ABBA JUSTIN

ΑΒΒΑΣ ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ
АВА ЈУСТИН
The Time is a Fragment of Eternity
Ὁ χρόνος εἶναι ἕνα κομμάτι ἀπὸ τὴν αἰωνιότητα
Време је исечак вечности

Лос Анђелес ® Ваљево ® Врњци

2014
 С благословом
Митрополита Црногорско-Приморског г. Амфилохија
Епископа умировљеног Захумско-Херцеговачког г. Атанасија
Епископа Бачког г. Иринеја
Епископа Ваљевског г. Милутина
Епископа Западноамеричког г. Максима

Ава Јустин – Време је исечак вечности

Друго допуњено издање

Издавачи
Манастир Ћелије
Севастијан Прес
Михаило Раичевић
Братство Св. Симеона Мироточивог
Интерклима-графика

Уредник
Епископ Западноамерички г. Максим

Сарадници
Јања Тодоровић
Денис Викић

Лична фото-документација
Михаило Раичевић

Цртежи Аве Јустина

Марија Бојовић, академски сликар

Превод на енглески
Александра Стојановић

Превод на грчки
Монахиња Текла

Припрема и штампа
Интерклима-графика, Врњци

Ни један део ове књиге не може бити репродукован или прекопиран у било којој форми или на било који начин, електронски или механички,
укључујући шапирограф, фотокопирни апарат, магнетне записе, оптички диск или било који информациони систем за смештај и коришћење
података, без писменог одобрења издавача.
 Father Justin (Popovich)

F
ather Justin Popovich, archimandrite and spiritual father of the Chelije monastery, was born in Vranje to
father Spiridon and mother Anastasia, on the Feast of Annunciation (Blagovesti) in 1894 and therefore
was given the name Blagoje (from Blagovest = Annunciation) at baptism. There was a long line of priests
in Justin Popovich’s family for seven consecutive generations up to his grandfather, priest Alexa, so that young
Blagoje adopted a godly way of life and acquired ecclesiastical education in his pious family from his early
childhood.
After elementary school in Vranje, he graduated from Saint Sava’s Seminary in Belgrade which lasted
nine years, 1905-1914. He was tonsured a monk in Skadar in 1916 (where he was serving as an intern with the
Serbian Army during its retreat through the Albanian mountains in the same year) and took the spiritual
name of Saint Justin the Philosopher thus, in a spiritual sense, showing his natural inclination for martyrdom
for Christ and his love for philosophy i.e. love of wisdom.
Together with a group of gifted students, with the blessing of Serbian Metropolitan Demetrius, he went
to Petrograd to study theology but soon moved to Oxford to pursue his studies there and ultimately returned
to Belgrade after his studies were completed to become an assistant professor at the Theological Seminary of
Sremski Karlovci. From this post, as a hieromonk, he went to Athens University where he obtained his Th.D.
in orthodox patristic theology, in Greek, in 1926; his thesis being titled: “The Problem of Personality and Cog-
nition according to St. Macarius of Egypt”
Having returned to Sremski Karlovci, he became editor of the orthodox journal The Christian Life where
he published his philosophical and theological articles. Again he was relocated from the Theological Seminary
of Karlovci, this time to the Theological Seminary of Prizren and then to the Theological Seminary in Bitola.
Soon afterwards, the Serbian Orthodox Church sent him together with Metropolitan Joseph to the Sub-Car-
pathian regions of Czechoslovakia where he was engaged in the missionary work on re-organizing spiritually
the almost extinct church life.
Having returned to Serbia, he published his first two books: “Orthodox Philosophy of Truth” i.e. Dog-
matics and was soon elected professor of dogmatics at the Faculty of Orthodox Theology in Belgrade where
he was teaching until the beginning of the World War II.
Together with other prominent Serbian philosophers and thinkers, he founded Serbian Philosophical
Society in 1938, where he, as a ‘true philosopher of the Holy Spirit’, responded through his writings, to chal-
lenges of his time, representing the heart and soul of this association.
He spent the war years (1941-1945) mainly in Serbian monasteries helping the suffering Serbian Church,
and after the war he was banished from the University by the new communist authorities. From 1948 until his

6
blessed repose in 1979, he lived in the small monastery of Chelije near Valjevo serving there as a priest and
spiritual father.
During the last thirty years of his ascetic life, despite frequent harassment by the regime, Father Justin
devoted himself to a life of prayer and hesychia and to writing, translating and editing books in the fields of
theology and dogmatics.
One may say that his life and work were a perfect and living Gospel of Christ. It would be impossible to
enumerate all of his human, pastoral, theological, prayerful, miraculous and other deeds and works. We are
going to mention here only his most important writings which he bequeathed to his nation as a spiritual and
cultural legacy.
The writings include: The Lives of the saints in 12 volumes; Commentary on the Gospels of Mark and
John; Commentary on the Epistles of St. Paul the Apostle: 1-2 To the Corinthians, Galatians, Ephesians, Phi-
lippians, Colossians, 1-2 To the Thessalonians: Three catholic epistles of the Holy Apostle John the Theologian;
three volumes of Dogmatics of the Orthodox Church; two studies on Dostoyevsky; Philosophical Abysses;
Man and the God-man; The Life of Saint Sava and Saint Symeon; The Theology of St. Sava (Svetosavlje) as
Philosophy of Life; The Path of Divine Knowledge; Monastic Life, The Foundations of Theology, On the Path
of the God-man; as well as the translations of: The Holy Liturgy, The Euchologion, Prayer Book, Lavsaik and
numerous other ecclesiastical texts; he wrote approximately one hundred articles; a couple of hundred tape-
recorded homilies and sermons remained, subsequently published as the volumes 1, 2 and 3 of the total of 30
volumes of his Collected Works.
Today, throughout the entire orthodox world, Abba Justin is venerated as a new Saint, the icons of him
are painted and troparion and akathist hymns and services celebrating his holy memory as Saint Justin the
New of Chelije are written.
This book, representing a fragment of time in space in pictures and words, is the living testimony of
graceful presence of this heavenly man and angel on earth among his contemporaries, and is our contribution
to the veneration of Abba Justin as a Christ-like and Spirit-bearing person who was perceived by his contem-
poraries as someone sent by God to preach the Gospel (the Good News) of Christ in this world.
Father Justin was asleep in the Lord in the Chelije monastery on the Feast of Annunciation in 1979, but
through his works and in spirit he is constantly with us, his followers and admirers. May his be eternal glory,
adoration and thanksgiving, together with the Father and the Son and the Holy Spirit and all the Saints. Amen.

7
 Ὁ Πατὴρ Ἰουστίνος (Πόποβιτς)

Ὁ
Πατὴρ Ἰουστίνος Πόποβιτς, Ἀρχιμανδρίτης καὶ Πνευματικὸς τῆς Μονῆς Τσέλιε, γεννήθηκε στὸ
Βράνιε τῆς Σερβίας, ἀπὸ τὸν Σπυρίδωνα καὶ τὴν Ἀναστασία Πόποβιτς, τὴν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ
τοῦ ἔτους 1894, καὶ γι᾽ αὐτὸ στὴ βάπτισή του ἔλαβε τὸ ὄνομα Εὐάγγελος. Ἡ οἰκογένεια τοῦ Ἰουστί-
νου Πόποβιτς, μέχρι τὸν παππού του ἱερέα Ἀλέξιο, ἦταν ἱερατικὴ ἐπὶ ἑπτὰ διαδοχικὲς γενεές. Ἔτσι ὁ νεαρὸς
Εὐάγγελος, ἀπὸ τὴν παιδική του ἡλικία, διαποτίστηκε ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ παιδεία καὶ τὸν εὐσεβὴ τρόπο
ζωῆς ποὺ ἔλαβε ἀπὸ τὴν εὐλαβὴ οἰκογένειά του.
Μετὰ τὸ δημοτικὸ σχολεῖο, στὸ Βράνιε, τελείωσε τὴν ἐννεαετὴ ἐκκλησιαστικὴ σχολὴ τοῦ Ἁγίου Σάββα
στὸ Βελιγράδι (1905-1914). Τὴ μοναχικὴ κουρὰ ἔλαβε τὸ 1916, στὴν πόλη Σκόδρα τῆς Ἀλβανίας (ὅπου τὸν
ἴδιο χρόνο ὑπηρετοῦσε ὡς νοσοκομειακὸς βοηθὸς μὲ τὸν ἀποσυρόμενο Σερβικὸ στρατὸ διαμέσου τῶν Ἀλβα-
νικῶν ὀρέων), καὶ ἔλαβε τὸ πνευματικὸ ὄνομα τοῦ Ἁγίου Μάρτυρα Ἰουστίνου τοῦ Φιλοσόφου. Ἔτσι φανερώ-
θηκε ἡ κλίση τῆς φύσεώς του πρὸς τὸ μαρτύριο γιὰ τὸν Χριστό, καὶ ἡ ἀγάπη του γιὰ τὴ φιλοσοφία, δηλαδὴ
τὴ σοφία.
Μαζὶ μὲ μία ὁμάδα χαρισματούχων φοιτητῶν, καὶ μὲ τὴν εὐλογία τοῦ Μητροπολίτη τῆς Σερβίας Δημητρί-
ου, ἀναχωρεῖ γιὰ θεολογικὲς σπουδὲς στὴν Πετρούπολη, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ σύντομα μεταβαίνει στὴν Ὀξφόρδη.
Μετὰ τὸ πέρας τῶν σπουδῶν του ἐπιστρέφει στὸ Βελιγράδι καὶ τοποθετεῖται ὡς ἀναπληρωτὴς καθηγητὴς τῆς
Ἐκκλησιαστικῆς σχολῆς στὸ Κάρλοβατς τοῦ Σρέμ. Ἀπὸ τὴ θέση αὐτή, ὡς ἱερομόναχος, ἀναχώρησε τὸ ἔτος
1926 γιὰ τὸ Πανεπιστήμιο τῆς Ἀθήνας, ὅπου ἐκπόνησε διδακτορικὴ διατριβὴ στὴν ὀρθόδοξη ἁγιοπατερικὴ
θεολογία, στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα, μὲ θέμα: «Τὸ πρόβλημα τῆς Προσωπικότητος καὶ τῆς γνώσεως κατὰ τὸν
γιο Μακάριο τὸν Αἰγύπτιο».
Μετὰ τὴν ἐπιστροφή του στὸ Κάρλοβατς ἐκδίδει τὸ περιοδικὸ Χριστιανικὴ ζωή, στὸ ὁποῖο δημοσιεύει καὶ
δικά του ἄρθρα φιλοσοφικο-θεολογικά. Ἀπὸ τὴν Ἐκκλησιαστικὴ σχολὴ τοῦ Κάρλοβατς μετατίθεται στὴν
Ἐκκλησιαστικὴ σχολὴ τῆς Πριζρὲν καὶ μετὰ στὴν Ἐκκλησιαστικὴ σχολὴ τοῦ Μπίτολιε (Μοναστήρι). Λίγο
ἀργότερα , ἡ Ἐκκλησία τῆς Σερβίας τὸν στέλνει στὴν Τσεχοσλοβακία, ὅπου στὰ μέρη τῆς Καρπαθίας ἐργά-
σθηκε ἱεραποστολικὰ μαζὶ μὲ τὸν Μητροπολίτη Ἰωσήφ, γιὰ τὴν ἀναζωπύρωση καὶ διοργάνωση τῆς πνευμα-
τικὰ ὑποτονικῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.
Ἐπιστρέφοντας στὴ Σερβία, δημοσιεύει τὰ δύο πρῶτα βιβλία του: «Ὀρθόδοξη διδασκαλία τῆς ἀληθείας»,
δηλ. τὴ Δογματική, καὶ σύντομα ἐκλέγεται καθηγητὴς στὴν ἕδρα τῆς Δογματικῆς στὴ Θεολογικὴ σχολὴ τοῦ
Πανεπιστημίου τοῦ Βελιγραδίου, ὅπου καὶ παραδίδει μαθήματα ἐπὶ σειρὰ ἐτῶν, μέχρι τὴν ἀρχὴ τοῦ Δευτέρου
Παγκοσμίου Πολέμου.
Τὸ ἔτος 1938, μαζὶ μὲ ἄλλους διακεκριμένους Σέρβους φιλοσόφους καὶ στοχαστές, ξεκινοῦν τὴ Σερβικὴ
φιλοσοφικὴ ἑταιρεία, ὅπου ὡς ἀληθινὸς «φιλόσοφος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», ἀπαντώντας μὲ τὸ γραπτὸ λόγο
του στὶς προκλήσεις τοῦ καιροῦ του, συνιστᾶ τὴν ἴδια τὴν ψυχὴ αὐτῆς τῆς συντροφιᾶς (ἑταιρείας).

