Norain binti Abdul Rashid

Nor Hawa binti Harun

Editor
Muhammad Fazli bin Jasli

Editor Pengurusan
Fara Diba binti Badrul Hisham

Penulis
Norain binti Abdul Rashid
Nor Hawa binti Harun

Pereka Kulit Buku dan Grafik

Suriawati binti Mohd Fadzil

Penerbit
Bahagian Instruksional dan Pembelajaran Digital
Jabatan Pendidikan Politeknik dan Kolej Komuniti
Kementerian Pendidikan Malaysia

Jabatan Pendidikan Politeknik dan Kolej Komuniti

Cetakan Pertama 2018

© Hak cipta terpelihara. Tiada mana-mana bahagian

daripada buku ini yang boleh disiar-terbitkan semula
dalam sebarang bentuk dan dengan apa cara sekalipun,
termasuklah elektronik, mekanikal, fotokopi, rakaman
dan sebagainya, tanpa mendapat izin bertulis daripada
penerbit dan pemilik hak cipta.

Perpustakaan Negara Malaysia

Kementerian Pendidikan Malaysia
SONGKET REVIVAL
ISBN 978-967-0823-50-8
ISI KANDUNGAN MUKASURAT

PENGENALAN 1-2
SEJARAH SONGKET 3-4
CORAK DAN MOTIF 5-8
KAEDAH PENGHASILAN PAKAIAN DAN PRODUK 9-10
- DRESS KONTEMPERORI 11-12
UKURAN BADAN 13
UKURAN POLA MASTER 14-15
POLA HADAPAN 16
POLA BELAKANG 17
POLA LENGAN 18-19
MEMBUAT POLA 20-21
MEMOTONG POLA 22-26
PROSES MENJAHIT 27-40
DRESS KONTEMPERORI FINAL 41
- KORSET
PROSES MENDRAF POLA 42-43
LANGKAH MENJAHIT 44-53
KORSET FINAL 54-56
PRODUK
- CLUTH 57-67
CLUTH FINAL 68-69
PRODUK – PRODUK KRAF 70-72
TOKOH KRAF NEGARA ( SONGKET ) 73-74
PENUTUP 75-76
RUJUKAN 77
RUJUKAN RAJAH 78
1
PENGENALAN

Songket ialah sejenis tenunan yang berasal daripada Indonesia dan Malaysia. Songket

ialah sejenis kerjatangan yang ditenun menggunakan benang emas dan perak.Tenunan

songket mula berkembang dibeberapa negeri di Malaysia terutama di negeri-negeri

Pantai Timur seperti Kelantan, Terengganu dan Pahang. Pada waktu dahulu, motif dan

warna yang terdapat pada tenunan songket melambangkan kedudukan dan imej

sipemakai contohnya kerabat diraja Melayu dan golongan Bangsawan. Tetapi pada

masakini, songket ditenun dengan benang kapas dan telah mula dipakai oleh golongan

rakyat biasa sebagai pakaian rasmi untuk majlis-majlis tertentu. Keanggunan kain

songket, selain dijadikan sebagai pakaian tradisi untuk mengekalkan keunikannya dan

memperagakan seni budaya, ia juga turut diilhamkan pada pelbagai barangan dalam

bentuk pakaian tradisional dan kontemperori serta produk seperti , clutch, kasut,

tanjak,kotak cenderamata dan sebagainya.

2
3
SEJARAH SONGKET

Perkataan songket bermaksud membawa keluar atau menarik benang daripada kain atau

menenun menggunakan benang emas dan perak . Tidak banyak diketahui secara khusus

mengenai asal songket, tetapi songket mula berkembang di Malaysia melalui

perkahwinan antara keluarga diraja sekitar abad ke-15. Songket menggunakan teknik

tenunan, di mana benang emas ditenun antara benang sutera pada kain latar. Fabrik

yang mewah dan mahal ini menggambarkan struktur sosial dikalangan bangsawan

Melayu

4
5
CORAK DAN MOTIF SONGKET

Rajah 1.1 : Songket pola penuh / corak teluk berantai

Sumber : Google Image

Rajah 1.2 : Jalur corak songket - corak jalur.

