların sağlığını a. Codex Alimentarius Commision

devam ettirmek, yaşam
koşullarını düzeltmek, halka b. 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri,
sağlık hizmetlerini ulaştırmak
amacıyla kurulmuştur.
Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu
2. Yurtta standart işlerini yerleştirmek
ve geliştirmek için elemanlar
yetiştirmek ve bu amaçla kurslar c. T.C. Sağlık Bakanlığı
açmak ve seminerler düzenlemek
amacıyla kurulmuş enstitü
3. Gıda ile ilgili her özel konuda d. Türk Standartları Enstitüsü
dünyadaki en yetkin bilim insanları
davet edilerek oluşturulan ve
kesinleşmeden önce bilim
çevrelerinin tartışmasına açılan
standartlar, uluslararası ve ulusal
mevzuatların çıkış noktasıdır.
4. Gıda ve yem güvenilirliğini, halk
sağlığı, bitki ve hayvan sağlığı ile
hayvan ıslahı ve refahını, tüketici
menfaatleri ile çevrenin korunması
da dikkate alınarak korumak ve
sağlama amacını taşıyan kanun.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.
Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.
37
ÖĞRENME KAZANIMI
İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak Türk Gıda Kodeksi

yönetmeliklerini açıklayabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Türk Gıda Kodeksi’nin tarihçesini araştırarak bir rapor hazırlayınız.

Hazırladığınız raporu sunum yaparak sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. TÜRK GIDA KODEKSİ

Türk Gıda Kodeksi Hazırlama Yönetmeliği, Ulusal Gıda Kodeksi Komisyonunun
çalışma usul ve esasları ile gıda kodeksi hazırlama usul ve esaslarını düzenlemek amacı ile
Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.
2.1. Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği

Hükümleri T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yürütülen Türk Gıda
Kodeksi Yönetmeliği, Resmî Gazete’de 29/12/2011 tarih ve 28157 sayı ile yayımlanmıştır.
2.1.1. Amaç ve Kapsam
T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca hazırlanılan Türk Gıda Kodeksi

Yönetmeliği’nin amacı; gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelere ilişkin asgari
teknik ve hijyen ölçütleri, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları, gıda katkı maddeleri,
aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşenleri, bulaşanlar, ambalajlama,
etiketleme, numune alma, analiz metotları, taşıma ve depolama ile ilgili yatay ve dikey gıda
kodeksine ilişkin esaslar ile coğrafi işaretle ilgili özel hükümlerin belirlenmesine dair kuralları
düzenlemektir.
Bu yönetmelik; gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelere ilişkin asgari teknik
ve hijyen kriterlerinin, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları, gıda katkı maddeleri,
aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşenleri, bulaşanlar, ambalajlama,
etiketleme, numune alma, analiz metotları, taşıma ve depolama ile ilgili yatay ve dikey gıda
38
kodeksine ilişkin esaslar ile coğrafi işaretle ilgili özel hükümlerin belirlenmesine dair kuralları
kapsar.
Bu Yönetmelikte geçen;
 Bakanlık; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını
 Coğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibarıyla coğrafi
kaynağının bulunduğu bölge, coğrafi sınırları belirlenmiş özel yöre veya istisnai
durumlarda ülke adı ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren menşe adını ve mahreç
işaretini
 Dikey gıda kodeksi; belirli bir gıda veya gıda grubu veya gıda ile temas eden
madde ve malzeme için belirlenmiş özel ölçütleri içeren gıda kodeksini
 Geleneksel ürün; geleneksel ham maddeler kullanılarak üretilen veya

geleneksel bir bileşim ya da geleneksel bir üretim biçimi ile tanımlanan veya
doğrudan geleneksel bir üretim biçimine dayanmamakla birlikte böyle bir
üretim tarzını yansıtan işlemlerden geçirilmiş olması nedeniyle aynı
kategorideki benzer ürünlerden açıkça ayrılabilen ürünü
 Yatay gıda kodeksi; gıda katkı maddeleri, aroma vericiler ve aroma verme
özelliği taşıyan gıda bileşenleri, bulaşanlar, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç
kalıntıları, numune alma, analiz metotları, etiketleme, mikrobiyolojik kriterler
gibi tüm gıdalara ve gıda ile temas eden madde ve malzemelere uygulanacak
olan ölçütleri içeren gıda kodeksini ifade eder.
2.1.2. Yatay ve Dikey Gıda Kodeksi
Yatay gıda kodeksi, gıda katkı maddeleri, aroma vericiler ve aroma verme özelliği
taşıyan gıda bileşenleri, bulaşanlar, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları, numune
alma, analiz metotları, etiketleme, mikrobiyolojik kriterler gibi tüm gıdalara ve gıda ile temas
eden madde ve malzemelere uygulanacak olan ölçütleri içeren gıda kodeksini ifade eder.
Yatay gıda kodeksi;
 Gıda katkı maddelerinin kullanımı, etiketlenmesi ve saflık ölçütlerini

 Aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşenlerinin kullanımı ve
etiketlenmesini
 Bulaşanların en yüksek (maksimum) limitlerini
 Gıdalarda bulunmasına izin verilen pestisitlerin maksimum kalıntı limitlerini
 Hayvansal gıdalarda bulunabilecek veteriner ilaçlarının en yüksek (maksimum)
kalıntı limitlerini
 Gıdaların mikrobiyolojik ölçütlerini
39
 Gıda ile temas eden madde ve malzemeler ile ilgili genel kurallarını
 Gıdaların etiketlenmesi, gıdalardaki beslenme ve sağlık beyanlarını
 Numune alma ve analiz metotları konularını içerir.
Dikey gıda kodeksi ise belirli bir gıda veya gıda grubu veya gıda ile temas eden madde
ve malzeme için belirlenmiş özel ölçütleri içeren gıda kodeksini ifade eder.
 Yatay gıda kodeksi hükümlerine ilave olarak kapsadığı gıda veya gıda grubu veya
gıda ile temas eden madde ve malzemelere yönelik olarak belirlenecek özel
ölçütleri içerir.
 Belirli bir gıda veya gıda grubu veya gıda ile temas eden madde ve malzeme için
özel olarak düzenlenmiş numune alma ve analiz metotlarına ilişkin mevzuat da
dikey gıda kodeksi kapsamındadır.
 Herhangi bir gıda katkı maddesi, aroma verici veya aroma verme özelliği taşıyan
gıda bileşeni veya diğer gıda bileşenleri ilave edilen kaynak suları, içme suları,
doğal mineralli sular ve yapay sodanın özellikleri dikey gıda kodeksi ile
belirlenir.
2.1.3. Gıdaların Taşınması ve Depolanması
Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği:
MADDE 9 – (1) Gıdaların taşınması ve depolanmasında 17/12/2011 tarihli ve 28145

sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gıda Hijyeni Yönetmeliğinde ve 27/12/2011 tarihli ve
28155 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları
Yönetmeliği’nde yer alan kurallara uyulur.
(2) Belirli bir gıda veya gıda grubuna yönelik özel taşıma ve depolama
kuralları, gerektiğinde dikey gıda kodeksi kapsamında belirlenir.
2.1.3.1. Gıda Hijyeni Yönetmeliği
Bu yönetmeliğin amacı, gıda güvenilirliği açısından tüketicinin korunmasını sağlamak

amacıyla gıda işletmecisinin gıdanın birincil üretiminden son tüketiciye arzına kadar uyması
gereken gıda hijyenine ilişkin genel kuralları belirlemektir.
Bu yönetmelik; gıda işletmecisinin birincil üretim aşaması dâhil üretim, işleme ve

dağıtımın tüm aşamalarında gıda hijyenini sağlamak üzere uyması gereken
genel hijyen kuralları ile sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları kapsar.
Bu yönetmelik, ithalat ve ihracat kontrolleri ile Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen
Kuralları Yönetmeliği’nin uygulandığı gıda işletmecileri için de geçerlidir.
40
Bu Yönetmelik;
 Kişisel tüketim amacıyla birincil üretime
 Kişisel tüketim amacıyla gıdanın hazırlanması, işlenmesi ve depolanmasına
 Üreticisi tarafından küçük miktarlardaki birincil ürünlerin son tüketiciye veya
son tüketiciye doğrudan satışını yapan yerel perakendecilere doğrudan arzına
 Sadece jelatin ve kolajen üretimi için ham madde sağlayan ve tanım gereği gıda
işletmesi kapsamında olan toplama merkezleri ve tabakhanelere uygulanmaz.
2.3.1.2. Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği
Bu yönetmeliğin amacı, hayvansal gıda üreten gıda işletmecisinin Gıda Hijyeni

Yönetmeliği’nde belirtilen kurallara ek olarak uyması gereken özel hijyen gerekliliklerini
belirlemektir.
Bu yönetmelik; işlenmemiş ve işlenmiş hayvansal gıda üreten gıda işletmecisinin

uyması gereken özel hijyen gerekliliklerini, sorumluluklarını ve yürüttüğü otokontrollere
ilişkin usul ve esasları kapsar.
Bu yönetmelik, bitkisel ve işlenmiş hayvansal ürünlerin her ikisini de içeren gıdalar için
uygulanmaz. Bu tür gıdaların hazırlanmasında kullanılan işlenmiş hayvansal ürünler bu
yönetmelikte belirtilen gerekliliklere uygun olarak elde edilir ve işleme tabi tutulur.
Bu Yönetmelik;
 Kişisel tüketim amacıyla birincil üretime

 Kişisel tüketim amacıyla gıdanın hazırlanması, işlenmesi ve depolanmasına
 Üreticisi tarafından küçük miktarlardaki birincil ürünlerin son tüketiciye veya
son tüketiciye doğrudan satışını yapan yerel perakendecilere doğrudan arzına
 Üreticisi tarafından çiftlikte kesilen kanatlı ve tavşanımsıların etlerini, küçük
miktarlarda ve çiğ et olarak son tüketiciye veya son tüketiciye doğrudan satışını
yapan yerel perakendecilere doğrudan arzına
 Yaban av hayvanları veya yaban av hayvanı etlerini küçük miktarlarda son
tüketiciye veya son tüketiciye doğrudan satışını yapan yerel perakendecilere
doğrudan arz eden avcılara uygulanmaz.
2.2. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü

Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında
bulunan hizmet birimlerinden biridir.
41
Şekil 2.1: T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı organizasyon şeması
42
2.2.1. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Görevleri
 Güvenilir gıda ve yem arzını sağlamak, bu amaçla politikalar oluşturmak ve

denetlemek
 Gıda, gıda katkı maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin
üretim, işleme ve pazarlama ile ilgili süreçlerin her aşamasındaki izlenebilirliğine
yönelik esasları belirlemek
 Gıda, gıda katkı maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri
üreten iş yerlerinin niteliklerini ve bunlara ilişkin izin ve kayıt esaslarını
belirlemek, bunların izin ve kayıt işlemlerini yapmak, bu iş yerlerini gıda siciline
kaydetmek, üretim ve satış yerlerinin kontrol ve denetimlerini yapmak veya
yaptırmak
 Gıda, gıda katkı maddeleri ve yemler ile gıdayla temasta bulunan madde ve
malzemelerin giriş ve çıkış gümrük kapılarını, ilgili kurumların görüşlerini alarak
tespit ve ilan etmek; veteriner sınır kontrol noktalarını ve bunların çalışma
esaslarını belirlemek
 Yem ve yem katkı maddelerinin tescili, satışı ve denetimi ile ilgili esasları
belirlemek ve denetlemek
 Yem ve yem katkı maddelerinin üretimini ve satışını yapan işletmelerin onay
verme esaslarını belirlemek ve onay verme işlemlerini yapmak
 Hayvan kimlik sistemini kurmak ve hayvan hareketlerini kontrol etmek
 Canlı hayvan, bitki, hayvansal ve bitkisel ürünler ile gıda ve yemin dış ticareti ile
ilgili sağlık şartlarını belirlemek, sınır kontrol noktalarını ve bunların çalışma
esaslarını belirlemek ve yürütmek
 Bitki, hayvan, gıda ve yem güvenilirliğini gözeterek tüketiciyi ve halk sağlığını
korumak amacıyla tedbirler almak
 Hayvan refahını sağlamaya yönelik çalışmalar yapmak
 Hayvan ve bitki sağlığı ile gıda ve yem konusunda faaliyet gösteren
laboratuvarların belgelendirilmesine yönelik esasları belirlemek ve bunları
denetlemek
 Hayvansal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanmasına ilişkin kontrol ve takip
işlemlerini yapmak ve buna ilişkin esasları belirlemek
 Hayvan hastalıkları ile mücadele ve hayvan sağlığı hizmetlerini yürütmek ve
buna ilişkin esasları belirlemek
 Hayvan sağlığında kullanılan tedavi edici ve koruyucu maddeler ile bunların
etken ve yardımcı maddelerinin imal, satış, taşıma ve muhafaza şartlarını tespit
ve ilan etmek
 Hayvan sağlığı, teşhis ve tedavi hizmetleri ile ilgili faaliyet gösteren kurum ve
kuruluşlar ile hayvan satış, kesim ve eğitim yerleri ve barınaklara ilişkin esasları
belirlemek
 Bitki sağlığını korumak, bitki hastalıkları ve zararlıları ile mücadele etmek ve
buna ilişkin esasları belirlemek
43
 Bitki pasaport sistemini kurmak, bitki ve bitkisel ürün hareketlerini kontrol
etmek, bitkisel korumada kullanılan ürünlerin norm ve özellikleri ile onay
verilmesine ilişkin esasları belirlemek, onay verme ve kontrol işlemlerini yapmak
 Bitki ve hayvan sağlığı ile gıda ve yem güvenilirliğini sağlamak amacıyla risk
yönetimi esaslarını belirlemek, risk değerlendirmesi yapmak ve risk iletişimini
sağlamak
 Hayvan ve bitki sağlığının korunması ile gıda ve yem kontrolünde
görevlendirilecek personelin niteliklerini, çalışma usul ve esaslarını belirlemek
 Bu maddede belirtilen görevler ile ilgili yayım faaliyetlerinin koordinasyonunda
yardımcı olmak
 Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak
44
İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak Türk Gıda Kodeksi
Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği’nin önceki ve son (güncel) hâlini
İnternet’ten araştırarak indiriniz. Yönetmeliğin eski ve güncel maddeleri arasındaki farkları
inceleyiniz.
 Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve

 İlgili İnternet sitesinden yönetmeliğin güncel
Tüketicileri Bilgilendirme
hâlini bularak bilgisayarınıza indirebilir ya da
Yönetmeliği’nin güncel hâlini
çıktı olarak alabilirsiniz.
araştırınız.
 İlgili İnternet sitesinden aynı yönetmeliğin

 Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve
değiştirilen, yürürlükten kaldırılan, cümle ya
Tüketicileri Bilgilendirme
da madde ilave edilen önceki hâllerini
Yönetmeliği’nin önceki hâlini
bilgisayarınıza indirebilir ya da çıktı olarak
araştırınız.
alabilirsiniz.
 Yönetmeliğin eski ve güncel  Yönetmeliğin güncel ve eski hâllerini madde

hâlini karşılaştırınız. madde inceleyebilirsiniz.
 Değişiklik yapılan, yürürlükten kaldırılan,

 Değişikliklerin nedenlerini cümle ya da madde ilave edilen kısımları,
tartışınız. nedenleri ile birlikte sınıf arkadaşlarınızla
tartışabilirsiniz.
 Değişikliklerin takip edilmemesi  Yönetmelik değişikliklerinin takip

ne gibi sonuçlar doğurur, edilmemesinin kişi ya da işletmeye maddi ve
tartışınız. manevi zararı neler olabilir? Tartışmalısınız.
45
1. Aşağıdakilerde hangisi Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği amaçları arasında bulunmaz?

A) Coğrafi işaretlerle ilgili özel hükümlerin belirlenmesi
B) Numune alma ve analiz metodları özel hükümlerin belirlenmesi
C) Pestisit kalıntıları özel hükümlerin belirlenmesi
D) Gıda işletmesi açma ile ilgili özel hükümlerin belirlenmesi
E) Bulaşanlarla ilgili özel hükümlerin belirlenmesi
2. Aşağıdakilerden hangisi yatay gıda kodeksinin içerdiği konulardan değildir?