8
 Τὴν περίοδο τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ἀπὸ τὸ ἔτος 1941 μέχρι τὸ 1945, περνᾶ κυρίως στὰ Σερβικὰ
Μοναστήρια, βοηθώντας τὴν πάσχουσα Σερβικὴ Ἐκκλησία. Ὅμως μετὰ τὸ τέλος τοῦ πολέμου διώκεται ἀπὸ
τὸ Πανεπιστήμιο ἀπὸ τὴ νέα κομμουνιστικὴ ἐξουσία. Ἀπὸ τὸ 1948, μέχρι τὴ μακαρία κοίμησή του, τὸ ἔτος
1979, ἔζησε στὸ μικρὸ Μοναστήρι Τσέλιε κοντὰ στὸ Βάλιεβο, ὡς λειτουργὸς καὶ πνευματικός.
Τὰ τελευταία τριάντα χρόνια της ἀσκητικῆς του ζωῆς καὶ παρὰ τὶς συχνὲς παρενοχλήσεις ἀπὸ τὴν πλευρὰ
τῶν ἀρχῶν, ὁ πατὴρ Ἰουστίνος ἀφιερώθηκε στὴν προσευχητικὴ καὶ ἡσυχαστικὴ ζωή, στὴ συγγραφή, μετάφρα-
ση καὶ σύνταξη ἔργων θεολογικοῦ καὶ δογματικοῦ χαρακτήρα.
Μποροῦμε, μετὰ βεβαιότητος, νὰ ποῦμε ὅτι ἡ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο του ὑπῆρξαν ἕνα τέλειο καὶ ζωντανὸ Εὐαγ-
γέλιο τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἀδύνατο νὰ ἀπαριθμήσουμε ὅλα τὰ ἔργα του, ποιμαντικά, θεολογικά, προσευχη-
τικὰ,θαυματουργικα καὶ ὅλα τὰ ὑπόλοιπα. Γι αὐτὸ ἐδῶ θὰ ἀναφέρουμε μόνο τὰ σπουδαιότερα γραπτα ἔργα
του, τὰ ὁποῖα ἄφησε στὸ γένος του ὡς πνευματικὴ καὶ πολιτιστικὴ κληρονομιά.
Ἔργα: Βίοι τῶν Ἁγίων σὲ 12 τόμους. Ἑρμηνεία τοῦ Εὐαγγελίου κατὰ Ματθαῖον καὶ κατὰ Ἰωάννην. Ἑρμη-
νεία τῶν Ἐπιστολῶν τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: Πρὸς Κορινθίους Α΄ καὶ Β΄, πρὸς Γαλάτας, πρὸς Ἐφεσίους,
πρὸς Φιλιππησίους, πρὸς Κολασσαεῖς, πρὸς Θεσσαλονικεῖς Α, Β΄, τῶν τριῶν Καθολικῶν Ἐπιστολῶν τοῦ Ἀπο-
στόλου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου. Ὀρθόδοξος Δογματικὴ σὲ τρεῖς τόμους. Δύο σπουδὲς γιὰ τὸ Ντοστογιέφσκυ.
Τὰ βιβλία: Φιλοσοφικοὶ κρημνοί, Ἄνθρωπος καὶ Θεάνθρωπος, Βίος τοῦ Ἁγίου Σάββα καὶ Βίος τοῦ Ἁγίου Συ-
μεών, Svetosavlje ὡς φιλοσσοφία ζωῆς, Ὁδὸς Θεογνωσίας, Μοναχικὴ ζωή, Επίτομη θεολογία, Ἐπὶ τῆς Θεαν-
θρωπίνης ὁδοῦ. Μεταφράσεις: τῆς Θείας Λειτουργίας, Εὐχολογίου, Προσευχηταρίου, Λαυσαΐκοῦ καὶ πολλῶν
ἄλλων Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων. Ἔγραψε περίπου ἑκατὸ ἄρθρα καὶ ἔχουν μαγνητοφωνηθεῖ μερικὲς ἑκατο-
ντάδες κηρύγματά του, ποὺ ἔχουν τυπωθεῖ, καὶ ἀποτελοῦν τοὺς τόμους 1, 2, 3, ἀπὸ τοὺς συνολικὰ 30 τόμους
των «Ἁπάντων» του.
Σήμερα, σ’ ὁλόκληρο τὸν ὀρθόδοξο κόσμο τιμοῦν τὸν πατέρα Ἰουστίνο ὡς νέο γιο, μετὰ τὴν ἔνταξή του
στὸ Ἁγιολόγιο ἀπὸ τὴ Σύνοδο τῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας τὸν Μάιο τοῦ 2010, ἁγιογραφοῦν τὶς εἰκόνες του,
γράφουν τροπάρια, συνθέτουν ἀκολουθίες: στὸν Ὅσιο Ἰουστίνο τὸν Νέο τοῦ Τσέλιε. Καὶ αὐτὸ ἐδῶ τὸ βιβλίο,
ποὺ μὲ εἰκόνες καὶ λόγο παρουσιάζει ἕνα κομμάτι τοῦ χρόνου καὶ τοῦ χώρου, καὶ τὴ ζωντανὴ μαρτυρία τῆς
«κεχαριτωμένης» παρουσίας αὐτοῦ τοῦ οὐράνιου ἀνθρώπου καὶ ἐπίγειου ἀγγέλου μεταξὺ τῶν συγχρόνων
του, ἔρχεται νὰ προστεθεῖ στὸν σεβασμὸ πρὸς τὴ χριστοειδὴ καὶ πνευματοφόρο προσωπικότητα τοῦ Ἀββᾶ
Ἰουστίνου, τὸν ὁποῖο οἱ σύγχρονοί του ἐβίωναν ὡς τὴν φανέρωση τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, σταλμένη
ἀπὸ τὸν Θεὸ σ᾽ αὐτὸν τὸν κόσμο.
Ὁ Πατὴρ Ἰουστίνος ἀναπαύθηκε καὶ ἀναχώρησε πρὸς τὸν Κύριό του τὴν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τοῦ
ἔτους 1979 στὴ Μονὴ Τσέλιε. Ἀλλά με το έργο του εἶναι πάντοτε ἐν πνεύματι μαζὶ μ᾽ ἐμᾶς τοὺς μαθητές του
καὶ μὲ ὅλους αὐτοὺς ποὺ τὸν τιμοῦν. Ἂς εἶναι σ᾽ αὐτὸν , μαζὶ μὲ τὸν Πατέρα τὸν Υἱὸ καὶ τὸ
γιο Πνεῦμα, καὶ μαζὶ μὲ τὴ σύναξη ὅλων τῶν Ἁγίων, αἰώνια δοξολογία, προσκύνηση καὶ εὐγνωμοσύνη.
Ἀμήν.

9
 Отац Јустин (Поповић)

О
тац Јустин Поповић, Архимандрит и Духовник Манастира Ћелије, рођен је у Врању од оца
Спиридона и мајке Анастасије, на Благовести 1894. године и зато је на крштењу добио име
Благоје. Породица Јустина Поповића је седам узастопних колена била свештеничка, све до
његовог деде попа Алексе, тако да је млади Благоје побожно живљење и црквено васпитање од нај-
ранијег детињства понео из своје благочестиве породице.
После основне школе у Врању, завршио је деветоразредну богословију Светог Саве у Београду
(1905-1914). Монашки постриг примио је 1916. године у Скадру (где се нашао као интерниста повла-
чећи се са Српском војском преко Албанских планина исте године), и узео духовно име Светог Муче-
ника Јустина Философа, чиме је пројавио наклоност своје природе, у духовном смислу – ка муче-
ништву за Христа и љубав за философију, тј. љубав према мудрости.
Са групом даровитих студената, по благослову Митрополита Српског Димитрија, одлази на сту-
дије теологије у Петроград, а одатле убрзо прелази у Оксфорд, да би се по завршеним студијама вратио
у Београд и постао суплент богословије у Сремским Карловцима. Са овог положаја као јеромонах,
отишао је на Атински Универзитет, где је докторирао из православног светоотачког богословља, на
грчком језику, 1926. године „Проблем личности и сазнања по Светом Макарију Египатском“.
По повратку у Сремске Карловце издаје часопис „Хришћански живот“ у коме објављује и своје
философско-теолошке чланке. Из Карловачке богословије опет је премештен у Призренску, а потом у
Битољску богословију. Убрзо потом је од СПЦ био послат у Чехословачку, где је заједно са Митропло-
том Јосифом, у Прикарпатским крајевима радио мисионарски на организовању духовно замрлог црк-
веног живота.
Вративши се у Србију објављује своје прве две књиге „Православна философија истине“, тј. Догма-
тику, и ускоро бива изабран за професора исте на Богословском факултету у Београду, где предаје све
до почетка Другог светског рата.
Заједно са другим истакнутим српским философима и мислиоцима, године 1938. покреће Српско
философско друштво, где као истински „философ Духа Светога“ одговарајући, писаном речју, на из-
азове свога времена, представља саму душу овог удружења.
Ратно време од 1941. до 1945. године проводи углавном у српским Манастирима помажући стра-
далну Српску Цркву, а по окончању рата од нових, комунистичких власти протеран је са Универзите-
та. Од 1948. до свог блаженог упокојења 1979. године, живео је у малом Манастиру Ћелије код Ваљева,
као свештенослужитељ и духовник.

10
 Последњих тридесетак година свога подвижничког живота и поред честог узнемиравања од стра-
не власти, Отац Јустин се посветио молитвеном и тиховатељном живљењу, и писању, превођењу и
приређивању дела богословског и догматског карактера.
Слободно се може рећи да је његов живот и рад био једно савршено и живо Еванђеље Христово.
Немогуће је набројати сва његова људска, пастирска, богословска, молитвена, чудотворна и остала
дела – а ми ћемо овде навести само најважнија његова писана делâ, која је оставио своме роду у наслеђе,
духовно и културно.
Дела: Житија Светих у 12 томова; Тумачење Еванђеља по Матеју и Јовану; Тумачење Посланица
Апостола Павла: 1-2 Коринћанима, Галатима, Ефесцима, Филипљанима, Колошанима, 1-2 Солуњани-
ма: Три саборне посланице Апостола Јована Богослова; три књиге Православне Догматике; две студије
о Достојевском; Философске урвине; Човек и Богочовек; Живот Светог Саве и Светог Симеона; Све-
тосавље као философија живота; Пут Богопознања; Монашки живот; Основно богословље; На Бого-
човечанском путу; и преводе: Свете Литургије, Требника, Молитвеника, Лавсаика, и многих других
црквених текстова; написао је око стотину чланака, остало је забележено на магнетофонској траци
неколико стотина беседа које су штампане као 1, 2, 3. том од укупно 30 томова његових Сабраних делâ.
У целом православном свету данас Аву Јустина поштују као новог Светитеља, сликају му иконе,
пишу тропаре, акатисте, службе – као Преподобном Јустину Новом Ћелијском.
Поштовању христолике и духоносне личности Аве Јустина, коју су његови савременици за живота
доживљавали као од Бога послату у овај свет да људима благовести Еванђеље Христово – придружује
се и ова књига која сликом и речју представља исечак времена у простору и живо сведочанство благо-
датног присуства овог небеског човека и земаљског анђела међу његовим савременицима.
Отац Јустин се упокојио и отишао Господу своме на Благовести 1979. у Mанастиру Ћелијама, али
је делом својим у духу свагда са нама, његовим ученицима и поштоваоцима, коме нека је заједно са
Оцем и Сином и Светим Духом, у сабору са свима Светима, вечни славопој, поклоњење и благодарење.
Амин.

11
12
13
 The only true meaning of human existence in this mill of death is the individual immortality
of each human being. Without it, to what purpose is progress and advancement?
Τό μόνο ἀληθινό νόημα τῆς άνθρώπινης ὕπαρξης σ’αὐτόν τόν νερόμυλο
τοῦ θανάτου εἶναι ἡ προσωπική ἀθανασία κάθε ἀνθρώπινης ὕπαρξης.
Χωρίς αὐτήν, πρός τί ἡ πρόοδος καί ἡ τελειοποίηση;
Једини прави смисао људског постојања у овој воденици смрти јесте лична бесмртност
сваког људског бића. Без тога, нашта ми прогрес и усавршавање?

Abba Justin in his daily work on the terrace of the monastery hospice.
Ὁ ἀββάς Ἰουστίνος στήν καθημερινή ἐργασία, στή βεράντα τοῦ μοναστηριακοῦ κονακίου.
Ава Јустин у свакодневном раду на тераси манастирског конака

To what purpose is good and evil, truth and love?

To what purpose is heaven and earth? To what purpose is God and the world?
Πρός τί τό καλό καί τό κακό, ἡ ἀλήθεια καί ἡ ἀγάπη;
Πρός τί ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ; Πρός τί ὁ Θεός καί ὁ κόσμος;
Нашта ми добро и зло, истина и љубав?
Нашта ми небо и земља? Нашта ми Бог и свет?

14
 Love ever prays:
Prayer ever loves.
Ἡ ἀγάπη πάντοτε προσεύχεται,
ἡ προσευχή πάντοτε ἀγαπᾶ.
Љубав се увек моли:
молитва увек воли.

Milan Krajinovich from Prichevichi near Valjevo with Abba Justin

Ὁ Μίλαν Κραγίνοβιτς ἀπό τήν Πριτσέβιτσα, κοντά στό Βάλιεβο, μέ τόν Ἀββά.
Милан Крајиновић из Причевића код Ваљева са Авoм

15
The life of a Christian is nothing other than the constant enriching of oneself by God and serving Him.
Ἡ ζωή τοῦ χριστιανοῦ δέν εἶναι τίποτε άλλο παρά ἀέναος
πλουτισμός διά τοῦ Θεοῦ και διακονία τοῦ Θεοῦ.
Живот хришћанина није ништа друго него непрекидно богаћење Богом и служење Богу.

Brother Milan, later Fr. Symeon, a great-schema monk in Karoulia on Mount Athos
Ὁ ἀδελφός Μίλαν, μετέπειτα Συμεών, μεγαλόσχημος μοναχός στά Καρούλια- Άγιον Όρος.
Брат Милан, касније о. Симеон, великосхимник на Каруљи – Света Гора

16
 Eternity filled with love – that is God.
Ἡ αἰωνιότητα πεπληρωμένη μέ τήν ἀγάπη,αυτό εἶναι ὁ Θεός.
Вечност испуњена љубављу, то је Бог.
 Milan Krajinovich, Milan Kashanin, Abba Justin, Vladeta Jerotich and a member
of the Christian Prayer Movement (bogomoljac) from Leskovac, 1971
Ὁ Μίλαν Κραγίνοβιτς, ὁ Μίλαν Κασάνιν, ὁ Ἀββάς Ἰουστίνος, ὁ Βλάντετα Γιέροτιτς καί ένας πιστός
(богомољац) από τό Λέσκοβατς, τό έτος 1971.
Милан Крајиновић, Милан Кашанин, Ава Јустин, Владета Јеротић и богомољац из Лесковца, 1971. године

19
 One’s personal experience of the
Orthodox faith is the only way that leads
to the most radiant Image of Christ.
Η προσωπική ορθόδοξη εμπειρία είναι
η μόνη οδός που οδηγεί στο ολόφωτο
πρόσωπο του Χριστού.
Лични православни опит
је једини пут који води
пресветлом Лику Христовом.

K
In the human world, Christ-like love is
always manifested as evangelical charity
and compassion.
Στον ανθρώπινο κόσμο η χριστοειδής
αγάπη πάντοτε εκδηλώνεται ως
ευαγγελική ελεημοσύνη και συμπόνια.
У човечанском свету христолика
љубав се увек пројављује као
еванђелска милостивост и
жалостивост.