Sumber : Google Image

6
Rajah 1.3 : Songket corak siku keluang - corak chevron atau zigzag

Sumber : Google Image

Rajah 1.4 : Songket corak petak catur - pola dam

Sumber : Google Image

7
Rajah 1.5 : Songket corak bertabur - corak terkesan atau bertaburan

Rajah 1.6 : Songket pucuk rebung (terutamanya di kepala sarong)

Sumber : Google Image

8
9
KAEDAH PENGHASILAN PAKAIAN DAN PRODUK BERASASKAN
SONGKET
Rajah di bawah merupakan salah satu contoh pakaian tradisional kontemporari yang
dihasilkan daripada fabrik songket

Rajah 1.7 : Kurung moden

Sumber : Google Image

10
11
DRESS KONTEMPERORI

Eksplorasi fesyen songket kini turut dipelbagaikan penggayaannya untuk memenuhi

kehendak dan citarasa generasi baharu. Stail kontemporari dari fabrik songket boleh
disuaipadankan dengan koleksi pakaian lain seperti seluar dan skirt serta boleh di
gayakan untuk acara formal atau tidak formal.

IDEA DRESS KONTEMPERORI

12
MENGAMBIL UKURAN BADAN

Mengambil ukuran badan / mengunakan pakaian ukuran standard saiz M.

Bahagian Hadapan Ukuran Standard (saiz M)

Bahu 15’
Dada 34’
Pinggang 28’
Pinggul 36’
Leher 15’
Pinggang ke Pinggul 8’
Garis tengah belakang (GTB) 15’
Lubang Lengan 16’
Labuh Baju 39’
Labuh Lengan 22’
Labuh kain 39’

13
UKURAN POLA MASTER

POLA BADAN HADAPAN

0 - 1 Garis bahu / 2
0 - 2 Garis dada – dari bahu ke dada 9”
2 - 3 Dada / 4
0 - 4 Ukuran labuh tulang belakang
4 - 5 Garis pinggang
4 -6 Turunkan 8” untuk mendapatkan garisan
punggung
6 - 7 Garisan punggung
0 - 8 Labuh baju (ikut keperluan yang dikehendaki)
8 - 9 Garisan garis baju

LEHER HADAPAN
0 - 10 Ukuran leher 3”
0 - 11 Turunkan 3.5” ke bawah
10 - 11 Cantumkan garisan tersebut

UKURAN KELILING LUBANG LENGAN

1 - 12 Turunkan 1” untuk bahu

10 - 12 Garis bahu
12 - 3 Ukuran keliling lengan
3,5,7, - 9 Cantumkan semua garisan

14
POLA BELAKANG (LEHER )
0-3 Turunkan 1”
10-13 Cantumkan semua garisan

LISU BELAKANG
4-14 Ukuran 3 “ untuk lisu belakang
14-15 Buat ukuran 0.5”
14-16 Ukuran 0.5”
14-17 Naikkan 4” ke atas
15-18 Turunkan 5.5” ke bawah
15,16,17-18 Cantumkan semua garisan

LISU TEPI

5-19 Keluarkan 1”
3,19-7 Sambungkan semua garisan tersebut

15
POLA HADAPAN ( FOLD )

Untuk membuat garisan belahan dari bahu ke pinggang ukuran

sebelah bahu di bahagi 2 untuk mendapatkan titik tengah .

16
POLA BELAKANG

Sebelum membuat pola penuh , lebihkan 1 “ untuk menjahit zip

kemudian trace pola belakang.

17
POLA LENGAN

0-1 Labuh lengan

0-2 Turunkan 5”

0-3 Buat garis lurus

Bahagikan 2 untuk mendapatkan point 4(ukuran

tengah )

4-3 Bahagiakan 2 untuk mendapatkan point 5

0-4 Bahagiakan 2 untuk mendapatkan point 6

5 Turunkan 0.5” ke bawah

6 Naikkan 0.5” ke atas

0,3,4,5,6 Cantumkan semua garisan tersebut

18
POLA PENUH LENGAN

19
MEMBUAT POLA

Menyediakan pola master dan pola final

20
LAYOUT POLA ( SONGKET )

21
MEMOTONG POLA

POLA YANG TELAH SIAP DI POTONG ( SONGKET)