A) Gıdaların mikrobiyolojik ölçütleri
B) Gıdaların etiketlenmesi, gıdalardaki beslenme ve sağlık beyanları
C) Gıda katkı maddelerinin kullanımı, etiketlenmesi ve saflık ölçütler
D) Gıdalarda bulunmasına izin verilen pestisitlerin en yüksek (maksimum) kalıntı
limitleri
E) Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzeme için özel olarak düzenlenmiş
numune alma ve analiz metotları
3. Amacı “Gıda güvenilirliği açısından tüketicinin korunmasını sağlamak amacıyla gıda

işletmecisinin, gıdanın birincil üretiminden son tüketiciye arzına kadar uyması
gereken gıda hijyenine ilişkin genel kuralları belirlemek” olan yönetmelik
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği
B) Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği
C) Gıda Hijyeni Yönetmeliği
D) Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği
E) Ambalajlama Yönetmeliği
4. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Bakanlıkta aşağıdaki birimlerden hangisine

bağlıdır?
A) Taşra Birimleri
B) Müsteşar Yardımcısı
C) Hizmet Birimleri
D) Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı
E) Özel Kalem Müdürlüğü
46
5. Aşağıdakilerden hangisi Gıda ve Kontrol Müdürlüğü görevlerinden değildir?
A) Bitki sağlığını korumak, bitki hastalıkları ve zararlıları ile mücadele etmek ve buna
ilişkin esasları belirlemek
B) Hayvan refahını sağlamaya yönelik çalışmalar yapmak
C) Aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşenlerine ilişkin esasları
düzenlemek
D) Güvenilir gıda ve yem arzını sağlamak, bu amaçla politikalar oluşturmak ve
denetlemek
E) Yem ve yem katkı maddelerinin tescili, satışı ve denetimi ile ilgili esasları
belirlemek ve denetlemek.
DEĞERLENDİRME

47
ÖĞRENME KAZANIMI
İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak Türk Gıda Kodeksi ürün
tebliğlerine göre gıda kalite karakteristikleri izah ederek yönetmeliklerini
açıklayabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Çevrenizdeki gıda işletmeleri ile görüşerek;
 Üretimde güvenilliliği nasıl sağladıklarını,

 Kalite kontrol bölümünün oluşumunu ve fonksiyonlarını, yöntemleri ve ilkeleri
öğreniniz, sınıf ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.
3. GIDA KALİTE KARAKTERİSTİKLERİ

Kalite, hayatımızın tüm alanları için ölçüt aldığımız özellikleri belirleyen, beklenti
derecemizi karşılayan bir kavramı karşıladığından kısaca mal veya hizmetlerin belirli bir
standardı karşılayan özelliklerinin tümünü ifade eder.
3.1. Gıda Kalitesi, Gıda Kalite Kontrolü, Kalite Kontrol, Kalite

Kontrol Zinciri
Gıda kalitesi, “tüketicinin tercihinde rol oynayan, her biri ayrı ayrı ölçülüp kontrol
edilebilen, söz konusu gıda ünitesini diğerlerinden ayırt etmeye yarayan ve buna paralel olarak
gıda maddelerinin mevzuatla belirlenmiş ölçütlere uygunluğunu tayin eden özelliklerinin
toplamını belirten karakteristiklerin bileşimi” olarak tanımlanır.
Gıda kalitesi, bir gıdayı diğerlerinden ayıran, gıdanın tüketiciler tarafından tercih
edilmesinde rol oynayan ve her biri ayrı ayrı ölçülüp kontrol edilebilen özelliklerin bileşimidir.
Kontrol, Latince contra kelimesinden gelir, İngilizce karşılığı control olup standartları
karşılamak için yapılan süreç idaresi anlamında kullanılır.
Gıda kontrol, maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri üreten ve
satan iş yerlerinin, asgari teknik ve hijyenik şartları ile bu yerlerde üretilen ve satılan gıda
48
maddelerinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin mevzuata uygunluğunun
tespitini ifade eder.
Gıdaların nicelik ve niteliklerinin tüketici istekleri doğrultusunda saptanması, yasa, gıda

kodeksi ve sözleşmelerde belirtilen tolerans değerlerine uygun olup olmadığının belirlenmesi
ve işletmenin verimli ve ekonomik üretim yapabilmesi için yapılan çalışmaların tümüne gıda
kalite kontrol denir.
Buna göre kalite kontrol, bir sürecin kalite etkinliğini azaltacak durumlara karşı tedbir
alarak kaliteye hakim olma anlamına gelir. Kalite kontrolünün temel amacı müşteri,
beklentilerinin ve işletmelerin stratejik amaçlarının en ekonomik seviyede karşılanabileceği,
ürünün üretimi için gerekli planların geliştirilip uygulanarak etkin bir şekilde sürekliliğinin
sağlanmasıdır. Kontrol temel olarak kalite yönetim kararlarında kullanılmazsa yönetim
tümüyle kaliteyi yönetemez.
Kalite kısaca, bir ürün veya hizmetin müşteri ihtiyaçlarını karşılama düzeyi olarak
tanımlanırken; buna ulaşmak ve devam ettirmek için gerçekleştirilen çabalar da kalite kontrol
olarak tanımlanabilir. Kalite kontrol, kalite isteklerini karşılamak maksadı ile kullanılan
uygulama teknikleri ve faaliyetleridir.
Gıda kalite kontrol zinciri, üretim ve kalite kontrol sistemi tüketici isteklerine bağlıdır.
Tüketiciler; işletmeye ham madde girdisi sağlayanlar, yarı mamul üretenler, dağıtıcılar,
toptancılar, satıcılar ve ürünün son tüketicileri olabilir. İşletme ve kalite kontrol bölümünün
görevi, yasal sınırlama ve standartlara uymak koşulu ile tüketici isteklerini karşılar.
Kalite kontrol zinciri tüketici istekleri ile başlar, tüketici istekleri ile biter. Kalite kontrol
amaçları kullanılış biçimine göre değişiklik gösterir, yani üretici için başka, tüketici ve tüccar
için başka bir biçimde uygulanır. Üreticiler için kalite kontrol, mamullerin işletme tarafından
istenilen nitelikte olmasının sağlanması için yapılan kontroldür. Tüccarlar için kalite kontrolü,
kendilerine teslim edilen mal ile sipariş ettikleri malın aynı kalitede olup olmadığının
tespitidir. Burada amaç malın kalitesindeki yükseklik değil siparişe uygunluktur. Tüketici için
kalite kontrol ise kendisine belirli özellikleri ile tanıtılan ve satın alınması istenen malların
gerçekten bildirilen kalitede mal olup olmadığıdır.
Bir ürünün üretilmesindeki kalite kontrol faaliyetleri bazı temel aşamalardan oluşur.
Bunlar:
 Ürün standartlarının belirlenmesi

 Standartlara uygun üretimin sağlanması
 Üretimde ortaya çıkan sorunlara düzeltici önlem alınması
 Ürün kalite iyileştirme çalışmalarının sürekliliği şeklinde sıralanabilir.
49
3.2. Gıda Kalite Özellikleri
Kalite ögeleri, ürünün kalitesini belirleyen başlıca özellikleri tanımlar ve ürünün yapısal
özelliklerini kapsar. Kalite üç açıdan incelenebilir:
 Subjektif (öznel) kalite: Tüketicilerin aradığı yararlılık derecesi, pratiklik, fiyat,

firmanın güvenirliliği gibi özellikleri kapsar.
 Objektif (nesnel) kalite: Ürünün ölçülebilen ve çoğu kez kalite standartları ve
yönetmeliklerle belirlenen özellikleridir.
 Optimum kalite: Bir ürünün tüketicilerin istek potansiyeline
uygunlukderecesidir ve tüketici istekleri ile ürünün özellikleri arasında en iyi
uyuşmayı sağlayan kalitedir.
Gıdaların kalite ögeleri, farklı açılardan gruplara ayrılabilir. Kalite özelliklerini

sınıflandırmada kaliteyi oluşturan karakteristikler yönünden bakıldığında farklılıklar sadece
isimlendirmede kullanılan kodlamalardan dolayı farklı karşılıklar kullanılır. Bu karşılıklar
aşağıda ayrıntılandırılmıştır:
 Algısal açıdan bakıldığında kalite ögeleri; görsel (dışsal) ve gizli (içsel) olmak
üzere iki gruba ayrılır. Dışsal özelikler, tüketicinin duyuları ile algılayabildiği
renk, tat, koku, kıvam gibi özellikleri; içsel özellikler ise tüketicinin duyuları ile
algılayamadığı mikotoksin, metal iyonu, pestisit kalıntısı gibi özellikleri kapsar.
 İşlevsel açıdan ise başlıca dört grup kalite ögesi bulunur. Bunlar aşağıdaki gibidir:
 Fizyolojik kalite ögeleri (beslenme değeri)

 Hijyenik-toksikolojik kalite ögeleri (sağlık değeri)
 Teknik-fiziksel kalite ögeleri (kullanım değeri)
 Duyusal kalite ögeleri (tadım değeri)
3.2.1. Fizyolojik Kalite Ögeleri
Fizyolojik kalite; gıdanın besinsel ve fizyolojik ögeleri hangi miktarda içerdiği ve

günlük tüketimin gereksinimi hangi düzeyde karşıladığı ile ilişkilidir.
Bir gıdanın, besin ögelerinin tümünü içermesi kuşkusuz beklenemez. Bunu karşılaması
gereken herhangi bir gıda değil, günlük diyettir. Başka bir tanımla bir günde tüketilen gıdaların
toplamıdır. Bu nedenle ‘İyi veya kötü olan gıda değil diyettir.’ deyişi önemli bir gerçeği
yansıtır. İyi bir diyeti oluşturmanın koşulu ise her gıdanın hangi besin ögelerini, hangi
miktarda içerdiğinin bilinmesidir.
Gıda etiketinde; besin ögeleri konusunda bilgi verilerek tüketicinin doğru gıda seçimine
katkıda bulunur. Bu kapsamda söz konusu olan başlıca üç uygulama; beslenme etiketi,
beslenme beyanı ve sağlık beyanıdır.
50
3.2.1.1. Beslenme Etiketi
Beslenme etiketi; enerji değeri ve besin ögeleri miktarı ile ilgili bilgilerin gıda etiketinde
belirtilmesidir. Kalite açısından kritik olan gıdanın beyan edilen besin ögesi miktarını raf ömrü
süresince içermesidir. Bu nedenle beslenme etiketi yetkili bir laboratuar analizine dayanmalı,
besin ögelerinin stabilitesi de dikkate alınmalıdır.
3.2.1.2. Beslenme Beyanı
Beslenme beyanı, besin ögeleri ve gıda bileşenlerinden etkisi olumlu olanların faz-
lalığının veya olumsuz olanların azlığının gıda etiketinde belirtilmesidir. Beslenme beyanına
esas olan bilgiler yetkili laboratuvar analizine dayanmalıdır.
3.2.1.3. Sağlık Beyanı
Bir besin ögesi veya biyoaktif bileşeninin sağlık üzerine olumlu etkisinin belirtilmesidir.
Etiketinde sağlık beyanı yer alan böyle gıdalara fonksiyonel gıda adı da verilir ve sağlığın
korunması açısından bu gıda grubuna duyulan ilgi giderek artmaktadır.
3.2.2. Hijyenik-Toksikolojik Kalite Ögeleri
Hijyenik-toksikolojik kalite ögeleri; gıdanın sağlık değerini veya güvenli oluşunu

belirleyen ve sağlığı olumsuz etkileyen herhangi bir durumun oluşmaması veya herhangi bir
etkenin sağlığa zararlı düzeyde bulunmaması ile ilgili özellikleri kapsar. Hijyenik-toksikolojik
kaliteyi belirleyen ögeler fiziksel, kimyasal veya biyolojik olabilir.
Sağlık açısından tehlike potansiyeli taşıyan gıdalardaki zararlı bileşiklerin başlıca

kaynakları çevre, girdi, proses ve ambalajdır.
Çevre açısından; fabrika bacaları, taşıt yakıtları, ev atıkları ile oluşan hava, toprak ve su
kirliliği ve bunların gıdaya taşınması söz konusudur. Bunlar genellikle çevre bulaşanları olarak
tanımlanır.
Girdi açısından; ham maddenin yetiştirilme aşamasındaki pestisit, hormon, antibiyotik

uygulamaları ve bunların kalıntı olarak gıdaya yansıması söz konusudur. Ayrıca depolama
koşullarına bağlı olarak mikroorganizma gelişmesi ve mikotoksin oluşması önemlidir. İzin
verilmeyen katkıların kullanılması veya izin verilenlerin aşırı dozda kullanılması da bu
kapsama girer.
Proses açısından; yıkama, ayıklama, pastörizasyon, sterilizasyon gibi kritik işlemlerin

yetersizliği nedeni ile yabancı madde kalması ve mikroorganizma gelişmesi söz konusu olur.
Kızartma, ızgara, pişirme gibi işlemler sırasında da benzopiren, akrilamid gibi zararlı bileşikler
oluşabilir.
Ambalaj açısından, malzeme özelliklerinin yeterli olmaması durumunda bazı
bileşiklerin (metal, monomer, boya gibi) gıdaya geçmesine yol açabilir.
51
Gıda kalite
Açıklama Alt özellikler
özellikleri
Boyut
Biçim
Fiziksel
Kıvam, tekstür (doku) ve
benzerleri
Niteliksel özellikler
Karbonhidrat, protein ve yağ
Kimyasal
Vitamin, mineral vb. ögeler
Mikrobiyel
Biyolojik
Enzimatik
Algısal özellikler Görsel (dışsal) ve gizli (içsel)
Beslenme etiketi
Fizyolojik kalite ögeleri
Beslenme beyanı
(beslenme değeri)
Sağlık beyanı
Çevre
Hijyenik-toksikolojik kalite Girdi
ögeleri (sağlık değeri) Proses
Ambalaj
İşlevsel özellikler
Teknik-fiziksel kalite ögeleri Biçimsel (formal)
(kullanım değeri) İşlevsel (fonksiyonel)
Renk
Tat
Duyusal kalite ögeleri (tadım
Koku
değeri)
Vizkozite / kıvam
Tekstür (doku)
Diğer sınıflama
Verim,
Gıda bileşenlerinin oranı
Kantitatif (niceleyici)
Net ağırlık,
özellikler
Brüt ağırlık
Süzme ağırlık
Görünüş özellikleri Optik özellikler
Duyusal özellikler Yapısal özellikler
Aroma
Besin değeri
Katkı maddeleri
Kirlilik
Gizli özelliklerdir
Kontaminasyon İlaç kalıntısı-metalik bulaşma
Mikotoksin-indikatör
Mikrobiyolojik güven
mikroorganizmalar
Tablo 3.1: Kalite özelliklerinin farklı açılardan sınıflandırılıması
52
3.2.3. Teknik Kalite Ögeleri
Bunlara teknik-fiziksel kalite ögeleri de denilir ve gıdanın kullanım değerini öncelikle

bu özellikler belirler. Bunlar, biçimsel (formal) ve işlevsel (fonksiyonel) olmak üzere iki gruba
ayrılır.
 Biçimsel grupta; şekil, boyut, irilik, homojenlik gibi özellikler yer alır.
 İşlevsel grupta sayılanlar ise haşlama, kızartma, dilimleme, sürme gibi
kullanılma amacına uygunluğu belirleyen özelliklerdir.
3.2.4. Duyusal Kalite Ögeleri
Duyusal kalite ögeleri gıdanın keyif işlevini yansıtır ve gıdanın tadım değerini
belirleyen bu özelliklerdir. Bu grupta yer alan başıca özellikler; renk, tat, koku, viskozite /
kıvam, tekstür veya dokudur.
Nitelik açısından bakıldığında fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerden söz edilir.

Fiziksel özellikler; boyut, biçim, kıvam, tekstür (doku) ve benzerleridir. Kimyasal
denildiğinde nişasta, protein, lipit, şeker, vitamin, mineral vb. bileşim ögeleri anlaşılır.
Biyolojik özellikler ise daha çok mikrobiyel ve enzimatik değişmelere ilişkindir.
3.3.Gıda Kalitesine Etki Eden Faktörler

Gıda kalitesine etki eden faktörler:
 Ham madde kalitesi

 Üretimde kullanılan yarı mamul, yardımcı madde (ingredient) ve katkı maddesi
(aditif) kalitesi
 Personel kalitesi
 Kullanılan ambalaj maddeleri
 Üretimde kullanılan alet ve ekipmanlar, uygulanan teknoloji ve yöntem
 Depolama, saklama, pazarlama koşullarıdır.
Gıdaların kontamine olabileceği pek çok olasılık vardır.
Gıdalar tüketiciye ulaşmadan önce;

 Çiflik
 Tarla-hasat süreci
 Mezbaha-kesim haneler
 İşleme,
 Depolama
 Taşıma
 Dağıtım gibi çok kompleks ve geniş bir ağdan geçer.
53
Gıda maddelerindeki kalitenin bozulması; gıdayı çevreleyen ortamın sıcaklığından,
oksijen, ışık, hanın bağıl nemi, gıda bileşimi, ambalaj, depolama, nakliye ve satış gibi pek çok
olumsuzluk yaratan değişkenlerden ileri gelir. Gıda kalite kontrolun amacı bu değişkenlere
ilişkin doğru ölçüm metotları geliştirerek amacına ulaşır.
3.4. Gıda Kalite Kontrolünün Nedenleri ve Kapsamı

 Üretici firma piyasada iyi bir isim yapabilmek için iyi kalitede ürün elde etmek
istediğinden ürettiği ürünü çeşitli aşamalarda kontrol eder.
 Üretici aldığı ham maddeyi ve pazarladığı ürünü kontrol ederek hem ekonomik
ve verimli bir çalışma ortamına kavuşur hem de yeni yatırımlara yönelir.
 İşletme için gerekli teknik güven, iş disiplini ve çalışanların kontrolü de kalite
kontrolünün sürekliliği ile yakından ilişkilidir.
 Her ülkede ve uluslararası ticarette gıda standartları ve tüzükleri vardır. Gıdaların
yapı, katkı maddeleri ve mikrobiyolojik açıdan bu standart ve tüzüklere
uygunlukları, sağlığa zararlı olup olmadıkları kalite kontrolle belirlenebilir.
 Gıda maddeleri ticareti özel şartnamelere göre yapılır. Alıcının istediği koşulları
sağlamak, anlaşmazlıkları önlemek için kalite kontrole gerek vardır.
 Gıda ticareti yapanlar ve tüketiciler, her zaman aynı kalitede ürün almak isterler.
 Gıdaların besleme nitelikleri de kalite kontrolle belirlenebilir.
Gıda kalite kontrol kapsamına;
 Gıdaların yapısı
 Üretimin çeşitli aşamalarında gıdada olan değişimler
 Gıdanın bulunduğu ortamla etkileşimi
 Gıda üretim teknolojileri
 Üretim öncesinde, üretim sırasında ve üretim sonrasındaki incelemeler
 Yürürlükteki mevzuatlar
 Ölçme ve test etme yöntemleri girer.
3.5. Kalite Güvence Sisteminin Amaçları

Kalite güvencesi bir ürün veya hizmetin kalite konusunda belirtilmiş gerekleri yerine
getirmesinde yeterli güveni sağlamak için uygulanan planlı ve sistematik etkinlikler bütünü
olarak tanımlanır. Temelinde ürün ya da hizmetin geçtiği tüm aşamalardaki talimatlar, görev
ve sorumluluklar tanımlar vb. ile belgelendirilmesi, çalışanların eğitilmesi ve kalite konusunda
bilinçlendirilmesi ile kalite ile planlanan düzeyde en az kaynak kullanımıyla korunması yatar.
Kullanıcının gereksinimleri tam olarak ve belirlendiği şekilde karşılanmadığı sürece kalite
güvence sistemi tanımlanmış sayılmaz. Dolayısı ile kalite güvencesi doğrudan kalite kontrol
ile ilgili birimler dışında herhangi bir ürün ya da hizmetin son kullanıcıya ulaşana kadar geçtiği
tüm aşamalarda görevli bölümleri de kapsar.
54
Kalite güvencesinin temelinde ürün veya hizmetin geçtiği tüm aşamalardaki talimatlar,
görev ve sorumluluklar tanımlarının belirtilmesi, çalışanların eğitilmesi ve kalite konusunda
bilinçlendirilmesiyle kalitenin planlanan düzeyde en az kaynak kullanımı ile korunması yatar.
Kısaca, kalitenin müşterinin güvenle satın alabileceği ve uzun bir süre güven ve tatminle
kullanabileceği şekilde sağlanmasıdır.
Kalite güvence sisteminin amacı tüm kuruluşu, kaliteyi doğrudan veya dolaylı
etkileyen süreçler zinciri olarak ele alıp kalitenin sürekliliğini sağlamak ve kuruluşun
hedeflenen kalite düzeyini asgari maliyetle elde edebilmesini sağlayacak çabaları başlatmak,
eş güdümü sağlamak ve sonuçları sürekli izleyerek gereken önlemleri almaktır.
3.5.1. Kalite Güvence Sistemini Etkileyen Faktörler
Kalite güvencesinin sağlanması için tüm müşteri gereklilikleri öncelikli olarak

bilinmelidir. İşletmeler müşterileri ile çok sıkı bir iş birliği içinde olmalıdırlar. Bu durum
herhangi bir kalite güvence programının olmazsa olmaz koşuludur. Herhangi bir çalışma
başlamadan önce müşteriden yeterli bilgi toplanmalı, bütün çalışmalar planlanmalı ve gerekli
talimatlar detaylı bir şekilde hazırlanmalıdır. Kalite güvencesi bir işletmenin bütün
fonksiyonlarının toplam olarak bütünleştirilmesini ve kontrolünü gerektirir. Yalnızca muayene
ile kalite elde edilmez, kalite müşteri gerekliliklerinin tanımlandığı aşamada
tasarımlanmalıdır. Bu duyarlı kalite oluşturma çalışmaları üretim planlama imalat ve sevkiyat
ile satış sonrası aşamalarda da sürdürülmelidir.
Kalite güvencesi, yönetimin devredemeyeceği fonksiyonlardan birisidir. Yönetim tüm

fonksiyonları bütünleştirme operasyonlarını kendisi yürütmelidir. Kalite, yalnızca bir imalat
sürecinde oluşturulabilecek bir şey değildir. Kalite güvencesi, istenilen sonuca ulaşmak için
işletmede toplam bütünleştirme gerektiren bir felsefedir. Ancak birçok kuruluşta yönetim bu
sorumluluğu yeterince önemsememekte ve kalite güvencesinin merkezi felsefesi yeterince
anlaşılmamaktadır.
3.6. Günümüzde Gıda Kontrolünün Daha Fazla Önem