K
He who has denied himself and taken up
his cross and follows Christ lives a life
worthy of the Gospel of Christ.
Αξίως του Ευαγγελίου ζεί αυτός που
αρνήθηκε τον εαυτό του, και πήρε το
σταυρό και ακολουθεί το Χριστό.
Достојно Еванђеља живи
онај који се одрекао себе,
и узео крст, и следује Христу.
 Were it not for the Most Holy Theotokos, all of humankind would
have become devils long ago. For she gave birth to God the Savior.
Αν δεν υπήρχε η Υπεραγία Θεοτόκος, όλοι οι άνθρωποι προ πολλού
θα είχαν γίνει διάβολοι. Διότι αυτή γέννησε το Θεό Σωτήρα.
Да није Пресвете Богородице сви би људи одавно постали
ђаволи. Јер је она Бога Спаса родила.

K
It is terrible to be a man – unless man is immortal and eternal.
You and I are on our way to a maggots’ feast – if the grave is
the final destination of our lives.
Είναι φοβερό να είσαι άνθρωπος, εάν ο άνθρωπος δεν είναι αθάνατος
και αιώνιος. Εγώ και εσύ οδεύουμε για το ξεφάντωμα των σκουληκιών,
εάν ο τελευταίος σταθμός της ζωής μας είναι ο τάφος.
Страшно је бити човек, ако човек није бесмртан и вечан.
Ја и ти путујемо на гозбу црвâ, ако је последња станица
нашега живота у гробу.

K
Women’s faith is stronger than men’s faith; that is why the Risen Lord
appeared first to the Myrrh-bearing women.
Η πίστη των γυναικών είναι περισσότερο ισχυρή από την πίστη
των ανδρών και γι αυτό ο Αναστάς Κύριος εμφανίστηκε
πρώτα στις Μυροφόρες.
Вера женâ јача је од вере људи, и зато се Господ Васкрсли
јавио прво Мироносицама.

Abba Justin with the sisterhood of the Chelije Monastery, 1973

Ο Αββάς Ιουστίνος με την αδελφότητα της Μονής Τσέλιε, το έτος 1973.
Ава Јустин са сестринством Mанастира Ћелије, 1973. године

23
 The transformation of the misfortunes of life into a means of salvation,
into a feat of salvation – this is an act of God’s grace.
Το να μεταμορφώνουμε τις δυστυχίες του βίου σε μέσο σωτηρίας,
σε αγώνα σωτηρίας, αυτό είναι έργο της χάριτος του Θεού.
Животне невоље преобразити у средство спасења,
у подвиг спасења, то је дело благодати Божије.

Nuns Justina, Glykeria, and

Anthonina with Abba Justin
and Hieromonk Athanasios:
Alexandra and Vasiliki
(later nun Porphiria)
Οι μοναχές Ιουστίνη,
Γλυκερία και Αντωνίνα
με τον Αββά και τον
Ιερομόναχο Αθανάσιο,
την Αλεξάνδρα και τη
Βασιλική (μετέπειτα
μοναχή Αγάπη).
Монахиње Јустина,
Гликерија и Антонина
са Авом и јeрoмонахом
Christians are mighty Атанасијем; Александра
through Divine Grace. и Василики (касније м.
Порфирија)
Οι χριστιανοί είναι
ισχυροί διά της χάριτος.
Хришћани су силни
благодаћу.

24
 He who does not experience the reality of the Crucified Christ cannot experience
the reality of the Resurrected Christ.
Όποιος δεν βιώσει την πραγματικότητα του Σταυρωθέντος Χριστού,
δεν μπορεί να βιώσει ούτε την πραγματικότητα του Αναστάντος Χριστού.
Ко не преживи реалност Распетог Христа, не може преживети ни реалност Васкрслог Христа.

25
 Hope walks in exaltation in heaven,
while leading faith and love lead from
spiritual feat to spiritual feat on earth.
Η ελπίδα εκστατικά στον ουρανό
ακροπατεί, και την πίστη και την αγάπη
από άσκηση σε άσκηση στη γη χειραγωγεί.
Нада усхићено по небу ходи, а по земљи
веру и љубав из подвига у подвиг води.
K
A love of prayer ever enhances our love
of God and love of man.
Η αγάπη στην προσευχή, αδιάλειπτα
ενισχύει την αγάπη στο Θεό και
την αγάπη στον άνθρωπο.
Молитвољубље непрекидно појачава
наше богољубље и наше човекољубље.
K
The peace of Christ arises in the soul
when sins are removed from it.
Η ειρήνη του Χριστού προσεγγίζει
την ψυχή όταν από αυτήν
απομακρύνονται οι αμαρτίες.
Христов мир настаје у души
када се из ње уклоне греси.

Nuns Justina, Glykeria, Anthonina with Abba

Justin and Hieromonk Athanasios
Οι μοναχές Ιουστίνη, Γλυκερία, Αντωνίνα με τον
Αββά Ιουστίνο και τον Ιερομόναχο Αθανάσιο.
Монахиње: Јустина, Гликерија, Антонина
са Авом и јеромонахом Атанасијем

26
 Abba Justin with Hieromonk Amphilochios
Ο Αββάς Ιουστίνος με τον Ιερομόναχο Αμφιλόχιο.
Ава Јустин са јеромонахом Амфилохијем

Faith is a bird with two unbreakable wings: of prayer and fasting.

Η πίστη είναι ένα πουλί με δύο άθραυστα φτερά: Την προσευχή και τη νηστεία.
Вера је птица са два несломљива крила: молитвом и постом.

27
 Hieromonk Irenaeus, Abba Justin and Hieromonk Athanasios
Ο Ιερομόναχος Ειρηναίος, Ο Αββάς και ο Ιερομόναχος Αθανάσιος.
Јеромонах Иринеј, Ава и јеромонах Атанасије

Men sentenced God to death; He sentenced them to immortality through His Resurrection.
Οι άνθρωποι καταδίκασαν τον Θεό σε θάνατο.
Αυτός με την Ανάστασή Του καταδικάζει τους ανθρώπους σε αθανασία.
Људи су Бога осудили на смрт; Васкрсењем Својим Он их осуђује на бесмртност.

28
 Christians are called to be saints; but their love is only Christian, provided it is saintly.
Οι Χριστιανοί κατά την κλίση τους είναι άγιοι.
Και η αγάπη τους τότε μόνο είναι χριστιανική, όταν είναι αγία.
Хришћани су по позиву свети; и њихова љубав је само онда хришћанска, ако је света.

29
 A superimposition of the icon of St.
Ioasaph of Meteora (the ktetor and
founder of the monastery together with
St. Athanasios of Meteora, Uroshica, the
last of the Nemanjichs, son of Emperor
Sinisha, Emperor Dushan’s half-brother)
which was sent to the SOC by the
Meteoron Monastery in 1971

Суперпозиција με την εικόνα του Αγίου

Ιωάσαφ του Μετεωρίτου (κτίτορος και
θεμελιωτού της Μονής, μαζί με τον Αγ.
Αθανάσιο το Μετεωρίτη, κατά κόσμον
Ουρόσιτσα, τελευταίο Νέμανιιτς,
και γιό του βασιλιά Σίνισα, αδελφού
του Ντούσανα), την οποία η Μονή
των Μετεώρων δώρισε στη Σερβική
Ορθόδοξη Εκκλησία.

Суперпозиција са иконом Св. Јоасафа

Метеорског (ктитор и оснивач
Манастира са Св. Атанасијем
Метеорским, Урошица, последњи
Немањић, син цара Синише,
Душановог полубрата), коју је
Манастир Метеор послао СПЦ
1971. године

30
Abba Justin, Abbess Glykeria, sisters
from the Chelije Monastery, and
Djuro Babich, during Pascha

Ο Αββάς Ιουστίνος, η ηγουμένη

Γλυκερία, αδελφές της Μονής
Τσέλιε και ο Τζούρο Μπάρμπιτς.
Περίοδος του Πάσχα.

Ава Јустин, игуманија Гликерија,

ћелијске сестре и г. Ђуро Барбић,
о Васкрсу
 The sisterhood of the Chelije Monastery with guests from Belgrade
Η αδελφότητα της Μονής Τσέλιε με επισκέπτες από το Βελιγράδι.
Ћелијско сестринство са гостима из Београда

The love of God is an opposite force to the love of sin.

Η φιλοθεΐα είναι δύναμη αντίθετη της φιλαμαρτησίας.
Богољубље је супротна сила грехољубљу.

32
 Love is the definition of God and the mode of God’s existence.
The God-man is the definition of man and the mode of man’s existence.
Η αγάπη είναι ο ορισμός του Θεού και ο τρόπος υπάρξεως του Θεού.
Ο Θεάνθρωπος είναι ο ορισμός του ανθρώπου και ο τρόπος υπάρξεως του ανθρώπου.
Љубав је дефиниција Бога и стил Бога. Богочовек је дефиниција човека и стил човека.

In front of St. Michael the Archangel’s church, during Pascha, 1974

Μπροστά στην εκκλησία του Αρχ. Μιχαήλ, Πασχαλιά 1974.
Испред цркве Св. Арх. Михаила, о Васкрсу 1974. године
 Whoever serves God, serves himself,
and serves his eternity…
Όποιος διακονεί το Θεό, τον εαυτό του
διακονεί και την αιωνιότητά του διακονεί…
Ко Богу служи, себи служи,
и својој вечности служи…

The value of our fasting is contingent

upon our forgiveness.
Вредност нашега поста
условљена је опраштањем.
Η αξία της νηστείας μας έχει
ωςπροϋπόθεση την συγχώρηση.

The mind of man is cured of evil

only by the mind of Christ.
Ум људски се од зла
лечи само Умом Христовим.
Ο ανθρώπινος νους θεραπεύεται από
το κακό μόνο με τον «νούν Χριστού».

35
 Only in Christ does a thought find its meaning.
Μόνο εν τω Χριστώ η σκέψη βρίσκει το νόημά της.
Само у Христу мисао нађе свој смисао.
K
Behold, you too have a passport to heaven in your hands
– it is your repentance.
Ιδού, κι εσύ έχεις στα χέρια σου το διαβατήριο για τον παράδεισο
– αυτό είναι η μετάνοιά σου.
Ето, и ти имаш пасош за рај у својим рукама – то је покајање твоје.
K
Repentance is the resurrection of the soul
unto eternal life and immortality.
Μετάνοια είναι η ανάσταση της ψυχής για ζωή αιώνια και αθάνατη.
Покајање је васкрсење душе за живот вечни и бесмртни.
K
The holy fast is a force of God.
Η αγία νηστεία είναι θεϊκή δύναμη.
Свети пост је божанска сила.
K
Righteousness is the convergence of all evangelical virtues.
Δικαιοσύνη είναι η συνάθροιση όλων των ευαγγελικών αρετών.
Правда је скуп свих еванђелских врлина.
K
Righteous is he who lives in accordance with holy virtues.
Abba Justin with Fr. Nikolaos Δίκαιος είναι εκείνος ο οποίος ζει διά των αγίων αρετών.
Ioannidis on the monastery terrace Праведан је онај који живи светим врлинама.
Ο Αββάς με τον π. Νικόλαο K
Ιωαννίδη στη βεράντα της Μονής. The righteousness of God is indeed the Kingdom of God.
Ава са оцем Никосом Јоанидисом, Η δικαιοσύνη του Θεού, αυτή είναι η βασιλεία του Θεού.
на тераси Манастира Правда Божија и јесте Царство Божије.

37
Abba with friends from Paris
Ο Αββάς με φίλους από το Παρίσι.
Ава са пријатељима из Париза

39
Hieromonk Meliton (later a bishop
of the Jerusalem Patriarchate), Abba
Justin, Hieromonk Athanasios,
professor V. Arsich and N. Ioannidis

Ο Ιερομόναχος Μελίτων (μετέπειτα

Επίσκοπος του Πατριαρχείου
Ιεροσολύμων), ο Αββάς, ο Ιερομόναχος
Αθανάσιος, ο καθηγητής Β. Άρτσιτς
και ο Ν. Ιωαννίδης.

Јеромонах Мелитон (касније

Епископ Јерусалимске Патријаршије),
Ава, јеромонах Атанасије, проф.
В. Арсић и Н. Јоанидис
 Paul Charlemagne with Abba…
Ο Παύλος Σάρλμαν με τον Αββά.
Пол Шарлмањ са Авом…

The fruit of divine love is joy; a joy in which there is no death, nor fear of death.
Καρπός της θείας αγάπης είναι η χαρά. Χαρά στην οποία δεν υπάρχει θάνατος, ούτε ο φόβος του θανάτου.
Плод божанске љубави је радост; радост у којој нема смрти, ни страха од смрти.

The mind of man is cured of evil only by the Mind of Christ.

Ο ανθρώπινος νους θεραπεύεται από το κακό μόνο με τον «νού Χριστού».
Ум се људски лечи од зла само умом Христовим.

Earth too is heaven so long as it serves heaven.

An earth without sin, death and the devil, that is heaven that is blessedness.
Και η γη είναι παράδεισος, όσο διακονεί τον ουρανό.
Γή χωρίς αμαρτία, θάνατο και διάβολο, αυτό είναι ο παράδεισος, αυτό είναι η μακαριότητα.
И земља је рај док служи небу. Земља без греха, смрти и ђавола, то је рај то је блаженство.

It all begins on earth: both man’s heaven and man’s hell.

Τα πάντα ξεκινούν από τη γη: και ο παράδεισος του ανθρώπου και η κόλασή του.
Све почиње са земље: и човеков рај и човеков пакао.

Hell is there wherever the devil is; just as heaven is there where God Almighty is.
Η κόλαση υπάρχει εκεί όπου είναι ο διάβολος όπως και ο παράδεισος υπάρχει εκεί όπου διαμένει ο Κύριος Θεός.
Пакао је онде где је ђаво; као што је рај онде где борави Господ Бог.

42
43
 Abba Justin and the abbess with Pero Vrankich,
Damjan, Djura and Veljko, visitors from Belgrade

Ο Αββάς και η ηγουμένη με επισκέπτες από το Βελιγράδι:

Τον Πέτρο Βράνκιτς, τον Δαμιανό, τον Τζούρο και τον Βέλκο.

