kS;s{ pul iurfldaka

Attorney-at-Law
LL.B. (London)
LL.M in International Human Rights and International Law (BCU))
යුද වැැැැදීමේ අයිතිය (jus ad bellum) සහ යුද
නීතිය (jus in bello) යනු කුමක්ද?
• රාාාාජ්‍යයයන් විසින් කුමන ක ාාන්කේසි යටකේ යුේධයට
අවතීර්ණ වන්කන්ද ක ෝ සාාමාානයය කෙස ගේ ල්හි සන්නේධ
බෙය කුමන ක ාාන්කේසි යටකේ කයාාදාා ගන්කන්ද යන්න jus ad
bellum මඟින් දක්වයි.
• 1945 එක්සේ ජ්‍ාාාාතීන්කේ ප්‍රඥප්තිය තුළ දක්වාා ඇි, රාාජ්‍යයයන්
අතර බෙය කකයදවීමට එකරිව ඇි ත නම ස ඊට ඇි
වයයිකර් යන් (ආේම ආරක්ෂාාව ස බෙය කකයදවීම සඳ ාාාා
එක්සේ ජ්‍ාාතීන්කේ අනුමැිය) jus ad bellum ි ප්‍රධාාාාන සංංංංඝ
ට යන් කේ.
 යුේධයට එකරි ත නම
• පළමු කෙෝ යුේධකේ අවසාානය කතක්ම, සන්නේධ බෙය
කයදවීමට කයාාමු වීම ගැටුම් නිරාා රණය ර ගැැනීකම් පිළිගේ
ක්‍රමකේදයක් කෙස මිස අනීි ක්‍රියාාවක් කෙස සෙ ාා නැත.
• 1919 දී, ජ්‍ාාතීන්කේ සම්මුිය ස 1928 දී පැරිස් සම්මුිය විසින්
යුේධය අනීි කෙස නම් ක රිණි.
• 1945 දි සම්මත ළ එක්සේ ජ්‍ාාතීන්කේ ප්‍රඥප්තිය මඟින් යුේධය
නීිකයන් බැ ැර කිරීම අරමුණු රන ෙදි.

