Translated from English to Turkish - www.onlinedoctranslator.

com

William Stallings
Bilgisayar organizasyonu
ve Mimarlık
10oBaskı
© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken,
NJ. Her hakkı saklıdır.
+ Bölüm 10
Bilgisayar Aritmetiği
© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
+
Aritmetik ve Mantık Birimi (ALU)

-Veriler üzerinde aritmetik ve mantıksal işlemler

gerçekleştiren bilgisayarın bir kısmı

-Bilgisayar sisteminin diğer tüm unsurları esas olarak ALU'ya

işlenecek verileri getirmek ve ardından sonuçları geri almak
için oradadır.

-İkili rakamları saklayabilen ve basit Boole mantık işlemlerini gerçekleştirebilen

basit dijital mantık cihazlarının kullanımına dayanmaktadır.

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Kontrol
Bayraklar
Sinyaller

ALU
İşlenen Sonuç
Kayıtlar Kayıtlar

Şekil 10.1 ALU Girişleri ve Çıkışları

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+
Tamsayı Gösterimi

-İkili
sayı sisteminde rastgele sayılar şu şekilde temsil
edilebilir:
-Sıfır ve bir rakamları
-Eksi işareti (negatif sayılar için)
-Dönem veyataban noktası (kesirli bileşenli sayılar için)

-Bilgisayarda depolama ve işleme amacıyla eksi işareti ve taban

noktası için özel sembollerin avantajına sahip değiliz.

-Sayıları temsil etmek için yalnızca ikili rakamlar (0,1) kullanılabilir

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 İşaret Büyüklüğü Gösterimi

Temsil etmek için kullanılan çeşitli
alternatif sözleşmeler vardır.
hem olumsuz hem de olumlu
tamsayılar
• Bu alternatiflerin tümü, sözcükteki en anlamlı (en
soldaki) bitin bir işaret biti olarak ele alınmasını
içerir
• İşaret biti 0 ise sayı pozitiftir
• İşaret biti 1 ise sayı negatiftir

İşaret büyüklüğü gösterimi, bir

kullanan en basit formdur.
işaret biti

• Toplama ve çıkarma, gerekli işlemi

gerçekleştirmek için hem sayıların
Dezavantajları: işaretlerinin hem de göreceli büyüklüklerinin
dikkate alınmasını gerektirir.
• 0'ın iki temsili vardır

Bu dezavantajlardan dolayı, işaret

büyüklüğü gösterimi, yöntemin
uygulanmasında nadiren kullanılır.
ALU'nun tamsayı kısmı

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Tablo 10.1
İkili Tümleyen Gösterimi ve Aritmetiğin Özellikleri

Menzil – 2N-12'ye kadarN-1– 1

Temsil Sayısı
Bir
Sıfır
Karşılık gelen her bitin Boolean tamamlayıcısını alın
Olumsuzluk pozitif sayı, ardından şu şekilde görüntülenen sonuçtaki bit modeline 1 ekleyin:
işaretsiz bir tamsayı

Sola ek bit konumları ekleyin ve değeri doldurun

Bit Uzunluğunun Genişletilmesi
orijinal işaret bitinin.
Aynı işaretli iki sayı varsa (her ikisi de pozitif veya her ikisi de)
Taşma Kuralı Negatif) eklenirse taşma ancak ve ancak sonuç şu şekilde gerçekleşir:
tam tersi işarete sahiptir.

Çıkarmak içinBitibarenA,ikinin tamamlayıcısını alBve ekle

Çıkarma Kuralı
ileA.