Ава и игуманија са посетиоцима из Београда:

Пером Вранкићем, Дамјаном, Ђуром и Вељком
The memorial service for Bishop Nikolai (Velimirovich)
Μνήμη του Επισκόπου Νικολάου.
Помен Владики Николају
 Between the saints and us there is no difference in nature,
but a difference of will and determination.
Ανάμεσα στους Αγίους κι σ’ εμάς δεν υπάρχει διαφορά στη
φύση, αλλά στη θέληση και στην αποφασιστικότητα.
Између светитеља и нас не постоји разлика у природи,
већ у вољи и одлучности.
K
The Holy One brings forth sanctification,
just as light brings illumination.
Από τον Άγιο έρχεται αγιασμός,
όπως από το φώς έρχεται ο φωτισμός.
Од Светога долази освећење, као од светлости осветљење.
K
More than anything else, man is above all a man of freedom.
Ο άνθρωπος πραγματώνεται ως άνθρωπος,
περισσότερο από όλα, δια της ελευθερίας.
Од свега, човек је највише човек слободом.
K
All man’s victories are overcome
if they are not victorious over death.
Όλες οι ανθρώπινες νίκες είναι ήττες,
αν δεν νικούν τον θάνατο.
Све су људске победе порази ако не побеђују смрт.
K
What use is it to a man if he is cultured, in this mill of death,
which tomorrow will crush both him and his culture.
Ποιά ωφέλεια έχει ο άνθρωπος από τον πολιτισμό του, όταν
ευρίσκεται στο νερόμυλο του θανάτου, ο οποίος αύριο θα
αλέσει και αυτόν και τόν πολιτισμό του;
Каква је корист човеку што је културан, у воденици смрти,
која ће сутра самлети и њега и његову културу.
 Abba Justin with Peter Boyovich from Belgrade
Ο Αββάς με τον Πέτρο Βόγιοβιτς από το Βελιγράδι.
Ава са Петром Бојовићем из Београда

Words are a mirror through which the interior of the heart may be seen.
Οι λέξεις είναι καθρέπτης όπου καθρεπτίζεται το εσωτερικό της καρδιάς.
Речи су огледало кроз које се види унутрашњост срца.
False teachers and men of false greatness glorify themselves in countless ways.
Ψευδείς δάσκαλοι και ψευδείς μεγαλειότητες εξυμνούν τον εαυτόν τους με αναρίθμητους τρόπους.
Лажни учитељи и све лажне величине величају себе на безброј начина.
Behind all visible appearances in the material world is concealed the invisible power of God.
Στον κόσμο της ύλης πίσω από όλα τα ορατά φαινόμενα κρύβεται η αόρατη δύναμη του Θεού.
У свету материје иза свих видљивих појава таји се невидљива сила Божија.

48
 Abba Justin with Vera Charlemagne from Paris
Η ηγουμένη Γλυκερία με τη Βέρα Σάρλμαν από το Παρίσι.
Игуманија Гликерија са Вером Шарлмањ из Париза

Behind all visible appearances in the material world is concealed the invisible power of God.
Στον κόσμο της ύλης πίσω από όλα τα ορατά φαινόμενα κρύβεται η αόρατη δύναμη του Θεού.
У свету материје иза свих видљивих појава таји се невидљива сила Божија.
It is possible to live in communion with the saints only through the help of holiness.
Με τους Αγίους μπορείς να ζείς εν κοινωνία μόνο με τη βοήθεια της αγιότητας.
Са светима се живи у заједници једино помоћу светости.
Every Christian is a repeated resurrection of Christ the Lord.
Κάθε χριστιανός είναι επαναλαμβανόμενη ανάσταση του Χριστού.
Сваки је хришћанин поновљено васкрсење Господа Христа.

49
 Christianity is – Christ prolonged
throughout the ages.

K
Χριστιανισμός είναι : ο Χριστός
παρατεινόμενος εις τούς αιώνας.

K
Хришћанство је – Христос
продужен у векове.

Abba Justin with Sister Anthonina,

the head of the Chelije Monastery icon-painting workshop
Ο Αββάς με την αδελφή Αντωνίνα,,
υπεύθυνη της αγιογραφικής σχολής της Μονής Τσέλιε.
Ава са првоначелницом ћелијске
иконописачке школе м. Антонином

50
 Man is great only through God.
Ο άνθρωπος είναι μεγάλος μόνο διά του Θεού.
Човек је велики једино Богом.

What is the soul of Christian endurance?

Love.

Ποια είναι η ψυχή της χριστιανικής υπομονής;

Η αγάπη.

Шта је душа хришћанског трпљења?

Љубав. The most terrible hell is – man without God.
Η μεγαλύτερη κόλαση είναι: ο άνθρωπος χωρίς Θεό.
Најстрашнији је пакао – човек без Бога.

51
 The view of the Chelije Monastery as seen from Tabor
Άποψη της Μονής Τσέλιε από το Θαβώρ
Поглед са Тавора на Манастир Ћелије

The mission of the Church is: to realize all divine-human values in the human world.
Η αποστολή της Εκκλησίας είναι : Να πραγματοποιήσει όλες
τις θεανθρώπινες αξίες στον ανθρώπινο κόσμο.
Мисија Цркве је: остварити све богочовечанске вредности у свету човечанском.

To be a member of the Church means to live by the Holy Trinity:

from the Father, through the Son in the Holy Spirit.
Το να γίνεις μέλος της Εκκλησίας σημαίνει να ζείς δια της Αγίας Τριάδος:
Από τον Πατέρα δι Υιού, εν Αγίω Πνεύματι.
Бити члан Цркве значи живети Светом Тројицом: од Оца, кроз Сина у Духу Светом.

52
53
 Prayer – the choirmaster
of the choir of virtues.
Η προσευχή είναι ο χοράρχης
στο χορό των αρετών.
Молитва – хоровођа у хору врлина.

Prayer is the breathing of the soul.

Προσευχή είναι η αναπνοή της ψυχής.
Молитва је дисање душе.

Prayer is prosphora mixed

from tears and the heart.
Προσευχή είναι πρόσφορο ζυμωμένο
με δάκρυα και καρδιά.
Молитва је просфора умешана
од суза и срца.

Prayerful fear is the beginning

of wisdom.
Από τον προσευχητικό φόβο,
αρχίζει η σοφία.
Молитвеним страхом
почиње мудрост.

Abba Justin preaching from the ambo in St.

Archangel Michael’s Church in the Chelije Monastery
Ο Αββάς κηρύττει από τον άμβωνα στην εκκλησία
του Αρχ. Μιχαήλ στη Μονή Τσέλιε.
Ава проповеда са амвона у цркви Св. Арханђела
Михаила у Манастиру Ћелијама

54
 Mercy is voluntary sadness caused
by others’ misfortune.

Έλεος είναι η εκούσια οδύνη που προκαλείται

από αλλότριες δυστυχίες.

Милост је добровољна туга

изазвана туђом невољом.

He, oh! Blessed is He in all hearts and in all our worlds!

He, the Lord our God!

Αυτός, ώ! Ευλογημένος Αυτός σε όλες τις καρδιές,

σε όλους τους κόσμους μας! Αυτός,
ο Κύριος και Θεός μας.

Он, о! Благословен Он у свим срцима и

у свим нашим световима! Он, Господ и Бог наш!

55
 he memorial service for Bishop Nikolai Velimirovich in Lelich, 1977
Μνημόσυνο του μακαριστού Επισκόπου Νικολάου, στο Λέλιτς, το έτος 1977.
Парастос блаженопочившем Владици Николају у Лелићу, 1977. године

56
 Peace to the churches of He Who Is; continuous
peace-flowing is essential to the church.
Η Ειρήνη στις εκκλησίες δωρίζεται από τον Όντα
(Αυτόν που είναι ο Ών). Η αέναη παροχή ειρήνης,
είναι απαραίτητη για την εκκλησία.
Мир црквама од Онога Који Јесте;
мироточивост непрекидна је неопходна за цркву.

K
However enamored with tempests and storms, man
still wishes even for a short time to moor at a quiet
wharf where time is not at war with eternity.
Μα όσο κι αν υπήρξε ερωτευμένος ο άνθρωπος με
τις θύελλες και τις καταιγίδες, εντούτοις επιθυμεί
σφοδρά να αγκυροβολήσει, για σύντομο τουλάχιστον
διάστημα, σε κάποιο ειρηνικό λιμάνι, όπου ο χρόνος
δεν μάχεται με την αιωνιότητα.
Ма колико био заљубљен у буре и олује,
човек ипак зажели да се
макар на кратко време укотви
у неком тихом пристаништу,
где време не ратује са вечношћу.

The memorial service for Bishop Nikolai (Velimirovich), Lelich

Μνημόσυνο Επισκόπου Νικολάου, στο Λέλιτς.
Парастос Вл. Николају, Лелић
 Gifts are given to man in accordance with the extent of his purity.
Τα δώρα δίνονται στον άνθρωπο κατά το μέτρο της καθαρότητάς του.
Дарови се дају човеку по мери чистоте његове.

Lelich, 1977, Abba Justin officiating with Bishop Jovan Velimiriovich of Shabac and Valjevo
at the memorial service for Bishop Nikolai (Velimirovich)
Λέλιτς, έτος 1977.Ο Αββάς μαζί με τον Επίσκοπο Σάμπατς και Βάλιεβο Ιωάννη Βελιμίροβιτς,
στο μνημόσυνο του Επισκόπου Νικολάου.
Лелић 1977. године, Ава служи са Владиком Шабачко-Ваљевским Јованом Велимировићем,
на парастосу Владици Николају

Without faith in the Cross there is no salvation, no knowledge-of-God, no knowledge-of-man.

Χωρίς την πίστη στο Σταυρό, δεν υπάρχει ούτε σωτηρία, ούτε θεογνωσία, ούτε ανθρωπογνωσία.
Без вере у Крст нема ни спасења, ни богопознања, ни човекопознања.

58
 The Holy Spirit is the soulof the
Church: It sanctifies all mankind and
everything that is in the Church; both
us and everything that is ours.

Το Άγιο Πνεύμα είναι η ψυχή της

Εκκλησίας: Αυτό αγιάζει όλους και
όλα όσα υπάρχουν στην εκκλησία.
Κι εμάς και καθετί δικό μας.

Дух Свети је душа Цркве:

Он освећује све и сва што је
у Цркви; и нас и све наше.

The Holy Spirit teaches those in whom It dwells; and It dwells in the souls of Spirit-bearers
through the holy mysteries and holy virtues.
Το Άγιο Πνεύμα διδάσκει εκείνους εις τους οποίους ενοικεί. Και ενοικεί στις πνευματοφόρες
ψυχές διαμέσου των αγίων μυστηρίων και των αγίων αρετών.
Дух Свети учи оне у којим обитава; а обитава у душама духоносаца
кроз свете тајне и свете врлине.

59
 Christianity is life in the Holy Spirit, and thus it is a continuous manifestation
of the Holy Spirit and Its divine power.
Χριστιανισμός είναι η ζωή εν Πνεύματι Αγίω, και διά τούτο αδιάκοπη φανέρωση
του Αγίου Πνεύματος και των θείων δυνάμεών Του.
Хришћанство је живот у Духу Светом,
стога и непрекидно пројављивање Духа Светог и Његове божанске силе.

Lelich, 1977
Λέλιτς, 1977.
Лелић 1977. године

Through the Holy Spirit man becomes spiritual.

Δια του Αγίου Πνεύματος γίνεται ο άνθρωπος πνευματικός.
Духом Светим се постаје духован човек.

60
A holy soul generates holy feelings, holy thoughts, holy dispositions, and performs holy deeds.
Η αγία ψυχή γεννά άγια αισθήματα, άγιες σκέψεις, άγιες διαθέσεις, και επιτελεί άγια έργα.
Света душа рађа света осећања, свете мисли, света расположења, и чини света дела.

61
 What is the Gospel?
A life modeled on the God-man, helped in that through the grace-filled
powers that Christ the Lord bestows on His followers according to their
zeal in living the Gospel.
Τι είναι το Ευαγγέλιο;
Είναι ζωή κατά το πρότυπο (κατά μίμηση) του Θεανθρώπου, κι αυτό με την
βοήθεια των κεχαριτωμένων δυνάμεων τις οποίες ο Κύριος Χριστός χορηγεί
στους ακολούθους Του ανάλογα με το ζήλο τους στη βίωση του Ευαγγελίου
Шта је Еванђеље?
Живот по угледу на Богочовека, и то помоћу благодатних сила
које Господ Христос даје Својим следбеницима према њиховој
ревности у еванђелском живљењу.

K
However it is that a man relates to the Gospel of Salvation,
so he shall be judged.
Όπως ανταποκρίθηκε ο καθένας προς το Ευαγγέλιο της σωτηρίας,
έτσι και θα κριθεί.
Како се ко односио према Еванђељу спасења, тако ће му се и судити.

K
The Gospel is a poetic translation from the supernatural into the natural
and from that which is of God into that which is of man; a poetic transla-
tion poured into a mystery of life-giving words.
Το Εαυγγέλιο είναι τραγούδι του υπερφυσικού σε φυσικό, του θεϊκού σε
ανθρώπινο.Τραγούδι χυμένο στο μυστήριο των λέξεων που ζωοποιεί.
Еванђеље је препев надприродног у природно и Божијег у човечије;
препев изливен у тајну речи која живот даје.

62
 If disfiguration has its immortal form then it is Satan.
Εάν η διαστροφή έχει την αθανασία της, τότε αυτό είναι ο διάβολος.
Ако наказност има своју бесмртност онда је то Сатана.

K
In this world the devil is an imposter, for he declared himself
the owner of property that is not his.
Σε αυτόν τον κόσμο ο διάβολος είναι αυτόκλητος,
διότι σε ξένο χωράφι αυτοανακηρύχθηκε αφέντης.
У овом свету ђаво је самозванац,
јер је на туђем имању прогласио себе власником.

K
The antichrist is – anti-God.
Ο αντίχριστος είναι αντίθεος.
Антихрист је – антибог.

64
 Bishop Jovan, Fr. Julian from the Studenica Monastery and priests with Abba Justin
Ο Επίσκοπος Ιωάννης, ο π. Ιουλιανός από την Μονή Στουντένιτσα και ιερείς με τον Αββά.
Еп. Јован, о. Јулијан из Манастира Студенице, и свештенство са Авом

65
 An evangelical principle: it is he who carries out Christ’s commandments
who is the only one to actually love Christ.
Εαυγγελικός κανόνας: ‘Οποιος τις εντολές του Χριστού επιτελεί αυτός
και μόνον τον Χριστό αγαπά.
Еванђелско правило: ко заповести Христове твори, тај једино Христа и воли.

