2017 YILI ÖNCESİNDE ULUSLARARASI FIDIC SÖZLEŞMELERİNDE

UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMİ

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Uyuşmazlıkların Çözümü, 1999 öncesi

İlk kapsamlı FIDIC sözleşmesinin basıldığı 1957 yılından 1969’a kadar Mühendis’e
süreci tıkayabilecek kadar geniş yetki verilmiştir. Mühendis belli bir uyuşmazlık
hakkında karar verdikten sonra taraflar iş tamamen bitene kadar tahkime
gidememekteydi. Tahkime gidilebilmesi için işin bitmesi koşulu bulunmaktaydı. Bu
da Mühendisin haddinden fazla güce sahip olması ve hilafına yanlış karar verilen
taraf için geri dönüşü olmayan zarara sebebiyet verebileceği sonucunu doğurmuştur.
1969 yılına gelindiğinde Kırmızı Kitap’ın ikinci baskısı yayınlanmış ve taraflara
Mühendis kararı sonrasında işin tamamlanmasını beklemeden tahkime
başvurabilmeleri imkânı sağlanmıştır.

Kırmızı Kitap’ın 1987 tarihli 4. baskısı ile beraber uyuşmazlıkların çözüm mercii ilk
basamağı olarak yine Mühendis gösterilmiştir. Mühendis, başvuru tarihinden itibaren
84 gün içerisinde, tarafsız şekilde değerlendirmesi sonrası kararını vermek
zorundaydı. Bu karar dostane bir çözüm yolu veya tahkim yoluyla değiştirilmedikçe
taraflar bu kararın gereğini yapmakla mükelleftiler. Mühendisin verdiği karar sonrası
taraflar ya bu kararı kabul edip gereğini yapacak ya da 70 gün içerisinde itirazlarını
tahkime taşıyacaklardı. Bu sürenin aşımı durumunda karar kesinleşmiş sayılırdı.
Uyuşmazlık tahkime getirildikten sonra tarafların dostane bir çözüme varmalarına
imkan sağlamak için 56 günlük bekleme süresi kullanılırdı. Bu süre sonrasında
tarafların uyuşmazlığın çözümü için dostane bir çabaya girip girmediklerine
bakılmaksızın tahkim süreci başlatılırdı. Uyuşmazlığa ilişkin nihai karar tahkim
sürecinde verilmekteydi.

1995 yılında yayınlanan Turuncu Kitap uyuşmazlıkların çözümünü sağlamak

amacıyla tam süreli bir uyuşmazlık yargılama kurulu prosedürü başlattı. Bunun
akabinde yine aynı yıl, Dünya Bankası Standart İhale Koşulları da tarafların itiraz
edemeyecekleri bir Uyuşmazlık İnceleme Kurulu’nun (UİK) sözleşmenin Özel
Koşulları kapsamında oluşturulmasını zorunlu kılmıştır. Dünya Bankası’nın
geliştirdiği UİK FIDIC için ufuk açıcı oldu ve 1996 yılındaki FIDIC Sarı ve Kırmızı
Kitapların 4. baskısının ekinde Uyuşmazlık Kurulu’na yer verilmiştir.

FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Uyuşmazlık Çözümü, 1999 Suite

Mühendisin tarafsız davranma yükümlülüğü FIDIC 1999'da “adil tespitlerde

bulunur” şeklinde yeniden tanımlanmıştır. 1999 yılına kadar uyuşmazlık çözüm
yollarında Mühendis oldukça etkili bir konumdadır. Mühendisin bir yönüyle iş sahibi
temsilcisi olması dolayısıyla tarafsızlığı ve bağımsızlığı sorgulanmıştır. 1999’a
gelindiğinde daha önce bahsedildiği üzere Dünya Bankası’nın Uyuşmazlık İnceleme
Kurulu’ndan esinlenerek Uyuşmazlık Çözüm Kurulu (Dispute Adjudication Board-
DAB) tasarlanmıştır.

FIDIC 1999 baskısında uyuşmazlık çözüm yöntemleri madde 20’de Talep

Uyuşmazlıkları ve Tahkim başlığı altında detaylandırılmıştır. Bu maddeye göre;
Mühendis kendisine bir uyuşmazlık ile ilgili başvuruda bulunulduğunda 42 gün
içerisinde karar vermelidir.

FIDIC 1999'da Alt-Madde 3.5, Mühendisin bir anlaşmaya varmak için her iki tarafa
da danışmasını gerektirir. Ancak böyle bir çaba göstermesi için herhangi bir
yükümlülük getirmez ve tarafsız olma yükümlülüğü olmayan bir iş sahibi temsilcisi
niteliğinde olan Mühendise iş sahibi ile Yüklenici arasında dostane bir çözüm bulma
1
görevini verir.

UÇK tarafların talepleri durumunda bağlayıcı olmayacak şekilde görüş ve önerilerini

taraflara sunabilir. UÇK’nin buradaki görüş ve önerileri her ne kadar bağlayıcı
olmasa da tarafların hak ve yükümlülüklerini açıklayarak muhtemel uyuşmazlıkların
ortaya çıkmasını engelleyebilir.

Taraflardan genel prosedüre uyarak uyuşmazlığı UÇK’ya getirmesi durumunda

UÇK’nın 84 gün içerisinde kararını vermesi gerekir. Kurulu’un verdiği karar
bağlayıcı olup karardan tatmin olmayan taraf 28 gün içerisinde tahkime başvurabilir.

1
Eugenio Zoppis,'DAAB and Dispute Resolution Under the 2017 FIDIC Forms of Contract' (2018)
King's College, Londra
Bu süre içerisinde tahkime gidilmediği takdirde karar kesinleşecektir. UÇK,
uyuşmazlığın taraflarınca atanan bir veya üç kişiden oluşmaktadır.Taraflardan birinin
UÇK kararına uymaması, yine taraflardan birinin UÇK üyesi atamasına engel olması
dolayısıyla bir UÇK’nın olmaması durumunda diğer taraf uyuşmazlığı doğrudan
tahkime götürebilmektedir.

FIDIC 1999 Kırmızı Kitap kapsamında, UÇK’yı daimi olarak atamaktadır. Sarı ve
Gümüş Kitaplarda ise UÇK her bir uyuşmazlık için 'ad-hoc' esasına göre atanmakta,
kurul ancak talep taraflar arasında bir uyuşmazlık haline geldiğinde göreve
çağrılmakta ve DAB’nin önleyici rolü ortadan kalkmaktadır. UÇK’nın ad-hoc
şekilde kurulmasının bir diğer sakıncası da uyuşmazlık devam ederken UÇK’yı
devreye sokmak için kaybedilen zaman ve taraflardan birinin UÇK’nın bir
uyuşmazlık hakkındaki kararını ertelemeye yönelik taktiksel bir çıkarının kurulun
atanmasını sağlamanın zorlaştırma ihtimalidir.

Son olarak; tarafların mutabık olması durumunda sözleşmenin ifası sürecinde ortaya
çıkacak bir anlaşmazlığı çözmek amacıyla UÇK’dan yazılı şekilde ve müştereken
gayri resmi yardım talebinde bulunabilirler. UÇK’nın yardım veya rehberlik süreci
saha ziyareti, toplantı veya başka bir şekilde gerçekleşebilir. İlgili sürece tarafların
ikisinin de katılması gerekmektedir. Bu süreç sonucunda ortaya çıkacak görüş veya
tavsiye hem tarafları hem de ileride aynı hususun uyuşmazlık şeklinde UÇK’nın
önüne gelmesi durumunda UÇK’yı bağlamayacaktır.