Bahagian atas dan lengan

22
Pola bahagian hadapan ( ropol di dada )

23
POLA YANG TELAH SIAP DI POTONG ( KAIN POLOS )

Pola bahagian hadapan ( bawah )

24
Pola bahagian belakang
(bawah)

25
MENJAHIT TEPI KESEMUA POLA YANG TELAH DIGUNTING

26
PROSES MENJAHIT

Menjahit lisu Menseterika lisu

Mencantum bahagian bahu

27
 Mencantum bahagian tepi dress

Bahagian yang telah dijahit diseterika

28
Cantumkn bahagian tepi antara songket
dan kain kosong supaya menjadi dua
bahagian yang terpisah

Cantumkn horse hair ataupun border jaring nett

di 3 bahagian kain flare yang telah di potong
bulat tadi sehingga selesai. Kemudian pusingkan
kedalam jaring border tadi.

29
 Selepas itu cantumkn ketiga-tiga bahagian
tadi menjadi satu bahagian dan jahit
dengan kemas

Selepas dapat 3 bahagian :

Penitikan bahagian songket flare 3 lapis di atas
- songket bahagian atas (atas) kain songket (atas). Pastikan anda membuat
- sogket flare 3 lapis (tengah) tanda titik tengah pada bahagian songket (atas)
- kain hitam kosong (bawah) dan bahagian songket (tengah) dan jahit

30
 Bahagian yang telah siap dijahit
Cantumkn pula bahagian tepi sehingga apabila semua bahagian telah
selesai kemas dan di ironkn dicantumkan

Jahit zip sorok di bahagian belakang

menggunakan zip 24 “

31
 Jahit lengan bahagian kiri (songket )

Jahit lengan bahagian kanan

Bahagian lengan yang siap di jahit
(kain polos )

32
Lengan yang siap di jahit bahagian kiri dan kanan

33
Jait bahagian bawah zip (bahagian bawah dress )
Tinggalkn 6 inci untuk bahagian belahan belakang
Berfungsi memudahkan pergerakan si pemakai.

34
 Bahagian depan dan belakang pelapik yang
siap dipotong

Memotong pelapik leher di atas interfacing

Pelapik di potong dia atas kain polos

35
Pelapik yang di potong diseterika

Kemudian cantumkan.. Bahagian bahu

kiri dan kanan (o.5') sehingga selesai dan
kemas

36
 Selepas itu penitikan semua bahagian
leher tersebut dengan pelapik leher tadi
dan jahit dengan 0.5 inci sehingga selesai

Kemudian gunting sedikit di hujung basi

bagi mencantikan bentuk leher .Buat
sehingga kemas

37
Terbalikan kedalam dan seterika dengan kemas

Kemudian jahitkan tindih atas pelapik

tadi (top stiching) 0.1 atau 0.2 inci.

38
 Lipatkan basi bahagian bawah skirt 1 inci
Dan jahitkan silang pangkah

Kemudian buat span bahu dan jahit di

bahagian bahu baju tadi

39
Sesi fitting selepas pakaian siap

40
 Dress kontemperori songket

41
Korset

Proses mendraf pola korset

42
Susunatur pola korset diatas fabrik

Memotong fabrik

43
Langkah menjahit korset

1. Melekatkan fabrik belacu dan songket dengan jahitan jelujur pada setiap panel
korset.

Badan hadapan korset

Badan belakang korset

44
2. Mencantumkan panel 1 dan panel 2 badan hadapan serta badan belakang dengan
kelim belah kangkung dan tekan dengan seterika untuk kekemasan.

Badan hadapan korset

Badan belakang korset

45
 Tekan dengan seterika

Bahagian badan yang telah dicantum

46
3. Mencantumkan badan hadapan dan badan belakang pada bahagian sisi dengan
kelim belah kangkung dan tekan dengan seterika untuk kekemasan.

Cantum sisi badan

47
4. Memasang tetulang pada setiap jahitan kelim belah kangkung badan hadapan dan
belakang.

Memasang tetulang

48
5. Mencantumkan setiap panel lining badan hadapan dan belakang dengan kelim
belah kangkung dan tekan dengan seterika untuk kekemasan.