To do evil means to bow before the devil. To live in evil means to serve the devil.
Το να πράττεις το κακό σημαίνει να προσκυνάς το διάβολο.
Το να ζείς στο κακό σημαίνει να υπηρετείς το διάβολο.
Учинити зло значи поклонити се ђаволу. Живети у злу значи служити ђаволу.

Sin hates virtue; evil hates good; darkness hates light.

Η αμαρτία μισεί την αρετή, το κακό μισεί το καλό, το σκοτάδι μισεί το φώς.
Грех мрзи врлину; зло мрзи добро; тама мрзи светлост.

Repent – and you will come to know yourself.

Μετανόησε και θα γνωρίσεις τον εαυτόν σου.
Покај се – и познаћеш себе.

Knowledge without love – this is a body without a soul: a corpse.

Η γνώση χωρίς αγάπη - αυτή είναι σώμα χωρίς ψυχή. Είναι πτώμα.
Знање без љубави – то је тело без душе: леш.

Knowledge that loves – this is a power that turns a human being into an angel.
Η γνώση που αγαπά - αυτή είναι δύναμη κραταιά που μεταποιεί
την ανθρώπινη ύπαρξη σε άγγελο.
Знање које љуби – то је сила која људско биће претвара у анђела.

Knowledge of God is gained through living by God.

Η γνώση του Θεού αποκτάται με την κατά Θεόν ζωή.
Знање о Богу добија се животом по Богу.

There is no truth outside of life in Christ.

Δεν υπάρχει αλήθεια μακράν της ζωής εν Χριστώ.
Нема истине ван живота у Христу.

66
 Our human life is either a feat of the incarnation of the devil, or a feat of the incarnation of God.
Η ανθρώπινη ζωή μας είναι είτε αγώνας ενσαρκώσεως του διαβόλου, είτε άσκηση θεο-ενσαρκώσεως.
Наш људски живот је или подвиг ђавооваплоћења, или подвиг богооваплоћења.

68
 What does it mean to be orthodox?
It means: incessantly engaging in the spiritual feat of man as he draws near to God.
Τι σημαίνει να είσαι ορθόδοξος;
Αυτό σημαίνει να είσαι σε αδιάκοπο αγώνα από τον άνθρωπο προς τον Θεάνθρωπο.
Шта значи бити православан?
То значи: бити у непрестаном подвигу од човека ка Богочовеку.

69
 Christians are called to be saints; but their love
is only Christian, provided it is saintly.

Οι χριστιανοί είναι κατά την κλίση τους άγιοι, και η αγάπη

τους τότε είναι χριστιανική όταν είναι αγία.

Хришћани су по позиву свети;

и њихова љубав је само онда хришћанска, ако је света.

70
 Those whose love is greatest are also
those who have the greatest faith.
Οι άνθρωποι της πιο μεγάλης αγάπης είναι
ταυτόχρονα και άνθρωποι της
πιο μεγάλης πίστεως.
Људи највеће љубави
су уједно и људи највеће вере.

K
Where there is love,
there is immortality as well.
Όπου υπάρχει αγάπη, εκεί ήδη
υπάρχει η αιωνιότητα.
Где је љубав ту је већ бесмртност.

K
Man is love for he is a divine being.
Ο άνθρωπος είναι αγάπη διότι
είναι ύπαρξη θεϊκή.
Човек је љубав јер је божанско биће.

K
Within me: ‘I am’ is the same as: ‘I love’.
Για μένα, το υπάρχω,
ισοδυναμεί με το αγαπώ.
У мени: ја јесам, равно је са: ја волим.
 When does man become great before God? When he serves others.
Πότε ο άνθρωπος καθίσταται μέγας ενώπιον του Θεού; Όταν διακονεί τους άλλους.
Кад човек постаје велики пред Богом? Служећи другима.

The universe is a magnificent church that God inhabits through His thoughts;
and man is a priest in that church, a priest and an archpriest.
Το σύμπαν είναι ένας μαγευτικός ναός όπου κατοικεί ο Θεός διαμέσου των σκέψεών του.
Και ο άνθρωπος είναι ιερέας σ΄αυτό το ναό, ιερέας και αρχιερέας.
Васиона је чаробни храм у коме обитава Бог кроз мисли своје;
а човек је свештеник у том храму, свештеник и првосвештеник.
 The view of the monastery hospice and the chapel of St. John Chrysostom,
the construction sketch of which was made by Abba Justin himself
Θέα στο μοναστηριακό κονάκι και το παρεκκλήσι του Αγ. Ιωάννου
του Χρυσοστόμου του οποίου (παρεκκλησίου) το σκίτσο σχεδίασε προσωπικά ο Αββάς.
Поглед на манастирски конак и капелу Св. Јована Златоуста, чију је скицу Ава лично урадио

Apostleship consists in the following: perceiving oneself constantly as an emissary of Christ the Lord
sent to spread the word about His divine-human miraculous omnipotence and His salvific teaching.
Η αποστολικότητα συνίσταται σε τούτο: να αισθάνεσαι συνεχώς τον εαυτόν σου απεσταλμένο
από τον Κύριο Χριστό για να μεταφέρεις τις θεανθρώπινες θαυματουργικές παντοδυναμίες
Του και σωτηριώδεις διδασκαλίες Του.
Апостолство се састоји у томе: стално осећати себе посланим од Господа Христа
преношењем Његове богочовечанске чудотворне свемоћи и спасоносног учења.

73
 Hieromonk Artemios Radosavljevich and Hieromonk Irenaeus Bulovich with their spiritual father
Ο Ιερομόναχος Αρτέμιος Ραντοσάβλιεβιτς και ο Ιερομόναχος Ειρηναίος Μπούλοβιτς με τον Πνευματικό τους.
Јрм. Артемије Радосављевић и јрм. Иринеј Буловић са својим Духовником

Everything around you and around me sings a sublime hymn of praise to the Lord.
Τα πάντα γύρω μου και γύρω σου ψάλλουν στο Θεό κάποιον μεγαλειώδη ύμνο.
Све око тебе и око мене пева неку силну химну Богу.

74
He – our sweet consolation in this bitter
world which is passing away
and our eternal joy in that immortal
world which is to come.

K
Αυτός, η γλυκιά παρηγοριά μας σε αυτόν
τον πικρό κόσμο που παρέρχεται,
και η αιώνια χαρά μας σε εκείνο τον
αθάνατο που προσεγγίζει.

K
Он – наша слатка утеха
у овом горком свету који пролази,
и наша вечна радост
у оном бесмртном свету
који наилази.

A winter morning…
Κάποιο χειμωνιάτικο πρωϊνό.
Једно зимско јутро…

75
 Only a true knowledge-of-God gives us
a true knowledge-of-man. And vice versa.

Μόνο η αληθινή θεο-γνωσία μας δίνει την αληθινή

ανθρωπο-γνωσία. Και το αντίστροφο.

Само истинито богопознање даје нам истинито

човекопознање. И обрнуто.

Abba Justin with Hieromonk Athanasios, Bane Ljubinkovich

and Veljko Vukchevich in front of the monastery hospice
Ο Αββάς Ιουστίνος με τον ιερομόναχο Αθανάσιο, τον Μπάνε Λιουμπίνκοβιτς
και τον Βέλκο Βούκτεβιτς μπροστά από το κονάκι του Μοναστηριού.
Ава Јустин са јрм. Атанасијем, Банетом Љубинковићем
и Вељком Вукчевићем испред манастирског конака
Hieromonk Irenaeus Bulovich, Abba Justin
and Hieromonk Athanasios Yevtich
Ο Ιερομόναχος Ειρηναίος Μπούλοβιτς, ο Αββάς Ιουστίνος
και ο Ιερομόναχος Αθανάσιος Γιέβτιτς.
Јрм. Иринеј Буловић, Ава Јустин и јрм. Атанасије Јевтић

Were it not for my Sweetest Jesus – I would have no point

of support in this world; my soul would quickly
fade away into foolishness.

Εάν δεν υπήρχε ο Γλυκύτατός μου Ιησούς, εγώ δεν θα είχα

σημείο στήριξης σε αυτόν τον πλανήτη. Η ψυχή μου
θα χανόταν στον παραλογισμό.

Да није мог Сладчајшег Исуса – ја не бих имао тачку

ослонца на овој планети; душа би моја ишчилела у безумњу.
 God in His entirety descended to earth so that man in his entirety might ascent to Heaven.
Όλος ο Θεός κατήλθε στη γή, για να ανέλθει όλος ο άνθρωπος στον ουρανό.
Сав Бог сишао је на земљу, да би сав човек узишао на небо.

78
God-likeness of the soul – indeed is eternal youth of every man; that is his eternal springtime.
Η θεοείδια της ψυχής είναι η αιώνια νεότητα κάθε ανθρώπου. Αυτή είναι η αιώνια άνοιξή του.
Боголикост душе – и јесте вечна младост сваког човека; то је његово вечно пролеће.

79
 Every man has a godlike soul and thus every man is of divine value.
Κάθε άνθρωπος έχει θεοειδή ψυχή, γι αυτό και κάθε άνθρωπος συνιστά θεϊκή αξία.
Сваки човек има боголику душу, зато сваки човек и представља божанску вредност.

The God-man is the axis of all worlds: from the world of the atom to the world of the cherubim.
Ο Θεάνθρωπος είναι ο άξονας όλων των κόσμων: από τον κόσμο του ατόμου μέχρι τον κόσμο των Χερουβίμ.
Богочовек је осовина свих светова: од атомског до херувимског.

80
 Everything is old under the sun
– except the Person of the God-man Christ.
Only He is new, eternally new.

K
Όλα είναι παλαιά υπό τον ήλιον, εκτός από
το Πρόσωπο του Θεανθρώπου Χριστού.
Αυτό είναι το μόνο νέο και το αιώνια νέο.

K
Све је старо под сунцем –
– осим Личности Богочовека Христа.
Она је једино нова и вечито нова.
 Abba Justin with Abbess Glykeria, Sister Justina and Hieromonk Athanasios
Με την ηγουμένη Γλυκερία, την μοναχή Ιουστίνα και τον ιερομόναχο Αθανάσιο.
Са иг. Гликеријом, мон. Јустином и јрм. Атанасијем

This triune truth: Christ is the head of every man, the head of the woman is the man,
the head of Christ is God – constitutes the fundamental good news of the New Testament.
Αυτή ηтројенда=μονο-τριπλή αλήθεια: Ο Χριστός είναι η κεφαλή του άνδρα, ο άνδρας είναι η κεφαλή
της γυναίκας, ο Θεός είναι η κεφαλή του Χριστού, συνιστά θεμελιώδη καινο-διαθηκικό ευαγγελισμό.
Ова троједна истина: Христос је глава човеку; човек је глава жени; Бог је глава Христу;
– сачињава основну благовест новозаветну.

82
I am… a deer in a lost paradise… and the sense of sorrow in the universe. (A Deer in a Lost Paradise)
Εγώ είμαι… μια δορκάδα μέσα στο χαμένο παράδεισο… και συμπαντικό αισθητήριο της λύπης.
Ја сам… срна у изгубљеном рају… и васионско чуло туге.

83
 In front of the bell tower of the Chelije church

Μπροστά από το καμπαναριό

της Εκκλησίας της Μονής Τσέλιε.

Испред звоника Ћелијске цркве

Comprehension of mysteries heavenly and earthly, natural and supernatural, transforms ignorant
disciples of Christ into men of erudition, the unwise into the wise, the nonliterary into the literary.
Η κατανόηση των μυστηρίων, ουράνιων και επίγειων, φυσικών και υπερφυσικών, μεταπλάθει τους
αμαθείς μαθητές του Χριστού σε πολυμαθείς, τους άφρονες σε συνετούς, τους αγράμματους σε σοφούς.
Разумевање тајни небеских и земаљских, природних и надприродних,
чини од неуких ученика Христових учене људе, од немудрих мудре, од некњижевних књижевне.

84
 Man’s yearning for infinity is embedded in the very essence of the human spirit.
Η ανθρώπινη επιθυμία για το άπειρο είναι εμφυτευμένη στην ίδια την ουσία του ανθρώπινου πνεύματος.
Људска чежња за бескрајношћу, налази се у самој суштини духа људског.

The view as seen from Abba’s terrace

Θέα από την βεράντα του Αββά.
Поглед са Авине терасе

Time is an introduction to eternity, an overture to eternal life; time is a fragment of eternity.

Ο χρόνος είναι προοίμιο της αιωνιότητας, εισαγωγή στην αιωνιότητα
Ο χρόνος είναι ένα κομμάτι της αιωνιότητας.
Време је увод у вечност, увертира у живот вечни; време је исечак вечности.

85
 Virtues are the wings of the mind by means of which it ascends to heaven.
Οι αρετές είναι τα φτερά του νου διά των οποίων αυτός ανυψώνεται στους ουρανούς.
Врлине су крила ума којима се он диже у небеса.

Remember: the more you practice the Gospel’s virtues,

the more manifestations of God’s infinite power will be in you.
Γνώριζε: Όσο περισσότερες ευαγγελικές αρετές υπάρχουν σε εσένα, τόσο περισσότερες θείες δυνάμεις.
Знај: колико еванђелских врлина у теби, толико божанских сила – свесила.

86
 You cannot belong to Christ without Christ and to God without God.
Δεν μπορείς να είσαι του Χριστού χωρίς το Χριστό, του Θεού χωρίς το Θεό.
Не можеш бити Христов без Христа, Божији без Бога.

Give up everything for Christ but Christ for nothing!

Τα πάντα για το Χριστό, το Χριστό για τίποτε!
Све за Христа, Христа ни за шта!

87
 A proud man does not pray and if he prays he only boasts about himself.
Ο υπερήφανος άνθρωπος δεν προσεύχεται, κι αν αυτός προσευχηθεί, καυχιέται.
Горди човек се не моли, а ако се моли он се хвали.

We must restrain ourselves from evil in order to free ourselves from hell.
Πρέπει να εγκρατευόμαστε από το κακό για να μπορέσουμε να ελευθερωθούμε από την κόλαση.
Треба се уздржавати од зла да бисмо се ослободили од пакла.

