Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • 1954 11 Mansuroglu

    Uploaded by

    İbrahim İpek
    16 views14 pages

    Original Title

    1954_11_Mansuroglu

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    16 views14 pages

    1954 11 Mansuroglu

    Uploaded by

    İbrahim İpek

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 14
    MEVLANA CELALEDDIN RUMI’DE TURKGE BEYIT VE IBARELER Mecpur MansurodLu XIIL. yiizyilda Konya’da yasamug olan tannmg mutasavvif sair Celaleddin Rum? nin? Divan’inda bir miktar tiirkge ve tirkge- farsca karigik beyit bulundugu bilinir.* 1934 yihnda M. Serefeddin [Yaltkaya] Mevleviligin kurucusuna taniman bu gegit tiirkge ve tiirkge-farsga beyitlerle Divan’: ve Mesneot’sinde bulunan tiirkge séz- leri yaymmlad:.® Miellif burada Mesneot metni igin fstanbul nesrine (1289/1873), rubailer igin yine Istanbul nesrine (1312/1896), Divan’ igin ise, kismen tarafimdan da faydalamlan g Istanbul yazmasma bas vurmustur. Béylelikle tiirkce ve tiirkee-farsga beyitlerin yalnz Divan’inda bulundugu, éteki eserlerinde tek olarak baz tiirkge séz- lere rastlandigi bir kere daha anlagilmis oldu. Ancak burada Ana- dolu tiirkgesinin bu ilk malzemesi el verir bir tenkit anlayis ile yayin- lanmamis olup belli bash cksikleri séyle siralanabilir = 1. Celaleddin Rumi’nin farsca manzumelerindeki tiirkge sézler © zamanin biitiin farsca yazanlarinda goriilen yeni farsgaya girmis tiirkge alnma malzemeden baska_birsey degildir.* Bu scbeple bun- lar ve ciimle bilgisi bakimmdan Tiirk dili unsurlan olan tirkce ciimle ve ibareler ayr ayri cle alinmak gerekir. 1 Sair igin H, Ritter, Philologika. XI. Maulana Galdladdin Rimi und sein Kreis: Der Islam XXVI (1940—1942), 116—158, 221249 bk.; kisaltilmas tiirkgesi: Mec Hana Celdleddin Rumt ve etvafindakiler: TM VII—VUL (1942), 268281. * Ik defayayinlanan Celaleddin Rumi’ye ait baz: manzumeler, oglu Sultan Veled’e ait olanlarla birlikte olup séyle siralanal Veled Celebi, Edebiyat-+ isldmiye: Terciiman-1 Hakikat ve Servet-i Fiinun tarafindan Girit mubacirleri menfaatine cikarlan fevkalade nusha; Necip Asim, Tiirk tariki, Istanbul 1316, 439-442; Veled Qelebi, Sultan Veled hazretlerinin tirkge stirleri: Turk Dernegi (1327), 7-11 ve 4145; M. Martinovitz de gegitli malzemeden faydalanarak Celéleddin Rumfnin tiirkge manzumelerini yaymlamistr: Zapiski Vost. Otd. tmp. Rus. Archeol. Obs. XXVI (1917), 205—232. 8 Meoliina'da tiitkge kelimeler ve titrkge siirler: TM IV (1934), 111-168. * Yeni farscadaki tiirkge alma malzeme igin F. Képriilii, Yeni fariside Tirk usurlart; TM VII—VIIL (1942), 1-16 bk. 208 MECDUT MANSUROGLU 2. M. Serefeddin makalesinde gairimize dil, sanat, eda ve konu bakimlarindan uzak diisen baz tiirkge beyitleride Celaleddin Ru- mi’nin olarak tammustr. 