Kazanmasının Nedenleri
Günümüzde Kalite Güvencesi Sistemi'nde yüksek kalite, sıfır hata ile özdeşleşmiştir.
Bitmiş ürünlerde kusurların ayıklanması yerine üretim sırasında proses denetimiyle ürünlerin
kusurlu çıkmaması, sistemin temelini oluşturur. Bu önleyici kalite anlayışı aynı zamanda en
ekonomik üretim şeklidir. Bugün geçerli olan, en yüksek kalitenin en düşük maliyetle
üretilmesi olduğuna göre Kalite Güvencesi Sistemleri, işletmelerin rekabet gücünü en yüksek
seviyede tutulması için ideal bir sistemdir.
Kalite kontrol ürün üretildikten sonra bunun kontrolüne yöneliktir. Kalite güvencesi ise
sistem üzerinde gerçekleştirildiğinden kaliteyi sağlamaya (güvence altına almaya) yöneliktir.
Yani reaktif değil, proaktiftir; işlem yapıldıktan sonraki sonuçlara değil işlemin doğru
55
yapılmasına yöneliktir. Kalite güvencesi, önlemenin düzeltmekten daha iyi olduğu
düşüncesinden yola çıkar, tasarımdan malzeme seçimi, üretim ve dağıtıma kadar her aşamada
ürün kalitesinin tamamen kontrolünü sağlar.
3.7. Ham Maddede ve İşleme Sürecinde Yapılan Kontrollerin

Yararları
Kontrol, kaliteyi sağlamaya yönelik bir dizi iyileştirme veya düzenlemeyi içerir.
İstenilen tüm özellikleri barındırma kalite olarak benimsendiğinden bu hedefe ulaşılmaya ne
kadar başından itibaren başlanırsa sonradan istenmeyen pek çok durumun önüne geçilebilir.
Kalite kontrolü yapılacak öge bir mal, hizmet veya ortam olabilir. Kalite kontrolü yapılacak
öge ile ilgili ilk elden gerekli verilere ulaşılması, sonrasındaki pek çok beklenmeyen ve
istenmeyen değişkenlerin önüne geçecektir.
 Ham madde sürecinde yapılan kontroller;
 Son ürün güvenliği

 Beklenti dışındaki değişimleri önceden tespit edip hatalı üretimi engelleme
 Hızlı ve etkili kalite kontrol sistemi
 Ürünlerdeki beklenenin dışındaki değişmelerin önceden tespit edilip hatalı
parça sayısını azaltma
 Ham madde tedariklerinde ve tedarikçilerinde kalite ve kalite kontrol
yaklaşımı yerleştirme
 Güvenli ham madde sağlama süreci konrol altına alma
 Maliyet ve zamandan kazanma gibi önemli faydaları olur.
 İşleme sürecinde yapılan kontroller;
 Üretimde kalitesizliğin önüne geçmesi

 Standart üretimi gerçekleştirmesi
 İşçi, makine ve zaman kaybını azaltıp maliyeti düşürmesi
 Ürünün üretimi için gerekli planların geliştirilip uygulanarak etkin bir
şekilde sürekliliği sağlaması
 En ekonomik seviyede karşılanabileceği ürün üretmesi
 Son ürün güvenliğinin gelişmesi
 Mevzuata uygunluğu sağlaması
 Tüketici güveninin artması ve buna bağlı olarak şikâyetlerin azalması
 Sistematik bir yaklaşımın katkıları
 Proseslerin daha iyi anlaşılması
 Kontrollerin sıkılaştırılmış olması
 Gerçek zamanlı izleme sistemi nedeniyle problemlerin kısa sürede tespit
edilmesi ve hemen düzeltici faaliyetlerde bulunmaya imkân vermesi
56
 Sadece gerekli bölgelere odaklanmaya imkân vermesi nedeniyle çok
maliyetli olmaması
 Kalite hatalarının neden olduğu maliyetleri azaltması
 Çalışanların iş veriminin ve memnuniyetinin artırılması,
 Yükümlülüklerini bilen ciddi ve profesyonel bir organizasyon
oluşturulması
 Resmî denetimlerde karşılaşılan sorunların en aza indirilmesi gibi pek çok
faydalarını saymak mümkündür.
3.8. Gıdalarda Kalite Kontrolün Sınıflandırılması

 Yapılış amaçlarına göre kalite kontrol
 Hijyenik kalite kontrol
 Teknolojik kalite kontrol
 Nutrisyonel kalite kontrol
 Yapılış zamanına göre kalite kontrol

 Üretim öncesi kalite kontrol
o Kalite planlama aşamasında
o Üretim için gerekli ham madde ve ekipmanların sağlanması
aşamasında
 Üretim sürecinde kalite kontrol
o Üretim sürecinde
o Paketleme aşamasında
 Üretim sonrası kalite kontrol
o Depolama aşamasında
o Pazarlama aşamasında
Gıdalarda kontrol daha çok üretim aşamalarında yapılmalıdır. Son üründe yapılacak
kontroller yarar sağlamaz; çünkü geriye dönüp kaliteyi düzeltme olanağı yoktur.
3.9. Kalite Kontrolde Hata Kaynakları

Kalite, söz konusu öznenin sahip olması gereken değişkenler olarak bilinir ve doğru
uygulanırsa kalite kontrol ihtiyacını ortadan kaldırır. Kalite kontrolde hata kaynaklarını doğru
olarak tespit edebilmek için bu sürecin yapılanma ve işleyiş süreci doğru bilinmeli,
adlandırılmalı, tanımlanmalı ve uygulanmalıdır. Kalite kontrol süreci çağımızda sık kullanılır
ve uygulanır bir terim olarak yer almıştır. Buna bağlı olarak hata kavramını da göz ardı
etmemek gerekir.
57
Bu süreci hayata geçirmeye yönelik pek çok yol, yöntem ve ekipmanın işe koyulması
da bir dizi hata payını yanında getirir. Hata kaynaklarının gerçekte yanılgılardan ve
yanlışlıklardan ileri geldiği yaklaşımından oluşmuştur.
Genel olarak kalite kontrolde hata kaynakları şu şekilde sınıflandırılabilir.
 İnsan kaynaklı hatalar

 Sistemin doğru olarak anlaşılamayıp yanlış uygulanması
 Gerçekçi olmayan beklenti ve uygulamalar, yanlışlıklar. Söz konusu
yanılgı ve yanlışlıklar şu şekilde örneklenebilir:
o Karıştırmak
o Unutmak
o Değiştirmek
o Yanlış anlamak
o Okuma hatası
o Bilgi ve iletişim eksikliği
 Ham madde, vb. girdilerden kaynaklı hatalar
 Planlama ve proses kaynaklı hatalar
 Üretim kaynaklı hatalar
 Kullanılan yol ve yöntem kaynaklı hatalar şeklinde genelleştirilebilir.
Kalite kontrolde hataların önüne geçebilmek için sistem içeren bir yaklaşım aşağıda
belirtilen yönergeleri izler:
 Kontrol edilecek sürecin seçimi

 Kontrol ölçü biriminin tespiti
 Kontrol edilecek konunun performans ve amaç ölçütlerinin belirlenmesi
 Gerçekleşen performansın ölçümü
 Amaçlanan ile gerçekleşen performans arasındaki farkın tespiti ve yorumlanması
 Amaçlanan ile gerçekleşen performans arasında fark varsa gerekli iyileştirme
çalışmalarının yapılması
3.10. Kalite Kontrol Bölümünün Fonksiyonları ve Diğer Bölümlerle

İlişkisi
Kalite kontrolün amacı, tüketici isteklerinin ve işletmenin genel gayesini birlikte
muhtemel en ekonomik seviyede karşılayabilecek ürünün üretilmesini sağlayacak plan ve
programların geliştirilerek uygulanması ve etkin bir şekilde yürütülmesini sağlamaktır. Bu
genel gayenin elde edilmesine yönelik olarak kalite kontrolün gerçekleştirilmesinde kontrol
bölümünün fonksiyonları şunlardır:
58
 Sistematik yaklaşım gereği işin daha başlangıçta doğru olarak yapılmasının
sağlanması ile eldeki makine ve iş gücünden en yüksek verim sağlama
 Bozuk ürünleri düzeltmek için kullanılan sürenin yol açtığı üretim kayıplarının
ve hurda-fire atık oranını azaltma
 Alıcıya istediği toleranslar içinde kalan ürünlerin verilmesi ile firmaya itibar
sağlama
 Mamullerin ekonomik ömürlerini doldurmadan atıl bir hâle düşmelerinin
önlenmesi ile israfın önüne geçme
 İç piyasalarda yerli ürüne güvenin tesisi, dış pazarlarda rekabet gücü kazanma
 Ürün kalitesinin geliştirilmesi (ölçü, birim, malzeme, sertlik ve diğer özellikler)
 İşletme ve kalite masraflarını azaltmak ve işletme mensuplarının moralini
yükseltip işçi ve işveren ilişkilerinin düzenlenmesi
 Tüketicinin parasının karşılığını aldığını görerek memnun olması, müşteri
şikâyetlerinin azalması ve tüketicinin korunması
 İş birliği ve dayanışmanın oluşturması
 Sınırsız, sürekli gelişim ve özgün koşullar içinde yeniden yapılanan sistem
özelliği kazanma
 Kamuda kalite bilinci oluşturma
 Kalite bilinci arttıkça daha iyiye ve daha doğruya yönelme
 Sunduğu hizmetlerde etkinlik ve verimliliğin artırılması çalışmaları daha hızlı ve
bilinçli bir şekilde yapılmaya başlanma
 Kaliteli hizmet veren ve takdir edilen çalışanların iş doyumu
 Kalitesizlikten kaynaklanan israf önlenecek ve daha verimli alanlara yönelme
 Otokontrolün önemi artacak, kendilerini ve yaptıkları işleri sorgulayarak öz kalite
kontrol disiplini
 Çalışanların karar mekanizmalarına katılımı ve grup çalışmaları ile kurumların
hizmet kalitesi daha da artırır.
Kalite kontrolün başlıca faaliyet alanları şunlardır.

 Pazarlama, müşterinin ödediği ve istediği kalite seviyesini degerlendirir.
 Mühendislik, pazarlama değerlendirmesini tam özel şartlara indirger.
 Satın alma, üretim icin gerekli malzemelerin ve parçaların temini ile
ilgilenir.
 Üretim mühendisliği, üretim için gerekli işlemleri, takımlari, aletleri ve
makineleri belirler.
 Üretim denetimi ve atölye operasyonları, imalat esnasında yarı montajı
ve son montajı kontrol eder.
 Mekanik muayene ve fonksiyonel test, spesifikasyonlara uygunluğu
kontrol eder.
 Nakliyat, ambalajlama ve iletimin etkisindedir.
 Yerleştirme ve servis
59
Gıda Kalite Kontrolü, gıdalar ve toplum açısından gereklidir.
 Gıdalar açısından;
 Gıdanın olgunluğu ve işleme özelliğinin belirlenmesi

 Gıdanın bozulmuş olup olmadığının saptanması
 Gıdada toksik madde bulunup bulunmadığının saptanması
 Gıdalara hile, taklit, tağşiş yapılıp yapılmadığının saptanması
 Gıdadaki katkı maddelerinin çeşit ve miktarlarının saptanması
 Gıdadaki mikroorganizmaların cins ve sayılarının belirlenmesi
 Gıda etiketinde yanlış ve sahte bildirim olup olmadığının saptanması için
gereklidir.
 Toplum açısından;
 Toplum sağlığını korumak

 Tüketicinin aldatılmasını önlemek
 Gıda endüstrisinin gelişmesini sağlamak ve bu alanda haksız rekabeti
önlemek,
 Uluslararası pazarda yer almak, pazar payını büyütmek,
 Gıda üretimini en verimli şekilde yapmak için gereklidir.
3.11. Kalite Kontrol Bölümünün Sorumlulukları ve İşletmeye

Sağladığı Yararları
Gıda işletmelerinde üretilen gıdanın kalitesinin yükseltilmesi, en azından korunması
için kalite kontrolü bir plan çerçevesinde yapılması gerekir. Bunun için de işletmenin
büyüklüğüne göre kalite kontrol bölümü bulunmalıdır.
Kalite kontrol bölümünün başlıca sorumlulukları şunlardır:
 Ham madde, yardımcı madde ve üretimde kullanılan diğer malzeme ve ekipmanların

kontrolü
 Üretim sürecinin (proses) planlanması
 Üretimin ve araç gereç verimliliğinin ölçülmesi
 İşlenmiş ürün, depo ve depolama, taşıma kontrolü
 Üretim işlemleri ve ürün özelliklerinin açık ve anlaşılır şekilde el kitabı olarak
hazırlanması
 Hijyen ve sanitasyon kontrolü
 İstatistik programlarının hazırlanması ve istatistik işlemlerinin yapılması
 Yasa ve standartlara uygunluğun sağlanması
 Üretim atıklarının kontrolü
60
 Bütçenin hazırlanıp fiyat politikalarının belirlenmesi
 Personelin kişisel performansının geliştirilmesidir.
Kalite kontrol bölümünün işletmeye sağlayacağı yararlar ise şunlardır:
 Tüketici beğenisini sağlamak ve markalaşmak

 Kalite düzeyini her zaman aynı düzeyde tutarak firmaya güven sağlamak,
piyasada rekabet gücünü artırmak
 Bozulmaları engellemek veya bozuk üretim nedeniyle iade edilen ürün miktarını
azaltmak
 Maliyeti düşürmek, en aza indirmek
 Çalışanların moralini yüksek tutmak ve kurumsal kimlik kazandırmak olarak
sıralanabilir.
3.12. Kalite Kontrol Zinciri Aşamaları

Kontrol süreci, aşağıdaki adımlardan oluşur:
 Birinci aşama: Tüketicinin herhangi bir kalite ögesi için istek ve

beklentilerinin belirlenmesidir.
 İkinci aşama: Tüketici spesifikasyonlarının belirlenmesini sağlayacak
analiz yöntemlerinin bulunması ve uygulanmasıdır.
 Üçüncü aşama: Kontrol noktalarının saptanması ve en fazla bilgiyi en
düşük maliyetle sağlayabilecek örnek alma programlarının
uygulanmasıdır.
 Dördüncü aşama: Kontrol noktalarından elde edilen bulguların hemen
düzenlenmiş ilgili formlara işlenmesidir
 Beşinci aşama: Sonuçlar olumlu ise kalite zinciri başarıyla tamamlanmış
demektir.
61
Şekil 3.1: Kalite kontrol zinciri aşamaları
Kalite kontrol zinciri kısaca tarladan veya bahçeden başlayıp tüketici masasında
sonuçlanan olaylar zinciri olarak tanımlanabilir. Üretim ve kalite kontrol sistemi tüketici
isteklerine bağlıdır. Tüketiciler, işletmeye ham madde girdisi sağlayanlar, yarı mamul
üretenler, dağıtıcılar, toptancılar, satıcılar ve ürünün son tüketicileri olabilir. İşletme ve kalite
kontrol bölümünün görevi, yasal sınırlama ve standartlara uymak koşulu ile tüketici isteklerini
karşılar. Kalite kontrol zinciri tüketici istekleri ile başlar, tüketici istekleri ile biter.
62
DEĞERLER ETKİNLİĞİ-1
DEĞERLER ETKİNLİĞİ-
Her sabah Afrika’da bir ceylan uyanır. Kafasında tek bir düşünce; en hızlı koşan
aslandan daha hızlı koşabilmek, yoksa aslan tarafından yenilecektir.
Her sabah Afrika’da bir aslan uyanır. Kafasında tek bir düşünce; en yavaş koşan
ceylandan daha hızlı koşabilmek, yoksa açlıktan ölecektir.
Aslan da olsanız, ceylan da olsanız, güneş doğduğunda bilmeniz gereken dünden daha
hızlı koşuyor olmanız gerektiğidir. Aksi takdirde ertesi gün olmayacaktır.
Aslansanız ve en yavaş koşan ceylanı dün yakalamışsanız ve bugün bir ceylan daha
yakalamak istiyorsunuz, en yavaş ceylan bugün sizden daha hızlıdır. O hâlde düne göre bugün
hızınızı artırmanız gerekir.
Ceylansanız ve henüz aslan sizi yakalamamışsa bugün dünden daha hızlı olmalısınız.
Çünkü aslanın hedefinde siz olabilirsiniz.
Yani hayat koşusunda devam etmenin tek koşulu var, Çok çalışarak kendini geliştirmek.
Kendini geliştirmek ifadesinden ne anlıyorsunuz?

