Właściwości magnetyczne substancji. Diamagnetyki, paramagnetyki i ferromagnetyki.

Wszystkie materiały z punktu widzenia ich własności magnetycznych można podzielić na trzy
grupy:
- diamagnetyki, µr ≤ 1;
- paramagnetyki, µr ≥ 1;
- ferromagnetyki, µr  1.
W diamagnetykach widoczne jest zjawisko diamagnetyzmu, polegające na indukcji w ciele
znajdującym się w zewnętrznym polu magnetycznym pola przeciwnego, osłabiającego
działanie zewnętrznego pola. Przyczyną diamagnetyzmu jest fakt, że zewnętrzne pole
magnetyczne zmienia tor elektronów na orbitach (jakby indukuje w układzie prąd
elektryczny), co powoduje powstanie pola magnetycznego skierowanego przeciwnie do pola
zewnętrznego. Do diamagnetyków zalicza się: gazy szlachetne, prawie wszystkie metale
i metaloidy nie wykazujące własności para- lub ferromagnetycznych (np: bizmut, krzem,
cynk, magnez, srebro, złoto, miedź, ołów) a także fosfor, grafit, woda oraz wiele związków
chemicznych. Diamagnetyczne są też DNA i wiele białek.
Paramagnetyki wykazują zdolność magnesowania się w zewnętrznym polu magnetycznym
w kierunku zgodnym z kierunkiem tego pola (przyczyną paramagnetyzmu jest porządkowanie
się spinów elektronów ciała zgodnie z liniami zewnętrznego pola magnetycznego).
W paramagnetykach nie jest możliwe pełne uporządkowanie magnesów molekularnych
(podręcznik Olszewskiego, str.70, rys.1). Przykłady paramagnetyków: tlen, sód, platyna,
aluminium, wolfram, cyna, mangan, hemoglobina krwi, tlenek azotu.
W ferromagnetykach dominującym zjawiskiem jest ferromagnetyzm, czyli możliwość pełnego
uporządkowanie magnesów molekularnych, nawet w słabych zewnętrznych polach
magnetycznych (podręcznik Olszewskiego, str.70, rys.1). Do ferromagnetyków należą m.in.
żelazo, kobalt, nikiel i niektóre ich stopy oraz niektóre inne metale przejściowe, np. metale
ziem rzadkich.
Właściwości ferromagnetyków opisuje się, podając ich ch-kę
magnesowania, tzw. pętlę histerezy, czyli zależność
indukcji magnetycznej B od natężenia pola magnetycznego
H, przy zmianie wartości H od 0 do +Hn i od +Hn przez 0
do -Hn i ponownie do +Hn.
Odcinek 0-1 na pętli histerezy nazywamy krzywą
magnesowania pierwotnego. Po przekroczeniu punktów 1 i 4
mamy tzw. stan nasycenie. Dodatkowo, na pętli histerezy
wyróżniamy kilka ch-nych punktów. Indukcję magnetyczną,
jaka występuje w rdzeniu przy natężenia pola
magnetycznego równym zeru (p. 2 i 5) nazywamy indukcją
pozostałości magnetycznej lub indukcją remanencji i oznaczamy Br. Natężenie pola
magnetycznego, konieczne do uzyskania w rdzeniu indukcji magnetycznej równej zeru (p. 3
i 6), nazywamy natężeniem (siłą) koercji lub natężeniem powściągającym i oznaczamy Hc.
Natężenie pola magnetycznego oraz odpowiadającą mu indukcję magnetyczną w p. 1 i 4
nazywamy odpowiednio natężeniem pola nasycenia i indukcją magnetyczną nasycenia.
 Wartość siły koercji jest podstawą podziału materiałów
na magnetycznie miękkie (mała wartość siły koercji)
i magnetycznie twarde (duża wartość siły koercji).
Materiały magnetycznie miękkie (stal krzemowa,
permaloj, niektóre ferryty) mają wąską pętlę histerezy.
Używane są do budowy rdzeni maszyn elektrycznych
i transformatorów.
Materiały magnetycznie twarde (stopy alnico, alnisi i
inne rodzaje ferrytów) nie ulegają łatwo
przemagnesowaniu
i używane są do wyrobu magnesów trwałych.
Magnesami trwałymi nazywamy takie magnesy, które trwale zachowują swoje pole. Znajdują
one zastosowanie w małych generatorach, silnikach, miernikach wychyłowych, głośnikach,
mikrofonach i czujnikach przemieszczenia liniowego oraz kątowego.