3. Arastuurici tiirkge beyitlerin aydinlaulmasimda pek metodlu hareket etmediginden, anlasilabilecek bazi séz ve sekiller karanhk kalmis ve metnin terciimesinde bu yiizden bosluklar olmustur. iste bu sebeplerle burada Celéleddin Rumi'deki tiirkce beyit ve ibareler eski veya eskilikleri bozulmamns ‘yazmalara dayanilarak bir daha elden gecirilmistir. Bu suretle M. Serefeddin’ce sairimize tamman 17 tiirkge ve tirkge-farsca manzumeden ancak 10 tanesinin bu vasfi tasiyabilecegi gériilmiistiir. Bu tiirkce metinlerin yazligi ve dili XV. yiizy:! ve devamr Anadolu tiirkgesinden epey farkhdir: kal sézlerde s sesi .» harfi yerine |. harfi ile gisterilmis; psesleri igin daha gok ; ve © harfleri kullamimstr; # sesi igin ey harflerinin kullantidig da vardir; baz: ckler govdeye bitistirilebilecekken ayri yazilmuslar- dir; biitiin bunlar Uygur yazis gelenegini haurlaur. Buna karghk iinlii harflerinin gok defa yazilmamasi, -an, -en ses grupu icin tenvin kullanilmasi, # sesi igin 5 ve 4 harflerinin de kullanitimas: bu Jigede, gagataycanm aksine olarak, daha o zaman Islam yazi cesirlcrinin girmege basladigina delillerdir. Dilinde de eski Tiirk yaa dilinde gériilebilen pck cok séz ve malzeme vardir. Bununla birlikte Oguzlarla onlara yakm siveler konugan ‘Tiirk boylarinin sz ve sckilleri de bulunmasi metinlerimizi eski tiirkgeden farkh kilan tarafur. Manzumelerin nesrinde faydalanilan yazmalardan hig biri esas ahnmamis, bunlara dayanilarak ashna en yakin metin elde edil- ¢ ahsilmsur.? Farklar yalmz tiirkge sz ve sekillerde gisteril- mig, farscalarda yalnz metnin ihyasi ile yetinilmistir. 2 * Bu maksat icin faydalanslan yazmalar ile kisaltmalar: sunlardir: H; Istanbul Halis Ef. Kitaphgr 724—4836 (23 x 14, 27 str., talik, kopyesi 105g). M1: Konya Mize K. 2113 (tavsifi icin Ritter, ae., 146. s. bk.). M2: Konya Miize K. atrg (tavsifi: Ritter, ae., 146. s.). R: Istanbul Riza Ps. K. 334 (20% 12, 25 str, talik), Ui: Istanbul Umumi K. 3786 (18x 1g, 19 str., nesih, satin alm: 1081). U 2: Istanbul Umumi K. 3349 (25x17, 25 str., nesih, kopyesi 1285). U 3: Istanbul ‘Umumi K. 3350 (tavsifi: Ritter, ae., 149. s.). Z: Zahir Ef. (sahsa ait, tavsifi: Ritter, Atay 145. 8 2 Bu yazimn hazirlanmasmndaki cegitli yardimlarndan dolay: Dr. J. Eck- mann’a ve farsca metinlerde yardimlarmdan dolay1 Prof. A. Ates’e tesekkiirlerimi bildiririm. MEVLANA CELALEDDIN RUMI 209 Metnin ihyas: I crt bn pb A ee oe, yb 1 nH 088 Sth gah cal ald 8 FE Up aye Fos ge 2 cede oe A IB ge HS Il bh Fle oslo 3 gods tl Th To AT gt I KE 0 ge tl KEI SEE 05S yp labs Sats oe EF Sore FA 2 KE eb ag i Ke bol gel KE 1 SGT gto dy dx (Farsca) 2 Jak 03h Sar dt 8 5 eat yy OT Iv ods IN Li ee GIS pA 1 Oey MIs AT Sly 5 spall Ll M1 (37a), M2 (107a): Ul (375a)| 4 24 M1,M2,U1[ sy M1, M2: 6% U1] 3 Wet M1, M2: og U1 | ge M1: ts M2: as UL | ged ML M2: gG Ur [HL oto t gads U1 (409b) | IL UT (40a) | EV. 1. dss U1 (410d) : JIU 2 (355b) | 28 W125 U2] 2 Ul: 52 U2] dst af U1 de fU2 | Dit Balleant 16 MECDUT MANSUROGLU v jh GAS WS SI 52 332% Km oth Sail 399 GSI HS 299 Sy JSS PIS be cl SF IN uray SV ga 1 3 Sek, Vibe