88
 Only the glory of Christ is the true glory.
Μόνο η δόξα του Χριστού είναι αληθινή δόξα.
Само је Христова слава, истинска слава.

What is the essence of our human sin? The same as the devil’s: opposition to God.
Τι είναι στην ουσία η ανθρώπινη αμαρτία μας; Αυτό που είναι και η διαβολική: Εναντίωση στο Θεό.
Шта је наш људски грех у суштини? Оно што и ђаволов: противљење Богу.

89
 Love is born of prayer and grows
with the growth of prayerfulness.

Η αγάπη γεννάται από την προσευχή και αυξάνει

με την αύξηση της προσευχητικότητας.

Љубав се рађа из молитве

и расте растом молитвености.

Love inevitably flourishes through knowledge.

K
Η αγάπη, αναπόφευκτα, ανθίζει διά της γνώσεως.

K
Љубав неминовно процвета знањем.

…snapshots from the documentary on Abba Justin

filmed in the Chelije Monastery in the ’70
Πλάνα από την ταινία για τον π. Ιουστίνο που έχει
γυριστεί το έτος 1970 στη Μονή Τσέλιε.
…Кадрови из филма о Ави Јустину који је
снимљен 70-их година у Манастиру Ћелијама
 Christ’s love surpasses all knowledge.

Η αγάπη του Χριστού υπερέχει πάσης γνώσεως.

Љубав Христова је претежнија од сваког знања.

Perfect love breeds perfect knowledge.

Όσο περισσότερο αυξάνει η αγάπη, τόσο

περισσότερο αυξάνει και η γνώση.

Савршена љубав даје савршено знање.

The greater the love, the greater the knowledge.

Από την τέλεια αγάπη απορρέει η τέλεια γνώση.

Уколико љубав расте, расте и знање.

 The task of a Christian in this world: to do everything to attain the likeness of God.
Το έργο του χριστιανού σε αυτόν τον κόσμο είναι να επιτελεί καθετί με το οποίο θα ομοιάζει στο Θεό.
Посао Хришћанина у овоме свету: да чини све чиме ће личити на Бога.
A Christian, a poor man on earth and his is the Kingdom of Heaven! How rich you are, Christian!
Ο Χριστιανός, φτωχός πάνω στη γή, αλλά η Βασιλεία των Ουρανών δική του! Πόσο είσαι πλούσιος Χριστιανέ!
Хришћанин, сиромах на земљи, а Царство Небеско његово! Како си богат, Хришћанине!
If love has a soul, then it is humility.
Εάν η αγάπη έχει ψυχή, τότε αυτή είναι η ταπείνωση.
Ако љубав има душу онда је то смерност.

Christmas Eve in the Chelije Monastery, 1979

Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων στη Μονή Τσέλιε το έτος 1979.
Бадње вече у Манастиру Ћелијама 1979. године
 Whoever loves through divine love, he is
Man is love for he is
immortal both on earth and in heaven.
a divine being.
Ο Θεάνθρωπος διά της αγάπης διαμένει
Ο άνθρωπος είναι αγάπη
στον άνθρωπο. Αλλά και ο άνθρωπος δια
διότι είναι Θεία ύπαρξη.
της αγάπης διαμένει στο Θεό.
Човек је љубав,
Ко љуби божанском љубављу,
јер је божанско биће.
тај је бесмртник и на земљи и на Небу.

The loss of love is equal

to the loss of the soul.

Η απώλεια της αγάπης

ισοδυναμεί με την
απώλεια της ψυχής.

Губитак љубави
раван је
губитку душе.

The God-man dwells in man The greatest in the Kingdom

through love; and likewise, of Heaven? – A man of humble
through love, man dwells in God. faith and life.

Όποιος αγαπά με τη θεϊκή αγάπη, Ο μεγαλύτερος στη Βασιλεία των

αυτός καθίσταται αθάνατος και Ουρανών; Ο άνθρωπος ταπεινής
στη γη και στον ουρανό. πίστεως και ζωής.

Богочовек љубављу борави у Највећи у Царству Небеском?

човеку; али и човек љубављу – Човек смирене вере и живота.
борави у Богу.
 …The sermons and talks of the Serbian spiritual father (Fr. Justin), full of cordiality and
refreshing originality, intellectual power and exceptional audacity…will never become obsolete.
Bishop Nikolai (Velimirovich)
…Οι ομιλίες του σέρβου πνευματικού ( π. Ιουστίνου), πλήρεις εγκάρδιας δροσιάς, πνευματικής
δυνάμεως και εξαιρετικού θάρρους… δεν θα γηράσουν ποτέ.
Επίσκοπος Νικόλαος (Ζίτσης)
…Говори српског духовника (оца Јустина), пуни срдачне свежине,
интелектуалне снаге и изузетне смелости… неће никад застарети.
Епископ Николај

None of our people has ever explained the Gospel of Christ in a better, more beautiful,
more detailed and more precise way than has Father Justin.
Bishop Artemios (Radosavljevich)
Ουδείς καλλίτερα, ουδείς ωραιότερα, ουδείς λεπτομερέστερα και ουσιαστικότερα δεν
ερμήνευσε το Ευαγγέλιο του Χριστού στο γένος μας από τον π. Ιουστίνο.
Επίσκοπος Αρτέμιος (Ραντοσάβλιεβιτς)
Нико боље, нико лепше, нико детаљније и суштинскије
у роду нашем није протумачио Еванђеље Христово од оца Јустина.
Еп. Артемије (Радосављевић)

Prayer was his life’s main and permanent occupation, hence the ultimate source
of his inspiration for a God-inspired interpretation of the mysteries and truths
of the Bible is to be found in prayer and prayerfulness.
Bishop Irenaeus (Bulovich)
Γι αυτόν η προσευχή υπήρξε η συνεχής και κύρια εργασία στη ζωή του. Γι αυτό στην προσευχή
και στην προσευχητικότητα πρέπει να αναζητούμε την τελική πηγή της εμπνεύσεώς του για τη
θεόπνευστη ερμηνεία των μυστηρίων και των αληθειών της Αγίας Γραφής.
Επίσκοπος Ειρηναίος (Μπούλοβιτς)
За њега је молитва била стални и главни посао у животу
и зато у молитви и молитвености треба тражити последњи извор његовог надахнућа за
богонадахнуто тумачење тајни и истина Светог Писма.
Еп. Иринеј (Буловић)

95
 The Chapel of St. John Chrysostom in the hospice annex
Το παρεκκλήσιο του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου στη συνέχεια του Μοναστηριακού κτίσματος.
Капела Св. Јована Златоуста у продужетку манастирског конака

96
97
 The Hilandar Monastery, 1974, Father Protohegumen Nikanor serving in the Catholicon (the Cathedral Church)
Μονή Χιλανδαρίου, έτος 1974. Ο Προηγούμενος π. Νικάνωρ λειτουργεί στο Καθολικό.
Хиландар 1974. године, отац Проигуман Никанор служи у Католикону (Саборном храму)

On the day of Judgment we shall be glorified in accordance with our contribution to the salvation
of others while trying to attain our own salvation.
Την ημέρα της Κρίσεως θα δοξασθούμε από το πόσο συμβάλαμε στην σωτηρία των άλλων.
На дан Суда ми ћемо се прославити тиме, колико смо других спасили радећи на своме спасењу.

98
 Life in itself is so mysterious and enigmatic – it essentially came into being through God the Logos
– so that only the all-wise God the Logos, who is the only one who knows all mysteries of life
from top to bottom, can lead us through it.
Η ζωή καθεαυτήν είναι τόσο μυστηριώδης και αινιγματική - στην ουσία της υπάρχει από τον Θεό Λόγο
- ώστε δι’ αυτής μόνο ο Πάνσοφος Θεός Λόγος μπορεί να μας οδηγεί, ο οποίος είναι και ο μόνος που
γνωρίζει όλα τα μυστήριά της από την αρχή μέχρι το τέλος.
Живот по себи је толико тајанствен и загонетан – у суштини је од Бога Логоса – да нас кроз њега
може водити само свемудри Бог Логос, који једини зна од врха до дна све тајне живота.

99
 Bishop Paul of Rashka and Prizren (later the Patriarch of the SOC) in the Hilandar Monastery, the mid ‘70s
Ο Επίσκοπος Ράσκας και Πριζρένης κ.Παύλος (μετέπειτα Πατριάρχης) στη Μονή Χιλανδαρίου στα μέσα της δεκαετίας του 70.
Епископ Рашко-Призренски г. Павле у Манастиру Хиландару средином 70-их

The Bible is a book which ought to be read and lived: first it ought to be experienced and then understood.
Η Αγία Γραφή είναι βιβλίο που αναγιγνώσκεται δια της ζωής:
Πρώτα οφείλεις να βιώσεις και μετά να καταλάβεις.
Свето Писмо је књига која се чита животом: прво ваља доживети па разумети.

100
 Fr. Mitrophan, Fr. John, Bishop Paul, Fr. Athanasios and Fr. Gabriel
Ο π. Μητροφάνης, ο π. Ιωάννης, ο Επ. Παύλος, ο π. Αθανάσιος και ο π. Γαβριήλ.
О. Митрофан, о. Јован, Еп. Павле, о. Атанасије и о. Гаврило

The Holy Eucharist is holy partaking in the God-man.

Η Θεία Κοινωνία είναι η αγία μετοχή στον Θεάνθρωπο.
Свето Причешће је свето учешће у Богочовеку.

101
 If the Gospel of the God-man were summed up in one
truth, it would say: the Holy Trinity is all in all.
Ο άνθρωπος σε αυτόν τον κόσμο ευρίσκεται στη
θαυμαστή, συνεχή και απέραντη έκθεση του Θεού, στην
έκθεση των αγίων μυστηρίων του Θεού.
Ако би се Богочовеково Еванђеље свело на једну
истину, она би гласила: Света Тројица је све у свему.

Hieromonk Athanasios with

Hilandar monks Symeon and Daniel
Ιερομόναχος Αθανάσιος με τους
Χηλανδαρινούς μοναχούς Συμεών και Δανιήλ.
Јрм. Атанасије са хиландарцима
Симеоном и Данилом

Hilandar monks: Hieromonk Chrysostom Stolich (later a bishop),

Michael, Symeon and Veljko
Οι Χιλανδαρινοί: Ιερομόναχος Χρυσόστομος, Μιχαήλ,
Συμεών και ο Βέλκο.
Хиландарци: јеромонах Хризостом, Михаило, Симеон и Вељко

In this world, man can witness a miraculous, continuous and large

revelation of God, the revelation of the holy mysteries of God.
Εάν το Θεανθρώπινο Ευαγγέλιο συνοψιζόταν σε μια αλήθεια
αυτή θα ήταν: Η Αγία Τριάδα είναι τα πάντα εν πάσι.
Човек је у овом свету на чудесној, сталној и великој изложби
Божјој, изложби светих Божјих тајни.
 Abbot Basil, Elder Paisios, Fr. Athanasios and Fr. Gregory

Ο Ηγούμενος Βασίλειος (Γοντικάκης), ο γέροντας Παΐσιος ο π.

Αθανάσιος και ο π. Γρηγόριος.

Игуман Василије, старац Пајсије, о. Атанасије и о. Григорије

 The memorial service
at Abba’s graveside

Μνημόσυνο στον
τάφο του Αββά.

Парастoс на
Авином гробу

There is no joy in this world without God…

Δεν υπάρχει χαρά στον κόσμο χωρίς το Θεό.
Нема радости у свету без Бога…
 The child? Behold, a piece of heaven on earth.
Το παιδί; Ιδού ένα κομμάτι του ουρανού πάνω στη γη.
Дете? Гле, парче Неба на земљи.
 In the Church, everything earthly is transformed into the heavenly.
Στην Εκκλησία καθετί το γήινο μεταποιείται σε ουράνιο.
У Цркви се све земаљско прерађује у небеско.
In the Church, the past is invariably the present, and time is invariably eternity.
Στην Εκκλησία το παρελθόν είναι πάντοτε παρόν
και ο χρόνος πάντοτε αιωνιότητα.
У Цркви је прошлост увек садашњост, а време увек вечност.
Every human soul is a desert and hell until the Lord Christ comes to dwell in it.
Κάθε ανθρώπινη ψυχή είναι έρημος και κόλαση έως ότου
εισέλθει σε αυτήν ο Κύριος Χριστός.
Свака душа људска је пустиња и пакао, док у њу не уђе Господ Христос.

Hieromonk Athanasios, Hieromonk Amphilochios and Hiereus Nikola

with the sisterhood of the Chelije Monastery
Ο Ιερομόναχος Αθανάσιος, ο Ιερομόναχος Αμφιλόχιος και ο ιερέας Νικόλαος,
με την αδελφότητα της Μονής Τσέλιε.
Јрм. Атанасије, јрм. Амфилохије и јереј Никола са Ћелијским сестринством

108
 Man is most himself when he is most like God.
Τόσο περισσότερο ανήκει ο άνθρωπος στον εαυτόν του, όσο περισσότερο ανήκει στο Θεό.
Човек је највише свој када је највише Божји.

It is terrible to be a man unless man is immortal and eternal.

Είναι φοβερό να είσαι άνθρωπος εάν ο άνθρωπος δεν είναι αθάνατος και αιώνιος.
Страшно је бити човек ако човек није бесмртан и вечан.

Man is a walking and living icon of God in this world.

Ο άνθρωπος είναι ζώσα εικόνα του Θεού που βαδίζει διαμέσου αυτού του κόσμου.
Човек је ходећа жива икона Божја кроз овај свет.

Man’s dilemma is clear: man or the God-man? Death or immortality?

Το δίλλημα του ανθρώπου είναι σαφές: Άνθρωπος ή Θεάνθρωπος; Θάνατος ή Αθανασία.
Човекова дилема је јасна: Човек или Богочовек? Смрт или бесмртност?

Man? A little god in the mud; at times: a demon in a lavish chasuble.

Ο άνθρωπος; Ένας μικρός θεός μέσα στη λάσπη. Κάποτε, δαίμονας σε πολυτελή μανδύα.
Човек? Мали бог у блату; покадкад: демон у раскошном орнату.