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Tablo 10.2
4-Bit Tam Sayılar için Alternatif Gösterimler
Ondalık İşaret Büyüklüğü Ikisinin tamamlayıcısı Önyargılı
Temsil Temsil Temsil Temsil
+8 — — 1111
+7 0111 0111 1110
+6 0110 0110 1101
+5 0101 0101 1100
+4 0100 0100 1011
+3 0011 0011 1010
+2 0010 0010 1001
+1 0001 0001 1000
+0 0000 0000 0111
–0 1000 — —
–1 1001 1111 0110
–2 1010 1110 0101
–3 1011 1101 0100
–4 1100 1100 0011
–5 1101 1011 0010
–6 1110 1010 0001
–7 1111 1001 0000
–8 — 1000 —
© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
 – 128 64 32 16 8 4 2 1

(a) Sekiz konumlu ikinin tamamlayıcısı değer kutusu

– 128 64 32 16 8 4 2 1
1 0 0 0 0 0 1 1
– 128 + 2 + 1 = –125

(b) 10000011 ikili sayıyı ondalık sayıya dönüştürün

– 128 64 32 16 8 4 2 1
1 0 0 0 1 0 0 0
– 120 = –128 +8

(c) –120 ondalık sayıyı ikili sayıya dönüştürün

Şekil 10.2 İki Tümleyen İkili ve Ondalık Sayı

Arasında Dönüşüm İçin Değer Kutusunun Kullanımı

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+
Menzil Genişletme

-İfadeedilebilecek sayı aralığı, bit uzunluğu artırılarak

genişletilir

-İşaret büyüklüğü gösteriminde bu, işaret bitini en soldaki yeni

konuma taşıyarak ve sıfırlarla doldurarak gerçekleştirilir.

-Bu prosedür ikilerin tümleyeni negatif tamsayılar için çalışmaz

-Kural, işaret bitini en soldaki yeni konuma taşımak ve işaret bitinin

kopyalarıyla doldurmaktır.
-Pozitif sayılar için sıfırları, negatif sayıları ise birlerle doldurun

-Buna denirişaret uzantısı

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Sabit Nokta Gösterimi

Programcı aynı gösterimi ikili

kesirler için ölçeklendirme
Taban noktası (ikili nokta) yaparak kullanabilir
sabittir ve en sağdaki rakamın sayılar, ikili noktanın örtülü olarak
sağında olduğu varsayılır başka bir yerde konumlandırılmasını
sağlayacak şekilde
konum

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+
Olumsuzluk

-İkili tamamlayıcı operasyon

-Tam sayının her bitinin Boolean tamamlayıcısını alın (işaret
biti dahil)
-Sonucu işaretsiz bir ikili tam sayı olarak ele alırsak 1 ekleyin

+ 18 = 00010010 (ikilerin tamamlayıcısı)

bit düzeyinde tamamlayıcı = 11101101
+ 1
11101110 = -18

-Bu sayının negatifinin negatifi kendisidir:

- 18 = 11101110 (ikilerin tamamlayıcısı)

bit düzeyinde tamamlayıcı = 00010001
+ 1
00010010 = +18
© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
+
Olumsuzluk Özel Durum 1

0= 00000000 (ikilerin tamamlayıcısı)

Bitsel tamamlayıcı = 11111111

LSB'ye 1 ekle + 1

Sonuç 100000000

Taşma göz ardı edilir, bu nedenle:

-0=0

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+
Olumsuzluk Özel Durum 2

- 128 = 10000000 (ikilerin tamamlayıcısı)

Bitsel tamamlayıcı = 01111111

LSB'ye 1 ekle + 1

Sonuç 10000000

Bu yüzden:

- (-128) = -128 X

MSB'yi izleyin (işaret biti)

Olumsuzluk sırasında değişmeli

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 1001 = –7 1100 = –4
+ 0101 = 5 + 0100 = 4
1110 = –2 10000 = 0
(a) (–7) + (+5) (b) (–4) + (+4)

0011 = 3 1100 = –4
+ 0100 = 4 + 1111 = –1
0111 = 7 11011 = –5
(c) (+3) + (+4) (d) (–4) + (–1)

0101 = 5 1001 = –7
+ 0100 = 4 + 1010 = –6
1001 = Taşma 10011 = Taşma
(e) (+5) + (+4) (f) (–7) + (–6)

Şekil 10.3 İkili Tümleyen Gösteriminde Sayıların Toplanması

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Taşma

TAŞMA KURALI:

İki sayı toplanırsa ve her

Kural
ikisi de pozitif veya her ikisi
de negatifse, o zaman
+ taşma ancak ve ancak sonucun ters
işarete sahip olması durumunda
meydana gelir.