Badan hadapan

Badan belakang

49
Tekan dengan seterika

Lining yang telah dicantum

50
 6. Lekatkan cup pada bahagian dada korset.

Cup yang telah dilekatkan

7. Cantumkan lining dan actual untuk pada bahagian atas korset.

Lining dicantum pada actual korset 51 Tindih kasih pada lining

8. Jahit pada bahagian belahan bukaan dan bawah korset. Tinggalkan 10” tidak
dijahit untuk terbalikkan korset daripada sebelah dalam ke sebelah luar korset.
Tekan dengan seterika untuk kekemasan.

Korset yang telah dijahit dan diterbalikkan

9. Sembat susup pada bahagian yang tidak dijahitkan.

52
10. Tebuk ayelet pada bukaan korset.

53
11. Hasil korset yang telah siap.

54
55
56
57
PRODUK

Clutch

12. Mendraf pola clutch

58
13. Membuat susunatur pola keatas fabrik dan gunting dengan teknik yang betul dan
gunting fabrik.

Fabrik actual

Fabrik lining

59
14. Memotong batting tanpa basi

Batting bergam

15. Cantumkan setiap panel (bergantung pada rekaan clutch)

60
16. Lekatkan batting pada fabrik yang telah dicantum

61
17. Jahit pada actual clutch dengan jahitan kelim belah kangkung (mengikut rekaan)

62
18. Cantum lapik dan lining.

Jahit tindih kasih

63
19. Cantum bahagian sisi lining

64
20. Pasang twist lock pada bahagian bukaan clutch.

65
21. Cantumkan lining dan actual pada bahagian atas clutch. Tekan dengan seterika
untuk kekemasan.

66
22. Terbalikkan clutch ke sebelah luar.

23. Jahit pada bahagian yang terbuka (mengikut rekaan).

67
24. Hasil clutch yang telah siap.

68
69
PRODUK KRAF SONGKET

Keanggunan kain songket selain dijadikan sebagai pakaian tradisi untuk memertabatkan
seni budaya, ia juga turut diilhamkan dalam bentuk dimensi baru seperti penghasilan
songket dalam pelbagai bentuk bag tangan, kasut, kotak perhiasan cenderamata,hiasan
dinding, kusyen, bingkai gambar dan sebagainya. Tradisi menenun masih dapat
dikekalkan dan tiada berubah sebagaiman seratus tahun dahulu. Berikut merupakan
hasil produk-produk yang berinspirasikan daripada songket :

Rajah 1.8 : Baju melayu yang lengkap dengan sampin daripada fabrik songket

Sumber : Google Image

70
Rajah 1.9 : Produk kasut daripada fabrik songket

Sumber : Google Image

71
 Rajah 1.10 : Tengkolok

Sumber : Google Image

Rajah 1.11 : Produk kraf songket - Kotak Perhiasan

Sumber : Google Image

72
73
TOKOH KRAF NEGARA : KRAF TENUNAN SONGKET

Hajah Habibah Zikri merupakan satu nama besar

yang turut mewarnai industri songket negara.
Beliau merupakan bekas penuntut Institusi
Teknologi Mara juga turut menerima anugerah
pelajar cemerlang di akhir pengajian. Pada tahun
2007 beliau telah dilantik sebagai Adiguru Kraf
Songket turut dinobatkan sebagai Tokoh Kraf
Negara. Beliau sentiasa mencari kelainan dan
memberi nilai tambah pada setiap karya yang
dihasilkan kerana mencipta sesuatu yang cantik
merupakan kepuasan kepada beliau. Kain songket
yang menjadi warisan agung diberi nafas baru
agar mampu dimiliki dan diterima pakai semula
oleh semua lapisan masyarakat. Beliau penuh
yakin bahawa kain songket yang terhad fungsi
serta kegunaannya ini boleh dikomersilkan.