109
 In accordance with the extent of his compassion,
man can know for certain to what degree he is a Christian.
Κατά το μέτρο της συμ-πάθειάς του ο άνθρωπος έρχεται εις επίγνωση του πόσο χριστιανός είναι.
По мери свог саосећања човек тачно сазнаје колико је хришћанин.
 Archimandrite Amphilochios serving the memorial service at the graveside of Father Justin, his spiritual father
Ο Αρχιμανδρίτης Αμφιλόχιος κάνει μνημόσυνο στον τάφο του πνευματικού του πατέρα, Αββά Ιουστίνου.
Архм. Амфилохије, служи парастос на гробу свога духовног оца, Аве Јустина

Astonished at human tragedy and evil, amazed at the mystery, aflame with faith
in the living Christ – this is exactly what Justin of Chelije was and is, one of our most
eminent philosophers that ever wrote in the Serbian language.
Metropolitan Amphilochios Radovich

Κατάπληκτος ενώπιον της ανθρώπινης τραγικότητας και του κακού, έκθαμβος ενώπιον του μυστηρίου,
φλεγόμενος από την πίστη στον ζώντα Χριστό, ιδού ποιος υπήρξε και παρέμεινε ο Ιουστίνος του Τσέλιε,
ένας από τους πλέον εξαιρετικούς φιλοσόφους μας που έγραψαν ποτέ στη σερβική γλώσσα.
Μητροπολίτης Αμφιλόχιος Ράντοβιτς

Скамењен пред људским трагизмом и злом, задивљен пред тајном,

разгорен вером у живог Христа, ето, то је био и остао Јустин Ћелијски,
један од наших најизврснијих философа који су икада писали на српском језику.
Митр. Амфилохије (Радовић)

111
Europe suffers not from atheism but from
polytheism; it does not suffer from a lack
of gods but from their surplus.
Η Ευρώπη δεν πάσχει από την αθεΐα
αλλά από την πολυθεΐα .Δεν πάσχει από
την έλλειψη θεών αλλά από υπερβολικά
πολλούς θεούς.
Европа не пати од атеизма, већ од
политеизма; не пати од немања богова,
већ од премногих богова.

European man-god (anthropotheos)

pushed the God-man (Theanthropos)
into the background.
Ο ευρωπαϊκός ανθρωπο-θεός,
απώθησε τον Θεάνθρωπο.
Европски човекобог
потиснуо је Богочовека.

A proud European man-god, as the

opposite of the God-man Christ, has been
weighed in the balances and found wanting.
Στον αλαζόνα ανθρωπο-θεό της Ευρώπης
πρέπει να αντιπαραθέσουμε τον ορθόδοξο
Θεάνθρωπο του Χριστού.
Гордом човекобогу Европе треба
противставити православног
Богочовека Христа.

The synaxis of the Serbian Orthodox Fraternity

“Abba Justin’’ in Montgeron near Paris, 1980
Σύναξη της σερβικής ορθόδοξης αδελφότητας
«Αββάς Ιουστίνος», στο Μονζερό κοντά στο
Παρίσι, το έτος 1980.
Сабор српског православног братства „Ава
Јустин“ у Монжерону код Париза, 1980-е
 In the Church of St. Seraphim in Montgeron, at the Synaxis dedicated to Father Justin:
Fr. Huan, Fr. Daniel, Fr. Athanasios, Fr. Basil
Στην Εκκλησία του Αγίου Σεραφείμ στο Μονζερό, στη Σύναξη για τον π. Ιουστίνο: ο π. Χουάν,
ο π. Δανιήλ, ο π. Αθανάσιος, ο π. Βασίλειος.
У цркви Св. Серафима у Монжерону, на Сабору о. Јустина: о Хуан, о. Данило, о. Атанасије, о. Василије

Father Justin had this vivid prophetic, apostolic and patristic experience, acquired through his personal
ascetic effort (podvig) and by the grace of God, experienced and verified in the Church: that human
beings as well as the world, life and history are not a joke or a bazaar, but a serious matter and even
too serious a matter and reality before God and heaven, before a living heart and a vigilant conscience,
before God-given freedom and responsibility of a God-like human being and mankind.
Bishop Athanasios (Yevtich)

Στον π. Ιουστίνο υπήρξε ζωντανά παρούσα αυτή η προφητική και αποστολική και αγιοπατερική
εμπειρία, προσωπικά και ασκητικά και εν χάριτι μέσα στην Εκκλησία βιωμένη και επαληθευμένη: ότι
η ανθρώπινη ύπαρξη και ο κόσμος και η ζωή και η ιστορία δεν είναι φάρσα και παζάρι, αλλά υπόθεση
σοβαρή και σπουδαία πραγματικότητα ενώπιον του Θεού και του Ουρανού, ενώπιον της ζώσας
καρδίας και της άγρυπνης συνείδησης, ενώπιον της θεόσδοτης ελευθερίας και ευθύνης της θεοειδούς
ανθρώπινης υπάρξεως και του ανθρώπινου γένους.
Επίσκοπος Αθανάσιος (Γιέβτιτς)

Код Оца Јустина је било живо присутно то пророчко и апостолско и светоотачко искуство,
лично подвижничко и благодатно у Цркви доживљено и проверено: да људско биће, и свет,
и живот, и историја, није шала и вашариште, него озбиљна и преозбиљна ствар и стварност
пред Богом и Небом, пред живим срцем и будном савешћу, пред богоданом слободом
и одговорношћу боголиког бића људског и рода људског.
Еп. Атанасије (Јевтић)
 Justin Popovich did not recognize the authorities that did not recognize God. Therein lay all his guilt.
Matija Bechkovich, a poet

Ο Ιουστίνος Πόποβιτς δεν αναγνώριζε την εξουσία η οποία δεν αναγνώριζε το Θεό.
Σ’ αυτό έγκειται και όλη του η ενοχή.
Μάτιγια Μπέτσκοβιτς, ποιητής.

Јустин Поповић није признавао власт која није признавала Бога.

У томе је била сва његова кривица. Матија Бећковић, песник

To whom shall we turn: to European man or to the God-man of Saint Sava’s tradition? Should we turn
to the former, we would become ephemeral moths; should we turn to the latter, we would become
immortal creators of the theanthropic culture of Saint Sava’s tradition.
.Σε ποιόν θα στραφούμε; στον ευρωπαίο άνθρωπο η τον Αγιοσαββικό Θεάνθρωπο: Αν ξεκινήσουμε με
τον πρώτο θα μετατραπούμε σε ενα φθαρτό σκώρο. Άν ξεκινήσουμε με τον δεύτερο, θα μεταβληθούμε σε
αιώνιο δημιουργό της αγιοσαββικής θεανθρώπινης κουλτούρας.
Коме ћемо ићи: европском човеку или светосавском Богочовеку? Пођемо ли првом,
претворићемо се у пролазног мољца; пођемо ли другом, претворићемо се у бесмртног творца
светосавске богочовечанске културе.

Poet Matija Bechkovich speaking at the Synaxis of the Fraternity of Abba Justin in Montgeron near Paris
Ο ποιητής Μάτιγια Μπέσκοβιτς, στη Σύναξη της Αδελφότητας «Αββάς Ιουστίνος» στο Μονζερό, κοντά στο Παρίσι.
Песник Матија Бећковић говори на Сабору Братства Аве Јустина у Монжерону код Париза
 The Feast of the Annunciation in the Chelije Monastery
Ευαγγελισμός στη Μονή Τσέλιε.
Благовести у Манастиру Ћелијама

116
The spiritual academy in the monastery courtyard dedicated to the life and work of Father Justin
Πνευματικό συμπόσιο στην αυλή της Μονής, αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του π. Ιουστίνου.
Духовна академија у манастирском дворишту посвећена животу и делу Аве Јустина

117
 Abba Justin’s spiritual children: Bishop Athanasios (Yevtich), Bishop Artemios
(Radosavljevich), Bishop Irenaeus (Bulovich) and Metropolitan Amphilochios (Radovich)
Τα πνευματικά τέκνα του π. Ιουστίνου: Ο Επίσκοπος Αθανάσιος, ο Επίσκοπος Αρτέμιος
,ο Επίσκοπος Ειρηναίος και ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος.
Духовна чеда Аве Јустина:
Еп. Атанасије, Еп. Артемије, Еп. Иринеј и Митр. Амфилохије

I know and anticipate: an immortality better than that of man awaits me.
(A Deer in a Lost Paradise)
Γνωρίζω και προαισθάνομαι: εμένα με περιμένει αθανασία καλλίτερη
από την ανθρώπινη.
Знам и предосећам: мене очекује бесмртност, боља од људске.

Through myriads of deaths, my love makes its way to you,

oh, my sweet immortality! (A Deer in a Lost Paradise)
Διαμέσου αναρίθμητων θανάτων διέρχεται η αγάπη μου προς εσένα,
ώ γλυκιά Αιωνιότητά μου.
Кроз безброј смрти пробија се љубав моја ка теби,
о моја слатка бесмртности!

118
119
 Abba Justin’s personal
iconostasis in his cell
Το προσωπικό
εικονοστάσιο του Αββά
Ιουστίνου στο κελλί του.
Лични иконостас у
келији Аве Јустина

Father Justin is a perfect poet-priest, poet-ascetic, poet-theologian, poet-preacher… to put it simply:

he is a poet who chants his sermons as someone who has drunk from the unadulterated wells
of the Holy Apostles and Holy Fathers. Hieromonk Hilarion (Djuritsa)

Ο π. Ιουστίνος είναι ένας τέλειος ποιητής- ιερέας, ποιητής- ασκητής, ποιητής- θεολόγος, ποιητής-
κήρυκας… πολύ απλά αυτός είναι μόνο ένας ποιητής που άδει τα κηρύγματά του ξεδιψασμένος στις
κρυστάλλινες πηγές των Αγίων Αποστόλων και των Αγίων Πατέρων.
Ιερ. Ιλαρίων Τσούριτσα

Отац Јустин је савршени песник-свештеник, песник-подвижник, песник-богослов,

песник-проповедник… напросто, он је само песник који поје своје беседе,
напојен на бистрим изворима светих Апостола и светих Отаца.
Јрм. Иларион (Ђурица)

120
Spiridon and Anastasia Popovich, the devout and pious parents of Blagoje
(Justin) Popovich, one of their three children
Ο Σπυρίδων και η Αναστασία Πόποβιτς, οι ευλαβείς και θεοσεβείς γονείς
του Ευάγγελου (Ιουστίνου Πόποβιτς), ενός από τα τρία παιδιά τους.
Спиридон и Анастасија Поповић, благочестиви и побожни
родитељи једног од троје деце, Благоја (Јустина) Поповића

The family – a domestic church. The Christian family – father,

mother and a child – are the image of the Holy Trinity on earth.
Η οικογένεια – η κατ’ οίκον Εκκλησία, η χριστιανική οικογένεια, ο
πατέρας, η μητέρα και το παιδί, είναι εικόνα της Αγίας Τριάδος στη γη.
Породица – домаћа Црква. Хришћанска породица – отац, мајка
и дете – слика су Свете Тројице на земљи.
The poem of Father Justin, born on the Feast
of the Annunciation, is it not a hymn of the
guardian of Orthodoxy? Does he not announce
the “breaking dawn” which was foretold by
Andre Malraux and actualized by Solzhenitsyn?
Jean-Paul Besse, History professor

Η ωδή του π. Ιουστίνου, γεννημένου την

ημέρα του Ευαγγελισμού, μήπως δεν είναι και
αυτή ένας ύμνος του φύλακα της Ορθοδοξίας;
Μήπως δεν αναγγέλλει και αυτός το «ξύπνημα
της αυγής» το οποίο προανήγγειλε ο Ανδρέας
Μαρλώ και ενσάρκωσε ο Σολζενίτσιν;
Ζαν Μπέκ, καθηγητής της ιστορίας.

Песма оца Јустина, рођеног на Благовести,

није ли то химна чувара Православља?
Не најављује ли он „буђење зоре“ које је
предсказао Андре Марло а оваплотио
Солжењицин?
Жан Бес, проф. историје
 I pray to St. John the Theologian to enlighten me with the Good News…
Προσεύχομαι στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο να με ευαγγελίσει.
Молим се Светом Јовану Богослову да ме облаговести…

Nun Justina in Abba Justin’s cell

Η μοναχή Ιουστίνα στο κελί του Αββά.
Монахиња Јустина у Авиној келији

Below: Abba Justin’s cell and study with a rich personal library in which he spent most of the time writing and translating.
He spoke six languages fluently and translated from twelve. He wrote approximately fifty volumes in the fields of theology,
philosophy and liturgy.
On the right: A section with books written about Abba Justin by other authors
Εικόνα κάτω: Το γραφείο και το κελί του π. Ιουστίνου με την πλούσια προσωπική βιβλιοθήκη, όπου ο Αββάς περνούσε
αρκετό χρόνο γράφοντας και μεταφράζοντας . Μιλούσε με ευχέρεια έξι γλώσσες και μετέφραζε από δώδεκα γλώσσες.
Έγραψε πενήντα σχεδόν τόμους έργων φιλοσοφικού και θεολογικού περιεχομένου.
Εικόνα δεξιά: Μέρος από τα βιβλία πού άλλοι έγραψαν για τον π. Ιουστίνο.
Слика доле: Радна соба и келија Оца Јустина са богатом личном библиотеком у којој је Ава проводио
доста времена пишући и преводећи. Говорио је течно шест језика а преводио са дванаест језика. Написао је
приближно педесет томова делâ теолошког, философског и богослужбеног карактера
Слика десно: део књигâ који су други написали о Ави Јустину

124
125
 Holy Father Justin is a Christian philosopher, dogmatician, and, above all, a teacher of the Church.
He is an interpreter of both The Old and New Testaments, a saint and a prophet, for he experiences and
lives through the tragedy of mankind and yet remains in God’s light.
Asterios Gerostergos

Ο π. Ιουστίνος είναι ένας Χριστιανός φιλόσοφος, δογματολόγος και, το σπουδαιότερο, είναι ένας
διδάσκαλος της Εκκλησίας. Είναι ερμηνευτής των Αγίων Γραφών, Άγιος και Προφήτης, διότι βιώνει την
τραγωδία των ανθρώπων αλλά παραμένει στο φώς του Χριστού .
Αστέριος Γεροστέργος

Свети отац Јустин је хришћански философ, догматолог, и, најважније, он је учитељ Цркве.