Kişisel ilgi alanlarında, mesleğinde kendini geliştirmek ne demektir?
63
İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak satın aldığınız bir kremalı
bisküvi ürününün ambalaj üzerindeki bilgilerinin Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve
Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği’ne uygunluğunu inceleyiniz.
 Uygulamanızı çeşitlendirmek için farklı

 Bir kremalı bisküvi alınız.
çeşitlerde bisküvi alabilirsiniz.
 Aldığınız bisküvinin ambalajının yırtık

 Aldığınız bisküviyi açmadan ambalajını
ve deforme olmamasına dikkat
inceleyiniz.
edebilirsiniz.
 Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve  Yönetmeliğin güncel hâlini

Tüketicileri Bilgilendirme bilgisayarınıza indirebilir ya da çıktı
Yönetmeliği’ni edininiz. alabilirsiniz.
 Bisküvi ambalajı üzerinde yazan

 Ambalaj üzerindeki bilgileri ilgili
bilgilerin yönetmeliğe uygunluğunu
yönetmelikle karşılaştırınız.
madde madde irdeleyebilirsiniz.
 Yönetmelik gereğince bulunması
 Yönetmeliğe uygun olan ve olmayan gereken bilgilerden ambalaj üzerinde
bilgileri not ediniz. bulunan ve bulunmayan bilgileri not
edebilirsiniz.
 Yönetmelik hükümlerince eksik ya da
 Yönetmeliğe uymayan yanlış beyanda bulunulan etiket
bilgilerinfarkedilmesi ile işletmeye ne bilgilerinin tespit edilmesi sonucu
gibi yaptırımlar uygulanır, araştırınız. işletmeye hangi yaptırımlar uygulanır,
araştırabilirsiniz.
 Çalışmalarınızı rapor hâline getirerek
 Çalışmalarınızı rapor hâline getiriniz.
sınıfta arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
64
1. Aşağıdakilerden hangisi TSE’nin görevlerinden biri değildir?

A) Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak
B) Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak
C) Kamu sektörü ve özel sektörün talebi üzerine standardları veya projelerini
hazırlamak
D) Kabul edilen standardları yayımlamak ve ihtiyari olarak standartların
uygulanmasını teşvik etmek
E) Kaliteli ürün üretmek
2. Aşağıdakilerden hangisi TSE’nin verdiği belgeler arasında değildir?

A) Laboratuvar Yeterlilik Belgesi
B) Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi
C) İş Yeri Açma Belgesi
D) HACCP Yönetim Sistemi Belgelendirmesi
E) Parti Malı Uygunluk Belgesi
3. Bir defada incelemeye sunulan malların, önceden belirlenen teknik esaslara uygun
bulunması hâlinde, incelemesi yapılan parti malı için geçerli olmak üzere düzenlenen
belge aşağıdakilerden hangisidir?
A) Parti Malı Uygunluk Belgesi
B) İthal malların belgelendirilmesi
C) Laboratuar Yeterlilik Belgesi
D) HACCP Yönetim Sistemi Belgelendirmesi
E) Kalite Uygunluk Belgesi
Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler

doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.
4. ( ) Türk Standartları Enstitüsünün izni olmadan bu marka hiçbir şekil ve şart altında
kullanılamaz.
5. ( ) Standardlara uygun ve kaliteli üretimi teşvik edecek çalışmalar yapmak ve bunlarla
ilgili belgeleri düzenlemek TSE’nin görevleri arasındadır.
6. ( ) Akreditasyon Sertifikası Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından verilir.
7. ( ) “Avrupa’ya Uygunluk” u ifade eden CE belgesi işareti iliştirilmesi zorunlu olan ürün
grupları arasında gıda maddeleri yer alır.
65
8. ( ) CE işareti resmi işarettir ve bütün AB ülkelerinde geçerlidir.
9. ( ) Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi yapan birden çok yetkili kuruluş vardır.
10. ( ) TSE markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların ilgili Türk Standardı’na
uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini belirtir.
DEĞERLENDİRME

66
ÖĞRENME KAZANIMI
İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak TSE standartlarına göre

standardizasyon ile ilgili işlemleri izah edebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Çevrenizde standardizasyon kavramına ait ögelere ulaşarak;

 Bunların nelerde ve hangi amaçla kullanıldıklarını,
 Hangi kuruma ait olduklarını araştırarak sınıf ortamı sunusu hâline getiriniz.
4. STANDART VE STANDARDİZASYON
Standart, genel olarak standart, standardizasyon çalışmaları sonucunda yetkili kurum
ve / veya kuruluşlar tarafından hazırlanarak onaylanan, yerine getirilmesi gereken koşulları
kapsayarak uygulanması genellikle tarafların isteğine bırakılan teknik özellik veya belgelerdir.
Diğer bir ifade ile standart (bir örneklik) kavramı; imalatta, anlayışta, ölçümde ve test
işlemlerinde birlik ve beraberlik anlamına gelir.
Standardizasyon, belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere
bütün ilgili tarafların yardım ve iş birliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama
işlemidir. Standardizasyon işlemi ile öncelikli olarak can ve mal güvenliği hedeflenirken aynı
zamanda kalitenin alt sınırı tespit edilmek suretiyle belirlenen düzeyin altında mal ve hizmet
üretimine müsaade edilmez.
Uluslararası Standardizasyon Örgütünün (ISO) yaptığı tanıma göre standardizasyon;

"Belirli bir faaliyetten ekonomik fayda sağlamak üzere, bütün ilgili tarafların katkı ve iş birliği
ile belirli kurallar koyma ve kuralları uygulama işlemidir."
Bu faaliyetlere örnek olarak ürün, meslek ve yönetim sistemi standardizasyonu

verilebilir. Belirli bir ürünün kalitesi konusunda yapılan bir standartlaştırma işlemi ile kalitenin
alt sınırı tespit edilir ve kalite düzeyi bu sınırın altında kalan mal veya hizmet üretimine izin
verilmez. Bir meslek konusunda yapılan standardizasyon işlemi ise bu mesleğin gereği gibi
icra edilebilmesi için ilgili taraflarca kabul edilen asgari bilgi, beceri ve tutumların ortaya
konmasıdır. Yönetim sistemi standardizasyonuna örnek olarak ise kalite, çevre, iş güvenliği,
67
insan kaynakları yönetimi vb. alanlarda yapılan standardizasyon çalışmaları verilebilir. Bu
çalışmalar genel olarak ulusal ve uluslararası ticarette ortak anlayışı sağlamak amacıyla
yapılır.
Standardizasyon çalışmaları sonucu ortaya çıkan dokümana ise standart adı verilir.
Örneğin çevre yönetim sistemi standardı, kalite yönetim sistemi standardı, otomotiv boyacısı
meslek standardı vb. İşletmeler bu standartları referans alarak sistemlerini kurar ve
faaliyetlerini sürdürür.
Standartlaştırma, ölçme, adlandırma ve yabancı adları çeşitli dillere çevirmeyle,

makinelerin, deney idarecilerinin, aletlerin, işlemlerin, yüzeylerin, malzemelerin ve parçaların
taşıması gereken özelliklerin ve bu özelliklerin arz edilme biçiminin tespiti gibi konular
Uluslararası Standartlar Teşkilatının faaliyet sahasına girer. Bu teşkilat talep üzerine özel bir
ilmi standart konusunu çözüme bağlamak üzere uluslararası teknik komiteler kurarak bu
komitelerin çalışmalarının neticelerini Uluslararası Standart (IS) olarak yayımlar. Teknolojik
ihtiyaçlardan dolayı ISO standartları, her beş yılda bir gözden geçirilir ve gerekli değişiklikler
yapılır.
4.1. Standardizasyonun Üreticiye, Ekonomiye ve Tüketiciye

Sağladığı Faydalar
Son yıllarda küreselleşme olgusuyla birlikte ulusal ve uluslararası ticarette ortak
anlayışı sağlama gereksinimi, giderek artan tüketici talepleri ve çeşitli yasalar, kuruluşları
üretim ve hizmet sunumunda kaliteyi artırma, çevreyi koruma ve çalışma şartlarını iyileştirme
konularında çeşitli uygulamalar yapmaya yönlendirir. Bu kapsamda kuruluşlar küresel rekabet
ortamında ayakta kalabilmek için çeşitli yönetim sistemi standartlarını uygular. Bu amaçla
kullanılan birçok standart mevcuttur. Uluslararası alanda yaygın olarak kullanılan bazı
yönetim sistemi standartları ise şunlardır:
 ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi Standardı

 ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı
 ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı
 OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı
 ISO/IEC 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı
 IIP insan Kaynakları Standartları
 SA 8000 Sosyal Sorumluluk Standardı
4.1.1. Üreticiye Faydaları
Standardizasyonun en öncelikli kazanımı, üretimin belli bir plan ve program dâhilinde

yapılmasını sağlamasıdır. Özellikle ISO 9000 serisi standartlar ile üretim projesi ve yapılan
her bir iş ayrı ayrı tanımlanarak süreçler standardize edildiğinden bütün işletme faaliyetleri
standart hâline gelir. Bu durum, işletmede çalışanların verimliliğini yükseltir. Bir bütün olarak
68
işletmede kalite hakim olur. Standardizasyon ile kayıp ve artıklar en az seviyeye iner. Standart
ürünlerin üretilmesiyle ham maddelerin verimli kullanılmasına imkân verir. Üretim süreci de
standartlaştırıldığından gereksiz besleme ve yığılmalar olmaz. Dolayısıyla gerek makinelerin
beklemelerinden kaynaklanacak üretim kayıpları ve gerekse yarı mamullerin ortalıkta
beklemelerinden kaynaklanacak yarı mamul kayıpları söz konusu olamaz. Standart ürünlerin
üretilmesi, depolamayı ve taşımayı kolaylaştırır, stokların azalmasını sağlar. Standart
ölçülerdeki mamullerin depolanması ve taşınması daha kolay olur. Yine standart ölçülerde
üretilmiş olan ürünler, standart olmayan mallara göre depoda daha az yer tutacaklarından stok
maliyetlerinden tasarruf sağlar. Standart malların üretilmesi seri üretime imkân
sağlayacağından, üretim miktarı arttırılarak ekonomiye yarar sağlayabilir.
Standardizasyonun üreticiye faydaları şöyle sıralanabilir:
 Üretimin belirli program ve kurallara uygun yapılmasına yardımcı olur.

 Uygun kalitede seri imalata imkân sağlar.
 Kayıp ve atıklar en az seviyeye iner.
 Verimliliği ve hasılatı arttırır.
 Depolamayı kolaylaştırır, taşımayı ucuzlaştırır ve kolaylaştırır, stokların azalması
sağlar.
 Maliyeti düşürür.
4.1.2. Mill^, Ekonomiye Sağladığı Faydalar
Standardizasyon sayesinde verimliliğin artacağı, kalitenin yükseleceği ve böylece

kaliteli ve çok miktarda ürün üretebileceğinden milli gelirde olumlu katkılar oluşur. Üretim
faktörleri ve zaman itibariyle israfın önlenmesi ayrıca, kötü mal yerine standartlara uygun
malların üretilmesi, daha güvenilir olmaları ve seçim kolaylığı sağlamalarından dolayı talebi
bu mallara kaydıracaktır. Böylece standart olmayan mallara olan talep azalacağından bu
malların arzı da azalacak, yani kötü mal piyasadan çekilecektir. Standartlar, ihracatta üstünlük
sağlar. Dünya piyasalarının isteklerini karşılayabilecek seviyede milli standartlara sahip bir
ülke, ihracat söz konusu olduğunda rakiplerine oranla üstün bir durum elde eder. Bunların
dışında standardizasyonun arz ve talebin dengelenmesine yardımcı olması, yanlış anlamaları
ve anlaşmazlıkları ortadan kaldırması, rekabeti geliştirmesi gibi faydaları da gösterilebilir.
Standardizasyonun millî ekonomiye sağladığı faydalar şöyle sıralanabilir:
 Millî sanayiyi belirli hedeflere yöneltir.

 Millî üretimin kalite bakımından gelişmesine yardımcı olur.
 Ekonomide arz ve talebin dengelenmesine yardımcı olur.
 Dağıtım masraflarını azaltır.
 İhracatta üstünlüğü sağlar.
 Millî karakterde bir sanayinin kurulmasında ve gelişmesinde öncülük yapar.
 Yan sanayi kurulması ve gelişmesini sağlar.
 Ekonomik barış sağlar.
69
4.1.3. Tüketiciye Sağladığı Faydalar
Mal standartlarının mevcut olduğu ve standartlara göre alışverişlerin yapıldığı

pazarlarda alışverişler karşılıklı güvene dayanır. Standardizasyonun birim maliyetleri
azaltması ürün fiyatlarını da düşürür. Dolayısıyla tüketicilere ucuz mal imkânı sağlanmış olur.
Ayrıca standardizasyon mal hakkında verdiği bilgiden ötürü tüketicilere satış sonrası verdiği
hizmetlerden yararlanma imkânı da sağlar. Standardizasyon tüketicilere karşılaştırma ve seçim
kolaylığı sağlar. Standart ürünlerin karşılaştırılması kolaydır ve ürün seçimi tüketici açısından
uzun zaman aldığı için yorucu ve masraflı bir uğraş olmaktan çıkar. Tüketicinin
bilinçlendirilmesine de yardımcı olduğu belirtilebilen standardizasyon, böylelikle alışverişte
yaşanacak stresi önler, tüketiciye güven verir.
Standardizasyonun tüketiciye sağladığı faydalar şöyle sıralanabilir:
 Tüketicinin can ve mal güvenliğini korur.

 Karşılaştırma ve seçme kolaylığı sağlar.
 Sipariş ve alım işlerini kolaylaştırır, alıcıların fiyat ve kalite yönünden
aldanmalarını önler.
 Ucuzluğu sağlar.
 Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar.
4.2. Standart Çeşitleri

Standartlar yapı karakterine, uygulama alanlarına ve şekillerine göre üç ana başlık
altında gruplandırılabilir:
 Yapı karakterine göre standartlar: Standartlar yapı karakterlerine göre ikiye

ayrılır.
 Temel standartlar: Ölçü birimi, yazı, rakam, terimler gibi mal
alışverişlerinde ve çeşitli hizmetlerde anlaşmaya, değer biçim ve
kıyaslamaya yarayan genel kapsamlı standartlardır.
 Türev standartlar: Temel standartlardan yararlanmak suretiyle meydana
gelen, madde, mamul, metot ve hizmet gibi kategoriye ayrılan
standartlardır.
o Madde standartları: Maden cevheri gibi maddeleri tabii hâlleri ile

bir örnek yapan standartlardır. Bu standart ürünün üretilmesinde
kullanılan fakat henüz üretim sürecine girmemiş ham maddelere
ilişkin standartları ifade eder.
o Mamul (ürün) standartları: İnsanların mamul, yarı mamul ve tabii

şekilde faydalandıkları tarım ürünlerini veya sanayi ürünlerini bir
örnek yapan standartlardır. Üretilmiş ürüne ait standartlardır.
70
Ürünün standart olması, ilgili spesifikasyonları karşılaması ile
ölçülür.
o Usul (metot) standartları: Bir mal veya hizmetin üretilme veya

ortaya konma biçimi, herhangi bir işlemin veya denetimin yapılış
koşullarını belirleyen standartlardır. Herhangi bir hizmetin ne türlü
alet ve araçlar kullanılarak ne şekilde yapılacağını belirten
standartlardır.
o Hizmet standartları: Hizmetin sunulma biçimi, yeri zamanı ve

karşılıklı iletişim ve etkileşimi de dikkate alır tarzda, hizmet
kalitesinin müşteri tatmini sağlayacak şekilde belirlenmesi ile ilgili
olarak düzenlenen standartlardır. Çeşitli ihtiyaçların nasıl, nerede,
ne şekilde kullanacaklarını ve tüketileceklerini içeren standartlardır.
o Mahsul standartları: Genellikle tarım ürünleri için kullanılan

standartlardır.
 Uygulama şekillerine göre standartlar: Uygulama şekillerine göre standartlar,

ihtiyari standartlar ve mecburi standartlar olmak üzere ikiye ayrılır.
 Mecburi standartlar (zorunlu standartlar): İlgili kuruluşlar tarafından

hazırlandıktan sonra resmi yetkililerce zorunlu olarak uygulamaya
konulan, özellikle can ve mal güvenliğini ilgilendiren konularla ilgili olan
ve Bakanlıkça yürürlüğe konan standartlardır (betonarme yapıların tasarım
ve yapım kuralları). Ülkemizde mecburi uygulamaya konulması gerekli
görülen bir Türk Standardı TSE'nin tavsiyesi, standardın ilgili olduğu
Bakanlığın onayı ile Resmî Gazete'de yayınlanmak suretiyle mecburi
uygulamaya konulur. Ancak, ilgili Bakanlık gerekli gördüğü takdirde
TSE'nin tavsiyesi olmadan da gerekli gördüğü standardı mecburi,
uygulamaya koyabilir. Halen hazırlanmış 14.000 Türk Standardı’nın 900
kadarı mecburi uygulamadadır.
 İhtiyari (seçmeli) standartlar: Standardizasyon konusunda görevli

kuruluşlar tarafından hazırlanıp yürürlüğe konulan, ancak uygulanmasına
ilişkin hiçbir yasal zorunluluk olmayan standartlardır. Ulusal Standartlar
Enstitüleri tarafından düzenlenir. Mecburi uygulamaya konulan
standartların dışında kalan standartlardır. Diğer bir ifadeyle ulusal standart
enstitüleri tarafından ülke ihtiyaçları göz önünde tutularak düzenlenmiş ve
uygulanmaları ilgililerin isteğine bırakılmış bulunan standartlardır (LPG
ilişkin kalite standartları). İsteğe bırakılışta akılcı bir davranış söz
konusudur. Uygulayıcı, zorlamanın aksine, güvenliğin ve ekonomik
usullerin ağırlığını hissedecek ve tercihini ona göre yapacaktır.
71
Standart Çeşitleri
Yapı Karakterlerine Temel standartlar" ve Madde, Mamul, Mahsül,

Göre Standartlar "Türev standartlar Metot ve Hizmet
Uygulama Şekillerine İsteğe Bağlı Standartlar

Göre Standartlar Zorunlu Standartlar
İşletme, Endüstriyel,
Uygulama Alanlarına
Millî, Bölgesel ve
Göre Standartlar
Milletlerarası
Tablo 4.1: Standart çeşitleri
 Uygulama alanlarına göre standartlar: İşletme, endüstriyel, millî, bölgesel ve

milletlerarası olmak üzere beş alanda incelenir.
 İşletme standartları, iş yerlerinin belirli ihtiyaçlarını karşılamak için

düzenledikleri özel standartlardır.
 Endüstriyel standartlar, aynı malı üreten sanayi kuruluşlarının
mamulleri için hazırladıkları standartlardır.
 Millî standart kuruluşlarının millî sınırlar içinde uygulanmak üzere
yapılan sıtandartlardır.
 Bölgesel standartlar (EN vb.)
 Uluslarası standartlar (ISO, IEC vb.).
4.3. Standart ve Verimlilik İlişkisi

Standart ve standartlaşma kabul edilen bir ölçüte ve norma uyma gayesindedir.
Verimlilik ise insandan başlayarak var olan her şeyde sürekli gelişimi hedefleyen bir
düşüncedir. Burada standart ve verimlilik arasında doğrusal ve orantısal ilişki açıktır. Çünkü
standart içinde verimliliği barındırır ve ona ulaşma çabası vardır.
Herhangi bir verimlilik artırma sürecinin dört aşaması vardır:
 Kabul etme: Değişme ve gelişme ihtiyacı kabul edilmelidir.