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Çıkarma

ÇIKARMA KURALI:

Bir sayıyı çıkarmak

(çıkarmak) için Kural

başka bir (eksi), ikinin

+
tümleyenini al
(olumsuzlanması)
çıkarın ve eksilen
sayıya ekleyin.
© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
 0010 = 2 0101 = 5
+ 1001 = –7 + 1110 = –2
1011 = –5 1 0011 = 3

(a) M = 2 = 0010 S = 7 = (b) M = 5 = 0101 S = 2 =

0111 0010
–S= 1001 –S= 1110

1011 = –5 0101 = 5
+ 1110 = –2 + 0010 = 2
1 1001 = –7 0111 = 7

(c) M =–5 = 1011 S = 2 (d) M = 5 = 0101 S =–2

= 0010 = 1110
–S= 1110 –S= 0010

0111 = 7 1010 = –6
+ 0111 = 7 + 1100 = –4
1110 = Taşma 1 0110 = Taşma

(e) M = 7 = 0111 S = –7 = (f) M = –6 = 1010 S

1001 = 4= 0100
–S= 0111 -S = 1100

Şekil 10.4 İkili Tümleyen Gösteriminde Sayıların Çıkarılması (M – K)

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 çıkarma ek çıkarma ek
olumlu olumlu olumlu olumlu
sayılar 0000 sayılar sayılar 000…0 sayılar
1111 0001 111…1
1110 0010

-1 0 +1 -1 0
1101 -2 +2 0011
-3 +3
-4 +4 2N-2
1100 0100 110…0 –2N-2 010…0
-5 +5
1011 -6 +6
-7 -8 +7 0101
–2N-12N-1–1
1010 0110
1001 1000 0111 011…1
100…0

– 2N-1
- 9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 2N-1–1
– 2N-1–1
2N-1
(a) 4 bitlik sayılar (B)N-bit numaraları

Şekil 10.5 İkinin Tümleyen Tam Sayılarının Geometrik Gösterimi

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 B Kayıt Ol Kayıt Ol

Tamamlayıcı

GB

İLE İLGİLİ Toplayıcı

OF = taşma biti
SW = Anahtar (toplama veya çıkarma seçeneğini seçin)

Şekil 10.6 Toplama ve Çıkarma Donanımının Blok Şeması

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
 1011 Çarpma (11)
1101 Çarpan (13)
1011
0000
Kısmi ürünler
1011
1011
10001111 Ürün (143)

Şekil 10.7 İşaretsiz İkili Tam Sayıların Çarpımı

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Çarpılan
MN-1 M0

Eklemek Shift ve Ekle

N-Bit Toplayıcı
Kontrol mantığı

Sağa Kaydır

C AN-1 A0 QN-1 Q0
Çarpan

(a) Blok Diyagramı

C A Q M
0 0000 1101 1011 Başlangıç değerleri

0 1011 1101 1011 Eklemek Birinci

0 0101 1110 1011 Vardiya Döngü
Saniye
0 0010 1111 1011 Vardiya Döngü

0 1101 1111 1011 Eklemek

Üçüncü
0 0110 1111 1011 Vardiya Döngü

1 0001 1111 1011 Eklemek Dördüncü

0 1000 1111 1011 Vardiya Döngü

(b) Şekil 9.7'den örnek (A, Q'daki ürün)

Şekil 10.8 Donanım Uygulaması

İşaretsiz İkili Çarpma

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 BAŞLANGIÇ

CA 0
M Çarpılan
Q Çarpan
Saymak N

HAYIR Evet
Q0 = 1?