gb VI ota ge Be dle ge Gla 1 cag) of gal BE oy 29 Se 288 lin oe x bs b ab ee 2 ob erty MFT ST FUN da ale gp Bylo ole we sy 3 Gece su ar Al eb EL ge ot ee 4 ASF Md AS SK Soe ce 225 ot 3 V Wolf Gls 5 o3g 487 ot ON 33, SHE Br ASA pe 6 199? F AF 03 Seee S99 Oo Ve 1. ook H (196): < R (337) | 5351 Hs 939 Rio Hs Wy RL A: Ke R] 5a Hs 599 R[ 2% Op Hic RI LSA: o3R Rion on SUH: ats se | fey Hs oa RY] 58 RE 8 HL] 8 got Ri gokb HSV R (2 ve 3) + £9 H] gaoss Hi oss B | AV. 1. ood U3 (33.0) gad U2 (3460) | 2 ga US: oA U2 | odo U2 t gory V3 | Beg : ater FU 2] og U8: pt U2| 5. abet tye, U2| 6.yez 2 go U2] U2|4 sh U3: MEVLANA CELALEDDIN RUMI ati KS che ph Aye oA Six T od Boe A elie of Gk sy ce shes Sle ol 8 ot Gg oly od opty cake et 55) SI Ao ot FSin3 9 ore Se IN Tol UE aE og cee i ee oe gh 10 oral pike ot ted 6S SI VII Feet SS ee ial 1 a SB SAS oe Bat oT poe ae Sls Shox 2 HN Th Sod Gl yp Flo (Farsga) 3 (Farsga) 4 OF oe NGS gi Oy! Gl S Bo plyel “dr SF ctte OPEL dT ALA Cpe by 6 FS Gm de F Gir oI (Farsca) 1 pal Gyb ys ¥ i pais So B By BAe G2 col ot ge GE Ti U2 | pdt HS UIQ serge U3! grpe U2] 10 page = che U3 | gests gpaly US | VIL 6. eecr Z (227) : ace R (108a) | & Ri giZ| 8 R'de yok. MECDUT MANSUROGLU vu aS SF eb Ae ry thd € oe b Ae pie S GF Ol Beg oad gh aS Sly wb ate oY LF He BY Y Sere gs eee GL gl ge F ale OTs £ FS sit i Gl V Ble wey coT ote © Xx Son ES Sse TF ty $299 Sg iT age Slate 2 hrs GS oF ay5) CE Gl poly 9 Sh Gul Khe SS Gol ple We Cae oS x ASH ASAT SF GT VELL. U 3. (34h) | IX. 3. tll + thal R (4810) | MEVLANA CELALEDDIN RUMI ag Metnin yorumu I Veani: Remel: UU-- | VU-- | VU-- | UVU-- + Gele sen bunda, saiia nefi garagum yok, isidiir sen! kala sen anda, yavuzdur, yalufiuz kanda kalur sen? . Celebidir kamu dirlik, Gclebe gel, ne gezer sen? GelebI kullarin ister, geleblyi ne sanur sen? 3. Ne ogurdur, ne ogurdur Gelep agzinda kagrmak! Kulagufi ag, kulagufi ag! bola kim anda dolar sen. » i Vezni: Miitekanb: -U | U-- | -U | u-- . Gigkinei oglan, hey bize gelgil! Dagda dagda hey geze gelgil! 2. Ay bigi sen sen, giin bigi sen sen; bimaza gelme, bdmaza gelgil! I - Buraya gelmelisin, sana hicbir Aétii niyetim yoktur, igitiyorsun! Orada kalacaksan fenadir, yalnz nerede kalirsin? Butiin hayat tarikat seyhidir, Tanrya gel; ne gezersin? Tari- kat seyhi kullarin: ister, tarikat seyhini ne samrsm? 3. Ne saadettir, ne saadet Tani agzindan cagirmak! Kulagim ag, kulagim ag! Olur, ki ondan dolarsin. » IL + Kuigtictik oglan, hey bize gel! Dagdan dagdan hey gezerek gel! . Ay gibisin, giin gibisin; tatsrz (neyesiz ) gelme, tatl (negeli ) gel! » Ti. nef: yak M1, M2, U1 | 3. agznda M 1, M 2: agandan U1 | dolar M2 Ure deger Mor | H. 1, dagda: dagdamn Ur | 2, sen sen: sensin U i | 21g MECDUT MANSUROGLU 1 Vezni: Miitekamb: -U|U--|-O| O-- 1. Gigkinefi oglan, odaya gelgil! Yol bulamazsafi, dag dag gezgil! 