 Karar verme: Gelişimin gerekli olduğu kabul edildikten sonra harekete geçme
kararı alınmalıdır.
 Olanak tanıma: Kararların uygulanabilmesi için olanaklar mevcut olmalıdır.
 Harekete geçme: Son hedef olarak verimlilik artışı sağlayacak planlar
uygulanmalıdır.
72
Verimliliğin işletme açısından önemi;
 İşletmenin genel performansını ölçmek
 Rakip işletmeler ile karşılaştırmak ve stratejileri belirlemek
 Performansı işletme birimleri düzeyinde kontrol etmek ve geliştirmek
 Üretim kapasitesi, kaynak ihtiyacı ve maliyet tahminlerinin bütçe amaçlarına
uygun olarak yapılabilmesini sağlamak
 Çalışma yaşamını iyileştirmektir.
Verimlilik, belli bir üretim süreci sonunda elde edilen çıktının, bu çıktıyı elde etmek
üzere kullanılan girdi ya da girdiler toplamına oranıdır.
4.3.1. Verimlilik Artırma Teknikleri
 Malzeme esaslı teknikler

 Araştırma ve geliştirme çalışmaları
 Tam zamanında üretim (justın time) sistemi
 Grup teknolojisi
 Hücresel üretim sistemi
 Hat dengelenmesi
 Fiziksel dağıtım sistemleri
 Depolama sistemleri
 Malzeme taşıma sistemleri
 Tedarik zinciri yönetimi
 Personel esaslı teknikler

 Teşvikli ücret sistemleri
 Ücret dışı teşvikler (araba, lojman, sağlık giderleri vb.)
 Motivasyon
 İş zenginleştirme
 İş rotasyonu
 Takım çalışmaları (kalite çemberleri, geliştirme grupları ve verimlilik
grupları vb.)
 Eğitim ve beceri geliştirme programları
 İletişim
 Zaman ve toplantı yönetimi
 Öğrenme eğrileri
 Personel tedarik sistemi
 Oryantasyon (işe alıştırma) programları
 İnsan gücü planlama sistemi
 Kariyer planlama sistemi
 Performans değerlendirme sistem
 Meslek biyomekaniği (occupational biomechanics)
73
 Adil ve dengeli ücret sistemleri
 İnsan kaynakları planlaması
 Ergonomi-iş bilim (human factors engineering)
 İşçi sağlığı ve güvenliği
 İş esaslı teknikler
 İş analizleri
 Metod etüdü -metod mühendisliği –iş basitleştirme
 İş ölçümü -zaman etüdü
 İş değerlendirme
 İş tanımları
 Yalın üretim
 Sürekli iyileştirme (kaizen)
 5S endüstriyel temizlik ve düzen
 Kalite esaslı teknikler

 Kalite kontrol
 İstatistik kalite kontrol -istatistiksel proses kontrolü
 Kalite güvencesi sistemleri
 Sıfır hata programları
 Kalibrasyon sistemi
 Güvenilirlik artırılması (realiability improvements)
 Kalite belgelendirme çalışmaları
 Hizmet kalitesinin arttırılması
 Yönetim esaslı teknikler

 Stratejik yönetim
 Toplam kalite yönetimi
 Yalın yönetim
 Süreç yönetimi
 Yeniden yapılanma
 Değişim mühendisliği
 Altı sigma
 Hedeflere göre yönetim
 Toplam verimlilik yönetimi
 Teknoloji-otomasyon Yönetimi
 Enerji Yönetim sistemleri
74
4.4. Uluslararası Standardizasyon Kuruluşları
Uluslararası düzeyde standart hazırlama çalışmalarını yürüten en büyük iki kuruluş
Uluslararası Standardizasyon Kuruluşu (ISO) ve Uluslararası Elektroteknik Komisyonu
(IEC)’dur. Türk Standardları Enstitüsü, 1955 yılında ISO’ya ve 1956 yılında ise IEC’ye tam
üye olmuştur. Dünya ile iletişimde olabilmenin yollarından biri de standart ve standartlaşmada
iş birliğinin sağlanmasıdır. Bunun bilincinde olan Türk Standartları Enstitüsü uluslararası
birçok kuruluşun üyesi olmuştur.
4.4.1. Uluslararası Standardizasyon Organizasyonu (International Standards of

Organisations- ISO)
Elektrik ve elektronik konuları dışında kalan diğer bütün konularda uluslararası

standartları hazırlayan bir kuruluştur, 1947 yılında Cenevre'de çalışmalarına başlamış olup
bugün 97 üyesi bulunur. İSO’nun amaçları, uluslararası mal ve hizmet dolaşımını
kolaylaştırmak, bilimsel, teknolojik ve ekonomik faaliyetlerde iş birliğini geliştirmek üzere
standardizasyonun ve onunla ilgili çalışmaların geliştirilmesini teşvik etmek, standartların ve
onlarla ilgili faaliyetlerin dünya çapında harmonize edilmesine yönelik girişimlerde
bulunmaktır. Uluslararası standartlar geliştirip yayınlamak ve bu standartların dünya çapında
uygulanmasına yönelik girişimlerde bulunmaktır.
4.4.2.Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (International Electrotechnical

Comission -IEC)
1906 yılında Cenevre'de faaliyetlerine başlayan IEC (International Electrotechnical

Commission) elektrik, elektronik ve elektromekanik konularında uluslararası standartları
hazırlar. IEC'nin, 49 üyesi ve standart hazırlama çalışmalarını yürüten 200 teknik ve alt
komitesi bulunur. IEC’nin bugüne kadar hazırlanmış yaklaşık 4500 standardı mevcuttur. Türk
Standartları Enstitüsü, IEC’ye ülkemiz adına 1 Ocak 1956’da üye olmuştur.
4.4.3. Uluslararası Standart Kullanıcıları Federasyon (International Federation

of Standards Users -IFAN)
1974 yılında Paris'te kurulan ve 21 üyesi bulunan IFAN (International Federation of

Standard Users), uluslararası standartların uygulanmasını yaygınlaştırmak için seminer,
toplantı ve sempozyumlar düzenlemek ile iş birliğinin artırılması çalışmaları faaliyetlerini
sürdürmektedir. Türk Standartları Enstitüsü, IFAN'a ülkemiz adına 12 Eylül l991’de üye
olmuştur.
75
Şekil 4.1: Uluslararası Standart Kullanıcıları Federasyonu amblemi
4.4.4. Dünya Ambalajlama Teşkilatı (World PackagingOrganisation -WPO)
Bu teşkilatın amacı, uluslararası seviyede ambalajlama, ambalaj malzemeleri

konularında çalışmalarda bulunmak, yarışmalar ve fuarlar düzenleyerek çevreyi koruyan en
iyi ambalajların kullanımını teşvik etmektir.
Şekil 4.2: Dünya Ambalajlama Teşkilatı amblemi

4.4.5. Avrupa Standardizasyon Kuruluşu (European Committee for
Standardization -CEN)
İSO’nun amaçlarına benzer amaçlarla kurulan ve merkezi Brüksel'de bulunan 1960

yılında faaliyete geçen CEN, elektrik ve elektroteknik konuları dışında standart hazırlayan
bölgesel bir kuruluştur. CEN'in yaklaşık 1400 standardı mevcuttur. Türk Standartları
Enstitüsü, CEN'e ülkemiz adına 1991'de üye olmuştur.
76
Şekil 4.3: Avrupa Standardizasyon Kuruluşu amblemi
4.4.6. Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Kuruluşu (European

Committeefor Electrotechnical Standardization -CENELEC)
IEC’nin amaçlarına benzer amaçlarla kurulan ve merkezi Brüksel'de bulunan 1973

yılında faaliyete geçen CENELEC elektrik ve elektroteknik konularda standartlar hazırlayan
bölgesel bir kuruluştur. CENELEC'in yaklaşık 1200 standardı mevcuttur. Türk Standartları
Enstitüsü, CENELEC’e ülkemiz adına 1991 'de üye olmuştur.
Şekil 4.4: Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Kuruluşu amblemi

4.4.7. Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü (European
Telecommunications Standards Institute – ETSI)
ETSI, telekomünikasyon alanında standartlar hazırlayan bölgesel bir kuruluştur.
Şekil 4.5: Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü amblemi

4.4.8. Avrupa Kalite Kuruluşu (European Organizationfor Quality - EOQ)
1957 yılında faaliyete başlamıştır. Bölgesel bir kuruluş olan EOQ'nun amacı kalite,
kaliteli ürün üretimi ve kullanım bilincini üreticilere ve tüketicilere benimsetmek için
çalışmalar yapmaktır. EOQ’nun hâlen 25 üyesi bulunmaktadır.
77
Şekil 4.6: Avrupa Kalite Kuruluşu amblemi
4.4.9. Bölgelerarası Standartlar Birliği (BASB)
Bilindiği üzere Sovyetler Birliği dağılmış ve çoğunluğu Türk olan birçok ülke
bağımsızlığına kavuşmuştur. Türk Standartları Enstitüsünün önderliğinde 1991 yılında
standartlar aracılığı ile ülkemizin teknolojisinin bu ülkelere ve bu ülkelerin ticari ilişkileri olan
ülkelere benimsetilerek dış ticaretimizin gelişmesi amacı ile Bölgelerarası Standartlar Birliği
kurulmuştur.
4.4.10. İslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji Teşkilatı (Standardsand

Metrology Institute for the Islamic Countries-SMIIC)
İslam Konferansı Teşkilatı faaliyetleri çerçevesinde İslam Ülkeleri Standardizasyon ve

Metroloji Teşkilatının kurulma görevi TSE'ye verilmiştir. Bu karar üzerine TSE İslam Ülkeleri
arasında koordinasyonu sağlayarak teşkilatın kurulmasını sağlamıştır. İslam Ülkeleri
Standardizasyon ve Metroloji Teşkilatının kurulmasındaki amaç, bu ülkeler arasında ticareti
geliştirmek amacı ile ortak standartlar yapmak, standart teşkilatı olmayanların teşkilatlarını
kurmak ve eğitim çalışmalarında bulunmaktır.
 Ulusal Standardizasyon Kuruluşları

 TSE, Türk Standardları Enstitüsü
 BSI, British Standards Institution, İngiltere
 ANSI, American National Standards Institute, ABD
 JISC, Japanese Industrial Standards Committee, Japonya
 DIN, Deutsche sInstitutfür Normung, Almanya
 AFNOR, Association Française de Normalisation, Fransa
 Bölgesel Standardizasyon Kuruluşları

 CEN, Avrupa Standardizasyon Komitesi- European Committee for
Standardization
 CENELEC, Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi- European
Committee for Electrotechnical Standardization
 ETSI, Avrupa Telekominikasyon Standardlar Enstitüsü-European
Telecommunications Standards Institute
78
 Uluslararası Standardizasyon Kuruluşları
 ISO, Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı- International
Organizationfor Standardization,
 IEC, Uluslararası Elektroteknik Komisyonu-International
Electrotechnical Commission,
 ITU, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği-International
Telecommunication Union
4.5. TSE
Türk Standartları Enstitüsü; her türlü madde ve mamuller ile usul ve hizmet
standartlarını yapmak amacıyla 18.11.1954 tarih ve 132 sayılı kanunla kurulmuştur.
Enstitünün ilgili olduğu Bakanlık, Türkiye Cumhuriyeti Bilim Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığıdır. Enstitü, tüzel kişiliğe haiz, özel hukuk hükümlerine göre yönetilen bir kamu
kurumu olup kısa adı ve markası TSE’dir. Bu marka çeşitli şekillerde gösterilir. Türk
Standartları Enstitüsünün izni olmadan bu marka hiçbir şekil ve şart altında kullanılamaz.
Yalnız Türk Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen standartlar Türk Standardı adını
alır. Bu standartlar ihtiyari olup standardın ilgili olduğu Bakanlığın onayı ile mecburi
kılınabilir. Bir standardın mecburi kılınabilmesi için Türk Standardı olması şarttır. Mecburi
kılınan standartlar Resmî Gazete’de yayımlanır.
4.5.1. TSE’nin Görevleri

Türk Standardları Enstitüsünün görevleri şunlardır:
 Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak

 Enstitü bünyesinde veya hariçte hazırlanan standartları tetkik etmek ve uygun
bulduğu takdirde Türk Standartları olarak kabul etmek
 Kabul edilen standartları yayımlamak ve ihtiyari olarak uygulanmalarını teşvik
etmek, mecburi olarak yürürlüğe konmalarında fayda görülenleri ilgili
Bakanlığın onayına sunmak
 Kamu sektörü ve özel sektörün talebi üzerine standartları veya projelerini
hazırlamak ve görüş bildirmek
 Standartlar konusunda her türlü bilimsel teknik incelemelerle araştırmalarda
bulunmak, yabancı ülkelerdeki benzer çalışmaları takip etmek, uluslararası ve
yabancı standart kurumları ile ilişkiler kurmak ve bunlarla işbirliği yapmak
 Üniversiteler ve diğer bilimsel ve teknik kurum ve kuruluşlarla işbirliği
sağlamak, standardizasyon konularında yayım yapmak, ulusal ve uluslararası
standartlardan arşivler oluşturmak ve ilgililerin faydalanmalarına sunmak
 Standartlarla ilgili araştırma yapmak ve ihtiyari standartların uygulanmasını
kontrol etmek için laboratuvarlar kurmak, kamu sektörü veya özel sektörün
isteyeceği teknik çalışmaları yapmak ve rapor vermek
 Yurtta standart işlerini yerleştirmek ve geliştirmek için elemanlar yetiştirmek ve
bu amaçla kurslar açmak ve seminerler düzenlemek
79
 Standartlara uygun ve kaliteli üretimi teşvik edecek çalışmalar yapmak ve
bunlarla ilgili belgeleri düzenlemek
 Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak ve
gerekli laboratuvarları kurmak
Türk Standardları Enstitüsünün bu görevlerinin öncelik esasına göre tanzimi Genel

Kurulca kararlaştırılır ve ilgililere duyurulur.
4.5.2. TSE Tarafından Verilen Belgeler

 Türk Standartlarına Uygunluk Belgesi (TSE Belgesi): Türk Standartları
Enstitüsü tarafından tescil edilip kullanılan ürün uygunluk belgeleridir. Türk
Standartları’na uygunluk belgesi logoları Türk Standardına Uygunluk Belgesi’ni
alan kuruluş malları ve/veya ambalajları üzerinde TSE markasını kullanır. TSE
markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların ilgili Türk Standardı’na
uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini belirtir ve Enstitüsü ile firma
arasında imzalanana sözleşme çerçevesinde kullanılır.
 Kalite Uygunluk Belgesi (TSEK Belgesi): Kalite uygunluk belgesi, henüz Türk
Standardı hazırlanmamış konularda milletlerarası standartlar veya diğer ülke
standartları baz alınarak Enstitü tarafından belirlenen teknik belirleyiciler dikkate
alınarak akdedilen sözleşme ile TSEK markası kullanma hakkı verilen firma
adına düzenlenen belgedir. Kalite Uygunluk Belgesi’ni alan firma mallan ve/veya
ambalajları üzerinde TSEK markasını kullanır. Kalite Uygunluk Belgesi logoları
TSEK markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların milletlerarası
standartlar veya diğer ülke standartları baz alınarak Enstitü tarafından belirlenen
kalite faktör ve değerlerine uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini
belirtir. Enstitü ile firma arasında imzalanan sözleşme çerçevesinde kullanılır.
 Kalite Uygunluk Belgesi (TSE Ex belgesini kullanma hakkı): Ex kaliteye

uygunluk belgesi, bu belgeyi almaya hak kazanmış firmalara parlayıcı, yanıcı gaz
ortamında kullanılan emniyeti arttırılmış elektrikli malzemeler ile ilgili
ürünlerinin, uluslararası standartlar, benzeri Türk Standartları, diğer ülkelerin
millî standartları ve teknik literatür esas alınarak verilmektedir. Türk Standartları
Enstitüsü tarafından kabul edilen kalite faktörü ve değerlerine uygunluğunu
belirten ve akdedilen sözleşme ile TSE-Ex markası kullanılacak ürünlerin ticari
markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan bir
belgedir.
 Parti Malı Uygunluk Belgesi: Kalite seviyesi aynı olan ve bir defada üretilen ve
incelemeye sunulan mallar bir parti sayılır. Parti oluşumu, partiyi oluşturan
malların sayısı ve parti tanımı, ilgili standartlarda belirtilmiş olup, can ve mal
güvenliği, emniyet ve kullanma amaçlarına göre değişiklik gösterebilir. Parti
Malı Uygunluk Belgesi, bir defada incelemeye sunulan malların, önceden
80
belirlenen teknik esaslara uygun bulunması hâlinde, incelemesi yapılan parti malı
için geçerli olmak üzere düzenlenen belgedir.
 İthal malların belgelendirilmesi: Günümüzde dünyanın pek çok ülkesinde

gümrük duvarları, yerlerini teknik özellikler ve standartlara terk etmiştir.
Uluslararası ticarette, birçok ülkenin ithalatlarını kendi standartlarına göre
denetleyerek iç pazarını korumaya çalıştığı bilinmektedir. İmzaladıkları Ticaret
ve Tarifeler Genel Anlaşması (GATT) ve Avrupa Birliği anlaşmalarıyla ticareti
engellememeyi, taahhüt eden pek çok ülke, millî standartlarını teknik bir engel
olarak kullanmakta, bazı ülkelerin mallarına kota koymakta ve gümrük
tarifelerini yükselterek iç pazarı korumaktadır. İthal malların
belgelendirilmesiyle standardına uygun üretim yapan yerli sanayinin haksız
rekabete maruz kalması önlenmekte ve Türk tüketicisinin korunması
sağlanmaktadır. İthal malların belgelendirilmesi, ilgili kuruluşun Türk
Standartları Enstitüsüne tevdi ettiği görev ve yetkiler çerçevesinde
yürütülmektedir.
 Laboratuvar Yeterlilik Belgesi: Laboratuvar Yeterlilik Belgesi, laboratuvarlara

bağlı bulunduğu laboratuvar yetkilisi veya yetkilileri ile Enstitü arasında varılan
sözleşme çerçevesinde laboratuvarların uygulanan kalite sistemi, personel, deney
cihazları ve kullanılan metotlar, uygulanabilirlik, cihazların kalibrasyonu,
yerleşim ve çevre şartlan vb. yönlerden uygunluğunu onaylayan, laboratuvar
veya bağlı bulunduğu laboratuvar adına düzenlenen ve söz konusu belirlenen
kapsam çerçevesinde yeterli deney yapabileceğini gösteren üçüncü Laboratuvar
Yeterlilik Belgesi, laboratuvarın hangi deneyin ileri seviyede yapabildiğini
gösteren belgedir.
 Hizmet Yeri Yeterlilik Belgelendirme (Hizmet yerlerinin belgelendirilmesi):

