EST101U-GÖRSEL ESTETİK
Ünite 7: Görüntü Özelliği
Giriş
Görüntü her dönemde ilgi görmüş ve görüntü ile ilgili
düşünceler ileri sürülmüştür. Yazının kullanımı öncesi
sözel olan bu düşünceler, yazının kullanılmaya
başlanması ile yazılı hâle gelip günümüze kadar
ulaşmıştır. Tarih öncesi dönemden günümüze kadar gelen
görüntüler mağara duvarlarına çizilmiş, boyanmış olan
hayvan figürleridir. Görüntü ile ilgili olarak Platon
sanatçının çevresindekilere bakarak almış olduğu doğadır,
demektedir. Platon’a göre bu görüntü gerçekte var olan
bir değerdir. Bu var olan değeri de bizler ışık vasıtası ve
gözümüzle görebildiğimizi biliyoruz.
Görüntü
Canlılar için görebildikleri sürece her şey bir görüntüdür.
Bizler çevremize baktığımız zaman her şeyi bir bütün
olarak görürüz. Eğer bir amacımız yoksa gördüklerimizde
herhangi bir seçme yapmamız da mümkün değildir.
Görüntüleri amaçlı olarak kullanmaya kalktığımızda, o
zaman konuya daha farklı açılardan bakmak gerekir.
Görme, Gözle algılama, görmek eylemi, ışığı, renkleri,
nesne görüntülerini algılama yetisidir. Görüntü ise bir
kimse veya nesnenin, birtakım optik olayların etkisiyle
meydana gelen görünüşüdür. Gerçekte bulunmadığı hâlde
varmış gibi görünen şeydir. Gerçek görüntü, cisimden
çıkan ışınların aynada yansıdıktan sonra aynanın içinde
değil de önünde oluşturduğu görüntüdür. Gerçek
görüntüler cisme göre terstir ve bir ekran üzerine
düşürülebilirler. Görünüş, görme, görüntü, görünürlük
kavramlarıyla ilgili birçok şey söylenebilir. Konumuz
itibariyle, kamera ile yapılan çekimler öncelikli olarak
sıradan bir görüntü değil, kişileri yönlendirebilen, onları
harekete geçirebilen, izleyenlerde de farklı duygular
uyandırabilendir. Kameranın mercek yapısından dolayı
görüntü düzenleme alanı sınırlıdır. Kamera merceği de
aynı insan gözü gibi, belirli derinlik içindeki değerleri
aynı netlikte görebilir. Bunun dışındakiler net değildir.
Derinlemesine görüntü işlemi çok yakındaki bir objeyle
uzaktaki objenin aynı netlikte görülebilmesidir. Bu da
özel yapıdaki mercekler, diyaframın küçülmesi ve iyi bir
aydınlatma ile mümkündür. Derinlemesine görüntünün
sağladığı özellikleri belirtmek gerekirse:
• Görüş alanını derinlemesine genişletir.
• Derinlemesine görüntü, izleyiciyi daha aktif
olmaya zorlar.
• Derinlemesine görüntüde çözümleme izleyiciye
bırakılır.
Çekim, kameraman tarafından görüntünün, görüntü
çerçevesi içinde kalıcı hâle getirilmesidir. Kameramanın
bu çekimleri yapabilmesi için kameranın
konumlandırılmış olduğu düzlem de önemlidir.
Kameranın konumlandırılmasına göre yapılan çekimler:
Uzak, genel, diz, bel, omuz, yüz, ayrıntı çekimleri olarak
adlandırılırlar.
İlk Görüntüler
Görüntüyü bizler, günümüz ortamında birçok araç gereçle
oluşturuyor ve kullanıyoruz. Görüntü oluşumu ile ilgili
temel değer ışık ve ışığa duyarlı maddedir. Carl Wilhelm
Scheele, kimyager Elizabeth Fulhame, Thomas
Wedgwood’un fotoğraf fikrine yaklaşarak görüntüler
oluşturdukları ama kalıcılığı sağlayamadıkları belirtilir.
Görüntünün ilk olarak kalıcı hâle getirilmesini başaran
Joseph Nicéphore Niépce’dir.
İlk yıllar görüntü ile ilgili araştırıcı çalışmaların etkin bir
şekilde yapıldığı dönemdir. Bu dönemde 1825 ile 1855
yılları arasında çalışan kişilerden birisi de Eadweard
Muybridge’dir. Eadweard Muybridge birden fazla kamera
kullanarak yaptığı hareket çekimleriyle bilinen İngiliz
fotoğrafçıdır. 1878 yılında koşan bir atı 12 ayrı açıdan
çekmiştir ve sinemanın ilk hâlini bulan kişi olarak bilinir.
