Chương 1 - Phương Trình TR NG Thái

Đại học Quốc gia TP.
HCM – Trường Đại học Bách Khoa
MÔN HỌC
NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC KỸ THUẬT
NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2021 1
Nhiệt động lực học kỹ thuật
CHƯƠNG 1
MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN

& PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI
CỦA VẬT CHẤT Ở THỂ KHÍ.

ĐHBK.HCM – 01.2021 2
Nhiệt động lực học kỹ thuật Chương 1-Phương trình trạng thái
NỘI DUNG
1.1 Một số khái niệm cơ bản.

1.2 Các thông số trạng thái.
1.3 Phương trình trạng thái của khí lý tưởng.
1.4 Hỗn hợp khí lý tưởng.

ĐHBK.HCM – 01.2021 3
Chương 1-Phương trình trạng thái 1.1 Một số khái niệm cơ bản
1. HỆ THỐNG NHIỆT ĐỘNG (1)

ĐHBK.HCM – 01.2021 4

ĐHBK.HCM – 01.2021 5

Bơm nhiệt – Máy ĐHKK

ĐHBK.HCM – 01.2021 6

ĐHBK.HCM – 01.2021 7

ĐHBK.HCM – 01.2021 8

ĐHBK.HCM – 01.2021 9
Chương 1-Phương trình trạng thái 1.2 Các thông số trạng thái

ĐHBK.HCM – 01.2021 10
1. NHIỆT ĐỘ (1)
 Là thông số vật lý biểu thị mức độ nóng lạnh của vật.
 Dụng cụ đo: nhiệt kế

ĐHBK.HCM – 01.2021 11
 Trong kỹ thuật thường dùng các thang nhiệt độ sau:
Thang nhiệt độ Celcius: Thang nhiệt độ Fahrenheit:
▪ Ký hiệu: t ▪ Ký hiệu: t
▪ Đơn vị: 0C ▪ Đơn vị: 0F
Thang nhiệt độ Kelvin: Thang nhiệt độ Rankine:

(Nhiệt độ tuyệt đối) (Nhiệt độ tuyệt đối)
▪ Ký hiệu: T ▪ Ký hiệu: T
▪ Đơn vị: K ▪ Đơn vị: 0R

ĐHBK.HCM – 01.2021 12
0 0 0
K C R F Mối quan hệ giữa
Ñieåm soâi cuûa 373 100 671 212
nöôùc các thang nhiệt độ:
Ñieåm ñoùng
273 0 491 32
baêng cuûa nöôùc
K = 0C + 273
0R = 1,8 K
0F = 1,8 0C + 32
Fahrenheit
Rankine
Celcius
Kelvin
Chỉ có nhiệt độ
Möùc khoâng cuûa
thang nhieät ñoä tuyệt đối mới là
tuyeät ñoái 0 - 273 0 - 459
thông số
Chú ý
trạng thái
ĐHBK.HCM – 01.2021 13
2. ÁP SUẤT (1)
 Là lực tác dụng lên một đơn vị F (N/m2)
diện tích bề mặt ranh giới theo p=
phương pháp tuyến với bề mặt đó.
A
 Có các loại áp suất sau:
▪ Áp suất khí quyển: pkq
(Atmosphere pressure) Xác định
▪ Áp suất dư: pd (Gage pressure) bằng
dụng cụ đo
▪ Áp suất chân không: pck
(Vacuum pressure)
▪ Áp suất tuyệt đối: ptđ (Absolute pressure)
ĐHBK.HCM – 01.2021 14
2. ÁP SUẤT (2)
F1 A 1
p1 = p 2  =
F2 A 2

ĐHBK.HCM – 01.2021 15
2. ÁP SUẤT (3)
Áp suất khí quyển: pkq
▪ Là áp lực của không khí tác động
lên các vật thể nằm trong nó và lên
bề mặt trái đất.
▪ Giá trị trung bình của pkq tại
mực nước biển là 760 mmHg
▪ Trong tính toán kỹ thuật
cho phép lấy pkq = 1 bar
▪ Dụng cụ đo: Barometer
ĐHBK.HCM – 01.2021 16
2. ÁP SUẤT (4)
Nguyên lý hoạt động của Barometer
VD: với 1mm H2O
1 mmH 2 O = gh
= 1000 x 9.81 x 0.001
= 9.81 N / m 2 = 9.81 Pa

ĐHBK.HCM – 01.2021 17
2. ÁP SUẤT (5)
Áp suất dư: pd
▪ Khi áp suất môi trường khảo sát lớn hơn áp suất
khí quyển, ta gọi độ chênh lệch giữa áp suất môi
trường đó với áp suất khí quyển là áp suất dư.
▪ Dụng cụ đo: Manometer
NGUYỄN THỊ MINH TRINH 18