Karya kreatif beliau turut dijadikan sebagai hiasan eksklusif Istana Negara, Istana Johor,
pejabat-pejabat kedutaan di luar negara, bangunan UMNO Kuala Lumpur, hotel-hotel dan
resort di seluruh negara. Kejayaan pertama Puan Hajah Habibah adalah menceburkan
diri dalam bidang perniagaan dengan membuka bengkel tenunan. Di samping melibatkan
diri dalam bidang perniagaan beliau juga aktif menyertai pertandingan dan juga bengkel-
bengkel yang dianjurkan oleh pihak kerajaan dan swasta. Pada tahun 1983, beliau telah
menyertai pertandingan Witcitra anjuran PKKM dan pada tahun 1984 beliau menerima
reka bentuk terbaik. Di peringkat antarabangsa Puan Hajah Habibah menyertai beberapa
pertandingan tekstil dan pada tahun 1987 adalah pemenang Anugerah Best Tradisional
Textile dalam pertandingan Tekstil ASEAN pada tahun 1987 di Jakarta.

Puan Hajah habibah juga dipertanggungjawabkan membuat tenunan cenderamata

kepada pembesar-pembesar negara antaranya membuat tenunan cenderamata kain
songket untuk Queen Elizabeth sempena CHOGM di Kuala Lumpur. Rekaan-rekaan
songket beliau yang berbentuk ayat Quran turut menghiasi Istana Tengku Mahkota
Pahang, Istana Sultan Johor, Istana Negara dan Bangunan Kedutaan Luar Negara.

74
75
PENUTUP

Pengeluaran songket kini telah mengorak langkah ke dimensi baru. Hari ini, pemakainya
lebih menyeluruh, tidak terhad kepada kerabat diraja. Cara pemakaiannya juga lebih
meluas, bersesuaian dengan majlis begitu juga corak dan motifnya yang semakin
kontemporari, sesuai dengan perubahan dan peredaran masa. Suasana yang melatari
songket kini turut berubah selaras dengan peredaran masa. Peningkatan kos
penghasilan sutera, benang emas dan perak serta perubahan fesyen dan trend sedikit
sebanyak mempengaruhi industri songket seawal pertengahan abad ke-20

Kini, usaha untuk memastikan kesinambungan industri songket masih berterusan dan
secara relatifnya berjaya mencapai tahap yang memuaskan sehingga songket semakin
popular digunakan sebagai hasil tenunan barang yang boleh dikomersilkan ke peringkat
antara bangsa. Songket adalah hasil tenunan tangan tradisional orang Melayu yang amat
berharga dan keunikannaya menjadi tanggungjawab semua pihak bagi memastikan
warisan ini terus dipertahankan pada semua generasi.

76
RUJUKAN

Gillow. John. (1995) Traditional Indonesia Textile : Thomas and Hudson Ltd. London
1830

I. D. Nur (2016) , Songket, Beastudi Indonesia

Malaysian Handicrafiti Development Corporation and Serian Songket, Kuala Lumpur

Malaysia.

N. Md. Nawawi (1989) Malaysian Songket. Dewan Bahasa Dan Pustaka, Kuala Lumpur

N. Md. Nawawi. (2002). Songket Malaysian Dewan Bahasa dan Pustaka , Kuala
Lumpur

Seni Kraf Tenunan Motif dan Teknik (2009 ) Institut Kraf Negara

https://warisansongket.weebly.com/index.html

https://ms.m.wikipedia.org/wiki/Songket

https://cutesyaidatul2.wordpress.com/2012/12/17/fungsi-songket/

http://infokraf.blogspot.com/2017/11/tokoh-kraf-negara-kraf-tenunan-songket.html

77
RUJUKAN RAJAH

Rajah 1.1 : http://kenalisongkekpalembang.blogspot.com/p/produk_2.html

Rajah 1.2 : http://kenalisongkekpalembang.blogspot.com/p/produk_2.html

Rajah 1.3 : https://www.beastudiindonesia.net/songket/

Rajah 1.4 : https://warisansongket.weebly.com/motif.html

Rajah 1.5 : http://jauharkalam.blogspot.com/2012/03/songkets-of-dompu-and-bima.html

Rajah 1.6 : http://kenalisongkekpalembang.blogspot.com/p/produk_2.html

Rajah 1.7 : https://koleksibajulengkap.com/baju-songket

Rajah 1.8 : http://www.diysg.com/Malaysia-Traditional-Dress/

Rajah 1.9 : https://islalisa.com/blogs/news/5-style-kasut-kahwin

Rajah 1.10:https://commons.wikimedia.org

Rajah 1.11: http://hamperpmcollections.blogspot.com

78