Fotoğraf makinelerinden oluşan bir düzenek kurarak
1/1000 enstantane hızıyla koşan at görüntüsünü elde
etmiştir.
Kamera ve Görüntü
Kameranın ilk olarak ortaya çıkışı Rönesans döneminde
olmuştur. Camera obscura bugün kullanılan kameraların
ilk hâlidir. Görüntü ile ilgili çalışmalar sürdürülürken
görüntüyü kaydetmek için gerekli olan kameranın da
gelişimi ona göre sürmüştür. Kameraların ne kadar
çeşitlenirse çeşitlensin değişmeyen kuralı, ışığın
mercekten geçmesidir. Önceleri, görüntünün hareketli
olduğu izlenimi, bir çark üzerine sıra ile yerleştirilen
fotoğrafların hızla döndürülmesiyle oluşturulurken
1895’te Fransız Lumiere Kardeşler’in ve ABD’li
Edison’un icad ettikleri sinema kameraları ise saniyede 24
kare görüntü çekerek sinemanın temelini oluşturmuştur.
Çeşitli kamera açısı tipleri mevcuttur ve bunlar şöyle
sıralanır;
• Üstten bakış,
• Alttan bakış,
• Eğik bakış,
• Öznel görüş açısı,
• Nesnel görüş açısıdır.
Bu açıları belirleyen çeşitli ögeler bulunmaktadır;
• Konunun büyüklüğü,
• Konu açısı,
• Kameranın yüksekliğidir.
Çekim için doğru kamera açısı belirlenirken çekim öncesi
birçok estetik unsurunun da göz önünde bulundurulması
gerekir. Bunlar kompozisyonla ilgili ögeler ve kamera
açılarıdır. Öykülü çekimlerde, estetik sorunlar daha az
olabilir. Çünkü düzenleme ile gereksinmeler öyküde
anlatıldığı şekliyle yapılır. Sonuç olarak kameranın her
hareket edişinde seyirciler yeni bir bakış açısına ulaşır.
Hangi ortamda olursa olsun, (doğaçlama veya senaryolu
çekim) kameraman çekimi nasıl yapacağını, kurgu
kalıplarına bağlı kalarak yapmalıdır. Kamera açılarının bi-
1
 EST101U-GÖRSEL ESTETİK
Ünite 7: Görüntü Özelliği
linçli olarak kullanılması kurgulanmış görüntülere
çeşitlilik getirebilir. Kamera hareketleri şu şekilde
sıralanabilir.
• Yatay çevrinme (pan),
• Yukarı-Aşağı çevrinme (tilt),
• Kaydırma hareketi,
• Optik kaydırma,
Kamera hareketleri yapma nedenlerini de şöyle sıralamak
mümkündür: Hareketi takip etmek, birleştirilmesini
istediğimiz resimleri göstermek için istenmeyen kısımları
çerçeve dışı bırakmak ve konu özelliklerinin
tanıtılmasıdır.
Sanatsal amaçlar nedeniyle yapılanlarda: Kamera
hareketlerini yaptırmanın bir başka özelliği de konunun
hareketlerinin takip edilmesinde, ayrı bölümlerin
birleştirilmesinde, izleyicinin dikkatinin devam ettiği
yerden başka bir yere çevrilmesinde, sanatsal ve estetik
kaygı ile görsel etkiyi artırmak için uygulanan yöntemler
oluşudur. Bu yöntemleri sıralamak gerekirse bunları;
çizgi, renk, alan derinliği, ışık, aydınlatma, bakış ve baş
boşluğu olarak belirtebiliriz.
Çekim Ölçekleri
Ekranda nesnelerin kaplamış olduğu alanlar farklılık
gösterir. Bu alanlar çekim ölçeği olarak adlandırılır. Sanat
eğitimi ortamlarında desen çalışmasında model olarak
insanın kullanılması gibi genel olarak çekim ölçeklerinde
de insanın boyutu ölçek olarak kabul görür. Temel çekim
ölçekleri şöyle sıralanmaktadır;
• Uzak çekim,
• Genel çekim,
• Boy çekim,
• Diz çekim,
• Bel çekim,
• Omuz çekim,
• Göğüs çekim,
• Baş çekim,
• Yüz çekim,
• Ayrıntı çekimdir.
Kameranın çekim için bu kadar farklı konumlandırılmış
olmasının nedeni, görüntü aynı olsa bile görüntü üzerinde
bakış açısından dolayı farklılıkların olabileceğidir.
Kameradan oluşturulan görüntü çerçevelendirilmektedir.