ĐHBK.HCM – 01.2021 18
2. ÁP SUẤT (6)
Áp suất chân không: pck
▪ Khi áp suất môi trường khảo sát nhỏ hơn áp suất khí
quyển, ta gọi độ chênh lệch giữa áp suất môi trường
đó với áp suất khí quyển là áp suất chân không.
▪ Dụng cụ đo: Vacumeter

ĐHBK.HCM – 01.2021 19
2. ÁP SUẤT (7)
Áp suất tuyệt đối: ptđ
1bar = 105 N/m2 = 750 mmHg
▪ Khi ptđ > pkq: 1at = 0,981 bar = 1 kgf/cm2
= 10 mH2O
ptđ = pkq + pd
1 N/m2 = 1 Pa
▪ Khi ptđ < pkq: 1 psi = 6895 N/m2
ptđ = pkq – pck Chỉ có áp suất
tuyệt đối mới là
Chú ý thông số
trạng thái
ĐHBK.HCM – 01.2021 20
2. ÁP SUẤT (8)
AÙp suaát moâi tröôøng khaûo saùt
lôùn hôn aùp suaát khí quyeån
AÙp suaát dö
AÙp suaát khí quyeån

AÙp suaát tuyeät ñoái
Ñoä chaân khoâng

AÙp suaát moâi tröôøng khaûo saùt
nhoû hôn aùp suaát khí quyeån
AÙp suaát tuyeät ñoái
Chaân khoâng tuyeät ñoái

ĐHBK.HCM – 01.2021 21
3. THỂ TÍCH RIÊNG

▪ Thể tích riêng: ▪ Khối lượng riêng:
V G 1
v= (m3/kg) = = (kg/m3)
G V v
Trong đó: G – Khối lượng của khối chất môi giới đang khảo sát, kg
V – Thể tích choán chỗ của khối chất môi giới đó, m3
Chỉ có thể tích riêng v
mới là thông số trạng thái.
Chú ý
Thể tích V không phải là thông số trạng thái.
ĐHBK.HCM – 01.2021 22
4. NỘI NĂNG (1)

▪ Tổng độ biến thiên năng lượng của một hệ thống:
E = E đ + E t + U
▪ Trong phạm vi nhiệt động lực học, hệ thống hầu như
không có sự thay đổi vị trí → E = U
▪ Trong phạm vi vi mô của hệ thống:
U = Uđ + Ut
▪ Nếu khối lượng u = uđ + ut
chất môi giới G = 1 kg:
ĐHBK.HCM – 01.2021 23
4. NỘI NĂNG (2)

▪ Theo thuyết động học phân tử:
- Nội động năng uđ chỉ phụ thuộc nhiệt độ.
- Nội thế năng ut phụ thuộc khoảng cách trung
bình giữa các phân tử, tức phụ thuộc vào thể tích
riêng.
u = f (T , v)
▪ Đơn vị: kJ, kcal (hệ SI)
hoặc BTU (British Thermal Unit)
➢ Lưu ý: trong các bài toán về nhiệt động, nói chung
không cần biết giá trị tuyệt đối của nội năng mà chỉ cần
biết lượng biến đổi nội năng.
ĐHBK.HCM – 01.2021 24
5. ENTANPY
▪ Entanpy được định nghĩa bằng biểu thức:
i = u + pv
▪ Do nội năng của khí lý tưởng chỉ phụ thuộc nhiệt độ,
cho nên entanpy của khí lý tưởng cũng phụ thuộc
nhiệt độ.
▪ Đơn vị: kJ, kcal (hệ SI)
hoặc BTU (British Thermal Unit)
➢ Lưu ý: trong các bài toán về nhiệt động, nói chung
không cần biết giá trị tuyệt đối của entanpy mà chỉ cần
biết lượng biến đổi entanpy.
ĐHBK.HCM – 01.2021 25
6. ENTROPY
▪ Entropy được định nghĩa bằng biểu thức:
q
ds =
T (kJ/kgK)
Q
▪ Khi G ≠ 1 kg: dS = (kJ/K)
T
hoặc dS = G.ds (kJ/K)
Trong đó: - q là nhiệt lượng trao đổi giữa chất môi giới
và môi trường trong quá trình thuận nghịch
vô cùng bé, kJ/kg
- T là nhiệt độ tuyệt đối, K
ĐHBK.HCM – 01.2021 26
Chương 1-Phương trình trạng thái 1.3 Phương trình trạng thái của khí lý tưởng
1. KHÍ LÝ TƯỞNG
 Một chất khí được xem là khí lý tưởng nếu nó thỏa
2 điều kiện sau:
▪ Thể tích bản thân các phân tử bằng không.
▪ Lực tương tác giữa các phân tử bằng không.
 Những chất khí không phải là khí lý tưởng được

gọi là khí thực.
 Khí thực có thể xem là khí lý tưởng ở điều kiện

áp suất khá thấp và nhiệt độ khá cao.