C, AA + M

Sağa kaydır C, A, Q
Sayım Sayısı – 1

Evet
Ürün
HAYIR

Sayı = 0? SON
A, Q'da

Şekil 10.9 İşaretsiz İkili Çarpma Akış Şeması

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 1011
´1101
00001011 1011 ` 1 ` 20
00000000 1011 ` 0 ` 21
00101100 1011 ` 1 ` 22
01011000 1011 ` 1 ` 23
10001111

Şekil 10.10 İki İşaretsiz 4-Bit Sayının Çarpımı, 8-Bit Elde Etme
Sonuç

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 1001 (9) 1001 (–7)
´0011 (3) ´0011 (3)
00001001 1001 20 11111001 (–7) ´ 20= (–7)
00010010 1001 21 11110010 (–7) ´ 21= (–14)
00011011 (27) 11101011 (–21)
(a) İşaretsiz tamsayılar (b) İkiler tam sayıların tamamlayıcısı

Şekil 10.11 İşaretsiz ve İkili Sayıların Çarpımının Karşılaştırılması

Tam sayıların tamamlayıcısı

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 BAŞLANGIÇ

A 0, Ç-1 0
M Çarpılan
Q Çarpan
Saymak N

= 10 = 01
Q0, Q-1

= 11
= 00
AA-M AA + E

Aritmetik Kaydırma
Sağ: A, Q, Q-1
Sayım Sayısı – 1

HAYIR Evet
Sayı = 0? SON

Şekil 10.12 İkili Tümler Çarpması için Booth Algoritması

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 A Q Q-1 M
0000 0011 0 0111 Başlangıç değerleri

1001 0011 0 0111 A A-M Birinci

1100 1001 1 0111 Vardiya Döngü
Saniye
1110 0100 1 0111 Vardiya Döngü

0101 0100 1 0111 A A+M Üçüncü

0010 1010 0 0111 Vardiya Döngü

Dördüncü
0001 0101 0 0111 Vardiya
Döngü

Şekil 10.13 Booth Algoritması Örneği (7 3)

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
 0111 0111
0011 (0) ´1101 (0)
11111001 1-0 11111001 1-0
0000000 1–1 0000111 0–1
000111 0–1 111001 1-0
00010101 (21) 11101011 (–21)
(a) (7) ´ (3) = (21) (b) (7) (–3) = (–21)

1001 1001
0011 (0) ´1101 (0)
00000111 1-0 00000111 1-0
0000000 1–1 1111001 0–1
111001 0–1 000111 1-0
11101011 (–21) 00010101 (21)
(c) (–7) ´ (3) = (–21) (d) (–7) (–3) = (21)

Şekil 10.14 Booth Algoritmasının Kullanıldığı Örnekler

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
 00001101 Bölüm
Bölen 1011 10010011 Kâr payı
1011
001110
1011
Kısmi
001111
kalanlar
1011
100 Kalan

Şekil 10.15 İşaretsiz İkili Tam Sayıların Bölünmesi Örneği

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
 BAŞLANGIÇ

A 0
M Bölen
Q Kâr payı
Saymak N

Sola kay
A, Q

AA-M

HAYIR Evet
bir < 0?

Q0 0
Q0 1 A A+M

Sayım Sayısı – 1

Evet
Q'da bölüm
HAYIR

Sayı = 0? SON
A'da kalan

Şekil 10.16 İmzasız İkili Bölme İçin Akış Şeması

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 A Q
0000 0111 Başlangıç değeri

0000 1110 Vardiya

1101 Çıkarma işlemi için 0011'in ikiler tamamlayıcısını kullanın
1101 Çıkar
0000 1110 Geri yükle, Q'yu ayarla0= 0
0001 1100 Vardiya
1101
1110 Çıkar
0001 1100 Geri yükle, Q'yu ayarla0= 0
0011 1000 Vardiya
1101
0000 1001 Çıkarma, Q'yu ayarlama0= 1
0001 0010 Vardiya
1101
1110 Çıkar
0001 0010 Geri yükle, Q'yu ayarla0= 0

Şekil 10.17 İkili Tümleme Bölmesini Geri Yükleme Örneği (7/3)

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+
Kayan Nokta Gösterimi
Prensipler
-Sabit nokta gösterimiyle, 0'a yakın veya 0'a yakın bir dizi pozitif
ve negatif tam sayıyı temsil etmek mümkündür.

-Sabit bir ikili veya taban noktası varsayılarak bu format, sayıların

kesirli bileşenle temsil edilmesine de olanak tanır.