Görüntünün çerçevelenmesinde gelişigüzellik değil genel
kabul gören kurallar söz konusudur. Bunlar; baş boşluğu,
bakış boşluğu, hareket boşluğu ve altın orandır.
Kameraman, çekim yaparken yönetmenin önceden
belirlemiş olduğu kurallar çerçevesinde görüntü
çerçevesini oluşturup çekimi ona göre yapar. Çeşitli
çerçeveleme kuralları şöyledir;
• Baş boşluğu,
• Bakış boşluğu,
• Hareket boşluğu,
• Altın orandır.
Görüntünün Kurgulanması
Görüntünün tek bir kare olması ve fotoğrafik bir
görüntüden öteye gitmeyeceği bir gerçektir. Önemli olan
görüntünün sinema filmi özelliği bulabilmesi için art arda
olması gerekliliğidir. Bu şekilde görüntü oluşturulması ile
ilgili olarak görüntüler için farklı kurgulamalar söz
konusudur. Bunlardan ilk olanı ve her zaman yapılmasının
önemli olduğu vurgulanan, çekim öncesi konu ile ilgili
olan görsel düzenlemelerdir. Kâğıt üzerinde yapılan bu
görsel düzenlemeye storyboard denir. Storyboard
çalışmasındaki temel amaç, yazılı öyküyü görsel hale
getirmektir. Storyboard, çalışması yapılacak çekimlerle
ilgili her türlü bilginin görselleştirilmiş hâlidir. Konu ile
ilgili olarak herkesi bağlayandır.
Kurgu, en basit anlamıyla, bir seçme ve düzenleme
sorunudur. Daha geniş bir tanımla kurgu, bir filmin
çevrilişi sırasında elde edilen film parçacıkları arasında
seçim yaparak bunları senaryodaki sıralarına göre dizmek
ve bu çekimlerin uzunluklarını saptamak, çekimlerin
içerik yönünden ilişkilerini göz önüne alarak belirli bir
anlatıma göre düzenlemektir. Çeşitli kurgulama tipleri
mevcuttur,
• Kesintisizlik kurgusu,
• Kesme,
• Açılma ve kararma,
• Zincirleme,
• Bindirme,
• Silinmedir.
Kurgu sinemacıya sadece betimleme ya da yansıtma değil,
anlamlandırma gücü de verir.
İlk filmler için bir kurgu çalışmasına gerek olmamıştır.
Çünkü bu filmler zaten kameranın sürekli olarak bir kez
çalıştırılmasından oluşan, birer-ikişer dakikalık filmlerdi.
Filmlerin uzunluğu arttıkça, her bir sahne ayrı ayrı
çevrildiği için, çevirimden sonra bu sahnelerin birbirine
eklenmesi zorunluğu da ortaya çıktı. Kurgu ancak alıcının
devinim (hareket) kazanmasından, değişik çekim boyları,
değişik çekim uzunlukları ortaya çıktıktan sonra, buna
koşut bir gelişme gösterdi. Sinemanın bu en büyük
anlatım özelliğini sistemli olarak kullanan ilk yönetmen,
David Wark Griffith’tir. Griffith, en çok üçer dakikalık bu
kısa filmlerinde uyguladığı kurgu özelliklerini toplu bir
şekilde ve çok daha ustaca “Bir Milletin Doğuşu” (1916)
ve “Hoşgörüsüzlük” (1916) adlı büyük filmlerinde de
kullandı.
Görüntüleme ve Estetik Kaygı
Görüntüleme, kameranın kullanımı sonucu ortaya
çıkandır. Burada önemli ögelerden bir diğeri olan
kamerayı farklı konumlarda kullanarak çekimlerin
yapılması, bir yerde görüntü ile ilgili estetik değeri
oluşturmaktadır. Görüntülemede estetik değer
oluşturabilmede kamera ile yapılan hareketler önemlidir.
Estetik kaygı iyi, güzel, farklı olabilme düşüncesini
2
 EST101U-GÖRSEL ESTETİK
Ünite 7: Görüntü Özelliği

taşıyabilmedir. Yönetmenin ve ekipteki diğer çalışanlarla

birlikte kameramanın farklı kamera konumları ve
hareketleriyle görüntülemenin yapılmasıdır. İnsanlar
üzerinde görsel etki uyandırmada (Görsel Etkiyi
Artırmada) kullanılan bu teknik ve yöntemleri şöyle
sıralayabiliriz:
• Renkler,
• Çizgiler,
• Denge,
• Birlik,
• Ölçü,
• Ton,
• Derinlik,
• Sadeliktir.
Bir sinema veya televizyon yapımında, amaçlanan
doğrultuda seyircileri etkilemede birçok yol kullanılır.