2. (Farsga) 3. Ol icegi, kim yazida buldua, kimseye vérme, fismiifie vérgil! IV Veani: Medid: -U--|-U-|-U--O-0- 1. Okelardur gézleri, fds nese ol kaslani, Oldiiriir yiiz sii eri. Kimdir ol? Alp Arslan. Vv. Vezni: Hezec:O--- | U---|O-- 1. Agar geydiir, karmdas, yoksa yavuz, uzun yolda safia budur kulavuz. 2. Copan berk dut, kurtlar Gkiisdiir; isit binden kara kuzum, kara kuz. UL 1. Kiigiicik oglan odaya gel! Yol bulamazsan, dag dag gez! 3 Ovada buldugun cicegi kimscye verme, yakimna ver! IV 1. Gézleri okgulardir, kaslar hog seylerdir, yiiz asker dldiriir. Kim- dir 0? Alp Arslan. [Manzum bilmece] v 1. Eger, kardes, iyi de, kétii de olsa, uzun yolda sana kilavuz budur. 2. Cobam siki tut, kurtlar coktur; isit benden kara esmerim, kara esmer. V. 2. kurtlar Ht kurnn R | MEVLANA CELALEDDIN RUMI 215, 3. Agar Tat sen, agar Rim sen, agar Tiirk, zaban-i bizabananra biydmiiz! VI Vezi: Muzari: -- 0 | -U--| 1. Déni, ki man ba‘élam yalguz sini sever men; gtin dar baram nayayi, andar gamat dlir men. 2. Man yar-i bavafaam, bar man café kalur sen; gar tu maré nakodhi, man hod sini diler men. 3. Rif, gu mah dari, man sad-dil az nam, zan-i sakar labénat bir Spkinefi diler men. 4. Ta hamgi sii mastt dab. kanum iger sen; man giin sakdn-i kiyat dunbal-i ta gezer men. 5. Farmdy gamzaatra, ta hiin-i man narizad, var vay, siniifi cliifiden men yarguya barur men. 6. Har dam bakism gayl : “Bargil biniim katumdan!” Man riy-i sabt-karda nazdik-i ti durur men. 3. Eger Acemsen, eger Rumsan (ve) eer Tiirksen (de), dilsizlerin dilini dgren! VI » Bilirsin, ki cikanda ben yalniz seni severim; yantma gelmedigin zaman gamindan oliiriim. . Ben vefalr (bir) dostum, bana cefa edersin; eger sen beni istemesen bile, ben seni dilerim. 3. Ay gibi bir yitztin var, ginliim ondan dolayr sevinglidir ; 0 seker dudak- lanndan bir dpiiciik dilerim. 4. Sen azgin bir arslan gibi hala kanwm igmektesin; ben semtinin ké- bekleri gibi pesin sia gezmekteyim. 5+ Gamzene buyur da kamma dikmesin, yoksa senin elinden ben davaya giderim. 6. Her zaman dfke ile dersin : “Git benim yanmdan!” Ben _yilzitmit sertlestirerck (yilzsiigliik ederek) senin yartnda durarum. » * Rim sen H: Rimi R| VI. 4. dabi U 3: benim U 2 | 6, bargil: dat Ue [ 216 2 8. Vezni: Muzari 1 MECDUT MANSUROGLU. Rigi nisast podham yalguz siniifi katufida; ham sen cagir iger sen, ham men kobuz calar men. An sab, ki hufta basi mast u harab saha, nisin labat badandan kry: kiy. tadar men. |. Riazi, ki man nabinam an rity-i hamgu mahat, cand nisan-i kityat az har kasi sorar men. . “Mahl cu Sams-i Tabriz gaybat numad” guftand ; Ag digari napursid, men séylediim, arar men. VII --U | -U-U | u--U | -uU- Ay Turk-i mah-gikra gi kardad, ki har subh ti yl bajucra-i man gayi, ki : “Gel beri!” - Ta mahi Turki u man agar Turk nistam, danam man in kadar, ki baturkist ab su. (Farsga) (Barsca) . Bir giin senin yanmnda yalniz oturmak istiyorum; sen sarap igersin, ben de kopuz calanim. . O gece, ki sen mest ve harap uyumus olursun ey sah, tath dudagim disle kaya kaya tadarm, . O ay