-Sınırlamalar:
-Çok büyük sayılar ve çok küçük kesirler temsil edilemez

-İki
büyük sayının bölümünde bölümün kesirli kısmı
kaybolabilir

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 işareti
anlamlı
8 bit 23 bit

önyargılı üs anlamlı

(a) Biçim

1.1010001 210100 = 0 10010011 101000100000000000000000 = 1,6328125 = 1 220

- 1.1010001 210100 10010011 10100010000000000000000 = –1,6328125 220
1.1010001 2-10100= 0 01101011 10100010000000000000000 = 1.6328125 2–20
- 1.1010001 2-10100= 1 01101011 10100010000000000000000 = –1,6328125 2–20

(b) Örnekler

Şekil 10.18 Tipik 32-Bit Kayan Nokta Formatı

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+
Kayan nokta
Önemli
-Kelimenin son kısmı

-Herhangi bir kayan noktalı sayı birçok şekilde ifade edilebilir

Anlamın ikili biçimde ifade edildiği aşağıdakiler

eşdeğerdir:
0,110*25
110*22
0,0110*26

-Normal sayı
-Anlamlının en anlamlı basamağı sıfırdan farklıdır

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 İfade Edilebilir Tamsayılar

Sayı
Astar
– 231 0 231– 1

(a) İkinin Tümleyen Tam Sayıları

Olumsuz Pozitif
Alt akış Alt akış
Olumsuz İfade Edilebilir Negatif İfade Edilebilir Pozitif Pozitif
Taşma Sayılar Sayılar Taşma
Sıfır

Sayı
– (2 – 2–23) 2128 – 2–127
0 2–127
(2 – 2–23) 2128 Astar

(b) Kayan Noktalı Sayılar

Şekil 10.19 Tipik 32 Bit Formatlarında İfade Edilebilir Sayılar

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

-N 0 N 2N 4N

Şekil 10.20 Kayan Noktalı Sayıların Yoğunluğu

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 IEEE Standardı 754

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+
IEEE754-2008

-Aşağıdaki farklı kayan nokta biçimi türlerini tanımlar:

-Aritmetik format
-Standart tarafından tanımlanan tüm zorunlu işlemler format tarafından
desteklenmektedir. Format, kayan nokta işlenenlerini veya standartta
açıklanan işlemlere ilişkin sonuçları temsil etmek için kullanılabilir.

-Temel format
-Bu format, kodlamaları standart tarafından belirtilen ve aritmetik için
kullanılabilen üç ikili ve iki ondalık olmak üzere beş kayan nokta
gösterimini kapsar. Herhangi bir uyumlu uygulamada temel
formatlardan en az biri uygulanır.

-Değişim formatı
-Farklı platformlar arasında veri alışverişine olanak tanıyan ve depolama için
kullanılabilen, tam olarak belirlenmiş, sabit uzunlukta bir ikili kodlama.

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 imza önyargılı
biraz üs
sondaki
anlamlı alan

8 bit 23 bit
(a) ikili32 biçimi

imza önyargılı
biraz üs

sondaki anlamlı alan

11 bit 52 bit
(b) ikili64 biçimi

imza
biraz

önyargılı
sondaki anlamlı alan
üs
15 bit 112 bit
(c) ikili128 biçimi

Şekil 10.21 IEEE 754 Formatları

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
 Tablo 10.3 IEEE 754 Format Parametreleri
Biçim
Parametre
ikili32 ikili64 ikili128
Depolama genişliği (bit) 32 64 128
Üs genişliği (bit) 8 11 15
Üs önyargısı 127 1023 16383

Maksimum üs 127 1023 16383

Minimum üs – 126 – 1022 – 16382

Yaklaşık normal sayı aralığı 10–38, 10+38 10–308, 10+308 10–4932, 10+4932
(taban 10)

Sondaki anlamlılık ve genişlik (bit)* 23 52 112

Üs sayısı 254 2046 32766

Kesir sayısı 223 252 2112

Değer sayısı 1,98' 231 1,99 263 1,99' 2128

En küçük pozitif normal sayı 2–126 2–1022 2–16362

En büyük pozitif normal sayı 2128– 2104 21024– 2971 216384– 216271
En küçük normal altı büyüklük 2–149 2–1074 2–16494
* zımni bit dahil değil ve işaret biti dahil değil