Он је тумач Светих Писама, Светитељ и Пророк, јер проживљава трагедију људи а остаје
у светлости Божијој.
Астериос Геростергос
 “Time is a fragment of eternity”
A Photograph – Time Momentarily Stopped

I
n this collection, there are about a hundred photographs (i.e.‘writings of light’ photo (ϕοτοσ) = light and
graphos (γραοσ) = writing) of Abba Justin taken during the 1970’s. The author of numerous volumes which
are some of the most important books in the field of theology, is depicted here in images and photos. These
enable both his contemporaries and future generations to see and reflect on his bright image and likeness to
Christ as well as on his God-loving words.
Archimandrite Justin Popovich, an ascetic, a man of prayer and spiritual father called Abba – the term was
used for the Desert Fathers – is one of the most prominent theologians of the 20th century. He can be seen, in
most of the collected photographs, in the monastery of Chelije, near Valjevo, with its soft-voiced sisterhood
and resolute and hospitable Abbess Glykeria, the place where he spent the last years of his earthly life. In the
photos, we can see Abba’s disciples and followers of the youngest generation like hieromonks Amphilochios,
Athanasios and Irenaeus. Today they are among the foremost hierarchs and theologians of the Serbian Ortho-
dox Church and the entire Orthodox world. We can also see his friends and visitors from Belgrade, Serbia,
Greece and other countries, who were always welcomed with the joy and hospitality of a good host; people like
Milan Kashanin, the first director of the Prince Paul Museum (today the National Museum), as well as the
academician Vladeta Jerotich, who are each in their own way among the most erudite men and brilliant think-
ers of their time. There are also long-standing friends; particularly noticeable is the presence of young people
and students. Abba always received them gladly and readily conversed with them reminding us that it was a
young man who asked Christ the most crucial question:
“Lord, what shall I do in order to inherit eternal life?”
Abba Justin gleamed with prayerful joy, creative vigor, righteous relentlessness, spiritual humility and wisdom
of the knowledge-of-God. Hence he was radiant and attracted many by his words and deeds, by his Christ-like
character and spirit, talking about the sense, purpose and meaning of life and directing unto the measure of the
stature of the fullness of Christ, our sweet Lord, to whom he was entirely dedicated all his life. Christ said: “My
peace I give unto you” – by the word of Christ, Abba Justin had this peace and passed it on to others.
Therefore, in this pictorial collection there was a place for those who lived in Abba’s immediate surround-
ings and those who lived far away. Some occasionally visited him and mentioned him in their prayers or were
mentioned in his prayers in return. In the photos, there are those who, keeping the remembrance and memo-
ry of him alive, followed in his bright spiritual footsteps, visited his grave next to the St. Michael the Archangel
Church in Chelije to remember the day of his repose and on his birthday, the Feast of the Annunciation, or
gathered at synaxes dedicated to Father Justin in Montgeron near Paris.

131
 As Abba Justin was a flame of burning adoration for Christ, consequently his works and deeds, as well as
his legacy, are in the image and likeness of Christ. This collection of photographs contributes to the world’s
knowledge of Father Justin.
A limited number of this collection will be accompanied by a DVD containing audio-video footage showing
Abba Justin in 1978 and 1979. In the first part of the video, he is talking to Father Athanasios about prepara-
tions for the publishing of his Dogmatics of the Orthodox Church and in the second part, he is officiating at the
service on Christmas Eve with father Amphilochios, now the Metropolitan of Montenegro and the Littoral.
Let us finish with words of prayer and thanksgiving, offering this work of ours, as well as ourselves, as a gift
to Father Justin. Let this be our token of gratitude for the numerous blessings he has abundantly bestowed on
us. We bequeath this collection as a spiritual legacy to the Serbian people so that they can remember the time
when Justin Popovich, one of the greatest sons of the Serbian nation, lived and worked.
Glory be to God for all things!

132
 «Ο χρόνος είναι ένα κομμάτι της αιωνιότητας»
Η φωτογραφία, σταματημένος χρόνος.

Σ
ε αυτή την φωτογραφική συλλογή , συγκεντρώθηκε περίπου μία εκατοντάδα φωτογραφιών του Αββά
Ιουστίνου, που αποτυπώνουν εβδομήντα έτη του περασμένου αιώνα. Συγγραφέας πολυάριθμων βιβλί-
ων τα οποία συγκαταλέγονται στα σημαντικότερα επιτεύγματα της θεολογικής σκέψης, παρουσιάζε-
ται εδώ, μέσα από την εικόνα και την φωτογραφία. Μέσα από αυτές, αυτό το φωτεινό Πρόσωπο, βρίσκεται
ενώπιον των οφθαλμών των συγχρόνων και των επόμενων γενεών, ώστε να μπορούν να εντρυφούν σε αυτό,
και στην ανθρώπινη θεοείδιά του διαμέσου των θεοφιλών λόγων του.
Ο αρχιμανδρίτης Ιουστίνος Πόποβιτς, ασκητής, ευχέτης και πνευματικός, ο επικαλούμενος Αββάς, λέξη
με την οποία προσφωνούσαν τους ερημίτες των πρώτων χριστιανικών χρόνων, είναι ένας από τους πιο επι-
φανείς θεολόγους του εικοστού αιώνα. Στις Φωτογραφίες που έχουν συλλεγεί, μπορούμε να τον δούμε στον
χώρο και στο περιβάλλον όπου, κατά κύριο λόγο, πέρασε τα τελευταία χρόνια της επίγειας ζωής του. Αυτός
ο χώρος είναι η Μονή Τσέλιε κοντά στο Βάλιεβο της Σερβίας, με τις γλυκομίλητες αδελφές και την δραστήρια
ηγουμένη Γλυκερία.
Οι μαθητές του Αββά, αυτοί της νεώτερης γενιάς, οι ιερομόναχοι Αμφιλόχιος, Αθανάσιος και Ειρηναίος,
σήμερα συμπεριλαμβάνονται μεταξύ των πλέον διακεκριμένων αρχιερέων και θεολόγων της Σερβικής Ορθό-
δοξης, και όχι μόνον, Εκκλησίας.
Φίλοι και επισκέπτες από το Βελιγράδι, τη Σερβία, την Ελλάδα και άλλες χώρες, τους οποίους πάντοτε
χαρούμενα και φιλόξενα υποδεχόταν, όπως είναι: ο Μίλαν Κασάνιν, πρώτος Διευθυντής του Μουσείου του
Πρίγκιπα Παύλου, (σημερινού Λαϊκού Μουσείου) και ο Ακαδημαϊκός Βλάντετα Γιέροτιτς, συγκαταλέγονται
ανάμεσα στους πιο πνευματικούς και βαθειά σκεπτόμενους ανθρώπους της εποχής τους. Μεταξύ των παλιών
φίλων και των νέων ανθρώπων και φοιτητών, ιδιαίτερα αισθητή είναι η ζωντανή παρουσία αυτών των δεύτε-
ρων. Δεχόμενός τους ευχαρίστως και συζητώντας μαζί τους, ο Αββάς εξηγούσε ότι ο νέος είναι εκείνος που
έθεσε την σπουδαιότερη ερώτηση στο Χριστό: «Κύριε, τί ποιήσω ίνα ζωήν αιώνιον κληρονομήσω;»
Ο Αββάς Ιουστίνος έλαμπε από την χαρά της προσευχής, από την δημιουργική ζωτικότητα, από το ασυμ-
βίβαστο του δίκαιου ανθρώπου, από την ταπείνωση του πνευματικού, από τη σοφία της θεογνωσίας. Γι αυτό
ακτινοβολούσε και προσείλκυε με τους λόγους και με τα έργα, με το χριστοειδές του πρόσωπο και πνεύμα, με
τη νοηματοδότηση και την καθοδήγηση προς το μέτρον της ηλικίας του Χριστού, του γλυκύτατου Ιησού, εις
τον οποίον όλος υπήρξε αφιερωμένος όλες τις ημέρες της ζωής του. «Ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν» κατά τον
λόγον του Χριστού, αυτήν την ειρήνη κατείχε αυτός και μετέδιδε και στους άλλους.
Δημιουργήθηκε επίσης χώρος σε αυτή την καλλιτεχνική συλλογή και γι αυτούς που έζησαν στο στενότερο
η στο ευρύτερο περιβάλλον του Αββά. Είτε γι αυτούς που, από καιρού εις καιρόν τον επισκέπτονταν και τον

133
μνημόνευαν στις προσευχές τους, είτε για εκείνους που ο Αββάς μνημόνευε στις δικές του προσευχές. Όπως
και για εκείνους, που φυλάσσοντας τη θύμησή του και τη μνήμη του, επιποθούσαν το άγιο πρόσωπό του,
επισκέπτονταν τον τάφο του δίπλα από την εκκλησία του Αγ. Αρχαγγέλου Μιχαήλ, συναθροίζονταν την
ημέρα της κοιμήσεώς του και της γεννήσεώς του, την ημέρα του Ευαγγελισμού, στη Μονή Τσέλιε, ή στη «Σύ-
ναξη» του π. Ιουστίνου στο Μονζερό, κοντά στο Παρίσι.
Όπως ο Αββάς Ιουστίνος υπήρξε αντανάκλαση της φλογερής αγάπης του για το Χριστό, έτσι και η μνήμη
του και το έργο του είναι εικόνα και ομοίωση του Προσώπου του. Αυτή η συλλογή φωτογραφιών είναι συμ-
βολή στη γνωριμία του.
Στο σύνολο των αντιτύπων που θα εκδοθούν, συμπεριλαμβάνεται DVD με ηχητικό βίντεο, όπου μπορού-
με να δούμε τον Αββά, τα έτη 1978 και 1979. Στο πρώτο μέρος ο Αββάς συνομιλεί με τον π. Αθανάσιο για την
προετοιμασία της εκδόσεως της Δογματικής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, και στο δεύτερο ιερουργεί το βράδυ
της Παραμονής των Χριστουγέννων με τον π. Αμφιλόχιο, σημερινό Μητροπολίτη Μαυροβουνίου και Παρα-
θαλασσίας.
Θα τελειώσουμε με λόγους προσευχής και ευγνωμοσύνης, δια των οποίων και τον εαυτόν μας και αυτό το
έργο προσφέρουμε ως ανταπόδοση, ως ένδειξη ευχαριστίας, για τις πολλές ευεργεσίες που άφθονα χάρισε ως
πνευματική κληρονομιά, όταν ζούσε, σε μας και στο Σερβικό γένος, με την ευχή να παραμείνει στη μνήμη μας
ο χρόνος που έζησε και δημιούργησε ένας από τους μεγαλύτερους υιούς Του, ο Ιουστίνος Πόποβιτς.
Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν!

134
 „Време је исечак вечности“
фотографија – заустављено време

У
овој сликовној збирци се тако стекло стотинак снимака Аве Јустина светлозаписаних седамде-
сетих година протеклог века. Аутор бројних томова који иду у ред најзначајнијих достигнућа
богословске мисли, овде је представљен ликом и сликом. Тиме се овај светли Лик нашао пред
очима савременика и даљих нараштаја, да би га могли сагледати не само преко његове богољубиве
речи, него и у његовој људској боголикости.
Архимандрит Јустин Поповић, подвижник, молитвеник и духовник, прозвани Ава, речју којом су
називани старохришћански пустињаци, један је од најзнаменитијих теолога 20-ог века. На прику-
пљеним снимцима може се видети, највећим делом, на месту и у окружењу у коме је провео последње
године свог земаљског живота. То је Mанастир Ћелије код Ваљева, са његовим милогласним сестрин-
ством, одлучном и гостољубивом игуманијом Гликеријом. Авини ученици и следбеници најмлађе ге-
нерације, јеромонаси Амфилохије, Атанасије и Иринеј, данас међу најистакнутијим архијерејима и
богословима Српске, и не само Српске, Православне Цркве. Затим, пријатељи и посетиоци из Београ-
да, Србије, Грчке и других земаља, увек радосно и домаћински дочекивани, као што су: Милан Каша-
нин, први директор Музеја кнеза Павла (сада Народни Музеј), као и академик Владета Јеротић, сваки
на свој начин међу најумнијим и најбрилијантнијим мислећим људима свог времена. Од дугогодишњих
пријатеља до младих људи и студената, приметно је нарочито живо присуство ових других. Радо
примајући и упуштајући се у разговор с њима, Ава је то објашњавао тиме што је млади човек тај који
је поставио најважније питање Христу: „Господе, шта да учиним да стекнем живот вечни?“
Ава Јустин је блистао молитвеном радошћу, стваралачком животношћу, праведничком непомир-
љивошћу, смирењем духовника, мудрошћу богопознања. Зато је зрачио и привлачио речју и делом,
ликом и духом христоликим, осмишљеношћу и упућивањем ка висини раста Христовога, Господа
сладчајшег, коме је сав био посвећен у све дане живота свога. „Мир свој дајем вам“, речју Христовом,
он је тај мир имао и на друге преносио.
Нашло се стога у овој сликовној збирци места и за оне који су били у Авином ближем или даљем
окружењу. Било као они који су га повремено посећивали, у молитвама помињали, или били у његовим
молитвама помињани. Као и они који су одржавајући његову памјат и помен, гредили за његовим
светлим Ликом, походили његов гроб поред цркве Светог Арханђела Михаила, окупљали се на дан
његовог упокојења и рођења, на Благовести, у Ћелијама, или на Сабору оца Јустина у Монжерону код
Париза.

135
 Како је Ава Јустин био одблесак своје огњене заљубљености у Христа, тако је и његов спомен и
његово дело слика и прилика његовог Лика. Ова збирка светлописа (=фотографија) је прилог његовом
познању.
У делу тиража који је за то предвиђен, налази се придодат DVD сa звучним видео записом где се
може видети Ава 1978. и 1979. године. У првом делу Ава разговара са оцем Атанасијем о припреми за
штампу његове Догматике Православне Цркве, а на другом служи на Бадње вече са оцем Амфилохијем,
сада Митрополитом Црногорско-Приморским.
Завршићемо молитвеним и благодарственим речима, којима и себе и ово наше дело приносимо
Ави Јустину на уздарје, у знак захвалности за многа добра која нам је у своје време изобилно даровао,
а роду Српском у духовно наслеђе: да се подсети времена у којем је живео и стварао један од највећих
његових синова – Јустин Поповић.
Слава Богу за све!