Günümüzde turizm sektörü ve endüstrinin gelişmesinde önemli adımlar atılması
ile birlikte hizmet sektörü büyük önem kazanmış, hastanelerin, akaryakıt
tesislerinin, devlet dairelerinin, bankaların, turistik tesislerin, lokantaların, berber
ve kuaför salonlarının, tamircilerin, yetkili servislerin ve benzeri hizmet veren
kurum ve kuruluşların verdikleri hizmetlerde bir örneklik ve kalite aranır
olmuştur. Diğer taraftan kaliteli hizmet verilmesini temin etmek için hizmet
sektörünü bu konuda bilinçlendirmek ve harekete geçirmek zorunluluğu ortaya
çıkmıştır. Tüketiciye verilecek hizmetlerin ve bu hizmetleri verecek olan muhtelif
iş yerlerinin mevzuata uygunluğunu sağlayacak imkân ve kabiliyetlerin
belgelendirilmesi amacıyla kamu hizmeti niteliğinde sürdürülen çalışmalar
çerçevesinde Hizmet Yeri Yeterlilik Belgelendirme uygulaması 1990 yılından
itibaren TSE bünyesinde başlatılmıştır.
 Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi (Kalite sistemlerinin
belgelendirilmesi): Ülkemizde TS-EN-ISO 9000 Standartları çerçevesinde
Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi yapmaya tek yetkili kuruluş Türk
Standartları Enstitüsüdür. TS-EN- ISO 9000 serisi standartlarının uygulanmasına
yönelik olarak TSE tarafından 1987 yılından beri çeşitli eğitim programlan
81
düzenlenmekte ve 1990 yılından itibaren TS-EN-ISO 9000 belgelendirme
faaliyetleri yürütülmektedir.
Kalite güvence sisteminin incelenerek TS-EN-ISO–9000, TS-EN-ISO-9002 veya

TS-EN-ISO-9003 standartlarına uygun olduğunu gösteren belgedir. Kalite
Güvence Sistem Belgesi müracaatında bulunan firmaların müracaat belgeleri
TSE tarafından ön değerlendirmeye tabi tutulurlar. Uygun bulunanlar,
belgelendirme prosedürü gereği kuruluşun sistemi yerinde incelenerek belge
talep ettiği standart şartlarının karşılanması durumunda söz konusu firma adına
belge düzenlenir. Belge almış firma, firma adı ve belge numarası ile birlikte
sadece iş tekliflerinde reklam amacıyla ve tanıtım malzemesi üzerinde yukarıda
gösterilen sembolü kullanabilir. Sembol, ürün üzerinde veya ürüne ekli olarak
ürünün belgelendirildiğini göstermek amacıyla kullanılamaz.
 Çevre Yönetim Sistemi Standardı (Çevre yönetim sistem belgesi): Kuruluşun,

Çevre Yönetim Sistemi’nin incelenerek TS-EN-ISO 14000 Çevre Yönetim
Sistemi Standardı’na uygun bulunduğunu gösteren belgedir (şekil 1.8). Çevre
yönetim standartları, faaliyet, ürün ve hizmetlerin çevre üzerindeki etkilerini
kontrol altında tutmak, çevreyle ilgili icraat ve başarıların değerlendirilmesi
amacıyla hazırlanmakta, ekonomik ve çevreye yönelik amaçlarına ulaşabilmeleri
konusunda kuruluşlara yardımcı olmak için yönetim gerekleriyle bütünleştirilmiş
olan etkin bir çevre yönetim sisteminin başlıca unsurlarını sağlama niyetiyle
düzenlenmektedir (şekil 1.8. TS-EN-ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi
Standardı logosu). Bu standartlar, böyle bir yönetim sisteminin şartlarını
belirlemekte, her çeşit ve büyüklükteki kuruluşlara değişik coğrafi, kültürel ve
sosyal şartlara uygulanabilmektedir.
Bu standartlar;
 Bir çevre yönetim sistemi uygulayan, bu sistemi sürdüren ve geliştiren
 Kendi çevre politikasına riayeti taahhüt eden
 Bu riayeti başkalarına da gösteren,
 Çevre yönetim sistemini kendi bünyesinin dışındaki bir kuruluşa tescil
ettirmek ve bu konuda sertifika almak isteyen
 Kendi isteği ile bu standarda uyma konusunda kararlı olan ve bu hususu
açıkça beyan eden bütün kuruluşlara uygulanır.
 HACCP Yönetim Sistemi Belgelendirmesi: Tehlike analizi ve kritik kontrol

noktaları yönetim sistemi (HACCP) Belgesi HACCP, güvenilir ürünlerin
tüketiciye sunulması amacıyla düzgün işleyen bir sistemin oluşturulması ve
korunması temeline dayalı bir gıda güvenliği kavramıdır. Bir gıda zincirinde ham
madde temininden başlayarak gıda hazırlama, işleme, üretim, ambalajlama,
depolama ve nakliye gibi gıda zincirinin her aşamasında ve noktada tehlike
analizleri yaparak gerekli yerlerde kritik kontrol noktalarını belirleyen ve bu
noktaları izleyen herhangi bir problemi henüz oluşmadan önleyen sistemin
82
korunmasını sağlayarak belirli normlara uygun güvenilir gıdaların üretilmesini
sağlayan, her ölçekteki kuruluşa uygulanabilen, bir gıda güvenliği sistemidir. TS
13001 Standardı, uluslararası kabul görmüş HACCP prensiplerine dayalıdır
(şekil 1.9). Şekil 1.9. HACCP TS 13001 Standardı logosu TS 13001 Standardı,
yönetim, HACCP sistemi ve iyi üretim uygulamaları (GMP) olmak üzere üç ana
unsurdan oluşan bir HACCP yönetim sistemi kurallarını kapsar. HACCP
Standardı, gıda güvenliğinin kanıtlanması amacıyla bir HACCP yönetim sistemi
oluşturmak ve sürekliliğini sağlamak isteyen ve HACCP Yönetim Sistemi
Belgelendirmesi için başvuran kuruluşlara uygulanabilir.
TS 13001;
 Muhtemel tehlikeleri önleyerek güvenilir gıda üretilmesi ve müşteriye
ulaşmasının sağlanması
 Ürün kayıplarının azaltılması
 Maliyetlerin azaltılması,
 Etkin bir oto-kontrol sisteminin uygulanmasının sağlanması
 Müşteri talebi olması
 Ticaret kolaylığının sağlanması
 Yasal mevzuata uygunluğunun sağlanması için bu sistem uygulanmalıdır.
 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Belgesi (Occupational

Health&Safety Advisory Services - OHSAS): İş sağlığı ve güvenliği
faaliyetlerinin kuruluşların genel stratejileri ile uyumlu olarak sistematik bir
şekilde ele alınıp sürekli iyileştirme yaklaşımı çerçevesinde çözümlenmesi için
bir araçtır. TS 18001 Standardı, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi
kurallarını kapsamaktadır. Ülkemizde İSG faaliyetleri kişisel koruyucuların
kullanımını çağrıştırmakta ve geleneksel olarak ayrıca yapılması gereken iş
olarak algılanmaktadır. İSG Yönetim Sistemi ile çalışanlar, yönetenler ve
denetleyenlerin rol ve sorumlulukları açık hâle getirilerek çalışanların katılımını
sağlanmaktadır. Bu sistemle çalışanlar; İSG risklerinin belirlendiği ve önlemlerle
asgari seviyeye indirildiği, yasaklara uyan, hedeflerin yönetim programları ile
hayata geçirildiği, uygun İSG eğitimlerinin uygun kişilere verildiği, acil
durumlara hazır, performansını izleyen, izleme sonuçlarını iyileştirme
faaliyetlerini başlatmak için kullanan, faaliyetlerini denetleyen, yaptıklarını
gözden geçiren ve dokümante eden bir kuruluşta İSG faaliyetlerine gereken
önemi veren bir sistemin parçası olmaktadır.
TS 18001;
 Kârlılığı artırmak
 İSG çalışmalarını diğer faaliyetlere entegre ederek kaynakların
korunmasını sağlamak
 Yönetimin taahhüdünün sağlandığını göstermek
 Motivasyon ve katılımı arttırmak
 Ulusal yasa ve dünya standartlarına uyum süresini ve maliyetini azaltmak
83
 Paydaşların istek ve beklentilerini karşılayarak rekabeti arttırmak
 Kuruluşlar tarafından sürdürülmekte olan İSG faaliyetlerinin sistematik
olarak yayılımını sağlamak için uygulanmalıdır.
 TSE YILDIZ / ÇİFT YILDIZ Belgesi: TSE YILDIZ / ÇİFT YILDIZ Belgesi,
TSE Uygunluk Belgesi’ne sahip kuruluşların ürünlerinin uygulanabilirliklerine
göre Enstitü tarafından yayınlanan TSE YILDIZ / ÇİFT YILDIZ ölçütlerini
sağlayabilmesi hâlinde verilebilen belgedir.
TSE YILDIZ / ÇİFT YILDIZ Belgelendirmesi ile;

 Türk standardlarında belirtilen şartların üzerinde özelliklere sahip
ürünlerin farklılığını ortaya çıkarmak
 Standartlarda belirtilen asgari şartlarla sınırlı kalmayan sanayicimizi
ARGE faaliyetlerine teşvik etmek
 Ürün kalitesi yönüyle rekabet eden sanayicinin farkını ortaya koyabilmek
 Standardın üzerinde özellikleri yönünden öne çıkan ürünlerin tüketicilere
ulaşmasını sağlamak amaçlanır.
 Akredidasyon Sertifikası: TSE bünyesindeki Türk Akreditasyon Kurumu(

TÜRKAK) tarafından verilir.
 Helal belgelendirme: Türk Standardları Enstitüsü, 14 Temmuz 2011 tarihinden

bu yana, İslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC)
tarafından yayınlanan TS OIC / SMIIC 1: 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu
standardına göre Helal Uygunluk Belgelendirmesi yapmaktadır.
Helal gıda; İslami kurallar dâhilinde tüketilmesine izin verilen ve TS OIC / SMIIC 1:
2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardında verilen kurallara uygun olan yiyecek ve
içeceklerdir. Helal Uygunluk Belgelendirmesi sağlıklı yaşam için üreticinin ne ürettiğinin,
tüketicinin de ne tükettiğinin farkına varmasını, denetim mekanizmalarının çalışmasını,
etiketlerdeki beyan ile gerçekteki içerik tutarlılığının ve analiz kabiliyetinin artmasını
sağlamaktadır. Tüketiciye sunulan ürünlerdeki beyanların doğruluğu ile ürünlerin kaynağında
helal olmayan unsurlar (domuz, kan, leş, alkol içeriği, et ürünlerinde helal kesim) hakkında
bilgi sağlar.
Düzenlenen belgeler şunlardır:

 Helal Uygunluk Belgesi: TSE tarafından yürütülen Helal belgelendirme
işlemleri neticesinde ürün ve hizmet için düzenlenen ve geçerlilik süresi 1 (bir)
yıl olan döküman.
 Helal Kesim Belgesi: TSE tarafından kesimhaneler ve et parçalama tesislerinden

elde edilen ürünler (Karkas, parçalanmış et ve sakatat) için belirli bir partiyi
temsil etmek üzere düzenlenen doküman. Bu belge TSE’den Helal Uygunluk
Belgesi’ne sahip olup kuruluş tarafından ayrıca talep edilmesi hâlinde belirli bir
miktar ve partiye esas olmak üzere TSE uzmanlarınca üretim yerinde yapılan
84
tespitler neticesinde düzenlenir. TSE’den Helal Uygunluk Belgesi’ne sahip
olmayan kuruluşların Helal Kesim Belgesi taleplerinde Helal Uygunluk
Belgelendirme şartları aynen aranır. Et parçalama tesislerinin yapacakları Helal
Kesim Belgesi taleplerinde girdi olarak kullanılan karkasların Helal Uygunluk
Belgesi veya Helal Kesim Belgesi’ne sahip olma şartı aranır.
 Helal Parti Malı Uygunluk Belgesi: TSE tarafından gıda ve kozmetik ürünleri
kapsamında yürütülen helal belgelendirme işlemleri neticesinde aynı ürün grubu
içinde yer alan gıda veya kozmetik ürünleri için düzenlenen döküman. Bu belge
belirli bir miktar ve partiye ait olmak üzere düzenlenir. Karkas, parçalanmış et ve
sakatat dışında kalan et ürünleri için yapılacak olan Helal Parti Malı Uygunluk
Belgesi taleplerinde Helal Uygunluk Belgesi veya Helal Kesim Belgesi’ne sahip
olma şartı aranır.
4.6. TSE, TSEK ve CE İşaretleri

Türk Standardları Enstitüsü de 1964 yılında uygulamaya koyduğu Standartlara
Uygunluk Belgelendirmesi (TSE markasını kullanma hakkının verilmesi) ile ürün
belgelendirmesini başlatmıştır. Bu uygulama ile başlangıçta üreticilerde standartlara uygun ve
kalite seviyesi yüksek mal üretme şuurunun yerleştirilmesi, yaygınlaştırılması amaçlanmış,
tüketicilerin can ve mal güvenliklerinin korunması saglanmıştır. Ayrıca TSE tarafından verilen
TSEK Belgesi (Kalite Uygunluk Belgesi) ve Hizmet Yeterlilik Belgeleri vardır. TSEK
Belgesi, üretilen malın henüz Türk standardı olmadığından başka ülkelerin standartlarına veya
Enstitü tarafından kabul edilen özelliklere uygun olduğunu ve mamulle ilgili bir problem
oluştuğunda TSE’nin garantisi altında olduğunu ifade eder. Belgelendirme hizmetlerine ürün
belgelendirme çalışmaları ile başlayan TSE Enstitüsü, günün şartlarının gerektirdiği uyumu
sağlayarak bugün ürün ve hizmet yeri belgelendirme faaliyetlerini halen beş ana grupta
yürütür.
Bunlar;
 Üretim yerlerinin belgelendirilmesi

 Ürünlerin belgelendirilmesi (madde, mamul, mahsul)
 Hizmet yerlerinin belgelendirilmesi
 Laboratuvarların belgelendirilmesi
 Karayolu ile tehlikeli atık taşıyan araçların belgelendirilmesidir.
4.6.1. TSE Belgesi
TSE Belgesi uygulaması ile başlangıçta üreticilerde standartlara uygun ve kalite

seviyesi yüksek mal üretme bilincinin yerleştirilmesi ve yaygınlaştırılması amaçlanmış,
tüketicilerin can ve mal güvenliklerinin korunması sağlanmıştır.
TSE markası; üzerine ve/veya ambalajına konulduğu ürünlerin ilgili Türk Standardı’na
uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini belirten ve akdedilen sözleşme
85
çerçevesinde kullanılabilen, 556 sayılı Markaların Kullanılması Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname’ye göre beş ayrı tipte tescil edilen şekillerdir. Mamulün Türk Standardı’na uygun
olduğunun gösterilmesi için TSE markasının tescilli şekillerinden bir tanesinin kullanılması
gerekir. TS işareti ve yanında yer alan sayı (TS 4600 gibi) tek başına yeterli olmayıp sadece
üreticinin resmi olmayan beyanını temsil eder.
 Türk Standardlarına Uygunluk Belgesi
Türk Standardı bulunan konularda, İmalata Yeterlilik Belgesi almaya hak

kazanmış firmaların söz konusu ürünlerinin ilgili Türk Standardı’na uygunluğunu
belirten ve akdedilen sözleşme ile TSE markası kullanma hakkı verilen firma
adına düzenlenen ve üzerinde TSE markası kullanılacak ürünlerin ticari markası,
cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten, geçerlilik süresi bir yıl olan belgedir.
Şekil 4.6: TSE Türk Standartalrına Uygunluk Belgesi örneği
86
 TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi
Hizmet üreten sektörlerde iş yerleri, kurum veya kuruluşların verdiği hizmetlerin

yeterliliğinin ilgili Türk Standardı’na ve/veya Türk Standardları Enstitüsü tarafından
hazırlanmış olan ölçütlere uygunluğunu gösteren ve akdedilen sözleşme ile kullanılabilen
geçerliliği bir yıl olan belgedir. Bu belge tüketiciye verilecek hizmetlerin ve çeşitli iş yerlerinin
mevzuata uygunluğunu, imkân ve kabiliyetlerinin yeterliliğini gösterir.
Şekil 4.7: TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi örneği

 Türk Standartları Enstitüsü Kalite Uygunluk Belgesi (TSEK Markası
Kullanma Hakkı)
Kalite Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda İmalata Yeterlilik

Belgesi almaya hak kazanmış firmaların söz konusu ürünlerinin ilgili uluslararası standartlar,
benzeri Türk Standartları, diğer ülkelerin millî standartları teknik litaratür esas alınarak Türk
Standartları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu
belirten ve akdedilen sözleşme ile TSEK markası kullanma hakkı verilen firma adına
düzenlenen ve üzerinde TSEK markası kullanılacak ürünlerin ticari markası, cinsi, sınıfı, tipi
ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan belgedir.
87
TSEK markası; üzerine ve/veya ambalajına konulduğu ürünlerin Türk Standartları
Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerleri’ne uygun olarak imal edilip
piyasaya arz edildiklerini belirten ve akdedilen sözleşme çerçevesinde kullanılabilen, 556
sayılı Markaların Kullanılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye göre dört ayrı tipte
tescil edilen şekillerdir.
Şekil 4.8: TSE Kalite Uygunluk Belgesi örneği