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+ Ek Formatlar

Genişletilmiş Hassas Formatlar

Genişletilebilir Hassasiyet Formatı
- Üstel (genişletilmiş aralık) ve anlamlı
(genişletilmiş hassasiyet) olarak ek bitler
sağlayın - Hassasiyet ve aralık kullanıcı
kontrolü altında tanımlanır
- Aşırı yuvarlama hatası nedeniyle
bozulmuş nihai sonuç olasılığını azaltır -Ara hesaplamalar için kullanılabilir
ancak standart herhangi bir
kısıtlama, format veya uzunluk
- Nihai sonucu şu şekilde olacak bir
koymaz
hesaplamayı iptal eden ara taşma
olasılığını azaltır:
temel formatta temsil edilebilir

- Genellikle daha yüksek hassasiyetle

ilişkilendirilen zaman cezasına maruz
kalmadan, daha büyük bir temel formatın
bazı avantajlarını sağlar

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Tablo 10.4
IEEE Formatları

Biçim Türü
Biçim
Aritmetik Format Temel Format Formatı değiştiriyorum
ikili16 X
ikili32 X X X
ikili64 X X X
ikili128 X X X
ikili{k}
X X
(k = n32 içinn >4)
ondalık64 X X X
ondalık128 X X X
ondalık{k}
X X
(k = n32 içinn >4)
genişletilmiş hassasiyet X
genişletilebilir hassasiyet X

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Tablo 10.5
IEEE 754 Kayan Noktalı Sayıların Yorumlanması (sayfa 1/3)

İmza Önyargılı üs Kesir Değer

pozitif sıfır 0 0 0 0
negatif sıfır 1 0 0 –0
artı sonsuzluk 0 hepsi 1'ler 0 ∞
Eksi sonsuzluk 1 hepsi 1'ler 0 –∞
≠ 0; ilk parça
sessiz NaN 0 veya 1 hepsi 1'ler qNaN
=1
≠ 0; ilk parça
NaN sinyali 0 veya 1 hepsi 1'ler sNaN
=0
pozitif normal sıfırdan farklı 0 0 < e < 255 F 2e–127(1.f)
negatif normal sıfırdan farklı 1 0 < e < 255 F – 2e–127(1.f)

pozitif normalin altında 0 0 f≠0 2e–126(0.f)

negatif normalin altında 1 0 f≠0 – 2e–126(0.f)

(a) ikili32 biçimi

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Tablo 10.5
IEEE 754 Kayan Noktalı Sayıların Yorumlanması (sayfa 2 / 3)

İmza Önyargılı üs Kesir Değer

pozitif sıfır 0 0 0 0
negatif sıfır 1 0 0 –0
artı sonsuzluk 0 hepsi 1'ler 0 ∞
Eksi sonsuzluk 1 hepsi 1'ler 0 –∞
≠ 0; ilk parça
sessiz NaN 0 veya 1 hepsi 1'ler qNaN
=1
≠ 0; ilk parça
NaN sinyali 0 veya 1 hepsi 1'ler sNaN
=0
pozitif normal sıfırdan farklı 0 0 < e < 2047 F 2e–1023(1.f)
negatif normal sıfırdan farklı 1 0 < e < 2047 F – 2e–1023(1.f)

pozitif normalin altında 0 0 f≠0 2e–1022(0.f)

negatif normalin altında 1 0 f≠0 – 2e–1022(0.f)

(a) ikili64 biçimi

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Tablo 10.5
IEEE 754 Kayan Noktalı Sayıların Yorumlanması (sayfa 3 / 3)

İmza Önyargılı üs Kesir Değer

pozitif sıfır 0 0 0 0
negatif sıfır 1 0 0 –0
artı sonsuzluk 0 hepsi 1'ler 0 ∞
eksi sonsuzluk 1 hepsi 1'ler 0 –∞
≠ 0; ilk parça
sessiz NaN 0 veya 1 hepsi 1'ler qNaN
=1
≠ 0; ilk parça
NaN sinyali 0 veya 1 hepsi 1'ler sNaN
=0
pozitif normal sıfırdan farklı 0 hepsi 1'ler F 2e–16383(1.f)
negatif normal sıfırdan farklı 1 hepsi 1'ler F – 2e–16383(1.f)

pozitif normalin altında 0 0 f≠0 2e–16383(0.f)

negatif normalin altında 1 0 f≠0 – 2e–16383(0.f)