gibi yitztinii girmedigim giin ey can, bulundugun yeri her kesten sorarim. . “Sems-i Tebriz. gibi bir ay gizlendi” dediler ; baskasindan sormayin, ben sdyledim, (ben) aranim. VIL . Ey ay yiizlii Tiirk, ne olur, sen sabahlayin odama gelsen de “gel beri” desen! . Sen bir Tiirk ayisin ve ben, her ne kadar Tiirk degilsem de, ttrkgede Ga su dendigini bilirim, 7 kobuz : kubur U2 | calar U3 | ceker Ua | 10. sdyledtim: sdylerem U3 | Vezni: Hezec: U - 1 . Gel ay MEVLANA CELALEDDIN RUMI 217 . Ay arslan kihg makas az bahr-i fiin-i man: “igkat girifta cumla-i aczdm mit bamit. . Bar ma fusiin bikvanad gikgek ya kaslarufi, ay sbzdes-i ti seyrck! sdzdes kam? bic! “Dek tur!” sunidam az ti u Hamis méndam ; gammaz-i man basast dar in’ ‘isk rang u bi. VUII U--- [ues Mara yarist Turk-i cangciyi, ki & har laa bar man yagi bolgay. |. Har an nakdi, ki cinsi did baman, siténad u ziman, ta cag bolgay. . Biniisad cakar u angah bigiyad : “Talalala talatarlam talalay”. danimatdur bu dam nay, ki farda kas nadanad, ki ne bolgay. . Ala ay Sams-i Tabriz nazar Jol, Ki “shat atasast u cism-i_mé nay. Powe . Ey arslan benim kanum igin kalg gekme; aykin viicudumun her par- asim kal gil tutmustur. . Bize giizel yay kaslarin biiyii yapmaktadwr; ey dildagin seyrek (olan)! dildas nerede? ara! .. Senden “sus!” isittim ve sustum; (ancak) bu askta renk ve koku beni ele vermege el verir. [Sairimizin mablasi olan Hamig sozii (Ritter, gy. 124. s. 1m) bu beyitte tiirkce kargihga dek tur ‘sus’ ile birlikte kullamimistir.] Vu « Benim kavgacr bir Tiirk dostum vardir, ki bana her zaman diigman olur. . Bende girdijgit her gesit para, kavga oluncaya kadar, benden abr. . Sarabi iger ve sonra “taralala talatarlam talalay” der. . Gel e saki, bu stra ney ganimettir; zira yarn ne olacagim kimse bilmez. . Ey $ems-i Tebriz (bir) bak, ki agkin ates ve bizim tenlerimiz kamister. VII. ya R: ay Z| 218 MECDUT MANSUROGLU IX Vezni: Miictes: U-U- | UU~-- | U-U- | UO-= veya-- 1. Rasid Turkam u bagikrahay: “Gul vardy?; biguftamas: “Ci sud an ‘ahd?” Guft: “Ol vardi!? 2. Biguftamas, ki: “Yakt ndmai badast-i sabé bidadam ; ay ‘acab dvurd?” Guft: ‘‘Gésterdi”. 3. Biguftamas, ki: “Gira bigah dmadi ay dist?” Biguft: “Sayru idi, yolda yoldagum ard”. x Vezni: Remel: -U-- | -U-- | -U-- | -O- 1. An yaki Turki, ki dyad, giyadam: “Hey geymii sen?” IX 1. Tairkitm geldi ve ask suratla “Gil vardy” (dedi); ona “O verdigin séz ne oldu?” dedim; “O gitti” dedi. 2. Ona dedim, ki: “Saba eliyle bir mektup gindermistim, acaba getirdi mi?” “Gésterdi? dedi. 3+ Ona dedim, ki: “Nigin geg geldin ey seogili?” Dedi: “Hasta idi, yolda yoldagim yoruldu”. x 1. Her gelen Tiirk bana “Hey iyimisin?” der. IX. 3. yoldayum: yoldasim MEVLANA CELALEDDIN RUMI 21g Metindeki gekilier =: 2 tkl. emir (-ma, -me ile kry.): ag 1 3, dut V 2, gel 2, VIE 1, VIII 4, isit V2, fal VEIT 5, tur VIE 8. -ii, orta hece diismesi ile): fillden isim: gig-kineh IE 1, TIT 1 (

    You might also like