4.6.2. CE İşareti
CE İşareti Fransızca Conformité Européenné kelimelerinin baş harflerinden

oluşmuştur. Anlamı ise Avrupa’ya Uygunluk demektir.
CE işareti, Avrupa Birliğinin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında

benimsediği Yeni Yaklaşım Politikası kapsamında hazırlanmıştır. Yeni Yaklaşım Direktifleri
kapsamına giren ürünlerin bu direktiflere uygun olduğunu ve ürünün üreticisi veya direktifte
zorunlu kılınmış ise bir üçüncü taraf uygunluk değerlendirme kuruluşunun (onaylanmış
kuruluş vs.) gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir
Birlik işaretidir.
88
Şekil 4.9: Avrupa Uygunluk sembolü
CE İşareti, ürünlerin, amacına uygun kullanılması hâlinde insan can ve mal güvenliği,
bitki ve hayvan varlığı ile çevreye zarar vermeyeceğini, diğer bir ifadeyle ürünün güvenli bir
ürün olduğunu gösteren bir işarettir. CE işareti, ürünün satıldığı pazarda yasal olarak yer
alabileceğinin bir işaretidir. CE işareti, ürünün herhangi bir uygunsuzluk durumunda, üretici
firma tarafından koşulsuz geri çekileceğinin göstergesidir.
Dış ticaretimiz açısından, bu işareti taşıması gerektiği hâlde taşımayan ürünün Avrupa
Birliği üyesi ülkelere ihracatı mümkün değildir. İç pazarımız açısından ise mevzuat uyumu
tamamlanmış ve zorunlu uygulamaya girmiş, ürün yönetmelikleri kapsamına giren ürünlerden
CE işareti taşıması gerektiği hâlde taşımayan ürünlerin ülkemiz piyasasına sürülmesi de
mümkün bulunmamaktadır. CE için tanımlanmış ürün gruplarına ait uyum süreçleri ürün
gruplarının tabi olduğu Bakanlıklar, diğer kamu kurumları ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca
takip edilmiştir. CE işareti bir kalite işareti değildir, ürünün ilgili direktiflerce belirlenen tüm
şartlara uygun olarak üretildiğini ve kontrol edildiğini gösterir.
CE işareti genel anlamda ele alınacak olursa bir ürünün Avrupa Birliğinde satılabilmesi
durumunda ürün Avrupa Birliği direktiflerinin kapsamındaysa CE markası taşıması yasalar
kapsamında bir zorunluluk hâlidir. Kısacası CE ürünün kalitesinin kanıtıdır.
4.6.2.1. CE Belgesinin Faydaları
 Ürünlerin Avrupa Birliği üyesi ve aday olan ülkelerinde pazarlanmasının önünü

açar. Bu sebeple sanayicilerin ürünlerini AB’de pazarlayabilmeleri için ürün
üzerine bu işareti koymaları mecburidir.
 Ürünün teknik mevzuatlara uygun olduğunu simgeler. CE işareti, bir kalite
markası ve garanti belgesi olmamakla birlikte kalitenin başladığını gösterir. CE
işaretinin olmaması demek; ürünün kalitesiz ve güvenlik normlarının dışında
olması demektir. Bu nedenle ürünlerin piyasalarda arz edilmesini engeller. Çünkü
ürün kalitesiz ve emniyetsiz olarak kabul edilir.
 Sektörel anlamda ciddi üreticiler ile rekabeti sağlar. .CE işaretinin olması ürünün
Avrupa pazarında serbest dolaşımını sağlar. Aksi durumların önüne bu belge ile
ilgili yasal gerekçeler önüne geçer. Bu nedenle CE Sertifikası Avrupa Birliği
kapsamındaki ülkelerde Giriş kartı niteliğindedir.
89
 CE Sertifikası alınmış bir ürün = Yasal olarak kalitelidir. CE işaretini taşıyan
bir ürün olmak Avrupa Birliği tarafından getirilmiş olan Güvenlik ve Kalite
zorunluluklarının gerekçelerini yerine getirmiş olmak demektir. Bu nedenle söz
konusu kanuni gerekçeler kapsamında AB üyesi ve adayı olan ülkelerde
piyasalarında var olmak isteniyorsa ürünlerin bu işareti taşıması zorunludur. Bu
zorunluluk daha önce belirtildiği üzere kanuni bir gerekçe ve gereksinimdir.
 CE (Avrupa’ya Uygunluk) belirli ürünler için sağlık, güvenlik, çevreyi ve
tüketiciyi koruma konularında zorunlu koşulları içermektedir.
4.6.2.2. CE işaretinin temel özellikleri
 CE işareti resmi işarettir ve bütün AB ülkelerinde geçerlidir.

 Millî mevzuatları değiştirmiştir.
 Bu işaretin yer aldığı ürün için belirlenen ölçütlere imalatçı tarafından
uyulduğunu göstermektedir.
 Ülkelerin millî standartlarını gösteren işaretler CE’nin varlığını ispatlamaz.
 Düzenleme insan can ve mal emniyetini, sağlığını, çevrenin korunmasını ve
enerji tasarrufu sağlanmasını öngörür.
 CE işaretini taşıyan bir üründen dolayı bir zarar meydana gelirse üretici bunu
karşılar.
4.6.2.3. CE İşareti Gerektiren Sektörler
CE işareti ile iliştirilmesi zorunlu olan ürün grupları şunlardır:

 Tıbbi cihazlar
 İn vitro tıbbi tanı cihazları
 Gaz yakan aletler
 Sıcak su kazanlarının verimlilik gerekleri
 Sivil kullanım için patlayıcılar
 Potansiyel olarak patlayıcı ortamlarda kullanılan ekipmanlar
 Asansörler
 Ev tipi Elektrikli buzdolapları, dondurucular ve bunların kombinasyonları için
enerji verimlilik gerekleri direktifi
 Basınçlı Ekipmanlar
 Telekomünikasyon terminal cihazları ve uydu yer istasyonları
 Gezi amaçlı tekneler
 Radyo ve telekomünikasyon terminal ekipmanları
 İnsan taşımak üzere tasarımlanan kablolu taşıma tesisatı
 Florasan aydınlatma balastlarının enerji verimliliği
90
4.7. Metroloji ve Kalibrasyon
Metroloji kelime olarak Yunanca metron kelimesinden türetilmiş olup ölçme bilimi
anlamına gelir.
Metroloji ya da ölçüm bilimi, çalışma konusu ölçüm olup 20 Mayıs 1875'te Paris'te
Metre Konvansiyonu'nun imzalanmasından sonra bir bilim dalı olarak kabul görmeye
başlamıştır. 20 Mayıs günü Dünya Metroloji Günü olarak kutlanır.
4.7.1. Metroloji
Metrolojinin amacı bütün ölçme sistemlerinin temeli olan birimleri (SI ve türevleri)
tanımlayarak bilim ve teknolojinin kullanımına sunmak ve yapılan bütün ölçümlerin
güvenilirliğini ve doğruluğunu sağlamaktır.
Metrolojinin üç ana görevi vardır.

 Birimleri tanımlamak: Uluslararası seviyede kabul edilmiş birimlerin tanımını
yapmak (metre, kilogram vb.)
 Birimi oluşturmak: Bilimsel yöntemler kullanarak birim standardını oluşturmak
(Lazer ile metrenin elde edilmesi)
 İzlenebilirlik zincirini kurmak: Bir ölçümde, ölçülen değeri ve belirsizliğini
ortaya koymak ve bu bilgiyi dağıtmak (kalibrasyonlar)
4.7.2. Kalibrasyon
 Ölçme: Bilinmeyen bir büyüklüğün değerini ölçmek için bu büyüklüğü bilinen

bir büyüklük ile karşılaştırma ve bir değer belirleme işlemidir.
 Kalibrasyon-doğrulama: Bir ölçüm ekipmanının aynı veya bir üst seviyedeki

referans kabul edilen bir ekipman ile uygun bir ortamda karşılaştırılması ve
sonuçlarının dökümante edilmesidir. Kalibrasyon hiçbir zaman bir ayar işlemi
değildir. Kalibrasyon, ölçümde kullanılan ekipman ile referans alınan ekipman
ölçümlerinin karşılaştırılması ve kullanılan ölçüm ekipmanının referans alınan
ekipmana göre ne kadar + veya – sapma gösterdiğinin tespit edilmesidir.
Fransızcadan Türkçeye giren kalibrasyon sözcüğünün Metroloji bilimi içindeki tanımı

şudur: Belirlenmiş koşullar altında bir ölçü aleti veya ölçme sisteminin gösterdiği veya
bir ölçüt/ölçeğin ifade ettiği değerler ile o sistemi ölçen/referans olarak değerleri bilinen
cihaz/sistem arasındaki ilişkiyi oluşturan işlemler dizisi. Kalibrasyon bir ölçme aleti veya
düzeneğinin doğru sonuçlar verecek şekilde ayarlanması işlemi değildir.
 Kalibrasyonun sonucu; ölçeğin, ölçü aletinin veya ölçme sisteminin hatasını

kestirmeye veya belirli bir gösterge çizelgesinin işaretlerine değerler verilmesine
olanak sağlar.
91
 Kalibrasyon işlemi başka metrolojik özellikleri de belirleyebilir.
 Kalibrasyon sonucu, kalibrasyon sertifikası veya kalibrasyon raporu adı verilen
bir doküman ile kaydedilebilir.
 Kalibrasyon sonucu bazen bir kalibrasyon faktörü veya bir kalibrasyon eğrisi
şeklindeki bir dizi kalibrasyon faktörü olarak ifade edilebilir.
Özel donanımlarla, hassas olarak yapılıp orijin kabul edilen referans cihaza uygunluğu,
bir rapor veya sertifika ile kayıt altına alınan ölçme aleti veya ölçüm cihazina ait bu belgelerin
üzerinde, mutlaka aletin/cihazın marka, model, seri numarası ve sapma büyüklüğü bulunur.
Ayrıca sertifikanın izlenebilirliğini takip edebilmek için rapor veya sertifika numarası da
içerir.
Kalibrasyon işlemi bir deneysel çalışma olup deneysel bir çalışmadan beklenen tüm
gereklilikler karşılanmalıdır. Yani çalışmalar kontrollü bir ortamda, özenli ve yazılı çalışma
alışkanlığına sahip eğitimli kişilerce yapılmalı, çalışmanın yapıldığı ortam özellikleri,
kullanılan ekipman (takım, donanım), uygulanan yöntem, ölçüm belirsizliği ve sonuçlar
kalibrasyon raporunda belirtilmelidir.
Kalibrasyon sonucu ölçü aletinin hatasının, kullanıldığı proses (süreç) veya varsa ilgili
standartlarda belirtilen limitlerin dışına çıktığı belirlenmişse bu hatanın ayarlanarak
giderilmesine çalışılır. Ancak ayar sonrası kalibrasyonun (ölçümleme) tekrarlanması ve son
durumun raporlanması zorunludur.
 Ölçü aletleri, ölçüm prensip ve teknolojileri ile kullanıma, bulunduğu ortam

şartlarına bağlı olarak etkilenirler ve zamanla yaşlanırlar.
 Bu nedenle belirli periyotlarla (dönem, devir) kalibrasyonun tekrarlanması
gerekir.
 Söz konusu periyotlar deneyimli kullanıcılar tarafından cihaz özellikleri ve
kullanım koşulları göz önüne alınarak belirlenmeli, periyodun sıklığı,
kalibrasyon raporunda belirlenmelidir.
Kalibrasyonun, kalite yönetim sistemlerinin bir beklentisi olmasının nedeni, işletmeler

için bir ihtiyaç olmasındandır. Eğer işletme içinde bir büyüklüğü ölçme ihtiyacı varsa orada
kullanılan ölçü aletinin istenilen doğrulukta ölçüm yapıp yapmadığının belirlenmesi ihtiyacı
da vardır.
4.8. Metroloji Amaçları

Bilimsel ve teknolojik alanlarda yapılan araştırma, geliştirme ve uygulamalar
toplumların yaşamakta olduğu coğrafi şartlar, beklentiler, gelenekler, görenekler ve benzeri
birçok unsurdan etkilenerek ülkelere özgü ölçüm cihazları ve sistemlerin oluşumunda etkili
olmuştur. Bu yönü ile incelendiğinde ölçüm sistemine bağlı faaliyetler ulusal düzeyde uyumlu
olmasına rağmen uluslararası ilişkilerde karışıklıklara neden olmuştur. Uluslararası alanda
bilimsel, teknolojik ve ticari faaliyetlerde eş güdümün sağlanması amacı ile SI (Uluslar Arası
92
Birim Sistemi) kabul edilmiş olup seviyesine ve sahasına bakmaksızın ölçme ile ilgili her türlü
faaliyet, bir bilim dalı olan metroloji kavramı ile tanımlanmıştır.
 Metroloji; bilimsel, endüstriyel ve kanuni (legal) metroloji olarak üç dalda

uygulanmaktadır:
 Bilimsel Metroloji (TÜBİTAK, UME)
 Kanuni Metroloji (Sanayi ve Tic. Bak.)
 Endüstriyel Metroloji (Kalibrasyon TSE)
Metroloji amaçları:
 Endüstrinin güvenilir fiziksel ve kimyasal ölçümler yapabilmeleri için gerekli

araçları endüstriye sağlamak
 Ölçümün amaca uygun doğrulukta ve belirsizlikte yapılmasını sağlamak
 Ölçüm sonucunun ulusal ve uluslarararsı izlenebilirliğini sağlamak
 Ölçüm için gereken standartları ve referans maddeleri üreterek endüstrinin
kullanımına sunmak
4.9. Akreditasyon
Fransızca kökenli bir kelime olan akreditasyon, Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde
denklik anlamına gelir. Ürünlerin belirlenmiş kalite ve güvenlik ölçütlerine göre yeterliliğini
tespit etmek için yapılan deney, muayene ve belgelendirme işlemleri uygunluk
değerlendirmesi kavramı içinde yer alır.
Akreditasyon, yetkili bir kuruluşun belli işleri yapan bir kuruluş ya da kişinin
yeterliliğine resmî tanınırlık verilmesi işlemidir. Uygunluk değerlendirmesi hizmetleri veren
laboratuvar, muayene ve belgelendirme kuruluşlarının nitelikleri ve çalışmalarının yeterliliği
konusunda; ürünlerin standartlara uygun ve güvenli olduğunu göstermek amacıyla tanzim
edilmiş tek bir belge ile uluslararası pazarlarda kabul edilmesine, Dünya Ticaret Örgütü
(WTO) ve bölgesel ekonomik bloklar tarafından özel bir önem verilir.
Buna bağlı olarak uygunluk değerlendirmesi faaliyetlerinde bulunan kuruluşların ortak

teknik prensip ve işleyiş usullerine göre çalışmasını sağlamak, belirlenmiş uluslararası ölçütler
karşısında yeterliliği tespit edilenlerin verdiği belge ve raporların karşılıklı tanınabilirliğini
temin etmek amacıyla birçok ülke, uygunluk değerlendirmesi sahasını düzenleyen
akreditasyon birimlerini oluşturmaktadır.
Türkiye’de 4 Kasım 1999 tarihinde yayımlanan 4457 sayılı Kanun’la laboratuvar,

belgelendirme ve muayene hizmetlerini yürütecek yurt içi ve yurt dışındaki kuruluşları
akredite etmek, bu kuruluşların belirlenen ulusal ve uluslararası standartlara göre faaliyetlerde
bulunmalarını ve bu suretle ürün/hizmet, sistem, personel ve laboratuvar belgelerinin ulusal
ve uluslararası alanda kabulünü temin etmek amacıyla merkezi Ankara’da olmak üzere
93
Başbakanlıkla ilgili, özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliğe haiz, idarî ve mali özerkliğe
sahip Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) kurulmuştur.
4.9.1. Akreditasyon Koşulları
Akreditasyon; bir ürünün ya da hizmetin piyasanın talep ettiği şartlara, standartlara,

yönetmeliklere uygunluğunu göstermek üzere o ürün veya hizmet için yapılan deney, analiz,
muayene ve belgelendirme işlemlerini yapan kuruluşların (Uygunluk Değerlendirme
Kuruluşları) resmî bir otorite tarafından uluslararası ölçütlere göre denetlenerek teknik ve idari
yeterliliklerinin onaylanması ve belli aralıklarla denetlenmesi işlemidir.
Akredidasyon mekanizmasının gerçekleşmesinin koşulları aşağıda ayrıntılandırılmıştır:
 Akreditasyon kapsamı içinde belirlenmiş ölçütlerin (bir ürün ya da hizmetin

akredite kapsamında yer almasını sağlayan şart, standart veya yönetmelik)
mevcudiyeti
 Akreditasyon için belirlenmiş temel ve özel şartlara uygunluk sağlama denetim
koşullarının (denetim ve denetçi ölçütleri) denetimlerin yapılması
 Akreditasyon işlemleri için tespit edilen ücretleri ve giderleri ödemede
dokümanlarındaki (standart, tebliğ, yönetmelik, politika vb.) ilgili şartlara sahip
olmak
 Akredite olduğuna dair beyanını sadece akredite edildiği kapsamla sınırlı
tutulması
 Akreditasyonunu herhangi bir anlaşmazlığa düşürecek şekilde kullanamaz,
yetkisiz kılacak veya yanlış yola sevkedebilecek açıklamalar yapamamak
 Akreditasyonun askıya alınması veya geri çekilmesi durumunda, akreditasyona
ilişkin bilgiler bulunan promosyon malzemelerini kullanamaz ve akreditasyona
ilişkin tüm dokümanları geri göndermek
 Kendi akreditasyonunun bir ürünün, sürecin, sistemin uygunluğunun veya kişinin
TÜRKAK tarafından onaylandığı anlamına gelecek şekilde kullanılmasını
önlemek
 Herhangi bir akreditasyon dokümanının, markasının (işaretinin), raporunun veya
bir kısmının yanlış yönlendirici şekilde kullanılmasını önlemek
 Kendi akreditasyon durumuna ilişkin doküman, broşür veya reklam malzemeleri
gibi iletişim araçlarında yapılan atıflarda TÜRKAK’ın koyduğu kurallara uymak
 Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu kendi akreditasyonuna ilişkin, aşağıda
belirtilen önemli değişiklikleri 15 gün içinde TÜRKAK’a bildirmelidir.
 TÜRKAK’ın akredite ettiği Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu müşterilerine,
akredite olduğu ilgili standardın hükümleri ve TÜRKAK kuralları dâhilinde
öngörülen şartlara uygun olarak hizmet sunmak
 TÜRKAK ve Akredite Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu arasındaki sözleşme,
Uygunluk Değerlendirme Kuruluşunun üçüncü tarafa karşı olan kanuni
yükümlülük ve sorumluluklarını yerine getirmesine engel teşkil etmez.
Akreditasyon kapsamında belgenin kullanımı ile ilgili olarak üçüncü taraflar
94
nezdinde bütün hukuki, mali ve teknik sorumluluk Uygunluk Değerlendirme
Kuruluşuna aittir.
 Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu akredite edildiği kapsamda yaptığı
faaliyetlere ait kayıtlarını yasal bir zorunluluk olmaması durumunda en az 5 yıl
süreyle muhafaza etmelidir.
4.10. Türk Akreditasyon Kurumu'nun Görev ve Yetkileri

4.11.1999 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 4457 sayılı Türk Akreditasyon
Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunu’nda TÜRKAK kurulmuştur.
Bu kanun ile uygunluk değerlendirme kuruluşlarını akredite etmek, bu kuruluşların

ulusal ve uluslararası standartlara göre faaliyette bulunmalarını ve bu suretle uygunluk
değerlendirme kuruluşlarınca düzenlenen belgelerin ulusal ve uluslararası alanda kabulünü
temin etmek amacıyla merkezi Ankara'da olmak üzere Başbakanlıkla ilgili, özel hukuk
hükümlerine tabi, tüzel kişiliği haiz, kâr amacı gütmeyen, idari ve mali özerkliğe sahip, Türk
Akreditasyon Kurumu, kısa adı TÜRKAK kurulmuştur
Kurumun görev ve yetkileri şunlardır:

 Ülkemizde uygunluk değerlendirme kuruluşlarına akreditasyon hizmeti sunan tek
kuruluş olarak Kurum faaliyetleri ile ilgili düzenlemeleri yapmak, akreditasyon
ile ilgili gerekli kıstas ve tedbirleri belirlemek, bunları uygulamak ve gerektiğinde
değiştirmek, yürürlükten kaldırmak ve ilgili önlemleri almak
 Akredite edilmek üzere başvuran kuruluşların ilgili standartlara ve ölçütlere göre
denetimini yapmak ve bu denetim sonucunda kuruluşun akredite edilip
edilmemesine karar vermek, akredite edilen kuruluşları izlemek, akreditasyonun
kapsamını değiştirmek, gerektiğinde akreditasyonu askıya almak veya iptal
etmek ve akredite edilen kurum ve kuruluşlar arasında Kurumun görev alanına
giren konularda iş birliğini sağlamak
 Uluslararası ve bölgesel akreditasyon birlikleri ve örgütleri, ülkelerin
akreditasyon kuruluşları ve akreditasyon kuruluşu bulunmayan ülkelerdeki
akreditasyonla ilgili kurum ve kuruluşlarla ilişkiler kurmak ve iş birliğinde
bulunmak
 Akreditasyon amacıyla başvuran kuruluşların müracaatı, değerlendirilmesi ve
akredite edilmesi ile ilgili olarak elde edilmiş bilgilerin gizliliğini korumak
 Yurt içinde ve yurt dışında, akreditasyonun önemini ve kalite bilincini artırıcı
faaliyetlerde bulunmak, görev alanına giren konularda eğitim vermek, araştırma
ve yayın yapmak
 Kurum faaliyetlerinin icrası için hizmet almak, taşınır ve taşınmaz mal satın
almak, yaptırmak, satmak, kiralamak.
 İyi laboratuvar uygulamaları konusunda ulusal izleme otoritesi olarak hizmet
vermek
 Faaliyet alanıyla ilgili diğer görevleri yerine getirmek
95
Kurum, uygunluk değerlendirme kuruluşlarının gerçekleştirdikleri faaliyetleri icra
edemez, verdikleri hizmetleri sunamaz, bir uygunluk değerlendirme kuruluşunda hissedar
olamaz ve bu kuruluşlara danışmanlık hizmeti veremez. Kurum, uygunluk değerlendirme
faaliyetleri yürüten kuruluşların bağlı, ilgili veya ilişkili olduğu bir bakanlık veya kamu
kurumu ile ilişkilendirilemez.
96
DEĞERLER ETKİNLİĞİ
Bir işi ilk defada daima doğru yap, bir işi en

ucuz yapmanın yolu budur. Kalitesizlik pahalıya
mal olur.
Tom PETERS
Kalitesiz bir ürünü kullanmak, üretmek ve sevketmek nelere yol açar, sınıf ortamında
tartışınız.
97
İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alarak laboratuvarınızda bulunan pH metrenin

kalibrasyonunu yapınız.

 İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinizi  Kişisel koruyucu donanımlarınızı
alınız. kullanmalısınız.
 pH metre probunu koruyucu kabından  Probu koruyucu kabından çıkarırken sert

çıkarınız. ve hızlı hareketlerden kaçınmalısınız.
 pH metre probunu saf su ile yıkayınız.  pH metre probunu, altına boş beher
koyarak piset ile saf sudan
geçirmelisiniz.
 Referans çözeltilerinin her birinden bir  Referans çözeltilerden kullanacağınız
miktar ayrı ayrı kaplara alınız. miktarlarda ayrı beherlere alabilirsiniz.
 Kaplarda kalmış eski referans çözeltiler
üzerine yeni çözelti eklememelisiniz.
 Beherlerin temiz ve kuru olmasına
dikkat etmemelisiniz.
 Referans çözeltilerin sıcaklık  Referans çözeltilerin 20°C - 25°C’de
kontrollerini yapınız. olup olmadığını kontrol ediniz. Sıcaklığı
ayarlamak için gerekirse su banyosu
kullanmalısınız.
 pH probunu ilk referans çözeltiye  pH probunu kuruladıktan sonra ilk ayar
daldırınız. için bir referans çözeltisine
daldırmalısınız.
 Probun tamamen referans çözeltisi içine
daldırıldığından ve ucunun beher
tabanına değmediğinden emin
olmalısınız.
 Göstergenin sabitlenmesi için  Göstergenin sabit bir değerde kalması
bekleyiniz. için yaklaşık 30 saniye beklemelisiniz.
 Probu çözeltiden çıkarıp ikinci referans  Probu ilk çözeltiden çıkardıktan sonra
çözeltisine daldırınız. altına boş beher koyarak saf sudan
geçirmelisiniz.
 Saf sudan geçirilmiş probu iyice
kurulamalısınız.
98
 Aynı işlemleri diğer referans çözeltileri  Diğer referans çözeltileri ile aynı ayarı
için tekrarlayınız. yapmak için işlemleri tekrarlamalısınız.
 Kalibrasyonun doğru bir şekilde
yapılabilmesi için pH değerleri farklı en
az üç referans çözeltisi kullanmalısınız.
 İşlemleriniz bittikten sonra  pH metreyi kapatmadan önce probu saf
pHmetreprobunu saf su ile yıkayınız. su ile iyice temizlediğinizden emin
olmalısınız.
 pHmetreprobunu koruyucu kabına  Prop için kullanılan koruyucu kabın

yerleştiriniz. kuru olmamasına dikkat etmelisiniz.
 pH metre probu koruyucu kabında 3,5 M
KCl çözeltisi bulunmasına dikkat
etmelisiniz.
 KCl bulunmadığı zaman kısa bir süre
için koruyucu kapta saf su kullanarak
probu bekletebilirsiniz.
 Kullandığınız malzemeleri yerlerine  Kullandığınız malzemeleri yerlerine
kaldırıp çalışma ortamınızı temiz ve kaldırıp çalışma ortamınızı temiz ve
düzenli bırakınız. düzenli bırakmalısınız.
99
VE Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. Belirli bir faaliyetten ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların katkı ve iş
birliği ile belirli kurallar koyma ve kuralları uygulama işlemi aşağıdakilerden
hangisiyle adlandırılmaktadır?
A) Normalizasyon
B) Standardizasyon
C) Standart
D) Norm
E) Organizasyon
2. Aşağıdakilerden hangisi standardizasyonun sağladığı faydalardan biri değildir?
A) Kayıp ve atıklar en az seviyeye iner.
B) Verimlilik ve hasılat artar.
C) Ekonomide arz ve talebin dengelenmesine yardımcı olur.
D) İhracatta üstünlük sağlar.
E) Çalışan sayısı azaltılır.
3. Aşağıdakilerden hangisi standartlaşmanın tüketiciye sağladığı faydalardan biridir?
A) Kayıp ve atıklar en az seviyeye iner.
B) Dağıtım masraflarını azaltır.
C) Ucuzluğa yol açar.
D) Ekonomik barışı sağlar.
E) Verimliliği ve hasılatı arttırır.
4. Aşağıdakilerden hangisi standart çeşitleri arasında yer almaz?
A) Şartlı standartlar
B) İşletme standartları
C) Zorunlu standartlar
D) Madde standartları
E) Temel standartlar
5. Aşağıdakilerden hangisi standart kuruluşları arasında bulunmaz?
A) Uluslararası Elektroteknik Komisyonu
B) Dünya Ambalajlama Teşkilatı
C) Afrika Standardizasyon Kuruluşu
D) Avrupa Standardizasyon Kuruluşu
E) Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızın tümü doğru ise modül değerlendirmeye geçiniz
100
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
1. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını gıda mevzuatı ile ilişkilendirmeye iten en

önemli dayanak aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak açıklanmıştır?
A) Sanayi ürünlerine yönelik idari ve teknik düzenlemeleri hazırlaması
B) Ülkenin sağlık koşullarını düzeltmesi
C) Türk Gıda Kodeksi’nin hazırlaması
D) Gıdaların teminine yardımcı olması
E) Gıda yönetmeliklerini düzenlemesi
2. Gıda, gıda katkı maddeleri ve yemler ile gıdayla temasta bulunan madde ve
malzemelerin giriş ve çıkış gümrük kapılarını tespit ve ilan etmek ile görevli genel
müdürlük aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak açıklanmıştır?
A) Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü
B) Sanayi Genel Müdürlüğü
C) Verimlilik Genel Müdürlüğü
D) Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü
E) Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
3. Sağlık açısından tehlike potansiyeli taşıyan gıdalardaki zararlı bileşiklerin başlıca

kaynakları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Proses
B) Temizlik maddeleri
C) Dezenfektan
D) Klorlu bileşikler
E) Aminoasitler
4. Gıda kalite kontrol kapsamına aşağıdaki seçeneklerden hangisi girmez?

A) Gıdaların yapısı
B) Gıda üretim teknolojileri
C) Yürürlükteki mevzuatlar
D) Test etme yöntemleri
E) Gıdaların geri dönüşümü
101
5. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi Uluslararası Standardizasyon Kuruluşunun
sembolünün doğru gösterimidir?
A) CSO
B) İFSA
C) İSO
D) ISO
E) USO
6. Metroloji ve kalibrasyon arasındaki ilişki aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru

olarak açıklanmıştır?
A) Metroloji ölçüm bilimi, kalibrasyon ise yapılan ölçüme denir.
B) Metrolojiyi kalibrasyon belirler.
C) Kalibrasyonun yapılabilmesi için öncelikle ölçüm birimlerinin belirlenmesi gerekir.
D) Kalibrasyon ölçüm standardı, metroloji ise istenilen doğrulukta ölçüm
yapılmasıdır.
E) Kalibrasyon, kalite yönetim sistemleri için, metroloji ise ölçü aletleri için
gereklidir.
7. Aşağıdakilerden hangisi akreditasyonu tanımlar?

A) Ürünlerin belirlenmiş kalite ve güvenlik ölçütlerine göre yeterliliğidir.
B) Belgelendirme işlemleridir.
C) Uygunsuzluk değerlendirmesidir.
D) Bir kuruluşun yeterliliğidir.
E) Kredilendirme işlemleridir.
8. Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde Türk Akreditasyon Kurumunun görev ve yetkileri

doğru olarak açıklanmıştır?
A) İşletmelerde kalite kontrolü düzenlemek
B) Kâr sağlamak
C) Standart, tebliğ, yönetmelik yayımlamak
D) TSE belgelerini hazırlamak
E) İşletmelerin standartlara göre faaliyetlerde bulunmalarını sağlamak
102
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ 1’İN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 B
3 A
4 E
5 D
AnayasaKanun Bakanlar
6 Kurulu Kararı
YönetmelikTebliğ Sirküler
1 Sağlık Bakanlığı
2 TSE
3 CAC
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri,

4 Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem
Kanunu
ÖĞRENME FAALİYETİ 2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 E
3 C
4 C
5 C
103
ÖĞRENME FAALİYETİ 3’ÜN CEVAP ANAHTARI
1 E
2 C
3 A
4 Doğru
5 Doğru
6 Yanlış
7 Yanlış
8 Doğru
9 Yanlış
10 Doğru
ÖĞRENME FAALİYETİ 4’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 B
2 E
3 C
4 A
5 B
104
MODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAP ANAHTARI
1 C
2 D
3 A
4 C
5 D
6 D
7 A
8 E
105
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
 Bir Standart veya Hedef | KALİTE KONTROL PDF 202 KB
 http://andirinbp.ksu.edu.tr/depo/belgeler/kgs_ders_notu_2013_15111215
34262424.pdf
 http://cevresagligi.thsk.saglik.gov.tr/2013-08-28-13-18-43/mevzuat/-ve-
yem-kanunu.html
 http://content.lms.sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/78020/46655/ders_notu.p
df
 http://docplayer.biz.tr/4783431-Standart-ve-standardizasyon.html
 http://fbe.balikesir.edu.tr/dergi/20152/BAUFBE2015-2-1.pdf
 http://gidafederasyonu.org/haber/3/gida-ureticileri-ve-toptancilari-federasyonu-
kuruldu
 http://guncelbilgiyazar.blogspot.com.tr/2015/01/uluslararas-standart-
kuruluslar.html
 http://lokantacilarvepastacilar.org.tr/ornek-sayfa
 http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller pdf
 http://sozluk.insaatbolumu.com/terimler/standardizasyonun-faydalari-
nedir/
 http://web.bilecik.edu.tr/bulent-turan/files/2014/11/std.pd
 http://www.artibel.com.tr/standart-C9/kalite-belgesi-P1.html
http://www.avrupapatent.com.tr/cebelgesi.html
 http://www.gidamo.org.tr/mevzuat/mevzuat_detay.php?kod=57
 http://www.giv.org.tr/userfiles/files/verimlilik%20ve%20Kalite%20..pdf
 http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/sunumlar_ve_seminerler/Gidagu
venilirligi.pdf
 http://www.istekobi.com.tr/kobi-bilgi-merkezi/isin-uzmanlari/teblig-ve-
sirkuler
106
 http://www.ito.org.tr/itoyayin/0011763.pdf
http://www.kascert.com/goster.aspx?metin_id=263
 http://www.lrqa.com.tr/food-safety/standardschemes/?gclid=CMjapMbahM4CF
http://www.olusumpatent.com.tr/iso-tse-ce-belgelendirme.aspx
 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/09/20080926-4.htm
 http://www.tarim.gov.tr/GKGM/Menu/60/Hukuki-Dayanak
 http://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&view=art
icle&id
 http://www.turkak.org.tr/TURKAKSITE/AkreditasyonAkreditasyonNedi
r.aspx
 http://www.wcs.com.tr/iso22000_prensipleri.htm
 http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/1c542dfe6e4fc3d_ek.pdf?tipi=14&
sube=
 https://baskabirdunya.wordpress.com/tag/gida-bankasi-federasyonu/
 https://www.btk.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Standart-Kuruluslari
 https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5179.html
 https://www.tse.org.tr/tr/icerikdetay/3/2/tse-nin-gorevleri.aspx
107

Gıda Güvenliği Ve Standartlar

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gıda Güvenliği Ve Standartlar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

GIDA GÜVENLİĞİ VE STANDARTLAR

DAL Gıda Kalite Kontrol

MODÜLÜN ADI Gıda Güvenliği ve Standartlar

İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alarak bireye/öğrenciye;

1. İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde

Ortam: Laboratuvar, sınıf, İnternet.

Bireysel öğrenme materyali içinde yer alan ve her

Değişen dinamikler, gıda üretim süreçlerini kapsayan tüm ögelerine sistem

İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak Gıda Kanunu’nun

 Gıda işyerlerinin faaliyete başlamadan önce yapılması gerekenler ile ilgili

Bu mevzuatın devlet yetkisinde olması gerekli olduğundan Cumhuriyet dönemi ile

Tebliğ, kanunların nasıl anlaşılması, uygulanması gerektiği konusunda ilgili Bakanlıkça

Yönetmelik, kamu tüzel kişilerin ve bakanlıkların kendi görev alanlarını

1.2. Türkiye’de Gıda Mevzuatı İle İlgili Kuruluşlar

Ülkemizde Gıda Mevzuatı’na kaynaklık eden kuruluşlar; hiyerarşik oluşumları gereği

1.2.1. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Şekil 1.1: T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı amblemi

1.2.2. T.C. Sağlık Bakanlığı

Şekil 1.2: T.C. Sağlık Bakanlığı amblemi

1.2.3. T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

 Kalkınma planları ve yıllık programlardaki ilke, hedef ve politikalar

 Ekonomik kalkınma, sosyal gelişme ve milli güvenlik hedefleri doğrultusunda

 Organize sanayi bölgeleri ve endüstri bölgelerinin planlanmasına, kuruluşuna,

 Metroloji politikasını hazırlamak, metroloji alanında stratejiler geliştirmek ve

 Ürün güvenliği ve denetimine ilişkin politikaların hazırlanmasına yardımcı

 Ekonominin verimlilik esaslarına uygun olarak gelişmesi amacıyla verimlilik

 Ekonomik kalkınma, sosyal gelişme, rekabet yeteneğini güçlendirme ve milli

 Ekonomik ve sosyal gelişmenin sağlanmasına, rekabet gücünün yükseltilmesine

Şekil 1.3: T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı amblemi

Kanun’un Bakanlığa vermiş olduğu yetki çerçevesinde

 İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü; üretim, tüketim ve hizmet

 Faaliyetlerinde değişiklik yapmayı ve / veya tesislerini büyütmeyi planlayan

 Ürünlerinin faydalı kullanım ömrü sonucunda oluşan atıklarının toplanması,

 Çevresel açıdan belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip ambalajların

 Ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının

 Ambalaj atıklarının belirli bir yönetim sistemi içinde, kaynağında ayrı

Şekil 1.5: Türk Standartları Enstitüsü amblemi

 Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak

 Standartlar konusunda her türlü bilimsel teknik incelemelerle araştırmalarda

 Üniversiteler ve diğer bilimsel ve teknik kurum ve kuruluşlarla iş birliği

 Standartlarla ilgili araştırma yapmak ve ihtiyari standartların uygulanmasını

 Yurtta standart işlerini yerleştirmek ve geliştirmek için elemanlar yetiştirmek ve

 Standartlara uygun ve kaliteli üretimi teşvik edecek çalışmalar yapmak ve

 Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak ve

 Türk Standardları Enstitüsünün bu görevlerinin öncelik esasına göre tanzimi

1.3. Uluslararası Gıda Mevzuatı İle İlgili Kuruluşlar

1.3.1. Birleşmiş Milletler Örgütü (United Nations)

Birleşmiş Milletler Örgütü ya da kısaca Birleşmiş Milletler (BM), 24 Ekim 1945'te

Şekil 1.6: Birleşmiş Milletler amblemi

İnsanların beslenme düzeylerini yükseltmek, gıda ve tarımsal ürünlerin üretimini ve

Şekil 1.7: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü amblemi

FAO, 16 Ekim 1945’te Kanada’da düzenlenen 1. FAO Konferansı’nda, dünyadaki gıda

Türkiye’nin FAO’yla ilişkilerinin örgüt merkezi nezdindeki takibi Roma Büyükelçiliği

1.3.3. Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization -WHO)

Şekil 1.8: Dünya Sağlık Örgütü amblemi

Bu örgüt gıda konusunda bilimsel standartların oluşturulması görevini üstlenmiştir. Bu

Şekil 1.9: Kodeks Alimentarius Komisyonu amblemi

JMPR, gıda ürünlerindeki pestisit kalıntılarını değerlendiren ve MRL değerlerinin

1.3.6. Uluslararası Standart Organizasyonu (International Standards of

ISO, (International Organization for Standardization) Uluslararası Standartlaştırma

Standardın ön çalışmaları uzaktan haberleşme ile sürdürülür. Standart son hâlini