(a) ikili128 formatı

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 Tablo 10.6 Kayan Noktalı Sayılar ve Aritmetik İşlemler

Kayan nokta sayıları Aritmetik işlemler

X = Xs' BXe (
X + Y = XSBXe-Ye+ YS 'Beeü ) Ben
ben
X e £ ee
Y = Evet ` TARAFINDANe
(
X - Y = XSBXe-Y e - ES )'B
eeıı

X' Y =(XS'ES)B
Xe+Ye

X æXÖ X ee-e
= ç S÷÷ ´B
e eeSÖ

Örnekler:

X =0,3 102= 30 Y =
0,2' 103= 200

X + Y = (0,3' 102–3+ 0,2) ´ 103= 0,23 ´ 103= 230 X

– Y = (0,3 102–3– 0,2) ´ 103= (–0,17) 103= –170
X Y = (0,3' 0,2) 102+3= 0,06 105= 6000
X Y = (0,3¸0.2) 102–3= 1,5' 10–1= 0,15

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 ÇIKAR
Evet Eklemek
Sonuçlar Evet Yuvarlak
Üslü sayılar imzalanmış
eşit?
normalleştirilmiş mi?
sonuç
anlamlar
Değiştirmek
HAYIR
Y işareti HAYIR

Evet Vardiya
GERİ DÖNMEK
Artış
HAYIR
Z 0 Önemli anlamlı
daha küçük
=0? sol
HAYIR üs
EKLEMEK X = 0 mı? Y = 0 mı?
HAYIR

Evet Azaltma
Evet GERİ DÖNMEK

Vardiya üs
Önemli
HAYIR

Z e Z X anlamlı
Sağ taşma mı?

Evet HAYIR
Üs
GERİ DÖNMEK taşma mı?
Vardiya
HAYIR anlamlı
Önemli
Sağ Evet
=0?
Rapor
Evet taşma
Artış
üs
Diğerini koy
GERİ DÖNMEK
Z'deki sayı
GERİ DÖNMEK

Evet
Rapor Üs HAYIR

GERİ DÖNMEK
taşma taşma mı?

Şekil 10.22 Kayan Nokta Toplama ve Çıkarma (ZX)±Y)

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 ÇARPMAK

HAYIR HAYIR

X = 0 mı? Y = 0 mı? Eklemek

Üslü sayılar
Evet Evet

Z 0 Önyargıyı Çıkar

GERİ DÖNMEK

Üs Evet Rapor
Taşma mı? Taşma

HAYIR

Üs Evet Rapor
Alt akıntı mı? Alt akış

HAYIR

Çarpmak
Önemler

Normalleştir

Yuvarlak GERİ DÖNMEK

Şekil 10.23 Kayan Nokta Çarpımı (Z) XY)

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
 BÖLMEK

HAYIR HAYIR

X = 0 mı? Y = 0 mı? Çıkar

Üslü sayılar
Evet Evet

Z 0 Z ben Önyargı Ekle

GERİ DÖNMEK

Üs Evet Rapor
Taşma mı? Taşma

HAYIR

Üs Evet Rapor
Alt akıntı mı? Alt akış

HAYIR

Bölmek
Önemler

Normalleştir

Yuvarlak GERİ DÖNMEK

Şekil 10.24 Kayan Nokta Bölümü (Z) X/Y)

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
 x =1.000.....00 ´ 21 x = .100000 ´ 161
– y =0,111.....11 ´ 21 – y = .0FFFFF ´ 161
z =0,000.....01 ´ 21 z = .000001 ´ 161
= 1.000.....00 ´ 2–22 = .100000 ´ 16–4