ĐHBK.HCM – 01.2021 27
2. CƠ SỞ CỦA PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI (1)

Boyle’s Law (1662)
pV = constant (constant temperature)

ĐHBK.HCM – 01.2021 28
Charles’ Law (1776)
-273.15 oC t (oC)
V
= constant (constant pressure)
T
ĐHBK.HCM – 01.2021 29

Gay-Lussac’s Law (1802)
t (oC)
p
= constant (constant volume)
T
ĐHBK.HCM – 01.2021 30
3. PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI CỦA KHÍ LÝ TƯỞNG (1)

(Phương trình Clapeyron)
- Khi G = 1 kg: pv = RT
- Khi G ≠ 1 kg: pV = GRT
Trong đó: p – áp suất tuyệt đối của khối khí, N/m2
v – thể tích riêng của khối khí, m3/kg
V – thể tích khối khí, m3
G – Khối lượng khối khí, kg
T – Nhiệt độ tuyệt đối của khối khí, K
ĐHBK.HCM – 01.2021 31
3. PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI CỦA KHÍ LÝ TƯỞNG (2)

(Phương trình Clapeyron)
Và R – hằng số chất khí , J/kgK
R
8314
R= =
 
Rμ – hằng số phổ biến của chất khí , J/kmolK
μ – phân tử lượng của chất khí, kg/kmol
Định luật Avogadro:
Ở cùng điều kiện áp suất và nhiệt độ tiêu chuẩn
(p = 101,325kPa và T = 273,15K) thể tích 1 kmol của
tất cả các khí lý tưởng đều bằng nhau và bằng 22,4 m3
ĐHBK.HCM – 01.2021 32
4. PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI CỦA KHÍ THỰC

➢ Có hơn 200 phương trình trạng thái của khí thực đã được
công bố, hầu như tất cả đều xuất phát từ thực nghiệm.
➢ Pt Van der Waals được thành lập (năm 1871) dựa trên pt
trạng thái của khí lý tưởng:
  v = v  (m3/kmol)
p+ a  (v  − b ) = R T với:
 v 2  R = 8314 (J/kmol.độ)
  
Trong đó: - a: hệ số hiệu chỉnh khi tính đến lực tương tác
giữa các phân tử
- b: hệ số hiệu chỉnh khi kể đến thể tích bản thân
của phân tử.
ĐHBK.HCM – 01.2021 33
Chương 1-Phương trình trạng thái 1.4 Hỗn hợp khí lý tưởng
1. HỖN HỢP KHÍ LÝ TƯỞNG

▪ Các khí lý tưởng được trộn lẫn theo kiểu cơ học,
không xảy ra phản ứng hóa học với nhau.
▪ Hỗn hợp của các khí lý tưởng được xem là một
khí lý tưởng tương đương.
→ Có thể sử dụng phương trình trạng thái của khí
lý tưởng cho hỗn hợp khí lý tưởng.
▪ Mỗi thành phần khí lý tưởng trong hỗn hợp đều
có nhiệt độ của hỗn hợp và chiếm toàn bộ thể tích
của hỗn hợp.

ĐHBK.HCM – 01.2021 34
2. PHÂN ÁP SUẤT (Áp suất riêng phần)
 Khi một thành phần của hỗn hợp choán toàn bộ

thể tích của hỗn hợp và ở nhiệt độ của hỗn hợp thì
áp suất tương ứng của thành phần đó trong hỗn hợp
được gọi là phân áp suất của nó.
p, V, T
p = pa + pb
a b a b a
pab b a b a b
a b a b a Định luật Dalton:
n
a a a
p =  pi
b b
pa a a V, T b b b pb
a a a b b
i =1

ĐHBK.HCM – 01.2021 35
3. PHÂN THỂ TÍCH (Thể tích riêng phần)
 Phân thể tích là thể tích choán chỗ của một thành
phần khí lý tưởng khi thành phần đó ở áp suất và
nhiệt độ của hỗn hợp.
p, V, T
a b a b a
V = Va + Vb
Vab b a b a b
a b a b a
Định luật Amagat:
a a a b b
n
Va a a p, T
b
b b Vb V =  Vi
a a a b b i =1

ĐHBK.HCM – 01.2021 36
4. THÀNH PHẦN KHỐI LƯỢNG
Gi n
gi = G = G1 + G 2 + ... + G n =  G i
G i =1
n
g1 + g 2 + ... + g n =  g i = 1
i =1
Trong đó:
G – Khối lượng hỗn hợp khí
Gi – Khối lượng của chất khí thứ i trong hỗn hợp