“සංංවිධාානකේ සාාමාාජි යින් විසින් සිය අන්තර්ජ්‍ාාි සබඳතාා වෙදී

තර්ජ්‍නය කිරීකමන් ක ෝ බෙය කයදවීකකමන් වැළකී සිටිය යුතුය.....”
• එක්සේ ජ්‍ාාාාතීන්කේ ප්‍රඥප්තිය මඟින් කවනේ රාාජ්‍යයක් විසින්
සිදු රනු ෙබන ආක්‍රමණයට ප්‍රිචාාාාර කෙස තනි ක ෝ
සමූි වශකයන් ආේම ආරක්ෂාාව සඳ ාා ඇි අයිිය
පිළිගනී.
• පඥප්තිකේ 7 වන පරිච්කේදය මත පදනම්ව ක්‍රියාා රමින්
එක්සේ ජ්‍ාාතීන්කේ ආරක්ෂ වුන්සෙයට සාාමය සඳ ාාාා
වන තර්ජ්‍නය ට, සාාමය උල්හෙංංඝනය කිරීම ට ක ෝ
ආක්‍රමණ ාාරී ක්‍රියාාව ට ප්‍රිචාාර කෙස සාාමූි බෙය
කයදවීමක් සිදු ළ ැකිය.
අන්තර්ජාතික මානුෂවාදී නීතිය සහ “ආරක්ෂාා කිරීමට ඇති
වගකීම”
• ආරක්ෂාා කිරීමට ඇි වගකීම පිළිබඳ කගෝලීය කක්න්රය 2008 දී
පිිටුවන්නකි; ‘ආරක්ෂාාාා කිරීමට ඇි වගකීම’ (R2P) යන සංං ල්හපය
වර්ධනය කිරීමට ස ප්‍රවර්ධනය කිරීමට අදාාළව එය ප්‍රධාාන භූමි ාාවක්
ඉටු රයි.
• ආරක්ෂාා කිරීමට ඇි වගකීම යනු ජ්‍නසංං ාාර ස අකනකුේ සාා සි
මාානව අයිිවාාසි ම් උල්හෙංංඝනය කිරීකම් ආ ාාර වෙදී ක්‍රියාාේම
වීමට ජ්‍ාාතයයන්තර ප්‍රජ්‍ාාව යළි කිසිදු දිකන අසමේ කනාාවන බව
ත වුරු කිරීමට අරමුණු රගේ මූෙධර්මයකි.
• ආරක්ෂාාාා කිරීමට ඇි වගකීම ක වේ සාාමාානයයකයන් එය ක ටි ර
දක්වන පරිදි 'R2P' රාාාාජ්‍යය ස ආණ්ඩු ප්‍රධාානීන් විසින් එක්සේ
ජ්‍ාාාාතීන්කේ ම ාා මණ්ඩඩෙකේදි 2005 දී පැවි කෙෝ සමුළුකේදී
සම්මත රන ෙදි.
• රාාජ්‍යයයන් ට සිය පුරවැසියන් දැඩි ෘෘෘෘරේවයන්කගන්
ආරක්ෂාා රගැනීමට බැඳීමක් ඇි බව ප්‍රථමකයන් දක්වන
ෙදී.
• කමම මූෙධර්මය මඟින් කකදවනුව, එකෙස සිදු කිරීම සඳ ාාාා
ජ්‍ාාතයයන්තර ප්‍රජ්‍ාාව විසින් ස ය ෙබාා දිය යුතු බවයි.
• ප්‍රශ්නගත රාාජ්‍යය නිසි පරිදි ක්‍රියාා කිරීමට අකපාාක ාාසේ වන
විටදී, එකෙස කිරීකම් වගකීම විශාාෙ රාාජ්‍යය ප්‍රජ්‍ාාව මත
පැවකරන බව කතවනුව දක්වයි.
• ජ්‍නසංං ාාර, යුද අපරාාධ, වාාර්ි පවිත්‍ර රණය ස
මනුෂයයේවයට එකරි අපරාාධ යන නිශ්ිත අපරාාධ
තකකරන් සිය ජ්‍නග නය ආරක්ෂාාාා රගැනීමට තමන්ට
පවින බැැඳීම ාා අනුගත වීමට යම් රාාජ්‍යයයක් පැ ැදිලිව
අකපාාක ාාසේ වන්කන් නම්, වින්දිත ජ්‍නයාාව ආරක්ෂාාාා
රගැනීම සඳ ාා සාාාාමූි ක්‍රියාාමාාර්ග ගැනීමට
අන්තර්ජ්‍ාාි ප්‍රජ්‍ාාව සතුව වගකීමක් ඇි බව R2P
සංං ල්හපය මඟින් දක්වයි.
• එම ක්‍රියාාමාාර්ග විවිධාා ාාර විය ැකිය; රාාජ්‍යයතාාන්ි ක්‍රියාා,
මාානුෂීය පියවරයන් ක ෝ අකනකුේ සාාම ාාමී ආ ාාර ඒ අතර කේ.
• එකමන්ම ඊට අවසාාාානාාාාේම විසඳුම කෙස එක්සේ ජ්‍ාාතීන්කේ
ආරක්ෂ මණ්ඩඩෙකේ අවසරය ෙැබීකකමන් අනතුරුව පමණක්
සිදු ළ ැකි බෙය කයදවීමද ඇතුළේ විය ැකිය.
• ක කස් නමුදු, R2P “මතුකකවමින් පවින නියමයක්” කෙස
ැඳින්වුවද එය අන්තර්ජ්‍ාාි ප්‍රජ්‍ාාව මත නනි බැඳීමක් ඇි
රන්නක් කනාාවන අතර කේශපාාෙනි කමවෙමකි.
• අන්තර්ජ්‍ාාි මාානුෂවාාදී නීිය විසින් ජ්‍ාාතයයන්තර සබඳතාාාා
තුළදී බෙය කයදීම නීතයාානුකූෙභාාවයට ක ෝ සුජ්‍ාාාාත රණයට
ෙක් කිරීකමිොා පදනමක් කනාාසපයයි.
• ජ්‍ාාතයයන්තර සබඳතාා තුළදී සන්නේධ බෙය කයදවීකකමි
නීතයාාාානුකූෙතාාවය සම්ූර්ණකයන්ම තීරණය වනුකේ jus ad
bellum යටකේය.
1977 ජුනි 8 දරන සන්ධාානකකයි (පළමු
අිකර් සන්ධාානය) 89 වන වගන්ිය
“ජිනීවාා සම්මුතීන්ට ක ෝ කමම සන්ධාානයට එකකරිව
උල්හෙංංංංඝනයන් සිදු ර ඇි අවස්ථාා වෙදී එක්සේ ජ්‍ාාාාතීන්කේ
ස කයෝගය ඇිව ස එක්සේ ජ්‍ාාාාතීන්කේ ප්‍රඥප්තිය ාා අනුගත
කවමින් වුකල්හ ක ෝ තනිව ක්‍රියාාාාේම වීමට ිවිසුම් ාාර
පාාර්ශවයන් ටයුතු රයි”

• එක්සේ ජ්‍ාාතීන් සමඟ සිදු ක කරන වුල්හ ක්‍රියාාමාාර්ගවෙ එක්

ආ ාාරයක් කෙසද R2P සන්දර්භය තුළ බෙය කයදවීම දැක්විය
ැකිය.