(a) Koruma bitleri olmayan ikili örnek (c) Onaltılık örnek, koruma bitleri olmadan

x =1.000.....00 0000 ´ 21 x = .100000 00 ´ 161

– y =0,111.....11 1000 ´ 21 – y = .0FFFFF F0 ´ 161
z =0,000.....00 1000 ´ 21 z = .000000 10 ´ 161
= 1,000.....00 0000 ´ 2–23 = .100000 00 ´ 16–5

(b) Koruma bitleri içeren ikili örnek (d) Koruma bitleriyle onaltılık örnek

Şekil 10.25 Koruma Uçlarının Kullanımı

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+
Hassas Hususlar
Yuvarlama
-IEEE standart yaklaşımları:
-En yakına yuvarla:
-Sonuç en yakın temsil edilebilir sayıya yuvarlanır.

-+∞'a doğru yuvarlayın:

-Sonuç artı sonsuza doğru yuvarlanır.
--∞'a doğru yuvarlayın:
-Sonuç negatif sonsuza doğru yuvarlanır.
-0'a doğru yuvarlama:
-Sonuç sıfıra doğru yuvarlanır.

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+
Aralık Aritmetiği
- Her sonuç için iki değer üreterek -EksisonsuzlukVeartıya
kayan nokta hesaplamalarındaki
hataları izlemek ve kontrol etmek yuvarlamaaralığın
için etkili bir yöntem sağlar uygulanmasında faydalıdır
aritmetik
- İki değer, gerçek sonucu içeren bir
aralığın alt ve üst uç noktalarına
karşılık gelir
Kesme
- Aralığın genişliği sonucun
doğruluğunu gösterir -Sıfıra doğru yuvarla
- Uç noktalar temsil edilemiyorsa
-Ekstra bitler göz ardı edilir
aralık uç noktaları sırasıyla aşağı ve
yukarı yuvarlanır.
-En basit teknik

- Üst ve alt sınırlar arasındaki aralık -Operasyonda sıfıra doğru tutarlı

yeterince darsa yeterince doğru bir bir eğilim
sonuç elde edilmiştir.
-Ciddi önyargı çünkü yapılan her
operasyonu etkiliyor
sıfırdan farklı ekstra bitler var
© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
+
İkili Kayan Nokta Aritmetiği için IEEE Standardı
Sonsuzluk

Gerçek aritmetiğin sonsuzlukla sınırlayıcı durumu olarak ele alınır

aşağıdaki yoruma göre verilen değerler:

- ∞ < (her sonlu sayı) < + ∞

Örneğin:
5 + (+ ∞ ) = + ∞ 5 5÷ (+ ∞ ) = +0
- (+ ∞ ) =-∞ (+ ∞ ) + (+ ∞ ) =+∞
5 + (- ∞ ) =-∞ (- ∞ ) + (- ∞) =-∞
5 - (- ∞ ) =+∞ (- ∞ ) - (+ ∞ ) =-∞
5 * (+ ∞ ) = + ∞ (+ ∞ ) - (- ∞ ) =+∞
© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.
 Tablo 10.7
Sessiz bir NaN Üreten Operasyonlar

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

 açıklık

2–126 2–125 2–124 2–123

0
(a) Normal altı sayıların olmadığı 32 bit format

üniforma
aralık

2–126 2–125 2–124 2–123

0
(b) Normal altı sayılarla 32 bit format

Şekil 10.26 IEEE 754 Normal Altı Sayıların Etkisi

© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.

+ Özet Bilgisayar
Aritmetik
Bölüm 10
-Tamsayı aritmetiği
-ALU
-Olumsuzluk
-Tam sayı gösterimi
-Toplama ve çıkarma
-İşaret büyüklüğü
-Çarpma işlemi
temsil
-Bölüm
-Ikisinin tamamlayıcısı
temsil -Kayan nokta aritmetiği
-Menzil genişletme -Toplama ve çıkarma
-Sabit nokta gösterimi -Çarpma ve bölme
-Kayan nokta gösterimi -Hassasiyet değerlendirmesi
-Prensipler
-İkilikayan nokta aritmetiği
-İkilikayan nokta gösterimi için için IEEE standardı
IEEE standardı
© 2016 Pearson Education, Inc., Hoboken, NJ. Her hakkı saklıdır.