ĐHBK.HCM – 01.2021 37
5. THÀNH PHẦN THỂ TÍCH

n
ri =
Vi V = V1 + V2 + ... + Vn =  Vi
V i =1
n
r1 + r2 + ... + rn =  ri = 1
i =1
Trong đó:
V – Thể tích hỗn hợp khí
Vi – Phân thể tích của chất khí thứ i trong hỗn hợp

ĐHBK.HCM – 01.2021 38
Tính hằng số chất khí của hỗn hợp khí lý tưởng

n R 8314
R hh =  g i R i = = , J/kgK
i =1  hh  hh
1
 hh =
g1 g 2 g 3 gn , kg/kmol
+ + + ... +
1  2  3 n
 hh = r11 + r2  2 + r3 3 + ... + rn  n , kg/kmol

ĐHBK.HCM – 01.2021 39
Mối quan hệ giữa thành phần khối lượng

và thành phần thể tích
 i .ri
gi =
 hh
Xác định giá trị phân áp suất
của từng khí trong hỗn hợp
p i = p.ri
Trong đó: p – Áp suất của hỗn hợp

ĐHBK.HCM – 01.2021 40
Nhiệt động lực học kỹ thuật Chương 1-Phương trình trạng thái
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Hoàng Đình Tín, Lê Chí Hiệp – Nhiệt động lực

học kỹ thuật – NXB ĐHQG Tp.HCM
[2] Hoàng Đình Tín, Bùi Hải – Bài tập nhiệt động lực
học kỹ thuật và truyền nhiệt – NXB ĐHQG
Tp.HCM
3. Michael J.Moran, Howard N.Shapiro –
Fundamentals of Engineering Themodynamics
4. Yunus Cengel, Michael Boles, Mehmet Kanogu –
Thermodynamics: An engineering approach
ĐHBK.HCM – 01.2021 41
Đại học Quốc gia TP.HCM – Trường Đại học Bách Khoa
THÔNG TIN LIÊN HỆ GIẢNG VIÊN
Nguyễn Thị Minh Trinh

Bộ môn Công Nghệ Nhiệt Lạnh
Khoa Cơ Khí
Trường Đại học Bách Khoa
Đại học Quốc gia TP.HCM
Email: ngtmtrinh@hcmut.edu.vn
• NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐKBK.HCM – 01.2021 42

Chương 1 - Phương Trình TR NG Thái

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 1 - Phương Trình TR NG Thái

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Đại học Quốc gia TP.

HCM – Trường Đại học Bách Khoa

NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC KỸ THUẬT

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

1.1 Một số khái niệm cơ bản.

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

1. HỆ THỐNG NHIỆT ĐỘNG (1)

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

1. HỆ THỐNG NHIỆT ĐỘNG (2)

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

1. HỆ THỐNG NHIỆT ĐỘNG (3)

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

1. HỆ THỐNG NHIỆT ĐỘNG (4)

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

1. HỆ THỐNG NHIỆT ĐỘNG (5)

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

Thang nhiệt độ Kelvin: Thang nhiệt độ Rankine:

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

Nguyên lý hoạt động của Barometer

VD: với 1mm H2O

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

NGUYỄN THỊ MINH TRINH 18

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

AÙp suaát khí quyeån

Ñoä chaân khoâng

AÙp suaát tuyeät ñoái

Chaân khoâng tuyeät ñoái

3. THỂ TÍCH RIÊNG

4. NỘI NĂNG (1)

4. NỘI NĂNG (2)

 Những chất khí không phải là khí lý tưởng được

 Khí thực có thể xem là khí lý tưởng ở điều kiện

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

2. CƠ SỞ CỦA PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI (1)

pV = constant (constant temperature)

2. CƠ SỞ CỦA PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI (2)

Charles’ Law (1776)

2. CƠ SỞ CỦA PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI (3)

3. PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI CỦA KHÍ LÝ TƯỞNG (1)

3. PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI CỦA KHÍ LÝ TƯỞNG (2)

4. PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI CỦA KHÍ THỰC

1. HỖN HỢP KHÍ LÝ TƯỞNG

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

2. PHÂN ÁP SUẤT (Áp suất riêng phần)

 Khi một thành phần của hỗn hợp choán toàn bộ

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

3. PHÂN THỂ TÍCH (Thể tích riêng phần)

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

4. THÀNH PHẦN KHỐI LƯỢNG

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

5. THÀNH PHẦN THỂ TÍCH

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

Tính hằng số chất khí của hỗn hợp khí lý tưởng

 hh = r11 + r2  2 + r3 3 + ... + rn  n , kg/kmol

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

Mối quan hệ giữa thành phần khối lượng

NGUYỄN THỊ MINH TRINH